Professional Documents
Culture Documents
Невизначений інтеграл
Невизначений інтеграл
ІНТЕГРАЛЬНЕ ЧИСЛЕННЯ
ФУНКЦІЇ ОДНІЄЇ ЗМІННОЇ
§1. НЕВИЗНАЧЕНИЙ ІНТЕГРАЛ
• 1.4. Поняття про комплексні числа
Озн. Комплексним числом називається вираз
z a bi,
де а та b — дійсні числа, а символ і — уявна одиниця, яка
визначається умовою і2 = –1.
z a bi,
Озн. Число а називається дійсною частиною
комплексного числа z і позначається а = Re z,
a b — уявною частиною z, b = Im z
b b
arctg arctg
a a
0 Re z
b b
arctg arctg 2
a a
Дії над комплексними числами
z1 a1 b1i z1 2 3i
i 2 1
z2 a2 b2i z2 5 7i
z1 z2 2 3i 5 7i 2 5 3 7 i 7 4i
11 29i 11 29i 11 29
i
25 49 74 74 74
Дії над комплексними числами
i i
1
i 5 i i 4 n 1 i (ост. 1) (*,25)
i 2 1 i 6 1 i 4 n 2 1 (ост. 2) (*,50)
i i
3
i 7 i i 4 n 3 i (ост. 3) (*,75)
i4 1 i8 1 i 4n 1 (ост. 0) (*,00)
i138 1
1 i
2
2i 1 i
2
2i
Дії над комплексними числами
z1 1 cos 1 i sin 1
z2 2 cos 2 i sin 2
2 k 2 k
n
z cos
n i sin k 0, 1, 2, , n 1
n n
Приклади
z1 2
cos210 320 i sin 210 320
z2 3
2 2
cos 110 i sin 110 cos 250 i sin 250
3 3
Приклади Im z
1
0 Re z
z 1 i 3 14
IV
z n n cos n i sin n
3
a 1 b 3 z
b 3
2
z 12 3 4 2
sin
2
a 1 5
b 3 cos
arctg 2 arctg 2 2 3
a 1
b 3
6 5 tg
arctg 3 2 . a 1
3 3 3
Приклади y x
1
0
z 1 i 3
14
IV
z n n cos n i sin n
3
a 1 b 3 z
z 1 3 4 2
2
2
5
3
5 5
z cos i sin 2 cos i sin
3 3
14 5 5
z 2 cos14 i sin14
14
3 3
Приклади y x
1
0
z 1 i 3 14
IV
z n n cos n i sin n
3
a 1 b 3 z
5 5
z 2 cos14 i sin14 214 cos 70 i sin 70
14 14
3 3 3 3
70 66 70 66
2 cos
14
i sin
3 3 3 3
4 4 1
14 3
2 cos
14
i sin 2 i 213 213 i 3
3 3 2 2
Приклади
z 4 16 Z 16 16 0i a 16 b0 16
2 k 2 k
n
z cos
n i sin k 0, 1, 2, , n 1
n n
2 k 2 k
z 4 Z 4 16 4 16 cos i sin k 0, 3
4 4
z0 2 cos i sin 2 i 2
4 4
3 3
z1 2 cos i sin 2 i 2
4 4
5 5
z2 2 cos i sin 2 i 2
4 4
7 7
z3 2 cos i sin 2 i 2
4 4
e xi cos x i sin x
e xi cos x i sin x
e xi e xi cos xi ch x
cos x ch xi
2
e xi e xi 1 sin xi i sh x
sin x sh xi
2i i
Глава 7
Інтегральне числення функції однієї
змінної
F ( x ) sin x C cos x
Теорема. Якщо F(х) — первісна функції f (х) на проміжку ‹а; b›,
то всяка інша первісна функції f (х) на цьому самому
проміжку має вигляд F(х) + С.
f (x ) — підінтегральна функція
Властивості
1°. Похідна від невизначеного інтеграла дорівнює
підінтегральній функції:
f ( x )dx f ( x )
dF ( x ) F ( x ) C
Властивості
3°. Диференціал від невизначеного інтеграла дорівнює
підінтегральному виразу:
d f ( x)dx f ( x)dx
Cf ( x )dx C f ( x )dx
Властивості
5°. Невизначений інтеграл від алгебраїчної суми двох функцій
дорівнює алгебраїчній сумі інтегралів від цих функцій:
f (u)du F (u) C
3 3
x u
dx 3 C du 3 C
2 2
x u u u(x )
3
sin x
C
2 2
sin x d sin x sin x cos xdx
3
3
dx tg x
tg x d tg x tg x cos2 x 3 C
2 2
3
dx ln x
C
2 2
ln x d ln x ln x
x 3
• 1.2. Таблиця основних інтегралів
1
u
1 u du ch u du sh u C
C 1 8
1
du
2
u
ln u C 9 tg u du ln cos u C
au
3 a du
u
ln a
C 10 ctg u du ln sin u C
du
4 e
u
du e C
u
11 cos2 u tg u C
du
5 sin u du cos u C 12 ch 2 u th u C
du
6 sh u du ch u C 13 sin 2 u ctg u C
du
7 cos u du sin u C 14 sh 2 u cth u C
• 1.2. Таблиця основних інтегралів
du u
15
sin u ln tg 2 C
du u
16 ln tg C
cos u 4 2
du u
17 a2 u2
arcsin
a
C
du
18 u2 A
ln u u 2 A C
• 1.2. Таблиця основних інтегралів
du 1 u
19 a 2 u 2 a arctg a C
du 1 ua
20 u 2 a 2 2a ln u a C
2
u a u
21 a 2 u 2 du
2
a 2 u 2 arcsin C
2 a
u 2 A
u Adu u A ln u u 2 A C
2
22 2 2
• 1.3. Основні методи інтегрування
1 1
3
2 x x 3
x
dx 2 xdx x 2
dx 3 x 3
dx
1 1 1
x 2
x 2
1
x 3
2 C1 C2 3 C3
2 1 1 1 1
2 3
2 93 2 2 93 2
x x x
2
x 2C1 C2 3C3 x x x
2
x C
3 2 3 2
2
x x 2x x x 2 x
2
cos sin
2
dx cos 2 cos sin sin dx
2 2 2 2
1 1
ctg xdx sin 2 x 1 dx sin 2 x dx dx ctg x x C
2
dx sin 2 x cos2 x dx dx
sin 2 x cos2 x sin 2 x cos2 x dx cos2 x sin 2 x
tg x ctg x C
2°. Метод підстановки (заміни змінної).
f x dx F x C x a;b
F t C F x C.
x t
g x dx t 1
( x) gt t dt
dx t dt
Gt C G 1 x C.
t 2 ln x 3
2 ln x 3 dx
3
1 3 1 4
2 t dt t C
x dt dx 2 8
x
1
2 ln x 3 C
4
3 3 5ctg x 1
1
2
dx 3 5ctg x 3
d 3 5ctg x
sin x 5
3 4
3 5ctg x 3 C
20 t 3 5 ctg x
5
dt 2 dx
sin x
t x 1
x3
t 1 dt
3
t 3
3t 2
3t 1
x 1
dx dt dx t t
dt
x t 1
2 1 t3 3 2
t 3t 3 dt t 3t ln t C
t 3 2
x 1 3
3
x 1 3x 1 ln x 1 C
2
3 2
x sin t
1 x 2 dx dx cos tdt 1 sin 2t cos tdt cos2 tdt
t arcsin x
1
2
1 sin 2t
1 cos 2t dt
2
t
2
C
1
2
t sint 1 sin 2
t C
1 1
arcsin x x 1 x 2 C
2 2
t x
dx 2tdt 2t2
2 x t 2
x 2 t 2 2 t dt
2tdt dx
2t 2 2
2 dt 2 1 dt 2 t 2 ln 2 t
2t 2t 2t
2 x 4 ln 2 x C
3°. Метод інтегрування частинами.
u u x v v x
d uv udv vdu
udv d uv vdu
P x e kx
dx, Px sin kxdx, Px cos kxdx,
де Px — многочлен, a k — дійсне число.
u P x
Px ln xdx, Px arcsin xdx, Px arccos xdx, Px arctg xdx,
де P(x) — многочлен.
dv P x dx
3) інтеграли виду
u e x
u sin x u cos x
dv e x dx
udv uv vdu
u 2x 1, du 2dx
2 x 1sin xdx dv sin xdx , v sin xdx cos x
u ex , du exdx
1 x 1 x
e cos 2 x e cos 2 xdx sin 2x
2 2 dv cos 2xdx , v
2
1 x 1 x 1 x
e cos 2 x e sin 2 x e sin 2 xdx
2 4 4
1 x 1 x 1 x
e sin 2 xdx 2 e cos 2 x 4 e sin 2 x 4 e sin 2 xdx
x
1 x 1 x 1
I e cos 2 x e sin 2 x I
2 4 4
1 1 x 1 x
I I e cos 2 x e sin 2 x
4 2 4
5 1 x 1 x
I e sin 2 x e cos 2 x
4 4 2
4e x 1 1
I sin 2 x cos 2 x
5 4 2
x
e
sin 2 xdx 5 sin 2 x 2 cos 2 x C
x
e
• 1.5. Деякі відомості про раціональні функції
Pn ( x ) a0 x n a1 x n 1 ... an . (13)
Pn x a0 x x1 ... x xm x p1 x q1 ... x ps x qs
k1 km 2 l1 2 ls
(19)
Озн. Відношення двох многочленів називається
раціональною функцією або раціональним дробом.
Pm x
Qn x
P x 0, Q x 0.
m n
Pm x Pp x
Wk ( x )
Qn x Qn x
Теорема 4. Нехай знаменник правильного раціонального
дробу розкладено на множники за формулою (19):
Pn x a0 x x1 ... x xm x p1 x q1 ... x ps x qs
k1 km 2 l1 2 ls
(19)
Теорема 4. Нехай знаменник правильного раціонального
дробу розкладено на множники за формулою (19):
Qn x a0 x a ... x b x px q ... x lx s ,
2 2
B2 B (21)
B1
... ...
xb x b 2
x b
M 1 x N1 M x N L1 x F1 L x F
2 ... 2 2 ... 2 .
x px q x px q x lx s
x lx s
A B x 4 Cx 3 2 A B D x 2 C E x A
A B 1 A 1
C 2 B 2
2 A B D 5 C 2
C E 0 D 5
A 1
E 2
x 4 2 x 3 5x 2 1 1 2x 2 5x 2
2 2
x x 1 x 1 x 12
2
2 x
Приклад 2.
2x 1 A B C
x ( x 1)( x 2) x x 1 x 2
2x 1 A( x 1)( x 2) Bx ( x 2) Cx ( x 1).
1
x 0, 1 A( 1) ( 2), A ;
2
x 1, 1 B, B 1;
3
x 2, 3 2C C .
2
2x 1 1 1 3
.
x ( x 1)( x 2) 2 x x 1 2( x 2)
• 1.6. Інтегрування раціональних функцій
Pm x Pp x
Qn x dx Wk ( x )dx Qn x dx
A 1
x a A x a d ( x a ) A ln x a C.
dx
A A
x a n dx (1 n)( x a )n1 C.
p
Mx N xt
x 2 px qdx 2
dx dt
Приклад.
x t2
2x 3 2 t 2 3
x 4x 9
2
dx dx dt
t 2 4 t 2 9
2
dt
t x2
2t 1 2t 1
2
t 5
dt t 2 5 dt t 2 5 dt
ln t 5
1 t
2
arctg C
5 5
x2
ln x 4 x 9
1
2
arctg C.
5 5
Приклад.
x4 3
x 2x 1
2
dx
x4 0x3 0x2 0x 3 x2 2x 1 17
15 5
x 4 2x3 x 2
x2 2 x 3 2 3
2x x 0x
3 2
2x3 4x2 2x
17 2 2
3 3
3x 2 2 x 3 5 5 5
3x 2 6 x 3
4x 6
x4 3 4x 6
x 2x 3 2
2
x 2x 1
2
x 2x 1
Приклад.
x4 3 4x 6
dx x 2 x 3dx x 2 2 x 1dx
2
x 2x 1
2
x t 1 p
x 3
2 x 3 xt
x 2 3x 2 2 dx dx dt 2
3 x 2x 1
t x 1 dx dt
x3 2t 1 3
x 3x 2
2
dt
3 t 1 2t 1 1
2
x3 2t 1 x3 2 1
x 3x 2 2 dt
2
x 3 x 2 dt 2 dt
2
3 t 3 t t
x3 1 x 3
2
x 3x 2 2 ln t C x 3x 4 ln x 1
2 2
C.
3 t 3 x 1
• 1.7. Інтегрування деяких ірраціональних і
трансцендентних функцій
u u (x ) v v (x )
3u 2v 1
2
R (u , v )
u 2 3v 2
u x 1 v 3 x
m r
ax b n ax b
s ax b k
R x, cx d , , cx d dx cx d
t k HCK ( n, s )
k LСM(n, s)
Приклад.
x t6
5 3
dx dx 6t dt t dt
dx 6t dt 2 3 6
5
1 1
3
x x t t t 1
x x
3 2
t x
6
t3 1 1 t 1t 2 t 1 1
6 dt 6 dt
t 1 t 1
a 3 b3 a b a 2 ab b2
t 3 1 t 1t 2 t 1
Приклад.
x t6
5 3
dx dx 6t dt t dt
dx 6t dt 2 3 6
5
1 1
3
x x t t t 1
x x
3 2
t x
6
t3 1 1 t 1t 2 t 1 1
6 dt 6 dt
t 1 t 1
6 t t 1dt 6
3 2
1 t t
2
dt 6 t 6 ln t 1 C
t 1 3 2
2t 3 3t 2 6t 6 ln t 1 C 2 x 33 x 66 x 6 ln 6 x 1 C.
2°. Інтегрування диференціальних біномів
pZ s НСK(m, n )
x ts
s LСM(m, n )
m 1
Z r знаменник дробу p a bx n t r
n
m 1
pZ r знаменник дробу p ax n b t r
n
3°. Інтеграли виду
2 2
dx dt
x 1 t 2
1 tg 2
1 t 2
cos x 2
2 x 2
1 tg 1 t
2
Rsin x, cos x dx R (t )dt
1
a) Rsin x cos xdx sin x t
в) Rtg x dx tg x t
n Z ; n 0; n непарне sin x t
m Z ; m 0; m непарне cos x t
n, m Z; n 0, m 0; n, m непарнi
m max(m, n) sin x t
n max(m, n) cos x t
n, m Z; n 0, m 0; n, m непарнi sin x t
n, m Z; n 0, m 0; n, m непарнi cos x t
m n
д) sin x cos xdx
1 cos 2 x
cos x
2
n, m Z ; n 0, m 0; n, m парнi 2
1 cos 2 x
sin x
2
n, m Z ; n m 0; n, m парнi
tg x t
n, m Z ; n 0, m 0; n, m непарнi
е) sin ax cos bxdx, sin ax sin bxdx, cos ax cos bxdx
1
sin cos sin( ) sin( )
2
1
sin sin cos( ) cos( )
2
1
cos cos cos( ) cos( )
2
1°. Виділення повного квадрата.
dx dx
ax 2 bx c ax 2 bx c
dx dx
x2 2 x 5
x 2 2 x 1 12 1 5
dx dx d x 1
x 1 x 1
x 2
2 x 1 1 1 5
2 2
4
2
4
du
u2 A
ln u u 2 A C
1°. Виділення повного квадрата.
dx dx
ax 2 bx c ax 2 bx c
dx dx
x2 2 x 5
x 2 2 x 1 12 1 5
dx dx d x 1
x 1 x 1
x 2
2 x 1 1 1 5
2 2
4
2
4
ln x 1 x 12 4 C ln x 1 x 2 2 x 5 C
2°. Утворення в чисельнику диференціала знаменника.
Ax B Ax B
ax 2 bx c dx ax 2 bx c
dx
1
3x 1 t x2 4 x 5 x
3 dx
x 4x 5
2
dx
dt ( 2 x 4)dx
3 x2 4 x 5
2 2
3
2x
3
2 x 4 4
2 3 dx 3
2 x 4x 5 2 x 4x 5
2
dx
2
4
3 2 x 4 3
2 dx 2 3 dx
2 x 4x 5 2 x 4x 5
3 3 10 1
ln x 4 x 5 2
2
dx
2 2 3 x 4x 5
3 1
ln x 4 x 5 5 2
2
dx
2 x 4 x 4 4 5
3 1
ln x 4 x 5 5
2
dx
2 x 2 9
2
3 d x 2
ln x 4 x 5 5
2
2 x 2 3
2 2
3
ln x 4 x 5 5
2 1
ln
x 2 3
C
2 2 3 x 2 3
3 5 x 5
ln x 4 x 5 ln
2
C
2 6 x 1
1.8. Інтеграли, що «не беруться»
e
x2 — інтеграл Пуассона
dx
— інтеграли Френеля
2 2
cos x dx, sin x dx
dx
ln x — інтегральний логарифм
sin x
x dx — інтегральний синус
cos x
x dx — інтегральний косинус