Językoznawstwo i semiotyka

 Cele kształcenia:
 przedstawienie wpływów językoznawstwa
ogólnego (szczególnie tzw. szkoły
strukturalnej), filozofii języka oraz semiotyki
na historię myśli filmowej oraz teorię filmu
 znajomość podstawowej wiedzy o kulturze
rozumianej jako system znaków
 Treści kształcenia
1) Filozoficzny rodowód semiotyki. Starożytne, średniowieczne i
nowożytne dziedzictwo semiotyki - tradycje, historia,
przedstawiciele. Semiotyka a semiologia
2) Działy semiotyki (Morris). Semiotyczne ujęcie znaku
3) Diadyczna i triadyczna koncepcja znaku.
De Saussure i Peirce jako fundatorzy XX-wiecznej nauki o znakach.
Znak językowy i znak ikoniczny.
4) Znaki a kody – kodowanie, dekodowanie (U. Eco)
5) Denotacja i konotacja
6) Semiotyka a strukturalizm
7) Znak w rozumieniu szkoły tartusko-moskiewskiej. Znaki języka i
znaki w sztuce.
8) Teoria symbolu
 Lektura podstawowa:

 Ch. Barker, „Studia kulturowe. Teoria i praktyka”, Kraków 2005

 J. Pelc, "Wstęp do semiotyki", Warszawa 1984
 R. Barthes, "Mitologie", Warszawa 2008
 D. Chandler, Semiotics for Beginners,
 http://visual-memory.co.uk/daniel/Documents/S4B/
 U. Eco, "Pejzaż semiotyczny", Warszawa 1972
 U. Eco, "Semiologia życia codziennego", Warszawa 1996
 Andrzej Pitrus, "Znaki na sprzedaż. W stronę integracyjnej teorii
reklamy", Kraków 2005
 B. Żyłko, "Semiotyka kultury", Gdańsk 2009
 ZNAKI
 „Cały wszechświat (…) jest
zalany znakami, jeśli w ogóle nie
składa się z samych znaków.”
 Ch. S. Peirce

 Ilustracja: obrysowana ochrą dłoń z jaskini

Chauvet jest najstarszym znanym "pełnym"
malowidłem europejskim- sprzed 32,000 lat.
Jaskinia w Peche-Merle: Koń, dłoń i
znaki, (Soluteran – Magdalenian)
OBSZARY SEMIOTYKI
D.W. Griffith, Broken Blossoms (1919)
 Semiotyka

 Interdyscyplinarne studia zajmujące się znakami i

sposobami ich działania; badania nad systemami
znaków, jakimi są kultury
 Semiotyka – nauka, zbiór technik analizy czy
heurystyka?
 „studia nad znakami” ;
 „ogólna teoria znaku”
 E. Janus, M.R. Mayenowa, S. Żołkiewski, Semiotyka kultury, Warszawa 1977
 J. Monaco, How to read a film: the world of movies, media, and
multimedia, New York, 1981
 Paddy Whannel:
„semiotyka mówi o rzeczach, z których zdajemy
sobie sprawę (jednakże), językiem, którego nigdy
nie zrozumiemy”.
E. Seiter, Semiotics, Structuralism and Television, [w:]
Channels of Discourse, Reassembled, red. R.C. Allen, London
1992
Kod ikoniczny i
kod językowy
w komunikacie
 Semiotyka –
główne obszary badań

 Znak jako taki

 Kody lub systemy,
w jakie
zorganizowane są
znaki.
 Kultura
Charles Sanders Peirce:
człowiek = homo significance
myślimy tylko za pomocą znaków
 STARY TESTAMENT
Księga Rodzaju
 Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta lądowe
i wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg
przyprowadził je do mężczyzny, aby
przekonać się, jaką on da im nazwę. Każde
jednak zwierzę, które określił mężczyzna,
otrzymało nazwę "istota żywa" . I tak
mężczyzna dał nazwy wszelkiemu bydłu,
ptakom powietrznym i wszelkiemu
zwierzęciu polnemu,(…)
Co to znaczy być człowiekiem?
 Ernst Cassirer
 Philosophy of Symbolic Forms
(1923–1929)
 Arystoteles – człowiek - animal
rationale
Cassirer - człowiek jako „zwierzę
tworzące symbole”,
„animal symbolicum”
 

 E. Cassirer, Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, tłum. A. Staniewska, Warszawa, 1971
 rozróżnienie między sygnałami
a symbolami

 https://www.youtube.com/watch?v=1X5WMu_oJnQ
 The Language of Birds
Funkcja form symbolicznych – mediacja między
człowiekiem a rzeczywistością fizykalną
Umberto Eco: wszystkie zjawiska
kultury są systemami znaków, a
więc zjawiskami komunikacji

 U. Eco, Pejzaż semiotyczny, Warszawa 1972

 Semiotyka, semiologia czy
semantyka?

 semeion (grec.) – oznaka,

 semainon - znak
 semeiotikos – kierujący się oznakami
 semantikos – znaczący, oznaczający
 Pojęcie znaku w starożytnej Grecji. Znak w
sferze zainteresowań filozofów, retorów i
lekarzy.

 Rozróżnienie na świat i język, którym o

świecie mówimy; inaczej: na rzeczy i znaki
lub rzeczy i symbole (…) sięga czasów
wczesnej kultury greckiej , w której już
przeciwstawiano rzecz i nazwę: rema i
onoma.
W. Tatarkiewicz: „Dzieje sześciu pojęć”
 Teoria znaku - starożytność

 semeion (grec.) –
oznaka (ma
charakter naturalny)

 semainon - znak (ma
charakter
konwencjonalny)
 Rozważania wokół pojęcia „semeionu”

 Semeion wskazuje na coś

innego, niejawnego, ukrytego –
adelon

 Rola semeiów polega na

ujawnianiu adelonów
 Wieloznaczność semeionu
 ta sama rzecz lub to samo zdarzenie,
czy zjawisko może stanowić semeion
więcej niż jednej rzeczy (np. łzy)
 Własności semeiów
 Możemy się ich uczyć (uczymy się semeiów
przypominających widując przez pewien czas
łącznie z ich z adelami)
 Semeia bywają fałszywe lub prawdziwe
 Znaki naturalne czy konwencjonalne?

 Demokryt (V/IV w.p.n.e.) nie ma przyrodzonej więzi

między rzeczą a nazwą.
 Platon: odróżnia nazwy od pojęć; pojęcie to nazwa
idealna, nazwa zaś jest konwencjonalna
 Arystoteles, De interpretatione : słowa mówione są
zarówno znakami naturalnymi i znakami umownymi
 Galen z Pergamonu (II w. n.e) przyznają znakom
charakter naturalny ;semeiotyka – czyli wiedza o
symptomach, stanowi jedną z gałęzi medycyny
 „Każde na świecie stworzenie,
Jakoby księga i Obraz,
Jest dla nas odzwierciedleniem.”

 (…) uczę cię rozpoznawać

znaki, przez które świat
do nas przemawia niby
wielka księga.
Wilhelm z Baskavilli

U. Eco, Imię róży