NAKİT YÖNETİMİ

Nakit Yönetimi • Oldukça geniş bir kavram

2

olan nakit; kağıt para ve

bankadaki vadesiz mevduatı
kapsar.
• Başka firma ve kisilerden
mal veya hizmet alımı
karşılığında ödemede
bulunulması firmada nakit
çıkışı meydana getirir.

• Nakit yönetimi, hem nakit • Tersine, satılan mal veya

giriş ve çıkışlarnın hem de hizmet karşılığında
elde bulundurulan nakit müşterilerin ödemede
fazlasının yönetimini bulunması ise firmada
kapsamına alır. nakit girişi yaratır.
 Nakit Yönetimi 3

• Nakit, firma açısından gelir yaratmayan iktisadi bir varlıktır.

• Dolayısıyla, firmada atıl olarak tutulan iktisadi varlık anlamına gelir.
• Firmalarda,
1. İşlem
2. İhtiyat (emniyet)
3. Spekülasyon ve
4. Karşılık
olmak üzere dört temel amaç doğrultusunda iktisadi varlıkların bir
bölümü nakit olarak elde tutulur.
 4

İşlem Amaçlı Nakit

Miktarı
• Olağan faaliyetler sonucu firmada çeşitli
nakit giriş ve çıkışları meydana gelir.

• Söz konusu bu nakit giriş ve çıkışları

arasında bir denge kurulması amacıyla
tutulan nakit miktarına işlem amaçlı
nakit miktarı adı verilir.

• Bu nakit miktarını esas itibarıyla faaliyet

hacmi ile faaliyet süresi belirler.
 5

Emniyet ya da İhtiyat
Amaçlı Nakit Miktarı
• Faaliyetlerdeki belirsizliğe bağlı olarak ortaya
çıkan ilave nakit ihtiyacını karşılamak
amacıyla elde tutulan nakit miktarına denilir.
• Bu nakit miktarı, işlem amaçlı nakit
miktarının yetersiz kalması durumunda
devreye girer.
• Emniyet amacına yönelik ne kadar nakde
ihtiyaç duyulacağı, firmanın faaliyetlerindeki
belirsizlik derecesi ve yönetimin tutumuna
bağlıdır.
 6

Spekülatif Amaçlı
Nakit Miktarı
• Emniyet amaçlı nakit tutmanın
yanında gelecekte ortaya
çıkabilecek beklenmedik fırsatları
değerlendirmek amacıyla da
nakit tutulabilir.

• Bu şekilde tutulan nakde

spekülatif amaçlı nakit miktarı
adı verilir.
 7

Karşılık Amaçlı
Nakit Miktarı
• İşlem, emniyet ve spekülasyon amacıyla elde
tutulan nakit miktarının yanında firma kendi
isteğinin dışında da bloke mevduat şeklinde
banka hesabında bir miktar nakit
bulundurmaya zorlanabilir.
• Firma, bu hesapta tutulan nakit miktarını
serbestçe kullanamaz.
• İşte, çeşitli bankacılık hizmetlerinden
yararlanılabilmesi amacıyla bankada tutulan
bu tür nakit miktarına karşılık amaçlı nakit
miktarı adı verilir.
 Örnek-1 8

• Aşağıdakilerden hangisi gelecekte ortaya çıkabilecek beklenmedik

fırsatları değerlendirmek amacıyla tutulan nakit miktarıdır?

A) İşlem Amaçlı Nakit Miktarı

B) Emniyet ya da İhtiyat Amaçlı Nakit Miktarı
C) Spekülatif Amaçlı Nakit Miktarı
D) Karşılık Amaçlı Nakit Miktarı
 Örnek-1 9

Çözüm
• Aşağıdakilerden hangisi gelecekte ortaya çıkabilecek beklenmedik
fırsatları değerlendirmek amacıyla tutulan nakit miktarıdır?

A) İşlem Amaçlı Nakit Miktarı

B) Emniyet ya da İhtiyat Amaçlı Nakit Miktarı
C) Spekülatif Amaçlı Nakit Miktarı
D) Karşılık Amaçlı Nakit Miktarı
 Nakit Tutmanın Sebepleri 10

Üç ana sebepten ötürü şirketler sermayelerinin bir kısmını nakde bağlarlar:

İşlem Kolaylaştırma:

• Şirketlerin çalışan ücretlerini,

vergileri, tedarikçi faturalarını,
borç faizini ve temettüleri
ödemek için paraya ihtiyaçları
vardır.
• Günlük işlemlerden ya da
herhangi bir finansman
faaliyetlerinden nakit gelecek
olmasına rağmen, nakit giriş ve
çıkışları her zaman mükemmel
şekilde senkronize değildir.
• Bu yüzden şirketin makul işlem
taleplerini karşılamak için yeterli
nakit tutması gerekir.
 Nakit Tutmanın Sebepleri 11

Üç ana sebepten ötürü şirketler sermayelerinin bir kısmını nakde bağlarlar:

Bloke Mevduat:

• Şirketler genellikle alınan kredilerin

belli bir yüzdesini kendi kredi kurumları
ile çek hesaplarında tutmalıdır.
 Nakit Tutmanın Sebepleri 12

Üç ana sebepten ötürü şirketler sermayelerinin bir kısmını nakde bağlarlar:

Yatırım Fırsatları:

• Bazı sektörlerde yatırım fırsatları çok

çabuk gelip gider.
• Şirketin kredi düzenlemesi ya da başka
bir finansman araması için zamanı
olmayabilir.
• Bu yüzden yeterli nakdi elde tutmak,
şirkete yatırım fırsatlarının avantajını
elde etme olanağı sağlar.
• Aksi takdirde işlem yapmak imkansız
olabilir.
 Örnek-2 13

• Aşağıdakilerden hangisi şirketlerin nakit tutma sebeplerinden biri

değildir?
A) İşlem Kolaylaştırma
B) Bloke Mevduat
C) Kar amacı ile
D) Yatırım Fırsatları
 Örnek-2 14

Çözüm
• Aşağıdakilerden hangisi şirketlerin nakit tutma sebeplerinden biri
değildir?
A) İşlem Kolaylaştırma
B) Bloke Mevduat
C) Kar amacı ile
D) Yatırım Fırsatları
 15

Hedef Nakit Dengesinin

Belirlenmesi
• Elde ne kadar nakit tutacağını belirlemek
için, işletmeler çok fazla nakit tutma ile
ilgili fırsat maliyetlerini (yeni bir projede,
işletme tarafından zaten bir projede kullanılan
varlık ya da istihdam edilmiş bir kişiyi kullanma
fırsatının kaçırılması ya da maliyeti), yeterince
nakit tutmamanın eksiklik maliyetine
karşı dengelemelidir.

• Dengeyi hesaplamanın iki standart

modeli Baumol ve Miller-Orr
modelleridir.
Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 16

(Baumol Modeli)
• William Baumol isimli bir ekonomist, nakit tutma ile ilgili fırsat
maliyetlerinin toplamını ve diğer varlıkları nakde dönüştürme ile
ilgili işlem maliyetlerini en aza indirmek için tasarlanmış bu modeli
geliştirmiştir.
• Baumol’ün modeli sezgisel olarak caziptir ve analistler hala nakit
çıkışlarının oldukça öngörülebilir olduğu sektörlerde bu modeli
kullanırlar.
• Model, dönemsel nakit giriş ve çıkışlarının önceden tahmin
edilebildiğini ve nakit çıkışlarının dönem boyunca sabit bir orandan
azaldığını varsayar.
• Buna göre, elde tutulan nakit miktarı her dönemin başında
maksimum, sonunda ise minimum yani sıfırdır.
Diğer sektörler için kullanımı, modelin gerçekci 1) Model şirketin nakit 17

olmayan varsayımlarından dolayı daha için sabit, mükemmel

problemlidir: şekilde öngörülebilir bir
ödeme oranına sahip
olduğunu varsayar.
Gerçekte, ödeme oranları
çok daha değişken ve
tahmin edilemezdir.

Baumol
Modeli

Forest Company
Diğer sektörler için kullanımı, modelin gerçekci 18

olmayan varsayımlarından dolayı daha

problemlidir:
2) Model söz konusu dönemde
nakdin gelmeyeceğini varsayar.
Birçok şirket, ödediğinden çok
daha fazla para kazanmak
istediğinden bu varsayım
gerçekte gördüklerimiz ile
uyuşmamaktadır.

Baumol
Modeli

Forest Company
Diğer sektörler için kullanımı, modelin gerçekci 19

olmayan varsayımlarından dolayı daha

problemlidir:

3) Model beklenmedik bir

yüksek nakit gereksinimi
karşısında ekstra nakit
için şirketi korumak üzere
herhangi bir güvenlik
stokuna izin vermez.

Baumol
Modeli

Forest Company
 Örnek-3 20

• Aşağıdakilerden hangisi Baumol Modelinin varsayımlarından biri

değildir?
A) Şirketlerin nakit için sabit, mükemmel şekilde öngörülebilir bir
ödeme oranına sahip olduğu
B) Güvenlik stokuna izin vermeme
C) Söz konusu dönemde nakdin gelmeyeceği
D) A, B ve C
 Örnek-3 21

Çözüm
• Aşağıdakilerden hangisi Baumol Modelinin varsayımlarından biri
değildir?
A) Şirketlerin nakit için sabit, mükemmel şekilde öngörülebilir bir
ödeme oranına sahip olduğu
B) Güvenlik stokuna izin vermeme
C) Söz konusu dönemde nakdin gelmeyeceği
D) A, B ve C
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 22

(Baumol Modeli)

• Firmalarda nakit oluşumunun pek çok yönüyle stoklara

benzediğini W. Baumol ilk olarak işaret etmiştir.
• Nakit ile ilgili maliyetler bulundurma ve işlem maliyeterinden
oluşur.
• Bulundurma maliyeti, nakdin başka bir alanda
kullanılmamasından kaynaklanan fırsat kaybını; işlem maliyeti ise,
nakit temini amacıyla her defasında borçlanma veya menkul
kıymet satışı sonucu katlanılan sabit bir maliyeti gösterir.
• Söz konusu bu iki maliyet unsurunun toplamını minimum kılan
nakit miktarı, optimal nakit miktarı olarak kabul edilir.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 23

(Baumol Modeli)
Şekil-1 Ortalama Nakit Mevcudu
• Modelin çalışabilmesi için, Şekil-1’de
görüldüğü gibi firmanın ortalama bir
nakit miktarına sahip olduğu kabul
edilir.
• Model, dönemsel nakit giriş ve
çıkışlarının önceden tahmin
edilebildiğini ve nakit çıkışlarının
dönem boyunca sabit bir orandan
azaldığını varsayar.
• Buna göre, elde tutulan nakit miktarı
her dönemin başında maksimum,
sonunda ise minimum yanı sıfırdır.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 24

(Baumol Modeli)
Şekil-1 Ortalama Nakit Mevcudu
• Örneğin, eğer bir firmanın günlük
nakit kullanımı 10 milyon TL, dönem
başı nakit miktarı (maksimum nakit
miktarı) 500 milyon TL, ve dönem
sonu nakit miktarı (minimum nakit
miktarı) sıfır kabul edildiğinde
dönemsel ortalama nakit miktarı 250
milyon TL’dir.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 25

(Baumol Modeli)

• Baumol modelinde nakdin yenileme seviyesinde (C) başladığı ve

sonrasında sıfır seviyesine düzgün bir şekilde düştüğü varsayılır.
• Nakit sıfıra düştüğünde, işletme menkul kıymet satarak başlangıç
seviyesine (C) tekrar ulaşabilir. Bu işlemi yaparken işletme bir
maliyete (F) maruz kalır.
• Böylece bu, modelin nakit seviyelerinin yıl boyunca döngüsel model
takip edeceği anlamına gelir.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi 26

(Baumol Modeli)
Şekil-2 Baumol Modelinin Nakit Akım Örneği
• Eğer şirket nakdi yenilemek ve her
hafta nakit 5,000 TL ödemek için,
her seferinde ihtiyacı olduğu 20,000
TL değerinde menkul kıymet satarsa;
Şekil 1’de gösterildiği gibi nakit
dengesi her dört haftada bir devir
yapar.
• Bu modelde, nakit sıfıra
düştüğünde, menkul kıymet satarak
hemen yenilenebilir.
 Örnek-4 27

• ‘’Nakit temini amacıyla her defasında borçlanma veya menkul

kıymet satışı sonucu katlanılan sabit bir maliyeti gösterir.’’ hangi
maliyetin tanımıdır?
A) Bulundurma Maliyeti
B) İşlem Maliyeti
C) Fırsat Maliyeti
D) Eksiklik Maliyeti
 Örnek-4 28

Çözüm
• ‘’Nakit temini amacıyla her defasında borçlanma veya menkul
kıymet satışı sonucu katlanılan sabit bir maliyeti gösterir.’’ hangi
maliyetin tanımıdır?
A) Bulundurma Maliyeti
B) İşlem Maliyeti
C) Fırsat Maliyeti
D) Eksiklik Maliyeti
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
29

(Baumol Modeli)

• Nakdin sabit bir orandan ödendiğine dikkat edelim.

• Ortalama nakit seviyesi, yenileme seviyesinin yarısına, C/2, eşit
olmalıdır.
• Eğer şirket menkul kıymetten i faiz oranından kazanabiliyorsa, C/2
ortalama nakit dengesi tutmak şirkete fırsat maliyeti yükleyecektir:

Fırsat maliyeti = x i
*C: yenileme seviyesi
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
30

(Baumol Modeli)

• Eğer bazı şirketlerin yıllık nakit gereksinimi (T) ile karşı karşıya
olduğunı varsayarsak, yıllık işlem maliyeti sürecinde şirketin
menkul kıymetlerini yıl boyunca T / C kez satması gerekecektir:

İşlem maliyeti = x F

* İşletme, nakit sıfıra düştüğünde, menkul kıymet satarak

başlangıç seviyesine (C) tekrar ulaşabilir. Bu işlemi
yaparken işletme bir maliyete (F) maruz kalır.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
31

(Baumol Modeli)

• İşletmelerin toplam yıllık maliyeti nakit yönetim politikası ile ilgilidir ve

bu nedenle:

• Yıllık maliyeti en aza indiren C değeri için çözüm, C*, verim:

Baumol Modeli Altında Optimum Nakit 32

Düzeyi
Örnek-5
• AFC Şirketi’nin yıllık 2 milyon TL nakit talebi ile karşılaştığını,
menkul kıymetleri her satışında 150 TL’lik işlem maliyetine maruz
kaldığını ve menkul kıymetlerinden %6 kazanabileceğini
varsayalım.

• Şirketin optimum nakit yenileme seviyesi ne olacaktır ?

 Baumol Modeli Altında Optimum Nakit 33

Düzeyi
Çözüm-5
• Optimum nakit düzeyi:

C* =

= 100,000 TL
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
34

(Miller-Orr Modeli)
• Baumol modelinde firmanın dönem boyunca aynı oranda nakit
kullanacağı varsayılır. Yani nakit giriş ve çıkışlarının istikrarlı ve
önceden tahmin edilebilir bir trend izlediği kabul edilmektedir.

• Ancak gerçek hayatta, dönemsel nakit giriş ve çıkışlarında,

önceden tahmin edileyemen büyük dalgalanmalar meydana
gelebilir.

• Miller-Orr modeli optimum nakit yönetim stratejisinin

hesaplanması için farklı bir yaklaşım getirir.

• Bu model, günlük net nakit akımlarının normal dağıldığını varsayar

ve nakit giriş ile çıkışlarının her ikisine de fırsat verir.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
35

(Miller-Orr Modeli)

• Miller-Orr modeli, firmanın nakit giriş ve çıkışlarının önceden tam

olarak tahmin edilemeyeceği ve dönem boyunca sürekli
değişebileceği gerçeğinden hareketle geliştirilmiş bir modeldir.

• Bu modelde nakit miktarının bir alt sınırı, bir üst sınırı ve bir de geri
dönüş noktası belirlenir.

• Nakit miktarının dönem boyunca söz konusu bu alt ve üst sınırı

aşmamasına özen gösterilir.

• Model, nakit miktarının alt ve üst sınırlar arasında serbetçe

dalgalanmasına izin vermektedir.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
36

(Miller-Orr Modeli)
• Ancak firma için asıl olan, nakit miktarını geri dönüş noktası seviyesinde
muhafaza etmektir.

• Bu yüzden nakit miktarını alt veya üst sınıra dayandıkça firma menkul
kıymet satarak veya satın alarak nakit miktarını tekrar geri dönüş noktası
düzeyine getirir.

• Nakit miktarının hangi aralıkta dalgalanmasına izin verileceği üç faktöre

bağlı olarak şekillenir:
1. Nakit ihtiyacındaki günlük dalgalanmalar,
2. Işlem maliyeti ve
3. Fırsat maliyeti.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
37

(Miller-Orr Modeli)
• Firmanın nakit ihtiyacındaki günlük dalgalanmaların büyük ve/veya menkul
kıymet alım-satım maliyetlerinin yüksek olması durumunda alt ve üst sınırlar
arasındaki mesafe genişler.

• Faiz oranlarının (fırsat maliyeti) yükselmesi ise bu sınırları birbirine yakınlaştırır.

• Nakit miktarı üst sınıra ulaştığında, üst sınır ile geri dönüş noktası arasında
kalan nakit miktarı, derhal menkul kıymetlere yatırılarak ya da borçlar geri
ödenerek, nakit miktarı geri dönüş noktasındaki düzeye indirilir.

• Aynı şekilde, nakit miktarı alt sınıra indiğinde, alt sınır ile geri dönüş noktası
arasındaki nakit açığı derhal menkul kıymet satarak veya borçlanarak kapatılır
ve nakit miktarı geri dönüş noktasına çıkar.
Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
38

(Miller-Orr Modeli)
Şekil-3 Miller-Orr Modelinde Nakit Dengesinin Sınırları
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
39

(Miller-Orr Modeli)
• Model bilgi üzerindeki şu hesaplamalara dayanır:
• Alt kontrol sınırı, L.
• Menkul kıymet için her işlem başına işlem maliyeti, F.
• Günlük net nakit akımlarının standart sapması,
• Menkul değerlerden alınan günlük faiz oranı, igünlük.

• Miller ve Orr, modellerini kullanarak, optimum nakit dönüm

noktasını, ve nakit dengesi için üst sınırı şöyle hesaplamaktadırlar:

= +L

= 3 - 2L
Miller-Orr Modelinde Optimum Dönüm 40

Noktası ve Üst Sınırın Hesaplanması

Örnek-6

• Dandy Candy Şirketi nakit hesabını minimum 100,000 TL

seviyesinde tutmak istemektedir; ancak net günlük nakit
akımlarındaki standart sapmanın 5,000 TL olmasını beklemektedir.
Menkul kıymetler için yıllık faiz oranı yıllık %8, her menkul kıymet
alım ya da satımında maliyet işlem başına 200 TL olacaktır.

• Dandy Candy’nin optimum nakit dönüm noktası ve üst sınırı ne

olacaktır ?
Miller-Orr Modelinde Optimum Dönüm Noktası 41

ve Üst Sınırın Hesaplanması

Çözüm-6
• Menkul kıymetlerdeki günlük faiz oranı:

• Optimum nakit dönüm noktası ve üst sınır:

 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
42

(Miller-Orr Modeli)

• Optimum nakit dönüm noktası, , bir temel farkla, Baumol modelindeki

yenileme seviyesi, , ile benzer.

• Baumol modeli sadece nakit ödemelerine izin verdiğinden dolayı, her

zaman sıfır seviyesinde yenilenmektedir.

• Miller-Orr modelinde ise, nakit seviyesi L (Alt kontrol sınırı)’ye

ulaştığında nakit yenilendiği için, (Optimum nakit dönüm noktası)
yenilenme seviyesi olacaktır.

• Ancak aynı zamanda nakit (nakit dengesi için üst sınırı)‘ye ulaştığında
nakdin geriye dönüş sinyali vereceği seviye olacaktır.
 Hedef Nakit Dengesinin Belirlenmesi
43

(Miller-Orr Modeli)
Şekil-4 Miller-Orr Modelinin Nakit Akım Örneği
• Görüldüğü gibi, nakit dengesi 178,305.16
$’a yükseldiğinde menkul kıymet alarak
nakdi 126,101.71 $’a düşecektir.

• Nakit dengesi 100,000 $’a düştüğünde

ise menkul kıymet satarak nakdi
126,101.72 $’a yükseltecektir.

• Model, günlük net nakit akımlarının

normal dağıldığını ve nakit giriş ve nakit
çıkışlarına izin verdiğini varsayar.