Prawo

Wyborcze

Kamil Celuch, Mikołaj Makowski, Nikola

Kiraga
Czym jest prawo wyborcze?
Prawo wyborcze to zbiór praw i przepisów określających warunki i procedury, na podstawie których obywa się wybór organów przedstawicielskich
(znaczenie przedmiotowe), bądź wzięcie przez obywateli udziału w wyborach i zagłosowanie na swoich przedstawicieli którzy później rządzą państwem
(znaczenie podmiotowe).
Obejmuje to między innymi prawo do głosowania, rejestracji wyborczej, uczestnictwa w kampaniach wyborczych i inne związane z procesem wyborczym
prawa i obowiązki obywatelskie.
Przez wybór organów przedstawicielskich możemy rozumieć wybór:
1) do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;
2) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;
3) do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej;
4) do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego;
5) wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Dokumentem regulującym prawo wyborcze w Polsce jest „Kodeks wyborczy”, który został wydany 5 stycznia 2011 roku, a wszedł w życie 1 sierpnia
2011r.
W tych samych wyborach obywatel może zagłosować tylko jeden raz, a same wybory odbywają się w dniu wolnym od pracy. Dokumenty z wyborów są
przekazywane do archiwów państwowych, mogą być udostępniane, oraz przechowywane są co najmniej przez okres 5 lat.

04/18/2024 2
Historia prawa W starożytnych Atenach, kolebce demokracji, prawo głosu przysługiwało jedynie wolnym
mężczyznom urodzonym w mieście. Kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy byli pozbawieni tego

wyborczego
prawa. W innych greckich polisach prawa wyborcze były jeszcze bardziej ograniczone.
W średniowieczu wybory były domeną arystokracji i duchowieństwa. Z czasem jednak zaczęły
się pojawiać ruchy na rzecz rozszerzenia praw wyborczych. W XVIII wieku w Stanach
Zjednoczonych i Francji doszło do rewolucji, które doprowadziły do ustanowienia
powszechnego prawa wyborczego dla mężczyzn.
W XIX wieku ruchy na rzecz praw wyborczych kobiet zyskały na sile. W 1893 roku Nowa
Zelandia jako pierwszy kraj na świecie przyznała kobietom prawo głosu. W kolejnych
dziesięcioleciach wiele innych krajów poszło w jej ślady.
W XX wieku powszechne prawo wyborcze stało się normą w większości krajów
demokratycznych. Obecnie większość krajów ma powszechne prawo wyborcze dla obywateli
powyżej 18 lat. W niektórych krajach obowiązują dodatkowe wymagania, takie jak posiadanie
obywatelstwa lub stałego pobytu.28 listopada 1918 roku Józef Piłsudski podpisał Dekret
Naczelnika Państwa o ordynacji wyborczej.
Prawo wyborcze jest jednym z najważniejszych praw obywatelskich. Gwarantuje, że każdy
obywatel ma wpływ na kształtowanie władz państwowych. Jest to ważne narzędzie demokracji,
które pozwala obywatelom sprawować kontrolę nad rządem.

04/18/2024 3
 Czynne prawo wyborcze

Czynne prawo wyborcze to prawo do głosowania w wyborach. Czynne prawo

Prawa wyborcze
wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat i nie
zostali pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądu.

Bierne prawo wyborcze

obywateli Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania w wyborach. Bierne

prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy ukończyli 21 lat i
nie zostali pozbawieni praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądu.
(w wyborach do sejmu – 21 lat, senatu – 30 lat, , w wyborach na Prezydenta
RP – 35 lat.)

Prawo do głosowania za granicą

Obywatele polscy, którzy przebywają za granicą, mają prawo do głosowania w

wyborach do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego i Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej. Głosowanie za granicą odbywa się w polskich
placówkach dyplomatycznych i konsularnych.

Aby móc głosować za granicą, należy złożyć wniosek o wpisanie do rejestru

wyborców w odpowiedniej polskiej placówce dyplomatycznej lub
konsularnej. Wniosek można złożyć osobiście lub przesłać pocztą.

Termin składania wniosków o wpisanie do rejestru wyborców jest określony

w Kodeksie wyborczym.

04/18/2024 4
Zasada Zasada powszechności określa krąg podmiotów uprawnionych do korzystania z praw
wyborczych. Wymaga, aby wszystkim dorosłym obywatelom (czyli uznanym za osoby
psychicznie dojrzałe i mogące w sposób świadomy uczestniczyć w rozstrzyganiu o prawach
publicznych,) przyznano co najmniej czynne prawo wyborcze.

Powszechności
Typowe ograniczenia powszechności, zwane cenzusami wyborczymi, to:

cenzus majątkowy

cenzus wykształcenia

cenzus domicylu

cenzus płci

Zasada powszechności dopuszcza ograniczenia mające charakter naturalny, a nie polityczny.

Takie ograniczenia obejmują:

wiek

obywatelstwo (prawa wyborcze przysługują wyłącznie obywatelom danego państwa)

Natomiast bierne prawo wyborcze przysługuje osobom, które:

• mają obywatelstwo polskie;

• mają prawo wybierania, czyli dysponują czynnym prawem wyborczym;

• najpóźniej w dniu wyborów mają ukończone: w wyborach do sejmu – 21 lat, w wyborach

do senatu – 30 lat, w wyborach na Prezydenta RP – 35 lat.

04/18/2024 5
 Zasada równości w prawie wyborczym:

Zasada • Formalna równość: Każdy wyborca ma taką samą liczbę

głosów.

równości • Materialna równość: Wpływ każdego głosu na wynik wyborów

jest taki sam.
Zapewnienie materialnej równości:
• Wprowadzenie jednolitej normy przedstawicielstwa (liczba
mieszkańców kraju / liczba posłów).
• Podział liczby mandatów w okręgach wyborczych według tej
normy.
• Wyznaczenie 41 okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu.
Wyjątki od zasady równości:
• Wybory do Senatu: 100 jednomandatowych okręgów
wyborczych (nierówna liczba wyborców w okręgach).
• Wybory prezydenckie: Głos każdego obywatela ma taką samą
wagę.

04/18/2024 6
Zasada Zasada bezpośredniości wyborów stanowi fundamentalną zasadę
ustroju demokratycznego. Oznacza ona, że obywatele mają
bezpośredni wpływ na wybór przedstawicieli, którzy będą

bezpośredniości sprawować władzę w ich imieniu.

W polskim systemie wyborczym zasada ta jest realizowana

poprzez głosowanie na konkretnych kandydatów. W wyborach do
Sejmu wyborcy głosują na listy partyjne, wskazując jednocześnie
preferowanego kandydata z tej listy. W wyborach do Senatu
głosowanie ma charakter personalny, a wyborcy mogą głosować na
maksymalnie tylu kandydatów, ilu senatorów jest wybieranych w
ich okręgu. Z kolei w wyborach prezydenckich wyborcy głosują
bezpośrednio na jednego kandydata.

Zasada bezpośredniości wyborów gwarantuje, że każdy obywatel

ma równy głos w wyborze swoich przedstawicieli. Zapewnia ona
również legitymizację władzy, ponieważ przedstawiciele wybierani
są bezpośrednio przez obywateli.

04/18/2024 7
Zasady ustalania wyników wyborów

Zasada większości:
Zasada • Mandat otrzymuje kandydat z największą
liczbą głosów.
większości Rodzaje większości:
• Względna: Wygrywa kandydat z
największą liczbą głosów, bez względu na
to, czy uzyskał ponad 50% głosów.
Stosowana w wyborach do Senatu.
• Bezwzględna: Wygrywa kandydat, który
uzyska ponad 50% głosów. Jeśli żaden
kandydat nie uzyska takiej większości,
przeprowadzana jest druga tura wyborów.
Stosowana w wyborach prezydenckich.

04/18/2024 8
Zasada tajności Tajność głosowania oznacza, że decyzja
wyborcy pozostaje nieznana dla innych.
głosowania Gwarantuje to nieskrępowane wyrażanie woli
wyborców. Prawo wyborcze wymaga
zapewnienia warunków umożliwiających tajne
głosowanie, takich jak kabiny, jednakowe
karty do głosowania i osobiste wrzucenie karty
do urny. Naruszenie przepisów dotyczących
tajności głosowania może skutkować
unieważnieniem wyborów.

04/18/2024 9
Zasady ustalania wyników wyborów

System proporcjonalny:
Zasada • Mandaty są rozdzielane między listy
kandydatów proporcjonalnie do liczby
proporcjonalności oddanych na nie głosów.
• Stosowany w wyborach do Sejmu.
Próg wyborczy:
• Partie muszą uzyskać 5% głosów, a koalicje 8%,
aby wziąć udział w podziale mandatów.
• Może nie dotyczyć mniejszości narodowych.

04/18/2024 10
 Tworzenie list wyborczych

Listy wyborcze Listy wyborcze są tworzone przez komitety wyborcze. Komitet

wyborczy może utworzyć jedną listę wyborczą w każdym okręgu
wyborczym. Lista wyborcza musi zawierać nazwy kandydatów na
posłów lub senatorów w kolejności, w jakiej mają być umieszczani
na karcie do głosowania. Lista musi również zawierać nazwę
komitetu wyborczego i jego symbol.
Rejestracja list wyborczych
Listy wyborcze muszą zostać zarejestrowane w Krajowej Komisji
Wyborczej (KKW). Rejestracja list wyborczych odbywa się w
terminie 7 dni od dnia ogłoszenia daty wyborów. W przypadku
wyborów do Sejmu listy wyborcze muszą być zarejestrowane w
KKW w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia daty wyborów.
Numery wyborcze
Każda lista wyborcza otrzymuje numer wyborczy w kolejności, w
jakiej została zarejestrowana w KKW. Numer wyborczy jest
umieszczany na karcie do głosowania pod nazwiskiem kandydata.
Numer wyborczy może być użyty do głosowania na daną listę
wyborczą.

04/18/2024 11
 Kampania wyborcza – etap wyborów, w którym za pomocą
KAMPANIE WYBORCZE różnorodnych środków i działań (organizacyjnych, finansowych oraz
reklamowych) komitety wyborcze promują wśród wyborców swoich
kandydatów (polityk lub partia polityczna) i programy
wyborcze wykorzystując ogół środków masowego
przekazu (plakaty, reklamy telewizyjne, radiowe, prasowe, wiece,
spotkania z wyborcami), tak by pozyskać głos wyborcy na promowaną
osobę lub partię. Działaniami takimi mogą zajmować się specjaliści
od marketingu politycznego.
Kampania wyborcza rozpoczyna się formalnie z dniem ogłoszenia
postanowienia prezydenta o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu
na 24 godziny przed dniem wyborów. Praktycznie w Polsce trwa co
najmniej trzy miesiące przed datą wyborów; mówi się wręcz, że
kampania wyborcza (do następnych wyborów) zaczyna się w dzień po
wyborach – wskazuje to, jak ważne są działania polityka przez cały
Przykładowy plakat wyborczy
jego okres kadencji.

04/18/2024 12
Zasady kampanii
wyborczej
Materiały wyborcze powinny zawierać wyraźne oznaczenie komitetu wyborczego, od którego pochodzą. Materiałem wyborczym jest każdy
pochodzący od komitetu wyborczego upubliczniony i utrwalony przekaz informacji mający związek z wyborami. Materiałami wyborczymi
są więc m.in. wszelkie przekazy informacji pochodzące od komitetu wyborczego rozpowszechniane w Internecie i za pomocą innych
środków komunikacji elektronicznej. Komitetom wyborczym, kandydatom oraz wyborcom prowadzącym agitację wyborczą na rzecz
komitetów wyborczych lub kandydatów zabrania się: organizowania loterii fantowych, innego rodzaju gier losowych, konkursów, lub
nieodpłatnego rozdawania przedmiotów których wartość przewyższa wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych
lub promocyjnych. Zabrania się także podawania i dostarczania napojów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto
możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia.
Finansowanie kampanii wyborczej w Polsce jest jawne, a wydatki poniesione na nią przez partie polityczne są pokrywane z ich własnych
funduszy. Komitet wyborczy partii politycznej musi zdać sprawozdanie przez Państwową Komisją Wyborczą. Komitet wyborczy może
pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami. Pozyskiwanie środków przez komitet wyborczy przed dniem
przyjęcia przez właściwy organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu, oraz pozyskiwanie środków po dniu wyborów są
nielegalne.

04/18/2024 13
Sample Footer Text

Procedury głosowania zostały określone w Kodeksie

wyborczym. Głosowanie odbywa się w lokalach wyborczych,

Procedury które są wyznaczone przez właściwą gminę. Lokale

wyborcze są otwarte w dniu wyborów od godziny 7.00 do
godziny 21.00.

głosowania Wyborca, który przychodzi do lokalu wyborczego, musi

okazać się ważnym dowodem osobistym lub innym
dokumentem ze zdjęciem. Wyborca otrzymuje kartę do
głosowania, na której znajdują się nazwiska i zdjęcia
kandydatów oraz nazwy komitetów wyborczych. Wyborca
zaznacza na karcie do głosowania znakiem "X" nazwisko
kandydata, na którego chce głosować.
Po zaznaczeniu głosu wyborca wrzuca kartę do głosowania
do urny wyborczej.

04/18/2024 14
Sample Footer Text

Przebieg głosowania
Głosowanie odbywa się w lokalu wyborczym, do którego należy
wziąć dowód tożsamości ze zdjęciem. Po złożeniu podpisu
głosujący otrzymuje listy z kandydatami i przy wybranym
kandydacie, w przeznaczonym do tego polu zaznacza znak „X”.
Na każdej karcie można zaznaczyć tylko jedno nazwisko,
zaznaczenie więcej niż jednej osoby, bądź nie zaznaczenie
żadnej unieważnia głos. Wypełnione karty należy wrzucić do
przezroczystej urny. Dopisanie na karcie do głosowania
dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie
innych znaków lub dopisków na karcie do głosowania, w tym w
kratce lub poza nią, nie wpływa na ważność oddanego na niej
głosu. [art. 41. Kodeksu Wyborczego].
Karta do głosowania na prezydenta RP 2020

04/18/2024 15
 Liczenie głosów odbywa się w lokalach wyborczych
Sposoby liczenia po zakończeniu głosowania. Liczenie głosów jest
przeprowadzane przez obwodową komisję

głosów wyborczą.
Obwodowa komisja wyborcza sprawdza, czy liczba
kart do głosowania znajdujących się w urnie
wyborczej odpowiada liczbie wyborców, którzy
wzięli udział w głosowaniu. Następnie komisja liczy
głosy oddane na poszczególnych kandydatów.
Po policzeniu głosów obwodowa komisja wyborcza
sporządza protokół z głosowania, w którym podaje
liczbę głosów oddanych na poszczególnych
kandydatów. Protokół z głosowania jest
przekazywany do właściwej okręgowej komisji
wyborczej.

04/18/2024 16
 Ogłaszanie wyników wyborów

Wyniki wyborów Wyniki wyborów są ogłaszane przez Krajową Komisję Wyborczą

(KKW) w formie obwieszczenia. Obwieszczenie zawiera nazwiska
wybranych kandydatów, liczbę głosów oddanych na każdą listę
wyborczą oraz liczbę mandatów uzyskanych przez poszczególne
komitety wyborcze. Obwieszczenie jest publikowane w Dzienniku
Ustaw.
Skutki prawne wyników wyborów
Wyniki wyborów mają szereg skutków prawnych. Przede wszystkim
wybrani kandydaci uzyskują mandat do sprawowania funkcji posła lub
senatora. Mandat posła lub senatora rozpoczyna się z dniem złożenia
ślubowania przed Sejmem lub Senatem.
Wyniki wyborów mają również wpływ na skład rządu. Premier jest
powoływany przez Prezydenta RP na wniosek Sejmu. Premier powołuje
ministrów, którzy tworzą Radę Ministrów. Rada Ministrów jest
odpowiedzialna przed Sejmem.
Wyniki wyborów mogą również mieć wpływ na kształt polityki państwa.
Partie polityczne, które uzyskały najwięcej mandatów w Sejmie, mają
największy wpływ na kształtowanie polityki państwa. Partie te mogą
tworzyć koalicje rządowe i uchwalać ustawy, które realizują ich
programy wyborcze.

04/18/2024 17
Odpowiedzialność Kary za naruszenia prawa wyborczego
Kary za naruszenia prawa wyborczego zostały określone w art. 107-117
Kodeksu wyborczego. Kary te mogą być nakładane na osoby fizyczne,

za naruszenia
osoby prawne i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej.
Najcięższą karą za naruszenie prawa wyborczego jest kara pozbawienia
wolności do 10 lat. Kara ta może być nałożona na osobę, która wbrew

prawa wyborczego
przepisom prawa:
• zorganizowała lub przeprowadziła nielegalne wybory;
• sfałszowała wynik wyborów;
• uniemożliwiła lub utrudniła głosowanie.
Postępowanie w sprawach o naruszenia prawa wyborczego
Postępowanie w sprawach o naruszenia prawa wyborczego jest
prowadzone przez prokuraturę i sądy. Postępowanie to rozpoczyna się
na wniosek Krajowej Komisji Wyborczej lub na wniosek każdego
wyborcy.
W przypadku stwierdzenia naruszenia prawa wyborczego sąd może
nałożyć na sprawcę karę grzywny, kary aresztu lub kary pozbawienia
wolności. Sąd może również nakazać zwrot kosztów wyborów
poniesionych przez państwo.

04/18/2024 18
Sample Footer Text

Bibliografia

https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DDVhwilHM
Grafika google
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-karny-16798683/roz-31
https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-wyborczy-17679859/dz-8-roz-4
https://akademia-demokracji.pl/baza-wiedzy/zasady-prowadzenia-kampanii-wyborczej
https://niepodlegla.gov.pl/o-niepodleglej/sto-lat-praw-wyborczych-polek/
https://www.rp.pl/ustroj-i-kompetencje/art4222941-kary-za-lamanie-prawa-wyborczego

04/18/2024 19