სითბური ძრავები

მერი გობოზოვი
 რა არის სითბური
ძრავა?
o სითბური ძრავა ეწოდება მოწყობილობას,
რომელსაც მიღებული სითბოს რაოდენობის
მექანიკურ ენერგიაში გარდაქმნის უნარი აქვს.
o სითბურ ძრავებში მექანიკური მუშაობა
სრულდება გარკვეული ნივთიერების (ე.წ. მუშა
სხეულის) გაფართოების პროცესში.
o მუშა სხეულად, ჩვეულებრივ, აირადი
ნივთიერება (ბენზინის ორთქლი, ჰაერი. წყლის
ორთქლი) გამოიყენება.
o მუშა სხეული შინაგანი ენერგიის მქონე
სხეულებთან თბოგაცვლეს პროცესში იღებს (ან
გასცემს) სითბურ ენერგიას. ამ
სხეულებს სითბურ რეზერვუარებს უწოდებენ.
 წრიული პროცესი ( p,V)
დიაგრამაზე. abc –
თბოგადაცემისა და მიღებული გაფართოების
მრუდი, cda– შეკუმშვის
სითბოს რაოდენობის მუშაობად მრუდი. A მუშაობა
გარდაქმნის პროცესი პერიუდულად წრიულ პროცესში
ტოლია abcd ფართობის.
მეორდება. ამისათვის მუშა სხეული
ნახ.1
უნდა ასრულებდეს წრიულ
პროცესს ანუ თერმოდინამიკურ
ციკლს, რომლის დროსაც საწყისი
მდგომარეობა პერიოდელად
აღდგება. წრიული პროცესი აირადი
მუშა სხეულის (p,V) დიაგრამაზე
გამოისახება ჩაკეტილი მრუდის
სახით (ნახ. 1).

Presentation title 3 20XX

 ყველა წრუილი პროცესის საერთო თვისება იმაში
მდგომარეობს, რომ ისინი არ შეიძლება მიმდინარეობდნენ მუშა
სხეულის მხოლოდ ერთ სითბურ რეზერვუართან სითბური
კონტაქტის პირობებში. სითბური რეზერვუარი ორი მაინც უნდა
იყოს. უფრო მაღალი ტემპერატირის მქონე სითბურ
რეზერვუარს გამათბობელს უწოდებეს, ხოლო უფრო დაბალი

ტემპერატურისას გამაციებელს .
ციკლის განმავლობაში სხეულის მიერ შესრულებული
მუშაობა A ამავე ციკლის განმავლობაში მიღებული
სითბოს რაოდენობის Q1 ტოლია. A მუშაობის
ფარდოდობას ციკლის განმავლობაში სხეულის მიერ
გამახურებლიდან მიღებულ სითბოს რაოდენობასთან
სითბური მანქანის მარგი ქმედების კოეფიციენტს
უწოდებენ.

Presentation title 5 20XX

მარგი ქმედების კოეფიციენტი მიუთითებს მუშა სხეულის მიერ „ცხელი“
სითბური რეზერვუარიდან მიღებული სითბური ენერგიის რა ნაწილი
გადაიქცა სასარგებლო მუშაობად. დანარჩენი ნაწილი „უსარგებლოდ“
გადაეცა გამაციებელს.სითბური მანქანის მარგი ქმედების კოეფიციენტი
ყოველთვის ერთზე ნაკლებია . სითბური მანქანის ენერგეტიკული სქემა
მოცემულია ნახ. 2-ზე.

სითბური მანქანის
ენერგეტიკული სქემა:
1 - გამახურებელი; 2 -
გამაციებელი; 3 - მუშა
სხეული ციკლურ
პოცესში. Q1>0,A>0,Q2<0
;T1>T2

Presentation title 6 20XX

ახ.წ. პირევლ საუკუნეში ბერძენმა ინჟინერმა
ჰერონ ალექსანდრიელმა პირველი ორთქლის
ძრავა გამოიგონა. მან ღრუ სფერო დაამაგრა
ორ მილაკზე, რომლშიაც გადიოდა პატარა
მადუღარა და მომავალი ორთქლი.სფერო
ორთქლით ივსებოდა, რომელიც შემდეგ მის
საპირისპირო მხარეზე ისევ მილაკებით
გამოდიოდა. ორთქლის გამოსული ნაკადი
სფეროს ატრიალებდა. მიუხედავად ამისა,
რომ ეს საინტერესო სიახლე იყო. ამ
გამოგონებამ დანიშნულება ვერ პოვა.
ინგლისელი ინჟინრის თომას ნიუკომენის
მიერ 1710 წელს გამოგონებულ ძრავაში
ორთქლი დგუშს ცილინდრისკენ აწვებოდა.
შემდეგ ცილინდრი გრილდებოდა და
ორთქლის კონდენსირებას ახდენდა დგუშის
კვლავ დაბლა დასაწევად. ორთქლის
კონდენსირება ცილინდრში წნევას
ამცირებდა იმდენად, რომ ატმოსფერული
წნევა გარეთ საკმარისი იყო დგუშის
დასაწევად. ამ მიზეზით ნიუკომენმა მისი
ორთქლის ძრავა “ატმოსფერულად”
მოიხსენია. იგი გამოიყენებოდა მაღაროებში
ტუმბოების ასამუშავებლად. მიუხედავად
იმისა, რომ სევერის სისტემასთან შედარებით
იგი მეტად ეფექტური აღმოჩნდა, ნიუკომენის
ძრავა საკამოდ ნელი იყო და თან
გამოუსადეგარი. ეს იმიტომ მოხდა, რომ
გაგრილების შემდეგ ცილინდრი უნდა
გამთბარიყო
სანამ მეტი ორთქლი შეაღწევდა და დგუშს
ზევით აწევდა. სხვაგვარად, ორთქლი
სწრაფადვე განიცდიდა კონდენსირებას.
Presentation title 8 20XX
 ​
პიროვნება, რომელმაც ეს პრობლემა გადაჭრა, იყო
შოტლანდიელი ინჟინერი ჯეიმზ უაიტი. მან 1769
წელს გამოიგონა ძრავა, რომელშიც ორთქლი
კონდენსაციას სხვადასხვა კამერაში გადიოდა. იმის
გამო, რომ ცილინდრი ალტერნატიულად არ
თბებოდა და გრილდებოდა, ძრავის სიმხურვალე
შედარებით ნაკლები იყო. უაიტის ძრავა შედარებით
სწრაფიც იყო, რადგანაც ცილინდრში მეტი ორთქლი
შედიოდა და ეს ხდებოდა მაშინვე, როგორც კი
დგუში თავის ადგილს უბრუნდებოდა.
ამან და კიდევ სხვა უაიტის გაუმჯებესებულმა
გამოგონებებმა ორთქლის ძრავა
მომხმარებლისათვის საკმაოდ პოპულარული
გახადა.

Presentation title 9 20XX

 https://ucnauri.com/

https://physics.aidio.net/

https://images.search.yahoo.com/

THANK YOU