Starożytność, inaczej zwana antykiem, obejmuje najdawniejsze dzieje człowieka, odkąd powstały pierwsze cywilizacje i z czasem znalazły sposób

na utrwalenie mowy za pomocą

pisma. Cywilizacje te, kształtujące się w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie, pozostawiły po sobie ważne dzieła, które miały ogromny wpływ na rozwój
kultury europejskiej: filozofię, sztukę, Biblię i mitologię.Starożytność, inaczej antyk, to okres w historii Bliskiego Wschodu, Europy i Afryki Północnej, obejmujący dzieje tych
regionów od powstania pierwszych cywilizacji do upadku cesarstwa zachodnio rzymskiego w 476 roku. Początki: około 4 tysiące lat p.n.e. – pojawienie się pierwszych cywilizacji i
początki pisma. Koniec: 476 rok naszej ery – upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego.Nazwa antyk pochodzi od łacińskiego słowa antiquus, co oznaczało „zamierzchły, dawny,
stary”. Nazwa starożytność i antyk można używać zamiennie. Istniały religie politeistyczne opierające się na wierze w wielu bogów (jak mitologia grecka czy rzymska) oraz
monoteistyczne chrześcijaństwo, którego założeniem była wiara w jednego Boga.Politeizm – wiara w wielu bogówMonoteizm – wiara w jednego Boga.Tragizm-podstawowa
kategoria estetyczna sięgająca jeszcze dramatu antycznego, określająca nierozwiązywalność konfliktów, obecnych w życiu bohatera. Niemożność dokonania wyboru prowadzi
postać do klęski i nieuchronnej katastrofy.Materializm-w filozofii przekonanie że rzeczywistość ma charakter materialny, Idealizm-w filozofii przekonanie ze rzeczywistość ma
przede wszystkim charakter duchowy a nie materialny.Nazwa epoki – antykSłowo „antyk” ma łacińskie pochodzenie: łac. antiquus oznacza „dawny”, z kolei łac. antiquitas znaczy
„starożytność”, a więc termin ten jest nazwą najdawniejszej epoki w dziejach ludzkości. Pojęciem antyk określa się starożytną kulturę, głównie grecko-rzymską, która stała się
źródłem inspiracji dla kolejnych epok na przestrzeni dziejówRamy czasowe starożytnościPoczątek epoki sięga IX wieku p.n.e., natomiast za datę końcową uznaje się rok 476 n.e.,
kiedy germański wódz Odoaker obala ostatniego cesarza rzymskiego Romulusa Augustulusa i doprowadza do upadku Cesarstwa Zachodnio rzymskiego.Filozofia antykuZ
grec. phileo – miłuję, sophia – mądrość. Filozofia narodziła się w starożytnej Grecji. Była umiłowaniem mądrości, zrodziła się z ogromnej ciekawości człowieka do świata, który go
otaczał. Od zarania dziejów człowiek szukał odpowiedzi na pytanie o powstanie świata – na to pierwsze filozoficzne pytanie próbowała znaleźć odpowiedź mitologia, jednak została
odrzucona.Do najważniejszych starożytnych filozofów należeli:– Heraklit z Efezu – Panta rhei, czyli „Wszystko płynie”. Lub spolszczona wersja powiedzenia „Nie wchodzi się dwa
razy do tej samej rzeki”. Heraklit uważał, że podstawowym elementem świata jest ogień. To on jako pierwszy zainteresował się poznaniem świata poprzez zgłębianie tajników
ludzkiej duszy.– Pitagoras – znany jako twórca Twierdzenia Pitagorasa, był znakomitym matematykiem i filozofem. Według niego ziemia i inne ciała niebieskie miały kształt kuli,
którą uważał za doskonałą figurę geometryczną.– Sokrates – „Wiem, że nic nie wiem” – takie słowa filozof powtarzał sobie nieustannie, choć posiadał ogromną wiedzę. Uważał
jednak, że wciąż jeszcze nie wie wszystkiego i otwarcie się do tego przyznawał. Dostrzegał wyraźną różnice pomiędzy sobą a ludźmi, którzy myślą, że już zdobyli wystarczającą
wiedzę. – Platon – „Myśleć to, co prawdziwe, czuć to, co piękne i kochać co dobre – w tym cel rozumnego życia” – był uczniem Sokratesa, założył Akademię Platońską, twórca
filozofii idealistycznej; najważniejsze jego dzieła to: „Obrona Sokratesa”, „Uczta”, „Państwo”. – Anaksymenes – za podstawowy element świata uznawał powietrze, a w zależności
od jego gęstości powstaje ogień, woda, człowiek, ziemia.– Anaksymander – wysunął teorię kulistości ziemi; uważał, że to właśnie pod wpływem ruchu wyłoniło się ciepło, zimno, a
dzięki temu różne stany skupienia wody.– Arystoteles – uczeń Platona, jednak wystąpił przeciwko swojemu nauczycielowi, autor „Poetyki”; zakładał istnienie ciała i ducha; filozof
często uważany jest za twórcę nauki, gdyż stworzył podstawy logiki, botaniki, psychologii, retoryki.– Sofiści – byli wędrownymi nauczycielami, według nich dobro i prawda
absolutna nie istniały; za pieniądze uczyli takich przedmiotów jak: gramatyka, psychologia, retoryka, logika.– Epikur z Samos – twórca epikureizmu, czyli dążenia do szczęścia, które
rozumiał jako doznawanie przyjemności. Według niego każdy człowiek powinien starać się, aby w życiu nie odczuwać cierpienia, ale odbierać życie jako samą radość i cieszyć się
nim każdego dnia.– Zenon z Kition – twórca stoicyzmu; głosił pogląd zgodnego życia z własnym rozumem i naturą. Sztuka starożytnaArchitekturaW greckiej architekturze
ukształtowały się trzy style:– styl dorycki – cechował się przede wszystkim brakiem upiększeń – płaski kapitel nie posiadał żadnych zdobień. Z kolei trzon kolumny był masywny i
monumentalny. Styl ten charakteryzował się surowością;– styl joński – od poprzedniego różnił się zdobieniami i wysmuklonym trzonem kolumny, charakterystyczne ślimaczki,
przypominające baranie rogi, należały do wyróżników tego stylu;– styl koryncki – najpóźniejszy styl w architekturze greckiej; kolumna utrzymana w podobnym stylu do jońskiego.
Wyróżnia się znacznymi zdobieniami w kształcie pionowych liści pnących się ku kapitelowi, wygiętych w kształcie litery S do tyłu.RzeźbaNajbardziej znanymi rzeźbiarzami tego
okresu są: Fidiasz, Praksyteles, Poliklet. Rzeźbiono głównie bogów, herosów i ludzi; bohaterowie ich dzieł odznaczali się niezwykłą harmonią, pięknem, pogodą ducha, wspaniałą
sylwetką i wyjątkowymi rysami twarzy.MalarstwoNiewiele zabytków przetrwało do naszych czasów z tego okresu. Te, które zachowały się na wyrobach ceramicznych świadczą o
tym, jak wyglądały malowidła ścienne. W malarstwie greckim widać silną tendencję do naśladowania rzeczywistości, widać także umiejętne stosowanie perspektywy i tworzenie
efektu trójwymiarowościLiteratura antykuWybrane gatunki literatury antycznejEpos – jest to najstarszy gatunek literacki należący do epiki, długi, wierszowany utwór, opowiada o
legendarnych i historycznych bohaterach, przedstawiając ich na tle ważnych wydarzeń, które są często przełomowe dla społeczeństwa.Cechy eposu antycznego:– paralelizm
fabuły– działania ludzkie z równorzędnym działaniem bogów;– wzbudzanie ciekawości u odbiorcy poprzez celowe opóźnianie biegu akcji;– niezwykle realistyczny styl w opisach
przedmiotów lub sytuacji;– wszechwiedzący narrator;– uroczysty, patetyczny styl;– ozdobność stylu poprzez nagromadzenie dużej ilości epitetów;– stosowanie wielu środków
stylistycznych, tj. metafory, porównania (w tym porównanie homeryckie), epitety złożone.Typy eposów obecne w antyku:– epos religijny („Teogonia”);– epos rycerski („Iliada”);–
epos fantastyczny („Odyseja”).Tragedia – gatunek zaliczany do dramatu, który ukazywał bohatera i jego losy podporządkowane fatum, nieubłagalnie zdążającego do katastrofy.
Przykładem takiego utworu jest np. „Król Edyp”.Komedia – rozwój tego gatunku zawdzięcza się twórczości Arystofanesowi; jest to utwór dramatyczny, zawierający treści pogodne,
posiadający szczęśliwe zakończenie.Pieśń – gatunek liryczny o budowie stroficznej, posiada refreny i paralelizmy składniowe.Anakreontyk – utwór należący do liryki, o lekkiej
tematyce; głosi pochwałę beztroskiego życia.Oda – utwór liryczny o patetycznym stylu i pochwalnym charakterze, opiewający ważne wydarzenie, osobę lub ideeTragedia
antycznaBudowa tragedii antycznejZa twórców tragedii antycznej uznaje się Ajschylosa, Eurypidesa i Sofoklesa.Starożytna tragedia grecka składała się z następujących
części:– prolog (inaczej wstęp; pełnił funkcję przedmowy, wprowadzał w akcję, zapowiadał treść);– parodos (wstępna, wejściowa pieśń chóru, który wchodzi na
orchestrę);– epejsodion (partia mówiona; przyjście aktora, dłuższe przemówienie lub dialog z przewodnikiem chóru);– stasimon (pieśń chóru wykonywana na
orchestrze);– kommos (punkt kulminacyjny; lament bohatera);– eksodos (pieśń wyjściowa chóru schodzącego z orchestry).W tragedii antycznej występuje taka sama ilość partii
mówionych i śpiewanych.Zasady tragedii antycznej:– zasada trzech jedności (czasu, miejsca, akcji);– chór pełni rolę komentatora wydarzeń;– ograniczenie liczby aktorów do
trzech;– o losach ludzi decydują bogowie (fatum);– występowanie konfliktu tragicznego;– brak krwawych scen, zasada decorum (język i styl podniosły);– tytuł utworu pochodzi od
imienia głównego bohatera;– zasada jedności estetyki (nie wolno przeplatać scen tragicznych z komicznymi).Ważne pojęcia związane z antykiemMimesis – naśladowanie
rzeczywistości przez sztukę.Fatum – to przeznaczenie; to, co przewidziane i zrządzone przez bogów, zły los.Wina tragiczna – bohater źle ocenia własna sytuację i podejmuje
decyzje, które prowadzą go do klęski.Tragizm – klęska bohatera poniesiona w wyniku konfliktu równorzędnych racji moralnych.Katharsis – gr. katharos oznacza „oczyszczenie”,
rozumiane jako rozładowanie doznawanych wzruszeń pod wpływem sztuki.Wybitni twórcy literatury antycznej– Homer – twórca Iliady i Odysei;– Hezjod – twórca Teogonii–
Horacy – tworzył pieśni i ody;– Tyrtajos – twórca poezji tyrtejskiej (patriotycznej, nawołującej do walki– Safona – twórczyni liryki miłosnej i strofy safickiej;– Anakreont – tworzył
utwory o lekkiej tematyce.APOKALIPSA:Apokalipsa Świętego Jana, Księga Objawienie Jana– jedyna prorocza księga Nowego Testamentu, opisująca wizje dotyczące końca istnienia
obecnego świata, dzieje wierzących w Jezusa Chrystusa i całej ludzkości oraz Sąd Ostateczny.Ile jest Jeźdźców Apokalipsy?Według jednej tradycji imiona czterech jeźdźców to
(kolejno): Wojna, Zaraza, Głód i Śmierć. Według innej interpretacji pierwszy jeździec to Jezus Chrystus, a pozostali symbolizują nieszczęścia w dniach końca: wojnę (2), głód (3) i
przedwczesną śmierć (4).KRÓL EDYP:Król Edyp – tragedia grecka napisana ok. 427 p.n.e. przez Sofoklesa.Tragedia przedstawia bezsilność wobec nieodgadnionych praw losu.
Ukazuje historię Edypa, człowieka próbującego oszukać przeznaczenie, chcącego żyć spokojnie, w zgodzie ze światem. Nad Edypem ciąży klątwa, od której nie da się
uwolnić. Kazirodztwo i ojcobójstwo są niewybaczalnymi przewinieniami. Piętno pozostaje także na dzieciach (rodzeństwie) Edypa.4.CIERPIENIE HIOBA:
Hiob z pokorą przyjął swoje cierpienie, rozdarł szaty, ogolił głowę i nadal chwalił Boga. Kiedy żona Hioba kazała mu złorzeczyć Bogu, za to, że zesłał na niego takie nieszczęście, Hiob
nie słuchał, gdyż tak bardzo zawierzył w mądrość i dobroć Boga, że bezwzględnie ufał jego decyzjom.