Hukuka Giriş /

Hukukun Temel Kavramları

6. Hafta
YARGI ÖRGÜTÜ
2. Kısım
 İdari Yargı Teşkilatı

Ara derece (İstinaf) Üst derece (Temyiz)

İlk derece (Bidayet)
mahkemeleri: Bölge mahkemesi:
mahkemeleri
İdare Mahkemeleri Danıştay

Danıştay Dava
İdari Dava Daireleri Vergi Dava Daireleri
İdare mahkemeleri Vergi mahkemeleri Daireleri (Danıştay İdare Daireleri
Kurulu Kurulu
Kanunu m. 24)

Kurul halinde Kurul halinde İdari Dava Daireleri Vergi Dava Daireleri
Vergi Daireleri
(1 Başkan + 2 Üye) (1 Başkan + 2 Üye) (7 tane) (4 tane)

Tek hakimli Tek hakimli

(171.000 TL'den az) (171.000 TL'den az)
 Uyuşmazlık
Mahkemesi

Görev Hüküm
uyuşmazlığı Uyuşmazlığı

İdari ve adli yargı gibi farklı yargı kollarının

Her iki mahkemenin de davaya
bakmaya ısrar ettiği durumlarda iki
mahkeme arasında görev uyuşmazlığı
ortaya çıkması görev uyuşmazlığı
oluşturmaktadır.
en az ikisi aynı kişinin aynı konu hakkında
açtığı davalar dolayısıyla kesinleşmiş kararlar
veriyorsa, bu kararlar arasında çelişki
bulunuyorsa ve bu çelişki bir hakkın yerine
getirilmesini engelliyorsa hüküm
uyuşmazlığı bulunmaktadır.
ÖRNEK KARAR
T.C.
UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ
HUKUK BÖLÜMÜ
ESAS NO : 2014 / 31
KARAR NO : 2014 / 108
KARAR TR : 03.02.2014

ÖZET : İmar planından kaynaklanan tazminat davaları kapsamında, İDARİ YARGI YERİNDE çözümlenmesi gerektiği hk.

“O L A Y : Davacılar vekili, dava dilekçesinde, müvekkillerinin İstanbul İli, Çatalca İlçesi, Karacaköy 948 parselde kayıtlı taşınmazın hissedar olarak
malikleri olduğunu, söz konusu taşınmazların Terkos Baraj Gölünün Uzun Mesafeli Koruma Alanında ve onaylı plan sahaları dışında kaldığını, bu
durumun müvekkilinin taşınmazları üzerindeki tasarruf imkanını ortadan kaldırdığını, taşınmaza kamulaştırmasız el atıldığını ileri sürerek, fazlaya
ilişkin her türlü talep ve dava hakkı saklı kalmak kaydıyla şimdilik 1.000.00 TL tazminatın faiziyle birlikte tahsili ile tapu kaydının davalı idare adına
tescili istemiyle adli yargı yerinde dava açmıştır.
Davalı idare vekili, süresinde verdiği dilekçede özetle taşınmaza fiilen el atılmadığını, imar planına dayalı olarak açılan tazminat davalarının görüm ve
çözüm yerinin idare mahkemeleri olduğunu ileri sürerek görev itirazında bulunmuştur.
….
S O N U Ç : Davanın görüm ve çözümünde İDARİ YARGININ görevli olduğuna, …. OY BİRLİĞİ İLE KESİN OLARAK karar verildi.”
 Sayıştay

İdari Görevi Yargısal Görevi

Merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki Merkezî yönetim bütçesi kapsamındaki

kamu idareleri ile sosyal güvenlik kamu idareleri ile sosyal güvenlik
kurumlarının bütün gelir ve giderleri ile kurumlarının bütün gelir ve gider
mallarını Türkiye Büyük Millet Meclisi sorumlularının (saymanlar) hesap ve
adına incelemek ve denetlemek işlemlerini kesin hükme bağlamak
 Tabii (Kanuni) Hakim
İlkesi

Yargı organına hakim Hakimlerin

olan temel ilkeler Bağımsızlığı

Hakimlik Teminatı
 AİHS Madde 46
Kararların bağlayıcılığı ve infazı
1. Yüksek Sözleşmeci Taraflar, taraf oldukları davalarda Mahkeme’nin verdiği kesinleşmiş kararlara
uymayı taahhüt ederler.
2. Mahkeme’nin kesinleşen kararı, infazını denetleyecek olan Bakanlar Komitesi’ne gönderilir.
…
4. Bakanlar Komitesi, bir Yüksek Sözleşmeci Taraf’ın, taraf olduğu bir davada verilen kesin karara uygun
davranmayı reddettiği görüşünde ise, ilgili Taraf’a ihtarda bulunduktan sonra, Komite toplantılarına
katılmaya yetkili temsilcilerin üçte iki oy çokluğu ile alınacak bir kararla, ilgili Taraf’ın 1. fıkrada
öngörülen yükümlülüğünü yerine getirmediği meselesini Mahkeme’ye intikal ettirebilir.
5. Mahkeme 1. fıkranın ihlal edildiğini tespit ederse, alınacak önlemleri değerlendirmesi için davayı
Bakanlar Komitesi’ne gönderir. Mahkeme, eğer 1. fıkranın ihlal edilmediğini saptarsa, davayı,
incelemesine son verecek kararı alması için Bakanlar Komitesi’ne iletir.
DAVA TÜRLERİ
 Dava Türleri

Hukuk Davaları Ceza Davaları İdari Davalar

Eda Davaları Kamu Davası İptal Davası Tam Yargı Davaları

Tespit Davaları Tazminat Davaları

İnşai (yenilik doğuran İdari Sözleşmelerden

davalar) Doğan Davalar

Vergi Davaları
 Bir şeyin verilmesi
(örneğin para: alacak
davası)

Bir şeyin yapılması

Eda davaları (örneğin binayı
yapma: ifa davası)

Bir şeyin
yapılmaması
(örneğin el atmanın
önlenmesi davası)
 Müspet
(olumlu) tespit
davası
Tespit davası
Menfi tespit
(olumsuz)
davası
 İnşai davalar

Var olan bir hukuki

Yeni bir hukuki Hukuki durumu
durumun içeriğini
durum yaratma sona erdirme
değiştirme
 Hukuk Muhakemesinde Deliller

Kesin delil Takdiri delil

İkrar
Kesin
(olayların Kanunda
hüküm
doğru Senet Yemin Tanık Bilirkişi Keşif düzenlenmemi
(mahkeme ş deliller
olduğunu
kararı)
kabul etme)
 Hakim (kural olarak) tarafların
bildirmediği itiraz sebeplerini
dikkate alamaz.

Hakim tarafların ileri sürmediği

Taraflarca hazırlama (getirilme)
def'ileri kendiliğinden gözetemez,
ilkesi
taraflara hatırlatamaz.

Deliller taraflarca gösterilir; hakim

delil toplayamaz.
 İcra Haciz
daireleri

Cebri icra
takip
yolları
Cebri icra Rehnin
kurumları İflas paraya
çevrilmesi

İflas İcra
daireleri mahkemeleri
Bir suçun işlendiğini öğrenen Cumhuriyet savcısının görevi
Madde 160 – (1) Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli
öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini
araştırmaya başlar.

Kamu davasını açma görevi

Madde 170 – (1) Kamu davasını açma görevi, Cumhuriyet savcısı tarafından yerine getirilir.
(2) Soruşturma evresi sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa;
Cumhuriyet savcısı, bir iddianame düzenler.

Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar

Madde 172 – (1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe
oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer
olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş
şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilir.
 Ceza
muhakemesi
süjeleri

Savunma Yargılama
İddia makamı
makamı makamı

Kamusal Bireysel iddia

Sanık Müdafi Hakim Mahkeme
iddia makamı makamı

Cumhuriyet Müdahil Müdahil

savcısı (Katılan) vekili
 Hukuk Davaları Ceza Davaları
Davacı-Davalı Savcı-sanık

Taraflar iddialarını ispatlamakla

Sanığın ispat yükü yoktur
yükümlüdür

Kanuni delil sistemi vardır, her şey Delil serbestisi ilkesi vardır, her şey
delil olamaz delil olabilir

Vicdani delil sistemi vardır, hakim

Hakimi bağlayan kesin deliller vardır
delilleri serbestçe takdir eder

Taraflarca hazırlama ilkesi geçerlidir, Re'sen araştırma ilkesi geçerlidir,

hakim re’sen delil toplayamaz hakim delilleri re'sen toplar

Savcı soruşturmaya re'sen başlar

Taraflarca tasarruf ilkesi geçerlidir,
(re'sen harekete geçme + mecburilik),
re’sen harekete geçilmez
takibi şikayete bağlı suçlar istisnaidir

Hakim tarafların talepleriyle bağlıdır Amaç maddi gerçeğe ulaşmaktır

Tam yargı davası örneği: Hava kuvvetlerine ait bir savaş uçağının yakıt tankının vatandaşın aracının
üzerine düşmesi ve maddi zarara yol açması durumunda tam yargı davası açılır.