Bab 18

Nutrisi Dalam
Tumbuhan
3.1 Nutrien Tak Organik Utama
3.2 Organ Pengambilan Air Dan Garam Mineral
3.3 Kepelbagaian Dalam Nutrisi tumbuhan
Disediakan oleh :
Cg Wan Ezielia Wan Aziz
SMK Majidi Baru 2,
Johor Bahru
Standard Kandungan 3.1
Nutrien Tak Organik
Utama
Standard Pembelajaran
Murid dapat :

18.1.1 Mengenal pasti makronutrien

dan mikronutrien yang
diperlukan oleh tumbuhan.
18.1.2 Mewajarkan kepentingan
makronutrien dan
mikronutrien dalam
tumbuhan
Tumbuhan memerlukan nutrien untuk tumbuh dengan subur serta mengeluarkan
hasil yang baik dan berkualiti

Tumbuhan memerlukan nutrien tak organik untuk menghasilkan

sebatian organik.

Makronutrien Mikronutrien
• Sumber : udara, air & dlm tanah
1. Karbon, C • Membentuk sebahagian besar 1. Klorin, Cl
jisim kering kebanyakan
2. Hidrogen, H tumbuhan 2. Zink, Zn
3. Oksigen, O • Maka masalah tumbuhan 3. Besi, Fe
kekurangan nutrient ini jarang
4. Kalsium, Ca berlaku. 4. Kuprum, Cu
5. Magnesium, Mg 5. Mangan, Mn
6. Fosforus, P 6. Nikel, Ni
7. Nitrogen, N 7. Boron, B
8. Sulfur, S 8. Molibdenum, Mo
9. Kalium, K
 Kepentingan Makronutrien Dalam Tumbuhan
Makronutrien Fungsi
Karbon, N
• Merupakan komponen penting dalam kitar
Oksigen, O karbon dan kitar oksigen.
• Merupakan komponen dalam semua
Hidrogen, H sebatian organik tumbuhan dan komponen
penting dalamsintesis gula.
Kesan Kekurangan
• Proses fotosintesis tidak
berlaku.
• Kekurangan pembebasan gas
oksigen oleh tumbuhan.
• Pertumbuhan terbantut
sehingga boleh
menyebabkan kematian
kerana ketiadaan glukosa.
Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Memberi warna hijau • Daun mengalami klorosis (daun menguning)

kepada tumbuhan melalui khususnya pada daun matang.
Nitrogen, N pembentukan klorofil.
• Daun sebelah bawah gugur
• Komponen utama protein,
asid nukleik dan enzim- • Proses sintesis protein terjejas.
enzim dalam fotosintesis
dan respirasi. • Pertumbuhan terbantut.
Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Penting untuk mensintesis protein dan

metabolisme karbohidrat. • Sintesis protein terjejas.
Kalium, K
• Sebagai kofaktor bagi beberapa enzim. • Sisi daun berwarna kuning

• Membantu mengekalkan kesegahan • Kematian tumbuhan

tumbuhan. pramatang.
Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

Kalsium, Ca • Merupakan komponen utama
lamella tengah, dinding sel dan
gentian gelendong semasa
pembahagian sel.
• Pertumbuhan terbantut
• Daun yang terherot dan bercuping
• Bahagian di antara urat daun menjadi
kuning
 Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Merupakan komponen utama

• Bahagian di antara urat daun
struktur molekul klorofil.
matang menjadi kuning.
Magnesium, Mg
• Mengaktifkan beberapa enzim
• Bintik merah pada permukaan
tumbuhan.
daun.

• Terlibat dalam metabolisme

• Daun bercuping
karbohidrat
Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Mensintesis asid nukleik,

• Pertumbuhan akar yang tidak sihat.
adenosine trifosfat (ATP) dan
Fosforus, P fosfolipid dalam membrane
• Pembentukan daun yang berwarna
plasma.
hijau tua dan pudar.

• Bertindak sebagai koenzim

• Bintik merah atau ungu kelihatan pada
dalam fotosintesis dan
daun tua.
respirasi
Makronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Merupakan komponen untuk beberapa

Sulfur, S asid amino.
• Daun atau keseluruhan
tumbuhan menjadi kuning.
• Salah satu komponen vitamin B dan
beberapa jenis koenzim.
 Kepentingan Mikronutrien Dalam Tumbuhan
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Penting dalam keseimbangan • Tumbuhan menjadi layu.

Klorin, Cl tekanan osmosis sel dan tindak • Pertumbuhan akar menjadi lambat
balas fotosintesis. • Daun mengalami klorosis
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Terlibat dalam metabolisme

• Kematian apeks pucuk muda.
nitrogen dan fotosintesis.
Kuprum, Cu • Penting bagi pertumbuhan,
• Bintik perang kelihatan pada daun
terminal.
pembiakan dan pembentukan
• Tumbuhan menjadi terbantut.
bunga.
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Komponen enzim tumbuhan • Pertumbuhan terbantut

Nikel, Ni yang terlibat untuk menguraikan • Mengurangkan hasil tanaman
urea menjadi ammonia yang • Kesan terbakar pada hujung daun
dapat digunakan oleh tumbuhan. disebabkan pengumpulan urea
 Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Klorosis pada bahagian di antara

• Terlibat dalam pengikatan nitrogen
Molibdenum, Mo urat daun matang
dan penurunan nitrat semasa
• Daun berwarna hijau pucat
sintesis protein.
• Hasil tanaman berkurang
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Penting dalam pembentukan

daun
Zink, Zn • Mensintesis auksin
• Permukaan daun berbintik dengan
bahagian berklorosis
(hormon pertumbuhan)
• Pertumbuhan terbantut
• Sebagai kofaktor dalam
metabolism karbohidrat
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Mengaktifkan enzim-enzim • Jaringan urat hijau tua

Mangan, Mn fotosintesis. berlatarbelakangkan hijau muda.
• Penting untuk respirasi sel dan • Bintik perang muda atau kelabu di
metabolism nitrogen. antara urat daun.
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Membantu akar dalam pengambilan ion • Kematian tunas terminal dan

Boron, B kalsium dan translokasi sukrosa. pertumbuhan yang abnormal
• Terlibat dalam metabolisme karbohidrat • Daun menjadi tebal,
dan membantu percambahan debunga. bergulung dan rapuh
Mikronutrien Fungsi Kesan Kekurangan

• Bertindak sebagai kofaktor dalam

Ferum, Fe sintesis klorofil.
• Daun muda menjadi kuning
• Penting bagi pertumbuhan pokok
yang muda.
 Larutan Kultur Knop

• Larutan Kultur yang lengkap telah

disediakan oleh seorang ahli
kimia, iaitu Wilhelm Knop pada
tahun 1859.

• Digunakan untuk mengkaji kepentingan

nutrien bagi pertumbuhan tumbuhan.

• Mengandungi semua nutrien termasuk unsur surih yang

diperlukan oleh tumbuhan untuk hidup sihat.
Julius Sachs dan Wilhelm Knop ialah ahli botani yang
telah menjalankan eksperimen untuk menentukan peranan
makronutrien dalam pertumbuhan tumbuhan.
KUIZ !!!
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
1. Bagaimanakah makronutrien berbeza
dengan mikronutrien ?

Makronutrien diperlukan oleh tumbuhan dalam kuantiti

yang banyak, manakala mikronutrien diperlukan dalam
kuantiti yang amat kecil.
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
2. Nyatakan tiga nutrien yang
menyebabkan klorosis sekiranya
berlaku kekurangan nutrien tersebut.

• Nitrogen
• Klorin
• Zink
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
3. Pokok jagung sangat peka dengan kekurangan
nutrien. Bagaimanakah baja NPK (nitrogen,
fosforus dan kalium) dapat merangsang
pertumbuhan pokok jagung yang sihat?

• Nitrogen berfungsi merangsang perkembangan daun. Nitrogen

digunakan dalam pembentukan klorofil yang digunakan dalam
fotosintesis.
• Fosforus merangsang perkembangan akar yang sihat.

• Kalium terlibat dalam perkembangan keseluruhan pokok

jagung, termasuklah perkembangan bunga dan buah pokok
jagung.
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
4. Akar dan daun merupakan medium
pengangkutan nutrien ke dalam
tumbuhan. Dengan pengetahuan biologi
anda, sokong pernyataan ini.

• Akar bertindak sebagai medium pengangkutan dengan menyerap

air dan nutrien yang terdapat dalam tanah, dan mengangkut ke
semua bahagian tumbuhan.

• Stoma yang terdapat pada daun menyerap gas karbon

dioksida dan gas oksigen daripada atmosfera untuk kegunaan
sel-sel tumbuhan.
Standard Kandungan 3.2
Organ Pengambilan Air dan
Garam Mineral
Standard Pembelajaran
Murid dapat :

18.2.1 Memerihalkan struktur akar

dalam pengambilan air dan
garam mineral.
18.2.2 Mewajarkan penyesuaian akar
untuk pengambilan air dan
garam mineral.
Pengambilan Air dan Garam Mineral
Dalam tumbuhan
• Organ yang terlibat dalam
pengambilan air dan garam mineral
adalah akar.
• Terdapat 2 fungsi utama akar :

1) Memberi sokongan dan kekuatan

serta mengukuhkan kedudukan
tumbuhan pada tanah.

2) Menyerap air dan garam mineral

dari tanah dan mengangkutnya
ke batang, dan seterusnya ke
daun.
Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air dan Garam Mineral
 Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air
dan Garam Mineral

Bahagian Fungsi

• Sel-sel epidermis akar disusun rapat.

• Dinding sel yang nipis dan membran sel
yang telap terhadap air memudahkan pergerakan air di dalam akar.
• Terdapat sel epidermis yang membentuk rambut akar dengan
pemanjangan ke arah lateral dari dinding luarnya.
Epidermis • Sel-sel rambut akar tidak dilapisi oleh kutikel bagi membenarkan
penyerapan air.
• Sel-sel rambut akar juga mempunyai vakuol yang besar untuk menyimpan
air dan garam mineral untuk memastikan penyerapan air berlaku dengan
cepat
 Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air
dan Garam Mineral

Bahagian Fungsi

• Korteks terletak di bawah lapisan epidermis.

• Korteks mempunyai dinding sel yang nipis untuk memudahkan
pergerakan air di dalam akar.
Korteks • Sel-sel korteks disusun longgar untuk memudahkan pertukaran
gas berlaku.
• Sebahagian besar korteks terdiri daripada sel-sel parenkima.
 Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air
dan Garam Mineral

Bahagian Fungsi

• Korteks terletak di bawah lapisan epidermis.

• Korteks mempunyai dinding sel yang nipis untuk memudahkan
pergerakan air di dalam akar.
Korteks • Sel-sel korteks disusun longgar untuk memudahkan pertukaran
gas berlaku.
• Sebahagian besar korteks terdiri daripada sel-sel parenkima.
 Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air
dan Garam Mineral

Bahagian Fungsi

• Endodermis merupakan lapisan

pemisah antara korteks dengan
silinder vaskular.
• Sel-sel endodermis tersusun rapat dan setebal satu.
lapisan sel.
Endodermis • Sebahagian besar sel endodermis mengalami penebalan
suberin atau lignin pada dindingnya yang membentuk jalur
Casparian.
• Endodermis hanya membenarkan air dan garam mineral yang
diserap daripada tanah memasuki silinder vaskular tetapi
bukan gelembung udara.
Penyesuaian Akar Dalam Pengambilan Air
dan Garam Mineral

Bahagian Fungsi

• Silinder vaskular merupakan

teras akar yang terdiri
daripada tisu xilem dan
Silinder tisu floem yang dikelilingi oleh tisu perisikel setebal satu sel.
vaskular • Perisikel terlibat dalam pertumbuhan sekunder dan
pembentukan cabang akar.
• Biasanya, tisu xilem dan tisu floem disusun dalam corak
yang berbentuk bintang.
KUIZ !!!
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
1. Nyatakan tisu-tisu yang membentuk akar.

• Tisu epidermis
• Tisu korteks
• Tisu vaskular
• Tisu endodermis
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
2. Terangkan adaptasi tisu epidermis akar untuk
menjalankan fungsinya dalam penyerapan
air dan garam mineral.
• Sel-sel epidermis disusun rapat.
• Dinding sel epidermis yang nipis dan membran sel yang telap terhadap
air memudahkan pergerakan air di dalam akar.
• Terdapat sel epidermis yang membentuk rambut akar dengan
pemanjangan ke arah lateral dari dinding luarnya.

• Sel-sel epidermis rambut akar tidak dilapisi kutikel.

• Sel-sel epidermis akar mempunyai vakuol yang besar bagi
menyimpan air dan garam mineral.
 Naim
at ul
l

i
u

ar
t

Ahmad
a
ia
l

lfi q
Siti R
a a

b
k
ai
h

Ra
s

Zu
a
Sh eya .H i kal
All M H a
f i q
a A
Aedleen
Nur Alif
Ain Na
tasha SPIN Ainaa Ad
No Ain ilah
aa
rem
Afi

N
yli
A qa
or
a
in h

A.F
A
Z
ul
I rd
a

.
A.Sofia
h

arz
r

i
a

m
na

an
ai r

a
ah

tekhnologic
3. Bandingkan akar monokot dan akar
eudikot dari segi tisu korteks, tisu
endodermis dan jalur Casparian.

• Tisu korteks terletak antara epidermis dan silinder vaskular

bagi akar dikotiledon dan akar monokotiledon.

• Jalur Casparian terbentuk daripada tisu endodermis.

• Akar tumbuhan monokotiledon mempunyai jalur

Casparian, tetapi tidak semua akar tumbuhan eudikot
mempunyai jalur Casparian.
Standard Kandungan 3.3
Kepelbagaian Dalam Nutrisi
Tumbuhan
Standard Pembelajaran
Murid dapat :

18.3.1 Menerangkan penyesuaian

nutrisi dalam tumbuhan
• Nutrisi ialah proses organisma memperoleh tenaga
dan nutrien daripada makanan untuk pertumbuhan,
penyelenggaraan dan pembaikan tisu yang rosak.

• Tetapi tumbuhan jenis heterotrofik seperti

tumbuhan parasit, epifit dan karnivor
mempunyai penyesuaian yang berbeza daripada
tumbuhan lain bagi mendapatkan keperluan
nutrisinya.
 Penyesuaian Nutrisi Dalam Tumbuhan Parasit

• Tumbuhan parasit hidup menumpang pada tumbuhan

lain, iaitu perumah.

• Akar tumbuhan parasit menyerap bahan organik, mineral

dan air daripada perumahnya dengan menembusi batang
perumah sehingga ke berkas vaskular perumah

• Ini menyebabkan tumbuhan parasit membesar lebih cepat

dan subur, manakala perumah akan mengalami
kekurangan nutrisi, mengering dan akhirnya mati.
Contoh Tumbuhan Parasit
 Penyesuaian Nutrisi Dalam Tumbuhan Epifit
• Tumbuhan epifit merupakan tumbuhan hijau yang hidup pada
tumbuhan lain, iaitu perumah.

• Epifit mendapat lebih banyak cahaya matahari untuk berfotosintesis

dengan menumpang pada pokok perumah yang lebih tinggi.

• Tumbuhan ini mensintesis makanannya sendiri.

• Epifit tidak mengancam perumah kerana akr epifit dapat menyerap

nutrien yang terkumpul di celah-celah batang pokok perumah..

• Kebanyakan epifit mempunyai batang yang bengkak yang dapat

menyimpan banyak air.
Contoh Tumbuhan Epifit
Pokok Paku Sarang Burung
Pokok Duit-duit @
Pyrrosia piloselloides
 Penyesuaian Nutrisi Dalam Tumbuhan Karnivor
• Tumbuhan karnivor mampu mensintesis makanannya sendiri dengan
menjalankan fotosintesis.

• Tumbuhan karnivor merembes nektar dan mempunyai kelongsong

untuk memerangkap mangsanya iaitu serangga.

• Mangsa seterusnya dicernakan dengan jus pencernaan secara

perlahan-lahan.

• Serangga yang ditangkap dapat membekalkan nitrogen kepada

tumbuhan ini. Nitrogen penting untuk pertumbuhan. Hal ini kerana
tumbuhan karnivor hidup di Kawasan tanah yang kekurangan
sumber nitrogen.
Contoh Tumbuhan Karnivor
KUIZ !!!
 Aedleen
al

Ainul
i k
l

l
a

ika
u

qH
t
ia
m

Ha
ai
ab

i
Af
R
i ar N l ia
y
i t i q
S Zulf
r e m
No
lah
lA
Rabiatu
a a A d i
Ain
Irdina SPIN Norzahra
Sh Ain
as A aa
in Afi

A
ha
N qa
Um
h

A.
Nu
at
as
ai

Nur Al
Fa
r
A Sofia
r

a ha
a

le

rza
h

ey

na
a

i fa

h
tekhnologic
1. Nyatakan tabiat nutrisi bagi tumbuhan
berikut :
a) Cuscuta sp. (tali puteri)
b) Hypnum sp. (lumut)
c) Bulbophyllum sp. (orkid)
d) Utricularia sp. (rumpai ekor kucing)

a) Parasit
b) Epifit
c) Epifit
d) Karnivor
 Aedleen
al

Ainul
i k
l

l
a

ika
u

qH
t
ia
m

Ha
ai
ab

i
Af
R
i ar N l ia
y
i t i q
S Zulf
r e m
No
lah
lA
Rabiatu
a a A d i
Ain
Irdina SPIN Norzahra
Sh Ain
as A aa
in Afi

A
ha
N qa
Um
h

A.
Nu
at
as
ai

Nur Al
Fa
r
A Sofia
r

a ha
a

le

rza
h

ey

na
a

i fa

h
tekhnologic
 2. Bezakan penyesuaian nutrisi tumbuhan
parasit dengan tumbuhan epifit.
Tumbuhan parasit
Hidup dengan menumpang pada tumbuhan
lain, iaitu perumah
Mendapat nutrien dengan menyerap bahan
organic, mineral dan air daripada perumah
Tumbuhan parasit mengancam perumah
apabila tumbuhan parasit membesar lebih
cepat dan subur, dan tumbuhan perumah pula
akan mengalami kekurangan nutrisi,
mengering
Kadar fotosintesis dan mati.
tumbuhan parasit lebih
rendah kerana tumbuhan parasite tidak
semestinya menumpang tumbuhan perumah
yang lebih tinggi
Tumbuhan epifit
Hidup dengan menumpang pada tumbuhan
lain, iaitu perumah.
Mensintesis makanan sendiri
Tumbuhan epifit tidak mengancam tumbuhan
perumah kerana akar epifit dapat menyerap
nutrient yang terkumpul di celah-celah batang
pokok perumah.
Kadar fotosintesis epifit lebih tinggi kerana
epifit menumpang perumah yang ketinggian
lebih tinggi bagi mendapat cahaya matahari
lebih banyak.
 Aedleen
al

Ainul
i k
l

l
a

ika
u

qH
t
ia
m

Ha
ai
ab

i
Af
R
i ar N l ia
y
i t i q
S Zulf
r e m
No
lah
lA
Rabiatu
a a A d i
Ain
Irdina SPIN Norzahra
Sh Ain
as A aa
in Afi

A
ha
N qa
Um
h

A.
Nu
at
as
ai

Nur Al
Fa
r
A Sofia
r

a ha
a

le

rza
h

ey

na
a

i fa

h
tekhnologic
3. Ramalkan kesan yang akan berlaku pada
pertumbuhan paku pakis langsuir sekiranya
didedahkan pada vahaya matahari secara
terus.

• Pertumbuhan paku pakis langsuir terbantut kerna

mengalami kekeringan