PG140

I
PATROLOGLE
C U R S U S
SEU
OHMMM
SS.
P\TIHM,
DIMlTilMJM
SrVE
QLI
AD
G O M P L E T U S
BIBLIOTHECA UiNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, CECONOMICA,
jEVO
ETAD
APOSTOLICO
AD
SCRIPTORIIJIODB
LATINORUM, 8IVE
TEMPORA
CONCILIIFLORENTINI
INNOCENIII
TEMPORA
III
(ANNO1439)
RECUSIO
ECCLBSIISTIOORIH
GRwBCORUM,
1216)
PRO
GR/ECIS
PRO
LATINIS
FLORUERUNT
CHROKOLOGICA
OMNIUM QILE E X S T I T E R E MONUMENTORUM CATHOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM

E C C L E S L E SiECULA,
PRIORA
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM
DILIGENTER CASTIGATA J DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIS, VARISQUE LECTIONIDUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSlMAS EDITI0NE8 QUiE TRIBUS NOVISSIMIIS SwECULIS DEBENTUR ABSOLUTA8
DETECTIS AUCTA ) INDICIBUS PARTICULARIBU8 ANALYTICIS, SINGULOS 81VE TOM08 SIVE AUCTORES ALICUJU9
MOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DONATA J CAPITULIS
IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITI9, NECNON ET
TITULIS SINGULARUM PAGIXARUM MARGINEM SUPKRIOREM DISTINGUENTIBUS 8UBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA; OPERIBU9 CUM DUBIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO
AUCTORITATE I.N ORDINE AD TRADITIONEM ECCLE8IASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA;
DUCENT13 ET AMPLIUS LOCU PLETATA INDICIBUS AUCTORUM 8ICUT ET OPERUM, ALPHABKTICIS, CHR0N0L0GICI9,
STATISTICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANALOGICIS, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE,
LirURGICUM, C
ANONICUM, DISCIPLINARE 1ISTORICUM, ET GUNCTA
8INE ULLA EXCEPTIONE ; 8ED PRiGSERTIM DUOBUS INDICIBU3 IMMEN9IS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET R E R U M , QUO CONSULTO,
QUIDQUMDON SOLUM T A l l S TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM
OXISSO, IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU COXSPIGIATUR ; ALTERO S C R l P T U H i E
B A C R i E , EX Q
UO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRE8 ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS 81NGUL0RUM LIBRORUM 8. SCRIPTURÊ VERSU8, PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI 8INT.
EDITIO ACCURATIS3IMA, CETERISQUE O
MNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
CHART.C QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TLM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGLE DECURSU CONSTANTER
BIMILIS, PRETI EXIGUITAS,
ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC 8PARSORUM, PRIMUM AUTEM
NOSTRA BIBLIOTHKCA, OPERIBUS
OMNES J B T A T E S , LOG08, LINGUAS FORMA8QUE
PERTINENTIBUS COADUNATORUM.
l.NTRA
ALIA
PRJGSERTIMQUE
IN
E X
E T
MSS. A D
SERIES GRyECA,
LN QUA PRODEUNT PATRIiS, DOCTORES SCRIPTORESQUE E C C L E S L E GRJECJE
S. BARNABA A D BESSARIONEH
A
J . - P .
Blbllotheeie C l c r l univereae
8IVE
CUnSUUM
COHPLETOBUlf
IN
PATROLOGIJE
SINGULOS
SCIENTIiE
GRJECJE
ECCLESIASTICE
TOMUS
RAMOS
EDITORB.
CXL.
NICETRE AMBO. G E O R G . ACROPOLITA. THEOD. DUCAS. A L E X A N D E R PAPA IV. ALII.
P A R I S I I S
?UD
G A R N I E R F R A T R E S , E D I T O R E S E T J . - P . MIGNE S U C C E S S O R E S
W V I DICTA: AVENUE DU 1, 189, OLIM CHAUSSEE DU UAINE, 1*7.
1887
Clichy.
* t>-pis P A U L D U P O N T , 12, v i a dietf Bac-d'Aenierce. 17.4.87.
T R . . VC t jT-Ol/I
XIU.
SJECULOM
G A ;
1203-1*10.

T O T

NICETiE CHONIAT^:
o
o n r a i A .
3EC 0 * FltATKlS EJIS
B I I G H .
G H O H I A T J E
A T H f M E N S I S ARCHIEPISCOPI
QV&
.ETATEH
TULERCNT
SCRJPTA
VEL SCRIPTORIM
FRAGMENTA
I X S U X T P&JETEREA
G E O R G n
A C R O P O L I T f
A N N A L E S
ET
ALEXANDRI
GERMANIII,
PAPJE
IV,
NICEPHOM,
THEODOM
ABSENU,
mCEPROM
IMP.
DUC/E
MCJENI,
CPOLITANORUM
CHUJfW,
PATRIARCHARUM;
METHODIl
MONACUI
O P U S C C L A , DIPLOMATA, E P I S T O L C ;
A C C U R A N T E E T DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTIIEC.C
CLJERI V M V E R 8 / E ,
SIVE
C U R S C U M COJfPLETORUM
IN
SIXGULOS S C I E N T I * E C C L E S I A S T I C *
M C E X E TOMUS POSTERiOR. CiETERORUM

II
Q H
fUMOS
BOITOKB.
TOMUS U N I C U S .
III
PARISIIS
A P U D
G A R N I E R
FRATRES,
1N V I A DICTA : AVENUE
EDITORES
E T
J.-P.
MIGNE
DU UAINE, 189, OLIM CBAUSSEE

1887
SUCCESSORES,
DU MAINE, 1*1.
T R A D I T I O
S^CULUM
C A T H O L I C A .
III.
1205-1270.
E L E N C H U S
A U C T O R U M E T
O P E R U M Q U I I N
NICETAS
CHONIATA.
(OPERUM COKTUICATIO.)
NlCCTiB GlIONIATA EX LIBRIS THESAURI ORTflODOX* FIDEI.
E x l i b r o V I . De MaciUuio.
9
E x libro VIII. De Nestorio.
33
E x libro I X . De Eutyckete.
37
E i libro X . De quinta tynodo. 67
67
E x l i b r o XII. De Apktartodocctarum hxren.
75
E x l i b r o X V . De texia synodo.
E x libro X V I I . De hxretibui Armeniorum.
89
E x libro X X . De tupentitione Agarenorum
105
De receptione eorum qui ab Agarenis ad rectam
fidem nccedunt.
*23
Fomul* *Uer* t Sylburgii notis.
123
E x libro XXIII. De erroribut Eustratii, Nicxni
metropolttx.
133
E x Hbro X X I V . Synoiu* Grxcx Ecclesix de dogmate circa iila verba : Tu es qui offers et qui offereri* et qui recipit, quod ventilalum fuit sub Manuele Comneno imp. contra Soterichum Antiochenum
electum. Prxit Soterichi de sua falsa doctrina dialogus cum Pkitoue,
137
E x l i b r o X X V . Synodu* hobita propter iliud dictum : P*ter metu aajor me e*t. Prxmitlttur
Editoris Romtni MoHiium.
201
E x libro incerto. De Lixicinorum hxresi.
281
Recensio codici* Medicei XXIV, Thesaurum Tiicetm continentit in Ubros XXVil digettum.
283
C P O L I T A N I AD INNOCENTIUM
III.
Greecorum a d Ionocentium III, Pontificom R o m a n u m , E p i s l o l a , scripta post captam a Latinis Gpolin,
regnante Henrico ( E ^ f , *ire Uenry) i m p e r a tore.
*>3
M I C H A E L ACOMINATLS GHONIATA, ATIIENIENSIS ARCIIIEPISCOPUS, M C E T i E F R A T E R .

Michaeli* Acominati tita, res getlx, scripla, ex D.
Adolph. Elliicn, Michael Akominalot von Lhon.r, Erzbischofvon Athen. 1. Vario Athenarum medio xvo forluna utque ad ftnem txculi XII. 2. Michaelis ejutque
fratris puerilia Chonis et Cpoli acla. 3 . Michael Atlienarum arckiepiscopus, Grxcix miterrimut statut. . Miekael cum Leone Sgurro certamcn
fralre ipsusi eeta refcrcnte, 3(06. 5. Quns Athenis post Michoclis tempor* acciderunl. 6. Michaelis seneclus et obitus.
7. Seriptorum Michaelis catalogus in bibliotheca Florentina
sccundum bandinium, Prxmittitur
Anonymi ad eadem
scripta Prxfatio encomiatlica.
299
MlCBAKLIS ACOMUIATI SCRIPTA.
Oratio habita i n die festo P a l m a r u m .
323
Epistols ad E u s t a t h i u m Thessaloniconsem a r chiepiscopum.
329
Monodia i n eumdem defunctum.
337
MoDodia i n fonere fratris habita.
361
HypomnesticoQ ad i m p . Alexiura Gomnenura. Do
flflci exactionibus.
377
l a m b i de pristina urbis Athenarum dignitate.
383
Laudatio S S . archangelorura Miohaelis
et G a b r i e l i s .
1221
m
APFEHDIX.
THEODORUS ALANLE EPISCOPUS.

Alanicus, sive de itinere suo per A l a n i a m .
Ejusdera ex inedilo opusculo ad fratrem a a t u m i norem.
385
*13
THEODORLS ANDIDENSIS EPISGOPL8.

De divinoe LiturgifP symbolis ac mysteriis.
417
MANUEL MAGNUS RHECTOR CPOLITANUS.
Do processione Spiritus SanclS. Disputatio c u m fratre
Francisco, ordinis F r a t r u m proedicatorum.
467
PANTALEO DIACONUS C P .
Contra arrores G r e c o r u m .
Marratio m i r a c u l o r u m Micbaelis archangeli.
483
573
HOG CXL
CONTINENTUR
MANUEL CHARITOPULUS CP.

PATRIARCHA.
Soluliones quarumdam qufpstionum de j u r e patronatus
et de translatione e p i s c o p o r u m .
591
G E R M A N U S II, C P O L I T A N U S
PATRIARGHA.
Viotitia duplex. 1. Ex Oriente Christiauo. 2. Ex Bibliotkeca Fabricii.
593
Epistolcr ad Greôrium IX papara et ad c a r d i n a les de uuione Ecclesiarura, c u m Gregorii responso
d u p l i c i ; Defiiiiiio a p o c h s i a h o r u m Pontificis quod
S p i r i t u s sanctus a Patro Filioquo procedat s q u a l i ter, c u m Germani responso; item Acta c o n c i l i i
NymphiPse i n Bithynia pro uoiooe habiti.
601
Epistola prima ad Cyprios.
601
Epistola II ad eosdeni.
613
Homilinp.
q%\
Decreta synodalia.
757
IGII L C H U M X U S , T H E S S A L O N I C E N S I S
METROPOLITA.
Do gradibus cognationum
^
759
THEODORUS DLCAS LASCARIS.
Nolilia ex Leonit Allatii Diatriba De Tkeodori.
THEUDORI SCRIPTA.
Do nominibus d i v i n i s . Pramittitur Editoris R o mani M o n i l u m .
701
Canon exhortatorius, ad SS. Deiparam.
771
De comraunicatione naturali l i b i i sex : Lntine ox
editione Basileensi, Gra?ce ox cod. mss. G r . P a r i s .
12S9
METHODIUS MONACHLS.
he schismate vitaado. Prffimittitur Editoris
mani M o n i i a m .
Ro779
NICEPHORUS CPOLITANUS PATRIARCHA.

Contra eos qui dicunt mortuos sacro o l e o u n g e n dos esse.
805
CONSTANTINUS
ACROPOLITA.
Sermo i n S. Joannem Damascenum.
Sermo i n eanctam Theodosiam.
811
887
ARSEXIUS
AUTORIANUS
CPOLITANUS
PATKIARCUA.
Anacreonticon i n Dominicam Rcsurrectionis.
Priviltigium pro mnnasterio SS. Deiparao M a c r i nitissre.
Testamentum.
939
941
GEORGIUS
AGROPOLITA.
Annales, a capta aono 1201 a Latinis Gpoli usque
ad eamdem anno 1261 a Michaele Paleeologo r e c u peratam.
969
935
NIGEPHORUS CHUMNUS, CANICLEO P R E F E C T U S ,

Post assamptum monachalem habitum,
MONACUUS
NATHAHAEL
Notitia ex Bibliotheca Fabricii ed. Uarlet.

1397
A n t i t h e t i c u s adversue P l o t i n u m Do aoima ex
F r e d . Greuzeri edilione poet P l o i i n u m De p u l c h r i tudine.
1399
Sermo consolatorius ad filiara suam imperatricem
ob viduitatis ojus m<Brorem c u m d e c i m u m sextum
ectatis a n n u m ageret.
1437
De miraculo i n Gana facto.
1451
De petitione ElisflDi ad E l i a m .
1455
Toslamentum.
1i65
1K> festo Dormitionis S. Maritr1498
(Omuia ex inlerprctalione uostr*.)
ALEXANDER PAPA
IV.
. Conslitutio C y p r i a , qua ecclesiasticte hierarcbi histor i a madio YO in Orientie pariibus obtinatU mire illustratur.
1541
2 5 6 4 4 6
THESAURI
L I B R O
^-
'
'
'
'
.
'
'
ravrt
PX^"'
, [
,
\
'
^ ,
**
,
"
xal
',
.
.
<?$
PATEOL. GR. C X L .
,
,
?'
'
yilov
'.
^ <\,
,
,
?
Spicil
Rom.
'":>".
FIDEI
t. IV.)
i)e
ORTHODOX^:
(Greece apud Maium,
. *
V I
Macedonio.
1 . Jam de Macedonio, Spiritus sancti i m p u g n a tore,sermonem incipere statuens,necessarium puto

haec prius edisserere, tanquamdigna quae ab historiciscognoscantur, nequeomnino ab iisquaedicentur abhorrentia. Qui enim i n prioribus saepius
exhibitus est Eusebius Nicomediae episcopus, o m n i
modo orthodoxis oppositus primo quidem inaidiatus est, ut diximus, Eustathio Antiocheno, et
eum calumniis depressit; Alexandro autem A l e xandri episcopo quinto post Nicaenam s y n o d u m
mense a d Deum profecto, p r i m a m sedem accepit
Athanasius. Tentaveruntautem Eusebii assecleeilli
persuadere u t A r i u m in comnMinionemacciperet;
cumautemillorumprecibus non annuisset, aliquid
talemachinati sunt. Melitius L j c i o r u m urbisepiscopus,quem Nicnenasynodus damnavit vitam relin*
quens, Joannem quemdam ex suisfamiliaribuspro
seepiscopum constituit contraMcaenai synodi decretum. Eos i g i t u r q u i pro Joanne stabant, c i r c u m venientes Eusebiani, iis persuaserunt utaccusarent
Athanasium, et revera eum accusaveruntquod n o a
canonice ordinatus esset, quod .-Egyptiis linearum
tunicarum tributum imposuisset, quod m u l i e r c u *
l a m corrupisset, quod ad Philomenum quemdam
ex regiis servis, imperatori insidiaturus, arcam
auro refertaoi misisset, quod frumenti ex Êgypto
transmissioaem impedivissct, et Arsenii cujusdam
m a o u m magicis artibus resecuisset.
2. Quamobrem Ceesaream Palaesiinae convenire
concilium jussit imperator. C u m autem renuisset
Athanius eo quod Eusebius P a m p h i l i hujus urbis
C episcopus amicus et adjutor esset Eusebii Nicome'
d i , rarsus Meletiani eum accusaverunt quod
mysticum calicem Mareotae contrivisset sedeuique
episcopaJem evertisset et nonnullula alia facinora
admisisset. Concessitigitur imperator s y n o d u m i n
urbe Tyro fieri, et ea congregata, victoriam p r a stantissimam retulit Athanasius; inimiciautem veritatis episcopieo m a g i s e u m damnavere; acdeinde
Mareotam miserunt, i n q u a m d a m Alexandrifle regionem quae suum nomen a Marea palude duxit.
Erant autemqui uiissi sunt Theognis Nicceaj, Maris
Chalcedoois, Theodorus Perinthi seu Heraclew,
Narcissus Neroniadis, Vales Mursae, Ursacius Singedonis, Macedonius Mopsuestse; q u i p o & l ^ ^ c a ^
f i l C E T i E CHONIATiE
sacro calice inquisierunt et de episo^paiis sedis
eversione, vera quidem preeterjpi^fejruDt/ftilsa a u tem ipsi imaginati sunt, d e p d ^ r t i n l q u o , ut credebant, Athanasium^ ej lOcD ipsum Arsenium
accipientes. cujUs-jiaoiim amputatam esse diceb a n t ; q u i prius Mefcetianorum superstltionis episc o p a ^ i M ? apudipsos ut Hypseletorum urbis epis:<jopus bbntra Athanasium subscripsit.
*
3 Interea vero perfecto Ilierosolymis tcmplo
prope eum calvarii locum q u i m a g n u m testimon i u m vocatur, jussit imperator episcopos q u i T y r i
aderant Hierosolymam venire et hoc templum consecrare. Tunc autem occasionem invenientes A r i a n o r u m fautores tentaverunt ut Hierosolymis synodus fieret et C O m m u n i o A r i o et EUZOIO C O n c e - jj
deretur. Imperatori igitur i l l u d per ipsius soror e m Constantiam quemdamque hnjus mulieris
familiarem presbyterum a r i a n u m persuasere et
curavere ut A r i u m Euzoiumque videret, quos
postquam vidit censuilquefere ut Nicaenos Patres
credere,eos ad episcopos Hierosolymis congregatos misit, scribens ut de illis benignum ferretur
suffiragium, si recte credere viderentur. Occasion e m igitur arripientes A r i a n i eos exceperunt, i m peratoriqae et unirersis episcopis scripsere eos
orthodoxos esse.
4. Hie i t a actis, Athanasius Tyro [fugiens Constantinopolim v e n i t ; cujus precibus annuens imperator dicentis se non juste damnatum esse, scripsit
eplSCOpis t l i n c T y r i C O n g r e g a t i s Ut a d i p s u m d e scenderent, ut coram ipso Anathasii causa examinaretur. Postquam i g i l u r advenerunt, Eusebius
Nicomediae contendebat justam i n Athanasiuin
latam esse sententiam ; testes praestitit Theognim
et Marium et Theodorum et Valentem et Ursacium.
Imperator autem sive crederet vera quee dicebantur, sive consentire suspicaretur episcopos ut e medio tolleretur Athanasius, mandavit
ut is Treverim abduceretur, quee est urbs oceident a l i o m G a l l o r u m ; abductusque est Athanasius i b i que mansit usque a d mortem Gonstantini.
42
, ,
*
*,
'
njv
, * "
.
'.
'
" ,
?,
?*
$>
'.
*?,
, '
,
'.
5. Arius autem post habitam Hierosolymis syn o d u m i n jEgyptum venit. C u m illo autem n o n
communicante Alexandrinorum Ecclesia, rursum
Constantinopolim rediit. Atque ita adimplet sunt
sancti Alexandri preces.Posthsec autem manifeste ^
cceperunt innovare Eusebiani circa episcoporum
Nicseee congregatorumexpositionemet scripto consubstantiale rejicere. Synodum igitur Constantinopolim convenire curarunt, deposueruntque c t i n
exilium mitti studuerunt consubstantialis praecones, Asclepium Gazse episcopum, Climatium
Antaradi, alterum Climatium P a l t i , Ephrationem
Balani C y r u m Berroeae, Domnionem S i r m i i , Ellan e u m Tripolis, A r i u m Petrarum Paleonse, et Aster i u m Petraruin Arabiee,01ympium ALni, Theodulum
Trajanopolis, Vincentium Gapuae, Ephratam Agrippin8e,Eutropium Adrianopolis,cui successit Lucius,
* *.
'.
"
*' ,
^^
'
(,
, ). ,
" ,
S i a ; ,
BivxcVrcov
'^
,
',
14
THESAURI L I B . VI.
13
et imprimis Marcellum A n c y r deposuerunt

Valde
enim
indignabantur,
"
'
" ~ illi
"
~
"
*
"utpote
*
*~ q u i neque
"*
* , i n synodo apud Phoenices habita iis quae contra
Athanasium decretee eunt adhwserit, neque iis
^ -j? '
queB Hierosolymis de A r i o , neque magni testimo ,
nii consecrationi se admoverit, propter eorum
, > *
eommunionis detestationem. Et haac quidem i
3
vente adbuc Constantino Magno.

', , ,
pryoXov .
-'.
xai
, .
"
tx
6. lUo autem m o r t u o , et Orienti imperio a d

Constantium deveniente, res Arianorum incrementum accepere. Ille enim preebyter quem A r i i
parles tenentem Constanlino ipsius soror conciliaverat, fuit et Constantio charus, utpote q u i i l l i
Constantini t e s t a m e B t u m delulerit. fnde igitur
imperatrici familiaiis factus et eunucbis regii c u biculi potentissimis, quibus praeerat Eusebius, A r i i
faator, Arianos fovebat. Interea vero Athanasius
ex GalUis Alexandriam redierat, reditum i l l i permittente litterasque ad Alexandrinos dante Cotv
lantino Gonstantini Magni filio, q o i a d ocoidentem
Galliae imperabat.
, ^
^xoiok
pwv
ixtivov
, ^
, -
& , ,

'
wv
,
,
- ,
'
7. Hoc autem tempore Eusebio P a m p h i l i e v i l a

profecto, Ceesare in Paleestina episcopatum suscepit Acacius. N e c l o n g O post tempore Constantinai
imperator q u i proprio fratri Constanti b e l l u m i n C dixerat, Aquileiffi ab ejus ducibus interficitur.
Tunc autem et Aiexandro Conslantinopolitano
morluo, electi sunt ab Arianis Macedonius, ab orthodoxie vero Paulus, contra mentem N i c o m e d i a
episcopi Eusebii, et Theodori Heracleee i n Thracia
episcopi, ad quos ut vicinos pertinebat ordinatio.
ldeo iratus Gonstantius Byzantium Tenit (tuno
eoim aberat); et synodo convocata Eusebio Nicomedensi Constantinopolitanum thronum tradidit
qui hanc secundam translationem accepit. Interea
Antiochiam m a g n a m convenere nonaginta septem
episcopi, convenerunt autem ut recenter eediticatam ecclesiam consecraturi, q u a m aedificare inceperat Conslantinus; reipsa vero, ut eventus proD bavit, Niceena decreta mutaturi.
8. Ducebant autem hanc synodum Eusebius

Constantinopolitanus q u i Nicomedia translatus
fuerat, Acacius Gaesareae i n Palestina, Patrophilus
Scythopolis, Theodorue Perinthi, Eudoxius Germaniciae, Diausius Gaesarem i n Cappadocia, et
Georgius Laodiceae apud Syros. Maximus qui post
Macarium Hierosolymae episcopus factus erat, de
industria synodum vitaverat; eum enim poenitebat quod deceptus suflfragium tulisset cum iis q u i
Tyri Anathasium deposuerant. A b iis q u i igitur
Antiochiae conversabantur et praeter dogmatis perversionem Athanasium condemnaverant, electus
est Alexandriae episcopus E u s e b i u s , E d e s s a ,
15
NlCETiE CHONIATifi
Osroenorum urbe oriundus, factus vero deinceps

Emesoe
episcopus,
qu i partem
astronoioitE
augu
ralem dictaji exercuisse arguebatur. Ricusante
vero Alexandriam Eusebio, suffectus est Gregorius Tarbae episcopus, q u a dc re mdignantes
Alexandrini, ecclcsiam Dionysii hujus urbis episcopi nomine dictam incenderunt; et Atbanasius
quidein fugiens Romam venit.
16
' , -
,
*
'-
',
^ , ' .
'. ' , -
9. Paulo post mortuo Kusebio, contenderunt

r u r s u m de Constantinopoli Paulus et Macedonius.
Quod ubi cognovit Constantius Antiochiee, Hermogeni exercitus duci q u i i n Thraciam missus erat,
mandavit, ut iter pergeret ad expellendum P a u l u m ex ecclesia. Gum iliuc advenisset, militarique
m a n u U t e r e t u r , i n s u r r e x i t p o p u l u s , eumquc r a -
ptatuiu interfecerunt. l)e eo certior factus Constantius, Constantinopolim venit, et Paulum q u i dem expulit, urbem vero punivit, frumenti eain
quod pater preestabat, quadraginta mensuraruin
millibus et ultra eam privavit. Octoginla enim
m i l l i a prius dabantur civibus singidis annis ex
tributis Êgyptiaco populo imposilis. Macedonium
autem non statim u i b i s episcopum fecit; sed sivit
i l l u m adversus Paulum i n preedicta ecclesia concilium facere i n q u a et ordinatus e s t ; atque ita
ipse Antiochiam reversus est; Paulus vero Romam
descendit.
"
'
* * *
*,
vov.
, -
'
'
' .
'.
10. E a vero quae Alexandriae facta sunt aliter

Iiarrat Theodoretus. Dicit euim Gregorium post
Athanasii fugam episcopatum gessisse usque
a d Sardicae habitam synodum. Post hanc autem
s y n o d u m Gregorium ab Alexandrinis dcpositum
esse, rediisse tunc Athanasium i n propriam sedem per Gonstanlis litteras, qui tunc Romee regnabat. Postquam autem Constans mortuus f u i t ,
r u r s u m fugisse Athanasium, et electum esse ab
Arianis Georgium Cappadocem, eumque sexcenta
m a l a Athanasii fautoribus machinatuin esse, i n
xsiliumque roisisse nonnullos jEgypti Lybiseque
episcopos, Gaium Paroetonii, Agathum Phragonis
et partis Elearcbiee jEgypti, A m m o n i u m Pacbnemunis et reliqure Elearchiae partis, Agalhodeemon e m Schedeas et Meaelaiti, Dracontium Hermopolis
minoris, Adelphium Onuphis, Paphnutiuiil Sais,
cujus meminit magnus Athanasius i n sua de ipsius
fuga A p o l o g i a ; et praeter illos altcrum A m m o n i u m , Moium, Philonem, Hermem, Plinium, Psenesirim, A g a m p h u m , Marcum, Nilammonem, Marc u m alterum, Athenodorura, et presbyteros Hieracem et Dioscorum. Atque ita quidem Theodoretus.
Socrates autem et Sozomenus narrant Arianos statim post Pauli expulsionem et reditum imperatoris Antiochiani, deposuisse Gregorium taaquain
Alfcxandrinis n o n gratum et negligeatem proprii
dogmatis propugnationem ; cujus i n l o c u m Georgium misere q u i ez Gappadocia o r i u n d u s ,
ftibi famam i n A r i a n a superstitione acquisiverat.
' '
"
^ , ,
, '
'
'
66*
'
' ,
, "
? ,
'
*
,
",
',
'
',
' ,
'
'
',
',
'
'
THESAURI L I B . VI
17

'
,
,
'
oi
'
, ,
'
" ,
, ,
r"J
>,
'
, ,
',
18
11. Interea autem R o m a m , ut diximus, venerant Athanasius et Paulus,sed et Marcellus Ancyrae,

et Asclepius Gazee quem A r i a n i deposuerant,falso
eum criminantes quod aram evertisset, et cujus
loco Centianum ordinaverant; ac prteter illos L u cius Adrianopolis alio crimine accusatus. Romas
vero episcopus Julius eos lidei Nicten consentientes inveniens i n suam communionem admisit,
atque omnibus Orientis episcopis scripsit ut iis
proprias sedes redderent, mitterentque dicta die
quieos probarent juste depositos esse. His litteris
confidentes Athanasii fautores receperunt singuli
proprias scdes. Qui autem has litteras accepere,
8egre tulerunt; convenientesque Antiochiam, Jiilio
responderunt non oportere ab illo regi Orientia
episcopos, s i quos CX e c c l e s i i s v e l l e n t expellere ;

quia neque Oricnlis episcopi restiterint, quando
Novatumexpulere Occidentisepiscopi.Constantium
autem excitaverunt i n Athanasium et P a u l u m ;
isque Antiochia scripsit ad Constantinopolis prfectum P h i l i p p u m , ut P a u l u m quidem ez urbe
pelleret, Macedonio autem traderet ecclesiam.
Paulus igitur statim expulsus est. Philippus vero
ad ecclesiam evectus est, consedentem i n c u r r u
Macedonium babens; quos sequebatur militaris
manus gladiis armata. C u m autem ingens adesset
multitudo neque praefecto et Macedonio iter proeberent, crediderunt militesvelle turbam resistere;
multosque gladiis interfecerunt, multi autem alii
ab aliis conculcati sunt. Mortui sunt, ut dicitur,
quasi tria millia centum et quiDlaginta. Tali
igitur successu Macedonius a preefecto i n episcop a l i sede constitutus est.
.
*.
' *
'
/, tripecv '
>,
'
12. Athanasius autem Constantii insidias formidans (ei enim mortem m inatus erat) Romam abiit.Et
Paulus Thessalonicam delatus, unde proavi o r l i
dicebantur, cum Orientem relinquendi permissionem accepisset, neque Illyricum et quae ultra est
regionem petere prohiberetur, Corinthum se proficisci praetexuit, Romamque et ipse vcnit. C u m
autem Julius monuisset imperatorem Constantem
de eorura conditione, scripsit ille ad imperatorem
CoDstantium ut episcopos mitteret q u i eorum depositionem defenderent. Missi sunt igitur Narcissus IrenopoliSjTheodoras Heraclere, Maris Chalcedonis et Marcus Arethusae; q u i quidem a seipsis
Antiochiae expositam fidem celavere,al terara autem
struxeruntoranino Nicfflnaerepugnantem.Eamque
postquam imperatori Constanti tradidere neque
quidquam eorumquee volebantperfecissent,reversi
sunt nihiloperati. Post autem tres annos,Orientis
episcopi alteram composuerunt fidem quam *
(longi ordinis expositionem) nominavere, eamque ad Occidentis episcopos misere
per E u d o x i a m Germaniciae et Macedonium Mopsuestiae; i n qua quidemnullam deDei essentiamentionem faciebaat, excommunicabant autem eos
23
NlCETiE GHONtATiG
interfectus est qui Romee imperaverat Magnenlius,

et tyrannus alter, Silvanus nomine. Magna igitur
securitate i n veterem Romam profectus cst Constantius jussitquc synodum Mediolani fieri.
24
, iv
' .,
'
, L
. Interea, ut narrat Sozomenus, c u m Antio.

, ,
chiam convenissent Narcissus Irenopolis, et Theo- ,
'dorus Heracloae,etEugeaius q u i Theognidi Nicseno
,
successerat et Petrophilus Scythopolis, et Meno , phantus Ephesi et alii prope triginta, universis
, ,
episcopis contra Athanasium scripsere. Conve,
nerunt autem Mediolanum pauci quidem ex

Oriente, aliis preetexentibus, ut verisimile est,
, , , senectutem aut morbum aut itineris difficultatem;

Occidenle autem CODgregati sunt ultra trecen- .

tos. Orientalibus igitur d i g n u m existimantibus
,
communem ferri contra Athanasium sentcntiam,
, ", restiterunt quidam ex occidentalibus q u i et in ex ,
silium missi sunt, ut Liberius Romte, Paulious
Treveris i n Galliis, Dionysius A l b i n Italia, E u - , ,
,
sebius Vercellensis i n Liguria, Lucifer Carallarum
.
i n Sardinia, et Hiiarius Pictaviensis i n sdcunda
Aquitania.
'. 18. Soluta autem infecta re synodo, Eudoxius
,

Germaniciee c u m didicisset mortuum esse Leon ,
tium Antiochias i n Syria, postulavit ab imperatore

ut redire posset Roma Germaniciam, q u ipsius
,
reditum cupiebat. Quod c u m obtinuisset, sortitus
,
,
est Antiochiam, et A r i a n o r u m favore, praesertim
vero regiorum eunuchorum, sibi hujus urbis epi- C
** &y
, ,
scopatum assecutus est. Cwterum rediit a d Aetii
* ^
doctrinam dissimilem Patri F i l i u m docentem,
,
u n a c u m Acacii Ccesareee, et Uranii Gyri episcopi
fautoribus. Georgius autem Laodiceae de hac E u - .

doxii innovatione monuit Basilium Ancyr, Ma
oedonium Mopsuesti, et Necropoeum Nicomedi;

,
q u i , Eustatbio Sebastse, et Eleusio Gyzici juncti

* , imperatori quod accidisset indicayere; rog&ntes
ut ea fides preevaleret quse dicit Filium n o n con- ,
,
substantialem, sed similem natura Patri, sive non
,
consubstantialem; et ut i i q u i consubstantialem d i ' ' *
cerent, deponerentur. His precibus annuens impe .
rator, quas cseteroqui ab aliis episcopis laudatas
,
reperiebat, nempe a Valente Murs, Ursacio Sigidonis, Germano Sirmii, Auxentio Mediolani, D e - j> ,
, , mophilo Berroeae Thracia, decrevit celebrandam
esse Niceeee synodum. Recusantibus autem iis q u i , , ,
imperatorem circumdabant,eo quod o l i m i n eadem
.
urbe de doctrina quajstiones agitat fuissent,

placuit illam Nicomedise iieri. Gum autem terne
,
motus eam vastavisset, rursum decretum est ut
,
Nicaefle fieret synodus. Imperator autem mutavit
'
sentenuam, et Seleuciro i n Isauria eam voluit
, congregari.
x
0}J
19. Considerantes autem i i q u i E u d o x i i partes tenebant fore ut non possent omnibus episcopis u o a
congregatis persuadere ut dissimile acciperent, sy-
THESAURI L I B . VI
25
,
,
,
,
',
' (
,
,
,
,
, " *
nodo autem dissociata facilius fore ut paucis persuaderent, curaverunt ex eunuchorum auctoritate
ut duee synodifierent,occidentaliumepiscopomm
A r i m i n i i in Italia, orientalium autem Seleuci i n
Isauria. Atque ut brevissime dicam, beat conditionis Paulo confessionis ooronam adepto sufficitur Macedonius, ut ita dicam, quasi post lucem
tenebr. Erat autem p r i m u m Acacii Ceesareae i n
Palaeetina asseclis consentiens neque F i l i u m Patri
i n substantia similem esse dicebat, sed tantum s i m i l e m ; postquam autem depositus est ab iis q u i
Constantis imperatoris i r a abrtobantur i n e u m
indignantis eo quod Constantini patris cadaver
loco moverat etrecentis ceediscausa fuerat(de h i t
diximus antea), aliquandiu prope Pylas Bithyni
locum commoratus est, u b i et mortuus eet. A d
eos vero qui alteram partem constituebant, S e m i a "
riaoos nempe, Georgii Laodiccoe, Basilii A n c y r a
fautores declinavit, et F i l i u m , sicut et ipsi, i n substantia Patri similem esse docuit.
2 0 . Hseresiarcha autem renuntiari peroptans

novum aliquid excogitavit, et i n q u a m d a m violentiorem rabiem contra Spiritum sanctum incidit.

Illum eoim et qui Filium substantia similem finxe ,
rant et qui similem esse dicendo deliraverant,
,
excepta substantia, utque uno verbo dicam, quot fVryov , ,
quot Arianas parte* tenebant, creaturam Spiritum
' 3 * dicebant, Filioque m i o o r e m , illum tamen i n

, , G sancta Trinitate connumerabant, ille autem sce ,
lestus i a Triadis theologia eum comprebendere
*
renuit, talis dignitatis non participem esse dicens,

mioistrumque et servum eum vocans, iisque utens
.
nominibus qnibus ne angeli quidem nuncuparen , ' tur. Undeipse et ejus coosociiSpiritussancti adver ,
sarii ab orthodoxis appellati sunt. Auxerunt autem
' . ,
banc haeresira Marathonius Nicomediae, a quo et
Tjf $
Marathoniani a nonnullis Macedoniani nominati
, ,
sunt,et Eleusius Cyzici. Juliano autem imperante,
, ,
securitatem ex Gonstantii morte adepti pneumato, , machi, ex q u o r u m numero erant Basilius A n c y r a ,
, , Silvanus Tarsi, Eustathius Sebastiee, Eleusius C y ) , ,
zici, Pausinicus Zelarum, Leontius Comanee, C a l ,
,
listratus Calliopolis, Theophilus Castabali, So
,
D phronius Pompeiopolis, eorumque
asseclee, i n
,
quoddam proprium collegium discreti sunt, et Ma.

cedoniani vocari manifeste cceperunt, synodosque
facientes, Acacii fautores excommunicayere.
. ,
21. Joviano ad regiam dignitatem evecto, l i b r u m
,
illi rogatorium dederunt, postulantes ut ab eccle
,
siis arcereotur q u i F i l i u m non similem esse doce
bant, ipsi vero introducerentur, ut consubstantia. "
lem proclainantes. Imperator autem illos absque
, ,
sententia dimisit, i l l u d tantum addens, se r i x a *
, TTJ
r u m cupidos odisse, diligere vero eos q u i a d con*
.
cordiam properarent. T u m r i x a r u m studium a p u d
,
Acacii fautores reprehendebatur, simulque eis
. objurgabatur quod semper a d potentiores deolina'. ,
27
28
NICETJE CHONIATJE
rent. Convenientes enim Antochiam S y r i , i n col- ,

l o q u i u m c u m Meietio venere, q u i consubstantiale
,
docebat. Atque ita egerunt, postquam eum hono
r a t a m videre ab imperalore i b i tune lemporis de xwvjj
, , gente. Gommutiiigitur sententia conciliam septem

et viginti episcoporum convocavere, libelloque
,
oomposito, consubstantiale confessi s u n t ; et
, a m fidem conurmantes i l l u m imperatori t r a , ,
didere. Praerant huic synodo Mektius Antiochi,
, .
Kusebiii8 Samosato, Acaciue Cesare, Pelagiua
Laodiee i n Syria, Athanasius A n c y r a .
\
22. U b i autem Valentinianut et Valens imperare
,
eceperunt, omnes Macedoniani deputarunt pro se
legatum a d Valentinianum Hypatum Perinthi epi- ,
t o o p u m , rogantes ut sibi uceret convenire a d
corrigendam doctrinam. Respondit autem Valen- .
' tinianus Mihi n o n licet i n populi ordine posito
, ,
talia agitare; sacerdotes vero quibus de his rebue
.
cura est, per seipsos quocunque Yoluerint, conve , , niant. Statim igitur i l l i Lampsacum convenere,
duosque menses deliberationem habuere, et de , oreverunt irrita esse q u n Antiochiee ab ipsis facta
,
fuerant et melius esse F i l i u m Patri substantia s i -
m i l e m esse opinari. His definitis, redeunti ez
(
Thracia Valenti (oum fratre enim R o m a m pro' ^), ficiscente aliquantum itineris fecerat), Heracle
.
occurrerunt. Qui quidem iis suasitne ab Eudoxio -
dissentirent. Hic autem Macedonio euccesserat,
. ' Eunomioque et ejas fautoribus consentiebat. C u m
,
autem renuissent, eos i n exsilium ire jussit. Postea
'
4
Eleusium reduxit, coegitque u t e u m Eudoxio

i n fide consentiret. A c principio ille restitit;
deinde vero exsilium et expulsionem reformidans,
q u o d jussus erat, fecit; at statim eum poenituit.
Cyzicum enim rediens peccatum suum i n ecclesia
confessus est, suosque hortatus est ut sibi a l i u m
episcopum ehgerent, eo quod ipse necessitate
compulsus propriam doctrinam abnaisset. Cyziceni autem suo erga e u m amore victi illius heeres i m n o n admisere, mansere vero postea sub illius
gubernatione; q u o audito, Eudoxius E u n o m i u m
i n Cyzici episcopatum proposuit
23. E x p u l s i sunt ab Eudozio Constantinopolis
episcopo et Valente imperatore n o n m o d o q u i consubstantialem F i l i u m profitebantur, sed j a m et
i p s i Macedoniani; q u i injuriam n o n ferentes, statuerunt a d imperatoris fratrem et a d L i b e r i u m
episcopum confugere, eorum fidem amplecti
q u a m c u m E u d o z i o c o m m u n i c a r e preeferentes. MittuntigiturEustaihium SebastiaetSilvaDumTarsi, et
Theophilum Castabali i n C i l i c i a ; q u i postquam L i berium adiere, A r i u m condemnantet similiter eos
q u i Ario consentiebant ejusque doctrinam docebant, rejioiunt autem o m o e m heereein fidei Nicaenffi c o n t r a r i a m ; et consubstantiale solummodo
recipiunt, i n eo sensu q u o d heec vox substantia
simUem significaret. Hano eorum confessionem
eoriptam acoipiens Liberiua , c u m illis causam
egit; litterisqua ab illo acceptis, i n Siciliam n a v i -
. ,
* , ,
,
,

'
'.
TJ
'
^ ,
, -
29
THESAURI
xl
irap* ,
'
,
* ,
30
LIB. VI.
gaverunt; synodoque i b i congregata, eadem decreverunt ac hujus insui e p i s c o p i , et reversi

sunt.
.
\ * ,
, ,
,', ,
, , '

* ,
'
',
"
'
, *
*

,
.
. '
24. Hoc autem tempore Tyani synodum agentibus Eusebio Ctasare i n Cappadocia, Athanasio
A n c y r e , Pelagio Laodiceee i n Syria, Zenone T y r i ,
Paulo Emesee, Otrio Meletio, Gregorio Nazianzi
et multis aliis, q u i et Antiochise consubslantialem
F i l i u m decreverant, Joviano imperante, lecte sunt
Liberii et occidenlalium littera.Quibus laetantee, a d
omnes Asiee Ecclesias scripseront ut his lilteris concordarent, et, d u m adhuc ver esset, Tarsum convenirent.Cum autem j a m i n eoessentut synodum
Tarsi haberent episcopi, quatuor et triginta a r i a tici epiecopi Antiochiffi i n Caria congregati a d
Ecclesiarum concordiam ardorem laudavere, sed
rejecere consubstantiale. Imperator autem Valens
Eudoxii machinationibue synodum q u i n Cilicia
fieri debebat, dissolvit. Macedoniani vero indifferenter c u m aliis i n singularum u r b i u m ecclesiis
aliquantum temporis communicabant, alii aliis
immisti iisque q u i ab initio coosubstantiale p r o
fessi erant.
25. Postquam autem, Valente mortuo,Gratianus
legem tulit ex q u a secure quisque ut Yellet, Deum
coleret et concionaretur, exceptis Manichaeis iisque
qui Photino et Eunomio consentiebant, r u r s u m
plerique docuerunt exstirpandam esse vocem
Consubstantialis.
Imperator autem Theodosiui
# C M a g Q U S ,
Consubstantialis
faulor, s y n o d u m
epil-
coporum sibi consentientium convocavit, ad con '

firmaoda ea quae Nicteae decreta erant; possibile
T f autem fore pulans catholic Ecclesiae Macedonia.

nos apponere, eos quoque convocavit. Convene
runt igitur Constentinopolim ex iis q u i consub \ , ?
staDtialem Trinitatem confitebantur centum et
6 ,
(i),
quinquaginta circiter, i n quibus erat Gregorius

Theologus, et Gregorius Nyssenus, A m p h i l o c h i ,
usque et a l i i e x celeberimis hujas temporis Patri ,
b u s , q u i quidem omnes a Macedonianis petiere ut

consubstantiale agnoscerent, i n memoriam i i s
# **
revocantes legationem et confessionem quas a d
.
Liberium Romee per Eustalhium et Silvanum et
,
Theopbilum miserant. l l l i autem se n u n q u a m
, D Patri consubstantialem es*e F i l i u m aperte do

cuisse dicentes, etsi contrarium i n sua a d Libe ,

rium confessione dixerint, dimissi sunt. Caeteri

vero partium aliarum remanserunt, et postquam
{ ,
decreverunt Spiritum sanctum Dominum esse v i , vificantem et ex Patre procedere et cum Patre ado , r a r i et glorificari ut i n divino symbolo scriptum
,
est, Macedoniumque eosque q u i F i l i u m eubstantia
,
eimilem vel simpliciter similem docebant anathe,

mate percussemnt, eamque secundam p i a m sy
(i) H a c fortasee oocaaioneS. Gregorius Nyssenus ecripsit i l l o t adversus A r i u m Macedonium-
que tractatus, quos ego ex Vaticano codice edidi

i n Collectionis VaticantB tomo VIII.
31
NlCETifi CHONlATiG
32
n o d u m e s s e post N i c e n a m constituerunt, cano- ,

nesque dedivereis ecclesiasticis quoestionibus com *
posuere, deliberalionem habuerunt, quem i n sede

. ' ,
Constantioopolitana statuerent. lmperator autem
,
q u i Gregorium Theologum admiratione proseque* ^ . '
batur, hoo episcopatu eum d i g n u m esse decrevit;
, ,
consenserunt hujus synodi plerique. Ipse autem
' ,
*
intelligens nonnuJlosobsistere prasertimqueiEgy

ptios, aliquanto post recusavit. Diodoro igitur
,
teste, Nectarius Taraensis, nondum baptizatus, eli
gitur et baptizatur, baptismalique adhuc veste i n .
dulus ConstantinopoJitanus episcopus ordinatur.
'.
26. Post h<c autem convenientes Nectarius et
, ,
alii Nicaenam fidem confirmarunt et omnem haere ,
sim excommunicaverunt, decreveruntque omnes
" ^ ,
ecdesias adlllinistraadas esse JUXta veteres cano- ,
,
nes, et episcopos i n propriis ecclesiis manere de
b e r e : neque ad externas procedere neque n o n

, ,
vocatos se peregrinis ordinationibus injicere, ut
* '
prius fiebat, et saepius accidebat, male habita
,
calbolica E c c l e s i a ; ea autem q u acciderent apud
,
',
uniuscujusque nationis concilium adrainistranda,
,
ut optime fieri posset. Post R o m a e episcopum,
'
praesidentiam habere Constantinopolis episcopum,
, quippe qui novee R o m a e tbronum occuparet. Con *
firmaveruntque rursum Nicaenam fidem, et patri
archas constituerunt distribuentes provincias, ita
.
ut episcopos ultra suam dioecesim a d externas
*
ecclesias n o n accederent. Sortitur yero impcrato '
riam urbem et Thraciam Nectarius; patriarchatum autem PontlCffi diceceseos Helladius Ceesareee, C , ,
* ' ' et Gregorius Njssae, et Otreius Melitenae, Asiaticam
sortiuntur Amphilochius Iconii et Optimus Antio- , "
cbiee i n Pisidia, jEgypti vero regiones Timotheo *
Alexandriee commissae sunt. Orientalium autem ", *
ecclesiarum administrationem Pelagio Laodiccee,
et Diodoro Tarsi tradidere, salva Antiochen ec- , ,
clesiae dignitate, q u a m Meletio, q u i aderat, dede- ',
re. Definivit autem synodus provinci synodo, s i . ,
, '
opus esset, ea quee per singulas provincias c o n . '
tingerent, curanda esse. E x a m i n i quoque subjecta
sunt quas a d Maximum spectabant, quem Alexan- , ' ,
,
d r i n u m genere, cynicumque ratione vivendi p h i losopbum, ardentem vero Nicsnte doctrinee fauto- , )

,
rem clam jEgyptii tum congregati ordioaverant,
epiSCOpumqae
Constantinopolis COnstituerant , * , Gregorio Theologo h a n c s e d e m a d h u c t e n e n t e . E t
d e c r e t u m est nunquam i l l u m fuisse e p i s c o p u m ,
>
neque esse , neque clericos a b ipso o r d i n a t O S , s e d

manere i r r i t a quee d e illo et ab illo facta fuerant.
' *
'
,
.
34
THESAURI L I B . V U l .
N I G E T ^ E
E X
T H E S A U R I
G H O N I A T ^ E
L I B R O
VIII
O R T H O D O X J E
F I D E I
De
Nestorio.
1. Nestorius ortue erat ex Germani oppido,

oescio quibus ab initio disciplinis e m d i t u s ; de
loco autem i n locum migrans, tanquam quoddam
, ,
jEgyptiacum flagellum, i n magnam A n t i o c h e n o
, '
r n m u r b e m irruit. Ibi mediocriter b o n a r u m a r l i u m
. '
particeps effectus, vocemque pulcherrimam ao
,
optimam exercitio adeptus, i n Dei Ecclesiam i r , " ,
repsit et catalogo presbyterorum adscriptus, Dei ,
que p o p u l u m docendi curam sortitus, ab initio
,
exbibuit qualis per totam vitam futurus eseet.

Non enim ingeniosum et nobilem et animis exco ,
lendis aptum sectatus est orationum caracterem,
,
sed a d populi adulationem proclivis plausuumque
,
^ , i n aerem dissipatorum ut q u i maxime
amator,
vilem etinstabilem plebeculam suo desiderio i m
buebat, fusco indutus pallio, tristis incedens, fori
*
tumultum evitans, corporis pallore temperans f i , / ,
dericupiens, domi plerumque libris i n c u m b e m
et per otium secum conversans, tali habitu et for, , '
m a multitudinem captans, a d multam aetatem
,
processit, Christianus videri potius quam esse
peroptans, et Christi gloriee propriam gloriam a n ,

teponens.
,
'. ,
2. Gum autem, ut a Domino dictum est, n i h i l

sit secretum quod n o n sciatur, n i h i l obscurum
, , q q o d non reveletur, et bona opera manifesta sint

,
e t m a l a nequeant occultari, j u x t a investigabilem
,
j u d i c i o r u m Oei abyssum, et Nestorius eorum suf
fragio q u i regiis et thronis assident et ipsius q u i
,
tum temporis orbis universi sceptra tenebat, or
,

thodoxorum catholicffiConstentinopolitan Eocle " sid3 preeficitur, nec minus q u a m universo terra , J r r o v $
r u m o r b i . U b i autem i n m a x i m a m i l l a m sedem
. '
ascendit rapuitque presidentiam tanquam tyran,

nidem quamdam episcopatus, non j a m i n se cohi ,
bere valuit impietatis partum, sed ex sua potentia
* , *
i n a u d i l a m concipiens audaciam, i n medium a d , ducit prafertque cunctis quam j a m dudum i m a g i ,
natus esset i n unigenitumblasphemiam, et bellum
?, - j) palam adversus apostolica dogmata suscitat; et
,
sanctorum P a t r u m , e x quo anniiQtJatum est Evan )
gelilim orthodoxorum ducum fidei,expellere OOna , ,
t u r VOC6S, turbans quidem r e g i civitalis Ecole*
\ '
NICETiE CHONIAT.fi
15
siam, turbans et orbem universiim. Neque a divi-

no Paulo clamante conversus: Qui vos turbat, judicium
feret, quicvnque
sit; sed super candelab r u m divinae epicoporum cathedre n o n veritatis
l u m e n , sed impietatis tenebras p o n i l .
36
*0
, 0
3. Fit autem illi p r i m u m innovationis tentamen

non oportere sanctissimam Virginem Dei Verbi
secundum carnem matrem Dei matrem oonfiteri,
eed tantum Christi, d u m contra vetustissitni Ecclesiee prsecones, secundum apostolicam tradition e m , Dei Matrem eam nominandam esee docerent
et Domini Matrem credendam. Age vero, etblasphemam hanc verborum artem nemini prius notam observa: Christi appellatio, inquit, duas n a
turas significat, Unigeniti nempe divinitatam et
h u m a n i t a t e m ; Dei autem sejuncta vox simplicem
et incorporalem Dei Verbi substantiam praebet;
v o z autem homo olam bumanam ostendit natur a m : ideo Christi genitricem, inquit, n o n autem
Dei, Virginem confiteri necesse est, ne forte n o .
bis accidat ut Dei Verbum principium exsistendi
ex sanota Virgine acceperit; atque ita prius genitam esse matrem q u a m ille q u i ez ea natus est,
confiteri oogamur. >
"
P P
0Tg
'
.
'. "
4. Ne aulem videamur vanis iojuriis sic h o m i nem persequi, eum ipsum per ea q u dixit, pro- ,
prifle impietatis testem faciemus. Suis enim cogitationibus omnem apostolicarum doctrinarum me- Q
m o r i a m transgressus et cujuslibet sancti, i n or- ,

*
thodoxorum ecclesia multasietiutmodi proclama , , , '
f i t Tocee : Non peperit, optime, Deum Maria,
.
eed hominem peperit divinitatis instrumentum.
" Et i n aliis r u r s u m nugatoriis irreprehensibilem
.
" /,
Matrem gentium diis assimilat. J u d a i c a m enim
, '
sententiam amplexus, non Verbo carnem factum
?, ,
eese absolute dicebat, sed i n q u o d a m homine i n , *
habitasse, ut i n aliquo prophetarnm et sibi hunc
, ,
p r o p r i u m peculiari amore fecisse; et esse quidem
31 , ' alium F i l i u m , a l i u m vero d i c i , neque esse genui
* , ,
n u m F i l i u m , sed a d o p t i m m q u i hoc nomine d i . "
cebatur, Jesum Christum. Iode dictum esse duos
[] *
esse Fiuos, neque u n u m tantum. Itaqne synodali
tuflfragio et regia voluntate episcopatu expellitar;
"
et Oasiminhabitare jussus, futuree impiorum poe

nae praeludium accepit, sua propria dementia ab- ,
' ,
sumptuset i n seadimplensilludApostolioraculum:
D
Quorumdam
hominum
culpx
manifeste
ducunt
ad
Suscitavit enim i n i l l u m Deus spiritum Cyrilli Alexandriee patriarch; q u i a d i p s u m

Nestorium soripsit, e u m i n orthodoxorum fidem
impellens et hortans ut Dei Matrem sanctissimam
Mariam nominaret ac crederet. Cum autem precibus noacederet, alteram rarsus misit epistolam;
eonrtadicente autam illo, conrocatur postea Ephe-
damnationem.
JHapiov
,
*
'-
'
'
37
THESAURI
LIB.
IX.
s u m synodue et a d veniendum invitatur Nestorius ab civitatis achiepiscopo et multis aliis.
.
.
(1),
'
,
rc
, ,
*

,
, x a i r o i g
Tjl
,
,
,
otftfeq
",
' -
'
* )
5. Tbeodosius verojunior tune temporis imper i i habenas tenebat; et huie synodo prefuerunt
Cyrillus Alexandriee, Ccelestinus Romae, Juvenalis
Hierosolym, Acaciue Meiitenas. Et deponitar q u i dem Nestorius, confirmantur dum priores s y n o d i ,
perfectumque ipsum et a n u m F i l i u m i n diTinit&to
e i perfectum i n humanitate confitentur, et u n u m
neque vero duos Filios esse, ut manifettat proclamata ab illis definitio. Atque ita solvitar synodas.
Joannee vero Antiochiae, et Theodoretue
Cjri
beato Cyrillo resistentes sub eo protexta q n o d
sine ipeis proclamata esset definitio, d u m tamen
magnus Cyrillus eos per multofl dies exspectaset, reipsa vero contentiose nec recte erga i l l a m
te habentes, abierunt et ipsi discordes a d p r o prios sensus, m u l t u m interea tumultum excitan*
tos; ita ut Theodoretos contra duodeoim Cyrilii
oapita a l i a duodecim capita compotrxerit, et mr>
sut ipse Cyrillus a d ea rte defenderit cominode
que propria stabilierit capita. P o i t q u a m autem
imperator de b i i monitus est, i n eos, p n M e r t i m
vero i n sanctnm C y t i l l u m iratus e s t Quapropter
a d e u m mitsas est, Acacius Meliten, v i r p i u i ae
doctus, i n s u m m a m provectus prudentiam, q u i
acta synodi regi declaravit ejusque a n i m u m c o m p o s u i t ; e i qum proclamata fuerant, v i m accepere. Cyrillus vero i n propriam rediit c i v i t a t e m ;
et q u i discordabant unitatem recepere.
* .
(!)
P e r v e m i e ordo.
N I C E T I E
G H O N I A T ^ E
E X
T H E S A U R I
L I B R O
O R T H O D O X ^ E
.
.
,

,
* *
6* ,
, *
,
'
, *
I X
De
F D E I
Eutychete.
1. Regnante Theodosio juniore, i n urbe regia

versabatur q u i d a m archimandrita, Eutyches n o mine, monasterio autem praefectus, q u o d quidem
prius i n septimi fiaibus erat et extra Constantinop o l i m jacebatet de Jobi nomine dicebatur: nune
autem intra urbem videtur et sancti Mocii t e m plo confine e s t ; et honorantur i n eo Faustue et
Dalmatiua c u m Isaaco. Recepit enim poetea ab
ipso Theodosio extensionem Comtantinopolis, a
qao, ut aiuiit, terrestria urbis hujus moenia intra
dies sexaginta erecta s u n t A n vera sit htte l a i a a
39
NIGETifi GHONIATiE
40
non accurate scio. Improbus igitur Eutyches blas- ti

phemans dicebat se scire Dominum noetrum Je, .
s u m Cbristum ez duabus constitisse naturis ante

unionem, ex unica vero post u n i o n e m ; et sanc
tissimam quidem Virginem consubstantialem n o , ptcra *
bis eese; q u i autem ez ea carnem receperat, Deum
,
V e r b u m non nobisesse consubstantialem. Corpus

enim, inquit, Christi corpus dico, n o n j a m eat . , , ,
eorpus hominis. Illius amicus et familiaris Euse .
bius Doryle episcopus saepius i l l u m hortatus est
,
ut talia dogmata rectae fidei contraria non diceret >
c u m autem i l l u m immutabilem cerneret, F l a * ^ ,
viano tunc temporis Constantinopolis patriarch
denuntiavit.
.
2. Qui cum Eutychen a d se vocasset, t rem u n a
\ ,
Olim ibi versante epiacoporum synodo ezaminas-
, ,
eet, Eutyches se condemnatum videns, cuidam
*
Nomo nomine, et tunc temporis consuli et Cbrysa,
pho cubicuJario cognomento Z y m b ipsi consentientibus persuasit ut imperatorem de iis quee a d ,
i p s u m spectabant, certiorem faoerent, a patriar- * ,
*
eha male haberi v i r u m p i u m etjustum. Quo facto,
,

Florentius patricius a consulibus et proconsulibus

miftsus eet sessurus i n Flaviani synodo Eutychem ,
que injuria vexari n o n permissurus. Secundo
. ,
igitur statuto examine, oiagis etiam q u a m prius
,
malae doctrinee convictus est Eutyches et sacer
,
dotio depositus est. Sed Nomus et Chrysaphius,
. '
levi imperatoris animo abusis, eum adduxere ut
, $
synodum juberet fteri Ephesi et judicari sanctissimum Flavianum c u m Eutyche deposito, j u d i - Q ,
, cante Dioscoro Alexandrice c u m Eutyche consentiente, preesente et Barsumo presbytero e i archi- ' ,
,
mandrita cujusdam i n Oriente monasterii, qui ut
orthodoxus babebatur vitaque irreprehensibilis,
xara
,
c u m tamen alius esset Eutyches quoad haeresim ;
^
preeesse autem synodo Dioscorum Alexandriee, J u ,
yenalem Hierosolymee, Thalassium Cssar-e, Euse
b i u m Ancyree i n Galatia, Basiiium Seleuciae i n
, , Isauria, Eustatbium B e r y t i : omnemque auctori , "
tatem et dominationem Dioscorum habere; adesse
et Flavianum Gonstantinopolis, et Eusebium Do- , ,
ryleee, n i h i l eos agere tamen aut dicere, ut n o n

habentes judicantium ordinem sed aliorum exs
,
pectaates suffragia, quoniam, inquit, ea quae ab
D , ,
iis decisa sunt, nunc judicantur.
,
, ,
.
3. Synodo igitur congregata, ingressus est F l a viaaus tanquam reus, et sedit q u i n t u s ; vicarii
autem Leoniis sanctissimi Romaa Pap, Julius
episcopus et Hilarius diaconas, epistolam ejus
dogmaticam ad synodum directam proferentes, ut
ealegeretur petiere; Dioscorus i d noluit concedere.
Ealyche porro inlroducto, eum Dioscorus interrogavit n u m synodo Niceen et synodo Ephein<e
adbeereret; q u i u b i respondit se adhnrere, n i h i l
amplius egit de hseresi, sed i t a locutus e s t : Quon i a m Eutycbes dicit se Niceenee etEphesine tynodo
'.
, -
. '
, 6
$ $
* ' oi
41
THESAURI LIB. IX
42
obsequi, orthodoxum eum habemus et sacerdotio

,
propriique monasterii ^ b e n i a R o n e ^ g n t i m c s W
' censemus. Haed Ibcutus c u r a v H u t othnes e t i p e i
,
Barsumas ejus innocentiae stibscrftWrent. Deinde
. ; rursusverbum fecit: Q u o b i a m ' N i e m n a eyhodus
^ TJ
quas prius Ephesi h a b i t a e r a t deflnienmf neminf
'
licere aliam f i d e m expon$re. aut queerere et iniiO:
' ' ;
vare cfuidqiiam a l i u i i , aitit o m m r i o suscitaro,a&
' hostra sancta religiorie; videntur a u t e t n M a v i a n i i k
, , , ).; Constantiribpolis et Eusebitis Dorylem scanidati ttit>
* " ',
barumque etfclesiis causa falsse>eos omni i a i e r * ).*6 ;,
dotati etepiscbpali digQilate''flejeptos eisse j i i d i t &
,
m u s . Posfquam sic locutus est coegit erjlscopos itt
' ''';,

n o n scripta cbarta subscritere j a c ^ e i a d e qualeidi

; . "
*,
voluit' Flaviahi et Eusebii depositibn^ m scrijisifi
xai Q ciil et subscripsitBarsumas/ttim aiilcm H a v i a n ^

"
>'' '-pai
dixisset bioscoro, Recuso t/, cafce eum ille teriit,
'
quo lelhali vulncre principiiim ejusmortlprmstilit j
{/, * >

;
;
^
alii vero dicunit Barsurriam, c u m eiim assuinpsisset

, hhtv/t
,
i n exsilium a d orientale* ; K g i o n e W a b d u c t i i r u i / t e
; , * ;
itinere euin truciifari Jussisse! DepdsuH qiioqiie
* ,
Dioscorus Tbeoaoretum Cyri e t l B a m . Edesse'e!l
piifpu,
Domnum Anliochieeet a l i o s o m ^
'.

aberant. Ordinavit a u t e m p r o f i o r o n d M a x i r o u m ,
" , *
Euseblus autem Doryiefle, inde f u g i e n V ^
, ' ,
nit ad Leonein i n ltalicis regionitius m a x i m u m .
0 '>
$ ' *
>
>
, ;
; .
/, ' '
"
,"
4. Hoc a u t e m tempore c u m Theodotius ex hao

vita migrasset, Marcianus et Pulchcria a d sanctis r/px-pz- xxi fiptvtv ' C simuui Leonero scripaere; el jussit synodum Con . /
stantinopolim
convocan. Tunc
Tunc igitur Ch
Chalcedonem
^polim conyocari.

i n vencrandum sanctae martyris E u p h e m i a e t e m jiVv
p l u m convenere ex iliustrissimis quidcin prfec(ii

* ; ,
Anatolius patricius e consulibus et exerciluk d u X |
; ^ , ;
Palladius prfetorii prcefeclus, Tatiahus iirbis p f e
;,
;
fectus, y i c o m a i i u s d i v m o r u m ofliciofum mkgis're>^
, ;, ;
Martialis magister, Sporadius domesticorurri cpmes,
*,
et Genetlilius privalorum cpmes; ex^ iilustriuis a u
tem senatonbus Florenliua patncius ex priefeclis

^/, , -
et consnlibus, sanatbr ex consulibus et palncns^
,
,
Protogencs ex urbis prmfectig. ApolloDiud e p r a , '&, fectis, Romamis a prisepositia, et oiygiu^
lllyricl
,
'
.
priefecth, Uis igiiur preefectis el senatorlbus iri
\
XHCilio antc 3acri altaHs caiicejlOs a. sfm^tris

T
. D s e d c r u n i omani
papie vicari!, eL AnatoHus Con
/-
***
'/,
'
; .
*.
, , /
'
. 1|
'
^, .
' Git.
CiL,
Palffistinis : a dextris.yerp Dipsconis Aleâodrwe,

Juveriaii^
lonicie vicarius, Pctrus fiorjnthi cicriquo'ox

pfo et niyricp etPalsBslina. V i c a n i autem Romani
papffi erant PascbaAinus ct LUciouis ^piscoî, et
Bonifaciusprosbytiir. Aderat ct Theodoreius V y r i .
Ilic enim lit Nestorianys babitus eo quoii contra
duodecim beati Cyrilli capita scripsiseet, a Dioscoro depositus e s t ; c u m a u t e ^ ^ L e ^ e m
p a p k m adlisset et p r o p r i a m ^ e m w u n U a ^ ^ C w -
NICETifi
41
thodoxue agnitui est; cumque ab eo litteras ad im-

peratorem Theodoeium retulisset, epiicopatum
recepit; JU8SUS est ailtem huic soli vacare. Sub
Horciono vero preces obtulit 608 accusans q u i
non recte e u m ut beteredoxum excommunicaverant
,
44
' ,
, ^ ,
5. Omoibus igitUT, Ut diotum est, C O n g r e g a t i s ,

R o m a n i pap vicarii, praeloquentes, censuerunt
synodo n o a considere debere Dioscomm. C u m
autem praofecti dixissent non oportere i l l u m , anteq u a m condemnaretur, a sessione expelli, Eusebius
Doryla i l l u m accusaturus assurgit; atque ita praefectis jubentibus, in medio constitutue est Dioscorus.
Et flagitante Eusebio u t sua contra Dioscorum
\ , ,
, , -
TJ
p e U U o r e g i t r a d i t a l e g e r e t u r , p r f l B f e c t i c e D s u e r a n t i U
l u m i n medio statuendum, p e t i l i o n e m q u e legend a m ; quee expoaebat quomodo non canooice deposuisset FlaTianum Dioscorus et ceteros orthodoxoa, innocentem autem declaravisset baereticum
Eutycbem. Deinde recitatesunt quce ab imperatore
Tbeodosio a d Diosoorum missee fuerant, littere.
t c u m mentionem facerent, de Thcodoreto, statuentes ipsi non a d secundam Ephesi habitam syn o d u m eundum eese,imi omnibus convenientibus
epiecopis placeret, dixerunt preefecti: Ingrediatur
et Tbeodoretus consessurus c n m synodo, quoniam
restituit illi episcopatum sanctissimus Leo.
, ,
,
,
).
6. R e p u g n a n t i b l l S a u t e m DlOSCOro 6t ejus fau'. ,

t o r i b u e , praesides i n t e r se c o l l o c u t i s u n t permise- Q
runtque u t ingrederetur tantum ut accusator et
statueretur i n medio. Accusatus igitur est Dioscorus a Romani papee vicariis, et Eusebio Doryleae
episcopo.quod sanctissimi pap Leonis epistolam
non legisset, c u m septies eam selecturum jurasset.
Et inde damnatur, ut perjurus; et quod sanctum
F l a v i a n u m statim ut damnatum retulisset, neque
ut ae defenderet perraisisset, sed non dicta causa
eum daposuisset. Dioscorus vero de his apologiam
prstans, d i x i t : Non m i h i soli judicium reliquit i m perator, sed et Juvenali et Tbalassio et caeteris,
nostreque sententiae universa synodus consensit.
Orientales vero episcopi exclamavere : Nemo consensit, v i s adhibita est, depositionem nobis minati
SUnt, nobis iastabant CUm baeulis et gladiis m i l i -
tee, et ictibus pressi i a charta n o n scripta subscnpsimus.
7. Cum Basilius SeleucisyebementiusDioscorum
reprehenderet, 6t recte contra Eutychem opinaretUr, i l l u m interrogaverunt preesides: quare nunc
recte opinans, depositioni Flaviani subscripsisu?
IUe autem v i m a Dioscoro adhibitam preetendit.
C u m autembicdixissat: Non oportebat ta hominaa
raformidare i t a ut reprehensionem incurreres et
caderes; respondit: S i ante prasides stetissem,
protestatus essem; a te autem judicatus, ut a p a trejosto^non ausue s u m , FiUutenim,
inquit,
, .
'
, , ,

, *
, , *
'

,
*
^ * 6*

^,
, '
).-
,
,
;
.
o*k
* ,
||
, , ,
, , ,
46
T B E S A U R I LIB. I X .
45
,
.
*
o*e, , ,
; ; , ,
,
.
'.
reposcens,
moriaiur.
Eusebius vero D<>T
rjlcffi dixit sibi, d u m judicaretur Flavianus q u |
Eutychera deposuerat, n o n licuisse ut Eutychis
accusatori i n synodum intrare. Et p r e s i d i b u i
Dioscorum ut canonum transgressorem arguentibus : Et vos, inquit, canones transgredimini,
Tbeodoretum sinentes i n synodum intrare. Q u i
dixere, Vos accueaturus iotroivit: Et quare, inquit,
sedetut episcopus? Et p r e s i d e s : Bene, inquiuat,
Eusebius et Theodoretus in accueantium ordine
sedeot eo quod et vos i n reorum ordioe sedctis.
8. Postquam deinde lecta sunt quae Coostantinopoli a Flaviaao i n Eutychis depositionem facta
fuerant, et quee Epbesi rursus a Dioscoro ad F l a viani depositionem acta fuerant, cumque recta et
- trejutta
vera opinio quaereretur, et Flavianus dixisse r e periretur Christum ex duabus natuiie et d u a i

naturas esse, Dioscorus vero diceret se ex d u a ,
bus oaturis recipere, non autem duas natiras;
; ,
duas naturas post unionem non esse, praesides et
* * *
concilium d i x e r e : De recta fide accnratius exa meu postera die fieri oportere intelligimus; c u m
*
autem Flaviaaus et Eusebius e i eofum q i i

ab iis acta suot lectione, et quorumdam eorum
*
depositionis auctorum voce, n o n i n fide erravisse
,
exbibeantur,sed absque cauea Jepositi sint, n o b i i
,
videtur juxta Dei beneplacitum justum esse, g'i
Bti>
- ,
divinissimum imperatorem certiorem fecerimui
,
Dioscorum Alexandriee, Juvenalem Hierosolymae,
'// ,
etThalassium Caesarea, et Eusebiura A n c y r o , et
,
, Q Euslathium Beryti, et Basilium Seleuci, illiuS
, synodi auctores eidem poenae subjectos fuisse et a
,
diguitate episcopali decidisse : Legimus, legimas.
,
Sciendam eniin est p r a s i d a m quemdam, ubi t a a , ,
dem sententia ab ipsis pronuntiata esset et a mira.
strantibus notariis transcripta, subscribere solitos
, esse i l l a d : legimu$ v\
ftrmae8setsententia,neque
,
quee vis suspicio assorgeret quidquam ab amanuen - sibus adulteratum fuisse. Et talem qutdem fin^m
, * ,
habuit p r i m a actio.
, ;
; ,
.
.
Sequuniur
9.
in codice reliquarum
, ;
(|),
/
ccv, * o i
*
aclionum
summaria,
qux
no$
prxlermittimus.
fl. Scire o p o r t e t , Dioscori f a u t o r e s , p o s t q u a t n

heBC e a n c t a e y n o d u s e u m A l e x a n d r i e B factum ept
d s c o p a m d e p o s a i t , h c a t b o l i c a Eccleaia exc68eiMc>
et s e i p s o s disceptantes
qufle a P a i n b u s Ghalcedone congregatie d e c r e t a w

rant, non adhessere, et i n duodecim sectae diviso*
esse; q u o r u m q u i d e m i i q u i Euthychiani d i c u n t a r ;
Eutychem et Dioeoorum aceipiuut, q u i e i Domy
n u m Christum Patri coQsubstantiaiem dieutit
non autem nobis, quia non credunt servari i a
Ghristo bumanee natur veritatem; q u i auiem t o -
synodi
, ,
(!) Anlncadtvjrte dtaodedtD geolae bmreticonitfi

KftSdeotium a cdocilio Chalcedonensi. Fuit enim
tJfttjd Orieotalium schismatum fatale tempus. V i -
nODainaviese e x e o q u o d Ulf
desis etiam Ebediesom de ver. c h . rel. a iiobia e d i tum Goll. Vat. t. X, i i b , m , 4.
47
N I C E T CHRONIAT/F
48
cantur acepbali non reccperunt enoticnm Zenonis iroperatonV, quiaj iri illo rion aoattieai&tiz&tiir ' -* '/
Chalcedonertsfs synodiis. Acephall autem Vocatl
*
,
,
eunt; eo qiiod haberent episcopos. Unde apud
*
ipsos delicientibus episcopis, n o n faciiint bapti.
s m a j u x t a ecclesiasticumcauofioro; scdsanct
; , '
EpiphaniiB festo aquas hauriunt, easque reservan
tes i n iisbaptizaht'; sed neque collationem faciunt:
, * $ $ communionem vcro liabeiitcs ex pristinis tcmpo , ,
ribus custoditam,ex ea per festum Paschce tenuis
'
simas partes convenientibus porrigtint.
,
:
10. A l i i JiUianistae, aut Cainitm dicuntur q u i

\ " ', ,
Domini CUristi corpus creatum quidem dicunt i n ,
C Q r r q p t i b l e autom ex ipsa iacorruptibili assum- ,
ptiono. Alii autem dicunt ex i l l a assumptione " *
^-
*r
^

-
non modo incorruptibile esse, sed et increatum ;
,
utrique JulianisUe appellati sunt ex Juliano
'
. IJalicarnasseo hujus doctriqte auctore '

'
Ca^t^
eprum p a p a Alexandrite facto, et

Juliani s u c c e s e ^ e sjqsqije d Q ^ m a t u p . fautore ;
; i v '', .qups, ^ u i ^ y e / ^ a r i i Pfcaafasju>slasetiapicliieps
, *
yocafttv ,Uji, ye-*9, ^ v e r s ^ j i a s . . s u q s PJ^rlolatrfie
( Q o r r ^ i p Q i s . culîrfisj
, C^pupla.tras (iaterfeQU
* c i ^ i p ^ s A ^ m i p ^ t ^ S e v e r i ^ e t ^gnofitaB, q y i fli
cun^)?uxa, Y e i b u m
yeiro
',
v
npmiÊyti ûpi^.suBt ' ft $ey?riani Contobabclitae,^ qui .fiicUtU > peuca *3UiperO esse, Q
, ^ u t ^ p e ^ i p r i ^ a , ^ ^ ^ q i j a l i t a t e e t e u m d e t u
Patrsm.^t F ^ i ^ m , et ^ } l \ i * f l apfituip. cMcentes,
q m CpnJtoba^cjiUp p q o ^ n a t ^ s u n t
^ . a d v e r s a riiSjq.iîajin ^ i a ^ i ^ D t J ^ q p o H ^
Cont p b a M o n . ^ w ^ ^ t u r ; . êtesi^ri^qin.qj^pdd^m conc j a v . e i a b e ^ f l i . e o q u i i i i . f l u i ^ l ^ ^ n l ^ b a n t , solebaqûyepire.QuiyerQ^
qui y p f i a i ^ p t u r A g i ^ e ^
vocabantur Theoclosiani ut t h e o d ^ s i i ^ Alexandri
episcopum recipientes. Anathemale autem ab illo
percussi, AgnoetflB quidem propter ignorantiae d o r trinam, Ck>ntobabditfleque eo quod non rcciperett
de s a n c W ^ Y d & H ^
(toiaqepaôa j^m.Thcpdoaiaui yoâaiur a suis t d rjlfi
TeraaCUS^/eX qUQ.,I>OlV.rewpdUOt-IhjBOdosiwm> U t
diotum esX. SeâJii ex.daictriaa *Mia AôoQta>.alii

eo looo .GonJiobabdU, JEtiXJ^neardaat \quidecn i n
s t t H da-Patre/e.t F$i&ot 3 p i r U u . s a n c t o acjcmone ut
\uinua. docUiraam. tenentoa, discrepajot; vero, .per
igDoraoutuer dactwnam. Sever umquc reciBioif t.utriqu(v AnliocbiîaeUijn.episoopuiiiv qoapropter.et
Severitee n o m i n a l l s a a t . .
(
.xaO' -
htpot
'
Tj| ,
)^!
f r i , -
'
'

',
Tar,
oi K o v -
',
, , $ *
& .
U' A*Kr Severrt,'ThWd^8Ta!r! et-WuaiHsM,

qui praedictos Severum et Theodosianum accipiunt
:
e ^ c p p i J U i a . ^ l . W / i ^ l W W W cpgDppî^.qui,in
sua de Patre et F i l i o e t r S p i r i W saneto.doobrioa
c a m Contobabditis consentirent, discrepant autem
' *)
,
,
*1
xed

^^
tof<
THESAVTU LIB. IX.
50
i/itve-j; i* ab i i s , i p * i quidem rocipieutes Thoo iosiuuict Paui i ; hti**Bift?i

l u m ut opiscopos, Contobabditis vero . u l r i u n [ue
rejieientibus : alii Severitte, TLoo loiiajii c i Ange 6 *
liite ct UaimaaisUe , q u i inemuratos Sevori;ia et
& _ ",
Theodosianuui aocipiunt, cuiu iis Uamianiiiu, q i o
^ IfSioov V.IL
dicunt alium quideiu csse Patreiii, et ajiuin F d i u i n
;, i t y r j ct aiiuiu Paracletura sanctum Spirituin , acque
, * - ,
cssc uiiumqiiemqiie eoruin pcr se ivituram, sed
rfTtv ItvrJua ayisv, ftv$t h
liabere couimunem Ueuiu, nempe doitatcin i n
ipsis contvntani, ejusqiic nou soparatiin partici: , a ; r i / 5 ^ peui sic esse quein<[ii Ueuui : vocant autcin Pa SXXTTW -

Ycov
u i a v
trem et Filium ct .spiritum sancUiiu unieaju perrxotvov ^ i r j tJ4ix> x ^ i ^JTIV
sonam ;comii)unetii autemcoruin bfMiui essontiam
^ ;* ^
et naturaui. AngcliUp. auteui vocati suiit a >uis :uixaAuuuivotj
'**>,
'
versaiiis cx quodam loco Alexandriic sic iioto. i u
7; 773^7 iv Jrot; t i - ^ v r i ; JJ quo conclavt* h a b c n t e s q u i prima inter i p i o s tiNieJ i ; ot tvsc-jTtot
bant, convenire soleh.mt.
Itt ; * * i - STiT/orrov . OUroi
& JlaÂov
io^lôvro * ; , o"s -,
. , g/ iv .
, ,
12. Alii Severitie, nempe Thcodosiani <tui ct Pe-
tritoe, accipientes ultimura Pctrum ut episcopum,

[ 'iiyjrx-zw i t ; tjrtixo
qui Theodosium et Sevcrum ct Petrum accipienJ i ^ o u r / o i ' ^ l:'.\y*-s
les, Damianum n o n accipiunt neque Pauluin
irpOffJiô/rat, ,
utriusque dogmata criminantes. Confitentuir e n i m
I -i\'ft'A--j. ' *-/
Deum i n veritate et essentia et natura, u n u m . , ,
. 11 - . . : quemquc per scipsum, Patrcm et Filium et S p i r i , *-5* k f r i O ^ i ^ > r J w r ^ r V
tum sanctum dicentes,nonnumero, sed per o m n i a
/ ' * ( t l a c o i t . ) * i ^ W i T t t l
s i m i l i natura;quos AngelianiUe et Paulianislae T r i i V * i
theitas nominant, atque illi rursum eos nunc S a -, ' Ttrpafira;
bellianistas, nunc Tetraditas. A l i i Severilie, n e m , , ,^
pe Tbeodosiani q u i etCononitne, recipientes Thooov , - ^ dosium et Severum et cum iis Cononem episcopum
,
qui et ipsi confitentur Deum esse i n veritate et
, . fvccv, 4 ,
natura e t e w e a l i a unumquemquo, Patrein dicentes
: 4 . ,
et F i l i u m et Spiriium sanctum, adhuc dicunt et
Aai tptj ,
tres bypostases sanctam Trinilatem et trcs perso ii
nas, tres vcro nuinero csscntias et naturas cequa^
les et secunduiu divioitatein pcr oiunia similes d i , , , ,
centes. Unaiu autem essentiam nempe n a t u r a i n ,
/ * ,
et u a a m divioitalem, nempc D e u u i , sanctanj et
| ^^ ,
consubstantialem Trinatem coniitentes, n o n n u ,
mero, sed &iuiillima Divinitate, tree deos aut divi
nitates dicere arguuntur.
9
26*
, ,
. .
*ov-
TM&
' -
wori
'
'
'&
;*ir# '^
, '
,
'pfV
ftr Uytn
^
; *
,
-, -
7^ * or
13. Atque i i Severum et Theodosium recipientos,

neque Damianum neque P a u l u m , neque u l t i m u m
Petrum recipiunt. Nuncupant autem eos Damiani
et P a u l i fautores Tritheitas; atque i l l i eoe n o m i
n a n l nunc quidem Sabellianoe fet Artemonistae,
uunc autem Tetraditas. In eo aatom a Petro u l t i m o et ejus fautoribus dissentiunt, q u o d i l l i q u i dem renuentes dicere tres deos, nempe tres d i v i nitates, Patrem et Filium et Spirittim s a n c t u m ,
ndlubtet dicore tres numero essentias aequalos ao
per o m n i a s i m i l e s ; i i autem tres deos d i c e r e ;
nempe divinitates abnuunt ; tres vero numero
essentias, nempe naturas quasdam tuquales c o n fitentur. Qiii a Conone dicti sunt, prius J o a o n U
MCETJE
CBONUT^
Alexandrini grammatici opera recipientes, cognomine Philopooi, in gentiles scnpta curo aliis ejuedein scriptis ipsumque demum rejecerunt, et ejiis
opera. Predictus enim grammaticus Joannes i n
suis ad Grecos libris e t i n aliis suis scriptis docuerat hcec omnia corpora sensibilia secundum m a teriam et formam ex nibilo ad exsistentiam a Deo
educta esse, comiptibiliaque haec esse facta et
materia et forma corrumpi, ac pro bis alia corp o r a his visibilibus meliora et incorruptibilia et
aeferoa a Deo creanda esse ; consummationemque
dicebat visibilis m u n d i transitum esse et novi
u i u n d i generatiooem; rosurrectionem autem mortuorum definiebat esse rationalium aniroarum
c u m corruptibili corpore unioueni indissolubilem.
, , *
"

)
,
,
*

.
14. Conon igitur et ejus fautores. ut diximus,

prius accipieotes tcripta i n quibus beec docebat
fit ipsum PhilopoDum viventemqueet post mortem
beatificantes, tandem i p t u m illnm et ejus scripta
rfjecerunt ; sermonesque scriplos ediderunt in
cpiibus dicunt corpora haec sensibilia ac visibilia
quoad materiam non c o r r u m p i , sed manere ead$m at visibilia perpetuo neque corrupta, quoad
formam autem solum c o r r u m p i et rursus reform a r i , eadem materia meliorem formam recipiente
incorruptibilem; ireoerationem enioi visibilis m u n d l quoad materiam et formam exstitisse dicunb
l l l i u s autem corrupUonem,traDsitumnempe,quoad
solam formam. Materiam enim, ut diximus, semperpermanere eonfitentur eamdem ; r e ^ u r r e c t i o - C
nem autem mortuorum defioiunt esse corporie
hujus c u m ratiooali a n i m a secundam unioneai in*
dissolubilem.
S2
' -
, , -
, *
, , ,
* , ; , xti >if>
'. " . ,
15. A l i i Severitee, nempe Theodosiani, q u i et
,
frhiloponiaci, qui accipientes S e v m i m et Theodo ,
Btum ut episcopos, accipiunt etiam ut magistrum
/ ,
Philoponum Joannem et ejiis scripta, eumqiie

aequuntur noo modo i n ipsius de Trinitatc seo ,

tentiis, sed e t i a n i n ejus doctrina de visibilis

m u n d i consunmatione et visibilis ac futuri gene , .
ratione et mortuorum resurrectione. Ii vero neque
, , B e m i a n u m , neque Paulum neque ultimum Petrum
accipiuDt. Cumque prius Cononem accepissent, rj * ,
,
deiode eum rejecerunt, eo quod ipee Joannem
*
philoponum et ejus ecripta rejeciseet; et i n suie

de Trinitate sententiis c u m Cononitis consenliunt,
et Tritheilas nominantur ab Angelianistis el Pau- *
' \ita cod.)
* b a n i s t i s : quos et ipsi noroinant nunc quidem Sa bellianistas, nunc vero Tetraditas. De visibilin
,
m u n d i coQsummatione et mortuorum resurrectione
jnanifeste iis oppoountur. Ipsi quidcm Cononita
, Piiiloponiacos vocant Sadducaaos et S i m o n i a n o i
;
et Graecos et Valentinianos et Marcionitas, et Ma, , ", niclippos et Hermogenistas. E i Philoponiaci hflpc
, , ,
nomina Cononitis aptant,eoquod dicant senaibilis
*
i i u j u s m u n d i materiam incorruplibilem permanere.
*
C o a o o i t e vero Usdeio noiftinibus Pbiloponiacos
54
THESAURI L I B . IX
53
, ) r y i t v -

, -
' -
'
/
,
^'
'
a p p e l l a n t e o q u o d h o r u m c o i ^ r u m resurrectionem
non confitoantur. Preeterea utrique et Philoponiaci et GoconiUe Origenistas se invieem appellant. C u m enim reperissent Philoponiaci Origenem
dixisse ipsammateriaminfaturo sseeulo refortnari,
ac propterea eorumdem eorporum fieri resurreetiooem, Cononitas Yocavere Origenietat. R u n u m
cum Cononitee reperissent Origenem atiorum corporum resurrectionem dixisse (inconstaa* enim
erat vir ille), nominaverunt Pbiloponiacos Origenistas. Accipiunt autem ut episcopum querodam
nomine Origenem ac libros ab illo editos.
, .
' ' .
i c \ " ,
,
, -
16. A l i i Severite, nempe Theodoeiani, q n i et

Niobite, q u i Severum et Theodosium recipientes,
recipiunt etiam Stephanum Sophistam, Niobum
cognomine : i i vero i n euis de Patre et FUio et
Spiritu sancto sententiis concordant c u m Contobabditis et Agooetis, i n sua autem de ProTidentia
doctrina dissentiunt n o n modo ab illis, sed et ab
aliis o m n i b u s ; omnes enim duas naturat i n Christi mysterio post unionem nulla ratione dicere
v o l u n t ; distinotionem tamen naturarum confltentur et post u n i o n e m ; i i autem duae nahiras post
unionem confiteri nolentes, neque differentiam
naturarum post unionem servari dieere volunt.
17. Qneenam eint igitur eoram sect et quot

reperiantur, et quae eorum cognomina et q u o d

nam uniuecujusqae dogma eorum q u i seipsot
, discrepantes nominant, iis breviter dictw indica
yimus. Illi autem omnes A r i i ejasque disc.pulorum
,
institota mulantes, quemadmodum et i i , teipsot

extra ecclesiasticam sinum fecere. Atque i l l i sex - centa machinati eunt ut ez ecclesia repellere cona .
rentur sanctam et oecumenicam Niceeoam s y n o
*
d u m ; et ii similiter multiplices prastigias etlogoma
ehias adbibuere u t a b eccleeia ardenter repellerent

cecumenicam et sanctam Chalcedonensem gyno dum.Sed quod i n sanetos Patres machinati t u n t , m
. *
iilos divina converlit sententia, eos extra ecclesias, ,
ticum g y r u m constituens. Acoerunt enim linguam
^ snam, ut dictum est, siCTJt serpentis ; intendenint
.

,
arcum
suum,
^.^M.
~L - 1..
_
_
. . .rem amaram, utsagittarent
! l l h_i abs_
, -
cooditis irreprehenaibilem corroboraTeront sibi
verbum malura, narraverunt ut absconderent t e n , ,
d i c u l a m d i x e n i n t : Quie aspieiet n o t ; perscru^' * ,
tati sunt iniquitates, defecerunt perscrutantes
; , perscrutationes; eed j u x t a d i v i n u m sermonem :
'
,
Telum iofantium factae sunt p l a g eorum et
, infirmat eunt contra eos linguaB e o r u m . ; d i ' i s i sunt et non eunt c o m p u n c t i . Leetata est
,
autem Dei Ecclesia, d u m sanctornm P a t r u m . u l ", tionem contemplaretur. Et glorificatus est Deue
* , eritatis, d u m ecclesiaslica dogmata ineommuta
, Q
*,
P s a l . LXIII, 8, 9.
Psal. xxxiv, 16.
55
NICETJS CHONIATJE
56
bilem acciperent flrmitatam ac soljditatam. S*n <^ _ r c

ctaigitur et oBoumeniâ Chaicedonct habita eyno . "
4 u * br^viler eorum meqaiqit q u dipta suot ab i i i -
qui. u p a j u i a Cliristo j w t y r a m compositam docent.
;
E a m poi?o, ut ex jnpUis paoc^ dicauL, mealem
,- fx dXeyoc
atbib^n* quce i a p r o p r i i dogmatia defensionem
, ., ,
i f l V i e propojaM^t.
. . .
9wiiou ; .
" * >
.
. '. rc
ôii^/j^ptyif e s j . a j ^
W i ) o p ? Si iîtur. , . , .
non sit factuin aliquia u n u m q u o m o d o et unitas
/ iy, $
Cyuss^ eas.îceujq*? Quid eniiu e$t aliud uniri
;
q u a t A y i ^ i m fiev),\\
p c r illiiiînatipnem,
.; yap * ,
Ut
jporjêtl^
autem , ' t^dujiijui^
- - - - -
i e j ^ j g ^ ^ t M C . ost ^ u t ? imun* ?. .Utruiii nqpien

..; ,
^ U ^ a ^ e s f Si )gijucapmea sqlummodo v a D u m
; . |
., * , .^., ^
du^^tîdjBfeus
e;t terrestrjjs, per ^ l u m no ^, .
. . ^ , ,
, . ' >,
WiifflW^rfl^
ta^j^&jtoi;^ îiA ^^'iXtiifxV, siKnt" iiiiiuiituLi:, t i d e o e x
; . . W t t ^ t y p w p e , ^ p e compQsitioê,.unum aliquid
. , . . ,
/aci
n QjiVd
^ nqpêpêd re?. Si au^ ,, ,
tem res, utrum i d natura est, nempe es8entia,esse > , , * * ,
aliquid ex substaotiee accidentibus? Igitur s i per
, ,
.8$ iâtur i ^ i t ^ ^ u n t , et ideo.voum a l i . . ; *
jx,.eijruip iô^
qeque v a n u m
. ,.. .
^ estjjpe^^
quoddam accidens
.
[ ^ ^ a e q u e ^ Q p p ^ u d e n d w
Ulud esse QS- ,
- Qyri
"

^
-
, , >< ,
^ t i a q a a,9f ^ a t ^ r a i i i ; ^ nunc per
^ ^ ) ^ ]ipf$m iflam îgiUQcari, per csse^tiam
Q e o y ^ ^t.pat^raqcv S i igitur uniun Ui\xd ex d u a r u m 6 , ., |
' nî^ûw p^fij^
natura est, sciiicet
, , , .
e^Û^^r/eQt^jer^.upo^
patîirara D p m i n i

Cferi?U pp?t.iwipaem poniiêmur, quaoquaai n o a
, ] , .. ai^ptfca-j^ eed(HJmpp5Uaoi..eaai. esse diciijius.

l ^ p ^ â^Chr^^^
utriqsqut? i i a t u r a
. Q> '
ipdif^vi\m;W\Sfi. Si,enimnoii esset a l i q u i d u n u m ,
. .
) ^ ^
unioae perficitur,
,- . ' ,
i^p^8îJ/9;|Ses^t
,et corpore u n u m
,
I ^ g i M f i . B q p u p appellaxi, sive. de, Christi d i v i n i t ^ ^ . b H O ^ a j i i ^ ^ , i w s i ^ i U unun) q u i d factum. . ,
,
ml C t o i i t i a o m e a a t r i q u e d a r i .
D ' .
" ,
AUa Monopkyntarum
proposilio.
'. ^
19. S i Chfisti rdaturn unltaB duee sunt vel, q u o d
, ,
i&(Nn s^ttaf,Bsfe*tttite(e88^ritifle e n i m s u n t d i v i n a et
6 ' , '
Humatiipro6idikil)io,feX q u i b u s D a t u ^ a r u m d u p l i c i ,
trfftsllditoH rriftrHbC),utrtiiii a l t e ^ q u a m ej as aaturte
d B f i s ^ f t f f t ; afi fiKta ao gjus tiaturfer Si i g i l u r a l t e r ,
;
erfra^ûS'^WiiWe'lChrist6f3, q u U est, ut a l t c r e s s e
' ' , ,'
j^s's1l?Sfed ''Ml.rt 'atf6rulii esf a e e j u s n a t u r a a u t
y o J f l i a . ^ i c n i m T i b i n l n i s n a t n r a , e s s e n t i a m dico,"" ; ' '
;
i n eo c o n s i s l i t qitcd cst a n i m a l r a l i o n a l e m o r t a l o
, ,
( d c f i n i t i o n c s e n i i u r c r u i u e a r u m cssentias iiulicant),
si homo q u i d d i v c r s u m s i t a s u a e s s e n t i a , n o n pro- ,
Bxffositio
nonnullpiyfn
capitum
Monopkysitis
e s t :
8 1
t y
>
57
THESAURI LIB. IX.
58
r&v , inde esset a n i m a l rationale moirtale. H o m o n i h i l

, - .
a i i u d est q u a m a n i m a l rationaie n i o r t a l e ; ei i g i t u r
0 * - *
Cbristus alter est a<* ejus naturae, essentiat d i c o ,
et ess rei ouilibet per suas naturas, nempe essen-
, , -
tias i n e s t , ut o t t e n d i m u t , ipse a se dtversus erit
- - , ,
Christue, q u o d stoiidum e t r i d i c u l u m e s t .
fert igitur Christus a suis n a t u r i t , * i p o r r o n o n
Nondif-
differt, idem i g i t u r ^ . s t . d i ^ e ^ C h ^ i s t u t n et e j u e n a -
turas ; c u m et vos q u i nobis contraria dicitis d u a -
"
. . ,
rum
esse naturartim i h d i c a t i v u m Christi
nomen
fatcamini. S i a t U e m Christus i d e m sit c i i m ejus n a -
*,
turie, ut l i o m o idebi est c u m h o m i n i s n a l u r a , i d
, ,
est a n i m a l i rationali m o r t a l i , diiaeque sint Christi
( * ,
naturae nec u n a t a h t u m , d u o igittir C h r i s t i erunt,
Incarhatione duos Chrislos dicere fae e s t , i d e m a u -
Domini
.
^ *
tenaest C h m t u s c u m ejus n a t u r a , nempe esseotia,
, ,
quemacfmqdum
, ,
cessario et evidenter Christi n a t i i r a .
et a i i o r u m omniuni., u n a e f i t n e -
Alia
* .
'.' -
eorumdempropotilio-
20. Q u e m a d m o d u m q u a m v i s p l t i r e s i n sole p h j -
',
s i c i P Tires diversse animadvertantur, u t verbi g r a -
tp , frc -
tia,
, to , ^, ôWi
/,
lumen
et calbr, tres dimensiones, spheerica
f o r m a , motus c i r c u l a r i s et a l i a hujoftmod* ; nee

tamen ideo necesse sit ut plures esse eolis naturas
* * ^ dicatur ( n i h i l enim p e r se h o r u m solis natuf a m

,
conetituit, sed et his o m n i b u s c o a g u l u m ,
, ,
s i m u i u n u m et p l u r a est, i i n u m solem at u n a m
ejus n a t u r a m constituit); i t a et de Cbristo Deo h o -
quod
mine, etsi aoimadverta^tur a p u d e u m divinitatis
et bumanitatis
, -
difTerentioe, n o n audebupt
duas
ejus naturas dicere) q u i quodamtribdo r e r u m n a -
(Ua
t u r a m recte oestimare possunt (nihil e n i m
COdices dup) ^
* * ,
* ,
ejus
, . & , ^
u n u m scilicet,nec dub nec i n i i l l q
xoj
,
tiorum
per se Cbristus esset, neque ejus divinitas, neque

huraaDitas) ; 'sed ex a m b a b u s
coaguluim ,
afio.aniinadver-
s u m , u n i i m C h r i s t u m c t u a a m ejus n a t u r a m c o n nteri o m n m o cogit.
.
W.
Alia
expotitio.
5^1. S i d j a s c o n s i d e r a t i o D i s pqst m o j Q a d e n j p r i -
,,
m ^ m i o i j i c a t i v a sit, d i y i s i o a u t e r a i ^ n i t a t i sit o r j p o -
, -
s i t a , p b i d ,ipUiq. s i m u l
, ,;,
fiyadum
q u a n j l u m est d y a s , s e c i i ^ d u i p i d p o t e s t d i c i
* .
se
u n i r i et d i v i d i ^ d e m s e -
infpossibil^ est. lûlla i ^ i f . q r d y a s , in
Vfljri
s e d p o t j u s d i v i d j . Et d e Cbristo igitur si d j i i
, , ,
ejus p a t u r a 3 , n e q u e u o a , o m t ^ i s a u t e p a d y a s , p r b u t
, ^ * ,
e s t d y a ^ , d u p l e x e x s i s t e n s , s e c u n d u m i d 4iy^4jtur,
* .
jacc u n i t u r , i l h r i s t i J ^ i t u r dune natucaB,î s e c u ^ d u p i
essc i p s u m ÎUOB s i n t et n o n u b a t a ^ t u ^ s ^ q u o -
, ' ^ ) , -
j l p i p j d i p s q q ) ^ s e n t . d i v ^ e B n e q u e upiUo
, .
torii doctrina iaducitur.
fiw-
NICETJS q j O N I A T *
Aliapropotitio.
" .
22. Et da contiouis saspe numarum afferimus,

ut, verbi gratia duobus cubitia loDgum esse quodd a m l i g n u m dicimna. Sed potentia tantum duo
u n u m esae dicimue, non r e ; eo q u o d diviaionexn
subire potestet d u o fieri, l i g n a m Ulud duobus cubitis e t i e dioimus.
x{3\
, .
> , ,
" .
Aliapropositio.
23. Si Cbrietui unus est nomine et re, omnis

aulem dcfioitio unam naturam indicat, nisi sit
a m b i g u a ; Ghristi n u m c r u t igitur unius nature e t i
iadicativue; si autem secunduro nos duae Cbristi
naturee duas habeot definitiones non idem signifieantes, et Cbristus igitur, c u m unue eit, duasdefinilionef non idem significantet babebit. Si autem
i d impostibile est (omnis enim r e i unius existeotis
u u i c a eat definitio), n o n igitur duas babebit definitiones Christus. S i i t a est, neque duae erunt ejus
naturae; gingula enim definitiones unam Daturam
eignificant, sive simplices sive composit.
' ,

" ,
. '
,
, ,
*
( ),
* ,
*
, , .
Alia.
24. Si noraen Cbristus non substanti indicatiT u m eet, sed cujusdam natur aecidentium ex
unione c r t o r u m , Daturarum quae d u facte sunt,
indicativum e s t Hoo autem n i h i l a l i u d est q u a m
M t i u r a r u m relativut habitus. Dum antem naturta
uttit remaneot i n C b r i s t o ; tecundum igitur
v a o u m solummodo babitum naturarum alterius
oum allera facta est u n i o ; ut dicitur de choro et
domo, et orbe et lapidibus et lignis quibue contU t tedificium, quemadmodum et Nestorius docuisae reperitur.
'.
:
*

, ;,
, , ,
.
".
Alia.
25. Si quae uniuntur u n u m fiunt, quae non fiunt

u n u m omnino o o n u n i u o t u r ; si igitur duae nec
u n a sunt Cbristi naturae, dyas autero, cum duplicitas sit, divisionis iodicaliva est, s i , quae d i v i s a
sunt, DOD suat unita, non igitur uniue suot Ch isti
natur; si igitur, eo quod non immistoe sint,duas
esse Christi naturas censent, necesse est, propter
unionem, ut unam ejus naturam dicant.
, ,
, ,
,
*
,
.
".
Alia.
26. N O D q u o t c u j u s c u n q u e m s u n t proprietates, D
tot et hujus sunt Daturae. Vel enim n i b i l eorum
qua3 propriam habent exsistentiam, unius erit naturae, c u m plures proprietates differentes in u n o quoque animadvertantur; sed eorum omnium quas
suppositum constitimnt coagulum natura est*
Ignis enim lumen et levitas proprietates sunt, sed
non lumen aut levitatem ignis esse naturam dicimus, ut et aeris proprietates Mint caloris carentin
et personatio; ut et aliurum elementorum videre
est alias proprietates. Sed nemo audebit dicere
multis unumquodque naturis esse eo quod multas
babeat propriotates; si et dc Christo divinitate et
t
'.
. ,
' .
'
'
TBESAURI
LIB. IX.
ci f*o humanitate c o n s t a n t e , f i dicerenft d l M e s i e q u *

naturas, vel eum i n duabus naluris vidari, quenv
admodumet totum i n partibus videri dicimus,
,
vel tot esse Verbi partes, unitatem ex ona ,
nium uaione perfeciam agnoscentes, ut et t i trian , h gulum tribus rectis liaeis constare aliquis diceret,
,
ipsius triaugulicum u o a sit forma ex trium linear
,
n i n rectarum conjunctioneconstituta; et donaum

lapidibus et ligno coostitui, c u m una quoque 4
,
domus pecies qua? ex eorum coiupositioae effecta
,
est, forsitan hmc rationi consentii etur. Si eoim ea
,
ex quibus Cbristus est duo tunt, i n itiem recide, *
ret dicere Christum ex duabus oaturis ease, et io
,
duabus oaturis, et triangulum io tribus rectie, et
,
ex tribus, et caetera qute d i x i m u s , i t a ut sit diffe, ,
, *> , rentia i n sola diciione, non autem i n b i * quae ex
dictione cogitamue; ita ut liceat dicere unam
,
compositi naturam, i n duabua timplicibus exai , '
stentem, quemadinodiim i n multispartibus u a u m
,
totum essc dicimus. Si vcro unam totiu* uaturam
,
compositam dicere omnino nolint, noe merito
.
quoque vocem i n diiabus suspicabimur. Et neque
,
eo quod unus est Cbristus,negamu8 ea quibus illud
*
u n u m , coastat, neque eo qnod duas agnosciuim,

naturas in uoum convenientes,ex ii unum aliquid
, '
perfectum esse ooo conbtebimur ; quod siye
; *
qiiis unam oaturam vocare velit, aive by postasim,
'
sive U D U J : Cbristum, non ooatendemus : per ein , gula enim et reliqua adducuntur.
, , *
.
' , ' , C Responsio unica, neque longius eadem

coiisiratas
supra
Monophytilarum
expotita
ai
opiniones.
,
.
, -

xoi
"
*"^
* '
, /
27. Talia igitur sunt, ut ex paucis videre est,

qtifle unam n Cbristo Daturam esse doceotes, periculose oimis et iotolerabiliter omnino dicunt, ex
hiimanis et terrestribus experimeutis coastituere
tentantes divina : quod prius dixi, IIUQC et dico,
neiu(>e di viaara es>e Eutycbis et Uioscori opinioncm
ct eorum qui iis con*ei;tiunt, neque u o a esl et
concurrens. Ipse quidem Eutycbes corporis aseumptionem negabat,dicensnibil b u u i a o i d i v i n u m
Verbum ex Virgine accepisse, sed illud iramutabiliter mutatum et carnein factum solura transitum
per Virginem fecisse ; et cruci affixam esse, et allid gatamesseincircumscriptarii elinfinitam etiDComprehensam diYinitatem Unigeniti, eamque sepulcro
traditam resurrectionem adeptam esse. Vertigine
ad contrariorum viaui pulsus.neque in eorum conjunctionecoDficIens,prodiisseVerburaabsquegenerationedocuitneque in veritatecorpusinduisse.sed
sicreruraordinemdisposuisseutindeomniaquepad
corpus attineot fictitia esse cre luntur Dei esse, ex
matris ventre egressum, m a m i l l a r u m t u n o r e m , et
omnem providentim ordinem, et quasi umbram
iniaginemque oostraa naturaesibi univisse V e r b u m .
**"*
.
'.
28. Qui
^ ^ ^ C^VWLUV
,,^^
ftodutt Efltjrchei
x t r i v Aoyov
tfaih iticaroafioncidi siiriuiassfc doctrit, tic et ifli aiia
, *
Vfa procedentes, nnara nataram de Christo dicere
, , * iiri
ausi stint. U h a m q u i d e m e t p o s t anioneni perman rv -jiap
issepersonam dioiinr, u o n autem conjunctas na ,
ttiVas pUraa et inconfasas In euis proprietatibus
. ibiSrantem, sed post unionem a m b a s u n u m aliquid
,
fkctas esse,confusas s i i a imtmstione. Et aliud
, *
comtmioeex mistione apparuisse, quemadmodum
'
etcorpora ex qufcfuor elementis conlinistionem
,
i o r t i t a . a l i u d q u i d d a m p o s t mistionera sunt.Neque

feruiti n'e<)ue rioetruni corpue aiit igdis aut aer
' ,
kut aliquid ex elementis pura s u n t ; sedex eorum
, - , ,
ttiisliobe formala sunt, et post mistioricm aliquid

, *
i l i i i d efrcita sunt. Hic autem non res ita se habet.

-, > ;
Sed postquam divina fbnua,neiirpenattira i n u n a T O *
5C
* * ****

cv feiiis pfcreonis bumanm n a t u r a integrfe c o n ;,
jaftctaest, lion aliud quiddam facta est ex inefla yiyoviv
b i l i hac mistione et unione, sed post onionem n a ., turffi inconfueffi permanent.
0V
<
29. Ut autem a d exemplum quoddatn vertaruTie

ocuWs,hominein i n d i v i d u u m supporiamxis; in ctiJusdam persoriam p e m n e r e fejus corpus et anima;
sed non aliud quiddam ultra est particularis homo.
nucusque modo stet exetaplum. Si fenim ulterius
progrfediainur, toulfam inveniemus diffeftrirtiatn.
De paVticulari enim hamine, ppoprie corpus et
a n i m a dicuntur,neqae anima corpus appellaretur,
neque corpus anima nomioaretur. De Dei autem
inter nos persona,et Deum ecurft diceremus h o mi&eod, et bominem Oedin,mutatis vicissim et v i cissira datis nominibus, secundum ineffabilem cohftrenllam. Et particulariiim hominum communis
esispecies; tlride êciitidtim banc Individualitatem
rier b b n i a simiies diciintOr. Sinûlalim enim h o -
* $ ' . "
* *

$ * ^
,
nimodtam secundum speciem babent. Drvinffi autem

Sfiiis naluraruto bypostasis, non est aliquid c o m rkune nomeri Dhristus appellatum, quemadmodum
de' nbbis Tocabulum bomo, q u i a non sunt multi
d i r l s t i , sedunns Patfis terminus et Verbum q u o d
divibitate utixit bumanitatem.
3 0 / S i quisautefli c u m Eutyche consenuens o c c^rrerit et objecerit bbminem duabus naturisconstare, hunc auietn a Deo assumptum esse, q u i a l - jy
tjera ultra bominem natura est, ita ut ex tribus n a i u n s efformatum esse Cbristuin crfedere oporteat,
duabus quiclem hominis,aDima nempe ac corpore,
una autem propria, hoc i l l i responderetur uniia
essealiqqaex continuis dici^sednodex distantibus.
Cuir jsnipi |pse ribn (iicis lioraiaem e x q u i b q u e
obmpoai, ye\ quod verius esset, ex septem, u n a
(juidem animajqqatupr autepi corporis elementis,
et ^dbuc niateria et / p r i i a , qucei lpngius sunt? E t
rips igilur ctiristuin diiabus naluris constare d i centes, tanquam unam naturain bominera accipi-
'
' *
'
' ,
'
nilaes, caracteribus difterentes/sitbilittidinem om-
quibus^flie conatat.
'
, ' 1
.
'.
, ,
,
,
*/;
" , .
*-
THESAURI L I B . I X ,
. * ,
"
^ * ;
, ,
,
. /*
, ,
'
' ,
*

,
", "
, , , '
* ,
"
*
, *
, ,
.
*. " xal ', '' , , ,
,
, ,

,
xat ,
' *
, , ;
31. Et ad hanc solotionem rabjeexcapdescat,

et a l i a m adtfacem^
individuo, vfel i n univereo. N o s a n t e n i oicimus
hominem i t i u n i v e r s o , i d e t l b u m a n a m n a h i r a m
Dominum assiimpsisse, q u e ceHe et ioômpoeita
est et ideo u n a natura dfcitur. Quoniam ijfitur haruj
communem humance faaturae rationetn assumpsit^
eam non dividens in flla assumptionc, ideo duabut
naturis constare (^dstumôcemus. Unain autem
personam et pos( uhionem dicimus, quae quidcop
est Deiis eibomoperfectusoh
jij^^jjiûi com
munionem. Ciim auteiri hoia adulieravent natn ras,
ea exquibiis e t i n quibus efcju^ csl s e r r a l Duahus
enim haturis cbhsfifuftui\etest inhis oatnris jrinb
verb n i h i l aliud est exlra ea?, scd hoc ipsuid-est
duoc naturte, flfeiis perfectiis c l boinO perfectui! S
quid enim ex quibns' esf, non est ea ex qiubus
e s t ; igne enim et terra cculum constat, juxta Pla?
tonem ; sed non quod ea sunt, ccelum est. Christus
vero est illa quibusconstat,nihilaliudcommi5tione
efficieute; ex duabus igitur naturie Christus et i n
bis dnabue natorfs. SecT et exempli gratia, u n u t
quidem est sol natur autem quae i n illo sunt,
du,lurainie quidemetsolariscorporis. EtChristus
u n u 8 est, natur autem d u e , una quidem supra
nos et nostra. In eodem epim et uno nomine,
utriusqiie r e i signfticalio' oslenditur, divinilatis
dico et bumanitatis. Ideo et homo dicitur Christus,
et Deus dicitur Christus. N i m i r u m et quando
corpus ejus a servo verberatur, tanquam ipse
4
*; , , C passus d i c e b a t : Quid me c a d i s * ? Et oum. na

'
tura tangi noo posset, dicebat taroen : < Dorsum
,
meum dedi percutientibus*. QUAB enim huma * ^ ,
nitas Vcrbi patiebatur, beec ea conjuDctum
, ^
Verbiim i n se referebat. icicirco sol, cernene suuurj
, .
Crealorem i n corppre naale . JjabUo.sustineoUin,
radios coercuit et tefram tenebris contcgit.
\p>. \ ,
35. Et Gregorius"Tbeologus sic ioquitur : Hop
, , TJ privata Divinitas, illud assuropta caro, non pef
suam c u m Deo Verbo unionem permislione cpn, ,
fusaj et i a unain subetantiam termioa^ta; (npn
. .
enim mistionem aut confiwioqem yerl)uip puni
, , ),
bumanitate passus est, aut i n i d .qiiod n o n erat
, ' * * convcrsioneoi, sed babitans in.ppbis, ripnrfiliqiiit
, *
quod sibi proprium' efat. Pftrnoansit a u t e m g u p d
iv , D efat, et sccundum natiaralem upionem copcipitur

alterupi i n altero; i d est dUviqa^natura i n b i i , maniiate, nori permistionem sustinens quaJam l i ^, ' , ).* '
quidorurjp u n i o . S i e p i n i permistaB essent M t i i r e ,
"
in uria mistura dissimljbus s u b a t w
, ^ ' .
neutra sery^tur, sed apabee cpnfusie evanêrpnt.
' ),
E t n e q u e sepkr^fionis neque diyisioxiis. oapwjes

sunt permislffi. Uflit s u ^ t J i n ^ a b i U et i n ^ c i b j l i
* - ratione, et s i m p l i c i u m u l r u i ^ q u ^ i p co
9 ,
priffi naturGB raUonem eervat; quprum e j u m a o n

est u n a ratib, eorum i^pn esi u n a natura^ nilijl
[{
J o a n . x t n , ^23; ' Isa. L, .
NlCEfiE CHONlAtiE
6*
immioula, per aliortun ciun aliii eoneursum et

unionem, eorum naturali perfectione; u i vider*

est de unione aerit et l u m i n i s . Manifesta eoim
, utrinque permaasit naturalie proprietas, nihil per
*
uniooem leesa. Neque enim lumen aliquid na '.
turie amisit cum aere p c r m i t t u m , neque rursum
,
aer i n profHa substantiae euae ratione quidquam
*
passus est, eo quod lumen acceperit. Unda et d i - , *
cimus passum esse Emmanuelem in eanatura q u

pali poterat, et permansisse impassibilem i n i m ' ,
passibili Divinitatis substantia; q u i a a b u d e t aliud
* , . )
, tunt ea ex quibus Christus; et patitur quidem bu * ,
maneproptercaroem,in quanturaest homo;diviue
autem est impassibilis ut Deus. NonaJiusautem est ^ ,
et alius, ut yolebat Nestorius, hucasque d e l i r a a s :
q u i a d paliendum natus erat, paseus est; q u i impassibilis erat, non paesus est, ut Deus.
EX U B R O X
THESAURI
De quinia
synodo,
mavit
et stabilivit,
qux
quartam
convocata
OUTHODOXJE
synodum
confir-
sub imperio
Justi-
^ .
niani.
\. De bis quae evenerunt statim post Dioscori et

Eutycbis depositionem et post lectam i n eynodo
et traditam sanctissimi papae Romani Leonis epistolam. Cbalcedoneusis sacra et divina quarta
synodus sancivit se ita credere et coofiteri Dom i n u m nostrura Jesum Christum i n Divinitate
perfectum et i n humaritate perfectum, i n duabus
naturis cognitum inconfuse et indivise, et u n u m
eumdem F i l i u m confiteri ut ante incarnationein,
eic post incarnatioatm Naturarura differentia
minime post unionem sublata, servata autem potius et concurrente i n unam personam et unam
bypostasim; unde Patrum unusquisque multa
precati imperatori Marciano i n proprias provinciae
rediere.
2. Classis aulem quee Alexandria Constantinopolim descendebat eum Dloscorohujus u r b i s e p i aeopo et chorepiscopis qui sub ejue potestateerant
seditione excita multas operatur cedes eorum
q u i s u i episcopi Dioscori depositioni et exsilio
coneenserant, suis actibus confirmans Tiolentiorem igne ewe rtavalem inobedientiam. Sed et P a tostinaeis episcopis Constantinopoli commorantibus, monachi quidam Theodosium quemdam a u ctorem eecuti, Ecclesiae corpus scindere cceperunt,
et i n d m s i b i l e m ejus tunicam diffringere, et epis-
F l D E f .
'.
"
.
'.
TJ
'
tBteSAtlftl UB.
70
scopoe q u i synodo adfuerant anathematizare et

alios pro iliis ordiuare ; divulgantes s y n o d u m
eonfirmasse et renovasse Nestorii doctrinani, d u , * *
plieis naturaruin vocie prsetextu hoc fiogente;

unde astrinxere totam Paleiiuam et Egyptum et
, ;
q u i n deserto erant monasteria; et plerisque per *
suaserunt ne reciperent ea qum a quarta t y n o d o

,
sancita e r a n t
$ - -
TJ

.
.
'
"
, -
otv .
TJ
*,
^ ,
$ ,
3. Illuxit autem suis partibus vir q o i ex eua

virtute cognominatus est Euthymius, Pater n o ster, q u i et ex bac mala doctrioa c u m suis m o nacbis declinavit. Postquain enim accepit declaratam a synodo definidonem, eoe congregavit
et omni modo illis persuadere tentavit s y o o d u m
legitimam et rectam hanc defiaitiooem p r o n u n tiasse, et multos p r a m u n i v i t induxitque ut sic
crederent. Cum autem illud m a l u m invaleeceret,
ab imperatrice Eudoxia praesertim roboratam tune
temporis illic prope loca sancta degeote, preecepit suis monacbis eosque bortatus est ne m a l e
Tbeodosii doctrinee coinmunicarent, recessitque i n
desertum. Paulo post autem c u m Eudoxiee ex d i v i n a revelatione ipsius migrationem eo corpore,
brevi futuram declarasset, illaque tristitia afficeretur prcpter propinquorum mala q u i Romae bello
capti erant, diceretque ea propter ejus cum h r e ticis communionem, Oeo permittente. accidisae,
illaque ex bac baeresi abstitit, et ad dogmata a
gynodo confirmata rediit, et Theodosii dogmata
aoathematixavit, q u i unicam Verbi et carnis n a turam docebat et Cbalcedonensem synodum p r o scribebat; et multi ex scbismaticis ipsi adhepserunt, et ortbodoxorum dogmata amplexi sunt.
.
'.
*.
'
,
-
***
"
'
* * ,
futfiv
^,
"
. *

'
)*
4. Turbata autem valde Ecclesia ruraum Leo cui

cogaomen Macelles, post Marcianum imperator
electus, Yolebat quidem ipse synodum de bis
convocare. Cum autem didicisset Cbalsedonensem
non multo ante habitam esse, nolletque r u r s u m
episcopos continuie itineribus et translationibus
vexare, singularum provinciarum episcopis misit
ry mandata, qilibut postulabat Ut 8Uam de Chalcedonensi synodo sententiam sibi quam citissime
notatum facerent. Quibus acceptis mandatis, p l u res quam miile episcopi rescripserunt, synodumque conftrmarunt. Postquam autem mortuus est
Leo, Zenoque et Anastaeius paulo post regnum
adepti sunt, rursus contra synodum adversarii loqui ausi sunt et Jacobitarum Theodosianorumque
commissala est mullitudo, unamque Verbi et carnis naturam prmdicabant eynodumque anathematizabant. Iidem porro conabantor saneti p a ^
Romani Leoni* tomum evetiftt^. "te\ ^&u*^\urt
tomum hunc explicaNVX, o%\ft\vîV
^dere n i h i l q u e obliq\i\xixi
,
71
NICETJE C H O N I A T J E
71
alienum illo inferri omnibus dilucide monstravit. (1)*,
Attattfti c t s i ^ d i u t i u s ^ n ^ o t o v i o n e t d i n c i i i f s^ho, ' * " ' ' dus, et u n u k q a i ^ e ^ q a o d 'fc'ibi'jucanduui fesset
^', .
p r i n c i p i u m ' arriplnt, et q u o n i a m s l n g u l f a d stbi
'
acceptadi feohfbgiebaht, taa'gna"hr6ticof u m
,' ,
et scibisrnaticorum multftudd rfccrevit; Anastasius

igitur; m a g b t i AntiddhiK^ntistes pro synodo i n /
stitii, et dogmaticos canones scriptb dfeposult;
. ' )
ipsamque synodum bene o m n i a defihivisie cbn' o W J o v ^
tendit, et plena esse pietate ejus dogmata de* ' -
monstrat.
) "xaj
5. Ffcutores aiitein Caii, et Dibscori", et Jdcobi ac
dam tamen S U O r u m liBroÛui 'loci^ et Jpsi''du&V

riatuVaff'coafeteniui^, sed acidendurii' Gst,' ne t i l i
sermonisoppositibhedeoipiamur et erromus, eos
parUdi eadein* a<i'QOs opinan, cjtiod plerfque h o i i
acciiKate aaimadverterunt/ef iiide i n eorum i m piet&iem idducti sunt/ Quidoam' igitii f "dbctfnt?
Quaridb i n Cliristo conv^liienles naluras, altefani
ab alteraicparaul, duasesso eas necessarib tonfitentil*; qiiaaab a l i t e i n * ^
inoafn&tliine' unidift-'tiinc ium au&i iacorihisas ebnvenlenles ônubt/sed u n a m natufatii compositadiV c
Noblsunam^
blis, unam composftam haturaai bpp8buni,' et
M
" *
^ * " ' .' "
'
"
, '' ^,'

' * *
^\,'' '"ii
'a
, ,
/.
/ ^
6 * "
"' '
l i c
"
akv
avayxafi-
' "
/VoTi ^ ' ,
?*>*
'-
8iC Verbuin Iddibrio h^Vent.^ 0 ^
yap '' ' ^ ^,
hbino' aidicAaikêY corpufc

corpus habet," et afiera' q i i i i e a i
aiiiaiee, i f i e r a autem cbrpbris natura, stcjuis unamquacaauepci^'se'irituea(dr, poistquamatitemumtli
s(int\ nomineni efficiiini unicam naturam cbmpoeitata habedtem"; sic etiam Christum piitant d i i a bus naturis constare; post unionem vero unam
esse naturam compositam.
' ,
( "

'
* "
, & , .
0'
).,
' ' ^*
, , , 9
, 9
Iclcirco et magnus i a theolbgia Greônus c x

y . ' h
e( inquibus
UifcU et*<{ .$de divinis oaturis , , |" |
sermpnemKapens. Iiru^
^ * 5 ,
6.
quibus^
divinHatfeunitatemdb^
, naiuras servarefi! etiam p o s i u n i o i i e b ; ot

ne e^Hperêain u i r i u s ^ ^ u n i o n e m confurideret*;
illud autem, quai'ne cruis putet alium factuin esse
Ghnstum p o s t p a t u r a r u m u n i o a c m . ? ! c i a m i n a n d a
est cloctrmsB * accurata expoîtio.
ûatuor elemenlis ekse nqstruln cofpus m confesso, est igne,
aere, aqua, terra, et j a h l v e l e m e a t i s cbnstitutio-
'
"
' '
/ ' " )"

1
' .
* '
' '),
}
,
.;
, " <
1
cedentibus) Nicetas nosterde tot s e c t i a ^ n p p l y r dltaram Siribtt; %&* vbrbuni' exschbit m

cephOHls GaUisttts l i b . l ^ i i ; 45 et s ^ q q ; ^ ! ^
o e R t d m post Nicelam Annis bistorism eoam a*>e-.
nis e x u y ^ auxit atque exornavit. Itaqae D P j p l e raque omisimus
E u l e ^ i i ' ' iti BathOs Paltrjarum

HabuitRbisteniur,tdsteipsainerpretob^,p.Ôfc >
i a m a n i b u s hab^mus^.alibi noa loquturi sumus.
74
THESAURI LIB, X .
73
nem babet. Servatur ergo i n corpore et i l l u d ex

...VA..
* 11<<4 *M * > l a m A H illiisl 9
quibus,
et
illud in quibus, n o n tamen illud
qux.
Post
elementorum
unionem nostrum corpus n o n
,
pure est ignis, neque vere aer, neque vera et
, , '
legitima terra, sed aliquid aliud u l l r a elementa,
.
quod manifestum est ex sensibus. Unaqtueque

enim nostri corporis pars aliud est q u a m elemen
ta ; in divina unione nihil aliud eftectum est post
'
duarum naturarum c o n c u r s u m ; sed boc ipsumjest
,
Cbristus et Deus et bomo.
.
, ,
"
, , ,
<.
,
, -
,
, ,
'
;
,
'
,\^ ,
7. Talis autem haeresis facta est aliis quasi

accuratior eo quod hominss sapientes duces
babuit. Joannes enim Philoponus cognomine
non quidem ob sui sermonis speciem inter i n s i gnissiuios numeratus, sed doclissimus philosopbus et i n demonstrationibus admirabilis cerle
c s t ; q u i quidem a Sergio tunc temporis Constantinopolis patriarcha invitatus ut scripto heeresim
componeret, l i b r u m solertissime conscripsil,
quem Diaetetem seu de unione inscripsit, et i n decem capitibus omnes haeresis sectiones contexuit,
omnem ad hoc agitans philosophiam, omnemque
adhibens demonstrationem. Non tamen objectiones vitavit hominum doctorum et vere spiritual i u m . Multi enim alii ejus dogmatibus adversabantur, pnesertim vero Leontius monachus i n
triginta capitibus hfleresim confulavit, nostramque piatn doctrinain defendit; et tanta admiratione dignus Georgius Pisides, q u i eadem ac P h i loponus aetate erat, ut solebat, metris iambicis
C hoeresim agressus est, ac deinde j o c u m rationi
immiscens, sic loquitur :
Saltem
Si enim
Hx
ui apud
unamque
unamque
voces risum
Nicephorum
et unam
et vnam
vel pueris
lib. XVIII,
doce.
dicis
unam,
movebunt,
etc.
48.
8. Haec autem confusio et conturbatio Ecclesiae

non omnino cessavit, populique ad valvas

sanctuarii stantes ictus sacerdotibus commina ,
bantur et e cathedris deturbationem, si Cbalcedo ,
nensem synodum commemorarent, et si i n s c r i
berent i n diptycbis et nominarent Patres q u i

hujus synodi i i d e m exposuerant. Et bsec i n v a .
Q luerunt, usque a d Justiniani decretum. Ubi enim
,
iile regni sceptrum suscepit, hujus heeresis duces,
,
tanquam f e r , i n cavernis et latibuiis suam se
dem statuerant. Syaodus enim Constantinopolim
' ,
convocatur centum quinque et sexaginta P a , ', ,
trum, i n quibus erat Eulychius Constantinopolis,
, ,
Virgilius Romae, Apollinariis Alexandriae et alii,
, ^ et coniirmatur Cbalcedonensis synodus iisdem
, dogmatibus rursum proclamatis, etfidei symbolo
. " '
similiter exposito. Adbuc tamen p r o

tura voluntatein et o p e T a \ \ O T i e m \ i ^ ^ ^ ^ o m v ^ ^
, nostrum Jesum C h t V s l u m , ^\ ^ J ^ J ^
' , "
definierunt, anattiema\\xaêt\m\q>xa
^ ^ ^ ^ S L
, ,
T h e o d o r e t i c a p i l a , e l \ b exAô\%.m ^
^ "*^
'.
' ,
P A T R O I GR.
CXL.
75
N I C E T ^ CHONIATJE
76
Persam conscriptam, et Origenis opera, adhuc ' * ,

ero Theodorum
Mopsuestiee, et* sic a d
J propria re
- .
dierunt.
9. Paulo post autem Acephalus Severus Ecclesiam turbare tentavit, unam esse naturam Verbi
et carnis docens. JSeque satis illi fuit, sed el libros
protulit, e l scriptas interpretationes composuit, et
perperam Scripturas exposuit. Fuit autem a
Menna sanctissimo Constantinopoli episcopo c o n demnatus, ejusque opera oblivioni tradita, a u x i bantibus Agapeto Romee, Petro HierosoJymae et
E p h r a i m Antiocbiae, et simul Soterico Cappadociee. Ac rursus jucunda et splendida et pacifica
victoria ecclesiasticas res recreayit.
'. '
,
' ,
,
, .

,
',
N I C E T J E
E X
De Aphtarlocetarum
synodo
hxresi.
LIBRO XII
C H O N I A T 7 E .
THESAURI
Et hxc aclio
quintce
ORTHODOXJE
'.
conjungitur.
i . Theodatus, Gothorum d u x , c u m a proprio

imperio decedere victus a Belisario periclitaretur,
ad imperatorem Justinianum legatum raittit Agapetum Romanum episcopum. Q u i , postquam B y zantium pervenit Justinianumque adiit, priinum
de Deo et de recta i n eum fide disserit, et A n t b i m i
in Romae sedem electionem i n causam a d ducit, eo quod n o n canonice Trapezunte, qum
u r b i u m i n Polemoniaco Ponto sitarum inetropolis
est, Constantinopolim translatus esset, et perversce Severi doctrin parliceps fuisset. Imperator
autem q u i imperatricis Theodorae studio Antbim u m Constantinopolica sede dignum censuerat,
proprio actui inbaesit. C u m autem instaret adhuc
divinus Agapetus, ssepius ei minatus respoudit se
posse quod veilet, dicere et facere. Irridente vero
minantemimperatorem seque vel mortem libenter ]
subiturum dictitante, beatumque fore si tali fine
dignus haberetur, hac hujus v i r i divina libertate
obstupuitimperator,mentemque mutans de doctrin a examen haberi jussit, Anthimumque ex sede
desiituit, c u m unum modo annum ea fruitus esset,
ejusque i a locum substituit Menam, Alexandria
quidem i n i E g y p t o oriundum, patrem ex hujus
urbis illustrissimis habentem, necnon eloquenti
peritum, divinaeque praBsertim.
2. P o s l q u a m igitur sic episcopatum obtinuit d i i n u s Menas, aut potius postquam i l l u m episcopatus sortitus est, particularem synodum convocat
u n a c u m p a p a Agapeto, et anathemati subjicit
FIDEI
.
'. ,
)

,
' * , ,

, ,
.
,
"
,
. '
",
' '
,
,
, "
, ' ', ' ,

, .
'. ,

',
THESAURI L I B . XII.
77
78
Severum et Eutycbem, et Petrum, Julianum Halycarnasseum et Zopyrum et A n t h i m u m , u l c u m illis

concordes. Byzaatii adhuc conversanssanctissimus

Agapetussupremuin diem obiit, Menas tamen sex, . , ,'
decim aimos rexit Ecclesiam, et mortuus est. Tunc
/ ,
i n episcopalem novee Romre sedem suffcctus est
,
Eutychius, ut divina revelatione beatus Menas
^ ' ,
preedixerat. Quo episcopatum gerente, convocala

est quinta synodus, ut prius d i x i m u s , centum eex
* el sexaginta Patrum, contra Origenem et absurdas
' ,
ejus opiniones et eos q u i ejus doctrinam doeent,
, '
D i d y m u m et Evagrium, q u i animarum prexsi
stentiam praedicabant, et poenarum finein, et d , , moDum i a pristiaum statum restitutionem, et
, ). multa alia ; eed et contra Tbeodorum Mopsuest
, -
[],
Nestorii doclrinam sectantem, preesente i n synodo

imperatore Justiniano et doctrinis favente, quaa
divini Patres secundum Deum docebant.
3. Sed D o n d u m multum effluxerat tempus, et

zizaniarum seminator daemon, felicem Ecclesi
statum et tranquillitatem eegre ferens, corruptis
^
dogmatibus tanquam machinis eara perturbare et
, evertere conatus, nonnullis perauasit utsub specie
pietatis blasphemarentdicentes eam carnem q u a m
,
ex saactissima Virgine Christus assumpseral, ante
,
passionem incorruptibileui fuisse. Et imperatore

doctrina bac iinpia seducto, a sua sede deponitur
. .
et expellitur uiagaus Eutycbius, q u i bujus propo,
sitionis impietatem repreheadebat. A m a s i a m i n
,
. Kaf - Q exsilium mittitur, u b i asccticam v i t a m transegit.
, Ejus i n loco sutficitur patriarcba q u i d a m vir e r u
ditissiaius, Joannes, Antiocbi apocrisiarius.

'.
'
, .
4. Dicitur autem Justinianus ab iis q u i de eo

scripserunt amorem i n Cbristum aluisse, qualis
,
nulli ante eum et posl eum imperatori, excepto
'
tamen m a x i m o inter imperatores Constantino, t r i /

b u i t u r ; i t a ut multa inde violenter operatus sit.

*
Multis modis Samaritanosa propria haeresi non re cedentes male bahuit, Hebreeisque vetuit ne s u u m
,
Pascbaante Christianos celebrarent; atque Apbar todocetarum haeresi adheesit, n o n dogma procul, >3 ' ,
cans, sed vocis significatione offensus, neque
, $ sustinens bujusmodi aliquid de Christo audire.
,

^ Duodecimum j a m a n n u m exsulabatEutycbius,cum
.
ex hominibus migravit imperaior Justinianus. Ex % ,
cessite vita et/oannespatriarcha.Postquam autem
5
Justinus et Tiberius a d regiam dignilatem evecti
.
sunt, splendide post reditum exceptus est ab i m
peratoribus Eutycbius, anatbematique subjecit eos
,
q u i incorruptibile Domini corpus ante resurre
ctionem esse dicebant, mortuusque depositus eat
i n altari sanctorum magnorumque & ^ ^ c t a r c \ x m

prope sanctissimae m e a ^ IvmdBwm^TAvim-,

dreae et T i m o t h e i
LU<H&
^\*
^

cent.
,
* ^* *
'.
M G E T i E CH0NIATJ2
79
80
5. Erant autem AphtartodocelaBquiaJulianoHa-

.
licamasseo et Gaiano Alexandrino Julianitce et
' '
Gaianitae dicebantur; q u i quidem i n aJiis dogmati ,
bus cum Severo conveniunt dicentes impossibile
)esse naturam per se subsistere q u i a in indivisibili "
quodam subjecto consideretur. Quomodo enim
i v <
esset lapidis et ligni una bypostasis, idest unicum
, ;
indivisibile subjeclum ? Et, si nomen Cbristus non
essentiam indicat, sed aliquid eorum quae ex
?
duarum naturarum unione facta s u n t ; boc autem

n l b i l aliud est quain d u a r u m naturarum inter se

babitus, s i autem et duoe naturoe post unionem

remanserunt, secundum igitur solum habitum
,
facta est duarum naturarum inter se unio, ut d u m ,
agitur de cboro et domo et urbe et lapidibus et

lignis quibus
rius docebat.
COIlStat
ffidificium, prout et NestO-
6. Et rursum : Si quae unita sunt, fiunt u n u m ,

quae non facta sunt u n u m , n o n unita sunt, quod
manifestum est. Si igitur duae et u n a sunt Christi
naturae, dyas autem, c u m duplex sit, divisionis sit
indicativa, quae divisa sunt, non sunt imita : non
igitur unitffi sunt Cbristi natune. Si autem, eo
quod n o n sunt confusae, dignum est duas esse
Cbristi naturas, sed propter unionem unam esse
naturam dicere cogentur. Et rursum : Si dyas ex
monadae primee divisionis indicativa cst, divisio autem unitati opponitur, nulla igitur dyas, i n q u a n tum est dyas, unita esse dicitur. Atque igitur
Cbristi naturee, secundum suum esse si duoe esscnt
nec l i n a tantum, secundum i d divisffi essent nec C
unit ; quflB Nestorii doctrina est.
, , ,
'
'
givai , *
* -
7 . Et Severus talia, ut ex multis pauca excerp a m , syllogistice proponebat, unam scilicetbypostasim et unam i n Cbristo naturam post unionem
factain esse. Julianitte vero et Caianitee distinctionem naturarum i n Christopostunionem docentes,
incorruptibilft Christi corpus ex ipsa plasmatione
esse dicebant; et passiones quidem Cbristum subire, famem dico, et sitim et fatigationem et caetera,
sed ea p a t i n o n eodem modo quain nos. Nosenim
ex necessitate naturahter bsec patimur ; Christus
autem voluntarie omnia subibat; non enim naturffi
legibus subditus erat.
8. Quibus respondemus neque nos dicere involuntarias esse Christi passiones, sed ipsum voluntarielegibus naturae tanquam nos subjectum esse.
Beatus enim Atbanasius interpretans illud Nunc
anima
mea turbata
est, dicithanc vocem nunc s i gnificare: quando volebat. Non enim quod non est,
ut prflesens, nominabat, quasi opinione tantum
dictafierent; natura enim ac veritate omniafacta
. sunt. Tbeologus autem Gregorius rursum dicit
Cbristum natur dedisse occasionem, quando vo. lebat, propria operandi. Admirandus vero Cyrillus
dixit i p s u m carni permisisse ut leges naturee se-
.
'.
,
1
, ^ ,
{
81
T H E S A U R I L I B . XV.
81
, ,
(
Tij ;
0*.
"
.
'.
'
, '
xai .
'
E X
LIBRO
>;
CHONIATÊ
X V T H E S A U R I
.
.
queretur, et rursum ex altera parte concessisse

corpori ethumanitati adjacentes naturre dolores,
ut ostenderet se veram carnem induisse et genuinura hominem secundum Scripturas. Si i g i t u r e
divinorum Patrummente eodemmodoac nospassus est, et si libenter et quando volebat, quomodo
possumus patiens corpus incorruptibile dicere,
neque natura corruptibile sicut et nostrum est?
9. Respondent autem iterum : Quemadmodum
incorruptibile post resurrectionem Christi corpus
diccntes consubstantiale illud nobis esse dicitis, sic
et nos illud ante resurrectionem incorruptibilc d i ccntcs consubstantiale tamen confitemur. N o s a u tem diciraus illud, etsi mcorruptibile post resurrectionem confitemur, non esse incorruptibile n a tura, sed gratia. Si vero dicerent i l l u d et ante resurrectionem gratia incorruptible esse, dicimue
hoc non c u m eis quce de Christo dicuntur convenire. Ante resurrectionem enim et esurire dicitur
et sitire et alia pati. Et quomodo quod illapatitur,
incorruptibile esset ? Post resurrectionem autem
nihil horum passus est.
10. Etpatet ante resurrectionem quidem corruptibilefuisse corpus^postresurrectionem vero incorruptibile. Si enim et dicitur post resurrectionem
vero incorruptibile. Si enim et dicitur post resurrectionem coracdisse, i d per providentiam egit,
DOQ tanquam reipsa comedens, sed ut discipulis
ostenderet i p s u m esse q u i ex mortuis surrexerat,
quemadmodum dicitur iis monstrasse corporis
formas. Et nos resurgemus nihil eorum patientes
quffi ante resurrcctionem. Primitiae autem nostr
ex mortuis resurrectionis Christus; et similiter
ipse inventus est. Ita ut manifestum sit i d per p r o videntiam factum esse. Nempe non dicit Scriptura
ipsum esurivisse, sed comedisse. Oportet autem
animadvertere eos quaedam Patrum oracula circumferre quaecorpus Christiincorruptibile dicunt;
ut beati Cyrilli dicentis non corruptionem subiisse
carnem Christi. Quando vcro tales voces exhibent,
examiDandum cst quid per has significatum s i t ;
solet enim corruptionis vox duo significare, et
juxta nonnullos etiam tria.
'
ORTHODOXÊ
PIDEI
De sexla
synodo.
1. H e c synodus Constantino Pogonato imperaate habita est, propter Monotbelitarum heeresim, quae sub imperatore Heraclio ccepta e r a t , d u ravitque ad usque imperatorem ConstantinumPogonatum, imperatoris Heraclii VTOUfcô\fcti, ^*\xm
enim ille R o i n a u u n i i m p e t m m
masque de Persis vicloTAaa
^
N I G E T J E CHONlATiE
84
annos continuatoe ftunt, Jacobitarum catholicus i n , ' eorum regionem pergenti ei occurrit. Quem
,

imperator reprehenditquod Cbalcedonensi synodo
*
oon adbaereret; hortatusque eum est ut a Mono , pbysitarum opinione reccderet, proclamaretque de
*
Christo, quemadmodum orthodoxi sentiunt, duas
,
naturas inconfuse inter se unitas, i d est, divinita tem et bumanitatem, si yellet ab ipso Antiochiae
,
partriarcba designari. Catholicus autem sedis ma, '
gnitudine captus se ex baeresi recessurum pollicitus
' . est duasque i n Cbristo naturas crediturum affir ^
mavit, de voluntatibus autem dicebat se nescire
,

n u m eas quoque duas opinari oporteret, et ea de
<
re a Sergio Constantinopolis patriarcba consilium
,
petiit. Sciebat enim eum docere in Cbristo u n i
- ,
cam esse voluntatem et operationem. Scribit i m - * ^
perator ad Sergium de bac questione. Hic autem

q u i palam Monotbelitarum doctrinam profitebatur,
.
imparatori respondet dicitque oportere unam ope
rationem et u n a m voluntatem docere. Postea vero
, ,
Heraclius, c u m i n urbem venisset, Cyrumque Pha
l i d i s q u i eum adierat, de bac doctrina interro .
,
gasset reperissetque eum cum Sergio concordem,
,
lutosa bujus opinionis persuasione ab bic mer cenariis, minime autcm pastoribus imbuitur, et
, , Monotbelitarum beeresi adbeeret.

'. *
2. Quo audito, Sopbronius Hierosolymae, i n

magnificam Constantini urbem advenit, cumqiie C , , , *
Sergium adiisset, eum corrigere tentavit, dicens
,
i n idem recidere unicam i n Cbristo naturam

docere et unicam voluntatemoperatioremque pro' ,
fiteri, atque ita renovari MonophysiLarum heere ,
sim, q u a m Cbalcedonensis synodum rejiciendam
.
decrevit. Hortatusque est Sergium ut Ecclcsiam
, non rursus in certamina injiceret. Cum autem So. ,
pbronius Constantinopoli recessisset, Heraclius et

Sergius sibi conscntientcm Joannem babentes q u i
(1)

'
tunc temporis anliquffi Romce praesidebat, unicam

,
esse Verbi et carnis voluntatem docuere, litteras ,
quede bac re quocunque terrarum mitteotes Ec
, ,
clesias discidere.
'.

3. Postquarn autem Heraclius e vita migravit tri*
,
ccsimo ferme imperii suianno, et Sergius mortuus
fllit, sedem i l l a m SUCCessor a c c e p i t Pyrrhus, qul
,
(1) Dic Honorium^ cujus causee tractandae non

est bic locus ; quanquam Sopbronii i n longissima
synodica epistola silentium de Honorio, ubi tot
heereticos etiam viventes appellat, Honorii innocentiam denotare videtur. Certe Joannem papam
(quartum) c u m ortbodoxis potius connumeravit
laudavitque noster Sophronius, teste S. M a x i m i
biograpbo i n codice Vat. 353, p. 139 b, bis verbis :

,
},

,

, ,

. '
,
',
,
, ,

, '
. Hoc egO perho-
norificum non de Joanne papa solum. sedetiam

de Sopbronio, testimonium libentor bic recitavi.
Adde sis Theophanem ed. Paris, p. 274, et
lege quae scribit copiose Binius Concil, Labb. t.
V, p. 1756-7.
8*
THESAURI L I B . X V .
85

eademac Sergiu8profitebatur,imperiumvero8ortilus estGoastantiusHeraclii fiiius.Quo p o r enenum

post unurn imperii annum absumpto,ad Martinam
et Heracleonem, quem ex ea genuerat Heraclius
imperium devenit. Cum autein omnibus ob Constantini mortem odio essent, a s u m m a decidunt
potestate. Expellitur et Pyrrbus ab ecclesia, et i n
occidentales partes in exsilium ire j ubetur,lanquam
perfidee Constanlini caedis cum Heracleone et Martina particeps, et i n regiam sedem Constantini
fdius Coostaas invehitur, i n episcopali vero instituitur Paulus Sergii et P y r r h i opiniones fovens.
* '
, ,
)
r/j
'
* i
'
4
, )
4. Quo imperante,Maximus pbilosopbus q u i erat

a secretis et maximo bonore ab imperatoribui
colebatur, cunctis rebus abdicatis, Chrysopolim
in monasterium quoddam se contulit, capitisqua
ornamentum comam deposuit, non sustinens Monotbelitarum baeresim tanta audacia fretam videre, neque valens conversari et colloqui cum imperatore ac patriarcba banc perversam baeresim defendentibus. Deinde insignem urbem Romam
proficiscitur, et cum Pyrrbo qui illuc post suam depositionera descenderat, in colloquium venit, p e r suasitque sanctissimo Papae Martino ut localem
synodum convocaret anathematique subjiceret eos
qui unicam i n Christo voluntatem esse docebant.
Quae convocata est, conveneruntque episcopi centum
quinque
et viginti.
Postquam
verow Roma
re*
^V*U^M^* w
^ *
w m w w
*m mm
----- *#
- ^ d i i t
MaxilllUS c u m d u o b u s
Atbanasiis
ejus d i s c i -
pulis, a senatu reprchenditur, et in Tbraciam relegatus custodiendus traditur, deinde et manus et

lingua ipsius et ejus discipulorum amputantur.

Sed et sanctissimus Marlinus a sua sede deponi , J tur, et ad exsilium damnatur, i n quo et e vita m i .
gravit.
.
5. Constante mortuo, ejus filius Constantinus
,
6; ,
qui Pogonatus cognominabatur,regiam dignitatem

accepit. Qui c u m orthodoxus esset, Constautino
polim synodum coegit,ecclesiasadunare cupiens,

, cui ppeerant Romani papee Agathonis vicarii,
' ,
Georgius Constantinopolis,Tbeopbanes Antiocbiae.

,
Alexandria vero non habebat patriarcham neque

,
Hierosolyma ; a Sarracenis enim hee urbes occu
D palae erant ; decerniturque

duas voluntates et

duas operationes i n Christo esse dicendum et cre
-

dendum.Subjecti autem suntanatbematiMonothe
. .

litarum bfleresis principes, etsi j a m vivere desie
rant, Honorius Romae, Cyrus Alexandriae, Sergius

, si
,
'
et Pyrrhus, Paulusque et Petrus Constantinopolis,
', ,
Macarius Antiocbiee, et Stephanus,ejus discipulus,

,
,
et insanus Polychronius. Pugnavere in bac synodo
pro pio dogmate imprimis Stephanus Heracleee i n

, Ponto episcopus, v i r disertus et fere omnem d i v i
n a m Scripturam i a labiis ferens,et Joannes Athe
,
'
narum.
,
,
, .
87
NICEIJE
Justiniani
pitssimi
tica ad Zoilum
triarcham
imperatoris
Alexandrioe
CHONIATJE
X episloladogmasanctissimum
pa-
Unus est ergo Christus, sublata naturarum

differentia per ineffabilem unionem, Verbum creditus homoque visus. Nec autem unio commistionem exclusit, nec diflferentia substantiarum i n
eo scissionem aut divisionem admittit. Miracula
enim Cbristi videntes, illius divinitatem preedicamus, iafirmitales vero inspicientes, humanitatem
ejus non diffitemur; nec miracula sine carne, nec
absquediviaitateiafirmitates.Verum autem non est
dicere ipsum esse passum et non passum ; passus
est quidem,quia proprium ejus corpus patiebatur,
atque i n corpore ejus incrat q u i non pateretur,
SCllicet q u i natura Deus erat, n a m V e r b u m erat g
impassibile. Erat incorporeus i n corpore passibiJi,
corpusque ejus i n semetipso habebat impassibile
Verbum, infirmitates ipsias corporis auferens ;
unumquodque enim altero comitante operatur,
juxta quod proprium babuerit; Verbo quod est
Verbi, corpore vero quod est corporis perficiente.
Sic enira docet sanctus Cyrillus, in tricesimo secundo sermone Tbesauri, i n Epistolara ad Romanos: Neutiquam unam esse operationem naturalem
Dei et creaturae dicemus, ita ut nec quod faclum
est ad substantiam divinam referamus, nec quod
divinaa natur peculiare est i n locum proprium
genitis, deprimamus. Idem sanctus Pater, i n his
quae a d Theodosium,nos eadem docet: Totum toli
unitum fuisse nostr bumanitati Verbum de Deo
dicimus : non enim forsitan, quod melius est i n
nobis, i d est animam, nullo verbo judicasset d i gnum soli carni quam inbabitabat verba tradens.
Istis ambabus bene mysterium oeconomiee implebat; carne ut instrumento utebatur ad opera carnis,
infirmitates scilicet ac queecumque abessent a culp a ; anima Y e r o ad b u m a n a innoxiasque passiones;
dicitur enim esuriisse, ex longis itineribus fatigationes sustinuisse, timorem, terrorem,tristitiau),
agoniam atque i n cruce mortem. Namque, nemine cogente,aniraam suam pro nobis a seipso posuit, ut vivorum
atque morluorum
dominetur*,
carnemque suam omnium carni reddens eequale d o m i m , animam pro anima pretium omnium faciens.
Si autem iterum vita revocata fuerit, eo quod esset
Deus, resurrexit; n o n c n i m certe justuni esset d i cere carnem,olim Verbo unitam,corruptione posse
detineri,animamque divinam ipsius inferni portar u m fieri captivam: Non derelictus
est in inferno %
juxta quod dicit sanctus Petrus. Non autem di_
cendum est naturam ejus incomprehensam iodissolutamque omnino fuisse morte, sed divinitatem
Unigeniti i n sinum terr translatam etiam fuisse
d i c e m u s ; non enim est mirabile, si i n inferno
e
R o m . , 9.
88
(1).
\
^,
, ,
*

- - ----
-
v
*
,

, ,

'
"
'

'
'
"
'
*-
* Act. , 27.
(1) Citatboc scriptum suum Justinianus alio

suo opusculo a nobis edito Coll. Vat. t. VII, p. 309.
Citat rursus Agatbo papa i n epistola a d imperaratores Coacil. L a b b . t. VI, p . 663 b .
89
THESAURI
90
LIB. XVII.
habitaverit de Deo Verbum, c u m deitatis virtute

ac natura, mirabiliter ac supra i d q u o d d i c i potest, omnia impleat, atque i n nobis omnibus

inbabitet. Deinde pergens, baec iterum dicit :
, ,
Humana infirmitas est mors, virtus vero divina

resurrectio ; ostendens quod his ambabus
.
agnoscitur, scilicet iater nos esse simul et supra

,
nos ut Deum. Videsne quomodo bic venerabilis
* '
Pater duarum naturarum virtutes i n unabyposta .
si seu una persona Cbristi Dei nostri demonstrat?

Et paulo posl:
Deinde, propter nos hnmo factus,

visibilis tractabilisque factus est. Cuuique divinis
; * '
atque bumanis virtutibus i n divinitate ac h u m a , nitate esse apparuisset, nobis cognoscendum de *
dit se ex ipsis subsistere quibus patefactus est.
, - Sic ergo sancti Patres bas ambas voces confitentes,
,
unam scilicet de deilate atque alteram de h u m a *
nitate, ex utraque inconcretam atque individuam
/,
ceconomiam m a g n i Dei nostri Salvatoris Jesu
*
Cbristi tradunt.
, *
-
N I C E T J E
E X
L I B R O
X V I I
C H O N I A T M E
T H E S A U R I
O R T H O D O X J 2
Ilspi (1).
.
De
,
, .

.

'
'
0) Confravarias haereses A r m e n i o r u m non

pauca aJia praecedunt in codice, quaa idcirco nos
omisimus q u i a ea pene ad litteram edita repenmu% apud Nicepborum Callistum hi3t. Jib.
xxni, 53. Sed cruia inter alios scbismaticorum
Armeniorum illaudabiles ritus sacra quoque c a daverum per o l e u m unctio recensetur, q u a s u )er re q u e m d a m Macarii Hierosol. incertum et
ortasse s p u r i u m canonem citant (videsis C o l -
hxresibus
Armeniorum.
1. Unam i n Christo naturam et unam operandi

facultatem A r m e n i h o c raodoconfirmare student:
Si duas Cbristo operandi facultates attribuimus,
duie necessario voluntates stabiliendce s u n t ; qaod
si conceditur, duee persone emanent necesse erit.
Ad
hoc autem
sic illis
divini
Patres
nostri
respondeinnt.
(a)
F I D E I
Naturalis voluntas nibil aliud est quam vis b u jus quod secundum naturam est appetitum movens proprietatesque complectens qu natur
essentialiter insunt, ex q u a semper voluntatem babenti posse velle inest. Non autem idem est posse
velle et veJle, quemadmodum nec idem est posse
loqui, et loqui. Quod enim facultatem loquendi
babet, potest semper l o q u i , n o n aatem semper loq u i t u r ; ut enim possit, i n ratione naturae compreh e n d i t u r ; ut autem velit, loquentis mente determilect. Vat., t. X, fin., p. 271 e t p r . p. xxu), aio me
vidisse idoneam hujusrei ms. refutationem Nicephori patriarchae Constantinopolitani boc titulo :
. Incipit :
Nescio quam amentix plenam.
Videsista-
men etiam Greeca a p u d Cangium contraria excerpta VOC. " .
() Hoc l i b r o continebatur etiam secunda Disputatio Tbeoriani c u m Bteu&te, o^wrv VoNKt ts^fet*.
Tbeoriani edidimus, tom. CXXXIII, EDIT. PATR.
91
efTormatam et unificatam et non C O D t r a r i a m .

Quod enim appetitivo i n potentia motu caret, caret
simul o m n i vitali potestate; quod autexn ex natur a non babot vitaleru potestatem, omnino neque
a n i m a m babet.
Ad
92
N I C E T J E CHONIATiE
minatur ita ut natur quidem sit posse semper

loqui, ut t-t posse velle. S i autem posse velle et
quoniodocunque velle n o n sunt idem, s e i posterius ex volentis deliberatione procedit, habebat
igiturposse velle incarnatum Verbum, ut bomo,
sua divina voluntate motum et eflormatum. Ejus
euim voluntas, nibil Deo opposita, omnino deiticata erat. Si autcm deificabatur, patet eam deificanti3 coluerenua dcificatam esse. Deificum vero
ct deificatum duo certe sunt; sed non unum et
idcm n a t u r a ; si quidem eorum, quae sunt ad a l i quid, dcificans et deificatum sunt, ea vero q u
sunt ad aliquid possuntiuter se uniri, alterumque
pcr alterum concipi. Habebat igitur naturalem v o luntatem, ut homo, Salvator sua divina voluntate
eos qui dicunt
sc nescire
Christo
volunlatem,
eo quod
deificata
alteram
sed unam
fuerit
et alteram
el hanc
in
divinarn,
circa
ti
,
*
,
' ,
,
,
-

.
, ' h ,
.
caro
2. Nisi altera et altera sit semindura naturam d i vina et bumana voluntas, manifestum est eam
essc unam et eamdem natura. Si i t a est, natura
ipsa necessaria una et eadcm erit. Ubi enim n o n
estdiversitasnaturalis voluntatum,neque substantiae et naturae illic aderit varietas.Si autem natura
altera et altera voluntates sint, omnino inter se
differunt. Porro si differunt, quomodo earum n u -
merum confiteri non necessc est et quot sint i n quirere ? Quomodo enim possibile est esse voluntates easque non numerari ? Quod enim deincata
est sua c u m Deo unione caro, noa ideo i n s u a
essentiali entitate, quatenus natura rationalem et
mente preeditam animam babet, corruaipitur.
Quemadmodum nequc ferrumcorrumpitinpropria
natura summa et perfecta c u m igne commistio et
unio ; sed proprietates iguis cootrabit, si quidem
ignis per unionem factum est; s i m u l a u t c m grave
est natura et secat, quia non propriee naturae j a cturam passum est,neque naturalem v i m omnino
amisit, etsi c u m igne exsistat secundum unani ct
eamdem bypostasim,atque simul operetur ea que
secunduai propriam naturam S U n t , sectioneill di- D
co, rursusque ea q u ex unione procedunt, nempe
adustionem; ipsius auteui est, quemadmodum et
ignis, secandi aclio propter summam mutuamque
circumincessioaem et communionem.
Et rursus
' ,
'.

'
, -
;
,
idem.
3. Si omnia quae natur sunt nobiscum habuit

Christus communia,Patris benevolentia et Spiritus
sancti cooperatione propter nostram salutem,
quomodo etiam naturalem non participabat voluntatem ? Pcccatum enim solura n o n participavit
Vcrbura incarnatum, q u i a neque i d naturae est,
sed deflexio et lapsus mentis ultra naturae r a -
'.
THESAURI LIB, XVII.

W
t/onemcommotae; distinguuntur enimnaturalisvo -
luntas et mentalis ; naturalis quidem est vis a p petitura movens hujus quod secundum naturam

est; mentalis vero liber impetus et inquisitio circa

aliquid ignoti, et circa i d quod decretum est j u ,
dicium et dispositio; neque naturae est character,
,

sed proprie personae cui inest ethypostaseos, quem
,
admodum aliquo modo velle et aliquo modo v i ,
dere non ad naturam pertinet, sed ad mcntem
'
nostram;
unde et anthropolatra Nestorius men
tium unionem impie docuit, ut alteram per alte, '

r a m confirmaret hypostasim, et s^rvarctur merue
,
homo aliqua meute et libero ad Deum Verbum
,
motu, et ipse, inquit, homo hanc unionem perfi , , '. '
ciens. Utigitur naturce s u m m a i n incarnato Deo
assignaretur, oppositumque rejiceretur, D a t u r a l i s
,
^*

quidem voluntasdefinita est de Cbristo, mentalis
,
vero non proprie dicta est, ut neque divisioni lo , ^
cus daretur, dissensionis in hoc gralia ; neque

5 , $
pbantasiae introitus, tanquam non s i t i l l a .
.
92
' . '
AUera
xou. ,
.
.
propozitio.
4. Si i n Christoduas esse voluntates etoperationes coacedamus,omnino inter se contrari erunt,

d i r i n a voluatate adver*us humanam repugnante;
ac idem etjunus Cbristuejvel a seipso dissentiens,
invenietur, vel naturce dividentur et singulae prop r i a m babebunt b y p o s t a s i m ; et Nestorii doctrina
xnanifeste praedicabitur.
Armeniorum
Ad
haec responsio
orthodoxorum.
. Si quidem duas voluntates, divinam etbuman a m , secundum essentiam differre dicitis, pie d i , c i t i s ; si autem oppositas esse, mendaces estis.
) *
Altera eniru est divioitatis et altera humauitatis
,

voluntas;interse tamen minime oppositse, cum n u , *

m a n a voluntas divinam voluntatem sequaturetab
, *
illa efformetur.Nonenim s i q u i d differt,ideooppo * #

n i t u r ; differentia enim est essentiae : eorum quae
,
in natura sunt collatio est eorum sejunctionis
.
loco, non sane oppositio. Inevitabile autem incar natum Verbum naturaliter bumanam voluntatem

babere, ut ejus intelligenti etrationali carnisanim

fidessit, si quidem perfectus homofactus est, n i b i i

,
Q quod nostrum sit non sibi suscipiens, excepto pec*

cato. Omnia enim quae et nos babcns, nibil non

,
suscipiens eorum quee secuadum naturain nostrse
^ ^
essentiae constituta sunt, in utraque forma vole ,
bat operabaturque cum alterius communione.
*
Quoruin autem differens est essentia, eorura quo ,
que diiTereos est et voluntas et operatio; quorum
. ,
verodifFerensest voluntaset operatio, eorumquo , .
que differens est essentia. Ideo et i n Patre et
,
Filio et Spiritu sancto ex voluntatis et operationis

idontitate, et naturae identitatem agnoscimus. In

divina autem incarnationis oeconomia ex opera

tionum et voluntatum differealv^, *A *\> &\\ ,

ferentiam confitemuT. Y*u&% x>oito ôVwrA^* \ i v

turarum esse d i c i m u s , n o n ptt%oiM&ft*% Twx\r*&**r
,
95
NICETiE CHRONIATVE
96
paratiooem iaducimus naturarum, sed eamdem,
et i n hac unione naturarum ostendimus conservationeni,
rf
6. Hoc etiam dicunt quod solo passioms tem. " ,

pore, quando quod nostri est perfecte i n se refe,
rebat Christus et mori recusabat ut homo, duas

voluntates habere visus est. Quod est inconse, .
quens : si enim tunc habebat, etab initio babebat
, * uyjtv
e x q u o factusest bomo, neque i d ex tempore b a - , ' .
buit. Si autetn ab initio non babebat, neque tem ' ,
pore passionis babuit, sed horrorem tantum simu- , lavit, et pariter juxta illos covtera per quae s a l - ' * vatisumus,lacrymasnempe, orationes, moerorem,
, , , ,
agoniam,crucem,mortem et sepulturaoi. F i g u r a , , ,
bat enim i n seipso perfecte quod nostri est per
naturalem secundum nos agoniam, ut et a b i l l a nos
*
,
liberaret, et propriae carnis natur fidem faceret,
- ,
ct oeconomiam ab omni pbantasia.alienam effice ,

ret; quemadinodum suae humanee voluntatis c u m
^

propria sui ipsius Patrisque voluntate cobaeren '
tiam et unionem, i d statuens et dicens : Non inea
,
voluntas, sed tua f i a t .

,
6
.
Alia
Armeniorum
propositio.
" .
.
7. Si indivisibilis est Christus, indivisibibum

vero una estoperatio et voluntas, quomodo n o n
etde Cbristo unam operationem i n voluntatem
dicemus?
Responsio.
Nihil naturalium, i n quantum est indivisibile

ccrte, sed pro bujusindivisibilis natura et essentia
differentiam babet. Naturis c n i m n o n exsistentibus, evanescit quoque omnino quod naturis
constat, corapositam hypostasim dico. Si autem
compositam Cbristi bypostasioi confitemur a d
quam attollitur, et coDtrarioruin et oppositorum
c a p a x e r i t : mortalis enim et immortalis, visibilis
et invisibilis, finita et iniinita, initio carens et
initium babens. Duplcx quoque eorum, ut decet,
erit operatio; et aliter utra natura absque operatione esset, vel extra naturalcm suam operationem ? Quomodo autem possibile est ut naturalis
secundum carnem virtutis expers Verbum incarnatum hominem perfectum ac simpliciterhoininem
seipsum nominet ? Non enim est absque naturali
operatione homo. A d h o c , neque indivisibilis proprie dicitur i n Christo composita persona. Nullam
enim relationem habetad eam divisionemquffi ex
remotissimo genere per genera inter se subjecta
ad propinquissimam speciem pervenit i n eaque
proprium progressum circumscribit
8. Ideo j u x t a sapientissimum C y r i l l u m nomea
non v i m definUionis babet. Non enim
est species de multis numero diversis praedicata,
D e q u e aliquam alicujus essentiam ostendit: n o n
enim aliquid iadivisibile est ad speciem aut genus
Christus
Luc. xxn, 42.
,
,
'
, .
,
'
'
'.
'
THESAURl LIB. XVII.
97
98
, * reductum aut secundum essentiam sub illis circumscriptuin, scd hyposlasis compositanaturalem
tv
extremorum divisionem in se commiscens et
, }
identificans, ct i n unuiu agens p r o p n a r u m par

tium adunatione, quoniam nec aliunde eumdem
,
natura Deum et hominem agnoscimus q u a m e x i i s

quse divine et humane simul eum signant, i n n a
Tt
tis proprietatibus divinre voluntatis operationis ,
que et humanfle ejus voluntatis. Quibus et per
* ,
quas quod eratet quod factus est signavit; mira
^
cula quidem supranos operans ut Deus, patiens
,
autem propter nos voluntarie ut bomo. Et nunc
*
quidem Pbilippo dicens: Non credis quia ego i a
*
,
Patre et Pater in m e ? E t : Qui videt me, videt

; ,

Patrem ; et, Ego et Pater u n u m s u m u s : *
, '
. , nunc v e r o : Quid quaeritis me interficere, bominem q u i Teritatem locutus sum vobis ?
;
7
10
Alia
* ,
'.
Responsio
Armeniorum
objectio.
9. Quod ab alio movetur, absque operatione

est: Domini igitur caro quae a Verbo sibi unito
movetur, absque operatione est.
et hujus
objectionis
confutatio.
Ceeterum n o n ab aliorum sanctorum carne dif *

ferebat Christi caro. Spiritu Dei movebantur et
, Moyses et David et quicunque alii divinre opera,
" . '
tionis capaces fuere. Quod ad eos spectat, r i d i <* - ,

cula essetobjectio : sed postquam omnium Deus

$ * ,
absque mutatione factus est bomo, et ut Deus pro
} ,
sua deitate volebat et operabatur,et ut bomo pro
, Q sua bumanitate,bumana voluntate quasideificata,
.
et per divinam voluntatem mota et efformata.

Atque i d testantur evangelica verba quse sic se

h a b e n t ; Crastina die voluit Jesus inlrare i n

Galileeam ; et rursus : Volo ut i b i sum ego,
, *
et illi s i n t ; et rursus : Non enim volebat i n
YJQtVtv tv
Judaea ambulare, q u i quaerebant eum Judaei

. > interiicere . Et alibi : Et iade egressi p e r

ambulabant Galilaeam; et nolebat ut quis eum

a g n o s c e r e t ; et a l i b i : E i accesserunt ad eum

discipuli ejus dicentes. Ubi vis paremus tibi

manducare Pascba ?Haec enim omnia,ut bomo,
;
Dominus loquebatur, n o n autem ut Deus. Et
, .
aliunde quod non babet operationem et motum

naturalem , mortuum est et inanime. Domini
. ^ autem caro mente et anima praedita erat
>
11
1 1
l8
14
13

. *&
Alia
-
Armeniorum
10. Quemadmodum de Cbristo duarum n a t u r a r u m concursum composilam hypostasim dicilis,sic

dicendum est u n a m compositam operationem esse.
Responsio.
Si Cbristum i n duabus naturis consideratum concedamus unicam babere operationem,talis operatio

vel ejuspartium erit, yel ipsius est compositi. E t s i
quidem ejus partium sit, dividetur a d
Joan. xnr, 10.

Ibid. 9. Joan. x, 30. * J o a n . vii.fcO.
* J o a n . v n , i . i b i d . " Matth. x x n , 17
1
propositio.
loaa. \
v %
lo*xv* x - m * ^
99
\0Q
NICET.E CHONIATiE
que scissa el solvetur, et simul ea quee per ipsam ,

uniuntur solvet. Si vero compositi, ipsa erit ut ,
contrarioruin capax niortalis et immortalis,creata
' ,
et increata, linita et iufiuita. Si quis hoc conces
serit, erit Cbrisius propriatu habens operationem,
, ,

exsistentem et non ex$istentem,secundum posses ,
sionem et secundum privationem. Idem autem et
, /
de voluntate dicendum est. Dicunt Arinenii,quem , .
admodum organi et illud moventis eadem est
. ,
operatio, sic et divinitaiis et humaoitatis unam
,
esse operationem. Si igitur inducunt orgamim ve[
.
coexistens, ut sunt corpus ct anima, omnino j u x l a

illos dicendum erit creaturam csse divinam n a t a .
, '
raui vel corpus increatum. Si vero artis cujusdam
*
organum dicunt, illud anima carebit, nec semper
opyavov ,
movebitur, sed quando operanti videbitur. Ceete. ' ' , ' *
r u m Apolliuario et Ario consentiunt, q u o r u m
,
prior absque anima, Apollinarius autem absque
,
mente esse carnem Cbristi dicebat.
.
44. Si dicant Armenii Cbristum et post incarna .
tionem unum esse F i l i u m et sanctee Trinitatis

UQUiii ; sanctam autem Trinitatem unicam volun ,
tatem et unicam operationem babere, atque inde
,
Christum unicam babuisse operatiooem et unicam
, , .
voluntatem, sic respondendum erit : Pater non
* ,
ut Pater vult,sed ut Deus; et quoniam Deus est
,
Filius, et Deus est Spiritus Sanctus, sccundum i d
,
diviaa Trinitas unam voluntatem babet et unam
* , operationem, Fiiius vero , nobiscum hominibus

communicans carnis assumptioae, duplicem q u o .
,
que voluntatein et operationem b a b u i t ; u n a m C ' . *
quidem ut Deo et Patri consubstantiabs, alteram
, .
autcm ut nobis consubstantialis. Attamen n o n
,
separatas dicimus operationes, neque naturas
, '
separatim o p e r a r i ; sed utramque u n a c u m

alterius communione operari i d quod p r o p r i u m
*
habuit. Neque enim bumana bumane operatus
, *
est; n o n enim simplex bomo e r a t ; neque divina
,
secundum Deum t a n t u m ; non enim solummodo
* ' ,
erat Deus. Sed duae naturae sunt unus Cbristus, et . *
unus Cbristus est duae natune. Et aliter : Si

u n a m voluntatem dixerimus de Christo ut de
,
sancta Trinitate, erit omnino u n a et eadem .
voluntas Patris et Verbi et carnis. A d baec q u
d i x i m u s , i d forte adjicient q u i ratiocinio u t i
*
volent : Non est natura absque bypostasi seu D ' , ,
persona ; s i i g i t u r , inquiunt duas naturas i n
, Christo dixeriraus, duas quoque hypostases indu *
c e m u s ; atque i t a c u m Nestorio sentiemus q u i
.
duas bypostases i n Christo esse docuit.
Ad
id respondendum
' .
est.
12. P i a Ecclesia, quemadmoduui Sabellii synresim repudians tres personas et u n a m naturam

sanctissimffi Trinitatis confitetur, et A r i i i n tres
dissimiles hypostasesdivisionem respuens,unicam
naturam divin Trinitatis docet, sic et Monophysitas impugnat dictitantes u n a m esse naturam i n
Ghristo et u n a m esse hypostasim. Quod proten-
\ ' ,
THESAURI L I B . XVII.
101
102
dunt dicendo non esse naturam sine hypostasi

Non enim quae in Christo cst
seu
persona
h u m a a a natura, sine hypostasi est, cura Verbo

supponatur. Heec et opponi oportet ad ea quae
.
syllogistice dicunt Armenii : Quemadmodum duae
'
Cbristi geucrationes, i d est, aeterna ex Patre
, "
geueratio secundum divinitatem,etin fiuc tempo ,

r u m ex Virgine generatio secundum bumanitatem
, '
in una Dei Verbi hypostasi babita* non bypostasis
, $
additionem effecere; i l a neque ex duabus per
,
bypostasim unitis naturis personae facta est ad '
ditio. A d eos igitur q u i dicunt non esse natu '

r a m absque bypostasi, dicendum est, neque
.
Cbristi generationem absque persona esse. Scien
,
*
d u m vero eos qui unicam esse i n Cbristo naturam
.
rv .
opinantur, aut opinari divinitatem i n caraem

esse conversam,autcarnem divinitati consubstantiaiem factam esse, q u absurda et impossibilia
s u n t ; si porro neutrum ex bis, altera omnino et
altera i n Cbristo natura.
1
13. Praeterea si ex naturarum nuraero docent

esse et personas ac vice versa, et tres igitur n a turas sanctae Trinitatis inducant, c u m sit tribus

personis constans ; vel rursum unicam byposta
sim dicant, c u m unica sit bujus natura. Id autem
.
sciendum est Jacobitas quoque et Armenios ante

unionem quidem duas naturas i n Cbristoconfiteri;

post unionem vero unam compositam,ambas con ** , fundentes, d i v i n a m et bumanam, et ideo unam
,
naturam appellare. Unde sui defendendi causa iis

& ^ q u i pie dicunt dnas esse i n Cbristo naturas respondcnt non esse naturam absque bypostasi seu
,

persona. Et eos q u i duas essc i n Christo naturas

opinantur ct duas bypostases, ut Nestorium, i n
ducere, et non tres personas seu tres hypostases i n
,
sancta Trinitate dicentes reperiri, sed et quatuor.

Etinde Chalcedonensem synodumanatbematizant,
, \ .
utpote quae duas i n Cbristo bypostases esse de ,
creverit: ita enim secundum suam doctrinam ap
pellant naturas. Sancto autem Cyrillo ut suee
. haereseos coinplice utuntur, eo quod dixerit u n i
cam esse naturam Verbi incarnatam, banc vocem
,
, ' non i n eodem sensu quam ille usurpantes, sed
hanc naturam esse contendunt eara q u a m post

unionen confusam esse dicunt, i m o i n divinita , .
D tem conversam.
'. "
ioV-
xoi
/ ,
14. Rursu iidem impie hanc evangelistee

Joannis vocem adbibentes : Et Verbum
caro
factum
est; invocantesque bas beati Atbanasii
voces : Verbum caro factum est, ut et caro fiat
V e r b u m ; sed et Gregorium Tbeologum dicentem : Audeo dicere Deo similem et factum q u o d
est Verbum inungens; et ad bsec Gregorium
Nysseeum sic eloquentem: Quemadmodum aceti
gutta i n maris pelago immersa n o n j a m aceti
proprietates retinet, sed eonversa c o m m ^
est i n maris a q u a r u m \*\&.\&* \ \ *
NICETiE C H O N I V L f i .
104
non jara carnis proprietates retinet, Atque sic
ratiooinantur : c Cum caro Verbum factum sit et 5 ,
Deo consubstantialis, et Verbo commista sit et i n .
illud conversa, quomodo possunt dici duae natu , ra?, non autem unica, quae esl divinitatis?
,

15. At quaB est respondendum : Creata et finita

natura rursum et post uniouem in suis naturalibus
proprietatibus permansit, non omnino conversa i n
incrcalum et infinitum et in Patri cooeternum. Per
naturam autem invicem accessionem carnem
deiiicatam esse, Deum hominem factum esse d i ciuius. Nisi enim i d concedamus, juxta illos Verb*
naturae erit, non autem humanee i n Christo n a "

'
' .
turffi, incrementum, lactatio, tactus, fames, sitis, **' , fatigatio, agonia, s p u l u m , crucifixio, sepultura,
, , , ,
mors. Id ita Patribus videri, quorum oracula pro, , , ,
ferunt, testantur ceetera eorum scripta, naturas i n
, , .
Cbristo non confundi docentia neque conversam
, ,
esse carnem i n divinitatem ; sed et verba Christi
discipulis de Lazaro dicentis : Mortuus est, et

,
gaudeo propter vos, quoniam non eram ibi.Utrius
.
reputanda est beec v o x : Non eram i b i ? Divini
t a t i s ? Et quomodo loco circumscriptus est q u i TOC , '
. ;
ubique adest et super omnia est ? Si vero carnis,
quo modo non sunt duae i n Christo naturae ? E t ;
; , 6
lacrymfiB Lazari gratia effusce, carnis omnino
;
erant, neque divinitatis ; quemadmodum bomini
, convenit i l l u d : Ubi posuistis eum ?
,e
16. Quod si i d addiderint, nos, si duas naturas

-'. , tl
distinctas babuerit Cbristus, humanam nempe et
,
d i v i n a m , creaturam adorare, quippe q u i ante
, ? ,
creataui naturam procidamus ; vel si minius,esse
* ,
idem et unus Cbristus adoratus et non adoratus.

Sic respondendum. Filiura Dei c u m Patre et

sancto Spiritu adoramus, sine corpore ante incar ,
nationem existentem ; nunc autem eumdem i n ,
carnatum et citra deitatem factum bominem.

Et sicut lignum tenue tactui n o n est inaccessi- *
,
bile, tamen, igne addito, inaccessibile fit, n o n
,
'
quidem per se, sed q u i a ignis accessit. Non enim
,
l i g n i natura inaccessibilis est, sed carbo, i . e. li* , ' oVgnum adustum ; SIC caro quoque natura S U a jy ,
*
non est adoranda, i n Verbo tamen incarnato ado *
r a t u r ; nec dicimus nos carnem nudam adorare,
,
sed carnem Dei, i . e. Deum incarnatum. S e d h o c
quidem i n promptu et per compendium. V i r a u - , . aja>
* ^,
tem otio fruens multa e Scripturis sacris exempla
Armeniorum baereses aut destruentia aut repro, ,
b a n t i a i n medium proferre potuerit.
.
1 4
Joan. , 15
166
THESAtittl L I B . X X :
105
NICEKM
E X
T H E S A U R I
C H O N I A T ^ E
LIBRO.
X X
O R T H O D O X i E
F I D E I
(Mai, Biblioth. n o v . , t. IV.)
. .
DE SUPERSTITIONR A G A R E N O R L M
1. Perseverat nsque ad hodiefftam diem poptt

lorum deceplrix religio Ismuhelitarumquasi AntfchrisU quidam prrccursor. Hr g^nus ducunt ab
. /.
Ismabcle, quam Agar Abrahamo pp<iriti S a r r a " '
cenos aulem cosdcm appeHant, quasi a Sarra va .
cuos, propterea quod Agar dixerit angek), se
-" (i),
Sai*ra vacuam
dimissam.
Hi ergo cultur idolola , *
trico addicti, et luciferum astrum Vfneris adoran*. , tes, quam Chamar sua iingua DomtnanL q u o d s l ,
gnfficat magnam, usqlie ad Heraelii tempora sine
(2) ,
dubio ethnici fuerailt. ttcraclio autcm regnante et
,
deinceps. pseudt>pfopheta exortus est ipsto Moba ?
medes nomine. qui eonveraans cum Hebrrpls, et
^ ,
mox c u m Christianis Arianis ac rNestoriafrrs, n n
", g dique hauriens, a Judceis qaidem Dei unitaferti,
ab Arianis Verbum et SpiHtum creatrt-as disceiw,
,
a Ncslorianis anthropolaffiato, iet vfctus novmqne
, &
, >
teslaraentum percarreni, et fatttiliart rjsue Ariano
/ ,
monaclio, propriam conflavit haefesim. Mbxqne
peaVafovrt,
religionis prrptextu, sobordinato poptdo, de coelBi
,
a;d se diiliissam a Deo seriptupara dictitavit :"et
"" *
capitulis aliquot i n co libro exaratis risu drgnls,
|3religiosum cultum asseclis l r * d i d i t i '
, ' . " ( *
- '
.
^S'. .
7<
, * ,

.
(3),. C

, .

tevcv
, ,
* 6
tXtlv . , , " , ,
0 ,
9VJKJC(
; , ^
(!) Scril>endtiiTft1}a(Jtuepotius esset $5.

Sed e n i m inepta Yidetur baec etymologia.
(2) Ita c o d e x . Cjet^rum mejklum est m p r p ^
nam A r a b i c e varie effertur, ckdbar, cabar, cho*
bar
cubar.
PATKOLJ GR. C X L .
2. Dicit i m u m rerum o m o i u m factorem, neque

geoituin oequ^ gigaeatem.. Bicit Ghristunj. filuu
esse Dci, spiritajnqtfo ejua, sed, creatuiO ac earv u m ; e t e x Maria Moyîa atque Aaroniftsorow
absque semino natum. N a m Verbum, iuquit, Dei
ac spiritus introiit ip Majriaw, pecwUquîlto Jesu
prophetam êry.iiajque J)ei. A t .iudi oontra.JEft*
Y o l u e r u o t uinm QruciHgere, eoqu^ potiti aonaiai
uxubram ejus crncilixjerunt; n a m . Dcue illum b>
cailum sustuli^ q.ui e u m diligebal. HoouCtianndicit, qvvod CbrUtum in coelos deiaUjuz. interrogaverit Deuie dicen^ : 0 Jfeû, tune dixisli, jBlium
Dei te esse ac JDaum ? Q u i Mspoadiif RropiUiis
sto sxixhiy Domina, tu j c i s , xae. boc noiij. dixisse,
neque superbe i d m i b i adroâre, .quiêrvs uius
T
i(3) Di(?it hoc dfeerteôbani^desfenf.xXf/iJl.ln

Mariam
qux munitam
servavit
vulvavi
suam \t\^
de spiritu noslro tooviiV. V i ^ N . J^t p o suimus eam et 'filiurii cjus m V w a c u l u ^
sxculis.
Idem repetUut s w . U i N t ; tt*
107
sum. At enim homines transgressores dixeruntme , , * .

ita locutum, et
~* me calumniati
*. sunt,
* bique i- n
- er
'
rore versantur. Responditque, inquit, illi Deus :
, *
Scio to hunc scrmonem non esse locutum. A l i a , . ,,
que multa monstrorum similia. risuque digoa i n
(4) .
eo libro scribens, baec a Deo ad se demiesa glo
riatur.
, ' .
3. Nobis vero rogantibus.Quodnam est (estlmo . ,

nium datai ipsi a Deo scripturai ? vel quis proplie ;
ta bunc surrectuium proplietam pnpdixit ? insu ;
perque dicentibus, Moysem i n Sina inonte, u n i
verso spectante populo, in nube, igne, tenebris
'
procellaque apparente Deo, legom recepissc ; pro pbetasque omnes a Moyse et deinceps de Cbristi
,
a d v e n t u v a t i c i n a t O S , iore SCllicet Ut Deus Deique /Filius incarnatus adveniret, cruciiigeretur, more

retur atque resurgeret, eumque judicem esse v i
, 6 o r u m ac mortuorum ; m o x adhuc nobis dicere
,
pergentibus: Cur non i t a propheta vester advenit,

ut c s t e r i de eo testati antoa f issent ? sed nec
, omnibus vobis cerncntibus, ut Moysi, populo
; ' *
cuncto speetantc, et fumante monto legem Deus
,
dcdit, Mobamedi quoque vestram banc s m p t u r a m
* ,
contraditam, ut vos quoque fundamcnto aliquo
,
niteremini? Nobis, i n q u a m , ita diccntibus Agarenl
;
respondent, quacumque vult, Deum facere. Re .
plicantibus nobis : Equidem i d probc scimus,
,
quajrimus tamcn quomodo scriptura ad prophe ,
tam vestrum venerit? respondent, eo dormiente
, ,
1
S C r i p t u r a m d e s u p e r C l t r a d l t a m . Atqui boc r i d l C U - G , ht{r/ii*i

l u m est, respondemus ; et q u i a dormiens scriptu .
r a m recepit, neque ej us rei sensum babuit, popula ,

>5 ^ *
r e i n eoproverbiumcompletum fuit. Cumquedenuo
, ab iis sciscitamur, Cur Mobamede vobis mandante
, **1
i n b a c vestra scriptura, nequid faciatis aut admitta, ; tis absque testibus, cur, i n q u a m , non ei dixistis: At
. ,
t u p r i o r testibus approba te esse propbetam, et a
,
Deo venire ? et queenam scriptura de te testetur ?
, , tunc pudore suftusi silent. Nos autem jure merito ,
que illis dicimus : Quoniam uxorem ducere b a u d

iicetabsque testibus, neque mercari, neque eme ,
re, et ne asinum quideni aut preedium sine testibus
* *
a d q u i r i t i s ; sed uxores, et preedia, et asinos, et re * l i q u a , praesentibus testibus maacipi babetis, male
profecto solam fidem atque scripturam intestatam D ,
tenetis: n a m q u i hanc vobis tradidit, nusquam
.
habet firmitatem : neque ullus testis praecessit,
sed l i b r u m dormiens Mohamedes recepit.
'. , , , trof*
4. Appellant vero nos associantes, q u i a Deo, ut
, 2jp>
aiunt, socium adjungimus, d u m Cbristum d i c i . ,
mus Dei F i l i u m ac Deum. Quibus respondemus, Id
*
srilicet a Scriptura sacra propbetisque traditum :
, , .
vosque ipei, ut certe afflrmatis, prophetarum
,
auctoritatem admittitis. Si ergo prave dicimus

Cbristum Dei F i l i u m , prave utique i l i i docuerunt
f
(4) l t a ChoniatfiB codex denuo a me inspectus. A t i n Spicil. et retro p . 349, n . 4, mendose f u a r t t a m i * sa particula negativa .
THESAURI U B . I X
410
i d , nobisque tradiderunt. Nonnulli etiam i l l o r u m

a i u o t : Vos quidem Christiani prophetas allegorice
interpretando, hanc doctrinam intulistis. A l i i d i f i * ,
c u n t : Hebreei bostes vestri vos deceperunt, talia
: ,
taoquam propbetica scribentes, ut nos quoque
. ,
vobiscum decipiamur. Vicissim illis nos dicimus :

Quum vos Gbristum Verbum Dei spiritumque ejus
, ;
dicatis, curnobis conviciamini tanquam adsocian
tibus? Verbum quippe ac spiritus separarinequeunt
jxcv ,
ab eo cui naturaliter heereat. Si ergo i a Deo est
Verbum ejus, Verbum quoque Deus est. Quod si
* , extra Deum est, ut vos putatis, Deus certe spihtu
, .
caret. igitur d u m adsociare Ueum devitatis, ipsura
, h ,
mutilatis. Prdestat autem socium et illi adtribuere,
; quam eundem imminuere, et ceu lapidem vel l i ',
cc gnum aut aJiud quodvis inseasatum inducere.
,
>
,
$ . ,
V ,
' -
"
, *
,
. "
,
,
, ' , '
<
>, *

.
>
ccv (5), .

, ,
&Xft
^# , /
,

9 *<%<,
,
*
*
,
Intellige Gorani suras, quas singillatim rel i t refutaTitque i n opere suo, a n . 26 a d
Menumini itaque c u m nos adsociantes vocatis

nos contra vere dioimus, c u m vos Dei ceesores
appellamus.
5. Traducuntnos tanquam idololatras, quia c r u ccm adoramus, Christique et saactorumimagines,
a quibus ipsi abborrent. Nos vero respondemus :
Cur autein vos lapidi advolvimini i a vestro Gabatba, atque illutu tam libenter osculamini ? Atque eorum alii dicunt, supra bunc lapidem A b r a b a m u m cum Agare concubuisse: alii camelum a d
hunc ailigasse c u m Isaacum esset immolaturus.
Quibus respondemus: Quoniam Scriptura dicit
montem i l l u m fuisse nemorosum,scissisque lignis
ad sacriticium A b r a b a m u m illic imposuisse Isaac u m , et commendatam pueris reliquisse asinam ;
undenam isbe vobis nugse ? neque eniin vestro i n
loco sunt ligna silvestria, neque traositus asinor u m . A d bcec saae pudefiunt; pergunt tamea d i cere, l a p i iem illum Abrabami esse, ibique c u m
femina rem babuissc, et camelum iilic alligasse.
Age vero vos non pudct, sed objurgatis nos q u i
Gbristi cruceiu atque imaginem veneramur, q u i bus d e e m o Q u m potentia diabolique fraus prosternitur? Hic autem, quem dicunt, lapis caput est
Veneris, quam colunt, quamque etiam Ghamar
appellant: ex quo lapide usque ad bunc diem
plastico opere expressa adumbratio acute observantibus cernitur.
6. Hic igitur Mohamedes multa, uti dictum fuit,
contumeliosa capitula consarcinans, h o r u m s i n gulis titulos apposuit, veluti est capitulum
de muliere. Porro i n hoc quod diximus de
muliero capitulo, quatuor uxores palam d u c i
lege statuit, et concubinas si quis poterit etiam
mille vel quotquot cujusque manus adquisiverit,
quatuor uxoribus subditas : exquibus s i q u a m d i mittere voluerit,atque aliam ducere, hanc ob causam legem tulit. Ministerii socium habebat Zeid u m quemdam nomine, c u i c u m pulchra uxor
esset, Mobamedes i n bujus amorem lapsus est
82, Nicetas Byzantinus, a d axx^m \CXOT& *%*
gamu8 (tom. C V ) .
N I C E T A CHONlATit
Sedentibus ergo illis, ait Mobamedes: Zeide, tv . *\

Deus mandavit m i h i , ut uxorem tuam dimitlas.
' *
At ille protinus dimisit. Post paucos vero dies,
.
rursus ait Mohamedes : Deus mandavit mihi, ut
" .
uxorem, quam ta dimisisli, mihi accipiam. R e ,
spondit ille : Legatus es, quicquid tibi mandavit

Deus, coniice. Tunc illa ducta Mohamedes, et
, ^ , &
moecliatus,hancpostealegem tulit: nempe utquis- trJ-,
quis voluerit, uxorem suam dimittat. Quod si
' . *
illa post rcpudiuni, ad v i r u m reverti voluerit,
/, *
ducat alius quispiam : nequc enim a priore viro
$ *~
recipi eam licet, nisi prius alteri nupserit. Quod
, , ,
si frater qnispiam repudiet, ducat c a m frater
, , .
illius si voluerit. eodem autem capitulo hmc
quoque s u a d c t : operare terram quam tibi Deus dedit, et deliciare i n ea, et boc ac tali modo
8.
Nolo enim cnetera turpia, ut ille, loqui
7. Rursus aliud capitulum inscribitur de camelo
'.
D c i ; i n q u o d i x i t , cxstitisseaDeocamclum fcmiDam
- ' ,
qum integruin ebibit flumen, transiitque inter
, ( )
duos montes,ne comprehenderetur. Populos yero,
. , , ,
inquit, i n loco erat, q u i prioro die aquam bibit,
-
postcra autem camelus: quae aquapotata populum
} , ,
aluit, lac pro aqua praebens. Sed enim consur/ .
gentes viri 111 i improbi, camelum occiderunt. Erat ,
autem hnjus pullus, parva camelus, quae matre
.
,
interempta, a d Deum vocem extulit, q u i i l l a m a d
, , *
se recepit. Nos itaque Agarenis d i c i m u s : Unde . *
n a m camelus illa ? D i c u n t : Deo. Pergimus d i ;
cere : N u m alteritis cameli societate usa est ? . ^
Ncgant. Qnomodo igitur, inquimus, peperit ? v i - ; , . , , #
dcmus enim banc camelum vestram sinc palre,
; * sine matre,sinc genealogia. Sed postquam peperit, c , , . ,
raale passa est, ncque apparet quis ei v i m intu, . "
lerit. At parva camela sublata fuit. Vester ilaque
.
, ,
propbeta,cui Deus,iitdicitis,estlocutus,curnescivil
, ). , ubinam parva camela pascatur ? et quinam lac
,
ejus inulgentes nutriantur ? et an ipsa etiam, aeque
;
ac mater, malo ali'[uo casu intercepta perierit?

v c l potius i n paradisum vobis prcecurrens intro ; ;
icrit? exquolactis flumea vobis manaturum nnga' ; lnini. Tria quippe flumina i n capilulo vestro, quod
$ ., TJ
inscribilur dc paradiso, fluere dicitis aqua, vlno*
, , ,
et lacte. Si ergo extra paradisuru est prrecursoria
.
vestra camelus, ca quidem farae ac siti pcriit, vel
, ,
alii lactc cjus fruuntur. Frustraque propheta
.
vester gloriatur cum Deo colloqui, quandoquidem
*
cameli mysterium non fuit ei revelatum. Quod si D .
, *
forte i n paradiso est, rursus aquaui bibit, vosque
(
aqiiffi poenuria arcscitis i n mediodeliciarum para ,
disi, ot aquam ex non transeunte cupitis potare;
* *
bibit enim totaui camelus. lurgo merum bibentes
,
vonas inilaramabitis, ebrietali et sommo indulge, *
bitis : gravedinc autera laborantcs, rursusque post
,
somnum crapulantes vino, paradisi volnptatuiu ob .
liviscemini. Cur itaque propbeta vcster non anto
, ^
cogitavit, ne q u i d hujusmodi i n deliciarum para1
(6) Male itaque Bartb. Edessenus i n opusculo contra Mohamedem alibi a nobis eHafo ttp # M :
, spatio
circiter
duarum
horarum.
TUESAURI
txcv, * ; ' ,
; '
,
, ,
.
,
'
, ,
LIB. XX.
114
diso accideret ? neque dc camelo sollicitus fuit,

ubinam degat? nec vos denique eum interrogastis,
ut aliquid de trium l l u m i n u m fabula vobis n a r raret ? Caeteroqui nos s i n e u l l a ambage praclaram
hanc camelum veslram ad inferni bcrbas, u b i vos
quoque incoletis, precurrisse vobts nuntiaraue.
Ibi vero tenebrte cxteriores, prena incessabilis,
ignis stridens, veriuis vigil, drenionesquc tartarei.
, .
8. In eodem de paradiso capitulo ait Mobaraedes se csse paradisi ostiarium,ibique fore Moyscm
cum Israelitis : legis autcm transgressorcs s u p :
plicio ignis traditum i r i . Cbristianos pariter, ceu

qui Christum Dei Filium Deumquo appellavcrint,
,
et incarnatum crucilixumque affirmavcrint (ipse
, ,
( enim ait a Judasis umbrain tantum illius cruciiixam), gebenna ignem cxperturos. Deinde ait sc
),
a Deo vocatum, atque ut apprime religiosum, et
.
,
universm genti S
UOQ religionis factum auclorem,
/ * laude ornatum ; et capropter paradisi factum
U, ostiarium, missumquc a d aperienduin ; et illuc
,
sccum ingressuros absque obicc et sine ulla c o n
tradictione aut judicio boiaines sepluaginta mille.
.
De reliquis judieatuui i r i a i t ; et justos quidcm
, - sine dubio deliciis potituros ; cos autcm qui in,
venti fuerint peccatorcs, libellos gestaturos oollo
,
appcnsos ; niliilouiiiius paradisam ingrcssuros, ot
, Dei libertos ac Mobawcdis vocalum i r i . Muliercs
II *
quoque cum illis fuluras sine uienstruis, cisdom
* , ministraturas, etcapillos cis ornaturas. Scd etiaui
, / ' . Q Samarilauos paradisuui dicit ingressuros, non a d
^-
fruenduiii, sed ad illommstercora paradiso uxpor ^, '
tanda, nc forte paradisus 1'tjRleat. Uuiiiiiqucmqiic
t ,
vero, prout i u liao vita divns fueri*, aut]tnuper,
; ita illic futurum. Po>trcmo Judaios atquc Cbristia , ,
nos ait forc lanquaui ligna igni dcputala, qm^ i n
.
illuixi projicicutur.
*
9. Rursus aliud capitnlum de mensa inscribitur;

quia neiope postulaverit Chrislus a Deo mensam,
,
postquaui ei pcrsuaserat, sc iilii Dci nomcn non
'
usurpasse. Hanc illi Dcus pnt-buit dicens : Dedi
; , .
tibi mensam perpctuam, u t c a f r u a r i s . Adhuc nliud
, $
capitulum est dc bucula, i n quo verba qurcdam
,
dicit risu digna, quoe, oc sim prolixus, oniitteuda
, ^ judico. Cumque suis circuincisiouis logem statue,

rit, neque sabbatum nequo baptismum miperavit.

*v
tai ,
'
, , -
Item vetilis a lege vetere partim vesci, partim

abstmere docens, vini potu prorsus intcrdixit i i n
postor h i c . Insuper dogma sanxit boni omnis ac
mali causam Ueum essc ; et quidquid cx bostis
maligni dolo nobis accidit, i d a Dco csse p r o d i giosa impietate dicit. Et si oculis occurrantjatrones, venefici, et quilibet vetitorum facinprimi
rei, atque ob ea interempti, ita, inquit, Deiis flen
scripserat, et sic eos uiori v o l u i t ; quo dictojfprtunee numen ac fatum constituit; a ( c ^ % ^ % t *
ras plurimas ; q u i b n a \ i i i e ^ * K ^ > \ o \ ^ ^ S ^
tarnii g a u d i i t u t b U s p h A i x ^
115
116
*ur. Orta est autem haec Ismaelitarum hceresis . ' 6*i

Heraclii imperantie aetate, a d q u c m ab orbe con

dito anni fluxerunt VI CXLV.
' ,
c p u i ( ) .
10. Ut autem pnedictis adjiciamus, q u o d nihil

Teri Mohamedes dicat, age ha*c recitemus x ejusdem libro excerpta. Cbristi meationem faciens
atque Evangelii, ait veluti ex persona D e i : Misimus postremum prophetarum o m n i u m Jesuui Ifar i e filium, ut q u s ante eum fuerant, rata faceret,
atque ad eum demisimus Evangelium, i n quo est
directio ac justitia, eecundum virtutem praecedentis ei legis. Atqui s i haec omnia Jesu ejusque
Erangelio concessa fuerunt, q u i d tibi reliquum fecisti, Mohamede, quod hominibus conferres ?
'.
"
'
^.
'-
, \<;
'
* ,
, , ,
.
~ * *
, , , -
Mihil aliud prorsus q u a m errorem, et verorum ; i

dogmatum perversionem. Rursus tanquam ex Dei , *.
persona a i t : Cum regionem aJiquam pessumdare
"
voluimus, incolis ejus mandavimus, ut i b i l u x u , ,
riose a g e r e n t : atque ita justa evasit sententia de h *
, *
i l l o r u m perditione, et de illato illis decreto :
* ,
damnisque eos damnificavimus.iii ultosque pessum
.
dedimus. Atqui noo luxurie, i n q u a m , neque bo , '
ininum exitio gaudet Deus, sed is potius q u i luxu .

r i a r i mandat diabolus.
.
' tmd
11. Solem ac lunam equitare dicit, ignoraos
oVtt,
miser beeo utpote inaoimata baud posse equitare.
. ,
Quomodo item equi, caruncula corruptibili induti,
, *currus ignei vicem prsestare poterunt ? Etenim
i l l i Heliae ignei equi, haud tales natura erant, sed ; ^ { * ^ *
. ^. '
equorum tantummodo speciem prae se ferebant.
|3 ' (8)' *
E x birudine genituin dicit hominem. Animalibus
, "
omnibus vesci hortatur, praetcrquam sue. Come $ , , $ ||,
dite, inquit, ex iis q u i n terra s u a t : otenim
, ?
m u n d a sunt ac bona, nec Satanse vestigia sequa ,
m i n i ; Satanam scilicet appellans Deuin, q u i
m u n d a etitnmunda designavit. Jam si Sataoas est, ' , .
, ,
delire. q u i veterem legem tulit, cur eum alibi
, ;
Deum nominas ? De jejunio legem scribeos ait :
" ?
Sufficit vobis nox jejunii a d uxoruin vestraruni co
p u l a m : hne quippe sunt vobis operirnentuui. No
verat enim Deus,vos animas vestras fraudaturos i n
^ ,
jejunio, fuilque vobis indulgens : misceamini illis
,
ad solatium, et comedite vespere ac bibite, donec
,
quod i n nocte nigrum est, interdiu album a p p a reat. Quodnam genus jejunii est, iuipure ac j) ,
|3 .
flagitiose, vel qtuenam Dei lex, tota nocte epulari
, ;
et libidinari ? T u m de temperantia cum illis Jo
,

quens, a i t : Uxores vestrae ager vester sunt: ingrcdiinini i n agrum vestrum cum volueritis, et ani- >
|3, "
paabus vestris favete; i d est omnem animarum
, T e s l r a r u m cupiditatein explete : atque utamini

uxorjbus vestris utrinque, Quid, oro, his verbis
.
Jibidirjosius et exsecrabilius ?
e t f
. J2. Asseclas suos a d bcllum contra nos acuens

4
< (7) lit 'tfodtet Cboniatfe. Reapse tanien begiree

j n n n H i 6129, Gbristi 621, Herad i i imperantis undecimo.
IJ
i f p t t n ^ . r f . i i f a o^r^Q
ijy.
($) Reooie de bis et aliis b u j u s i n o d i ^ e e dieta

sunt vel emeodata i n nostns a d B j t a a t a u m
adnotationibus.
116
THESAURI L I B . XX.
,
'
. *
"
. "
t .
>
* ,
"
, -
',
* ,
9,
, '
dicit : Occidite illos, ubicunque iis occurrer&tis.

Neque i d solum dicit, sed etiam propositam esse
a Deo mercedeni his q u i se Christianorum sanguine impiaverint. Uuintam vero captivorum aliar u m q u e m a n u b i a r u m partem Deo offerri constituit
ac Mohamedi propbetee. Hortatur etiam ut reconcilientur Cbristianis, si Sarracenorum religionem
susceperint, atque i n fratrum loco habeant; a
s u m m a crudelitate ad ezimiam charitatem transiens. Est autem hoc quoque artificium, ut simpliciores sacra Gbristianorum fcedera abjurent, fraternitatis prrerogativa illecti. Csteroqui suos
monet, ne sint Judaeorum et Cbrislianorum defensores. Qnisquis enim, inquit, vestrum illos
protegit, hic perinde ac unus i l l o r u m est. Deinde
Judaeos atque Christianos veluti deplorans a i t :
Vaevobis Scripturarum asaeclis! nihil emolumenti
vobis ezstabit, quandiu legem sequemini aut
Evangelium. Sane haec de Christianis clamitane,
n i b i l novum agit, quia illos toto animo odit. J n deeis autem, q u o r u m circumcisionem retinet, et
legalia multa observari preecipit, cur per sermonea
singulos gravissime intenninatur ?
, -
XI
\ ,
) '
,
, -
'
,
.
,
, -
. ]
coiv
ryiiv,
>,
/ -
<3. Item sibi fidem concilians, Deum i a d u c i t d e

ipso testantein, jurantemque ac dicentem : Per
sidus occiduum, n o n erravit sodalis vester, neque
a norma discessit,neque propria voluntate locutus
est. Sed et Jesum Mariae Filium de ipso vaticinantemfacit,atqire dicentem : Ego s u m Deilegatus
ad vos, vera esse demonstrans quee ante me exstiterunt irilege, n u a t i a D s insuper legatum post me
>enturum, cui nomen Mobamedes. Atqui u b i n a m
boc Jesus vaticinatus est, vel quanam i n Scriptura
boc dxit? Planc in n u l l a . Quamobrem falsidicus
impostorque Mohamedes, q u i Christi testimonia
a d se trahit, quae nemo Cbristianorum novit.
Aiunt Sarraceni perinde esse virginem parere, ao
A d a m u m formari d e pulvere. Nos autem dicimus
Christumde Virgine natum, q u i a utpote Deus i n solituni sibi c o n f o c i t de illa progressum. A t v e r o
Adamus Dei factura, neque ex anteriore serie
ortum trahens, do luto fuit conformatus. Multum
itaque interest inter Dei nativitatem et hominis
formationem.
14. Dicunt Sarraceni, Mobamedem esse i l l u m
a Danieleostensum, absque manus opera ex monte
divulsam lapidem. Sed a nobis a u d i u n t : Quaenam
ftst participatio Danielis cum Mobamede, i l a ut
ille de hoc taliadicat, qui Moysi maledicit ac legi ? Quamnam statuam Mohamedes percussit atque
comminuit, sicuti polytbcismum Christus, q u i et
in montem niagnum excrevit, atque universam
terrara implevit ? Adbuc rog&at, ^ ( *
fucrit Dei Filins irvcarnaVus ^ o a ^co ^>\^m u s , sic r e v e l a t u m f u m e
verso
orbe
creditum
%\
\^
Tt\ix\li\aft
m ^ t t w * ^
119
CHONIATJE
[(
elhnicum vero polylheismi errprem sublaium, (L

divinaiionoru jieui, e t m a g i a m , et diabolicas pi-ae?
stigias.prociil submoias. Itaptismus vero quo ado
piionem cDiisequiuini', ct redemptio, a t q u e cbarisnialuin dlribitio cunctis credeotjbus patuerunt;
asol-s ortu usque a d occasum Evangelium diffuu u m ; cueclius macericB paries antiqua c u m Deo
inijpiQ-tia; destruclus, rcconoiliato nobis Dep per
eju$ F i l i i i p t c r c e s s i p D C Q i ; regoum cudorum paieiaQ .ua3,aliaque mujta data hominibus dona sunt,
qvwe sigillalim coqjme.itiorarepnaUiimus.
15. Item a i o a t : Vel volens Christus crucifixus
fuit, , v e l O O ^ D S : s i volens, Jnsontes sunt crucifixoreg ; si vero nolens, i d ei ini5rm'iatematque
jmpoientiam imputat. Pqrro nos respondemus, et
:
VOleutem. Cbrjstum cruqiuxmn-fuisse, et tamen
.exLrenaadapinatOneiJigoos esse c r u c i f i x o r ^ . Quod

spoa,as X passus, ostendit ipse d u m ante paseio:
a i t ; Po
nem
tneam,
e$ uifim
eL po'es'alem
t nemo
habeo
Jiabco
eaai me. toltit,
dcpov.endi
ilerum
anmam
si*mer?di eam ;
sed cgo dcpovo
eom me
itf
'
/,
:/,
Viftu *
.
. "
,?*
,
,
. ^ '
,, . .". w v
77,
Otivai
'
'0.;
.;*
6: ;i p s o . Scd ct siepcQUiuero c u m i n eum manus

:
, , iojlcere Judoci velie^t, rjon tamcn injeceiunt, q u a

.
pra?iinitu'ii possionis tecupus nondum adeiat.Pati
,
auiem voUiit ut niorteui dcsfuicrei, viamquo ad
: . '
resunccUonem ex uiorluis muniret. Cur aulcm
; , *"
roi sunt crAcjlixores? Q u a cum legeai ac pro, pliclas lcgeront, qui tcmpus advonfn* cjus nuiititbant, n o n soluoi non agnovcûnl ipsum esae , ;
, q u i ob coonuunem saluicm yeacrot, sed et m u l l o r u m b e n c i i c i o r u m auotoêm ?a Cl UCCtU sublotum Q ,
exstinxerunt.
;
ltom a'unt:
1C.
Si maledkl-uz
ect omnis
^'.
quipen-
.! ^,
quoque foii, l*ic p r l t e muledictus e^t. Quouiod.o

cuLetn a m q l e d i t o bcaed-clio dobitur? Sed.auduoi a D o b i s : quod Deus qaom osset, fartus e.st
propler uos bomo. el
(DMaies nosiias porâvit,
et lauguore* perto^, et m o U c m giisla\'d, u t n o s
m o i t i PC inaledic o s u b h u b c e t . Ni>m sontenâ,
Quo
- l U b l a i u s a u r e u i n crucem CbWsius
dci in h'yro-*,
die rwde/iiix,
moitcmorictv.ini ;
3
et,
Male-
:"
' )./ ; '
, " "
;.
'
: *
*;,
'
u% opeîbo&tois
*, basc b n m a D i noslri , , '. :
, '.
g e a e ' i s p i u i - O esl. Sic eliom maledicJio Cbristus
, .; :'
dlcius Tuit, ot iuuiea a legis molerlictione nos re.;:' *> rj 'AoV dem t. Et sicut i n Adao?o omnes roortui surnus,
bc i n C b r s i o o m O e s vivemus. Licet eiioui exenv D >, -.- roV.- * . "
plo hoc demonsMvrc. l n dcserio serponles inorde- a r o " : : .; "
6'yzt; '
b j n t Ilebrceos : serpenlis autem. qui oJim mole , :: ,
d ctos focrat, facia anea imogine Moyscs, ligoo
dictatev,a
eom puspondil, dixifquc : Qui serpenle

fueritj
fiet .
5
ad
hunc
*crpentem
respimat,
morsus
ct
salvu*
Erat iiutcm is scrpcns Christi figiira.
17. Intiiipcr illi aiunt : Vos, Cbristiani, i l a crucein b o n o a ' s quctuadtuodnra Cbiisio ips* honorem dcfoj ls. A l q i n , nos inquimus, coluiiinia ha3C
inaDfesla est. Nam Cbnstus a nobis bonoratur ut
r
* Joan. , 18,19.
',
. IIv .
r
'
: : .
'
TOCTO
*-
: .- *
* ,
Deut. , 23; Gatat. , 13 Gen. , 17. * Gen. ui, 17. Num, xxr, 8.
j u ^ i q u U B . xx.
121
121
Deus, crux autem ceu divillffi gratiffi particeps C s t ,

propter euoi qui i n ea configi sustiauit; per q u a m
etiam prodigia multa eiTecit et quotidie efticit.
, hzpytl
Propterea nobis venerabilis est crux, Don quate ' , *,
bus l i g n u m est, sed quia Christi passioni inservi' .
vit. Namque et tu Meccam profcctus, ibique s a ,
, x a i 70*-.. . .cris.rititiu3 Uhito celebratis, nequaquam
saxis murisque cultuih iinpendis, sed ei q u i io
, '
iilo colitur fedificio. Audimus autem homiaem
. '
quoque illum, q u i legalem arcam atligit, p u n i *
/7 *- Utff 9 c u m tamen et; illa lignis esset compacta;
sed propter rerum in ea conteDtarum gratiam,
*
multuiBeireligpeAis Deuscoalulerai.
' . ^ ^ ttiwpir^ , 7 (* Ty.. .. i8. Pra(er xipotepus d^cU, imputant nobis roandatorum Cbristi transgressionem, quia malum pro
:, .
, - ^ . ^ a l p i ^ d w K 6
etdp e*ca #C vestimento solliciti
sumus. At enim respondemus, ncquaquam nos
*
Chrisii legem transgredi, d u m bostcs nostros et
,
praecipue intideles ulciscimur. Monct cnim lex, ut
, ) '- * * *6 iftU
^ :
ita q u l ' O O b i s * u p p l i c * r ffont p a r c a m u s ; iojaste
- , "*
' ; *.
aulerm oppressi openi feramui. Hoe etiam Deui
* . \. , .**
egitcuaa Pharaonem flebrseorum hoMem m a r i
: - w o ! ' i a i o v ; submersit. Tnui etiain David : Lavabor, inqurt,
, ,
cv
' * * * " *
^
in $anga\ne'peccatoris*ifX,
taxatn alibi psailene:
'*. L i .. .
Sitetribwi;
inquit, reiribuenlibusmihimala,
deci,- .-
. .
tfam u'ique ab inimicis mm inam* \ Ulic zeli de-' ;)}
-
monstraiiotH ardor erat adversus eos qui noxiis
* 7 ' .;5
rei publir.te actibu* delectanlur: bio autem crga
:
s'bi fndulgemia/Allter quoque boc ex
*:. <;
ptonaro iioet. Ninurum q u i bo)li et injuriarum
xoi vo uov ravtfSacjsty xe:> r#t ytetr* : * Q .initium facit, H c legem tran&greditur, et naturaru
vo:o
rki r.;v & 2tzz%
tfbolet: qu autcm adversns buno ariua surait,
x a i JWTOV s- , ''2!
naturaa tert opttn, et pro viribiie Deo exwquatur
xat r., :;, . ;.dic^nU : EripUe pauperein et egenum ; de manu
. V, M V :
peccatoris eruite iilum . Jam illud : Ne de esca
: ^-, ? ..
,
aui de vestimenlo sollicii sitis , apo*lo)is manda crv a-.yrt JV * 5 ":'/tum fuit. ui neque in gravibus Dcqne iu minimis
. .' , ,
condeinnarentur. Nam si sal, inquit, infaluetur,
rht
?. -;:; > >
': ...tn quo saiictui"*?
Caitcrtim haud usum vetat, sed
^ r j f i , --.
superftuitatem. Muhi auteiu Obristiani vctercs,
, c-.iplpoj '/, /
neque pauci cfiaui bodic, celeorum bujusmodi ac
x a i * * /
magnorum pra?ceptoriim observantes fuerunt.

, '
xoi
PâJ. Lii, <0.
Psal. , 5. Pfa^. L X X V , 4. Luc. , 22.
Mallh.v, 13.
ftS
124
N I C E T J B CROlfUTiC
2
(1).
,
ORDO
QUI O B S E R V A T U R S U P E R IIS QUI S A R A C E N I S A D N O S T R A M

CHRISTIANORUM P U R A M V E R A M Q U E PIDEM S E CONVERTUNT.
( Sylburgii Saraeenicis,
i n - . Coloniae Agrippin 1595.)
P r i m u m i i q u i ad reetam fidem aeoedit, jejunat a d duas septimanas, doceturque nobis a Dom i n o nostro Jesu Christo i n divinis sanctisque
evangeliie traditam precationem, et sacrum fldei
symbolum.Deinde Moerdos sacerdotalem sibi stol a m circumponens, i n baptisterium, prffisentibue
etiam aliis fidelibus, quotquot adesse voluerint,
arceseit i l l u m : et ante sanctam piscinam e u m
retecto capite statuens, a d i p s u m a i t : T u ille q u i
a Saracenie bodie a d Cbristianorum fidem a c c e d i i ,
n o n v i aliqua vel necessitate, neque dolo aut eimulatione, sed toto animo, corde puro ac gedulo,
Cbristum Cbristique fidem amante : [ dic, ] Ren u n u o toti Saracenorum religioni, anathemetizoque Moamedem, qui et Muchumet d i c i t u r ; quem
Saraceni ut Dei apostolum et prophetam honorant.
llloque assentieDte, eademque verba dicente, vel
per ee, vel per interpretem, si ipse Graece loqui
nesciat, per susceptorein s u u m , si est puer :
rursum sacerdos infert sequentia: iterumque fit
responsio ad eundem m o d u m . Totoque anathematiemo completo, diaconus ait, Domino petamus: et populus, Domine, miserere, et q u sequntur, Et post Amen, eum signans d i m i t t i t ; et
die insequente annumeratur catschumenis.
$ 6p$f
ispov
. '
(2).
,
* * *
,

>, , ,
(1) Catecbesis ista Saracenorum ad Christianam

fidem accedentium, e m s . Palatince bibliothecae
libro satis yelere desumpta est: in quo multae
sunt ejusmodi constitnliones sive ordinationes, super iis q u i ab heeresi aliqua, gentilismo, Judaismo,
et similibus, ad Christianam religionem sese aggregant: q u a m et Nicet Choniatae temporibus
sub Manuelis Comnem imperio i n usu fuisse,
infra docebitur.
(2) Post subaudiendum , vel simile
q u i d ; sacerdos enim bic baptizando verba solemni
more prieit.
(3) In Constitutionibus illis qua? S. Apostolomm
esse perbibentur, p. 133, similis formulaest. -
' " *
Xptm***
-
&
(3,
'
(3).
. l d est, Orate catechumeni, omnesque / i deles animo ac mente sua pro eis precentur, aicentes, Domine, miserere. Et rursuin, 134, b , C , :

,

,
,
* ,

} .
. l d est. Orate%
Uluminandi
(h. e. b-iptizandi): enixe omnes fideles pro eis

obsecrcmus, ut Dominus eos in Christi mortem
iniliatos, cum eodem resurgere, regnique ipsius
participes fieridignetur; et in comrnunionem mysteriorum ipsius receplos, uniat atque annumeret
125
THESAURI LIB. X X .
Ut quiin sanctaipsius
Ecclesiaservanfur.Serva
et suscita eos [Domine] in gratia tua. Additurque
hlC
epilogUS,
ipsius, flexis genibus et ceroicibut ab episcopo benedicaniur. Additur et formula q u a m

epi&copuz eii imprecari debeat. Multum etiam
Jucis huc afferk caput i l l u d q u o d i n eodem nostro
,
. Hoc est. Obsignati Deo per Christum
m s . i n s c r i b i t u r .
} ' . Q u a m o b r a i l
i l l u d c u m Latina versione nic subjuogere p l a CUlt: - , ,
singula respondet is qtti accedit. Deinde illum

ipsum interrogal tacerdo*: Credii i o sanciam
coessentialemque Trinifcatem? et respondet, Credo.
Tum eo qui accedit. caput inclinante,
sacerdoi
preces facit. in hxr verba: Deus Ser?ator noster,
qui vis omnes homines eervari, et ad veritatis cognitiooem veaire, accepta ietunc l e r v u m t u u m ,
qui vix tandem ex crrore resipuit, et a d veritatis
cognitionem venire desiderarit. T u enim dixisti,
Domine. El alias ove habeo quxnon sunt ex caula istac; etiam illas me adducere oportet: voctm*
que meatn uudient; et fiel unusgrex,
unuspaslor.
Pasce igitur eum io gloria tua ad cognitionem veritatis, secundum expositionem saactorum glorio* sorumque apostolorum t u o r u m : et dignare eum
signaculo sancti uagoeoti sumptioneque pretioii
sanguinis t u i ; et redde ipaum perfectum servum
tuum, ut et ipse greîtuo adoumeretur, a d glor i a m laudemque majestatis t u . Quia tuum est
regum et potenlia et gloria, Patris, Fitii et Spiritug sancti, nunc et semper, et i n omnia s e c u l a .
A m e n . Et ungit eum unguento, quemadmodum *t
recens iUuminatos Ud e$t baplizatos]: et eamdem
etiam super ipso aadil verborum formulam. Pott
hxc rursutn precatur. in haec verba: Doinioe Deue
Doster, q u i digoatue c s perfectum reddere istunc
servuiu tuum, per ortbodoxam i a te fidera, et signaculuui unguonti sancti t u i : tu, Douiine o m n i u m ,
veram in te fidem in eo conserva, augens eum i n
justitia, et omnibus eum gratiae tuw dotibu exornans.Atque ita deinde communicat,et
prxceptum
accipit, ne septem illis diebus carnes comedat, nec
faciem lavet, sed quemadmodum ii qui baptizanC tur ita perseveret: et die octava se abluit. In
eamdera sententiam qufiedam leguntur etiam i n
supradictis Constitutionibus Apoetolorum nomine
vulgatis, 113. b, n a m et ibi episcopis et presbyteris boc baptizandi praeceptum datur,
. - ,
, , - B
.

, ' ,
, ,
,
*
?
-
, \ *
.
,
; .

, ,
,
,* ,
,
i// . ,
, rVriv
; , .

*

^ ' ' . "
,
, [ .
. ] ,
, '
,
,
, ,
,
,
, ,
D
. ' ,

, ,
.
9
Jd est, primo tamen oportet eos, cum

adreetam fldem adducendi sunt, jejunare dies
derem aut quindecim; et vacare precibus, mane
oe vesperi, dicentes psalmos, tanquam cater.huPtenos; ac tum demum dignos haoeri orthodoxa
fde. Statuit autem unumquernlibet eorum sacerdos ante sanciam piscinam, et dicit ei hxc: Uic
anathema i l l i N . et dogmatibus ejus, et illis q u i
eum a p p r o b a n t , et idein c u m eo sentiunt: reDuntio e n i m i l l i , ct omni haeretico dogroati ; et
credo i n sanctam coessentialf mque Trinitatem.
secuQdum expositionem sanctorum Patrum q u i
recte nobis secuerunt verbum veritafis. Et ad
.
autem analhematiiatio Saracenorum, t a l i i :

Ego ille q u i a Saracenis hodie a d Christianorum
fidem accedo, n o n vi aliqua r e l necettitate, neque
Est
*
,
, .
,
, .'
.
, ,
. Id est, Primttm vero unges oleo sancto:
deinde baptizabis aqua : et postremo signabis unguento: ut olei qutdem inunctio sit participatio
Spiritus sancli: aqua vero, signum mortU : et
unguentum,$ignaculum
fxduis. Sivero nec oleum
nec unguentum suppetat, aqua suffieit et ad inunctionem et ad obsignationem confessionemque morHs, mortis inquam [a Christo jam\ obitae. et nobis
cum [eodem] obeundse. Anie Bap(is num
vero jejunet is qui baptizandus venit, nam et Dominus
primum Joanne baptizatus atque in desertum
subductus. postea jejunamt. Institutionis hujus ratio redditur etiam i a qutestionibus et responsionibus ad Ortbodoxos, Justini nomen praeferentibus,
cap 137 ; i n Apologia tamen Justini, simplicior
baptismi expositio est, absque ulla olei ungnentique mentione, 73, 33 Mystice Paulus II Ccrinth. i ,
y
'0 ,
. .,
. De quo
mysterio et Clemens n o s W 249, 13 :
Apud quem etiam aurium obsignatio p e r iâeca

facta, 346, 49. Diabolum q u o ^ x ^ ui%vv\%m^^\fef^%
117
NICETiE CHONlATiB
III
dolo aut simulatioDe, sedtoto animo, corde puro i , , *

ac sedulo, Chrietum Christique ftdem amante: r e , ,
nuntio toti Saracenomm relipioni, anathematizo
qae Moamedem, qui et Muchumet dicitur ; quem
*
Saraceni ut Dei apostoluin et pjropheUm boao >
rant. AnathcmaUzo A l i m , Moamedis g o n e r u m : et
* ,
CUasanen Cbnseaenque, fllios cjuz; item Apupi
ker, q u i et Cubiker d k i t u r : et Uxaar, el Taicbar, a l
,
Apupacreo P a d u c e n : item Maevie, et Zupeer, et
* (4)
Adellan, et Zeit et Izit, et Saitem et UthmaD, et ro>
, , -liquos omnes summystas adjutore&que ao succes (5) , ,
sores Moamedis. AnalhemaUxo Zadoze et Aise, e i
, ,
Zetheinep et Omkellhim, primas ceterisque scela-
stiores Mcamedis uxore*, et Phatman filiam e j u i ,
. * A i t t
Aaathematixo cum qui Coran dicitur; summam v i , delicet seu scripluram Moajnadi: quam fingitsi-
. *
*
. k j o p m i
bi per archangeium Gabriefem [ctBliti] d e l a U n i
, * |
esse: omaemque doctriDam ac legum instituta,
"narrationes apocrypbas,mysteria,et traditiones ac
*
blaepbemiasejiu. Aaalbemalizo paradisum Moa, ,
media, i n quo dieit quatuor eese flavios, ex aqua
,
turbari nescia, lacte hdtivam dulcedinem non mutante, vino suavi, et melle d e f a c a l o : et venturo illo . *
, die,quem quiogenti* aoaof ummiilibus circumscri,
bit,Saracenos cum mulieribussuisineo vilamactu, , / *
ros, carnique et aiTeclibus suis indulluros : et sub
,
unibra quarumdani arjjoruni qme vocantur Sedre
, *
et Talech, comesturos carnes aviura quas concu ,
piscunt, omojsque generis fructus autumuales;
' ,
an bibituros e fonte capbura, ct c fonte zingibcr, CUl nomen SalSabila: vinumque potaturos Q , (G), *
cujus crama seu mislura bausla sit e fonte
^, , *T i i e s a i i n : eorumque staturas coelum proceriiate

sua lacturas, virorum pariter et l n u l i e r u m : mem bra [gcnitalia] quadragenum cubilorum fore : et
. absque salietaiis tmdio coiturosin conepectu D e i :
/ ( 7 )
pmplerea (inquit) quia Deus pudore non affici () tur (a). Anatbeiuatizo cos q u i a Moamede n o m i Zcitc ac Saite sentire liceat; cum eornm m e a tio in principatus successoribus non iuveniatur.
() incertum cst sitne gentile, an
cognomen quodpiaui.
(u)Hespicerc videtur ad azoaram 62, i n q u a
est, l)e fructibus omnimodis vobis datis, optimoque viclu cnmedite aique bibite: et mox, Super
(4) Qui et : bic dicitur, is (OOlvesttum stramenta formosi&iimapro
modovesiro
nor) esi, qui supra o8, (/;). tt in Joannis Sicirii
disvumbite ducturi virgincs decentissimas,. cum
Clironico IDS. iafra 101, 3 :
(iteraque 92. 9 : 96,'5*26 : 100, 3,20: pecnon n Ce- D oculis immensts atque pudibundis, nusquam nin
tantum ad mariios suo* fleclendis, et run>um,
dreni AnoaJibus passim, iid et i n Constaotiai Tiielllis fructtts et carnet pro sui voti modo tnuUimplibus a BonavenUira Valcanio editis, 2C, 22) et
piicalmi.
De scquenlibus foniibus, azoara 36,
97, 5, 24 : 101. 4, 21 : primus nempe MoaEx oase camphora condito, et ex aperio fonte
methi succcssor : ut q n i sequitur, tertius a
homines Dei potabunt. Et patilo post, Ibidem
Moametho princeps statuitur 102, 15. Lnde et fOI,
cum vasis vilreis et argentttt optimw composi22. pro " legendum vidcatur O J u a o o ; seu
tionis, illii potus, velut zinziber saportfer, ex
. Sed in sequentium serie dissentit Theofonle Zelzebil
administrabitur.
pbancs : quippo apud quem Uuiari succcssor est
(7) Congrr.entis , yel contraele
Uthmani, * Mavioe. ,tiliuiejus:
, ut non a d DOIDinet, sed a d
lzidj, , filius Zuber: Abdelaa. membra eorum rcferatur; sic enim et praecedenpost quem ', et deinceps alii, i i a u't Tal
tium et sequentium aptior erit coharentia. Ibichar et Apupacreo ex symmystaruui, non ex sucdem mox m m s . est ,
ccssorum numero esse videri queant, quod et de
() Locum bunc, q u i legitur i n suraj II, vers. 25, male intellexit Nicetas. Vide t o m . CV, eoL 7 i l
hos ritusimttaiam esse, s c i b i t Tertu)liaau9 libro

Dc prescriptionibus liasreticorum, ub? dc diabo'o
inter alia tficit, Tinguit ci ipse quostiam utique crcdentcs et fideies suos ; el sic aahuc iniiiai
MitLrx:
signatillic
m fronte milites suos.Celebrat tt panis
oblntioncm, et imaginem resurreclionis
indutit.
not. 26. EDIT.
(b) Id estapud Eutbymium Cmtra
Agarenos. Yida lom. CXXX,
THESAURI Llfc XX.
130
nantur angeli, Afoth et Marolh, Tzapha et M a r u a :

,
quos i a venerabilibue Deo esse prodigiose fabulatur. Adbaec etiam eos q u i fabulose ab illo preedi ; cantur prophetae atque apostoli, nempe Cbud
clvac StoO ft
et Tralet sive Salecb, item Synaip et Hedres,
xai
'
Dualkipbil et L o c m a n . Anatbcmatizo otnnia Moa, (8),

medis testimonia, quotquot e vetcris Testamenti
. , -
Scriptura citat, pcrverlens c a m atque adulterans,
. .
e i innumera spargens mendacia de Noe, Abra ,
b a m o , Isaaco, Jacobo, Josepbo, Jobo, Mose, A a (9), ,
rone, Davide, Solomone, Eha, Jona, et Zacbaria
,
Joannis patre. Anatbematizo etiam o m n i a q u o
, ,
b a r b a r a inscitaque physiologia et de ceeteris Dei
, ,
creaturis et de sole ac l u n a fabulatur, cabaliarios
,
. "
eos esae dicens. Anathemalixo apocrypharn i i l a m

P ^ Saracenoi doclrioam el prombsaionein Moamedis : qu dicit c u m futurum csse paradisi

,
clavigerum, et i a eum iatroducturum csso scp. . tuaginla m i l l i a Saraceaorum justorum : atpecca *
t o r e s a Oeo judicatum i r i ; appensiaque ad colla
. eorum pittaciis, ita e l ipsos i a paradisum intra,
turos esse, ac Moainedis libertos nomiaatum i r i .

,

AaalbematizolegeeaMoamedelalae de matriujoDiis
.
etmatrimoniortun eolulione, de mcecbantiura u i u ,
*.
lierum puriticatione, de uxortuu et pcllicum n u ,
mero, omnemque de talibus itnpuram ejus do*
4 . (10)

ctrinam. Anatbematizo Moamedis blaspbeuiiam
,
,
q u dicit Deum, quem vult, i n errorem impellere,

et quem v u l t , i n b o n a m viam deducere; et, si Dcus
.
vellet, non inter se bellaturos esse bomines, sed
Muecuso ^ * ^ i p s u m facero quod vult, omnisque boni parilcr ct
, , 0*,
m a l i auctorem i p s u m csse, tuui fortunani ct fa ,
tum obunere i a oDinibus.Anatlicmatizo Moamedis
' futilitatem qute dicitDoiuiQUuiDeuniquc nostrum
*
Jesum Cbristum, ct Maria Mosis et Aaronis sorore
.
absquc semine natum esse, [conceptumj de Ycrbo
. ,
ac Spiritu D e i : et cum adbuc infans esset, volucres

e luto iinxissc, inilatuquc suo aniioautes eas r c d ; didisse, scd et coecoa sauasse, mortuos excitaese,
^
apostolorumque rogatu a Deo petiisse, et mcosa
, *
e ccnlis deducta eos aluissc, neque cruciiixum aut
j t o l , -
revcra mortuum esso ut houiinem,sed imagioaria
, soluuamodo luec ab Hebrteis passum essc : et i n terrogalum a Deo an so Deum iu mundo nominarit,
; ,
negasse, ac dixisse : Tu amnia nosd, ei scis qupd
, (
non fiomifiarim meDeum <mt Filium tuum. Sum
-, enim servus tuus,necita supe7'bus sum utsittioeari
*
rfilrertim.Analbemalizo
Moamedis doctrinam q u

dicit Cbristum non csse F i l i u m Dci, sed apostolum
,
et prophelam : qtioniam (inquit) Deus c o m m u , , > niotiis socium n o n b a b e t : dt oinnes q u i Chri
'
stura ei oommunionis socium dicupt, i n gebenna
, ignis punientur. AnathemaUzo Moamedie iabulam
i r r q i i a d i e i t O e o d o m u m p r e ^ f i o n i s a b Abraharao
* , *
et Isijiaele siiUctam e s s B i f i Badcbe sive'Mftke
, *
aut Makech : quam nominat adoratoriom obiar ( )
(*) Dft propbetia ist *t apostoHs vide EatbyAkitiin.

() Post desideratur , aut aliud
hujusmodi r e r b u m .
(iO)Plenius apud E a t b y m i u m .
NlCETifi C H O N I A T U
131
131
Yationis; imperatque ut ubicunque sint sic precentur, facies itias ad i l l a m partera convertant.
.
Anathematizo eliam ipsam i l l a m precalionis do f
m u m i n Make : ... i n cujus medio jacere aiunl

(11)
lapidem magnum,Veneris effigiem in sehabentem:

honorari autem istum lapidem, quasi Abraham
super eo c u m Agare coierit; aut eamelum ei alli (12), /
garerit, c u m Isaacum sacrificaturus erat. Eoe
, yipo\
autem q u i precatum illuc eunt, alteram manum
.

ad lapidem extendere, altera yero aurem suam
. . . (13)
tenere, atqne ita i n orbem sese circumagere donee
, e vertigine offusis tenebris concidant. Anathema , TJ tizo etiam ipsum Meke, et totum ejus ambitum,

et q u i a Saracenis i b i contra Chrislianos jactatv
, .
tur septcm l a p i d e s ; omnemque ipsorum preca
tionem, cultum ac rituum solemnia. Anathema- 3 ,
tizo Moamedis doctrinam de camelo femina; q u a m ,
,
cum Deo sacra esset, ab ejus temporis hominibua,
.
occisam fuisse dicit, et Deum propterea illos u l ,
tum esse. Anathematizo eos q u i matutinum eidas,

eive Luciferum et Venerem a d o r a n t : q u a m A r a *
b u m lingua Cbabar, i d est Magnam nominant.
, .
Anathematizo omnia Moamedis instituta,in quibus

probra Cbristianis dicens, negatores, communica , , tores,et sodalitiarios eos n o m i n a n t ; ac Saracenos
,
"
.
ad eos truculenter jugulandos concitat, bellum
,
contra Cbristianos viam Dei Dominans; et Saracenos q u i i n tali bello moriontur, Dei filios et pa- (14)
, radiso dignos vocans. Anatbematizo scelestum et
* i m p u r u m institutum Moamedis de precibus, i n
quo
et h 0 C a p p o n i t
Ut, s i IlOIl i n p r o m p t u
i n v e - Q ,
niaot aquam, tenuem h u m u m capiant, eaque m a nus ac facies suas fricent.Anatbematizo Moamedi
doctrinam de fictura hominis, i n q u a dicit borainem ex bumo, stilla, sanguisugis et materia m a n ducata fictum esse : et c u m bomo fictus esset,
ceeteros quidem angelos omnes Dei j u s s u eum adorasse ; at solum Belialem n o n obedisse ut eum
adoraret. Et preeter haec omnia, anatbematizo
Deum Moamedis, de quo dicit eum esse u n u m
Deum solidum, q u i nec genuerit nec genitus sit,
oec quempiam ei similem exstitisse.

(17},
($)
xi
, , ,
(16),
'
(11) Profuturo requiritur prffiteritum D signioribusque sacerdotii proceribus, 108. 21,

'
'
aut , ut apod E u t h y m i u m .

(12) Posl aubaudiendum , v e l simi ,
lis partictda.
. (13) In arcbetypo est spatium vacuro, duodecim

circiter litterarum c a p a x ; narratio eadem a p u d

,

Euthymium.
. tv(14) Oe Lucifero et Venere vide E u t h y m .
.
(15) Cbrietianos appellare videtur.Yel ob

Petri negationem, vel ob negationem Christi, at
& ; (3 ,
et , quod Christum Deo COm
munionis socium credant, partim etiam quod

,
sanctorum et inter se, et c u m Cbristo capite suo,

*
communionem profiteotur. Vide E u t h y m i u m .
$ *
(16) Oe purificatione per b u m u m et de fictura
*
bominie vide E u l b y m .
. ,
'
(17) Belle huc faciunt quae a Niceta Choniate

&C
narrantur de Manuele Commeno imperatore G o n ,
stantinopobtano, et TJpodOHO patriaroba, i n
THESAURI LIB. XX.
133
13*
* , , . ,
[] , r/ .
Preedicta igitur omnia, ipsumque Moamedem,

et solidum ejus Deum, anathematizo, ab eoque me
abjungo, et conjungo me c u m solo vero Deo
, ,
Christo, et credo i n Patrem, Filium, et Spiritum

( 1 8 )
3anctum,sanclam coesseotialemque et inseparabi ,
lemTrinitatem: ete divina dispensationeprofeclam
*
incarnationeixi, atque ad bomines adventum unici
'. '
unigenitique sanctte Trinitatis Filii et Verbi D e i ;

qui e Patre anrc omnia smcula genitus est, et per
,
quem o m n i a facta s u n t : cerloque pcrsuasum h a , * beo, hunc vere hominem factum esse, non depo
sita tamen divinitate *ua : eumdemque Deum
,

esse, et hominem, absque ulla confusione,
) mutatione, alteratione, in una persona, et duabus
, ,
naturis : Toluntarie quoque omnia passum ease

, - et crucifixum c a r n e ; ita tamen ut divinilas pas
sionis expers manserit: sepultum etiam esse ao
* , ,
tertia die resurrexisse, atque sursum i n cados
,
assamptum esse : et rediturum esse i n gloria a d
(19).
judicandum vivos et inortuos. Ac Virginem illam

, ,
quffi secundum carnemeum peperit, [nempe] ean ,
etam Mariam Vjrginem, quee etpostpartum virgo
mansit, proprie vereque Deiparam et credo et
*
dico, vereque Matreni Dei inter homines i n h u # 6 .
mana natura versati : et propterea per [Dei)
gratiam omnis creaturs dominam beramque fa \. , ^
ctam adoro et honoro. Quaeque apud Christianos
, '
mystice sacrificantur, panem ac v i n u m ; quoe etiam

in divini ritus peractione [ab eis] aumuntur :
, *

persuasum habeo, credo, et confiteor, revera Do
* C
*

, )
, &. . ;

, *
. Id est,
Hieronymo Volbo interprete, Exstat inier cxleras catecheticm tabulx sancliones, anathema in
Moametideum ; quem nec genuisse,necgetiitnm
sed kolosphyron este afftrmat. Id anathema ex
omnibus catechetieis libellis aboleri voluit, ab
ipsa Magnx ecclesix tabula auspicatus; idque
ratione probabiti tcilicet. Aiebai enim blasphemus in Deitm qualibuscumque offendi Agarenos,
aui ad piam nostram religionem
deficerent.
Proinde accersito maximo Tneodosio, qui tunc
princtptni xtdem curabat atque ornaoat, et primariis uuerdotibus qui tum in urbe erant, eloueniiaet tnrtute prxstantes, quxstionem cum
wmkto exordio propontt. Sed omnes refragakaMur, nec ullo modo illa admiUebant, ut absardaeiaverade
Deo sententia abducentia : atque anathtma illud offensionisscilicet
plenum,pie
txpUcobant. Necenim Deum cceli et terrxconditoremuiiomodo anathemate nolari: scd holosphyron Ulum Deum, quem delirus et furiosusMoametut nec aenitum nec gignentemconfingeret. Nam
Qjmd ChrUtianoi Deum Palrem celebrari; quod
wntondU
Moafoeti
nugamentisplaneprokibea9
tur. Deinde se satis inielligere quid sit illud

holospkyron. Ubi etiam nota libellutn hunc appellari , seu (35,
nempa Catecbesin eorum q u i a Saracenisino a d
Cbristianam fidem sese agregant, eunidemque superioribus duobus tempore non ioferiorem, sed
cequalem aut etiam antiquiorcm esse. Quippe
q u o d Eutbymii Panoplia sub Alexio Comneno
scripta s i t ; baec vero Catechesis, etiam Manuelis
Comneni temporibus i a usu fuerit : quadragiota
circiter annis post Alexium, utpatet ex Constantinopolitanorum imperatorum catalogo, ditionis
nostreB 897, 29. Gffiterum imperator in eo sacri ordiois respooso non acquievit, sed suapte auctoritate oodicillum edidit, i n quo superiores imperatores atque antistites taxavit, ut qui minus considerate permisissent verum Deum anatbemati
s u b j i c i ; ut fusius ibidem Nicetas refert.
(18) Maliet forte aliquis *
sed locutio illa, , repetitur i n arcbetypo nostro etiam aliquanto post, folio 105, i n
catecbesi eorum q u i a Judaiamo a d Cbristianam
fidem sese conferunt; u b i et sequentia eisdem
verbis exstant.
(19) preedicta i l i a Judaeorum catecbesi et
Judaismi anatbematizatione, eodem folio 105,
altera facie, aversa scilicet, brevius est,
,

, Et
tanctOM
Virginem Mariam, qum hunc secundum carnem

peperii, et post partum virgo mansit.
NICETifi
135
CHONIATJE
m i n i Jesu Chrisu corpug ao sanguinem esse, trankt % , ,

mutaa [videlicet] d i v i o a illius potentia : idque
mcnte ct non oculis pcrceptibili, omnemque n a - ,
, turaleni cogitatfonem luperante modo, queui ipse

, ,
solus novit : atque ita et ego me iila cum caeteris
,
sumpturum assenlior, utqui vere caro et saoguis
ej us sint.et ad animne cbrporisque sanctificationem, . . ccj**

vitam wteraanj, regoique ccelestis hmredilatem
, ,
adipiscendamsuaiantur.abjllis q u i ea i n perfecta
,
fidc participaiit. Sanctumque Cbristi baptisma,
,
puro scduloquc animo et corde, ac fide siacera,
.

acciperc desidcro ; certo ac rcre persuasum h a ,
bcos, illutl mente perccpLibilcm puribcatiooem
, ' ,
csse, aniniique pariter ct corporis regcnerotionem.
Scd ct vcncrabilcQi cruccm cjusdem veri C.brisli
Dcique noslri, Ut quOB DOn amplius COrruplionis . " ;
et exsecrationis, scd libertalis et vilre aelernre i n -
strumftntuin, vjctorircquc adversus diabolum ac
,
mortem signum sit : prcelerca et venerabiles" ,
imagiacs, et [salutifcra!] illius Dei Verbi apud
, ,
homines in carne apparilioais, et cjus quos inef, .
fabilitcr istud peperit castrc Virginis DeiqueMa ,
tris, divinoruniquc angeJorum, etsanctorum ora, ,
niura, ut primitivorum symbola, et acoepto, et
,
honoro atquc exosculor. Scd ct ipsos sacros a n
gelos, sanctosque omnes, q u i beae Dcoplacuere,
, ,
ut servos iJlius, fidosque ministros, propter bo . ' norem illi babitum, boaoro et veneror : atque ita
, *
toto animo et corde, veroquc a n i m i proposito, ad . , th
, *
Cbrislianorum fideiri accedo. Si vero cum simujatione ac dolo bffiC dlCO, Ct CX SoLida lotlUS G .
anitni lidc, Christumque auiaoti corde, &it m i b i anatbema et catatbema, aniinaque mea collocetur
cuui Satana ctdieuaonibus.
M C E T I E
C H O N I A T M E
LIBRO
THESAUBI
(Ap. LeQuien
ORTIIODOX/E
OricnsChristianus
1,049, i n Eustratio Nica!a3metrOpolita.)
Aliquanto tcmpore elapso,disoipulus.illius Joannis Hali monachi novte aUerius doctrince auotoris
Eustratius, q i i l Nicaere Bithynite melropolis pontifex eral, cum srepo coram imporatoris frUnihali
cum Latinis diepukisset de.azyrais et 4 * Spiritu
sancto, mandarc scriplis volens quce ibatinia a i t u lcrat, quoeque- alvets inter dispulahdiini audierat,
non accuratc, nlDo WiidabijUoif >uos s ^ p s u i e n u n tiavit. Q u i n e t i a m c u m PUiUppQpoU audientia
imperatoriscu/n Armeniaquodam.de duabus Cbrieti naturis w i l o q u e i ^ ^ n o n f i i u ^ de Deo ntyn
consulta prorsUefiaiftiit, 6t nun& ptittdre liffatlit,
j a m olirn nuncque assumptam a Verbo naturam
v
FIDEI

,
,
'
-.
**
?, . '
('
"
,;<
' '&
J * ? . . ' J p -
^|
THESAURI LIB. XXIV

\ vvv
'
, .
138
Deo Patri servilem preestare cultum, vocie hujus

expositionem nescio quo auctore eubjiciens. Qua
absona voce, ejusque insulsa explicatione audita
attonitus Armenius probris Eustralium aspersit,
Tzyaclen eum appellans, quod A r m e n i o r u m l i n g u a b o m i n e m belluino more gradientem significat.
Sed etiam q u i imperatori astabant v i r i prudentes
et eruditi, improbato dicto, Eustratium tanquam
haereticum increpabant. Paulo post vero Eustratius tanquam novae baeresis pareos pontiiicatu
amovetur.
choniatê
N I C E T j E
E X LIBRO XXIV
THESAURI ORTHODOXJS FDEI

ilEPI
S Y N O D U S
GRMCM
EGGLESLE
D E D O G M A T E CIRCA I L L A V E R B A , T U ES QUI O F F E R S , QUI O F F E R E R I S ,

QUI RECIPIS, QUOD V E N T I L A T U M FUIT SUB . DOMINO M A N U E L E
C O M N E N O CONTRA SOTERICHUM PATRIARCIIAM ANTIOCIIENUM E L E C T U M .
Prsett Soterichi de sua falsa doctrina dialogus cum Philone.
(Mai, S p i c i l . R o m , t. X . )
, u
rf
PATROL. GR. G X L .
Regnante Manuele, q u i avum habuit imperatorem Alexiuui, patrem vero Joannem inter reges
celeberrimum, comota est quaestio de dogmate,
T u es q u i offers, e l qui offereris, et q u i recipis.
Atque alii quidem Patri tantummodo ac Spiritui
sacrificium crucis oblatum aiebant, non tamen ipsi
quoque oblatori Verbo : dicebant enim, quod si i d
concederetur, i n duas omnino personas unicus Dei
Filius divisus abiret, quae fuit nugacis sententia
Nestorii. A l i i contra affirmabant ipsi quoque Filio
factam esse oblationem, utpote uni et i n d i v i s o T r i .
nitatis summee consorti. Qui tunc igitur eloquenti
gloria gaudebant, priori sententiea &dtoBt*Y>%x&.
NlCETiG CHONlATiE
140
139
Er*nt autem h i : Sotehchus Ptnteugenus,patriar- (i)
oha designatus Antiocbiaj Syriac, ejus videlicet
,
quam Orontes alluit, et Zephyrus ventus perflat:

Eustathius Oyrrachi episcopus, Basilaces, atque
, , ,
Nieephorus, et Thessalonice episcopus Michael,
(2), .
q u i omnes gradu euo m o d i fuerunt. Atque ex his ' ,
partim quidem secreto muesabant, partim vero

, yjk
fidenter ao manifeste sententias suas enuntiabant,
* %
ac multitudinis auribus occinebant. Demuin Sote ,
ricbue Panteugenus dogma suum scripto tradidit,
,
et cuique volenti noscendum obtulit, i n q u a m v i J , delicet ipse sententiam ilecteret; ac Platonis i m i .
tatusdialogos, bujusmodi disputationem instituit.
PHILO. Compertum m i n i est, nuper duos i n s y . *
nodo diaconos de quodam dogmate inter se c o n , tendisse ; atque h o r u m Utrique favisse aliqUOS ex ' '
bis qui apud nos doctrinee p r i m a t u m tenent. Ve .
rumtamen cupienti mihi sermonuui argumenta
,
cognoscere, nondum licuit. Sed n u u i t u , vene, ;
rande amice, n u m t u , i n q u a m , intereras?
SOTERICHUS. Equidem interfui, m i jucundis . , ,
sime, et amborum orationem perquam attente a u *
e c u l t a v i : neque tamen bis -delectatus s u m , quia

plus contentionis q u a m considerationis babebant:

,

imo hujus seditionis auctoribus subirascebar, quia
,
c u m res divinae silentio potius transmiltendee siat,

prout i l l a r u m abstrusa natura postulat, et Patrum
,
monita suadent, bi j a m d i u definita prsetergrediun* ,
tur> et eilentio a veteribue pressa suscitant; ne ,
que praeceptum sapientis cujusdam viri i n mentem
revocant, qui SOli e l igni res divinas COmparans, Q , Bttk,
*
monebat, ne rectum contra solem visum intenda
m u s , connivere enim atque bebescere oculos ne , '
oesse e s t : n o n idcirco tamen ab boc pulcberrimo
*
aspectu abstinendum, sed eo caute fruendum,
*
quantum licet: item igni non eese admodum pro,
x i m a n d u m , ne comburamur, nibilominus h a u d
.
n i m i s p r o c u l consistendum, si certe calore frui
volumus.
. * , ,
P H I L . Quam bene, charum caput, de d i v i n u
} !
j u d i c a s l Prorsus e n i m i i i his religiose agendum
,
est, et curiosius studium omittendum. Quin adeo
' medicorum servanda est de hellebori usu praescri ,
ptio, quem crasso frusto sumptum purgationem
, facere a i u n t ; comminutum autem, utentem suffocare. Sed enim i l l o r u m audaciam accusare j a i n ^ .

desinamus, q u i juveoili impetu mediam lineam,

^
[ ' , ', ut laconice c u m ipsis loquar, praetervecti sunt. T u
* .
vero p r a d i c t o r u m orationem m i b i narra.
. " , , #SOT. Oratio, ut paucis dicam, erat b u j u s m o d i :

*
q u o d videlicet adsumpta a Verbo natura, sangui , Tf n e m suum n o n soli Patri, v e r u m etiam Unigeniti
(1) Sotericbus dieitor adbuc diaconus i n bac
ipsa q u a m vulgamus synodo. Porro i n catalogo
me. codicum Sfortianorum (cod. Vat. reg. 2099)
legi ego notiiiam etiam alterius operia hujus v i r i ,
qualu>enterlectoreii impertior, nempe : Soterichi
aiaeoni Constantinopotitani tractatus de generatione mterna Filii Dex\ et pro defensione vocabuli
guQ mm beatm BviUu$, qui carnem Dommi
vocavit , ad Michaelem patriarchmn.

Mi
chaelem intellige secundum, q u i sedem Conttantinopolitanam abdicavit anno Cbristi MCXLVI, i d
est decennio anie banc synodum q n e d a f l u w r i *
Sotericbum.
(2) Quatuor b i , c u m nonnullis diaooflt^nTOse
Soterioho dicuntur etiam i n Greeco acboBoqood
NicetoB Cboniat eodici o^ptBgitar*
THESAURl LIB. XXIV.
141
deitali obtulerit. Dicium hoc, cum alios multos

tuoi etiam aliquot virtute et doctrina pollentes viros turbavit, q n i a noa solum religiosis nostratium
,
rudimeatis alieoum erat, veruin etiam quia N e s t o
,
rianam divisionem invebebat. Si enim ex bis na turis altera otTert, altera vero excipit, proraus ne , ,
cesse est et i l l a m qute oiiert, sacerdotis et sacriliculi
*
instar, appellari a nobis personam : rursusqueil:* ,
.
lam naturam, q u uti Deus victimam excipit,
.
personam pariter nominari. lioc autem est morliferum Nestorii crimen.
' ;
P H i L . Quam periculose hoo existimae ab eo
dictum ?
' SOT. Utrum inscitiam appellem ao errorem,
nesoio. S i enim dixisset, quod Deus Verbum, faotus
] bomo, ipee quidem tanquam sacerdos, ratione h u , manitatis assuinptee, sacriticiura o b l u l e r i t ; idem ',
que ip*e tanquatn victima secundum carnem obla)
tus fuerit; atque idem deoique tanquam Deus r e m
6*, ,
oblatam exceperit, servata ubiqua persona actio , *
uibus naturarum a c c o u i m o d a ; boo etiain pacto
ra
'
pene dixerim, minime tutuin esse sermooeni h u , !

j u s m o d i : verum enimvero distinctasnaturas dicere
. *
uoamquamque per se operari, seposita velut per ,
sona, i d demutu pericuiosum est, et difficultate
> *
summa laborans. Utinam vero neque is qui dice - bat, neque ejus auditores sententiam hanc animo
,
.
i m b i b a n t ! Quamobrem utpote absurdam, neque
, * prolixa refutatione egentem, multum eam valere
jubeamus. Verum ei afbrmetur, baud quidem ab
, 7$ - ^ assuinpta aatura,sed ab ipso theaodrico Servatore
.
Cbristo salutarem bostiam fuisse oblatam, dispiciendum superest, utrum is SIUB quoque ipsius
divinitati sacrificium fecerit.
PHIL. Tu vero apprime dic m i b i , q u i d ille, et
' ,
q u a m d i u dixerit, quie ei sit abversatus, queenain
, argumenti bujus demonstratio fuerit.
;
SOT. Multis ille verbis sermooem suum exorna. ,
vit, q u ego quantum m e m i n i referam. Quoniam,
,
.
, , aiebat, Deus Verbum sacriiiciumquodvis sanctificat
, atque periicit, quidoi proprisequoque carnis sacri iicium sanctiticasse credeudus sit ? Haud porro a l i > ,
ter sanclibcavit, quam propriee deitati offerendo.

oprr$ x a i
P H I U Uuid ergo bac super re sentienduin nobis

est ? Utrum dictis auscultaudum, necne ?
'
'
; W
*
*
SOT. MiDime gentium,o bone ; neque enim vera

bsec videtur oralio. Eteuim nos ita potius disserimus : quandoquidem Verbum carni bypostatice
unitunr, ipsam sanctiUcavit perfecitque, cur opus
erat ut per oblationem suae ipsias deitati faciend a m , i l l a m sanctiiicaret ? Gur eamdem parficeret,
quae superne o m n i iminunis fiebat v e l voluntario
peccato, vel ex origine naturali contracto ? Hoc ei
igitur tantummodo deerat, ut Patri ceu eacriflcium
offerretur; q u a m r e m Servator saacUGcationie nomine expressit, cuui passioni proximus a i e b a t :
Ego sanctifico me ipsum propter eo. P&tet t%^
NICETifi CBONtATiE
143
144
duplicem essc sanctificationem, alteram q u a m 4 , *

ipse carni contulitcum ei hypostatice unitus est,
,
.
alternm vcro quaai per sacrificium operatus est
quod Patri obtulit.
PIIIL. Atqui si carnem, dicet aliquis, unione
. '' s u a j a m sanclificaverat, cur allera sanctificalione
, , otft
vel perfoctione opus fuit ?
; ;
SOT. Longius a proposito meo, optime Philo,
. , * 0 .
abcrrare me dicendo cogis ; attamen tui causa

bunc laborem suscipiatn. lis q u i invicem reconci. "
liautur mos est uiutui aliquid muneris, quasi con*

glutinatee amicititc arrbaiii,impertiri. Quoniam ita
quc ct nos, post Dei offensam, rcconciliari eidem
, oportebat,is quidem morem suee bonitatis minime

,
oinittens, primus ipse Deus Verbum, qui ab initio

subsistebat,substantianostrasuscepta,peccatorum
remissionem nobis largitus est, atque ex anliqua
, ,
fraude eripuit, muJtis mirisque collatis beneiiciis.

Sed quiactiaui Patrem,qui adoptionenos dignaba
t u r , a l i q u i d a nobisaccipere
flequumerat,nobisau* ,
tem nibil purum adcrat, aut Dei majestate dignum,
,
peccato omniacommaculante,idcirco ipsum tbean , i ,
drictim Vcrbum,paupertatem nostramceu media
,
tor supplens, bumanitatis forma indutus, suum
,
obtulit sanguinetn, victimam immaculatam,saluta , *
reni hostiam, ad nos cum Patro conciliandos eftica, , *
cissimam. Q u a m r e m seepe dcclarat divus Paulus:
Juslificati enim, ait in,sanguine
Filii, per ipsum
* ,
salvi erimus . Et r u r s u s : Qui inimici eramus, re',
conciliatisumusper
sanguinem Filii ejus*. Quidni

ergo valde sit absurdum dicere, sacrificium hoc Q

Deo Verbo fuisse oblatum ? Quid enim ipsum ne
;
cesse erat reconciliari nobis, q u i j a m inde ab eo
, temporc, quo se carni conjunxit,nobis erat recon ;
ciliatus ? Cur rursus non sit insanum, per hujus inodi sacrificium sibimetipsumessereconciliatum?
;
Aut naturam quidemejus exnobissumptam,pacem
, '
haberenobiscum; ejusdem vcrodeitatem humani tati unitam, oportere nobis per sacrificium recon ; *
ciliari ? Quasi cum Paulo dicamus : N u m divisus
; , est Christus ? ita ut pars ejus, amica, pars vero
.
alia, adversaria sit ?
. ' , , PHIL. A l enim, si quod Petri offertur, per Deum
,
Verbum offertur : Nemo enim, uti scriptum est,crrf
, *
Pairem venit nisi per me*; quomodo fieri poterat
ut hoc sacrificium offerretur, nisi antea ipsius ^ ,
Unigeniti deitati fuisset oblatum ?
} #49
SOT. Non Verbi deitas, sodea, namque ad i p siim orationem meam converto, sed tbeandricum
ipsummet Verbum, ceu i n assumpta natura pontifex, et tunc p r o p r i u m sanguinem obtulit, et nunc
salvatos Patri ofFert, ut gratia sua deificet: hic
quippe est oblationis finis. Intelligos autem quod
dicimus vel ex illo quod i n flgura fiebat sacrificio.
Nam quatuor i n figurali illo spectabantur, oblatio,
consecratio, elevatio, expiatio. Offerebatur enim
R o m . y , 9.
' Ibid. 10.
Joan. xiv, d.
, ,
*(
'
T^j *
. ' 4* *

145
THESAURI LIB. XXIV.
,-
. "
146
agnus consecrandus, consecratus auteio ejtissanguis a d Sancta sanctorum elevabatur, elevatum

denique expiabatur. Sicut ergo dici nequit, q u o d
offeratur i d quod j a m expiatum fuerit et Deo u n i lum, ita ne Servatoris quidem sanguis, utpote
ab ejusdeitate indivisus, d i c i potest quod naturae
ipsimet arclissime unHae oiTeratur.
* .
/.
'
, ,
,
*
;
.
,
; *
PfllL. At si Patris deitati sacrificium ofTertur,

eadem autem Unigeniti quoque cst deitas, q u i d
qureso obstat, quominus idem Unigeniti quoque
deitati offerri dicatur.
SOT. Sane eamdem, bone, deitatem inriivisam
i n tribus personis fatemur. Attamen, quod -epe
diximus, et nunc quoque repetere nos baud piget,
non natune, sed personae Patris factaest o b l a t i o ,
i t a u t e t offerens personaliter obtulcrit; parilerque recipiens nonnisi personaliter acceperit. Q uamobrem m i b i dupliciter peccare videris, d u m ct
indivisam naturam, quaotum i n te est, d i v i d i s ; ct
d u m naturis ea qum sunt personarum propria attribuis. Pneterea, si quia communis cst Filio PaIrique natura, idcirco cominunem quoquecootingitcs3sereceptionem, necessario scquitur, ut iacarnatio quoque ambobus fuerit communis. Nani si
Verbi deitas est incarnata, eadem autem dcitas i n
Patre Spirituque est, prorsus oportct ut Patrem
quoque ct Spiritum incarnatos esse dicamus.
Viden a d q u a m te absurditatcm scrmo a nobis
, cxpositus perducat?
' P l l l L . Ioterim tamen divus Basilius sententia
mem suffragatur. Etenim i n sacrosancta liturgia
Chrislo Servatori pientissime succlamat; Tu es
qui offers, et q u i offereris, et qui recipis.
'
, -
SOT. Siquideui Servatorem dicis oflcrre Patri

homines q u i p e r e u m salvi fiunt, ipsumraet vero
offerri per incruentum sacriiicium, quod i n cjus
commeraorationem fit, denique ipsum utpote Deum
recipere quce offeruntur a nobis, assentimur sermoni tuo, et pedibus i n sententiam imus. Sin vero
bas iocutiones de naturis prsedicas, omissa persona, aisque assumptam qnidem naturam ollerre
quae carnis sunt, offerri autem carnis sacriiiciiim,
ob ipsa vero divinitate banc recipi, incaute igaoD ras te funiculum ex arena contexere.
.
.
>,
.
X0T.
* Habrt m\ 26. Habr x , 10
PHIL. Nos tamen i n eadem sententia manebimus, et tibi adversabimur, neque sermoni luo seu
adulterioo cedemus, quia de Nestorii insana sententia manat.
SOT. Atqui vel his omissis, quis sano dogmate
inbutus oblationem intelligat de sacrificio illo i n
passioneperacto?r,umPaulus apostolusclaniet: Semel Christus mortuus esl piv nobis . Etrursus: Hoc
enim fecit sernel se ipsum offerendo . Denique
4
147
NICETJE
148
alibi: Unica enim oblatione contummamt eos, qui

certant, in perpetuum . Cum ergo Apostoluedicat,
femel et unicam fuisse ejus oblationem, tu eum
temet offerre quotidie affiroias ?
yo\p
' ;
PHIL. Se ipsum quidem semel obtulit, offert

tamen et nunc, ut diximus, eos q u i per ipsum
ealvi fiunt. Offertur denique perhostiam mire conversam i n ejus vivificum et salutare corpus ac
eanguinem. Nonneenimsacerdotesaudis i n singulis missis dicentes: Immolatur Agnus ?
'
SOT. Praeclare quidem hoc ab ipsis dicitur,

. *
dum veterem illampassionemtanquam praesentem
,
exprimunt. Quasi enim prasentia ac nova peragit
.
imaginando^velpotiusrepr^sentandoeaquaeolim <> , , .
patrata fuere, ritusille commemorandi, queui nos
*
observare Servator jussit. More scilicet panegyri , *
earum orationum, quibus preeterita tanquam pra;
. , ,
sentia babentur, quocunque demum die solerani,
.
tas fiat. Hinc illas locutiones, Gbristus nascitur,
. ,
vel baptizatur, oratorie usurpamus. Sic de pas
,
sione quoque Dominica loqui solemus. Haec, re, ,
verende mihi ac duleissime, viro illi refer. Et si
.
tibi salus ejus cordi est, ut a suo dogmate recedat,
suade.
. , *

PHIL. Omitte banc, "o bone c u r a m ; etenim ne
, i l l u m q u i d e m diutius adversaturum opinor, sed
*
palinodia potius cantata sententiam mutaturnm,
.
Quapropter illi ignoscendum a nobis existimo, et
in gratiam redetmdutn.
. , , ,
SOT. Ego quoque tibi, clarissime, indulgeo, et

*
resipiscenti dexteram porrigo: praesertiiu quia
*
haec nequaquam ex prsemeditato dici solent, sed

^ .
quasiex abrupto loquentibus excidunt.
SYNODUS.

Commentarius super qusRstione quffi proposita

,
fuit i n aula patriarcbali, congregatis i b i ranltis
, episcopis, et ex senatu non paucis, q u i omnes in
,
,
hac ortbodoxa sententia uno ore consenserunt,
quod non Patri solum. ?erum etiam Filio ac Spi- , ;
,
ritui sancto, uni scilicet Deitati, pretiosus Unigeniti sanguis fuerit oblatus.
, , ' ,
Mensis Januarii dia vicesima sexta, indictione
quarta, prwsidente sanctissimo domino nostro fit D
^
cecamenico patriarcha Constantinopoleos i n rede
,
divo Thomae sacra, suffragium una ferenleNicolao
,
sacratiBsimoHierosolymorum patriarcha, preesen
tibue pansebasto sebasto et magno drungario do ,

mino Stephano, gioriosussimo et magno logotbela
, domino Joanne, illustrissimo a secretis domino

,
Nicolao Zonara. illustrissimo nomopbylace et do mesticis praeposito domino Tbeodoro Paotecbne ;
* considentibusetiamsacratissimisepiscopis Epbcsi,

",
HeracletR, Ancyrre, Cyzici, S a r d i u m , Claudiopo, , ,
leos, Aatiochi in Pisidia, Athenarum, Mocesi,
, ,
'
Trapezuntis, Larissae, Rhodi, Dyrracbii, E u c b a i -
Hebr. x , 14.
THKSAURl LIB. XXIV.
149
, , , ,
, ', , , ", , ' , , , , ,
, t a r u m , R u s s i s , JEm, ApameaB, Ifethymn, P a r o

naxiee, Mesembriae, Bryseos, Gothi et Heraolidit,
astantibut etiam Deo charissimis despotie, prinoipibus, aliiique non paucii.
,
, , .
"
, xac
* ,
'
'
Memores beati apostoli Pauli d i c e n t i t ; Habe*te$

pontificem magnum, qui in caslum conscendit, Jesum Dei Fiiium, teneamus fidei, cenfemonem
;
noB quoque omnino debemus, oum aub magno
primoque pontibce eacerdotes s i m u i , apostolicum
hoc praeceptum presae sequi, oum i n a l i i s o m n i b u t
eacris dirinisque dogmatibus, tum h a u d segniof
in ipeo tremendo venerandoque mis& aacrificio,
quod sacerdotum munue constateeseprecjpuum.
Quaadoquidem igitur hffic, itase habere nece*ae e i t ,
et sermoquidem commotus fnit, q u e m a d cuncto*
r u m prope aures pervenisse j a m coatigit q u o d
nempe peractum i n salutari passione ab incaroato
Verbo sacriiicium, Dominici, inquam, corporw
eanguinisque ; et quod insupar quotidiana sacer
dotum mystica res divina, q u i n illius commtv
morationem fit, baudquaquam F i l i o oblata fuerit
vel nunc offeratur, sed Patri tantummodo.
7
,
, .
'
,
*/
,
,
,

, '
Cum praeterea deberetsacratissimus Rusaiffime*

tropolita longum iter a d provinciam propriam eutcipere, q u i euam utique sententiam aliaa j a m
aperte nobis exposuerat, nunc autem fratrum
quoque suorum hac super re mentem cognoscere
magnopere postulabat, sane oportuit non perfunctorio opere studio buic occurrere, visumque eat
mediocritati nostrae non hujus tantumi&odo regio
nis consacerdotes omnes nunc csee convocandos, sed i n primis consacerdotem nostrum ac
fratrem sanctissimiim Hierosolymorum pairiarcbam N i c o l a u m : atque insuper quotquot sunt i n
bac regia urbe sublimiores ex ordine senatorio atque doctiores.
,
,
'
Hebr. x, 23,
- |
'
, ' ,
'
Quod cum factum fuerit, plenusque sit hodiernus cousessus tum propter sanctissimi patriarcb,
ut dictum est, adventum, tum etiam aliorum ex
senatu, ut diximus praecipuorum, nec non ex hierarcbico coetu, memoratus antea Russiae metropolita, boc rursus cunctis audientibus pronuntiavit,
se quidem ita censere, quod reapse evidenter i t a
se babel, nempe vivificum sacrificium nequeinitio
c u m a Servatore Christo peractum fuit, neque denuo postbinc usque ad bodiernum diem, u n i
aeterno Unigeniti Patri oblatum fuisse vel oiTerri,
verum etiam ipsiquoque Verbo incarnato: i m o ne
sanctum quidem Spiritum hujus divinae oblationis
non esse participem ; ita utomnino Deitati, q u a m
in Trinitate personarum conjunctam et us^*oxa
151
NICETJS CH0NIATJ5
atqueunius ejusdemqne natura simulque immor-

talem esse cognoscimus, haec mysteriorum oblatio
et olim facta fucrit et nunc tiat, atque a Trinitatis
potestate o m n i tempore perficiatur. Hocilleaiebat
ae indubitanter sentire, hoc ftrmiter a dirinis
comprobari Scripturis, pro hoc demum dogmate
paratum se m o r i .
*.
lta quidem confidenti animo Russus loquebatur.

Cum autem res posceret, ut episcoporum quoque
consessus suum singillatim ferret suffragium, sacratissimus metropolitaneeecclesi Epbesi archiep i s c o p u i , baud diutius d i v i n i s u i zeli impetum continere sustinens, se cum Russo primus sentire exclamavit,atque in bac confessione moriturum confidenteradmodumaffirmabat. P a r e m s e n t e n t i a m r e liquusetiam episcoporum ccetus protulit,qui pariter
consentientes concordesque nacti sunt quotquot
erant i n eo consessu ex senatu vel aliunde convoc a t i ; ante omnes vero sanctissimum patriarcham
Hierosolymorum N i c o l a u m ; quibus accedebant
quotquot preedicto dogmalidefiniteastipulabantur
et adhaerebant.
'
'
'
'
'
(
Oportet autem et ipsorum nomina sigillatim

pcrscribere. E x senatu quidem b i : pansebastas
sebastus magnus drungarius dominus Stephanus
Comnenus,Gloriosissimus protonotarius et magnus
logothetadominusJoannes.lllustrissimusasecretis
dominus Nicolaus Zonaras. lltustrissimus nomophylax, et domesticorum praepositus Theodoras
Pantechnes. E x veneranda autem Deo cbararum
dignitatum caterva, reliquoque sacrosenatu, m a gnus arcbidiaconus, magnus oeconcmus, chartopbylax, sacellarius, protonotarius, canistrarius,
referendarius, ab actis, primus ostiarius, magister
Evangeliorum, suggestor, primus Ecclesiarum
praepositus, a supplicibus libellis, secundus ostiarius, fecundus Ecclesiarum praepositus, doctissimipatriarcbalesnotarii, secundus diaconus.aliique ; item non modica pars qui astant patriarchali
tbrono doctissimorum atque piissimorum diacon o r u m q u i firmojudicio propositae circa vivitici
sacrificii oblationem sententire adco favebant
ut ne qusestionem quidem u l l a m c u m iis h a b U
turi essent, q u i b u i c dogmati prorsus adbaererent.

,
,
, ,
'
xrr'
"
'
Post bos Deo cabrissimus primus defensor M i cbael Tbessalonicensis suam pariter sententiam
profcrre rogatus, ait se quamvis antea de hac re
dubitasset, postbinc tamen sententiee synodioae,
quffi j a m dicebatur, omnino non adversaturum,
imo eam secuturum spondebat.
Dyrrachiensis autem, cum et ab ipso postularetur ut sensura suum aperiret, primo quidem hanc
ad verbum sententiamprotulit: Domine m i sancte,
toiqut domini mel atqut ooniaoerdotai, magnit
*
,
, ,
' , ,
.
"
,
&
, *4
rfftfttttvf*
153
THESAURl U B . X X I V .
(, ) ,
. '
154
ego d e r e b u s h a u d facile judiciura meum pronunl i o . Idcircirco, veluti et alias seepe coram vestra sanotitate d i x i , nunc etiam prsesenti meo scripto aio.
Rogo videlicet sanctitatein vcstram, ut mihi perscriptaj tradantur quaenunc movontur qucestiones,
et vestroe sanctitatisde his j u d i c i a m ; u t b i s sedulo
considerati9, et cum sanctorum doctrina scripta
collatis siquidem haec consona agnovero, memeti p s u m d u b i o expediam, vobisque sine ulla hnesitatione assentiar: et post
conscnsum, siquid
insuperdubitavero, vos iterura interrogem et erudiar. Neque enim i d crubesco ; quandoquidem
magnus ctiam ille Gregorius, qui Tbeologi nomen
sortilus est, ait velle per universam vitam tanquam pucrum se gerere et discipulum. Itemque
ex elbnicit q u i d a m : Hecle est, si cuipiam vel i n senectute sapienlia ac prudentia obtiogat. Sancli
enim bomines ab ethnicis quaque nos discere s i nunt. Sanclapi vestrae preces m i b i faveant 1 H u m i lis metropolita Dyrrachii.
Post ablatumbujusmodi ab eo llbellum, c u m

eo lecto audivisset recitari publice de scriptis varias auctoritates quae favebant lucideque id con firmabant quod ab eo dubitabatur, statim in con
sessu surgens et i n medium progressus, Si antea
,

postulavi, inquit, tempus a d considerandura, ut

^{, ,
scripto meo d i x i , (imidi id fuit ne dicam scrupulosi
, , animi, hac super re nolentis ex abrupto respon ,
,
dere. Verumtainen iis j a m convictus, q u recitari
^ '
audivi hujus dogmatis testimoniis, omnera post
hinc dubitationem abjicio; aioque me prorsus

,
subscribere vestr fratemitatis sententiae; ideo '
TJJ
que rotundo ore prsDdico atque confiteor sincere
*
me credere, quod non Patri soli, sed etiaoi Filio,

totique sanctissimae Trinitati, vivificus sanguis et
) , corpus Servatoris Christi, et tunc pritnum i n Do ,
minica passione oblatum fuerit:
et deinceps
quotidianas,quee iiunt insacrismysteriis mysticas
,
oblationes, Deitati i n tribus personis subsistenti,

ab i i s q u i sacris operantur offerri.
',
,
^
'
,
*>
, ,2'
f f t | 1 tbvioc |.
Haclenus Dyrracbiensis. Tunc vero universi

sacratissimi antistites, suftragante mea quoque
mediocritate, [proedictoque sanctissimo Hierosol y m o r u m patriarcha, divino zelo commotisunt, ut
insan liujus doctriniB auctores, si q u i essent,
atque in sua adhuc haeresi perseverarent, anatbemaU subjicerent: quod si forte resipiscerent, n o n
aliter eos esse recipiendos quain divini sacrique
canones Patrumque traditiones jubent. Heec ex
Commentariis Actorum synodicoruui excerpta,
subscriptione et sigillo Joanois Deo c b a r i s s i m i
cbartophylacis Pantecbnis firmata, edita sunt
mense et indictione prwdictis, anno VIMD XIV.
(Gbristi 1156.} Subscriptio: Joanoes P & & V A & & &
chartophylax.
IM
NICETJR CBONIATiE
PATRUIt AUCTORITATES.
Quod eingulis diebus immolatur Agnus Dei,

Patris Pilius, q u i tollit peccata m u n d i ; sicuti et
i l l i , qaj mysticum quotidie sacrificium peragunt,
apud se ubmissa voce se ita agere aftirmant.
m
,
ori
'
'
'
AndremCretensis
exsermone de ramis
Palmarum.
Si igitur ita currimus, nos quoque poterimus

pro nobis omnino sine eruore immolatum (etenim
i n s y m b o l i c i i speciebus eacrificatur) totum ipsum
intra iios recipere, et substantialiter introducere,
manducatum quidem ceu panem, mente tamen
uti revera agnum intellectum.
Dominileonis
Bulgariae qui primus
promotusfuit
beato Calaphate imperatore, ex qus epistola
Dt azymis.
Sicuti Ierael, trantmiseo Erythreeo, Paecha celebravit, immolans agnum et comedens; et paulo
post: sic et nos ad terram immortalitatis per d i i n u m baptiemapergentee, imraolaTimusetadhuc
i m m o l a m u i , c u m Patrie beneplacito, rationalem
agnum Dominum nostrum Jesum Christum.
(3).
frot

(4)

.
"
'
Theodoreti ex vicesimo quarto capitulo

interpretationum in obscurtores Exodi loco$ cuius est
initium:
Cur fugieniibus mandavit Paschx fe*tum celebrare ?
* .
,
# (5);
Mandavit, acceptohyssopi fasciculo. et sanguine

immolat ovis tincto, postes ac limen i n u n g i ; ut
C U m exterminator ad percutiendos iEgyptiorum C
primogenitos veniret, viso sanguine, Hebroeorum
domos praeterveheretur : non quod hujusmodi
signis incorporea natura indigeret; sed quia per
hoc symbolum opertebat ct illos Dei providentiam,
et D03 quoque qui immaculatum A g n u m immolamus,typum jamdiudescriptum agnoscere. Btpaulo
post: Hisautemomnibusmysterianostraportendebantur. Nam et nosquoque ungimus Agni nostri
immolati sanguioe non tantum limen, verum etiam
utrumque postem, linguam videlicet ac labra purgantes et sanctiftcantes. Porro intelligitur i n l i mine quidem rationalis facultas,in duobus autem
postibus iracundia et concupiscentia.
'
. " *
^,
Magni Basilii,
ex commentariis in Isaiam
propketam
rj
Qufpcunque de victimis et bolocaustis dicuntur,

ea referri videntur ad misericordise et charitatis
rationem, quia l e x quoque universa hoc praecepto
comprehenditur: Diliges proximum tuum sieut te
(3) Edit. Combefts. p . 84.
(4) Audeo COITigere . Nam
Calaphates regnavit Constantinopoli anno 1041 ;
Leo autem dicitur electus anno 1040, apud Colet u m / % r . sacr. t. VIII, p . 498, col. 2. V i x igitur
tempora variant. Catalogua vero episcoporum
Acbridensium apud Lequinium Or. Chr. t. II,
p. 292, dicit bunc p r i m u m ex Byzantino clero

' (6).
fuisse electum. Porro hujus epistola de azymis

exatat ms. in variie codicibus. Caeterum apud
Bandinium quoque Rer. Grxcar. t. 11, p. 44, legitur .
(5) Edit. Sirmond. 1.1. p . 90.
(6JI Edit. Garner. t. I, p. 401, u b i perperam
pro
118
THESAUM UB. XXIV.
157
ipsum*. Feetomm quoque insiitutum eidem interpretationi obnoxium e r i t : ita ut Pa*cha celebre , '
mus noo i n fermento malitife et improbitatis, ted
,
axymie sinceritatis et veritatis; immolata , ,
spere, i d est seeculi flne, vera ove Cbristo,cujui
,
caro verus est cibus.
Damasceni ex capitulo LXXVI

De sanctis atque
purissimi Domini mysterii*.

, . ' (7).
Panis vinumque baud sunt typi corporis et sanguinis Christi, absit; sed ipsum Cbristi corpus
*
est quod oculis objicitur, ipso Domino dicente :
,
Uoc est, non corporis typus, sed eorpus; neque
, ,
sanguinis lypus, sed sanguis*. Imo et antea J u * , deeis dixerat: Nisi manducaveritis
rarnem
Fili*

,
hominis.non
habebitis vitam xternam .
Caro
enim mea verusetcibus, e$t sanguis meus oerus est

*
potu*
Kt rursus : Qui tne manducat, vivet *. Et
*0 . * *
paucis interjectis : Haec est pura victima atque
,
incruenta, quam ab ortu solis usque ad occasum
ipsimet oblatum i r i ait per prophetam DominlS^
*
Et paulo post : Quod si q u i antitypa corporie et
* *
eanguinis Domini panem et vinum appellaverunt,

sicuti divus Basilius, baud post, sed ante sanctifi, ,
cationem, ita de oblatione locuti sunt.
'/ ,

! *
l0
* .
*
,
,
, '
! " i l
; *
'
, '
; *
Chrysostomi
(8).
Deest
i n edit.
Edit.
(7) Edit. Uquinii, t. I, p. 271, 273.
sacerdotio.
Cum videria immolatum Dominnm et i n mensa

positum,sacerdotemque hostire assistentem atque
orantem.cunctosque di vinoillo sanguine deiibutoe;
num adbuc te existimae inter homines atque i n
hac terrestri regione vereari, et non potius te protinus i n co&los transferri, omnique c a m a l i cogitationeexanimoabjecta,nudo spiritu puraquemente
coelestia regna spectare! m i r a c u l u m ! l)ei erga
homines charitatem ! Qui c u m Patre superne sedet, hora illa omniura manibustenetur, sequetraditamplecti, teneri, et frui volentibus. Stat eacerdos, baud ignem sicut Elias ferens sed sanctum
Spiritum ; precesque diu protrahit, n o n ut flamroa desuper accensa propositam oblationem absuD mat,sed u t g r a t i a i n victimain decidens, p e r i p s a m
omnium animos inflammet,ignitoque argentolucidiores efficiat. Quis hoc ergo trenaendum mysterium, nisi plane inanit ac furit, despicere poterit ?
A n nesc.is.nullara bumanam animam ignem hujus
sacrificii fore toleraturam, imo otnnes destructum
iri,nisi validum divinae gratise adesset praesidium ?
Si quis enim cogitet quanti negotii s i l bominem
carne adbuc ct sanguine implicitum, ad beatam
L c v i t . x i x ; Matth. xxu,39. Matth. x x v i , 26, 27.

h
ex tertio libro De
10
Joan. v i , 54.
11
ibid. 56. " M a l a c h . i , ii.
(8) Edit. Montf.,t I, p , m .
NICET CHONIATiE
189
i l l a m et incorruptam naturam proxime accedere,

tuno proclare iDteiliget,quantum sacerdolibushonoremsanctiSpiritusgratialargitasit.Perhaoceoim
ethasc et aiia etiam kis haud inferiora efficiuntur.
,
;
* ,
, '.
Ejusdem
ex sexto de sacerdotio
libro.
Cum autem et sanctum Spiritum invocat, et

tremenduin mysterium perficit, et communem
continuo Dominum contigerit, q u i d a m , oro, de
aacerdote existimabimus ? quantam i n eo puritatem, quantam pietatem exigeinus ? Cogita enim
qualcs esse debeant, q u talia tractant m a n u s ;
qualis lingua, quae illa verba cffundit; q u i d n i

purissima et sanctissima anima, qnire tantum S p i ritum rccipit. Tunc et angeli sacerdoti astant,
et cojlestibus virtutibus totum sanctuarium atque
omnis circa altare locus impletur, ob eum honor a n d u m q u i iliic jacet. Quod quidcm facile nobis
pcrsuadere potest ipsa mysteriorum,quee i b i fiunt,
dignitas. Ego vero etiam quemdam narrantemaudire m c i u i n i , se a sene viro aduiirabili, et revelationes videre solito iutellexisse, quod is n i m i r u m
visionis hujusmodi beneiicio fruitus esset, ut pcr
illud tcmpus multitudinem angelorum aspiceret,
quantuin bomini liceret, vestibus indutam splendidis, ciroa aitarc diffusam, demissis bumi oculis,
ccu milites videre est qui regi preesenti astant.
Cui prorsus ego narrationi assentior.
Ejusdetn ex libro adversus
l s
Et sicuti prisca lex oves vitulosque habuit, ita

h a c nova Doiuinicum sanguinem: IIoc facite, i n quit, m tneam commemoralionem .
Viden u t a b ducit a Judaicis ritibus et abstrabit ? Sicut i l l u d
faciebatis, inquit, ob commemorationem iEgyptiacorum miraculorum, ita et hoc inquit, ob meraoriam mei. Illud ob primogenitorutn salutem
effusum fuit, boc i n remissionem peccatorum u n i versiorbis. Quid ergo ? Num etiam antiquuin illud,
ait, sacrificium est ? Nego enimvero. Propterea
e n i m d i x i t lloc facite, ut ab illo abstraheret.Nam
si hoc remissionem peccatorum, ut reapso fit,
operatur, superest ut illud j a m sitinutile.
1 1
Psal. cix.4.
(9) E d i t , p . 4 M .
'
(9).
, - -
,
* .
Judxos.
Portendens Deus legalis sacerdotii dissolutionem, ait per Davidem : Tu es sacerdosin ceternum
secundumordmem
Melchisedec
, q u i nequaquam
legales victimas offerebat,sed preces pancmque et
vinum, ut sacra bistoria tradit. Constat autem legalem quoque politiam simul c u m Aaronis sacerdolio cessasse, Melcbisedeci vero sacerdotiumcum
conveniento sibi politia successisse.
Ejusdcm ex interpretatione Evangelii
secundum
Matthxum.
"
(10).

, *
, '
'
$
.

.

-,
,
,
) ; .
L u c , xxu, 19.
(10) Confor orat VII adYtnui Judooti
161
THBSAURI
LIB. XXIV.
Ejusdem
161
interpretatione Episiolce
ad ffebrctoi.
Specta enim : superne sacerdotem h a b e m u i ,

superne victimam. Tales nos adducimus vicdmas,
q u i n illo queunt altari offerri.
* * ,

Ejusdem
*
>

'
*
,
ex sermone de Thoma apostolo.
Scio Christum Dei Patris F i l i u m tanquam Deum.

Scio Christum Matris ancillae suae tanquam Filium
manibus gestatuui. Scio Christum Deo Patri c o n eubstantialem. Scio Christum hominibus consubstantialem, uti bominem ez bominibus. Scio Christura coelestem et terrenum, invisibilem et visibil e m . Scio Christum impalpabilem, et a Thoma
palpatum. Scio Christum phalangem verbo proeternentem, eumdemque mortuos suscitantem, et
plurima efficientem miracula suee divinitatis virtute. Scio Christum esurientem, sitientem, agonizantem, laborantem, sudantemin bumana naturau
Scio Christum i n carne mortuum. Et q u a n q u a m
naturarum ejus diiTerentiam agoosco, u n i c u m F i l i u m i n duoe filios non divido.
-
*
,
(1 1).
(12).

* , *
tuoi
, - *
,
*
7*/>
Ejusdem in sancta lumina.

Hic est Filius meus dilectus in guo mihicomplacui . Filius consubstantialis non alius substantiae;
consubstantialis mibi quatenus invisibilis, con&ubatantialis vobis quatenus visibilis, sed sine peccato.
Non est alius Filius meus, ct alius Marire filius. Ne
separetis humanHatem ejus ab ejusdem divinitate;
sunt enim iodivisibiles.
Ejusdem
.
" , / ,
,
ex interpretatione Evangelii
Joannem.
secundum
Cum ad altare acccdis, et Cbrisli sanguinem ex

calice hauris, ezistima te ad Cbristi latus os apponere, atque inde potare.
Ejusdem ex eadem interpretatione,

Sicuti enim Judeei circumciduntur, i t a et nos
baptizaraur. Sicuti illi unum Deum Patrem confitentur, sic nos c u m Patrc Filium quoque ct S p i r i tum sanctum. Sicut illi ovem mactabant qu Cbristi typus erat, sic nos haud amplius ovem
typura immolamus, sed ipsam veritatem C b r i stum.
.
"
*
,
,
.

, >
,
.
'
).
(13)
Theologi ex oratione de iheologia et episcoporum

comtitutione.
Textus Magni Dei et bostisB et pontificis.
Basilii m i n i m i interpretatio. Magnum quidom
Deum, Dominum nostrum Jesum Christum dicit,
"Matth. , 17.
(11) Conferantur hcec c u m edit. t. V l U , u b i de
S. Thoma. sed aliter.
(12) De QOC argumento non semel concionatus
est Chrysostomus, ut constat ex editis ejus sermonibus.
(12) Cod, , certo errore amanuensis de
magno Basilio cogitare soliti. Atqui non magni,

sed minimi Basilii nabentur manuscripti cominentarii ad Nazianzeni orationes, a me quoque observati i n codd. De bis loquitur Bandinius ood. gr.
U u r e n t , 1.1., p . 536.
NIGBTA ( OlflATiB
itl
non tamen nuno Patrem. Hoc adnotamus adTertu*

itlos qni vocabulum magnum Patri tantum ascribunt, Pilio autem parte aecundas dant. Uostiam
porro et poatiiicem appellant, iliud quidem ob
paftsionem et pro nostra salute obiationem; alterum
autera, quia non ab alio, sed propria Yoluntate
immolatus fuit, et a d voluntariam mortem accessit.
Sancti Maximi.
Dei Verbum temel i n caroe natum, bie quidem
q u i volunt, sponte ob euam erga bomines cbaritatem semper renascitur. Fitque infans, se ipsum
virtutibus corporaliter i n illis effiogene, taotumque se demontrans quantum oontinere valet ille
qui c a p i t ; haud sane invidia aliqua suae magnitudinis speciem minuens, sed q u i a trutina veluti
examinatillorum q u i se videre cupiunt virtutem.
Sic igitur aemper apparens, pro recipientium m e rito Dei Verbum, semper manet per m j s t e h i exceUentiam invieibiie. Unde eapienter divus apostolus myslerii virtutem discernens, a i t : Jesus
Christus heri et hodie, idemque in xternum
.
Sciens semper novum ease mysterium et nulla
mentis comprebeasione veterascens.
u
Photxi patriarchce
ex sermone de sancti
mystagogia.
Spiritus
164
'
'
,
' , '
" , .

(14).
, ,
,
[ood.
] *
,
*

*
* ku
Idcirco paulo post a d d i t : Ille me

glorificabit ;
ubique scilicet consubstantialitatem, et unitatem
naturae, parieque bonoris digaitatem incolumem
servans.Tanquam si quis diceret, supereubstantiali
et gloriosissimae Trinitati commune esse, ut se i n vicem ineffabili oratione dilaudent. Et paucis t n terjectis: Est illis communis dominatio, virtus,
potentia : sic rureus et gloria, n o n ea solum q u
a nobis attribuitur, v e n i m etiam illa mutua q u a m
inter se invicem accipiunt.
Magni Athanasii
ex sermone de Incarnatione.
17
'
'
'
.
.

.
Primoquidero suum amortuis suscitavit corpus

Dominus, secumque exaltavit. Deinde membra
quoque corporis sui suscitabit, ut omnia illis l a r giatur utpote Deus, quaecunque ipse suscepit ut
homo. Ipse igitur sibi impertitur vitam, ipse se
sanctificat, ipse se exaltat. C u m ergo ait quod
Pater ipsum sanclibcavit, et resuscitavit, sibique
s o m e n super omne nomen largitus est, vitamque
donavit, satis constat, quod per ipsum o m n i a P a tor operatur. Per ipaum itaque eumdem suscitat,
peripsumeumdamsanctificat,per ipaum eumdemmet exaltat. Ei oum epiritum auum i n Patris m a nus uti bomo commendat, sibi ipsi commendat ut
Deo, ut bomines Deo commendet. Ipse enim Dei
manus est.
17
,
,
, *
, ,
Joan. X Y I , 44.
(14) l n capitulis tbeologicis d. Combefis. 1.1, p, 512.
'
' '
Hebr. xiu, 8.
466
THESAURI LlB. XXTV
165
,
*
. >
5
'
* ;
. ,
)
, , ,
Ejusdem ex interpretatione P$alteriiad ea verba:

F i a i manus tua ad salvandttm me.
Quapro qunam sit Dei maous pro q u a sic obsecrat dicens: In manu forti eduxit Israelem Deus
ex iEgypto. Quaenam haec est? Cbristus Jesus. H i c
enim eet manue et dextera Dei. Fxat igitur, ait,
manus tua ad saivandum rm
Fortasse et verbum
fiat ita eigniftcat: Veniat manus tua ad nativitatem,
ut salvet me.
Sancii Cyrilli
ex antirrheticis sermonibus contra

pneumatomacho*.
Digitum Dei solet Scriptura apellare Spirittun
sanctum, sicuti Christus dixit: Si ego tn digito Dei
ejicio dxmoma
i d quod alius evangelista in Spiritu Dei dicit. Sic item dextoram bracbiumque
Filium appellat, ut est i l l u d : Servavxt eum dextera
/uj, et brackium sanctum tuum . Sicuti ergo
bracbium consubstantiale est ei cuj u i est brachium,
sic digitus ei cujus est digitus. Ergo patri Filioque
consubstantialis estSpiritus sanctus.
(15).

, ,
11
" ,
*
, *

.
Quod idem unusque estqui offert et q u i offertur

et q u i recipit, uti pontifex, boetia, Deue, nempe
Dominus noster Jesus Cbristus.
, "
, ,
, .
'
, *
Q
Q
Ex precatione magni Basilii, cujus initium:

Nemo dignus.
Dignare, ut tibi offerantur pro me peccatore et
iadigno servo tuo h c dona. Tu enim es offerens,
et oblatus, et receptor, et distributor Deus noster.
Sancti Cyrilli
Alexandrini
in myslicam
ccenam,
.

,
* *
,
(16).
oV/
,
' '
, ,

* vxip ,
" A a L C X Y H I , 173.
Luc xi, 20.
i 0
Bibamus sanctum ejus sanguinem, a d peccatorum nostrorum remissionem, et immortalitatie

cum ipso participationem ; credentes simul, i p s u m
eose sacerdotem et bostiam, ipsum q u i offert, et
qui offertur, et q u i recipit, et qui distribuit. Neque idcirco i n duas personas dividimus divinam
D et mseparabilem atque mconfusam unioaem u a i u i
de venerabili Trinitate.
Sancti Cyrilli ffierosolymitani ex termone in festo
de occursu Domini, cujus est initium: Gaude
magnopere.
Infantem video, q u i legalem i n terris bostiam
offert; sed bunc ipsum o m n i u m pias oblationes i a
ccebs recipieatem, eumdem i n cberubico tbroao
magaifice residentem, eumdem oblatum et sanctificatum, eumdem omnia sanctificantem et purgantem. Ipse donum est, ipse pontifex, ipse propitiatorium, ipse offerens, ipse victima pro mundo
oblata, ipse ignis, ipse bolocaustum, ipse l i g n u m
Mattb. xn. 28.
f l
Psal. L X X X X Y I I , 1.
Deeet i n edit. .
(i5 De h u j u s operis titulo a l i b i , ut puto, dicturi sumus.
(16). E d i t . Auberti, t. V, part. II, p . 378
I
167
NIGETiB CHONIATifi
vit et SCientiae, ipse agnus,ipse gladlUS SpiritUS,

ipse pastor, ipse agniculus, ipse sacriftcator, ipse
lex, ipse denique legem implens.
168
xai , ,
, , ,
, , .
Sancti CyriUi
Alexandrini
exduodecim
eapiiulis
adversus Theodoretum.
Cum autem factus est homo, sacerdotis quoque
gessit officium, haud saneut Deo tanquam majori
rem sacram faceret, scd ut et sibi ct Patri nostr
fidei confessionem exhiberet. Pudet te audientem,
q u o d sacerdos fuerit quatenus bomo ? Cur deinde
n o n miraris, quod non ceeterorum sacerdotum
more sacriiicat, sed sibi i p s i potius ac Patri?
'
#,
.
, ,

, . ;

, J
Ejusdem ex sermone ad reginas*

Ipse igitur fuit sacerdos quatenus hoino, q u a n q u a m o m n i u m excipiebat sacrificia quatenus Deus.
Ipse hostia secundum carnem, idemque peccata
nostra condonans pro deitatis suae pofestate.
Ejusdem ex loco ubi de obedienlia
Christi.
(17).
" ,
Animadverte quomodo sacerdotium gerit uti b o *"
mo, iitque niediator Dei et h o m i n u m . Cujusvis
"
enim sacerdotis est intereedere. Verumtamen sa ' ,
crificium haud illa ratione, q u a caeteri sacerdotes,

i d cst serviliter oftert; ita ut n i h i l ex sacriiicio ad
i p s u m redundet: sed sibi operatur, et per se C ' *
. * , ipsum, atque i n scse Deo et Patri. Et paucis t n ,
terjectis : Igitur etiamsi saorificare secundum hu .
manam naturam dicitur, nibilo tamea minus ho
stiam ipsemet suscipit quatenus D e u s ; idem scilicet Deus s i m u l a t q u e homo.
' .
Ex tetraevangelio, inlcrprctatio
archiepiscopi
Btdgarix.
,
Lucas autem ait, i d quoque dixisse Domi
n u m : Hoc facite in meam commemorationem

,
,
xatvov

IIoc, inquit, est novum mysterium ; illud vero

vetus. Et illud quidem ob m c m o r i a m fiebat
servatorum i n Êgypto Hebraicorum primogeuito ,
r u m , et illius quam Judcei adepti sunt libertatis;

hoc autem i n domini commomorationero iit. Per D

hoc enim sacriiicium i n memoriam nobis revoca ,
mus, quod is suum corpus morti tradiderit, suum $ que sanguinem fuderit; perpetuoque hoc ritu me.
m o r i a m rei renovamus. Vidcn' quomodo a vetere

; sacrificio a d n o v u m transtulit ? Cur enim diutius

;
opus crat imagine his q u i prototypum j a m tene
bant? P o r r o a i t Cbrysostomus, Christum ipsum
initium fecisse parlicipandi oi mysterio, ut ita i m - ,
*
pelleret quominus a vescendo carne et sanguine

propter rei insolentiani non abhorrerent. Id q u o d

ejus dicto salis demonstratur; Dico enirn vobis,

,
non bibam ulterius ex hoc genimine vitis, usque ad
'
dieni illam cum illud novum vobiscum bibam in re-
L u c . xxii, 19.
(17) Particula est heec ejusdem sermonis Cyrilliani a d reginas.
T H E S A U R l LIB. XXIV.
169
,
, t
.
* ,
, . "
, ,
tfctv
,
,
.
.
, ,
, ,
,
(iS)
gno / m m e i " . Quod si calicem gustavit. utique

et panem.
Ejusdem dediclo illo Epistolaead Colossenses magni Pauli: pei* ipsum ornnia reconciliare in
te ipsnm .
11
Per tpsum, i l est ipse q u i salutem operatns es*,

hanc nobis contulit. Ne autem forte existimeseum
famuli crdinem suscepissc, dicit de se ipso, quod
ipse sibi homines reconciliaverit, cum alibi d i xisset Deo eosdem reconciliasse. Est ergo id commune F i l i o Patrique. Haud porro dixit conciliassc,
sed reconciliasse, hoc est ceu debitum quoddam
j a m d i u solvendum reddidisse.
Sancti Athanasii
ex interpretatione
saceraolium.
quid sit regale
Melcbisedecb quidam rex Salem. Postremum

boc vocabulum pacem significat, erat quippe bic
bomo Cbristi typus, non solum quia sine patre ac
matre, sed q u i a et regum et sacerdotuui officio
fungebatur, et incruentum sacrificium pane ac
Tino portendcbat. Hic ergo exhibuit i n se regale
sacerdotium' . Secundum auteui praesentem p o l i tiara Christus nobis verus est Melchisedech, utpote
qui vere est sine patre et sine matre ; hoc quidem
antea, illud vero postea; et princeps p a c i s " . Rex
quidem ut Deus, sacerdos vero utpotc sui ipsius
sacriiicator et oblator. Ipse enim ct sacerdos et
victima est.

^ c

> '
Cosmx Indicopleustx ex ejus procemio ad psalterium, dum enarrat tanquam in Iransitu verba
, Dilexistijustitiam
et odisti iniquitatem,
et reliqua.
De sua humanitate d i c i t : Dilexisfi justitiam et

odisti iniquitatem; propterea unxit te Deus, Deus
,
tuus, oleo laelilix prse consortibus tuis* . Non

enim deilas, propter justitiie araorem etiniquitatis
. " ,
odium ungitur : neque haec ungitur, ncque Deum
,
supra se babct, ipsa enim unctio Deus est; sed
,
utique bumanitas ejus ungitur oleo Ixtitise, vide ,
licet sancto Spiritu, Prx consortibus ejus, i d est
*
pree omnibus unctis. Ueitas eniiu consortein non
* ,
habet; unus est enim Deus, Pater, Filius, et S p i *
ritus sanctus. Christi auteua buinanitas, prae c u n ,
ctis hominibus, pra*cipue cbrismate delibutos h a * bet consorles. Propterea dixit, Christi humanitatem
^ prai Clinctis unctam fllisse sancto Spiritu et 1 ,
tute ; quod nulli aliorum u n c t o r u i D sic dicere con' *
tigit. P r CUnctis participiblis, t u i s . Universum

vero psalrnum de Christo et Ecclesia, tanquam de

rege et regali sponsa dixit ad finera usque David.
, *
* MaUb. x x v i , 29.
14
Coloss. i , 20. 1 Petr. n, 9.
(iS) Melchisedici sacrificium incruentum ex

paiie Wnoque, portendisse SS. Eucharistiam,
saiis communis et recta Patrum seatentia est.
Quod vero q u i d a m Armenii beterodoxi hinc s u munt a r g u m e n t u m pro vini meri oblatione, ut
ipsi faciunt, aquse admistioae exclusa, mera
haec vanitas est. Namque utrum proprie meraPATROL.
GR. C X L .
86
Isa. I X , 6.
57
Psal. XLIV, 8.
c u m Melcbisedecus ipse obtulerit, incertum e s t ;

ab evangelico autem vocabulo , miscens,
alque ab Ecclesiarum traditionci aqu mistio
perspicue suadetur vel potius prteoipilur.
(19) Bxstat in CosmaB Topographia
Christiana,
ed. Montf. p. 226-228.
171
NlGETifi CHONIATJS
171
Similiter c l quinquagesimum nonum psalmum de ^

eodera reeitavit. Quam rem testatur ipse Doniinus
' * !
Judteis dicens : Quomodo ergo David in
Spiritu

sancto vocat eum Dominum his vtrbis : Dixil Do
iv
minui Domino meo : Scde dextris m e t s " ? Si
, ;
Filius ejus est, quomodo Dominua ejusdem est?
, ; priv
Ergo verbis, Dominus ejus Deum inanifeste ap *
pellat. T u m verba, Sede dextris meis, perspicue
'
*}
humanitati conveniunt; n a m vocabulum, sede, de .
nondum sedente dicitur. Atqui deitas i n sua bea rc , *
titudine, bonore gloriaque fundata sedet, quin ab

aliquo majore a d i d vocetur aut compeUatur : sed
* $
ulique Christi bumanitas ab unita sibi inseparabi ^
liter deitate invitatur d u m audit, Sede dextris
, $ fif
meis, i d est veluti i n bonoris mei paritate. Neque
y
enim vel dextram vel sinistram Deus babet, utpote

non circumscriptus. Dicit e r g o : Sede i n honore
meo, tanquam m c a persona, utpote iinago Dei
universo mundo ostentata. Quippe ita Daniel quoque a i t : Et ipsi datum est regnum, honor, potesta$
et reliqua. Quinadeo ipse Dominus dixit :
Data est mihiomnispotestas
in ccelo et in
lerra .
Mox vero i n ejusdem psalmi progressu a i l de d i vinitate : Ex utero ante Luciferum genui te* :
tanquam si Pater a d Filium ratione divinitatis
d i c a t : Ante omnem creaturam ex utero, boc vocabulo consubstantialitatem denotare volens; non
postea assumeos, sed i n me ipso te babens sine
principio vel fine : tanquam ex utero ex nostra
substantia te genui conjunctum m i h i et coexsistentem. Deinde rursus iJlicoque de bumanitate prffi- Q
d i c a t : Juravit Dominus, et non pcmitebit eum,
tu es sacerdoi in xtemum secundum
ordinem
Melchisedeth**:
n o n enim deitas sacrificat, sed
poiius colitur ot hostias recipit. Meminit bujus testimonii Paulus quoque apostolus i n Epistola ad
Hebreeos sic : Sicuti Aaron, sic ei Christus nequaquam sibi sacerdotii honorem vindicavxt, sed qui
dixit ei: Filius meus es iu, ego hodie genui le. S i cut et alibi a i t : Tu es sacerdos in xternum secundum ordinem Melchisedech
: videlicet oinnia de
humanitate intelligens.
u
90
, ,
*
,
.
.
)
*

) ,
'
"
, ,
.
3 '*
',
, ' ^
, ,
33
Syllogismus
magni drungarii
domini Stephani.
Num universam deitatem, quae deitas sciJicet i n

tribus spectatur personis, Patre Fibo et Spiritu j)
sancto, ofTendimus nos pracepti transgressione,
an potius solum Patrem ? Si Patrem tantummodo
offendimus, utiquehuic soli, juxta hos blaterones,
reconciliati sumus per Filii ejus incarnati sanguin e m . Quod si totam Trinitatem offendimus. u t i que toti Trinitati oblatus fuit unigeniti F i l i i Dei
sanguis. Sicut enim i n uno eodemque Christo, qui
in unica persona subsistit, agnoscitur corruptibilitas et incorruptibilitas, mortalitas et immorta-
/). .
"
, , ,
;
>5 ,
. "
*>
" Mattb. xii, 43, 44. Dan. , 14. " Matlb. x x v u i , 18.
v, 4-6.
1 1
P s a l . cix, 3.
1 1
i b i d . *.
Heb,
THESAURI LIB. XXIV.
173
, .
Eustratii
, -
) (21)
, ,
,
TI
litas, sic etiam oblatio et receptio. Idem c n i m

quatenus *"homo obtulit, quatenus
*
-Deus recepit.
*
1

(20).
17
Nicxni
ex secundo De azymis
sermone.
Revcra et c u m salutaris passionis sacriflcium,

ei qui pro nobis est passus oflertur, sive pro nostra corporali vita, sivc pro animabus nostris ut
remittantur ea quoe i n vita peccavimus, sive pro
iis q u i hinc migraverunt, nccesse est pane?n i l l u m
qui oiTertur esse fcrmentatum, q u i a fermentum
animiB symbolum est. Namet Christi in passione
corpus v i v u m erat et animatum ; et nostra s i m i liter sacrificia, pro remissione peccatoruin, sive
adhuc viventium iidelium sive defunctorum, pro
animabus offeruntur. Nihil vero prorsus ofiicit,
quod aliquando ob gratiarum actioncm pro corporali nostra vita, panem oiFerimue: sicuti enim
corpus nostrum Dominus per incarnationoiii fecit
suum, ita panem quem pro se quisquc oflert, sibi
vindicans suum corpus efiicit, nobisque retribuit.
.
, .
'
;

(22).
* \\rcoov
,
,
)
'
TJ
Redemptionis pretium duplici sub notiono generatim consideratur, niniirum ut eaptivorum

redimiae, atque ut captivoruin doinino d o n u m
Q oblatum. Cbristisangnis,quatenusrediiiiiarum vice
fungitur, sanc prctium rcdemptionis dici potest:
verumtamen quatenus donum mangoni cst, illo
nomine uti nequit. Et quidem alia multa redemptionis proprie dicto pretio insunt, qiue arcanae
buic et incnarrabili ajcononiite n o n congruunt.
Siquidem q u i pretium dedit, quia rci ejus rieinceps dominus esse non potest, detrimentum necessarium patitur: contra qui accipit, lucro a u getur, fitque rei dominus qua3 i n ejus poteslate
antea non erat. Nunc omne contra est. Qui pretium obtulit (quandoquidem omnia i n Dei potestate sunt, neque ipsius Abelis ncque martyrum
sanguis ab ejus providentia dominioquc abfuit),
hic, i n q u a m , nullum ccpit detrimentum. Nani
^ quis oruniuo existimare velit, ab eo qui famulorum

suorum, et quorum sanguis exbaustus fuit, c u
ram gerit, quique mortuorum tanquam viventium
,
clamores audit; quis, i n q u a m , putet, salutarem
;
et q u i orbem viviftcat sanguinem, in tbesauris

,

p r o v i d e n t i i E suee ab eo non fuisse iucolumem con*|* servatum, atque ab omni corporea corruptione
defensum ? Non igitur damnum passus est q u i

pretium
contolit, i m o universi generis nostri clemens Jesus salutein lucratus est.
" ,
, }
Photii patriarchae; ex semone, cujus initium est:

Quomodo et voluntaria
simul et
involuntaria
Vatri mors Christi dici queat. Et quomodo m r sus accidai ut eadern mors diabolo
voluntaria
simulque involontaria
fuerit.
(20) Son exstant h i de azymis sermones E u stratu.

(21) L e v e m o p p i d o b a n c objectionem Grflecorum
judicat C i a m p i n i u s i n suo de Azymo opusculo
cap. l . T o m c a p . 3, a p u d eumdem dissolvit eam
Gnecus Gennadius, q u i concludit utrumque r i tum sive Latinum sive Graecum recte se nabere,
(22) Est hoc Photii queestio Ampbilochiana 24.
q u a m nos edidimus Scrip., vet. 1.1. Fragmentuxn
hoc legitur i b i , p . 79.
175
NICETJE
CHONIATJC
Damasceni.
U n v e r s o r u m Deus et Pater vultne quatenus P a ter est, an quatenus Deus? Si quatenus Pater, alia
erit volunlas ejus quam F i l i i ; neque enim Pater
idem e s t q u i Filius. Sin vultquatenus Deus, Deus
auteni aeque ost Filius et sanctus Spiritus, utique
voluntas naturae est, i d est naturalis. Ergo tu quoque eimiliter syllogismum instrue : Universorum
Deus et Pater, nuni quatenus Patcr est, sanguinem
Unigeniti excepit, an quatenus Deus? Siquatenua
Pater, alia erit ejus virtus et operatio quam F i l i i ;
non enim idem Pater ac Filius. Sin quateous Deus
est excepit, Deus autem eeque est Filius et Spiritus sanctus, sequitur ut Lnigeniti sanguinem, i d
est, unius de saucta Trinitate, eadem sancta T r i nitas, quatenus Deus est, exceperit
tj
Ex libro synodico gui in Magna Ecclesia
legilur.
* 6 , /
' ; * ' ,
torac ' ,, .

'
*,
>>
* ; ' ' ,

' , 4
tti
,
* .
'
(23).'
li? q u i dicunt, quod Dominus et Servator noeter Jesus Christus, tempore salutaris s u passionis, pretiosi sui corporis sanguinisque sacriiicium,
tanquam poutifcx in humana pro nobis assurapta
natura, quia et sacrilicator est et victima, ut magnus ait theologus Gregorius, obtulerit quidem
Deo Patri, non tamen ipse Unigenitus exceperit
quatenus Deus, itemque Spiritus sanctus ; ita ut
bac affirmatione excludant i p s u m Dei Verbuin, nec
non consubstantialem et congloriosum Spiritum
Paracletum, a d i v i n i honoris puritate ac dignitate,
anatbema.
'
^ , .
lis q u i peraclum quotidie sacrificinm a Christi

sacerdotibus divina mysteria tractantibus non
concedunt sanct Trinitati offerri, conlradicentes
sanctis divinisque Patribus Basilio et Chrysostomo,
quibuscum consentiunt et reliqui pleni Deo Patres
in euis sermonibus atque scriptis : anatbema.
'

, $
,
Iis q u i cum audiunt Servatorem i n instituto a

se divinorum mysteriorum sacrificio dicentem :
Hoc facite in meam commemorationem* , h a u d
recte intelligunt vocabulum comrnemorationem,sed
dicere audent quod sacerdotes pbantastice el i m a ginarie renovant peractum a Servatore nostro
i n pretiosa cruce sacrificium sui corporis atque D
sanguinis ob communem bumanae naturee redemptionem ac propitiationem, d u m quotidianam bostiam offerunt eo ritu quem Sertator Dominusque
noster t r a d i d i t ; ideoque diversum esse hoc sacriHcium astruunt ab illo quod Servator noster olim
peregit, ad idemque nonnisi phantastice et i m a ginarie referri; his, i n q u a m , tanquan evacuantibue tremendi divinique sacrificii myslerium, per
K
**-
'
, ffiv
irvai
* L u c . , 19.
(23) Libri s y D o d i c i Magn, i d est Constantinopolitanae Ecclesiae bonas particulas, nos w d t a v i m u s
ex c o d . Vat. Spicileg. t. VII, i n Praefationa.
178
THESAURl L l B . XXIV.
J77
oV
quod futurne vitie arrham accipimus; presertiin

cum divus Pater ct sapientissimus Joannes Chrysostomus perspicue docuerit nullam esse utriusque
sacrificii differentiam, unumque et i l o m aifirmaverit i n multis magni Pauli interj.: etationibus :
anatberoa.
,
,
- fj
, .

,
&
ACTA SYXODICA
DE DOGMATE CUJUS AUCTOR FUIT
PANTEUGENUS SOTERICHUS.
^' , .
TJ|
, Q
Iis q u i iemporum dislantias i n conciliatione h u mance naturoe cuin divina beataque viviftcre s a n ctissimoeque Trinita'isexcogitant atque i n v e h u n l ;
et primo quidem statuunt nos fuisse conciliatos
unigenito Verbo v i assumptffi ab ipso humanitatis, postea vero concilialos quoque Dco P a t h tempore salutaris passionis Christi D o m i n i ; atque ita
dividunt i n d i v i s i b i l i a ; euin contra d i v i beatique
Patres per uoiversum simul incarnationis myster i u m sibi nos conciliatos ab Unigenito doceant,
et per ipsum Deo Patri, consequeoterque o i n nino etiam sanctissimo et vivifico S p i r i t u i : b i s ,
inquam, tanquara novarum qiiffistionum et pcregrinarum auctoribus, anatbema.
Mensis Maii die duodecima, indictionc quinta.

Proesidente a Deo coronato imperatore potentissimo domino Manuele Comneno, i n Blachernarum
palatio, assistentibus sancbe majestati ejus valdo
amabilibus ejusdcm consobrini?, filiis illustris sebastocratoris domini Andronici protoscbasti ;
Protovestiario domino Joanne Comneno. cjusque fratre doraino Alexio ;

Valde amabili consobrino potentis sanctique
imperatoris domino Alexio Contostepbano ;
Pansebasto sebasto genero potentis sanctique

nostri imperatoris domino Joanne Cantacuzeno ;
Pansebasto sebasto genero beatissimre porpbyrogeniUe valdeque amabilis sororis potentis sanctique nostri imperatoris, dorainee Theodorre, domino Joanne Angelo ;
Pansebasto sebasto domino Joannc Contostcpbano ;
Pansebasto sebasto domino Constantino Palreologo;
Pansebasto sebasto domino Alexio Palneologo;
'
Pansebasto sebasto et eparcbo domino Andronico Garaatero ;

Gloriosissimo magno logariasta sebasto et protonotario domino Joanne ;
Gloriosissimo protonotario, et Caniclei praeposito, domino Tbeodoro S t y p i o t a ;
GloriosissimomysUcodommo^cepôTOôtViXi^
179
NICETiG CHONIATiE
(loriosissimo magno drungario domioo Joanne

Macrembolita ;
Magno perillustri protoasecretis domino Nicolao Z o n a r a ;
Magno perillustri protocaratore et a supplicibus libellis domino Micbacle Camatero ;
181
ur/
Magno perillustri protocuratore nomophylace,

et domesticis rebus pneposito Tbeodoro Pantecbne;
Magno perillustri protocuratore ot custode domino E b a B u r t e o ;
Presente senalu, et considentibus ncgotiumque
siniul agcntibus ;
Constantinopoleos patriarcba Constantino ;
Hierosolymorum patriarcba monacho J o a n n e ; g
Considente nobiscum electo quoque magme Dei
urbis Antiocbife Sotericbo Panteugeno ;
>
Rem propositam simul urgentibus :

Archiepiscopo totius Bulgari monacho Joanne;
rjf
Archicpiscopo C y p r i monacho Joanne ;

Pariter simul censentibus nobis episcopis Ca?sare.r Stepbano, Cyzici Joanne, Nicomediee Theophylacto, Sidoe Joanne, Tbessalonicee Basilio, Neocaesareee <:onstantino,Laodiceee Calo,CorinthiTbeodoro, Atbenarum Georgio,Mocesi Leone, Naupacti
Basilio, Pbilippopoleos Theodoro, Adrianopoleos
Leone, Apameee Georgio, Corcyne CoDstantino,
Ataliai Nicolao, Paronaxi Joanne, MesembrieB Q
Thcodoro Arcadiopoleos CoDstantino, PariiNiceta,
Selybriai Joanne, Arabizyae Gregorio, Lemni M i cbaele, Heracliadis monacho Aoacio ;
*

,
*,
, ,
,
,
, ,
'
, ,
,
,
, '
Itemque aliis q u i versabantur i n urbe Deo cbarissimis episcopis :

Patrarum Gcorgio, Trachaloe.... HyrcaniiB Dionysio, Dalisandorum Constantino, Argorum Leone,
Dcmetriadis Joanne, Artae Basilio. Antandri...
Preesentibus etiam Deo charissimis ecclesiasticis
preepositis :
Quod pii regis cor i n manu Dei sit, ut ait Scrip t u r a ; et quod non procul a divina voluntate con- j
silia ejus recedant, manifeste nobis actibus ipsis
coronatus a Deo imperator nunc osiendit; quem
mente Christi factum divitem dicere possumus
ut divi magnique apostoli verba usurpemus. Etc n i m q u i animam suam corpusque divinee gubernationi commisit, fieri nequit ut ab officio discedat. Itaque rcliquas nunc quidem enumerare ejusdem virtutes, sive quts exterius regem sistunt sup r a bumanam conditionem magnificum, sive quae
interiue ot recondit demonstrant cum divinro p u l cbritudinisarchetypumegregie conformatum; bas,
i n q u a m , recensere supervacuumfortasse videretur
atque i m p o r t u n u m .
TiJ )
" ,
"
....
'

TJ

"
**~
TQESAURI L l B . XXIV
i81
182
'
Nunc itaque illud solum dicemus, cur preesentem synodum congregaodam judicaverit. Statim
ac enim intellexit, sacerdotes quosdam fovere

animo ac verbis pronuntiare absurda queedam

dogmata et a recta fide abhorrentia circa i l l u d

quod Dominus Deus ac Servator noster Jesus

Cbristus suaB passionis tempore pro peccatorum
,
nostrorum propitiatione obtulit sacrificium proprii

orporis sanguinisque, nec non circa illud q u o d

fitquotidie in sacra vivificorum mysteriorumlitur ,
gia a sacerdotibus, cujus rei initium fecit ipse
,
Jesus i n sacra coeaa, ut sancta et a Deo inspirata
,
E v a n g e l i a n a r r a n t ; cumque ad alios quoque m a
nare sensina m o r b u m hunc cognovisset, quo mo rosi q u i d a m contentiosique bomines temere labo,
3 rabant; divino statimzelo correptus, prosuo rectee

fldei inflammato amore; sepositis interim qute i n

stabant mundanis c u r i s ; his enim sanctus ejus
thronus sine intermissione pulsatur; evangelicuin

0, i l l u d exemplum recte ac religiosissime secutus
* est, videlicet ut angelos suos mitteret a d tollenda
de medio heec scandala, et eos q u i operantur i n i q u i t a t e m : q u i agnoscentes quidem Deum, non ta
men uti Deum glorificabant, ed i n cogitationibus

suis syllogismisque evanuerant, quorum insipiens
,
, *
cor obscuratum erat; et d u m sapientes se dictita/ , '
bant, facti sunt stulti.
O\VW|UJ
, .
"
&
Quamobrem i n sancto congregati Spiritu onmea

quotquot ia*hac regia urbe et in proximis longinquisque p r o v i n c i i s v e r s a m u r , sic volente ac c e n sente a Deo g u b e r n a t o imperatore nostro ; praesi-
d e n t e s a n c t a m a j e s t a t e ejus, astante s e n a t u nobis-
que patriarcbis Constantinop^leos,etHierosolymor u m , negotium hoc cum m a j e s t a t e ejus g e r e n t i bus'; nec non n o b i s Bulgariae et Cypri a r c h i e p i s c o -
p i s c o o p e r a n t i b u s , eademque s e n t i e n t i b u s
mantibus quoe et i n Actis s y n o d i c i s die 26 Januarii,quarta j a m prseterita indictione, a n n o v i D C L X i u i

(Christi 1156) quotquot tuac conveaerunt i a san-
rp
'
^ '

,-"
et fir-
c t i s s i m a m a g n a Ecclesia e p i s c o p i r e l i q u i q u e
ho-
mines ( q u i b u s c u m et nonnulli ex nobis fuerunt)

ad p r o p o s i t a m a s a n c t i s s i m o c o n f r a t r e nostro Rus-
siae i n e t r o p o l i t a n o Coastantino q u s e s t i o n e m orthodoxe responderunt.
, ,

'
$ D
' ,

'
Etsi enim saepe Scriptura affirmatur et

confesso est, eeterni hujus Patris Verbum Filiumque, quemDeum simul et hominem i n una persoua
iatelligimus, quo tempore aostram salutem operabatur, ceu magnum primumque pontificem obtulisse semet Patri hostiam vivificam et mundo s a lutarem ; nequaquam tamen, ut certe nonaulli
aiunt, hostiae particeps vel ipse unigccdlws fcoA
lius fuit q u i pro nobis ae \ \ c l v m m \ m m ^ \ x \ ^ m
sistebat, vel e l i a u i conaubalau\iaiXi^^\OL^mN\\^^
183
NlCETiK CHONIATE
auctor sanctus Spiritus : neque item oblatam a

nobis ex cjus instituto bostiain Patri, Filius et
Spiritus recipiunt. Quanquam igitur de illa oblatione sic soepe pnedicto modo locuta est Scriptura,
ut constat; nusquam tamen in eadem divina S c r r
ptura traditum quis inveniet, quod bypostatice
Verbum se obtulerit, i d est quod nalura divina
ipsa per se Patri obtnlerit, ut isti nngantur, salvificam iliaixi noslri generis v i c l i m a m ; neque
quod i l l a m Filius simul c u m sancto Spiritu non
receperit.
184
"
"
'
* ,
.
, ,

II
/, -
'
' ^
. "^
, ' .
Ut autem scripta quoque testimooia sistamus,

quce dogmatis bujus veritatem evidenter demonstrant, age testes proccdant irrefutabiles d i v i Patres, qui disertis verbis rem b a i l C a d l i q u i d u m
deduxerunt. Atque i n primis magnus el i n divinis
valde versatus Basilius, cujus vocem baud secus
q u a m Dei vocem auscultamus, i n compositse ab eo
Mystagogiae precibus sic manifeste scribit,ubi Servatorem C h r i s t u m alloquitur: Dignare, ut a me
peccatore et indigno heec tibi dona offerantur. T u
eaim es q u i ofters, et q u i oflerris, et q u i recipis,
et q u i dislribuis, Cbriste Deus noster. Quae verba
Chrysostomus i n precibus a se edilee liturgire admtttens nullo modo immulavit. Quin etiam m i r a culis celeberrimus divus Gregorius i n edito a se
sermone super evangelico dicto : Hic est Filins
meus dilectus , ad lilleram ita ait : Hic est Filius
meus et agnus, i d c m sacerdos ac victima, idem
oflerens et oblatus, idem immolans et immolatus, ^
i<iem bostia factUS idemque hostiam recipiens.
M
"
,
/
'
<
'
, ,
, ,

'
'
, , ' ,
(2>*).

Consona his Ecclesiie quoque Hierosolymitan

lampas Cyrillus in eo quem de occursu Domiai

'
scripsit sermone: ldeui, inquit, est sacrificator,
, ,
idemquc victimre receptor. Insuper et maximus ac
divus Cyrillus Alexandriae luminare i n suo de . "
mystica ccpna et lotione serinone, diserte sic a i t :
,
Bibamus, etc. usque ad de venerabili Trinitate (ut
,
col. 166). Idem i n suo pariter a d rcginas sermone
e t C , USqtie ad *
saccrdolio Christi saepe commemorato, sicprosequitur : Animadvcrte quomodo, etc. USque ad ry ,
*
Deus sitnul et bomo (utcol. 167). Praeterea sapiens
e t c , USque ad
Theodoretus apostolicum locum enarrans ubi dici t u r : Qui non habei necrssilatem quotidie prius pro
, '
suis deliciis hostiam offerre, deinde pro populi .

haecaddit: Hic autein suummet obtulit c o r p u s ;
,
idem sacerdos et victima ; et quatenus Deus,cum

Patre et Spiritu donum recipiens. Enarrans autem
,
Davidicum t e x t u m : Tu es sacerdos in xtcrnum
* ,
secundum ordinemMelchisedech* ,
sicinterpreta . ' tur: Sacrificat nunc quoque Christus de Juda se
,
cundum carnem natus, etsi n i b i l is offert,sed offe
z%
3 i
Mattb. , 1 7 ; 17, 5.
3 6
Hebr. , 27.
8 7
Psal. cix, 4.
(24) Hic S. Gregorii Tbaumaturtti locus excidisse videtur ex calce sermonis ab eo dicti de
Christi baptismo, u b i oplime hflec verba quidem

quadrant, minime lamen nunc Jeguntur.
185
THESAURI LIB. XXIV.
""
**
186
rentium caput est. Corpus enim suiim Ecclesiam

appellat. Et sacrilicat quidem ut bomo, hostiam
vero recipit ut Deus.
"

;,
'
>
* $
'
zc
'
'
"
'
,
!
'
,'
'
"
,
>3
'
(25) Basilacis hujus etbopoeias seu declamationee a l i q u o t edidit Leo Allatius i n suis rheto-
Pauca hffic de multis ex divis Patribus decerpentes ad evidentem veritatis demonstrationem,

in huoc commentarium inseruimus, prolixitatem
verborum vitantes. Licebit autem lucubrare volentibus, ex aliis quoque permultis locis colligere
sacri dogmatis demonstrationes. Cum igitur pleni
Deo Patres tam concorditer de bac re loquantur,
palam est quod c u m Christus Doniinus se ipsum
sponte sacrificio obtulit, qualenus quidcm bomo
erat, e o b t u l i t ; qualenus vero Deus, ipse quoque c u m Patre et Spiritu hostiam recepit. Atque
in boc proposita quaestio vertitur, cujus causa superiore quoque tempore congregati fuimus. Sic
autem omnino credere oportet Ecclesice alumnos
et Triuitatis cultores : nempe et olim in Passione
Dominica Verbum tbeanthropum salutarem h o stiam exbibuisse tum Patri, tum ipsi sibi uti Deo
nec non Spiritui : a quibus ex nihilo ad existend u m productus est h o m o ; quos ipse transgressione sua ofTendit; quibus denique per Christi
passionem reconciliatus fuit. Imo nunc quoque
incruentas hoslias creatrici rerum o m n i u m et
auctrici Trinitati reapse oflferri, easque ab eadem
recipi.
Quoniam vero fieri non poterat quin magnoniG mus imperator, itemque nostra concors ac fraterna caterva, borum zizaniorum satorcs omni
studio detegere atquc arguere curaret, qui nempe
malum boc spinosumque semen ortbodoxioe frumento immiscuerunt ; absurdisque sermonibus
ausi sunt dicere, quod rectum Ecclesiae dogma
Nestorianee vesanire additamentum s i t ; quia videlicet putant, quasi i n duos Christos (bem vesaniam !) isto modo dividi tbeantropum hominem,
d u m unigenitus Filius et Verbum Deianobis dicitur offerre quidem ut bomo, reciperc vero q u a tenus Deus ; quocirca optavit imperator, ut singuli vestrum rogarentur de bac re sententiam,
necaon quicunque hujus concilii participes sunt,
si modo sint bonore diaconatus prsediti, interroD gentur. Tum quidem cum reliqui omnes honora._._:
bilesdiaconi, quotquot regali
buic sacroque nthrono
astant, uno animo ac voce dogma i d confiterentur eique consentirent, Nicolaus Basilaces apostolicarum lectionum magister, statim initio nostri
congressus, et bodie etiam i n medium prosiliens,
longum abs rei initio verborum arabitum orsus,
cunctis audientibus rationes exposuit quarum
causa de boc dogmate dubitabat ; omnino bis
quae dixit significans, se principem ejus discidii
I_.M__J_-
r u m Excerptis. Manu scr\p\.a fcfeo ^vS\ Va.

Vat. 1409,
197
NICBTJE
188
(:
fuisse : ideoque i d dogma a ee novum existima-

tum, proreus nolle admittere.
-oV
-
J a m vero c u m nos duo patriarcbee i n hoc d o gmate consentiremus, necnon et nos archiepiscopi
Bulgariffi et C y p r i , caeterique omnes i n synodo
episcopi unanimem sententiam nemine discrepante teneremus, necesee fuit etiam electum c i v i tatis Dei Antiochice magneB patriarcham Soteric h u m , q u i nobiscum considebat,propriam sententiam rogare. T u m vero, quod querebatur, m a n i feete eompertum est. Is enim modo tempus poscebat considerandi ante responsum, quasi vero
tanta temporis intercapedo post hujus adversus
Christum blasphemiffi initium, ipsi baud suffeciseet a d sani dogmatis eognitionem ; modo autem
alia atque alia p a r u m sibi constantia respondebat.
Ergo hodie interrogatue a nobis, u t r u m existimaret beatfiB Trinitati saorificium et olim fuisse oblatum et nunc etiam offerri, ut superior nostra
explicavit oratio, an potius soli Patri fuisse oblat u m ; neque soli Patri respondit offerri, neque
n o n soli. Interdum a d absurdas sentenlias divertebat ; n a m vocabube o/ferre, bypostaticam
Filio tribuere proprietatem aiebat, nescio unde
hano doctrinam expiscatus. Reoipere autem, p a ternse person propriam q u a m d a m affirmabat
esse qualitatem, aeque ac ingeniti attributum,
quod unicum peculiare Patris esse attributum E o Q
clesia a vetere traditione accepit Deinde nitebatur nos quoque i n suam sententiam contrariia
syllogismis pertrabere. Si enim, ut ipse aiebat,
b a u d proprium paternae personsB leseet recipere,
sed divinee potius, ut nos dicimus, natur, absurd u m q u i d consequeretur : esset enim Deus modo
nequaquam. Non enim eet sempiterna oblatio,
sed et sumpta bumanitate posterior, et ree creata
e s t : proptereaque receptio quoque i n quodam
temporis spatio flt. Heec ille aiebat; quasi vero
nos statueremus recipere inslar esse cujusdam
deflnitionis atque ratioois (sive partinere a d eseentiam) incomprebensibilis et supersubstantialis
deitatis; et non potius banc proprietatem a divina
djgnitate arceremus. Haec fuit Antiocbeni electi
s u m m a orationis, ne singula ab eo dicta percurrentes, diutius bunc sermonem protrahamus.
Sed enim ante nos omnes sapientissimus et a u gusta prudentia plenus, et eeque ac Salomon divinitus dootam mentem gerens, potentissimus et
sanctus nostar imperator, n o n detrectavit usque a d
dialecticos sermones c u m Sotbericbo descendere,
erbisque adhortatoriis eumdem d i u nitebatura
sua eenttntia retrahere; argumentie etiam urgens
pro sua ingenita regali scientia, et modo buomodo
illuc adversarium contortis epicbirematibus versens. Inter csetera amanier i l l i i n mentem revocabat
Pauli verba a d Gorinthios, ut i d ipsum videlicet
) '
'
tln
P^*
* ** 7V
, ,
' ,
, ,
.
'
'
, ,
'
'
rji
,
(,
$>
, ,
THESAUR! LIB.
- ,
, ) $
njj $ , * '
", .
>,
,
"
'

; . '
* ^;
* ' .
, ; * . 2 ,
.
,
,
. > * '
, ,

,
} 9

,
,
, ,
*\ .

.,
90
omnes dicamus, et i n nobis non sint s c h i s m a t a " ;

qui autem in suo proposito sententiaque perseverat, i d est Ecclesiam conturbat, ipse j u d i c i u m portabit. His auditis, cum ille nibilominus resistendo
non desisteret, htec divina doctrina instractue
T e r e potens et sanctue imperator n o s t e r a d d i d i t :
Age videamus quisnara timor impendeat dicenti,
quod consubstantiabs et invidua Trinilas bostiam
pro nobis oblatam recipiat; et cujusnam ex tribus
personis indignationem formidare queat. N u m
Pater indignabitur huic b o m i o i , q u i Filium aeque
secum honorandum statuit ? apage. Nom Filius
aegre feret se cum suo Patrc conglorificatum ? Atqui ipse c u m sit paternae glorite splendor, in Evangelioait: Qui Filium non honorat,ne Patrem quidem honorat**' ; e t : Egoac Pater unumsumus*
N u m denique irascetur sanctus Spiritus, q u i c u m
bis sempiternus est et i n eodem residens throno ?
Minime gentium. Nibil enim i n Trinitate caret b o nore. Stultus igitur bac super re timor, ac pene
dixerim, stultissimue.
Hisce igitur Talde doctis sermonibus persuadentibus eeque et ad assennum compellenlibus, contentionis sufB duritiem ac pertinaciam sero v i x m o l liens, persuaderi sibi contrarium tandem est pass u s ; ac per propriam sententiam scripto traditam,
alitersentieDtesncque Ecclesiae doctrinam amplectentesanathemati subjecit: quam suamsententiam
i n medium progressus hujus regii sacrique synedrii stans legit, quee ita ad litterain se babebat: Assentio sacr sanctaeque synodo i n boc dogmate,
q u o d sacrificium tam quod nunc offertur, quam
illud ab unigenito olim incamato Verbo oblatum,
et tunc oblatum fuerit et nunc offeratur, tanquam
u n u m idemque. Et q u i minime sic censet, eum
anathematizo ; et si quid contrarium reperiatur
scriptum,id pariter analbematizo. Sotericbus P a n teugenus subscripsi.
XXIV.
1 Cor. , 10. Joan, v, 23. Joan. x, 30.
His ita compositis,visum est nobis dispiciendum

quoque fore de hujus ordinatione, nempe utrum
oporteret bunc deinceps i n ecclesiastico statu manere, v e l a d ipsum pontificatum promoveri. Statim igitur potentissimus sanctusque noster imperator, hanc quoque qufestionem minime esse differendam sua m a x i m a auctoritate annuens, q u i d q u i d nobis canonice facere placuisset concessit.
Putat enim sacrorum diyinorumque canonum
exactam observantiam i n cunctis tenendam. Ergo
c o m m u n i consilio deliberantibus, o m n i i n poster u m sacerdotali dignilate indignus judicatus est
Sotericbus Panteugenus AntiocbisB Dei civitatis
electus patriarcba. Cum vero septem ex nobis iofra
nominandi postulassent, ut primo accuratius de
101
NICITiE C H O M A T ^
hac re dispiceremus, deinde in alia sessione sententiam quisque s u a m proferrent.
192
xouxou .

, xoct
?.
Ego quidein Conslantinopolitanus, non admittendum ad sacerdotium aio hunc, quia j a m bienn i o n o n clam neque i n angulis, sed manifeste rccto
dogmati contradicit, seque publicum pravse doctrinae fautorem defensoremque profitetur.
Ego Hierosolymitanus idem censeo quod sanctissituus dominus raeus et consacerdos Constantinopolitanus dc boc proposito pie et sccundum Dei
voluntatcni statuit.
Kgo Bulgarus aio fieri non posse ut hic sacerdotium retinere sinatur, qida tantum contra Dei Ecclesiam scandalum suscitavit, et q u i complures
hllicesse asseclas puto, nescimusque U t r u m ad VC-
ritatem sincero judicio reversuri aliquando sint.
Q u o d s i j u x t a efTatum Dominicum, bomini q u i m i n i m u m aliquem Cbristo credentem scandalizaverit,
expedit ut lapide molario i n ejus collum immisso
pracipitetur, et i n maris profunditatem'jaciatur ;
qui multos circa dogma scandalizavit, quantce erit
poenoe obnoxius ? Insuper ex diversis divinis canonibus satis cognoscitur, hunc ad sacerdotium m i nime admitti posse, i m o deponendum.
40
,
' ,
, -
; .
) ,
Ego quoque Cyprius aio, me utpote extraneum

antea quidem non satis cognovisse quas iste vomit
blaspbemias adversus rectum Ecclesiaedogma.Sed
enim ex his quee hodie ipsum audivi dicentem
ailte regium et ecclesiasticum tbronum, IlOIl pOD- ^
tificatui tantummodocumprorsus ineptumjudico,
verum etiam diaconali gradu, quem bactenus tenuisse videtur, indignum, ita ut ex boc etiam ejiciendus videatur.
Ego Caesariensis hunc, utpote ssepe ortbodoxise
adversatum, a d sacerdotium n o n admitto.
Ego Corinthius j u d i c o h u n c o m n i sacerdotio i n dignum, utpote irreligiosum et blaspbemias non
solum mente foventem, verum etiam loquentem.
Quamvis enim illis nuac anatbema dixit, nihilominus sacerdotio et clero excluditur juxta magnum
Athanasium Alexandrinum i n Epistola a d Rufinian u m cpiscopum, juxtaque alios divinos canones.
Certe synodica sexti concilii definitio ita partim se
b a b e t ; < His itaque cum o m n i diligentia curaque
eximia a nobis constituUs, deflnimus nemini l i cere aliam fidem proferre seu conscribere, vel
componere, neque aliud symbolum exponere aut
docere vel tradere. Et paucis interpositis : c V e l
n o v u m loquendi genus, seu vocabulorum inventionem invehere, ad dogmatum quae definivimus
subversionem. Quod s i i d faciant episcopi aut
clerici, episcopatu et clericatu extorres fiant; s i
kf
'
,
'
'
, ,
.

.
,

,
'
'
>,
,

. >
'
* > "
" M a t t h . ,.
, -
THESAURI LIB. XXIV.
193
..
, , -
.
, ,
'
, ,
,
()
,
-
194
monacbi aut laici, anathemate feriantur. Caooni

huic consona secundae quoque Niceecae synodi
deQnitio, atque aliae etiam sanctorum atque a Deo
afflatorum Patrum auctoritates.
Ego Athenieneis hunc v i x seroque a sua impietate recedentem, et quldem c u m j a m etset patriarcha electus, ad sacerdotium nunquam admittam. Quin si q u i eum admiserint, me ab his
segrego.
Ego Larissaeus c u m Atheniensi caeteroqui
consentiens, fretus magni praesertim Athanasii
epistola, huic horoini omnem ecclesiasticam
dignitatem abjudico.
Ego Adrianopobtanus aio, quod s i jubentibus
divis incorruptisque evangelietis, sacrisque et
divis canonibus, baud licet sacerdotium aseequi
homiDi iUi q u i vtd semel alicujue peccati convictusfuerit,cujusmodi accidunt hominibus b o c l i m o
et carne circumdatis, q u i liceat ad sacerdotium
provebere hunc electum Antiochenum, bominem
sexagenariam oetatem praetervectum, litteratura
c l a r u m , patriarchali sedi destinatum, nuncautem
non modo sermonibus utentem ab ortboxa fide
abhorrentibus, verum etiam libelli auctorem, q u i
blasphemiis impiisque absurditatibus scatet, vixque demum resipiscentem, et ad pietatem orthodoxiamque redeuntem ? Quee cum ita se babeant,
ego quoque a sacerdotio hunc repello.
'
'
r/
Tjj
, ,
, ,

, .
'
, '
>?
Ergo ad scrutinium convenientes, q u i modo

sententiam contra i l l u m d i x i m u s , declaramus eum
omni sacerdotio indignum,non o b e a tantummodo
quee is bodie multa cum pertinacia locutus est,sed
quia ab ipso blaspbemum boc dogmadivulgatum
est,et libellus etiam perscriptus novae hujus baereseos assertor. Neque solum antesignamusatque
defensor scripto suo bujusce impietatis exstitit,
verum etiam absque scripto seepe colloquens modo
c u m aliis multis, modo etiam c u m nostrum nonnullis, sic manifeste i m p i u m hunc errorem sanciebat, et Christianorum animabus scandalo erat.
Et nos ergo synodi bujus pars major i n bunc hominem boc die senientiam dicimus, quo collectum
quoque Niceeae sanctorum Patrum concilium a d
vesani A r i i damnationem, similiter Ecclesi
laboranti justas suppetias tulit.Attainen nonuullis
nostrum n i m i r u m Heracleensi, Cyziceno, Sidensi,
Thessalonicensi, Cffisariensi, Philippensi, Laodiceno, baud visum est i n prtesenti de hoc decernere, sed adbuc considerandum,et t u m demum
sententiam ferendam.
Mensis Maii die tertia decima, indictione secunda, preesidente a Deo coronato imperatore
nostro et domino Manuele Comoeno, in Blachernarum palatio, assistenlibus sanctae majestati ejus
cunctis praedictis, exceptis protonotario, magno
drungario protoasecretis, et n o m o ^ \ ^ \ wya&\dentibus nobis patriaTcYns, aYw\\*fc tovôctofcxi^
de h a c re j u d i c a u u b u a ; aocta ^ x ^ c a i u w t o ^ t o A r
191
NICETJE CHONIATiS
garo, absque Cyprio qui non interfuit, nobig in-

quam, suprascriptis episcopis astipulantibue.
19
.

Quandoquidam hesterna acta q u propter tem

porie augustias lecta n o n fuere,hodie demum l e , '%
genda erant, neque aderat magneB Dei civitatis

'Antiocbiae electus olim patriarcha Soterichus Pan
teugenus, etsi is a regia divaque circumspectione

sine dilatione comparere hodie jusaus fuerat; i d (26) *

circo necesse fuit illi iterum intimare notitiam, ut

actorum lectioni ioteresset; quod si forte nollet
$
nihilominus actorum lectionem fieri oportere. De * ,
legati suDt igitur ad ipsum e nostris prosulibus
.
Gorinthi Theodorus, Adrianopoleos Leo, Parii
Nicolaus; quibuscum missus fuit etiam j u d e x v e l i B *r*
,

Tbomas Haplucbres. Hi vero r e m signiiicantes,
*
scriptam denuntiationem apud eum reliqueruot

,
comparendi, uti diotum est. Scheda autem tradita
,
ita ad litteram se babebat:
, .
* -*
.
,
' ,
',
Mensis Maii die tertia decima, indiotione secunda, presenlibus diaoooo Magnae Ecclesiee Belissariota Theodoro, Georgio lectore Antiochi
modestiee pmpoeito, Georgio Scutariota lectore
Adriacopolitano ; regali divoque et venerando
j u s s u , Ucet non scripta, nos episcopi auctoritate
demandata a sanctissimo domino et oecumenico
patriarcha, et a sanctissimo HierOSOlymorum pa- Q
triarcha monacbo domino Joanne, insuper etiam
a sanctissimo arobiepiscopo totius Bulgariae, c b a rissimo patruo potentis sanctique nostri imperatoris,monacho inquam, domino Joanne Comneno;
nec non ad ea q u a i n Blachernarum palatio convenit sancta divaque synodo; pervenimus a d vonerandum Hodegorum coenobium,atque i n conspectum admissi electi o l i m patriarcbae Dei urbis
Antiochiee magn domini Sotericbl Panteugeni,
nuntiaviinus ei q u i n mandaiis habuimus, bis
verbis: Potentissimus et sanctus imperator noster
jussit heri, ut dicta sancta synodus tuque etiam
bodie conveniatis ad lectionem audiendam commentarii de rebus disputatis et actis, te audiente,
besterna die quee fuit prasentie mensis duodecima U
coram regali tbrono, sanctaque et divina synodo.
Quoniam vero dicti sanctissimi patriarch ceeterique antistites convenerunt i n Blaobernarum palakio,aojam preesidente a Deo coronato imperatore,
et synodi pleno numero, tu non adfuisti, missi
nos fuimus, uti dictum est, ad te invitandum, ut
sine m o r a adsis bodie lectioni actorum hesternor u m . Scito eaim, quod si minime i d facias, vel te
absente acta nibiiominus legentur. Coactus enim
a Deo electus saaotisaimus noster imperator
'
(26) , Latine circumspectio,

vocabulum
boaoris quo utitur erga cardinales Adrianue
VI. PP, apud nos Spicileg. t. II, Prf. p . mi.
Equidem absque hoc synodalis scriptur exemplo, n u a a u a m putassem Latinos a Gnecif hujusm o d i Utuliim sumpsisse.
'*
, -
'
, $
'
, *
107
TflESAURI L I B . XXIV.
ojiGm*
198
procedere ad paratam Deo favente militarem

expeditionem, ipropter instantes necessariasque
imperii curas, haud diutius discessum euum potest differre. Proptereaque heri mandavit, ut
ouncti hodie conyenirent; et nunc tota die eedet
i n solio tuum preestolans adventum.
,
'
*
,
,
'
,
aOifycu
rft
, ,
, , ,
, ,
*
'
A d hflBC respondit Sotericbus, haud se posse vel

hodie vel cras adesse, propter febrim q u a s e c o r reptum dicebat; n a m et i n lecto jacebat, et ignar u m se n u m morbus augeretur aiebat. Addidit
tamen, ut se quoque absente, quod placitum foret
decernerent. T u m nos rursus ipsi signiflcavimus,
quod n i s i statim compareret, bodie legenda essot
res preedicla, atque omni deinceps defensioni
^ fores preecludendse. Lectum fuit igitur synodale
decretum ooram regali tbrono ;moxque fuimus i n terrogati nos patriarcbre i b i praesentes, et ego B u l garus,ceeteriquenos episcopi, n u m reapse facienda
lectio hesternorum, uti dictum est, actorum.
Postquam vero nemo ex nobis quominus ea Jegerentur ambiguum se demonstravit, lecta fuerunt.
Gum autem adessemus etiam nos alii episcopi,
qui adhucdeliberandumhericensebamus, num vel
i n eccleeiastico statu retinendus esset vel etiam ad
patriarchatum promovendus preedictus Panteugenus, necne; cseteris omnibus omni ecclesiastico
etatu indignum affirmantibus, nos quoque, Heracleensis scilicet, Cyzicenus, Sidensis, Thessalonicensis. Neoceesariensis, Philippensis, Laodicenus,
C pedibus in sententiam ivimus, neque eadem et

sentire et loqui cum reliquis consacerdotibus nos.
tris absque ulla dubitatione edidimus.

Humilis monacbus Lucas, Dei miseratione ar '

chiepiscopus novre Romee, actis i n praesenti tomo
7*/. .
scriptis sub preecessore nostro beatissimo patri
arcba domino Constantino consentiens ego quo .
que et definiens subscripsi.
Humililis monacbus Joannes, Dei miseratione
"
patriarcba matris omniuni Ecclesiarum sanctae

Sion urbis Jerusalem, definiens subscripsi.
.
Ilumilis monacbus Joannes Comnenus, Dei i n i seratione arcbiepiscopus primae Juslinian et

totius Bulgariae, definiens subscripsi.
.
Quanquam ego post beatissimum Bulgariae ar

I) chiepiscopum subscripsi, coactus sacra ecclesiastici argumenti necessitate, nullum hinc sedi C y
, , '
priee fiet prsejudicium; quippe qui afflrmo me

multos ob titulos superiorem tenere locum. Qua , ,

mobrem et ipse consentiens definitis i n tomo, at, *
tamen jus sedis meae mibi vindico. Caeteroquin
- , scripta amplector, atque i a hac sententia fideque
.
* mori opto. Monachusminimus,etDei miseratione
archiepiscopus Cypri Joannes.
*
< .
Vilis arcbiepiscopus Cffisareae mettoxtf&w ^ ^

padociae Stepbanua deftmeTi^TO\i%ciTV^v*
199
NICETifi CHONlATiG
200
Vilis metropolita Heracle Petnis

definiens k
fyftwtt,^
subscripsi.
.
Vilis metropolita A a c y r Stephaaus definiens

subscripsi.
.

Vilis metropolita C y i i c i Joannes definiens sub.

scripsi.
*
Vilie nietropolita Nicomedire Theopbylactus de .
ftniens suscripsi.
, Metropolita Nicseao Leo, q u a u q u a m buic quocelioni vontilandte non interfui, de q u a i n p r - , '
, r#
senti eommentarioagitur, nibilomious consentiens
.
prsesenti actioni et ipse sabscripsi.
,
Vilis metrupolita Cbalcedonis, etsi indignus,
,
;
Gonstantinus consentiens et ipse pariter sub.
scripsi.
Vilis metropolita Sid Joannes ipse quoque de-
.
finiens subscripsi.
Vilis arcbiepiscopus metropoleos Tbessalonicee

Calus, ita scmper per Dei gratiam sensi et sen ,
tio, docui ct doceo ; et sic usque a d vitse meae
, ,
miserandn terininum sentire et docere spondens,
uti i n prresenti tomo continetur, seoutus cetero,
TOJ ,
r u m exemplum ipse quoque definiens subscripsi.
.
Vilis luetropolita Claudiopoleos Gregorius defi niens snbscvipsi.
,
Humilis episcopus sanctissimae melropoleos

Neoceesare definiens subscripsi.

.
Vilis metropolita Laodice Calus definiens

subscripsi.
.
V i l i s arcbiepiscopus metropoleos Corintbi defi

niens subscripsi.
C .
ViJis episcopus metropoleos Athenaruoi Geor" gius definiens subscripsi.

Vilis metropolita Amastridis Joannes definiens
subscripsi.
.
Vilis metropolita Mocesorum Leo definiens

;
subscripsi.
.
Vilis metropolita Patraruia Constantinus, etsi

,
hujus quaestionis examini nequaquaui (interfui,

tamen consentiens pnesenti actioni et ipse sub, / ^
scripsi.
.

Vilis metropolita Larissce Georgius et ipse defi .
niens subscripsi.

Y i l i s episcopus Nicopolitanae sanclae Dei Eccle .
siae Basilius et ipse subscripsi.

Tbeodorus vilis metropolita Pbilipporuui defi- ^
niens subscripsi.
;
Georgius vilis metropolita [Apameae definiens
.
subscripsi.
,
Vilis metropolita Corcyr Constantinus defi .
niens subscripsi.
Vilis metropolita Methymnee Michael consen .

tiens defiaiensque subscripsi.
)
Joannes vilis metropolita Paronaxiee et ipse de .
finiens subscripsi.

Nicolaus vilis metropolita Attaliae definiens s u b .
scripsi.

Vilis metropolita Acardiopoleos Constantinus
.
definiens subscripsi.
n u k v
I U B . XXV.
L
'
* 0
.
ccvl [
.] $
9
E X
LECTORl
Michaei epltcoptii Lotktnt deflnieni subacripsi.

Vilis artbiapiscopue Heracleae Acaciui monachus definien* subscripsL
Vilis archiepiscopus Hyrcani Dyonisius definiens eubscripsi
Antittitum ultimus et eermone et honore, ignobilium Dalieandorum excubitor, mentit meca
lancem gero parem domino meo Scutariolas
Sidensi.
Vilii epioopas Pataroram Georgias deftaieiivT
subscripei.
L I B R O
X X V
BENIVOLO ANGELUS MAIUS*

(Saript. vet. (om. IV.)
\. \ned\iam G r a c Ecclesiee synoduro, dogmatis gravitate vgnerabilem, patriarcharum et raelfopo

j i i a n o r u m numero insignem, Manuelis gloriosissimi Caesaris praesentia et actibus cohonestatam, ex
autographo vetere, i n ipsisque synodi penetralibus confecto codice, Deo favente, vulgamus. Est is
oodex GTOCUS Vaticanus 1176, membraneus, in-4, litteris paulo grandioribus summaque sedulitale
et calligrapbia scriptos; quetn quidem olim vidit Leo AUatius(l), sed ubinam islatitaret, nequaquam
indicavit, niinc autem in Vaticante bibliothec pluteis quaerenti m i h i farile occurit. Codicem esse
aatographtim, docent ipsee episcorum postremee subscriptiones, charactere proprio singulorum aatis
vario et difficili exarabe. lnsuper banc synodici codicis demonstrant Manuelis imper.ejusque
conjugis Mariae, in fronte cooicis auro et variis coloribus pictee imagines, quae nonnisi Yiventium
p r i n c i p u m fieri p o t u e r u n t : mortuo quippe Mamiele, rerum statim publicarum summa conversio
facta est, tyranno oborto Andronico. q u i Mariam Augustam illico occidit, pauloque post A l e x i u m
p u e r u m , Manuelis baeredem, pari scelere exstinxit. Eadcm synodus exstat etiam i n recentioribus Vaticance hVb\\o\\iecn codicibus, nempe Vat. 680, Reg. 67, Separatim vero dogmaticum Manuelis i m p .
edictum scribitur i n Ottob. 309. Jam synodi hujus bistoricam notitiam apud Cinnamum (2), neo n o n
apud Cboniaiam(3),atque Epbrfiemium(4jlegere licet:cetera vero c u m ex ipsa lectione synodi, q u a m
ego L a t i n a m feci, perquam lucide appareant, nolui hac super re verbosius prefari.
(I) De consens. l i b . u , 12.
(3) Hist. v i , 2.
(-2) Hist. vn, 5.

(4) Vit. Cxsar. . 4746 sqq.
PHTOV, , .
S Y N O D U S
PROPTER ILLUD DICTUM, QUIA, PATER
"
*&
pwv

PATROL. GR. G X L
MEUS MAJ0R EST>
Expositio eorum qure gesta sunt ob c o n t r o Y e r siam interpretatione sententiee, quce in Evangelio
prolata legitur a vero Deo et Servatore nostro Jesu
203
NICETJE
CBONlATyB
Christo, videlicet Pater meus major me cst . Reci-

tatur autem quidquid antea dictum fuit ab iis q u i
varie sententiam illam lnterpretati s i i n t : atque i n
medium afferuntur sanctorum Patruni auctoritates: tum ea qua deinde decreta fuerunt; nec non
illa queepoitverain interpretationem decreto constitutam, acciderunt. Postremo potenlis sanotique
regis noetri Porphyrogeoiti, Romanorum imperatoris, doinini Manuelis Coiiineni, religiosjssimum
edictum ponitur.
i
M4
* V -
'. "
>
'
(1),
'
** -
ix
, ,
(2)
2. A l i i quidem pertinacissime verba beec pronuntiata affirmabant, quatenus Pater causa fuit
eeterneB et absquo principio ct vcaerandae F i l i i d i .
vinitatis i n p r i m a nativitate : et abquem ex sanctis
Patribue pro se proferebant, q u i i d dictuin sic
fuerat interpretatus: neque ferendum omnino j u dicabant, sicuti aliquot ecclesiastici doctores intellexerant,Cbristum neinpe, etiam ob suam b u u i a 1
'.
i . T e r t i o j a m ctvicesimo anno imperii sceptrum

tenente Manuele Conmeno, quem i n ipso partu
purpura eicepit, sapientia ad vitale lumen protraxit, fortitudo aluit, iides verm rcligionis ad perfectam s t a t e m perduxit; quem ut Davidcm Deus
elegit,quia aeque mansuetissiuium esse cognovit,et
ad paterni diadematis obtinendam heereditatem majoribusnatufratribus aotetulit,atque ab orientalibus plagis usque ad occasum relatis de boste tropaeis condecoravit; hoc, inquam, anno quaestio
per Ecclesiam coorta est, quee vel uti ignea favilla
tenuinata principio, augentibus hinc inde contrar i a r u m partium spiritibus,in excelsam facem e v a eit; neque solum episcopales sedea corripuit, ver u m etiam monasticoe coetus invasit; nequebos
tantummodo, sed etiam magistratus et aulicos,
senatum simul et omnes q u i regio i n palatio versabantur. Cuncti videlicet m i r a perlinacia et fervore
ardentissimo a d veritatis rapiebantur vestigationem.Neque bactenus contentionisflamma substitit,
eedadpopuiarem quoque turbam plebisque fecem
devenit.Initium quaBstionis fuit ex dicto veri Deiet
Servatoris nostri Jesu Cbristi, quem i n Passionis
nocte discipulos alloquentem apud evaogelistam
Joannein tbeologum haec dicere comperimus : Si
diligeretis me, gauderetis utiqne, quod dixi vobis
me ire ad Patrem; quia Pater meus major me est *.
Ambigebatur itaque, quanam rationc quove sensu
major Cbristo pater appellaretur,
i Joan. xiv, 28.
*;
^.
).
ACTIO PRIMA.
'
ibid.
(1) Manuelem, inter Joannis II Comneni i m p .

filios natu m i n i m u m , propter majores regias
dotes, praelatum fuisse testamento patris ut i m perium adipisceretur, dicit prater ahos bistoricos
Epbreemiua V. 4048. collect. vat. . H l . part. I.
p. 100.
(2) Hanc qufestionem propositam fuisse ab

ipso Manuoleimp., ait Ephreemius v. 47t>3, quem
auctorem legesis narrantcui de conciliohooipso
ob eam rem coacto. A d i preeterea Nicetam Q i o niatam Hist. vn, o.
206
THESAUHI U B . X X V .
nitatem, m ^ o r e m appellavisse Patrem, quandoqnidem Christus perfectus simul homo Deusque

est. Alii contra secundtim humanam quoqne natu .
ram intelligenda putabant verbaLiPatermeuB major
, me est, verumtamen iidem hi, qui etiam sccundum
*
humanam naturam dictum illud fuisse pulabant,
, , cv
multa absurda de iis ditramabant,qui tantummodo
,
propter v i m paternam Filii oausativam,sielocutum
Christum docebant : eosque accusabant, ceu s i
,
Christum perfectum hominem non agnoscerent,

vel ex una concretum natura crederent, ideoque
,
c u m Monopbyeitis conspirarent. Vicissim nutcm
. "
i i , q u i verba iila etiam dc homine intelligcbant,

redargui se cernebant, tanquam si unicuin C h r i , stuui dividerent, atque, ut Nestorio placuit, duoe
, ,
, ^ filios introducerent, c u m unus reapse sit atque

individuus. Atque his sermonibus ct contradictio
EcclesiiB
manifesto schismate aberat. Namque inter se dis-
sidebat senatus, ptebisque niultitudo, d u m alii
aliis adhaererent; et c u m bis conspirarunt,
illis
contradicerent: atque ita fora, viae, vici,aedes, v a -
riis sermonibus personabant. Nonnulli etiam a l i -
"
ter dictum iliud interprctabantur, ceu si Servator
q u o d a m m o d o gereret
atque individuum casU
corpus bifariam scindebant: resqne j a m paruin a
nibus u n u m
'
naturac
nostree
human
p e r s o n a m ; solumque intelligebant extenuationis
(3) *
humilitatisque m o d u m : carnem dcnique solam
per se spectabaDt, ceu si ne divinitati quidem esset
* '
cuDJuncta,aliaquebujusmodieiiutiebant,qu8B post
'
veram rei controversflB cognitionem Ecclesiaeque

concordiam revocatam, anatbemate perculsa sunt.
'
3. Cum bac tempestate jactaretur Ecclesia m a l i

spiritus flabris perflantibus. nitentibusque fidei
,
firmamentuLD dissolvere, i d est angularem lapidem

,
Cbristum quidistantia conjungit; baud socordem

se praestitit rex noster mundani magni navigii dele
'
ctus gubernator; neque darmitavit hic custos n o v i
Israelis qui Deum humana carne contectum vidit,

" atque ab ipso Deo visitatus servatusque f u i t : ve*
, r u m tanquam rex pacis, et ecclesiasticae disciplin
'
actionumque sapiens moderator, magno labore

studioque a d i d negotium iocubuit. Et quanquam
(4), f
xotl ^ orbis universi curas, i m b r i u m instar in se quotidie
.
ruentes sustineret, nibilo tamen minus toto animo
dedit operam ut eegra sanaret, disjecta sarciret,

atque ad unitatem cuncta rursus membra redu>, , '

ceret. Quamobrem sententias etiam c o m p l u r i u m
,
inspiratorum tbeologorumque bominum superhoc
** .
proposito scriptas colligi ordinatimque i n libro

disponi curavit: atque bas divorum auctoritates
'.
(3) Hinc Victorinus Gomm. i n epist. ad Galat.

eap. i r v . 14. (Collect. Vat. t. III, part. n ,
p. 48) a i t : Catholicum
Christus corpus ad om~
nem hominem habuit: omne quod passus e$l
catholicum fecit, id est ut omnis caro in iUo
crucifixa sii.
e
(4) Mailem i d reservatum pontificibus et episcopis, quorum istud sacrum olbcium et poteetas est.
Et quidem Grascus Epbreemius baud unum dilaudat Byzantmum imperatorem, propterea q u o d
n i b i l i n ecclesiastica disciplina novaftestxiV
NICETJE
CBONIATiG
tingtiH* sanctissimit patriarchis jutsit, iteroque xl n&m^

a l i l * deieetis per i d tempus COngregatitque i n ,
livina tacraque s j n o d o viris, perque hos ipsos
* 6*4
univtmo deinceps Ecclesiae p o p u l o : Patrum i g i - TC tur aententiflB erailt ha?.
, ,
? .
Sanrti Joatmis
Damasceni.
(^V
V. Eortnu, qun bumano more de Servatore

'.
r.hristo p w d i c a i i t u r , sive d i c l a , sive gesta fuerint,
tpt*M
*ex modi sunt. Quaedam onim cx illis naturaliter
. pcv oixtvmratioiu carnis assumptap facta dictaqiie siint, velut
* *
partus ex Yirgine, atque netatis incrcmentum et
, * ,
profectus, fames, sitis, defatigatio, lacrymae, som
, , , , ,
niis, clavorum iixura, inors aliaque siinilia, q u , , ,
naturalos et inculpaUe passiones sunt. In his enim
. omnibus manet quidem divin natune cum humana
conjunctio, corporis tamen ea vero esse credun >
t u r : quippe cum divinitas nihil horum pertulerit,
, ,
scd per ca saluteui nobis procurarit. Quaedam .
dissimulandi uiodo, ut c u m de Lazaro quffirit: Ubi
, >
posuistis eum*1 Cum orat,et c u m se subducit. His , , .
enim neque ut Deus nequc ut homo opus babebat:
,
verura bumaoo more illud praetexebat, quod neces

eitas atque utilitas exposcebat. Nimirum idcirco,
. , *
puta, precabalur, ut se ininime Deo adversari os-
tenderet; utque Patrem, velut sui causam, booore
. , *,
afficeret. Interrogabat, non quod ignarus esset;
'
sed ut se, quanquam Deus manebat, bominem
,
quoque vere esse demonslraret. Haec denique ipsi C .
causa secedendi erat, ut nos doceret pericula te- * , , ,
mere non adire, nec nos ipsos ultro prodere. Qum- ' * , d a m rursus dicuntur per assuroptionera ut, i l l u d :
.
Deus meus, Deus meus, ut quid me dereliqui$ii*1
? TOV_,
l t e m : IpseFilius Patri subjicietur*. Nec enim qua , ,

tenus Deus nec quatenus homo, a Patre unquam
.
derelictus fuit: nec peccatum, nec maledictum fa,
ctus est, nec Patri subjici opus babet. Eteniin quate
nus, Deus est, aequalis est Patri, non autem adversa. ,
rius, nec subjectus: quaienus auteai liomo, n u n ' , .
q u a m adversus Patrem contumax fuit. Ex quo sequi ' . TJ
t u r , e u m , nostri assumpt^ persona, partes nostras
). ,
suspiciendo,his verbis usum esse. Qiiiedam autem
,
per excogitatam mente praecieionem dicuntur. Nam * , * sieaquae revcradisjunginequeunt,hoc estcarnem D , .
a Verbo, cogitando sejunxeris, caro serva erat et
. ' , i g n a r a : Yerum eadem ob bypostaticam c u m Deo
Verbo conjunctiouem i d habuit, ut nec serva esset ,
.
nec ignara. Eadem de causa Patrem Deum suiim
' *
vocavit. Qucedam vero aiebat, u l se nobis manifestaret, nostramque firmaret lidem, veluti c u m d i - ,
.

xit:Pater,clarifica meclaritale
quam
habui pnu$
quam mundus esset, apud te*. Etenim ipse quidem *
; '
et tunc cJarificatus erat, e i nunc clariticatur: neB
Joan. , 34.
Matth. xxvii, 46. I Cor. xv, 28. Joan. 17, o.
(5) De fide orthodoxa, lib. iv, cap, 18 edii. Lequieaii, t. I, p. 286,Carptim tamen bmo deaumi
xcerptorum auctor
t
!M
TflESAURI LIB. XXV.
110
jrpowwou>i* 4 - quaquam tamen nobis claritasejus patofacta com .

probataque erat. Poetremo interdum ita loquebatur, tanquam Judeorum personam adscivieset, se in eorum numerum ascribendo; ut cum Samaritan ait: Vo* adoratis quod nescitis; nos adoramus quod scimus: quia salus ex Judmi* est \

Sancti GregorH
Theologi tx oratione secunda de

//0,
(6).
t,
5. Dicere autem, quod Pater major Christo sit,

quatenus hic modo inteiligitur; verum i d quidem
est, haud tamen magnum. Quid eoim m i r u m , ai
Deus homine major est?
, ,
"Apitov
'
(7).
, -
S. Athanasii
ex disputatione
quam habuit in
sancta pnma Nicxna magna synodo adversu$
Arium.
6. Atbanasiue dixit: Quinam igitur fatigantur;

hominesne, a a angeii? Arius d i x i t : Angeli incor
porei sunt, ut cum ipsi ministrant, n u l l u m lassitu . *
dinis experimentum peroipiant. At bomini pro* 0 ;
p r i u m eat fatigari, propter gravem nempe corpo' , .
ris molem. Atbanasius d i x i t : Quomodo ergo fati"
, .
gatus est Dominus? Scriptum enim est: Jesus vero

,
fatigatus ex itinere, sedebai . Arius d i x i t : Ut , '
luisti, eo me, angelorum bomiaumquc exemplo, ad, ,
duxisti, ut fatear V e r b u m non ut Deuin fatigatum

esse, sed ut appareret carnem banc, quam antea
, .
Verbum et Deus non babebat, assuuipsisse: idcirco
* carni quee sibierant propria pati permisit, ut car . . c nem esse evidens iieret. Atbanasius d i x i t : Memor
,
sis, concessum j a m esse Verbum et Deuin ubique
, ;
exsistere. A r i u s d i x i t . Hecte aduaoduni. Athanasius
" * ,
d i x i t : Si igitur ubique prsesens est, quanam de
.
causa a i t : Patev meus, qui misit me, major me
. , ,
est ? Arius d i x i t : Obsecro te, ne graveris velum
; " ".
a littera quam cito detrahere. Valde enim angor
* , "
animo. Athanasius d i x i t : Quis fatigatus est, homo * ,
ne, an Deus Verbutn ? Arius d i x i t : Homo. Athana , ,
sius d i x i t : Tuum igitur j a i i i est intelligere. Arius
,
d i x i t ; Percipio quid tuo boc responso mtelligas,
,
,
nempe c u m Deus Verbum ubique adsit, prorsus
.
constare ipsum propter carnem d i x i s s e : Pater
.
meus quimi&itme majorme
est. Caro enim gradiebatur et fatigabatur, et a loco i n locum migrabat.
Certe i d recte se babct.

"
"
(8)
S. Amphiloehii
ex sermone adversus
Arianos.
7. Idcirco m m c sublimi, nunc b u m i l i oratione

utor; nempe ut sublimi, inhabitantis Verbi nobilitatem demonstrem; h u m i l i autem, comitantis
carnis infirmitatem signiiicem. Et i t e r u m : Modo
me Patri aequalem, modo Patrem majorem dico :
neque ipse m i b i repugno, sed me Deum h o m i -
(6) Edil M a u r i n . t. I,orat. 30, 7.

(7) dit. M a u r i n . t. II, p. 210. Porro vides
Grecam seeculi xn synodum agnovisse ut genuinum A t h a n a s i i opus,quod postea Maurini aliique
criliei i n t e r Spuria Atbanasiana confidenter colloca?eruat.
(8) In S.Amphilochii reliquiisapud Combefisium

p. 149 citatur idem bic titulus; sermo vero ipse
periit: ita tainen ut particula quaedam Vatioani
bujus fraginenti occurrat etiam apud praedictum
Combefisuim, p. 146, c u m titulo: /n illud, Vater
major me est.
Joan. i v , 22.
,
1
i b i d . C.
NICETiE CHONIATJE.
ftit
211
mnquedemonitro; Deum, sublimitate termoate: , *

hominem,buii)ibUt6.^^
, ^^
.

,
betur, quia dixi vobis: PaUr meut major me est;
,

major enim est ilio q u i a d eum vadit,non i l l o q u i i n
,
ipso est; n a m quatenus Deus s u m , i n Patre s u m ;
* *
quatenus autem homo, ad Patreui vado. Illo igimr
major Pater est, q u i ad ipsum v a d i t ; non illo q u i .
,
seinper in ipsoest. Atque ut verba ad compendium
, ^
conferam, major simul est atque qualis: major
,
sciscitante :Quot panes Aateiis ?aequalis populum

ipm
univeraum quinque panibus s a i u r a n t i : inajor i n , ; rv*
terrogante: Ubinam Lazarum posuistis
? aequalis Lazarum jussu suscitanti: major dicente: Quis
,
mt tetigit ? aequalis perpetuum huemorrhoissre
;
;
fluxum sistenti: major dormiente in puppe, aequa
l i e mari i n c r e p a n t i : major quem damnavit P i - )
latua; fequalis ei qui m u n d u m damnatione liberat: major eo qui alapam crucemque sustinuit c u m l a
tronibus; qualisei q u i latronem gratie justifica
v i t : major eo qui veste niulatus fuit, enpialis ei

qui a n i m a m o r n a t : major eo cui propinatur ace *
tum ; aequalis ei qui p r o p r i u m sanguinem ex vino
(9) '
faoit: major eo q u i dissolutionem teinpli (id est
corporis sui) passus est; qualis ei q u i suum tem- p l u m (id est corpus) suscitavit; illo, inquam, m a - , .
Jor, buio tequalis. Et itarum. Haud pluribns verhis ' . ,
, , *
vos morabor. O r n i s , beeretice, quonam major sit
' *
Pater, eo n i m i r u m qui a i t : Jam plura vobiscum
* ' *|
non loquar
; n o n e o q u i d i c i t : Non
relinquam
e
10
11
! ,
$ OrphanO*
i%
\elen\m
VobiscuniSUm
CUflCtisdie-^
'
bus usque ad sxculi consummationem . Venii

princeps kujtts mundi, neque in me quidquarn t n venit. Cornis quonam *it major ; ille scilicet q u i
ooram priiicipibus damnatus fuit, non eo qui m u n dum fecit. Surgite eamus Atm? *. Quonam major
estPater? nempe dicente: Eamus; non dcente,
Babitabo vobisrum et inambulabo - . Ego sum
vidsvera
; c e m i f l quonam major sit P a t e r n i m i r u m dioente : Ego sum vitis; non dicente: Ego
veram vitera plantavi.
Mattb. xv. 34.

J o a n , x i , 34.
20.
Joan. xiv, 30.
i b i d . 31.
15
1 8
1 7 j e
"
>
.
(tO).
'* " ,
'
^ ;
; *
; , ,
; T J
; .

'.
Marc. , 31.
Joan xiv, 30.
Levit. xxvi, 12.
Joan. xv, 1.
(9) Notemus de eucbaristica transsubstantia

tione testimoaium catholicum ecolesiastici Patris
valde nobilis, q o i saecuJo quarto posi Ghristum
'
Palmarum.
11
8. Sed quamvis rationalisnaturanostra personalitor Verlio nnita fuit, non tamen est aequata. Qi j)
enim fieri potest, ut temporala extpquetur ieterno;
i d quod habuit initium, ei quod sine initio est? Et
paulo post, Quomodo i o q u i t : Ego et Pater, unum
sumus f ob coelestem scilicet ante saecula nativitatem. Quomodo Pater meus major me est ? ob terrenum ex Virgioe ortum,
Ejusdem ex sermone ad reginas.
10
11
9. At quomodo is angelis minor evasit, q u i ab

illis adoratur, unaque cum Patre regni soliura ob-
'
!1
ex homilia i n tlamos
S Cyrilli
"
1 1
1 3
ibid. 18.
(11).
J
14
Matth. x x v m ,
19
florebat.
(10) Edit. Paris, t. V, part. n , p . 497, 498.
(11) Edit. cit. t. v, part. u , p. 133. D.
THESAURI
LIB. XXV.
214
3 tinet? In promptu est responsio : Nam corpore,

quod m o r i posset, assumpto, ad bumanae n a t u r a
iniirmilatee se i p s u m demisit, i n eoque veluti p r o >, . prio spontaneam mortem sustintiit. Ob eam porro
,
jnortem et passionem, s u m m s gloriae c o r o n a m
, ' ,
promeruit; quippe q u i ipsa vitaet incorruptio est

et mortem abolevit, et corruptionem omni vi s p o
. " ,
liavit. Cum Jesum ergo nominat, et angelis m i n o ,
rem pradicat, non simpliciter nos hominem, teor , '
sumque ac per se p o s i t u m , mente coocipere
9,
oportct; sed ipsummet Lnigenitum propter i n '
carnationis ordinem potiore partes angelis defe. '
rentem. Nam q u i excellentiffi illorum cedere prae , , dicatur, is vere homo factus dignoscitur. Ula
*
autem sanctorum angelorum eminentia i n hoc
. '
,
, , preecipue posita est, et q u o d came sunt immunee,
, ' ,
et quod morti non sunt o b n o x i i : his autem infir ,
milatibus propter voluntariam exinanitionem subi ; Kvpcov.
jectus fuit Filius. Verum enimvero, q u i propter

, x a i
nae n a t u r a conditionem paululum infra angelos minoratus dicitur *, is i n deitatis excellentia

ns, a b i l l i s adoratiir. considetque i n iis majestatis tbronis, quos illi venerabundi undequaque
it, indefesso l a u d u m prceconio i l l u m extollentes, ac virtutum Dominum appellantes.
,
, , -
S. Joannis Ckrysostomi contra Arium, et in A w mmtiationem

Deiparse, homilia qum incxpit t
Prxcedente iJominica.
10. Si d i x e r i t : E g o e t Pater u n u m somus, ipsum

audite. Si dixerit : Ego in Patre et Pater in me
, C est, ipsum audite. Si d i x e r i t : Qui vidit me, vidit
* *
Patrem* ipsum a u d i t e ; Veritas enim non menti
tur. Si dixerit : Qui misit me Pater, major me est,
' $
i d vos ne terreat: neque ooim divinitatem d i v i n i 3 .
tati opponit; sed ait divinitatem majorem h u m a nitate ; res minor ad majorem refertur.
Ejusdem ex interprctatione Epistolx ad Hebrxos.
/ '/
1 1
(13).
11. liquantulum infra angelos

minoratumvidemas, inquit, Jesum propter mortis passionem* .
, .
Deinde rursus bona adjecit: GLoria et honore co ;
ronatum**. Viden' ut cuncta ad hominem a c c o m - modavit? Nam illud aliquantulum,
cuinam magis
- ; ' *quam ei congrucrit q u i tres tantummodo dies i n
: inferis inansit? Certe nobis haudquaquam q u i a d
: ' , , ' JJ longum tempus corrumpimur. Deindeprogrediene
, ,
a i t : N a m si is q u i adoratur, inquit, ab angelis,
, .
sustinuitqiiiddam rainus baberequam angeli propQ u l t o magis tn q u i es minor angelis, debesorania propter ipsum perferre.
' ; ,
i V i r o o i v
-

(14).
homilia sancti Amphilochii

cpiscopi Iconiensis in illud : Qui misit me Pater, major me
e&t.
42. Dic m i h i quonam sensu ais Patrem Filio
tor. , 9 .
J1
ibid.
" ibid.
Eanc
horniliam intor Spurias collocat
fconius, t. XI, p. 858. At Grceci certe sub
C o m n c n o genuinam existimabant.
dit. Montf. t. XII, b o m i l . iv, p. 41 A .
tulu3hicexstatapudCombehsium,p.l45.
Verum ipsa materia codicis Vaticani eet inedita.

Imo vero idem sermo videtur, q u i supra dicitur
contra Arianos. Etenim locus apud nos (col. 209)
citatus dicitur apud Combefisium ex sermone i n
i l l u d : Pater major me est.
NICKTJS GBONUTJS
majorem? Haud ego, inquit, dico, ted dicenti ; , * , , : * *
credo. Ipaemet enim
a i* t*: ^Qui
misit~me
" ~
' Pater, ma- * ]
jor me esf. Si dicenti credis, jam t u a contentione
. ,
desiste, et ego quoque linguam cohibebo, ipsique
Filio permittamuf proprii eermonis interpretatio . , Jo*>
nem. A i n ergo, Domine, cur modo d i c i t : Ego et , *
Pater unum sumus; modo autem : Qui misit me
, ,
Pater, major me est ? S i major, quomodo aequalis?
; , ; , ;
si aequalis, quomodo major ? Bgo, inquit, utrum
que afflrmo : nam et major me est, et mihi eequa , > .
Jis : nempe secundura divinitatem, cequalis; se , *
cundum incarnatioDem, major. Ego ffiqualis i l l i
, .
sum, quatenus ab eo genitus : major ille me eet,
4
quatenus ego ex Virgine natus s u m .
Ex
epistola S. Leonis papx Romani, qux dicitur

columna rectx fidei.
13. Ita n o n ejusdem naturaB est dicere: Ego et

Pater unum sumus; et dicere: Pater major me est.
Quamvis enim i n Domino Jeeu Christo Dei et hominis una persona s i t ; aliud tamen est, unde i n
utroque conimunis est contumelia, aliud unde
communis est gloria. De nostro enim ilii est minor
Patre humanitas; de Patre illi est eequalis oum
Patre divinitas.

( 1 ) .
'.
* *
*,
* ,
*
*
.
S. Anastasii capitulum septimum ex sexdecim ad~

versus Monophysitas.
14. Qui philosophioe velpotiusinsipienler aiunt
oarnem factam esse d i v i n a m eequatamque Dei
Verbo, dicant nobis utrum baud contrectabilis
quoque, invisibilis, et incircumscripta post con- c
junctionem c u m Dei Verbo caro evaserit. Quod si
ita est, incarnatio quidem nibil aliud nisi phantasia spectrumque est. S i n vero bas qualitates n o n
habet, quomodoeequata est incircumscripto atque
invisibili ?
S. Gregorii Nysseni ex sermone de divinitate
sanctique Spiritus, et de Abrahamo*
Filii
Movoowotrw
.
*.
.
_.
.
' , .
( 1 6 ) ;

(11).
'. "
15. C u m igitur Verbum dicit, se non posse fa,
cere, perspicuum est n o n deitati unigeniti Filii
,
impotentiam attribuere; sed imbecillitatem nostrae
. ,
naturse impotentem esse testari. lofirma autem
:, ,
caro est, quemadmodum scriptum eat : Spiritus
quicUm promptUS est, caro autem infimia
ErgO D *
per utraque verum dicit divina Scriptura, d u m et ^, ,

majorem Patrem confitetur, et aequalem Filium
,
non negat; n a m u b i Verbum bumanam spectat
naturam, eum qui non cernitur, majorem eo dicit - >
esse qui per carnera cernebatur : sed u b i mentem
,
ad divinitatem ducit, desinit baec majoriset mino *
ris comparatio: proque his unitas praedicatur:
* . Ego et Pater unum sumus. A t ea q u per inae*
, .
qualitatem variant, unum eeee non possunt.
Matth. xxvi, 41.

(15) Edit. Ballerio, 1.1, . 823.
(Id)Hit MBpa limilia aunt inffodegoapud Ana-
gtasium, preesertlm oap. 13.

(17) Edit Paris, t. III, p. 471 G.
N I C E T J E CHONITATiE
ram Sapientiam dicamue secundum terrestrem

nativitatem ; Filium autem secundum primam
;
magisque incumprehensibilem ?
S . Joannis Damasceni ad eos qui rogant, sitne

Christi persona creata,an
increala.
, ,
* . p x C (22).
22. Dei V e r b i persona, ante carnem assumptam
xjS\ simplex erat, nec composita. corpore expers, et
Jv
increata. E x quo autem carnem suscepit, carni
.
qnoque persona facta est, compositaque evasit ex
,
divinitate, q u a m nunquam non habuit,etex carne
, *
q u a m assumpsit : geritque adeo duplicis naturoB
,
proprietates, utpote q u in duabus naturis nosci . " ,
tur. Quo fit ut una eadeuaque persona et divinita , ,
tis ratiooe increata sit, ct creata rationc b u m a n i .
tatis ; visibilis silliul et invisibilis. Nam alioqili i n g , ,
eas angustias adducemur, ut vel unum eumdem" ~

que Christum dividamus, duas personas asse.
r e n d o ; vel naturarum distinctionera inficiantes,
converaionem aut confusionem inducamus.
Ejusdem capitulum
CVI, de naturarum
proprie- '
(23).
tatibus.
\

23. Eumdem porro Dominum nostrum Jesum
, Ghristuxn, et pcrfectum Deum, et perfectum h o m i
, ,
ncm priedicantes, boc profitemur, eumdem et
*
omnia habere, quee pater habet, excepta ingeniti
*
proprietate ; ei omnia item, quoe primus A d a m ,

excepto solo peccato, hoc est, corpus et animam
)
ratione et intelligentia praeditam : quin babere
^, Osion
etiam eum, uti duabus naturis consentaneum est,
* *,
duplices naturarum duarum nalurales proprieta -* -,
tes ; hoc est, duas naturales voluntates, divinam
,
et bumanam : duas item naturales operationes,
.
divinam et bumanam ; duas naturales arbitrii l i ,
bertates,divinam e t h u m a n a m : ac denique sapien ,
tiam et scientiam duplicem, divinam et bumanam.
. ,
Nam oum ejusdem a c Pater substantiee sit, libere
.
T u l t et agit ut Deus : rursus cum consubstantialis
sit nobis, libere item vultet agit, ut bomo. Ipsius
enim miracula sunt, ipsius quoque passiones.

Ex secunda S. Leonis papce Romani ad Leonem

' ,
tmperatorem epislola, cujus est inscriptio: Gio,
riosissimo et tranquillissimo filio AugustoLeoni,
Leo episcopus.
, ; ^4).
*.
24. In vero Dei atque borainisFilio,Verbietcarnis
,
una persona est,qure inseparabiliter alque indivise
communesbabetactiones. lntelligendaitamensunt ^
ipsorum operiUD qualitales, et sinceriB fidei COn- .

templatione cernendurn est, a d quae provehatur

humilitas carnis,et ad qum inclinetur altitudo dei ,
tatis : q u i d sit quod caro sine Verbo non agit, et
, quid sit quod Verbum sine carne non efficit ? Sine
* * ,
V e r b i enim potentia nec conciperet Virgo nec pa
reret ; et sine veritate carnis obvoluta pannis i n .
fantia non jaceret. Sine Verbi potentia DOQ a d - ' ,

orarent Magi puerum, stella indice declaratum; et
(22) Edit. Lequien. De fid.Orth. l i b . , cap. 5.

(23) Oper. cit. l i b , n^cap. 3 .
(24) Edit. Ballerin. 1.1, p. 1366.
222
THESAURI L I B . XXV
224
fxitro
K t sine veritate carnis non juberentur i n iEgyptum
transferri puer, et ab Herodie per*ecutione m b d u c i . Sine VerLi potentia non diceret vox Patrie
missa de c i r f o : 27ic eUFUius meus dilectu$,in quo
-
miki bene compiaûi
;'et sine veritate carnis n o n

protesUretur Joannes : 'Scce.ijnus
Dei, ecce qui
,
toUit peccata mundi**. Sine V?rb\ potentia non
.
fierct redintegratio debilium, fitViVificatio mor ,
tuorum ; et sine veritate carnis nec cibus*jejunre,
,

nec soinnus esset necessariua fatigato. POst/frim
, *
sioe Verbi potentia n o n se Dominus Patri profi '
teretur aqualcm; et sine voritate carnis non idom
,
diceret Patrem se csse majorom : cura catholica
.
fides utrumque susoipiat, utrumque defendat,quie

secundum confessionem beati apostoli Petn,unum
* , <-hristum l)ei vivi Filium, et bominem credit et
Verbum. Quamvis itaque ab illo initio, quo i n
.
utero virginis Yerbum caro factum est, nihil u n

quam inter utramque formam divisionis exstiterit,

et per omnia increraonta corporea unius personre

fuerint totius teaiporis actiones ; ea ipsa tamen,
, '
quae inseparabiliter facta sunt, nulla permistione
,
confundimus; sed cujus formse sit, ex operum
,
-
qualitdte scntimus.
, . , Uy ,
, ' , * ,
ifep,
fuv - T i c r
, , * , ,
^ .
'
(2o). '
S. Athanasii episcopi Alexandrini
confessoris.
2. Cuoctas igitur bumiles dictiones de Filii corpore scriptas existitua: gloriosas autem dictiones
, . "
ad Verbi divinitatem refer. Cum esurit post jeju ,
niura, corporis est i n i i r m i t a s ; cum autem q u i n

que panibus viroruin quinque millia, absque pue ,
ris mulieribusque, saturat, et duodecim cophinos
- ,
fragmontis implet, hoc a Verbi divinilate procedit.
. Cum in navi capite reclinato dormit, i d corpora ,
lis requici proprium est : cuin autem arabulans

supra mare fluctibus vcntisqne imperans a i t : Sile,
, , obmutesce, statim audit navis socios c u m sacramento affirmaDtes : Vere Ftlius Dei es**. C u m se, pulcro Lazari astans l a c r y m a t u r ; et c u m passioni
, . "
.
. ,
,
, proxiinus dicit : Tristis est anima mea usque ad
,
, ^ mortem atque txdial;
et divinitatis quidem spiri , $
tum ad omneopus incarnationis paratum ait,car nem autem i n f i r m a m ; haec est videlicet corporis
>, , ,
iniirmitas, quce tristatur atque toediat; c u m vero
,
imperative d i c i t : Lazare, veni foras, surgitque
, , redivivus q u i quatriduanus j a m fcetcbat (cujus ( ' modi res aborbe condito nuoquam acciderat),heec
^ OTQUIIOV.
divioitatis demonstratio est.
'.
"
f l
Matth. m , 17 ; x v m , 5.
" Joan. I, 29.
1 8
Marc. iv, 39.
. (SojSequentibus similia legebara etiam in spurio, ut dicitur, opere S. Athanasii de fkie sua,
qood exstat Latine in edit. Maurin. t. II, p. 629.
Item paria habet Nicetas Aquileiensis i n opusculo

De ratione fidei a me divulgato.
NICETJ2 CHONIATA
ttt
S. CyriUi ex libro nono o j w i i de gdoratione in

spirttu.
26. Non igitur quare p o t ^ i l ^ i n m t a t i e excelleotiam humana natur^ ,\irXerNfii fleri mioime potest. ltaque, ut q u i i i p s i D QmAis faotus esset, talisque iotelligeF.euiydicebat: Pater major me e$t,
cuin trffên-jd$m *ex naturadivjnitalis aequalis eit,
^Titoilo-jnferior excellentia Genitoris.
S.
rwO t W r o v
. K t ? .
x f .

'
, p w r v , ^ >
.
Cyrilli.
(27).
27. Nonne de ipso scriptum est inferiorero esse,

quod a d humanitatem attinet, prcestante angelorum n a t u r a ; infraque horum gloriam paulo minor a t u m ? Ita est. Dixit enim Paulus : Eum autem
qui modico quam angeli minoratus es/, videmus Jesum, propter passionem mortis, gloria et honore
corottatum. At quid causm sit, cur licet preestan- B
tiorem naturam nacti supenue civitatis incolae, et
cortissima atque indubitata prorsus Deicognitione
prmditi, illum q u i natura inferior est, et ipsorum
gloritn cedif. adorandum fecerinf, expone, quaeso.
Kquidem ture j a m sunt bae partes. Igitur, si est
idem ct inferior simul, et incomparabiliter exceilens, facile tribuemus humanitati i d quod inferius
est, quod in c a m congruc cadit (multum euim d i stat ab angelis natura h o m i n i s j : deitati vero omnia suporanti, supereminere et attolli supra res
creatas,et ultra o m n e n rationalein substantiam et
orone nomen qnod nominatur, stibstantialiter excedere concedemus. S i n autem etiam absque carn<,et nondum humanitativelut insertum Verbum
p*is qiioque angelis inferius esse censeatur, m i r
nus quidem erit i p s u m suis creaturis, ac prneterea
adorator; nec ei j a m succurret aut patrocinabitur
denium nostra defensio. Quod si hocc dicerc ac
sentire i m p i u m est simul ac fallacissimum, minor
autem cst, quoniam et bomo est; utique sequetur
id esse cogitandum, scilicet adoratorem esse,quatenus bomo est.
tfymiTvOmpi.
(26).
'. * H
II
{-
' ^
) r |
. Ei *
- >
'
* ,
, *
*< **
,
x i
, .
. ,
^.
bto**
. "ijf%
. > f f
>4
',
(28).
Ejusdem.
'.
28. C u m autem apostolico dicto insultent, per , '

inde ac si ad vulgarem aliquam boiniaem referre,
'
/

tur,age totam sententiam ab initio repetamus,quatenus a d institutum sermonem pertinet. Scriptum D yr/?*W*w
*? ^
. '
Maque e s t : Eum autem qui modico quam angeli
.

minoratus est, videmus Jesum propter passionem
^ .
mortis gloria et honore coronatum.Et paulo infra.
" ,
Ecce eaim, et quidem apertissime cuin dicat m i *

noratum infra angelos propter passionem morlis,
,
atqueob i d coronatum esse gloria et bonore, m a ^ , ' nifcsteillum ostendit de quo verba fecit, n i m i r u m
Unigenitum : participem eniui ait factum esse car
nis et sanguiais perinde ac n o s .
(26) E d i t . c i t 1.1, p. 317 D.

(27) De Trinitate, dialog. iv, t. V , part. 1, p .
624 I>.
(28) Dialog. Quod unus est Christtu,

i , p. 763 B.
LVpart.
126
tHESAURI LIB. *XV.
wptfipw
20. Sed carne assumpta, sinit eam naturae i n flrmitates perferre, videlicet et sitire, et requiescere, et laborare : denique ad crucem dcveniene,
sinit carnem qure sunt propria ejusdem perpeti.
Proptereaque et sudoris rivi ex ea defluebant, et
angelus apparuit i l l a m confortans; et tristatur et
moesta est. Nam et antequam haec d i c e r e t :
, inquit, mea turbata est, Ilem : Tristis e$t anima mea usque ad mortem.
Chrysostomi.
(29).
'.
, *
, , ,
Ejusdem.
.
' . ,
*
.
*
'.
Sancti
(30).
, '
30. Cbristo autem corpuserat peccatis p u r u m ,

non tamen naturalibus necessitatibus a l i e n u m .
^ A l i o q u i corpus non fuisset.
Ambrosii.
31. Ut bomo ergo dubitat, ut homo turbatur.

Non turbatur ejus virtus, non turbatur ejus d i v i n i t a s ; sed turbatur a n i m a : turbatur secundum
humanae fragilitatis assumptionem.
.

(.
Ejusdem.
(31).

;
,

ykp
\*
o"t, ioe
, '
; C
32. iEqualis ergo i n Dei forma, minor i n susceptione carnis et hominis passione. Nam quomodo
eadem posset minor esse aequalisque natura? Quomodo autem si minor est, eadein simiiiter facit
quae Pater facit ? lNam quemadmodum eadem operatio diversae esset potestatis ? Numquid sic potcst niinor, quemadmodum major operari ? aut
una operatio potest esse, u b i diversa substantia
est? ltaque accipe Cbristum secundum divinilatem, minorem non posse dici.
Sancti
Agalhonis.
33. Et d u m ostendit magnus Ambrosius, n o n
posse diversse potestatis u n a m operationem cxistere,nec minorem posse operari quod m a g n a m ; D e c
ubi divcrsa substantia est, unaoi posse operationem intelligi, dcmonstrat rnanifestis indiciis, q u o d
non possil unam naturalem operatiooem babere
divinitas etbumanitas Cbristi, licet unius personoe
esse noscantur, et alterum oum alterius c o m m u nione operari ceroantur. Ubi itaque major et m i nor dicitur operatio, non de una sed de duabue
naturalibus unius Cbristi operationibus intimatur. Atque haec quidem sexta synodus decreto
firmavil,quie videlioet sanctus Ainbrosius scripserat. Quinla vero synodus tum huic sententifle tum
reliquis sanctorum Patrum congregatorum sic
acclamaverat: Recipimus cuncta, quae ab ipsis
circa rectam iidem prolata sunt ad bffireticorum
condemnationem. Et paulopost. Et si quis ab hor u m consensu semet abstrabit, contraria sentiens,
(29) Seqaentium apud Chrysostomum verborum

m e m vestigandam per otium eruditis permitto.
(30) E x oper De fiae, l i b . , cap. 7, n . 56.
(31) L i b . c i t . cap. 8, n . 70
(32) E x concil. u i Constantinop., ed. Coleli,

t. VIII, p. 686 D.
(33) Hactenus exstat textus a p u d citatum con*
cilium.
'.
&<jnv9at
,
(33).
**
, ,
(32).
227
NICETJE
CHONIATJE
22o^
hic quoniam recta lide se abalienat baeretieisque , , , connumerat, merito a sancta Dei Ecclesia damna tur atque anathemati subjicitur.
, /

Ex synodicis qux Romam misit sanctus Pater

nosttr Sopkronius patriarcha Iierosolymorum
de dominica mcarnatione.
et quod sit tmus ex
Trinitate Jesus Christus Filius Dei ei Dominus
noster.
%
(34).
'
-

.
\
34. Nos unura Christuui et Filium iacarnatum,
vtinempe Verbum, asserimus; et unicam ejus sub * etantiam compositamdicimus, et duas ejus confi , "
temur naturas,voluntates atque operationes. Duas
quoque ejusdem Verbi Dei nativitates crediinus,
^ ,
unam quidem ex Deo Patre quam interaporalem et
sempiternam s c i m u s ; ex Deipara matre alteram, g -
quain et nuperam et teuiporalem cognoscimus. Kt
, *
naturarum proprietates servari dicimua, duas

nempe physicas voluotates, etduas physicas ope * ,
rationes. Et quatenus Deus est, consubstantiaiem
*
ipsum Patri affirmamus : Matri autem nobisque

* }
consubstantialeiD,quatenus homo est,eumdem pro *
nuntiamus ; visibilem puriter et invisibileui, crea *
tum et increatum, corporeum et incorporeum,
* contrectabilem et incontrectabilem, circumscri *
p t u m et incircumscriptum,terrenum et coelestem,
*4
carne c u m rationali anima preeditum et simul divi
nitate, nuperum et sempiternum, huniilem et ex "

celsum, et qusecumque duplicis inseparabiliter re ^
periuntur naturee. Et sublimia quidein is semper
.
habuit, utpote sempiterna natura prceditus; h u m i - ^ ,
'
,
l i a vero propter QOS extremis temporibus immuta* "
' "
'
~ '
.

biliter ascivit, propter assumptam humanam na *
turam.Quare unus simul esse deprebenditur atque
,
d u o : u n u s q u i d e m secunduca subsistentiam atque
,
personam, duo vero secundum ipsas nataras ac
*
naturales earum proprietates, videlicet voluntatis
,
et operationis. Utraque enim forma c u m mutua
*
communione operatur quod proprium sui est: ita
,
ut Verbum operetur q u o d V e r b i proprium estcum
,
corporis c o m m u n i o n e ; corpus autem quce sunt
.
propriaperagit, n o n sine Verbi cooperatione.Porro
, e x b i s u n u m prodigiis eoruscat, alterum contume.
lias perpetitur.
?
S. Basilii in illud : Ego sum vitis. >

35. Hlc me invadunt heeretici, aiuntque : Si vitis
est Servalor, nos palmites, agricola autem Pater;
rursus si palmites ejusdem naturae sunt,cujus vitis,
vitis autem non est agricolfieconsubstantialis; Filius
quidem ejusdem est natura cujus nos sumusque
nos ipsius p a r s : n o n autem Filius ejusdeni est
naturae cujus Pater, sed omnino alienus. Quibus
respondebimuSjVocatos nos esse non deitatis illius
p a l m i U s , sed c a r n i s ; secundum eum q u i dixit ;
Nos enim sumus corpus Christi et membra ex
,
(35).
'.

.
,
(34) coocil. cit. t. VII, . 897-899

(35) Advertu* Eunomium, lib.
Garnerii, UI, p, 291
230
THESAURI LIB. XXV.
p a r t e " . r u r s u m : Nescitis quod corpora vestra,

membra Christi sunt" ? .Non igitur ad Verbi d i v i nitatem. sed ad humanum ejus adventum verba
,
refero: Egosum vitis**. Nosenim sccundumcorpus
- ' cognati sumus Domini. Et ipse propterea d i x i t ,
Nuntiabo nomen tuum fratribus mWs . Et sicuti

palmites consubstantiales snnt viti ex eaque pro , 6>
cedunt, sic et nos homopenea corpora habentee
,
corpori Christi, ex ejus plenitudine accipimus ;
, *
idque babemns velutiradicem resurrectionis atque
.
salutis. Pater vero dicitur agricola ; ipse c n i m

pcr Verbum excoluit vitem, qum est ipsius Serva> ,
toris humanitas ; ipse demum per idem Verbum
* ' TOC
viam nobis ad regnum munit.
.
JX
Aoyov, *
S0

(36).
,
,
,
, -
'
'
Chrysostomi
ex homilia 27 in sanctum
Evangelium.
36. St iei rena dixi vobis, et creditis; quomodo

si dixero vobis cceleatia, credeti$* lNemo
ascendit
in cu>lum nisi qui de coelo desccndit. Filius hominis qui est in ccelo *. FiJium bominis hic n c n c a r nem vocavit, sed a minore substantia se totuui, ut
ita dicam, nominavit. Solet enica saepe a divinitate, saepe iteui ab bumaoitate se totum vocare.
%
xt
, ,
Joannis
37. Postquam satis hae Patrum auctoritates perpcns fueruut, in primis quidem ac erepenumero
; Deo dilectissimus noster rex hoc negotium c u m
caeteris expendebat, inodo bos inodo illos allorv, ' , ' Q quens. Interdum vero et gregatim aliquot qui sen
tentiis dissidebant convocans, rectaru religiosam, que interpretationom defendebat; quam ipse ore

,
suo statim illis significabat, quia vix audito contro
versiee initio, sic r c m ipse sibi persuaserat. Quare

aliquando sic etiam argumentatus est. Cum eoim
.
nonnuilis videretur ad generalem bominum natu
r a m trahenda esse evangelici dicli interpretatio,

Caesar autem superno lumioe instructus i n m a g n i
: ,
summiquc tbeologi Athanasii dialogum c u m Ario
'
babitum incidit, ob illum coarguenduin q u i san ",

ctam consubstantialemque Trinitatem i n naturas
,
impares dividebat, inferioremque Patri unigeni ,

tum Filium dicebat, atque boc ipso evangelico
,
dicto ad suap. haereseos propugnationem abuteba
^ tur. Atbanasii ergo ipsa verba Caesar i n medium
,
attulit, adversus A r i u m disputantis. Qui fati , ' (37) "

gatus e s t , bomone an Deus V e r b u m ? Arius
;
d i x i t . Homo. Athanasius d i x i t : Tuum igitur j a m

".
est intelligere. Arius, i n q u i t : Percipio q u i d tuo
.
boc responso intelligas ; nempe, c u m Deus
,
Verbum ubique adsit, palam esse ipsum propter
~> ,
carnem dixisse : Pater meus, qui misit me, major
* f
,
me est. Heec eaim gradiebatur et fatigabatur, et a

loco i n locum migrabat. Certe i d recte se babet.
'
' I Cor.
. 13.
27.
" I
Cor. , 4.
6) EdxU Montfauc. t. VIII, . 153, 154.
Joan. xv, 5.
8 0
Psal. , 2 3 .
(37) Recole supra not. 7
a i
J o a n . m , 12.
NtCETA
tttONIATJS
Atque ita Atbanasius interpretabatur, non secun-

dum divinam substantiam haec Christum passum
fuisse, sed seoundum quam induerat carne.m naturalibus sine peccato obnoxiam passionibus. Habuitque i n his consentientem A r i u m , concedentemque majorem dici Patrem Cbristo quatenus
bomo est. Aque hinc valide invicteque concludebat Caesar, nequaquam a d generalem hominum
naturam retulisse magnum Athanasium Christi
dictum : Pater major est. Qui enim fleri poterat,
ut adversarius* Ariue i n his rebus acutissimus, et
in sermonibus ventilandis eolertissimus, pateretur
magnum hunc v i r u m de alio individuo loqui,
eoque Patrem dicere majorem : d u m ipse de
Cbristo qutereret, atque hoc Unigenito dieeret se
cundum suam naturam Patrern majorem? Tunc
enim idem evenisset ac s i i l l i , q u i falces petunt,
audiuntque sibi ligones denegari, minime i d eegre
ferrent. Sed neque aliter iNicrenre primte synodi
Patres, A r i i hujus adversus unigenitum Verbum
heeresim, quee ab eo nomen contraxit, refutassent
(is enim Yerbo secnndum divinam ejus substantiam accommodabat dictiones: Creavit me, et
Fidelem ei qui se fecil, et Apostolum ac pontificem confessionis nostra); nisi ejusmodi locutiones ad Cbristi bumanitatem retulissent. Nam de
divina natura scriptum pronuntiarunt: ln principio erat Verbum ; e t : Ego et Pater unum
sumus, et quce bis sunt similia.

'
,
(38),
"
Tft
'
jotv
'
"
(TJ
r#a>
i y f t V

f,v , ,
.
38. Huic optimo ac tantopere demonstrativo C
arguraento. aliara quoque adjecit miriiicus Cipsar
confirmationem, restringendo scilicet ac subtiliter
explicando sanctorum dicta, ut opportune, prout
par erat intelligerentur. Sic enim aiebat. Cum aliqui
occurmnt Kcclesiee defensores Patres diotuin illud
explicantes secundum quod Patcr causa est cielestis nativitatis, b i tunc de unigeniti Filii Dei persorta theologice i d dicnnt, ut adversariorum ora
occludant, q u i differentiam in unam eamdemque
naturam invebunt; ipsi antem Patres afiirmant
haud differre a paterna Filii naturam ; neque i n
gradu majore Patrem versari, quasi substantiae seu
naturee babeat diflerentiain. Sed quamvis Pater
dicatur major a Filio, i d taraen dictum sempiternam orginem causamque, i d est ad ineffabilem D
inexplicabilemquo generationem, referunt, veluti
de unigenito Filio Dei personaliter eloquentes ; et
sic unice tunc intelligendam dictioncm aiunt. Cum
autem unigeniti Verbi incarnationem spectant,
atque ad conjunctas inconfuse naturas sermonem
convertunt,earumque differentiam definire volunt,
tunc Christi quoque bumanitati hanc locutionem
accommodant. Magnus igitur tbeologus Gregorius
hio i n medium proferebatur, q u i post priorem
interpretationem secundum causam divinoe generationis, banc qaoque adjecit: N a m dicere quocL
(3S) Zenob. proverb. 1, 83.
'.
", ,
'
, ,
jfarev
"
'
*-
>
34
THESADRl L I B . X X V .
Christo, quatenu* h o m o intelligitur, paler uiajor

e s t ; verum id q u i d e m , sed non m a g n u m . Quid
enim miruni, si naajor houiiue Deus est? Pneterca
u
s e n i o m quoquc K o m e sanctissimus papa Lco de
, .
hoc dicto edissorens : Sine Verbi, inquit, potentia
, ;
non diceret Patris missa de civlo Hic cst Fi ' : ,
linst mcus dilectus in quo mihi bene complacui Et

sino veritate camis non protestaretur Joanncs :
, Ecce Agntts Dei qui tolUt peccatum mundi... Et
, sic ex ordinc unusquisquc Patrum.qcoruin aucto ritates supra simt perscriptflp. in ore (>*aris erat,
paprJptro , " '
tanquam si impressa verba eorum inente ba
beret.
,
^ -
pov
, -
39. Nequc tamcn bic substitit indefessns oorpore

ac mcntc Ciesar. sed aliuui quoquc protnlit rogitatum simm, qno explicarei natnrarum in C.brislo

conjunctarum, salva unica individua persona,dif
ferentiatu. Naui q u i a sancta Domini caro, po>t.
q u a m a^sumpsit enm divinitas, gloriosis dotibus

instriicta f u i t ; ea re nonnulli non sine periculo
, ,
erroris uicbantur ; ita ut de naturalibus sinc pec' , / cato pas>ionil)usI)omini novos serercnt scrmonos;

luinuueqr.e auderent affiriiiarc passibilein fuisse
,
assumptam a Clnisto carnem secuodum carnium
% , ipsain naiuratii; abutercnturque ad id arguuipnto
illo, quod Christus spunte pro nobis passus c s t ;

ita ut ipsuru naturali passione ac morlalitatc c x i merent ; his, inquam, ^resar excogitatam a sc

sententiam, quam j a m dicoiniis, opposuit.Nam de
, C idiomatibus et de ^loriosis dotibus disputans, at * '
que utramque rem accurate distinguens,quflenam
, .
sint idiomata,qua?nam iteni gloriosre dotes,perspi
cue enuclcabat. Et idiomata quMem propria esse
, , ,
natune. extra dubitationem ponobat.Ac divintect
,
beaUe, in monarcbica Trinitate, naturre idiomata
,
esso dicebat, ut iniinita sit, increata, sempiterna
, , .
aliisque bujusmodi proprictatibus p r a d i t a : dotes
*
autem gloriosas pra;dicta idiomata comitantes,

oinnipotentiain, vivificandi virtutom, atque alia
, ornamenta ejusmodi. Deinde conclr.debat, Uomini
. /;
carnem omnino p r a d i t a i n fuisse gloriosis dotibus
, ,
divini l.Oigcniti a quo est assumpta, virtute scili . , cet vivificandi ct omnipotentia; non tamen divi
n?e naturffi idiomatibus. Nam etiamsi babet glo, [) riosas dotes, idcirco tamcn infinila est caro,

vcl incrcata, vel ante tempora. Igitur quoniam
, ^
utraque natura in propriis idiouaatibus inconfusa
.
manet; binc cognoscere, inquit,licet quonam portineat iliud epitbetum major,de quo nunc controvcrsia l i t : oportetque divinarc naturae idiomatibus
gradura subliuiiorem attribuere, consentaneura
comparalioni cum carnisproprietatibns.
. |3 , 40. HiB igitur regalis mentis, vel potius b u m a ?*.
naruui menlium rcgis, proposiliones atque c o n ytnipazv.,
clusiones erant, linguoeque aureae dulciora uielie
. effata. Postqnara autem complurcs noctes i n , ' ,
somncs multosque dies i n harum rerum medita* jfj^ ,
tione consumpsit,existimans oportereortbodoxam
' .
, ,
PJLTKOL. G B , C X L .
235
NICETiE CHONIATiE
dicti evangelici interpretationem ad l i q u i d u m ded u c i ; ne ob ejus ambiguitatem corda infirmiorum

parturbarentur: a d extremum sanctibeimos patriarcbas sacramque et diviaam congregavit synod u m , a d quam senatores quoque convenerunt,
prasentibus etiam iUustrissimorum o m n i u m monasteriorum abbatibus. Et Caasar quidem residebat i n regio throno, q u i est i n conclavi mare ver8U8 m a g n i palatii nuper ab ipso C s s a r e exstructi,
q u o d occidentaii urbis muro imniinet, babetque
i d conclave ad ipso Manuele nomen : quo i n loco
innumerabiles imperatoris victorias brevi gyro
comprebensas ars pictoria, aureis lapillis varios
interserens colores, prout fieri potuit, descripsit.
Hic fuit consistorii l o c u s ; ibique definita sunt quae
infra ponemus, consentientibus inter se sanctissim i s patriarcbis, sacratissimisque arcbiepiscopis,
reliquoque sacerdotali coetu, et senatoribus univ e r s i s ; sic favente pacis Deo, necnon religiosi
noetri a Deo coronati imperatoris zelo. De his a u tem tomus quoque conscriptus fuit, i n quo ad litteram sequentia contineatur.
ACTIO II.
Mensis Martii
die secunda,
quarta.
indictionis
max*x<rripw
* *
-
-
tt/t

,
*

" rvjy>9
fanui, , p b t i x t
*
, tftr
, ,
,
,

,
IIPASIX
XIV die
* / ^
B.
, \
1. Praeidente a Deo coronato sancto nostro

'. rnjjm 0>
rege et imperatore domino Manuelo Comneno, i a
,
tropico conclavi meridiem vereus, nempe i a m a - ^
g a i palatii porpbyromanuelico triclinio ; astanti ,
bus sanctae majestati ejus, amabilibus consobri $
nis, fibis inclyti sebastocratoris d o m i n i A n d r o
nici,scilicet protosebasto et protovestiario domino
, Joanne Comneno, ejusque fratre domino Alexio
,
Comneno; amabili consobrioo potentis sanctique
-
nostri regis, domiao Andronico Comneno, iilio
,
pansebasli celsissimi d o m i n i Tbeodori Batatzae ;
*
fratre ejus et amabili consobrino potentis sancti - >
que nostri regis domino Alexio Comneno, amabili

patruele potentis sanctique nostri regis, nato ex
, *
a m a b i l i patruo potentis sanciique nostri regis,

pansebasto celsissimo domino Constantino A n ,
gelo, domino, i n q u a m , Joanne Duca ; fratre ejus ,
d e m , amabili nepote potentis et sancti nostri re ,
gis, domino Andronico D u c a ; genero potentis et
,
sancti nostri regis sebasto domino Joaone Canta ,
cuzeno; genero potentis et sancti nostri regis d o
m i n o Constantino D u c a ; sebasto domino Gudelio
, "
Tzicandile ; sebasto et magno betaeriarcha d o m i
no Georgio Palaeologo; sebasto domino Joanne
,
Duca ; sebasto et domestico vestiario poteniis et
'
sancti nostri regis domino Aiexio P e t r a l i p b a ;

sebasto et domestico vestiario potentis et sancti
* *
nostri regis domno Isaacio D u c a ; sebasto et do

meslico vestiario potentis et sancti nostri regis
, *
domino Alexio Rogerio ; sebasto et domestico

vestiario poteniis et sancti nostri regis et isb r , -
tulario domino Andronico Lombardo ; proto
THESAURI UB. XXV.

**,
i xotl
'
,
*
>0
>
238
nobilissimo ef eparcho Basilio Caniatero ; protonobilissimo Isaacio Acolutbo; nobihssimo ct p r i micerio bardariotarum Basilio Tripsycbo et n o n
paucis aliis,
; .
'
'
> ,
,
, ,
>,
, ,
*
2. Considentibus sanctissimispatriarchis,Dempe
sanctissimoet (Bcumenico patriarcba domino Luca,
sanclissimo patriarcba urbis Dei niagnte Antiocbio
doinino Atbanasio, et sanctissimo patriarcba Hicrosolvmitano Domino Nicephero: praesentibus
etiam sacratissimis episcopis, Heracle Michaele,
Cyzici Basilio, Nicomediae Micbaele, Amaseae N i ceta, Melitenes Niceta, Gangrorum Joanno, Myrorum Cbristophoro, Corintbi Tbeodoro, Atbenarum
Nicolao, Mocesi Luca, Cretae Joanne, Trapezuntis
Michaele, Larissts Joanne, Pbilippopoleos Basilio,
Rhodi Leone, Philipporum Joanne, Hadrianopoleos Leone, Hierapoleos Georgio, Mitylenes Potbo,
Neopairarum Kuthymio,Euchaitarum Constantino,
Amastridis Joanne, Tbeborum iJoanno, Sorrarum
Theodoro, Alni Joaane, Dristra Leone, Corcyrm
Constantino, A b y d i Micbaele,Metliyinn<i! Nicolao,
Laccdfsmonife Niceta, Arcadiopoleos Coustantino,
Parii Nicolao, Proeconnesi Isaacio, Selybrioe Tbcodulo, Derci Joanne, Anchiali Stepbano : astantibus etiam Dei amantissimis ecclesiasticis praeposilis.
'
, , *
, ,
,
, ,
,
'* ,
.
,
IIpotxowTJfov
'/,
, ,
3 .
viiim
/.
, -
rov
'
>
,
'
'
%; >
^
3. Quoniam ante aliquoi dics sermo a nonnullis

eommotus fuit, quomodo intelligenda sint verba
Pater meus major me est, c o n v e n e r u D t jussu m a jestatis mcee bodie,qui erant magna urbc pontifices, rogatiquesunt quinam sensus s i t evangelici
bujus dicti. Primus ergo Heracliensis rogatus sententiam, an verba Pater meus major me est, dicta
fuerint a Domino ct Dco et Servatore nostro Jesu
Cbristo etiam secundum suam creatam naturam
ia qua el passus est; concessit Patri epithetum
major ; et caeteras quoque eiTati bujus sanctorum
Patrum interpretationes se admittere dixit. Cyzicenus i a eadem sententia se csse dixit, quam Heracliensis protulerat Nicomediensis d i x i t : Ego de
unius et individui Cbristi, etiam post ineftabilem
rj incarnationem, duabus naturis inconvertibilibus
ct inconfusis, increata scilicet et creata, impassibili et passibili. intelligo evangelicnm dictum,
ter meus major me est ; nempe etiam a d creatam
ipsius passibilemque naturam i d refcro: recipioque simul alias quoque bujuscedicti interpretationes,quas Ecclesiae illuminatores pronuntiaverunt.
Nicomediensis sentcntiam pedibus se ire A m a seuus dixit. Melitcnsis a i t : Egoaudiens Dominum
nostrum Jesum Cbristum i n Evangeliis dicentem :
Vater meus major me est, aio boc dici etiam de
creata ejusdem natura. Gaogrensis dixit : E g o a u -
339
NICET/E
CHONIATJE
diens Doininum dicentem : Pater meus major me

est, aio i d a b eodici etiaoi sccuadum assumptam
huinanaiij naturam. Myrensisdixit: Utinterpretantur sanctus Basilius, ct tbeologus f.regorius, et
Chrysostomus, sic et ego hoc eilatuiii iaterpretor ot
accipio: et quoniam aJii quoque complures sancd
dixerunt, oeconomicc i d a Cbristo dictuni, quatenusnempe bomo est, no bis quidem contradico.
*0
\^4
' .
,
"
/jrV
.
4. Corintbius a i t : Majorcm Patrem Cbrislus d i
xit, etiam quatenus exinanivitse, etusque ad cor'.
/7/
pus se dcmisit sponte q u i erat altissiinus, susti, , xartJâV
nuitque carnem suscipere inconfuse, inconvertibi * ,
liter, iodivisibiliter, ejusdemquerecipit oecouomice
, ,
tftauipassiones sine peccato; mortem denique nobis sa
*
l u t a r e m et C a u s a m nostrOB resurrectioois, C U J U 8 * antea spe c a r e b a u i u s . Atbeniensis d i x i t : Servator
, ,
" ,
noster Deus, ineffabili misericordia factus etiara
* ,
perfectus bomo, quandoquidem thcantbi opum

Yerbum est, u n a bypostasis, unaque pcrsona,
propter suinmam duarum naturarum conjunctio-
, ;
nem ; ego quidem a sanctis disco, quod quatenus
, tvTl
est bypofttasis, neque Patri coboeret neque Spiritui,

neque matri \el nobis. Secunduui igitur huniani*
tatem, q u a matri nobisque communicat, existimo

ipsum dixisse Patrem roajorem. Amplector autem
/.
sanctorum quoque de hoc dicto sententias, Mocc'
sinus d i x i l : Majorem Patrem appellat Christus.
,
sicuti sanctae synodi sanctusque affirmat Aposto .
lus. Aio igitur majorem dixisse Patrem, quatenus
Q ; < , .

guinem, et quatenus creatam naturam habei, i n
*
.
q u a etiam passus est. Cretensis d i x i t : Ego cun ,

ctas sanctorum sententias supereffato:.Pafer meus

,
major me est recipiens, ne i l l a m quidem repudio

quce i d intelligit dictum sccundum bumanitatem
,
i d est, secundum Ghristi creatam naturain, i n q u a
, ' *
*etiam passus est: consentioque et suifragor con *
fratri meo Heracliensi, et synodorum sententias
.
amplector. Secundum verba Cretensis dixit sen .
tentiam etiaraTrapezuntius. Larissaeus dixit: Verba
" ' ,

Paier mens mojor me est, deprehendimus a sanctis
, ,
tbeologo Gregorio, magno Basilio, et a Cbryso,
stomo intellecta secundum qualitateui causativam
, ,
bonoremque patris, et quasi ob discipulorum so
.
latium [dicta fuerint. Sed quia [novi a nonmillis JJ ?
i t p l sanctis a f f i r m a r i , sic locutum fuisse Dominum
,
etiampropter humanitatem, a d q u a m s o demisit,
#
atque ut humana; suoe naturae fidem faceret, banc

,
egoquoque amplector sententiam.

F i i i l l S C a r n e m nostrre s i m i l e m sibi ascivit a c s a n -
5. Rbodiensis d i x i t : Quoniam scio tbeantbrop u m V e r b u m secuadum oeconomiam multa d i xisse,veluti i l l u d de die autem illa atque hora
nemo scit, neque angeli neque Filius;
aio ipsum
dixisse item Pater major me est oeconomice, i d est
secundum creatam suam naturam : accedoque
sanctorum etiam bujus dicti interpretationibus,
'
'
'
-'
'
, ,
*43
NICETA
CHONIATJE
ipsum Pater fecit et saecula ; idcirco Filium Patri

eequalem censco. Sed quoniam d i x i t : Pater meus
major meest, propositumque pridie fuit u l disquireretur quaunam hac de re D O D D u l l o r u m s a n c t o r u m
mens fuisset; censeo i d dictum fuisse a Christo
etiam secundum bumanitatem et humiliationem
miramque demissionem ad humanam quam a s s u o i psit naturam, i n q u a non secusatque nos carni et
sanguini participavit. Serrensis dixit : Quoniaiu
evangelicum boc d i c t u m : Pater meus major me est,
sancti Patres alii aliter interpretati s u n t ; et quon i a m borum nonnulli etiam secundum humanitatem boc fuisse prolatum affirmarunt, recipio amplectorque cunctas sanctorum Patrum locutiones,
unaque hanc quae dictum refert a d bumanitatem
Porro bumanitatem intelligo creatam i n Cbristo R
naturam, q u a eeque ac nos oarni et sanguini
communicavit.
7. iEnensis d i x i t : Domini et Dei et Servatoris
nostri Jesu Cbristi sermones, modo bumanitatem
epectant, modo sententiam ad divinitatem d i r i gunt. C u m igitur bumanitatem respiciebarl, tunc
Servator majorem Patrem confitebatur, ut ver
incarnationis fidem faceret. Hocautem sic aftirmo,
ut ceeteras non respuam sanctorum opiniones.
Dristrensis primo quidem dixerat se c u m Athenienai metropolita consentire : deindeaudita reverendissimi et magni oeccmomi sententia, ait se ab
Atbeniensis mente discederc, atque ad reverendiseimi sententiam accedere eamque sequi. Corcyrensis d i x i t : Comperimus i n evangeliis a Domino Q
Patrem majorem dtci,et Deum quoque suuui, cuin
ait: Deum meum et Deum vestrum
Existimo autem utriusque dictionis parem esse v i m . Quoniam
vero Damascenus, ait, humanitus cuia mentali
distinctione Deum suum dictum esse Patrem a
Domino ; eadem ratione censeo, majorem quoque
appellatum fuisse. Et simul recipio cunctas bac
super re sanctorum Patrum sententias,qui dictuin
i d ctiam ad humanitatem retulerunt. Abydenus
d i x i t : Ego banc Domini dictionem sciens a sanctis Patribus et Ecclesiae doctoribua varie explicatam, aio sic dixisse Cbristum etiaui ut hoiDinem,
quatenus eeque ac nos carni et saoguini communicavit. Sequor autem Heracliensis quoque et Nicomediensis sententiam. Methyuineeus dixerat,
sequi se Corcyrensis sententiam : postca tamen,
auditis patriarcbarum judiciis, mutata mcnte ait
so discedere a Corcyreasis sententia, atque illis
sanctissimorum patriarcbarum adbaerere.
'
<
'
>
:
' >
.
.
00
. "
.
.
JU-
; .

oirwi
'
, .
8. Lacedaenionius d i x i t : Verborum Paler meus
major me est interpretationes SS. Patrum Gregorii
theologi, Basilii Magni, et Cbrysostomi veneror
recipioque : aio insuper carnem ratione et a o i m a
preeditam susceptamaDominonostroesalutiscausa
Joan. . 17.
'.
'
THKSAURI L I B . XXV
145
24*
et propterhanc, dietam ab eo Patrem m e

jorem. Mesembriensis dixit se Heracliensis judicio
subscribere. Milesius d i x i t : Verba Pater tneu$ ma .
jor me est dicta intelligo etiam secundum Christi
.
,
bumanitatem : non secundum gloriam, honorem,
,
dignitatem, virtutem, potestatem, vel aliud quodvie

,
divioiP gloria? et magnitudinis ornamentum; sed
, , ,
secundum naturam ejus crealam i n q u a passus
. &<MUC, , ,
est. Attaman postquam et confratris mei Nicome *
diensis sententiam intellexi recte se habentem,

, .
buic etiam prorsus subscribo. Maroniensis d i x i t :

,
Quoniam comperio magnutn Basilium, tbeologum
.

Gregoriura, Cbrysostomnm: et sanctam Isidorum
,
retulisse verba illa, alium quidem a d bonorem,
, , alium ad qualitatem causativam, a l i u m a d d i s c i , , pulorum solatium, recipio hos atque approbo.
, ,
Insuper et eos q u i censent, dictum i d a Cbristo
* '
fuisse opconomice, i d est, bumanitus, ut signiilca
ret passibilem creatamquc naturam suam, i n q u a
, ,
reapse passus est.
"Zm.
"
*-
, '
.
'.
,
'
"
,
ouViwr
, '
'
* ,
'
'
TTJ
9. Arcadiopolitanus a i t : Quonam sensu dixerit,

Pater meus major me est, Dominus et Deus noster
Jesus Gbristus, ipse scit, q u i etiam quomodo
factus sit homo,novit. Sancti autem Patres, prout
unicuique gratia superne data fuit, ita boc dictum
interpretati sunt : quarura ergo explicationum
ntillam e i c l u d o . Verumlamen plerique omnes
etiam secundum humanitatcm sic locutum Dominum aftirmavarunt, quam et ego sententiamprobo
recipioque. Quoniam vero video Cbristum esse
unum secundum personam, duplicem autem sesundum duarum in eo naturarum diyersitatem,
existimo dictum a Doinino Patrem majorwn secundum creatam suam naturam, i n q u a etiam
passus est. Parius dixit :Quia comperiononnuDoi
Ecclesite doctores interprelatos esse verba : Pater
mens major me est alio alios modo, et quidem
etiam secundum humanitatem, ego omnes laudo
sententias: dicoautem bumanitatem, carnemejus
quam cx nobis ascivit. Prceconnesius dixerat sectari se Athcniensis sententiam verum auditis
8anctissimorumpatnarcbarumjudiciis,resipisceQ9
ait recedere se ab Atbeniensi, sequi vero sanctis simos patriarchas. Selybriensis d i x i t : Cum verbo ,
r u m Pater meus major me est interpretationem
.
/ njj
legerim sancti Cyrilli, compererimque i p s u m
, ,
dicentem : Quomodo ait. Ego et Pater unum su
,
mu$ ? videlicet seoundum eeternam nativitatem.

Quomodo ait. Pater meus major me est ? scilicet
, , ;
secundum terrestrem ex Virgine nativitatem : se au *

quor sancti viri doctrinam ; ita tamen ut cfletero ; ,
r u m locutiones probem, tanquam ex eodem unoX^ *> ^
que spiritu profectas ; ex bis cognoscens, etiam
*
secundum humanitatem, i d cst creatam Cbristi
** '
naturam, i n qua et passus pro nobis est, dictum
* * * ) ,
97m
" J o t n . , 30.
847
NlCETiE C H O N I A T T E
fuisse Patermeus major tne e$t. Dercensifi dixit,

ire se pedibus i n sontentiam Cretensis. Similiter
etiaiu Ancbialensia dixit se prorsus ci:m suiiVagio
Cretcnsis conspharo.
, * * * ',
" ;

10, Revercmliisimus ct inagnus (rconomus a i t :

,

tlw
Multa quidein dicerc haberem, quamobrera oxisti
)
nieiu dioiuin a Domino Patrem iuajoreui ob suam

eliaiu buinanitatem ; contentus tamen ero apo
etolico brevitatis causa eifalo ex ttno omncs. lum
, ' , $
qui $anctificat,(um
sanctificati; utquo bac verbi
* uno intcrprctatioue, quod nempe couumunis o u i ,
n i u m Patcr est Deus, ut factor atquc rrealor ; ct
, ,
quidem ctiam ipsius Cbrisli, quatenus liotuo est.
.
Nihilque absonum, si secunduin bauc ralioncm
iuajorem Patrem se bomine dixit. Magmis Sccvo- 13 .
pbylax dixit:,Nonduiu i i i apostolis plcna firaiaque

erat de Servatore fidcs ; proptertaque
majorem
*
curam postulabat borura infirmitas, quam divinte
, i
glorife inagnitudinisque dcmonstratio. Quare c u m

.
Juda?is parem Deo sc f.tcero visus est, lapidcs ad" "
vcrsus cuoi sustulerunt. Igitur ut paritatcin c u m
, '
Deo sublraberet, exililatcin suam deinissionem
, que et humilitatem aperte asserens, bumanita ,
tisque uiodulum non indignans, congruentesque
,
extenuationi locutioncs non repudians, opportuno
. * **
temporo majorem Patrem appellavit. qnatenusipse
jpftipc*
scrvi formain acceperat.Magnus sacellarius d i x i t :
,
Unigenituui Vcrbum Dei ct Patris, prosper nostram

,
,
salutem exinanituin, atque ad incarnationem
,
usque demissuixi, a i t i u Evangcliis, Palermeus ma~
,
jor me est, videlicet etiam propter incarnationem,
.
.
ac naturain bumauam quaui coroilein babebat

passibilein creatamque, qua3 rcapse passa est,
, , *
Cbartopbylax dixit : Quoniam unigenitus Filius
,

Dei. Patn consubstanlialis bonoreque par, perfe ,
clus Deus, bomo quoquc perfectus propler nostram
*
salutem factus est, cequc ac uos carnis sangui, ' .
nisque parlicipans, idcirco inajorcm Patrem ap
pellavit, eliam secundum creataru naturam suain,
,
i n q u a et passus est. Ganstrisius dixit : Ego quo
que scio, inter cxcgeticas sanctorum Patrum ex , .
plicationes ciTati hujus, nonnullos affirinare.dictum

i d fuissc eliam dc bumanitate : liumanjtatcm
,
autem intelligo quatenus bomo faclus. cst. Imo

etiam dictuni intelligo sccundum substantialcm
,
pbysicamquc rationcm bumanilatis quai i n ipso ^ , ,
est, cujuscreatam subslantiam hypo&talice increa
ta* substantiie unitam ct deiiicatain ob summam
conjuncliooem, non inconfuso solum ct iuconvcr ,
tibilitcr, verum etiani iaimobilitcr, unica admiratione veneramur et cobmus i n iacrealo Verbo :
Dcusqno perfectus in propria inconvcrtibilitate mirabiliter est et nominatur.
11. Refciendarius d i x i t : Cum diu supcr evan .
gelico dicto Patertneus tnajorme CSl quajstio agi- . '
,
taretur, utruin etiam secundum Doaiini divinita
teui a sanctis sacerdotibus nostris divisque P a t r l ^bus illud inlcllcctum fuerit; cumque ejus eflfati
, ,
sensum considerassciu, prout dc co pronuntiatuin
, e s t : dequc codcm cullocutus uon semel fuissein
249
T H E S A U R I L I B . XXV.
' #
/.
"
.
;
,
.
'
'
*S0
cum sanctissimo Domino et cpcumenico oostro p a triarcba: cognovi, iQa^nam sanrtitutom ejns haud
aliterquain sanctos Patres id ctlatuin intcrpretari.
Maneo igitur i n ma^me sanctitatis cjns sententia.
Qui e?t a commentariis Jixil: Soquor quasaudivi
sententias sanctissiinoruni patriarcbarum. Hieromneroon d i x i t : Sequor el ego sanctisjiraonim
patriarcharum scntenlia-.Minister a gcnibus dixit,
se quoque in i d coiispirare. I'ra?orpior dixit :
Lnus est prwccpior IIOSUT ct antec<?ssor<!hristue:
cujus cuoi noverim ortbodoxura esse discipulum
sanctissimum noslruiii doininum ct cvcumenicum
patriarcham, adbujus sentcntiani ao.cedo.Monitor
d i x i t : Quoniam faventc Deo saiictissimum nostrum Dominura recte ientienteui novi, retinentemque divorum Patruui traditiones, sequor et
ipse doctrinam e j u s . lacra dixitctiam priiuus prajpositus ecclesiamin. Magistcr rhetorum dixit :
Quod sancti divique Patres dictum illcd ad h u m a nitatcm reliihrunt, id ruihi sic inttdligcndiiinvidet u r ; parlini quidcui quia Pater iu suis dotibus
sempcr peruiansit; at Fiiins voluntariam subicns
exinanitioDem ad servi forrnarn descendit : partim vero secundum circumscriptionom rationcmque assumpt.e ab eo buman.i creatae mortalisque
naturee. S e t M i n d u s Ostiariu? d i x i t sanctissimoruin
patriarcharum scntentiis s c s e adhrcreie.
1
12. Sanctissimus nostcr douiious et (tcumenicus

palriarcba d i x i t : Mihi videtur quotquot episcopi

C ac preepositi de Christi buinanitate dicta affirma *
,

runt v e r b a : Paler meus mojor me est, i d est se
cundum ejus creatam bnmanara naturam in q u a
, ' ,
etpassus est, recte et inoflense atquc ad propo silum respondisse: q u i autem aliter dixerunt,
* ,
obscure respondisse videntur, imo inler se dis , cordes neque ad propositum collineantes. Sanc*,
tissimus patriarcha urbis Dei magnte Andocbifle
,
'
ait,dictum fuissePaier meus majorme est aChrislo
, '
etiam secundum incarnationetn creatamque cjus
,
naturam ac passibilem. Sanctissimus patriarcba
,
Hierosolymitanus dixit: Jam sanctus Spiritus verba
.
Pater meus majorme est explicavitpersanctos ma "
gnosque illuminatores Ecclesiae, sacrosanctasque
,
synodos. Recipio igilur cunctas traditiones secun J J d u m quas illa verba intellecla sunt. Quoniam vero

affirmarunt Patres, dictum hoc a Christo fuisse

' *
tum quatenus verus Deus est, tum etiam quatenus
/
verus bomo, q u i nernps creatam passibilemque
,
naturam babet, i n q u a etiam passus e s t ; aio i d

ipsum ego quoque, neque iniicias ire queo.
**, * ,
ip".
'
* .
*7
^*
, .
13. Postquam boe sentcntke a sanctissimis p a triarchis dictse fuerunt, interrogati sunt i i q u i
subobscure sententiam dixerant, utrum a d sanctissimorum judicia accederent, necne. Primusque
Myrensis dixit consentire. Coriathius dixit se
quoquebis suffragari,neque conlrariumquidquam
NICETJC CMNIATiE
i n sua sententia protulisse; quippe q u i dixerat ^

Christum passiones sine peccato oeconomice, i d

, ,
est vere, recepisse. Alheniensis dixit se quoque
.
sanctissimorum patriarcharum sententias sequi.

Similiter Larisseasis, Rbodiensis, Philippeosis,

. easdem sectari confirmarunt. Neopatrensis autem
' ' .
dixit postremo sententite suae vocabulo addere se,
.
assumpta carne creaia passibilique. in qua etpas *
susest. vEnensis dixit: se quoque post sententise euee
(39),

verba, ut incamationis fidsm faceret; itemque ante

,
'
oxVavoV.
verba. hoc autem sic affirmo ut csetevas non res *,
puam sanctorum opiniones, supperaddere senten
(40),
,

tiae suae, utpote qui carnem assumpserat tnorta * ,

lem passibilemque, in qua videlicet et passus est.
,
Cocyreeus dixit recedere se prorsus a sententia
,
sua, atque ad illas patriarcbarum accedere. Ma- , * . "
gnus scevophylax interrogatus et ipse, utrum san ' *
ctiesimorum patriarcharum seotentiis assentiretur,
.
^,
ait 86 a d postiemam sententi s u dictionem,

quatenus ipse servi formam acceperat. adjicere
,
verba camemqut visibilem contrectabilem creatam
(41)
circumscriptam ei passibilem assump$erat,in qua

, ,

reapseet passus eii.Subdiditque se patriarcharum

quoque senteotiis adbserere. Magnus item ea, '
.
oellarius ait sequi se sanctissimorum patriar
.
#
ebarum sententias. Canstrisius d i x i i se pariter p a
*
triarcbarum judi iis acquiescere. Denique etiam
* .
magister rhetorum c u m iisdom conspirare se ait.

Cum ergo omnes consensissent, nec quisquam
. * ambiguus j a m superesset, facta eet a cunotis
fausta acclamatio, mease et iodictione supras- $ .
criptis, anno 6674.
,
0 "
ACTIO TERTIA
Mensis Martiidiesexta indictioni$
y
XIV, die prima.
1. Preesidente a Deo coronato potentissimo sanctoque nostro rege et imperatore domino M a nuele C o m n e n o i n eodem tropico conclavi; assidentibus sublimi majestati ejus, despota amabili
genero sanctae majestatis ejus domino Alexio,sanctissimo et oecumenico patriarcba domino L u c a ;
sanctissimo patriarcba urbis Dei m a g n Antiochiffi domino Atbaaasio ; sanctissimo patriarcha
Hierosolymorum domino Nicephoro ; astantibue D
potenti sanctoqae nostro regi amabilibus nepotibus ejus, tiliis inclyti fratris majestatis suae, porpbyrogeniti et sebastocratis d o m i n i Andronici, i d
est protovestiaro domino Joanne,et domino Alexio
Comnenis; amabili patruele potentissanctiquenostriregis domino Joanne Duca,filio inclyti Porphyrogeniti et sebastooratorisdomini Andronici,ainabilis patrui saact majestatis ejus; amabili consobrino potentis et sancti nostri regis domino AndronicOjGasaris fllio ; amabilibus oonsobrinis sancti

TJ ^
} *
*
*
'

(4!)Pag.*t,
154
THESAUHI Llfi. XXV.
153
nostri regis Contoetepbaoie, doinino Joanne etdo m i n o A l e i i o ; amabilibus consobrinis sancti

*
nostri regis, filiis beati etamabilie generi s a n c l n
, ,
majestatis ejus , pansebasto celsistimo domino
* Theodoro Vatatze , et domino Andronico , et
,
doiuino A l e x i o ; amabili patniele sancti nostr*

regia domino Joanne Duca filio inclyti Cesaris
b r y e n o i i ; atuabili patruele sancti nostri regis,
,
domino Alexio Comneno lilio pansebasti celsissi * * ]3mi ; amabilibus patruelibus sancli noslri re ,
gis, filiis araabilts patrui sanct majestatis ejue,
*
pansebasti celeissimi domini Constantini Angeli,
,
domino Joanne, domioo Alexio, domioo A n
dronico, et domino Isaacio; pansebasto sebasto
*
et genero potentis sanctique nostri regis domioo
, *Joanne Cantacuzeno ; pansebasto sebasto et ge
nero sancti regis nostri domino Constantino
, ,
Duca ; pansebasto sebasto et genero potentis
, ,
regis nostri domino Josepbo Bryenuio; panse'/ '
basto sebasto et genero sancti regis nostri doxpor-
rnino Joanne A r b a n t i n o ; pansebasto sebasto
*
domino Leone C a m y t e r e ; pansebasto sebasto
*
domino Alexio Brana ; pansebasto sebasto do *
mino Nicephoro Bryennio ; pan>ebasto sebasto
,
d o n i i n o Gudelio Tzirandilo. ; pansebasto sebasto
*
domino
*
*|
* & - *
Alexio
et magno
Comncno
: pansebasto
sebasto
b e t i p r i a i v b a d o m i u o Gporgio
; p a n s e b a s t o
s e b a ^ t o fratre
Paleeo-
>jus germano
* -
donnno Constantino ; pansebasto sebasto domino
fiov
Alexio Paheologo ; p a n s e b a s t o

-
.
- -
* *
*
'
xti
^" *
s e t a s t o et n i a g n o
druugario domino A u d r o n i c o Caraatero; p a n sebasto sebasto domino Joanne Contostepbano;

pansebasto sebasto et protonotario doniino Basilio Camatero ; protonobilissiino celsissimo domino Micbaele Angelo ; protonobilissimo celcissimo logotheta cursus et orphanotropbo domino
Micliaele Hagiolbeodorita ; protonobilissimo celsissimo Caniclei praeside rlomino Joanne Caraatero ; magno et illustrissirao protoasecretis M a c r e m b o l i t a ; protooobilissimo et eparcho Basilio
Camatero ; p r o t o n o b i l i s s i i D O a supplicibus l i bellis et custode Micbaele Camatero ; p r o t o n o
bilissimo Isaacio A c o l u t h o ; nobilissimo et p r i micerio bardariotaruui Basilio Tripsycbo ; nobilissimo et qusestore Georgio Mangane ; magno
et illustrissimo dicaeodota rerum doniesticarum
Theodoro Pantecbne; protocuropalata Georgio
Scylitze ; protocuropalata et judiciorum pra>
side Joanne C a r i a n i t a ; c u r o p a l a t i s ct judicibus
Beli et hippodromi preesidibus Georgio Spleniario et Constantino Mesarita ; judicibus Beli et
bippodromi prsesidibus Tboma Haplucbire et
Leone Monasteriota.
*55
NlCETiE
CHONLATJ-E
256
2. Astantibus etiam sacratissimi? episcopis,

'. , ~">
Heraclcas Michaele, Cyzici Basilio , Nicomedi
, , Micbaele, Amascie Niceta, Melitenes Niceta, Gan ; , ' ,
grorum Joanne , Myrorum Christophoro, C o , ,
rinthi Theodoro , Athenarurn N i c o l a o , Mocesi
, , ,
Luca, Cretae Joanne, Trapezuntis Michaele, La , , rissae Joanne , Philippopoleos Basilio , Rbodi
, ', Leone, Philipporum Joanne, Hadrianopoleos Geor , ' ,
gio, Miiylencs Potlio, Neopatrarum Euthymio,
', ,
Euchaitarum Constautino , Amastridis Joanne ,
, ,
Thebarum Joanne, Serrarum Theodoro , Mni
, , Joanne, D r i s t r a Leone, Corcyr Constanlino,
', ,
A b y d i Micbaele, Methymnae Nicolao, Lacedaemo, ,
mse Niceta, Mileti Niceta. Maronere Niceta, Arca, ,
diopoleos Constantino, Parii Nicolao, Proeconnesi
, , '
Isaacio, SeljbriiBTheodulo, Derci Joanne, Ancbiali
Stepbano
, ,
,
, .
3. Astantibus etiaui Dei amanlissimis dominis

pnepositis, reverendissiino et magno oeconomo
Alexio, magoo scevopbylace Joanue, niagno sacellario Stephauo, chartopbylace Joanne, canstrisio Samuele, rcftrendario Micbaele, a commenta'
riis Con*tantino, liieromnemone Gcorgio, ministro
a genibus Conitantino, magisiro sanclorum Evangeliorum Nicolao, mooitore Constantino, prolopraposito ecclesiarum Tbeodoro, magistiO Basilio, et secundo ostiario Myrone.
' .
,
* , ,
,
,
,
, * * *
,

,
Q .
4. Majestas mea subscriptura die secundapreesentis Martii decreto condito et lecto circa interpretationem evangelici d i c t i : Pater meus major
me est, voluit subscriptionem suam non sine a d ditamento peragere, quod palam lectum fuit,
atque ita a d litteram se babet. Sequor sententias
sanctissimorum patriarcbarum sacreeque et divce
synodi, aioque ipsam Domini carnem, vi conjunctionis ipsius exaltatam, supraque omnem bonorem collocatam (ita ut hoc eximio nexu deificata
sit) immutabiliter, invariabiliter, inconfuse, inconvertibiliter, hypostaticee conjunctionis gratia inseparabilem indivisibilemque manentem, simul cum
assumente ipsam Deo Verbo, pari bonore coli et
adorari, unica adoratione, regioque et divino i n D
solio ad Patris dexteram residere; utpote quee gloriosas divinitatis dotes adepta est salvis naturar u m propiietatibus.
5. Postquam igitur probabile sanctissimis p a triarchis sacra?que et divse synodo visum est hoc
additamentum, c u i et ipsi consonabant, prout
ipseemet sententi demonstrant quae i n decreto
script sunt (etsi non ita late i n iis bac super re
perecriptum est, quia de ea minime sermo fuit),
subscripsit majestas luea cum boc additamento.
Erat autem rubricatis litteris sic.
' , *

>5
, '
, ,
, ,
,
, , , '
,
,
, , .
'. '
$ *
(
,
),
*
' .
THELAURI LIB. X X V .
257
llccMviX
XjKvrp
, ,
"
, ^-
, *
, ,
258
. Manuel i n ChrUto Deo iidelis rex Porphyrogenitus et Romaoorum imporalor Comoenus, sequor sentcntias sanctissimorum patriarcharum sacneque ct divae synodi,aioqne ipsam Domini carneui vi conjunctionis ipsius exaUatam, supraque
omnem honorem collocatam (ita ut hoc eximio
nexu deiticata sit) immulahiliter,invariabiliter,inconfuse, inconvertibiliter, bypostaticte conjunctionis gratia inseparabileni indivisibilemque inonentem, simul cum assuniente ipsam Deo Verbo,pari
honore coli ct adorari, unica adoratione, regioque
et divino i n solio ad Patris dextcram residere, utpote quoB gloriosas divinitatis dotes adepta csd,
salvis naturarum proprietatibus.
.
.
.
'
.
0
" .

'
.
.
Subscriptiones
patriarcharum.
7. Humilis monacbus Lucas et divina niiseratione archiepiscopus Conslautinopoleos nova Romee deiiniens subscripsi.
Atbanasius divina miseratione patriarcha urbis
Dei magnoB Antiochire definiens subacripsi.
Nicepborus divina niiseratione patriarcha matris
omnium Kcclesiaruin Sionis urbi Jerusalem definiens subecripsi.
Subscripiiones
metrupolitarum.
8. Stephanus miseratione Dei archiepiscopus

metropolcos Caisareae CappadociaB definiens subscripsi,
Micbael melropolita Heracleae detiniens sub .
scripsi.
Humilis melropolita Cyzici Basilius definiens
'
subscripsi.
.

Humilis metropolita Nicouiedire Michael defi .
niens sabscripsi.

Humilis metropolita iNicieae Georgius definiens
/-.
subscripsi.
'
Humilis metropolita Chalccdonis Constantinus
.
, ,
Humilis et indigaus et vilis raetropolita Aniasece
.
Nicetas definiens subscripsi.
"
Humilis metropolita Melitenes Nic^tas definiens
.
subscripsi.

Humilis metropolita Gangromm Joaunes defi.
nieos subscripsi.
*^
Humilis metiOpolita Myrorum Christopborus de.
iiniens subscripsi.
'
Humilis raetropoiita CariiB Leo definiens s u b .
cripsi.
'
Humilis archiepiscopus Corinthi Tbeodorus de.
finicns subscripsi.
Humilis episcopus Athenarura Nicolausdefiniena
" subscripsi.
7?*R
Humilis metropolita Mocesi Lucas definiens sub
cripsi.
^.
Archiepiscopus metropoloos Cretoe Joanncs de
iiniens subscripsi.
.
Humilis metropolita Trapezuntis Micbael defi
niens eubscripsi.
.
/.
V u * ' , .
Mt
IflCBTJB C l O m A T J E
Hamilis metropolita LarisM Joannes definiens

BUbscripsi.
Humilis melropolita Philippopoleos Basilius
maximus definiens subscnpei.
Humilis metropolita Rbodi Leo definiens Sllb*
ecripsi.
Humilifl metropolita Pbilipporum Joannes definiens l u b s c r i p s i .
M i n i m u i a r ^ i e p i s c o p u i Hadrianopoleos Leo definiene subsoripsi.
Humilis metropolita Hierapoleos Georgius definiens subscripei.
Humilis metropolita Dyrracbii Michael definiens
subscripsi.
Constantinus humilis metropolita Smyrnae definiens subscripsi.
g
Humilis metropolita Mitylenes Potbus deiinieDS
Inj-frm I H M tpfm
.

'
Ktw .
*
.

.
* .
subscripsi.
Humilis episcopus metropoloos Neopatrarum

Eutbymius definiens S U b s o r i p s i .
.
Conslantinus humiiis metropolita Eucbaitarum

.
Humilis metropolita Amastridis Joannes defi ' niens subscripsi.
.
Humilis metropolita Tbebarum Joaanes definiens
*o subscripsi.
.
Humilis episcopus metropoleos Serrarum Tbeo 0*dorue definiens subscripsi.
.
Indignus servus Christi et Dei mei Leo metropo

litaDristrae definiens subecripsi.
.
Humilis metropolita i f i a i Joannes defiaiene SUb- Q
*0 scripsi.
Humilis metropolita Corcyree Constantinus defioiens subscripsi.

Huinilis metropolita A b y d i Michael definiens
subscripsi.
Humilis metropobta MetbyinnaB Nicolaus definiens subscripsi.

Humilis metropolita Lacedaemonia3 Nicetas definiens subscripsi.
Humilis metropolita Paronaxiee Constantinus
detiniens subscripsi.
HumiliimetropolitaMileliNicetasdefinienssub-
.

.
SCripsi.
Humilis archiepiscopus Bizyse Tbeodorus definiens subscripsi.

Humilis archiepiscopus Maroneae Nicetas definiens subscripsi.
Humilis archiepiscopus Arcadiopoleos Gonstantinus definiens subscripsi.
Humilis arcbiepiscopus Parii Nicolaus dedniens
SUbscripsi.
Humili3 arcbiepiscopus Prcecoonesi Isaacius de

finiens subscripsi.
Humilis archiepiscopus Selybriae Tbeodulus defioiens subscripsi.
Humilis arcbiepiscopus Nicae Demetriua definiens subscripsi.
^ .

.
' .

.

.
T H E S A U M L I B . XXY.
'
'
.
"
.
'
-.
,
*
, .
Humilis arcbiepiecopui Darei Joannes definient

subscripsi.
Humilie archiepiscopus Gothiee Joannes definiens subscripsi.
HumiJis archiepiscopus Anchiali Stephanus deflniens subscripsi.
Humilie metropolita Neoceesareae Basilius, exigente jure sanctissimre Eeclesiee m e , ut superius ante Myrensem subscriberem, quia hic venerabilis tomus absolutus fuit eique subscriptum,
ante q u a m ego consecrarer episeoptis, idcirco
bic dcfiniens subscripsi.
Hurailis metropolita Iconii Joannes, exigente
jure sanctissjmfle Ecclesiae mee, ut superius ante
Corintbium subecriberem, quia hic venerabilis
tomus absolutus fuii eique subscriptum. anlequam ego consecrarer episcopus, idcirco hic definiens subscripsi.
ACTIO QUARTA.
.
.
zff
'
* ^
^
, $
i . Appropinquante Dominica die, qua recitantur decreta synodicn prtedicaturque orthodoxa

sententia de restaurato sanctarum imaginum
eultu, proposita fucrunt capitula quatuor synodicoque in libro prescripta : ipsoque rege lmperatoria redimito corona, et sanctissimis patriarchis
sacratissimoquii oirmiiiui opiscoporura catu intra
sacios canccllos se rccipieutibus ; compositus,
uti dictura est. tomus invicta regis manu delatus,
super mystica coelestique ponitur m e n s a : et con-
Q cinnata capitula c u m

,
*
prcedentibus scriptis approbantur congregatoque coetui praeieguntur,

quaj adamussim haec erant.
*
'.
J9\
&,
I. 2 . lis qui haud recte sanctorum doctorum

Ecclesire Dei venerabiles locationes e x c i p i u n t ;
quepque aporte manifesteque ibi per sancti Spiritus gratiam dicta sunt, perversa mterpretatione
pessumdare niluntur, anathema sit.
II. 3. Eorum q u i veri Dei et Servatoris nostri

Jesu Caristi dictionem Paler meus major me est
,
intelligiint, cum reliquis SS. Patrum interpretatio . ,
nibus, etiam de Cbristi bumanitato, i n q u a et
mvTto ' , ^ passi s est, sicuti diserle in iuultis a Deo inspiratis

sermonibus suis sancti Patres depreedicant; i n * super eorum q u i affirmant eumdem Christum i n

sua carne revera fuisse passum ; aeteroa memoria
.
sit.
. *. III. 4. l i s q u i incamationis deificationem
eiistimant aiuntque esse bumanae naturee i n d i v i
nitatem conversionem; neque credunt ob ipsam
***
conjunctionem corpus quidem Domini divina d i ^, gnitate et honorificentia frui, unicaque adoratione
,
adorari in assumente illud Deo Verbo ; adeoque
*** ,
esse simul honorabile, gloriosum, vivificam, paris
* , , ,
, - cum Deo Patre sanctissimoque Spiritu honoris, i n
eodemque tbrono sedere ; non tamen consub*
*
.
'.
N!CET. GHONIAT42.
stantiale Deo, ita ut physicas rei creatae proprietates auiitt.tt, nenipe circumscriptionera, et ceetera qua; in Christi humana natura cernuntur; sed
putant humaDitatem conversam fuisse i a divinitatis substantiam; ita ut biac concludant vel pbantasticam fuisse atque haud veram Domioi incarnationem et passionem, vel Unigeniti diviaitatem
passam fuisse ; anatbema sit.
IV. 5. Eorum q u i dicunt, carnem Domini v i
conjunctionis ipsius exaltatam, supraque omnein
honorem collocatam (ita ut boc eximio nexu deilicata sit) immutabiliter, invariabiliter, inconfuse,
inconTertibiliter, hypostatic conjunctionis gratia
inseparabilem, indivisibilemque manentem simul
c u m assumente ipsam Deo Verbo, parihonore
coli et adorari, unica adoratione, regioque et
divino in solio ad Patris dexteram residere; utpote
quee Divinitatis dotes gloriosas adepta est, salvis
naturarum proprietatibus: sic dicentium, i a q u a m ,
ffiterna memoria sit.
6. Haec quotannis eadem die Dominica c u m
antea dictis esse profitenda decretum est. Imo
vero, c u m per i d tempus ordiaandus esset Neoceesareae episcopus, a d caetera quee ob explorandam
mentis orthodoxiam descripta erant, hoc etiam
tunc imperalum cstrecilari bis adamussim verbis.
IIIMT^TW jrsy
, .
'..
'
.
'.
xal
7. Etiam amplector et profiteor ea quee de

effato Dominico in sanctis E v a n g c l i i s : Pater meus
major me est tradita sunt a sanctis Patribus, declarata autem i n religioso tomo, q u i compositus
est nutu divinitus inspirati potentis sanctique
nostri regis Porphyrogeniti et imperatoris domini
Manuelis G o m n e n i : nempe quod locutionem hanc
protulit Dominus et Deus noster Jesus Cbristus
etiam secundum suam crsatam circumscWptainque naturam in q u a et passus est. Recipio autem
de locutione bac cteras quoque sanctorum P a trum interpretationes. Atque baec a cunctis consecrandis deinceps episcopis profitenda esse constitutum est.
8. His actis, unius Dei Ecclesia i n u n u m corpus
rediit et unita est; exclamavitque.cum magno
Paulo : Christus est pax nostra, qui fecit uiraque
unum *;
et eum, q u i ceque ac Salomon sapientia
infusa preedifus erat, apprime pacificuni et vere
unctum Domini regem magnificavit.
S5
'. "

"
xal
.
'.
, *
ACTIO QUINTA.
i . Neque tamen interim dormitabat is qui zizan i u m i n religionis tritico serere molitur ; neque
porro demoratus est, neque malitiam d i u distulit.
sed rumores itcrum insonuerunt, q u i persanatum
nuper Christianitatis corpus exulcerare tentabant:
denuoque obloquebantur quidam, conditum
* Ephes. , 14.
Ef.
'.
'
'
'
TttBSAURI LIB. XXV*
ta - mom syaodicum obuuriUtii insimulaiites, tcriptarum ibi eententiaxom sensum penrerlenlee,

t , x o u
sectamqae sibi conflare coaantes. Quam rem cum
, *
synodue considerasset, necessarium esse judicavit
rv

,
rumores hujusmodi ccmprimere.Quainobrem for * *
mula composita mediaque in synodo rccitaUfuit,

,
cujui continentia b c .
.
,
,
. ''
> ,
:
*5
gxjyvj
, *
rotvxv

*Sf t w p V t w
'
*
,

TtjV
'
, '
:
'
,
i
$
, -
&
;,
,
/
,
,
, *
, -
,
*
PATROL. GK. G X L .
2. Sequor nententiam potentlssimi a Deo coronati sancli nostri regis et imperatoris, nec non
sanctissimi mei domini et oecumenici patriarcbs.
et aliorum saactissimorum patriarcharum, nempe
urbis Dei magnee Antiocbiae,ac Hierosolymoram,
sacraeque et diviaae synodi. Et qaicunque bif firmiter et cum pura conscientia non adhsserit, vel
contraria eenserit, postquam hre doctrinee definitae
fueruot vel i n posterum sentiet, eum ego anatbemati subjicio, meque adeo ipsum, nisi tic cradidero. Quoniam vero scandalum incidit, propterea
q u o d n o n n u l l i bas sententias prava interpretatione
pessumdant, dicentes n o n iotelltgi veri Dei et Ser*
vatoris nostri Jemi Christi locutionem Pater meu$
major me est, sicuti j u x t a diversas sanctorum et
inspiratorum Patrum interpretationes explicata
fuit, etiam secundum b u m a n a m Cbristi creatam
circumscriptamque naturam, in q u a tum passibili
reapse passus est: scd u n i rxinanitioni hujusmodi
dictionem i p s i accommodant: quidam vero etiam
secundum unicam ac siuaplicem distinctionera
mentalem baec verba intelligunt; dicentes recte
se babere locutionem, si per mentis prsecisionem

caro Domini ipsa per se et absque divinitate cogitetur, tanquam ne u n i t a quidem esset; juxta q u a m
rationem et s e r v a et i n s c i a dicitur; proptereaque
secundura simplicem mentis distinctioneui v e r b a
haec prolata afiirmant, quec r e a p s e idem Cliristus
Deus noster dixit secundum s u a m buinanam creatam circumscriptamque n a t u r a m , i n q u a ctiam
passus est: vel e t i a m dicunt Christuin sic locutum,
quatenus communis natura? pcrsonam rcprresentabat; secundum q u a m rationem dicitur etiam
derelictio in cruce, quam Deo inspirati Patres de
communis h o m i n u m naturoB persona a r c i p i u n t ;
bos etiam, i n q u a m , sic opinantes anatbemati
subjicio.
^ 3. E n autem ipsas sentendas. Et q u i d c m poteatissimi a Deo coronati sancli nostri imperatoris sententia ita se babet.Sequor sentenlias sanctissimor u m patriarcbarum et divinee sanctaeque synodi,
aioque i p s a m Domini c a m e m conjunctione c u m
Verbo exaltatam,supraque omnem honorem collocatam, (ita ut boc eximio nexu deificata sit) i m m u *
tabiliter, invariabibter, inconfuso, inconvertibiliter,bypostatica3 conjunctionis graliainseparabiiem
indi visibilemque manentem,cum assumenteipsam
Deo Verbo, pari honore coli et adorari, unica a d oratione, regioque et divino i n solio a d Patris
dexteram residere, utpote quoe Divinitatis dotes
9
M C E T A GHONIATifi
gtorioeas adeptaest, sahrii naturarum proprietati- ,
bue.
.
4. Sanctissimi autem nostri domini oecumenici
'.

patriarchae sententia lalie fuit. Mibi videntur quot (42) quot episcopi ac prwpositi de Cbristi humanitate

dicta affirmarunt v e r b a : Pater meus major me est, ,
i d est secundum ejus c r e a t a m bumanam n a i u r a m
, k
i n q u a et passus est, recte et inoffense a t q u e a d
, ' propositum respondisse : q u i autem aliter dixe,
runt, obscure respondisse videntur, imo inter se * ,
diacordesneque a d propositum collineantes. San ,
ctisaimi autem urbis Dei magQ Antiocbiee p a - ,
.
fryurrarov
triarcbae, beec fuit. Sanctissimus patriarcba urbis

Dei magnffi Antiocbiee ait, dictum fuisse a Cbristo :
Pater meus major me est, etiain secundum incar-

nationemcreatamquesuam naturam acpassibilem. - Sanctissimi denique Hierosolymorum patriarche
, ejusmodi sententiafuit.Sanctissimus Hierosolymo
r u m patriarcha d i x i t : J a m sanctus Spiritus verba,
.
Pater meus major me est, explicavit per sanctos
' magnosque illuminatores Ecclesi, sacrosanctas "
que synodos. Recipio igitur cunctas traditiones,
,
secundum quas i l l a verba intellecta sunt.Quoniam
'
vero affirmarunt Patres, dictum boc a Cbristo
*
' . '
fuisse tum quatenus verus Deus est, tum etiam
,
quatenus verus bomo, q u i nempe creatam passi /**,
bilemque naturam babet,in q u a etiam passus est,
%
aio i d ipsum ego quoque, neque inficias ire queo.
*
H i s a u t e m sententiis gigillatim subscriptum fuit;
* ,
eeeque lectae euntaudiente sanctissimooecumenico
Patriarcha divinaque et sacra synodo, per Dei Q
*
amantissimum inagnum scevophylacem Joannem

'
*
pantecbnem.Denique adjectum est decretum syno .
d i c u m , cujus contiaentiam i n consequentibus
, .
damus.
.
ACTJO SEXTA.
die vicesima, indictionis
decimx
', .
quartce, die prima.
1. Prtesidente sanctissimo nostro domino oecu'.
menico patriarcba domino Luca i n occidentali

catecbumeneo; considentibus Ceesariensi, Nicome
,
diensi,Melitenensi, Gangrensi, Larissensi, Cretensi,
, , ,
Pbilippopolitano, Euchaitensi, Pbibppensi, Hiera, , , , , , politano, Serrensi, Abydeno, Paronaxio, Milesio,
, ,
Arcadiopobtano, Pario, Proeconnesio, Selybriensi,
. , ,
.
_ _
Anchialensi; astantibus dominis praepositis; Dei ^ , ', ,
, , *
amantissimus magnus scevopbylax Joannes P a n * *
technes, ut se o m n i suspicionepurgaret, sicuti p a
l a m fit ex progredientibus synodi decretis, sistens
, , *se bodie legit ex libello contineDliam ejus. Post , q u a m igitur baec lecta sunt publice coram nostra
, mediocritate sacraque synodo , i n hac scbedula
*
nomen suum subscripsit, seque omni suspicione
,
purgavit, i l a ut auperiora synodi decreta nihil a d
,
ipsum j a m attinerent. Deinde exaratum i n eadem
, '
scbedulascriptumbujusinodi,eique per complures
-
dies subscripserunt alii quoque episcopi,quia non-
Mensis Martii
(42) Vide c o l . 250.
THESAUR1 L I B . XXIV.
ttft
'* (43) ( ^ & nuIH scandalum de aliis sumpserant; q u i nolua-
runt ullam suspicionis speciem de se apud quemlibet superesse. Krant autem h i : Myrorum Christophorus, Larissas Joannes, Rhodi Leo, Hadriano '
poleos Leo, Neopatrarum Kuthymius, Thebarum
-
Joaanes, Maroneee Nicetas: de quorum singuloxorr* , ' . *
r u m subscriptionibus condita sunt decreta syoo
, ,
dica tenoris ejusdem.
, ,
, , - * ,
&, .
, ,
' .
oV/
,
,
, , -
, , ,
,
,
, , -
, ,
',
-aJUoTTO/y,
2. Post b c a l i u d quoque prodiit synodicum decretum bisce verbie.

Mensis Aprilis die sexta, quarta indir.tiomt decimx quartx.
Pnesidente Luca sanctissiruo nostro doinino et
cecumenico patriarcba dextro alexiano catecbu
meneo ; considentibus cum inagna banctitate ejus
sacralissimis episcopis, Caesarieosi, Nicomediensi,
Nicaeno, Melitenensi, Gangreosi, Cario, lconiensi,
Corinthio, Mocesino, Cretensi, Trapezuntio, Philippensi, Hierapolitano, Mitylemeo, Tbebano, Serrensi, Dristrensi, Corcyraeo, Abydeno. Milesio,Maroneensi, Pario, Selybriensi,Nicensi Ancbia]ensi;
astantibus Dei amautissimis dominis p n e p o s i i i s ;
Dei amantissimus diaconus et canstrisius sanctissiinai Dei magnse Ecelesiee Samuel, omni suspicionc semet liberans, quarta die pnesentis Aprilis
in mcdioconsistens, et j a m inultipliciter a nonnullis sacratissimis episcopis Deique amantissimis
pnepositis lectum et subscriptum libellum p r
manibus tenens, audiente sacro synedrio legit
, continentiam ejus, itcmque additamentum ipsi
' subnexum. Causa ejus rei fuerat, quod inventa
charta fuerat ea continens quae i n additamento
perscribebaotur, bis videlicet verbis.
t
*, ,
.

'
'
(44),

>
. '
'
**
"
'
3. Quoniam scbedula apparuit, cujus initium est

h o c : Ibi expaverunt timore ubi non erat timor ,
Propbeta summus idemque rcx inspiratus dixit i n
Psalmo, i d quod modo ad exitum deductum est.
Eteniin si Patrem extoUunt supra Cbristum Scripturte, quo tempore nondum venerat ad incarnationem, n i l profecto novi est, quod majorem Patrembumanitate Christi quidam nunc imaginantur
atque affirmant. Verumtamen isti si certe nobis
demonstrabunt dicta sua c u m sanctorum quoque
senteatiis conspirare, t u m deniuui silentium nobis
imponent. l n eadem autem scbedula, prapter alia
quoedani abborreotia et dissona a sanctae Dei c a tbolicae et apostolicae Ecclesiae rectissimis dogmatibus, bfiec quoque continebantur. Mitto enim A m philochium, Ambrosium, aliosque baud paucos i n 8e
* ftal. x i u , 5.
(43) V i d e c o l . 262.
(44) Nimirum, nt n o a n u l l i explicant, quatenus
&ucu>r eat Filii Pater,ut in procedentibus diotum
fuit; quae tamen res nibil Filio detrabit, neque i n feriorem Patri constituit.
271
NICfeTifi
CHONUTife
spiratos viros, quorum alii audacter de hoc do-

ginatc locuti sunt, quantum certe ipsa verba son a n t : alii ipsuni aperte prre se tulerunt. Et i n f r a :
Mente quidem Christum, prout homo est, separatiui i m a g i n a r i ; atqueita majorem ipso Patrem cogitare; atque kanc schedulam, quatcnus scilicet
proeter ortbodoxain pietatem loquitur; et heec ipsa
sanctis Patribus nostris verba injuriosa; et confingere sibi distinctam veluti Cbristi bumanitatem ;
atque ita majorem ipso Patrem judicare ; hrec,
inquam, manifesto subjicio anathemati; itemque
eum q u i sic credat vel scribat, vel scripturus sit
aut crediturus, quisquis sit, sive ego sive alius
quispiam.
. *

,

, *
(45)* ,

, ,
.
4. Postquam igitur bsec legit, et C O r a m DOstra g

mediocrilate, sacraque considente fraternitate ,
huic libello subscripsit; decretum est bodie q u i dem i p s u m , bis peractis, pergere porro et ulterius
priegredi, sicuti et alios q u i coeteris libellis subscripserant, versarique nobiscum et officio fungi
c u m nostra mediocritate et cu D sancta divinaque
synodo. Visum insuper est, preeter capitula, nuper
constituta, synodico tomo, q u l i n ortbodoxiae festo
die legendus esset, beec esse adjicienda. Iis q u i
respuunt sanctorum Patrum locutiones, quae a d
rectorum Ecclesiae Dei dogmatum confirmationem
dictae sunt, Atbanasii, C y r i l l i , Ambrosii, Ampbilocbii, inspirati a Deo Leonis Papae veteris Romas,
a l i o r u m q u e ; nec n o n repudiantibus oecumenicar u m synodorum actus, quartae, i n q u a m , et sextae
n
anatbema
sit
\ ' '

37
(Manuelis edictumjam
* -
- -
*~,'**~~.. _J
) ,
* ik
"
, IV
.
S'. .
. .
edidimus in tomonostro CXXXIH,cum

tutionibus ecclesiasticis).
Erat autem hoc religiosissimum edictum subsignatum rubris litteris manu propria potentissimi
et sancti nostri imperatoris, mense A p r i l i , i n d i ctione X I V ; sigilioque aureo m i m i t u m .
5. His omnibus, tanquam domui super petram

fandatse, pulcberrimum tectum accessit, quam petram esse Christum magnus Paulus d o c u i t ; et
tanquam fonti ortbodoxiam aquam funienti sigill u m sacrum et genuinum; denique tanquain borto
l i g n u m vitoe babenti porta inexpugnabilis accessit
potentissimi sanctique nostri regis edictum, quod
ita se babet.
6. Manuel i n Christo Deo fidebs rex Porphyrogenitus, etc.
aliis ejusdem imperatoris
consti-

' , I W .
ACTIO SEPTIMA.
1. Post boc lectuin venerabile edictum regium,
prodiit synodicum decretum verbis bis :
'.
.
^- |3
8 7
I COP, , 4 .
(45) Yidelicet ob metum Nestoriani erroris.
, ,
T H E S A U R l LIB. X X V .
^'&^, %*
'.
16^[ A o v x e t
Mensis Aprilis die quarta, indictionis decimse

quarix die secunda.
^ / $
iqmrirf
, * , , #, rw ,
, ,
, ' & ,
^ , 1 , , &, ,
, , '
, , ,
', , ,
*
274
Pnesidente L u c a sanctissimo nostro domino et

cecumenico patriarcha i n dextero alexiano catechumeneo; assidentibus majjrnne sanctitati ejue sacratissimis episcopie, Gyziceno, Nicomediensi, Niceeno, Melitenensi, Gangrensi, Neoctesariensi,
Myrensi, Cario, Iconiensi, Corintbio, Mocesino,
Atbeniensi, Philippensi, HadrianopoJitano, Smyrnensi, Neopatrensi, Euobaitensi, Amastridensi,
Thebano, iEnensi, Corcyrensi, Abydeuo. Paronaxio. Milesio, Maronensi. Arcadiopolitano, Pario,
PrcEconnesio, Salybriensi, Nicensi ; astantibus
etiam Dei amaotissimis dominis pnppositis.
2. Via? vi7a? eogitatio prudentium ; et in corde

bono viri, sapientia Dei *. Hoc ait i n provcrbiis
*
Salomon; re autem vcra, a Deo doctus nostrr impo
ralor in se perfectum demonstravit; dum ad veraoi
,
immortalemque vitam ducentes semitassuis a Deo
rectis cogitalibus etconsiliis, suisque a Deo mota?
,
lingumverbiscunctisbominibuspru^paravilrquippo

qui non solum impedimcnta de modio sustulit et
,
ofFendicula, verum etiain c a qure multis ardiia
&
erant atque aspcraetintelkctudifficiliacxplanavit,
sô/,
faciliaque reddidit iis q u i invcniunt comprcdirn, <%-( *
duntque eruditionem. htonim ea, quip dic secunda

proxime prteteriti Martii uiensis pcracta fueranL c
, ' tunc confirmationcin a nostra mediocritate atquc

Q a caeterorum sanctissiinorumpatriarcliarunisacne que synodi suffragiis accopnrant; sancta vero ejus , ,
dem mensisdie impcratoria* sancta nianus rubris
rJTOxparopixx ,
Htteris subscripta fuerant; c u m omnibus urbibus,

regionibus, insulis, continenti, palam ficri vellet,
, - ut cunctis homines secundum hanc dogmaticam
> definitionem rectafido uterentur, neque in errores

,
impervios deferrentur, divinum vcnfiranduinquc
,
proposuit edictum, atque ad nostram mediocrita ,
tem sacraraque et divinam misit synodum ; quod

etcoram ouanibus lectum fuil, atque ita sc babct*
0.
, >

' .
, ,
, ,
, ,
^]**"*#,
* jy
,
ttxcia
**
***
X**pk
3. Manuel i n Christo Deo fidelis rex Porpbyrogenitus,Romanorum impcrator,piissimus, semper

sebastus, Augustus, Isauricus, Cilicicus, Armeniacus, Dalmaticus, Ungaricus, Bosthnicus, Chrovaticus, Iazicus, Ibericus, Bulgaricus, Servicus, Zecchicus, Ghazaricus, Golbicus, a Dco directus, ba&res coronee magni Constantini,animo gestans cuncta hujus j u r a , q u a n q u a m nonnulli anostro imperio defecerunt; universo nostro philochristopopulo
regiiB nostnB a Deo custoditae urbis, cunctisque
imperioDOstro subjectisterrestrium maritimarumque regionum incolis.
.
.
9 9
P i o v . YI 2 3 ; x i v , 33.
9
4. Si beatum proedicat Petrum Ghristus aposto-
NlCETiG
375
lorum s u m m u m apicem, propterea quod omnes , intf

praecessit fervore amoris,etipsum teslatus fuit esse
,
Christum, Dei viventis F i l i u m ; utpote a Deo Patre
* Viov,
mysterium de illo edoctus; quidnam aliud beatius
' ,
' ;
erit. Sequebatur deinde universum supra a no * ,
bis scriptum edictum. Postremo baec addebantur
. ' *
verba. Postquam igitur palam venerandum hoc
,
edictum lectum fuit, consueta ab omnibus facta
,
est acclamatio, inviclse majestati ejus stabilitatem

vitam incolumitatemque diutinam comprecanti.
bus.
. *
5. Hsec igitur ita gesta sunt atque absoluta. Ve / , rumtamen n o n cessavit tentator, quominus Eccle *
siffi moliretur perturbationem ; neque se victum,
,
quamvis per supra dicta gesta fugatus, fassus e s t :
'
verumquibusactibusprimitivamipse gloriam a m i -
,
sitjisdem maxime adversus bomines struere solet
;insidias : laeva quidem semper parte bostiliter
*
aggrediens ; dextera autem simulatione fraudem
obtegens, esca scillicet b a m u m , mortiferas berbas
* ) mellis perunctione. Sic ergo iste sacratissimum
,
quoque Nicseee metropolitam parum abfuit quin in
* fatale projiceret periculum, ita ut ne sacram q u i
, ,
dem personam stationemve buic reliquam faceret
profundis aquis merso, unde prorsus enatare non

, ,
posset. Is enim gloriosum sibi existimavit si prae ). *
fracte i n divinis rebus resisteret; ignorans videli
,
cet zeluro, q u i secundum scientiam non est, divina
*
Scriptura leste,ab Ecclesia esse respuendum.Quod

$,
autem baec i t a se habeant, decretum synodi jussu
Q . " ,
conditum palam faciet, quod est bujusmodi.

ACTIO OCTAVA.
Mensis Maii die sexta, indictionis decimx
die sexta.
guartx
1. Praesidente Luca sanctissimo nostro domino

et oecumenico patriarcba i n dextero alexiano catecbumeneo; assidenlibus magnae sanctitati ejus
eacratissiniis episcopis Caesariensi, Heracliensi,
Cyziceno, Nicomediensi, Melitenensi, Gangrensi,
Cario, Mocesino, Cretensi, Trapezuntio, Philippensi, Mitylenensi, Neopatrensi, Euchaitensi, A m a stridensi, Serrensi, Tbebano, jEoensi, Apameensi, Abydeno, Lacedoemonio. Paronaxio, rcadiopolitano, Pario, Selybriensi, Nicensi, Brysensi, Dercensi; astantibus etiam Dei amantissiuiis dominis
praepositis.
'.
H\
-',
, , , ,
, , ' ,
, , , ,
2. Tempus tacendi et tempus loquendi, sapiens

Ecclesiastes d i c i t ; his verbis sobrium cordatunr
queauditorem admoaens ne quid inconsulte loquatur neque intemperaater labiis effutiat, verum ut
anteaexploret discernatqne q u o d mente revolvit,
seduloque consideret, ne vitiosus sermo ex ore
nostro procedat, sed contra si quis est bonus et
salutaris, atque alienee eedificatioiii idoneus. Haec
8 9
8 9
E c c , , 7.
'.
, '
TflESAURI U B . X X V .

*
t
, ,
) *
: ,

, , ' -
/ -
Ecclesi&etffi dicta minime tecum reputani sacratissimus Nicre metropolila Georgius; et ne S i r a cidis quidem audito monito, suadentie ut lapiens
loqui audeat, insipiens autem super os ponat m a num suam ; is igitur, reaoluto ore, haud antea
contraxit e p i r i t u m ; atque i t a c u m apiritu eructavit q u erant spiritus, sed inconsiderate profud i t ; sicuii palam fit i n eynodico decreto aexta die
prffiteriti Apriiis mensie condito praesentis i n d i o
tionis quarUe decimae; quo synodi decreto reus
pcenaeque obnoxius judicatus est.
4 0
"

3. Quamobrem ad inexhaustum inisericordi

fontem, i m o ut confidentius d i c a m , a d clementio
abyssum, i d est ad coronatum a Deo fortissimum
>, > * .
sanctumque nostrum imperatorem confugit; fertotv *
vidisque mitem ejus divumque a n i m u m ad misejvv/JLOc ricordiam commovit lacrymis : ita ut d i v u m quo ,
que venerandum rescriptum ad nostram medio'- critatem inde missum fueritsacramque synodum,
pauuotTixoiJ per magnum atque iUustrissimum protocuropala *
tam regium scribam d o m i n u m Georgium Scy:
litzen; sicuti narratur i n synodico decreto, q u o d

die Hpraeteriti Aprilis mensis, prssentis decimae
.
quartre indictionis, ob hujus regii diique rescripti
|>
ad nos missionem conditum fuit. Quia vero hodie

quoque per euuidem regium scribam denuo s i , '
gnilicavit mediocritali nostrre sacraeque ct d i v
/$ synodo, non imperative quidem sed quasi sua< ,
dens, prastantissimus noster sanctusque rex, ut
, clementius erga Nicaenum nosmet geramus, salvis
" ,
tamen canonibus, mediocritas nostra c u m sacra
'
fraternitate, post lectum synodicum diei sexta*
,
prtetoriti Aprilis monsis prmsentis decimae quartm
,
indictionis, decretum quo pcenae obnoxius j u d i c a ,
tus Nicaentis fuit; qucerendum ccnsuit, q u a m n a m
canonicam mereretur NiciRnus poenam; i d enim
~ defimendum supererat, nempe ut de infligendae
pipnae qualitate j u d i c i u m ferretur. Gumque poena
, canouica non esset comperta depositio, Nicaeno
,
per biennium ministerio interdixit, clementiee r a . "
tione habita. Cum autem ad complures boras Ni:, ,
coenus humi stratus sacrum permultis lacrymis
, pavimentum rigaret, suspiria profundo pectoro
' uiittens, ita ut ad misericordiam synedrium u n i , ,
versum cieret, lacrymasque cunctis eliceret ;

nostramque adco mediocritatem ad clementiam
, ^
eeque commoveret; nostra, i n q u a m , mediocritas

cum sacra fratcrnitate uno tantummodo anno N i ,
caenum ministcrio probibuit, itemque suffragiis
5 . ' ,
conventiciis. Qum c u m pcena non solum cano nica verum etiam mitis omnibus visa esset ;

traditus ipsi quoque petenti libellus fuit a c o m
*?& *
pluribus j a m subscriptus, eidemque et ip*e
suscripsit.
) -
lccli. v , 14.
NICETiE
CHONIATiE
4 . Huno Dens finem rapraseriptis rebas impo-

'.
s u i t ; eic magna Eccletiae tempestas tedata e s t ;
xiv eic regii sceptri digniis moderator, ab uniyersali
;
gubernatore Deo impulsas atque directus, tradi,
tos sibi subditos custodivit, oemoque omnino,
, ;
periit, oemo i n profundum heeretici oordis mare
,
projectus f u i t ; i m o lucente velut speculari face
^ ' ^
dueti ad rectae fidei portum cuncti pervenerent.
% '
Sie nunc etiam Dei sapientia, novellum alterum

sibi habitaculum i n boc rege aediflcavit, septem tetvrf
plici divini Spiritus raunere exornatura : cumque

Patre adveniens, mansionem sibi i n eo effecit, ut
*
i n Eyangelio promittitur: et scientiae poculo eidem
,
tradito, cuoctis inde baurire insatiabiliter conces
s i t ; q u a gratia reapse repleti, veree vitis palmites
,
CUtlCti evaserunt, i l l bao videlicet manentes et * fructificantes, vioumque propinantes quod ortbo , d o x a corda leetiiicat. Htec est n i m i r u m preeterito,
r u m imperatoris meritorum c o r o n i s ; hoc est i n & *
oomparabilium tropseorumejus culmen ; ha c est

futurorum ejusdem m a x i m o r u m facinorum arrba.

Sic Deus imitatorem suum regem, ut c u m magno
*
Jeremia loquamur, quasi munitam urbem i n

omne tempus gtatuit, et quasi columen cuncti re, , )
gaatoribus terree atque potentibus, et sacerdoti * bus, atque populo orbis. Quare etiam ea quee
, ,
quuntur i b i , confidenter prsedicare l i c e t ; n u n * > 4
q u a m scilicet fore ut adversus eum quivis bostis
*
prsevaleat, q u i a Dominus cum ipso est. Huic i g i * ' .
tur maximo imperatori nostro (qui i n eo quoque

eimililudinem cum Deo servat, quod aliud nuilum Q ,
(46)
ex usitatis nomen est, praerogativis ejus mentis,
,
a n i m i , manus, atque prudentire convenientius)
nemo prorsus debitas referre gratias poterit. Atta men effusis ex i m o corde precibus cuncti buic

favemus atque p l a u d i m u s : et c u m rege Davide
, , ,
canimus, Pooat Deus tbronum ejus sicut dies coe
l i , atque i n sempiternum praeparet semen ejus,
*
onmesque cordis ejus petitiones compleat;cunctffi

gentes serviant e i ; et ejusdem fructus supra Liba
n u m exaltetur, et r t x n u o q u a m appellari deei
n a t : donec ex boc terrestri, post longos solis
,
anfractus, a d cceJeste immortale regnum com .
migret.
%
Sequuntur
subscriptiones
Humilis monacbus Lucas miseratione _Dei arcbiepiscopus Constantinopoleos novee Romee.

Humilis arcbiepiscopus metropoleos Coesare
Cappadocice Stepbanus.
Sanctissimae metropoleos Ephesi arcbiepiscopus
bumilis Nilus.
Humilis metropolita Heracle&e Michael.
Humilis metropolita Cizici Basilius.
Humilis metropolita Nicoinediee Michael.
Humilis metropolita Niceeae Georgius.
(46) Emmanuel
autograpkce.

'.
"
.
.
.
significare Deus nobitcum nerao ignorat.
THESADRI LTBRO INCERTO
181
H u m i l i s metropolita AmaseoB Leo.

Humilis metropolita Gangrorum Joannes.
Humilis metropolita Claudiopoleoi Joannes.
" .
Humilis metropolita Mocesi Lucas.
' *
Archiepiscopus metropoleos Creto Joanoes.
.
Ilumilis metropolita Patrarum Theon.
.
Humilis metropolita Philipporum Epiphanias.
(48).
Humilie metropolita Hierapoleos Georgius.
.
Humilis metropolita Dyrrachii Michael.
.
Humilis metropolita .ni Joannes.
'0 ,
Humilis metropolila Apameae Isaacius.
' ' .
Humilie metropolita Nazianzi, q u a n q u a m i n d i ' , .
gnus. Nicephorus.
-.
Humilis metropolita A b y d i Michael.
.
Huinilia inetropolita Methymn Nicolaus.
.
Humilis metropolita Lacedsmoniae Nicetas.

.
Humilis metropolita Mileti Nicetas.
" .
Humilis archiepiecopus Parii Nicolaus.
.
Humilis archiepiscopu* Praeconnesi Isaacius.
' .
Humilis archiepiscopus Selybrire Theodulus.
.
Humilis arcbiepiscopus Gii Michael.
.
Humilis arcbiepiscopus. . . .
. . . . f49).
Humilis archiepiscopus Cypsellorum Joannes.
Ku- .
Humilis archiepiscopus Bryseos Constaatinus.
* 0 .
Humilis archiepiscopus Gothi Constantinus.
(50).
[BtUquce tubscriptiones desuni propter extrema folia e codice abcisssa).
'6
'
(47).
' .
(47)Atquiinprccedentibus, Amaseae metropolita diciiur Nictiu; et sic alia quoque in bis autographis su/wcriptionibus n o n D u l a nomina a
suprascriptis differunt. Videtur igitur concilii amanoeosis mendose interdum scripsisse; neque
e n i m i p s i episcopi n o m i n a propria mgnorabant;
neque tam brevi s y n o d i intervallo mutatos episcopos reor.
(48). Retro Joannes.
(49) Urbishujus episcopique nomina ex tachygrapbica nota informi ac perdifficili explicara nequeo. Legebam tamen '... cum leai spiritu accentuque in prima syllaba acuto.
(50) Retro i n codice nostro est Joannes. Sed
tainea Constantinus Gothiae episcopus sub Manuele Comaeao occurrit etiam a p u d Allatium de
Consens. p. G85.
NICETyE CHONIATJE
E X
THESAUBI
LIBRO
INCERTO
ORTHODOX^:
FIDEI
(Mai Spicil. R o m . t. IV, 498).
llipi
'iTrito , 9
,
MUv
jBiov I
rj
De reCBflti
LizichlOrum
herxsi.
Notandum, secundum quod dicit Gregorius, arcbicpiscopus SiciliflB, q u i vilam sancti Patris Methodii, patriarcbae C P . , conscripstt, s u b r e g n o M i -
chaelis et Tbeodoree matris ipsius v i r u m q a e m d a m a secretis, c u i nomen L i c i x , exatitisse. Hic
CODICIS HBDIGRI XXIV.

Manicheponim hsresim amplexus,crucem venera- , , , * ^
bilem stultitiam arbitratus est esse, Deum et Do
,
m i n u m nostrum Jesum Cbristum creaturam noroi ,
nando etsanctissimam ejue matrem Deiparam
-
negando. Idem mysteriorum tremendorum c o m .
munionera inrisit, et c u m asseclas inveniseet n o n
,
paucos, Lizicinorum secta originem inde traxit.
.
Huoc v i r u m sanctus Metbodius a d fidem ortbodo

x a m c u m reduxisset, i d effecit ut alii quoque ejue
,
e x e w p l u m sequerentur. Hos die aliqao festo so lemoiter sacro unguente delibutos et candidis , ,
tibue ornatos postquam faces i n eorum manibus
, /
posuisset, ortbodoxorum cboro immiscuit.
.
RECENSIO CODICIS MEDICEI
XXIV,
P L U T . IX.
( A n g . Marice Bandinii fasciculo rerum Graecaram. Florentiae 1703).
Gontinet hic oodex Nicetse Choniatae Thesaurum orthodoxx Fidei, in libros XXVII digestum, qviem
ipse i n gratiam a m i c i , q u i c a p t a a Latinis Constantinopoli,solum vertere secum coactus fuerat, i n e x silio con^cripsit, u b i post expositam salutarem doctrinam, omne genus baeresum sectarmnque ad s u a m
usque flBtatem persequitur, et testimomis veterum Ecclesiee doctorum, vel propriie argumentie refellit. Gum vero totum boc opus propter molem hacteaus lucem, q u a m meretur, baud viderit, q u o n i a m
duo facile Y o l u m i n a i n folio compleret, librorum argumenta, quorum index preecurrit, ac p r i m a e
duas codicis paginas occupat, subjicere animus e r a t ; sed c u m j a m prolata fuerint, et a Fabric.2?. (?.
t. VI, p. 420 seqq. et a Montefalconio Palxogr. Grxc. p. 327 seqq., nos iis omissis, q n c u m dietjf
editionibus concordare comperimus, argumentum tautummodo libri IV, quod aliquantum ab iif <tfffert, proferirnus, quod ita habet:
, '
, $
,
) ' ""

*
, ,
* -
, ,
, * ,
. *
* , f, .
*
,
* , ^

, >5 , , ,

OJX
.
', , , ,
.
, ) ,
, *
'
' * }
* -
ttf
"
RECENSIO.
flil
Tifiv
TJ
'
argumento vcro l i b r i XXV desunt i n noslro codice ultima verba, ,

l n d i c e m argumentorum sequitur ioscriptio tofius operis, boc pacto : >>
' ,
uxliara
. .
, , , ,
. Collectio
omniutn fere opinionum et hxreseum, et historia hominum gui illas instituerunt; insuper ctmtradirtwnes
adversus guasdam earum,
et maxtme antiquiores; et alia quxdam pii* hominibus utilta, elaborata venerabiii Nicela Chnmata electo judice Beli, judiciorum ephoro, ae generali impcrialis fisci prcrfecto* deinde vero etiam
magno secreiorum
logotkcta (2). Deinde Procemium, cujus initium, p. 3 :
[{),
Finis :
" ^
inc.
, .
*
, xot .
Liber llltimus des. "
'
Tuni lil>er primus pag. 3 b,
II, . 362, b Nicetm Thesaurum excipit pars posterior Historiarum ejus. i n libros duoe divisa,
quae cnm a b editionibus n o n modo quoad librorum distinctionem, sed etiam i n p h r a s i , et i n i p s i s
quoque r e b u s , Iibro pnesertim posteriore, discrepet, digna profecto esset quflp, si nova pararetur
hujus scriptoris editio, cum editls conferretur. Praecedit titulus: ' >,
. Bie captivitas
urbis, et qusedam ex iis qux postea accidei-unt. \Aber prinnie
iirapit a c a p . 8 l i b . i u Alexii Comneni, edit. Paris. pag. 345, Genev. p . 582, a verbis:
f
, . DPS.
* /
Libpr secundus pag. 372 incipit a verbis capitis primi l i b .

de (UmaUtiVu&opotis statu edit. Paris. pag. 377. Genev. pag. 634, u i m i r u m : ,
) , . . U e s . " '
^ ,
. Ubi
n o t a n d u m ex
hoc
posteriore libro fragmentum satis longum, i n quo de urbis direptione, et de status ac monunientis
post captam per Latinos CPolim eversis et cooflatis agitur, utpote quod i n irapressis dftsideratur, a
Fabricio referri Joc. c i t . a p a g . 405 ad p. 418.
Taodem pro r e c e n e i o n i s bujus coronide, c u m Fabricius 1. c . p a g . 435. Indicem scriptorum, a
Niceta Ghooiata i n Historia Byzaatina laudatorum exhibcat, nos quoque illius exemplum sccuti,
alium S S . P a t r u m et aliorum auctorum catalogum, quorum i n ejusdnm Nicetae Tbesauro referuntur
\oca alque sententisB, i n medium proferre voluimus, qui sequens est :
Agatho. p . 343.
Ambrosius Mediol. pag. 233, b . 313. ' , . 478 b. 5
. Ibid.
A m p h i l o c h i u s Iconiensis , . 178 b. , pag.
340. , . Pag,
Anafttasius Sinaita
', . 311
A n d r e a s Cretensis
AthanaaillS
pag.
, p a g .
107
b,
34 i b.
b.
'
b.
,
342
ead.
. 177 b, 178. 188 b, 233 b.
. 330.
b. , p a g . i 7 8
/, , p a g .
188.
pag.
105
b.
b.
, p a g .
187
, p a g .
b.
332.
|3 , p a g . 333. ,
, p a g .
340.
Aogustinus, . 341 b. (3).

Builius
MagDUS,
11 b , 240.
pag.
104
b,
107 b,
108,
122,
190.
, , p a g . 104 b.
(1) a p u d Graecos medii et infimi v i ,

pro fisco, seu domo eerarii imperialis aceipitur.
(2) D u o ejasdem operis exeraplaria habentur
in B i b l i o t b . Regis Cbristianiss. et ajiud i n Bibliotb.
, p a g .
178
b.
Baluziana, ut videre est i n PalflBOgraph. Greec.

Montisfalconii l o c . cit.
(3) multis retro saeculis non pauca S. A u gustini opera Graeca fuere versa.
Wt
ttt
CODICrS MEDTCEI XXIV
^*^
, p a g . 234. , tt>Id. &
, p a g . 245 b . , p a g . 3 3 0 b . 'ftt
, , , . . , p a g . 332. , , p a g . 344.
Cosmas Indopleustes
, ,
, , p a g . 333.
Gyrillus Alexandrinus, pag. 105, 106 a , 106 b , 107 a , 107 b , 100 b , 147
,
, p a g . 1 8 .
. ead. b.
pag.
, p a g . 123 b ,
134, 135 b .
, p a g . 134 b ,
135.
, p a g . 136, 137 b ,
>,

b.
1 2 4 , 125, 126.
, p a g . 133 b .
, . 135 b .
p a g . 131 b .
, p a g . 108. , p*g. iii
*.
190 b .
b,
138 b .

p a g . 140 b .
, p a g . 141. , , p a g . 141 b.
p a g . 143.
141 b .
pag.
, , p a g . 142, 143, 146 b .

,
p a g . 179.
p a g . 204,
ibid.
ibid.
p a g . 188 b .
ibid.
ibid.
ibid.
( , p a g . e a d . b . , p a g . 2 3 3 .
p a g . 234. , i b i d .
(3' , i b i d . , ibid.
p a g . 332 b .
et p a g . 340 b . , p a g . 332 b . , p a g . 340 & '&>

' , , p a g . 342. '
pag. ead* b .
Cyrillus HieiOSOlymitanus
p a g . 322 b.
, ,
. .
, p a g . 11. *
DionysitlS Areopagita
pag. 59 b .
, pag. ead. b .
Btoj,
pag 15.
i b i d .
, p a g . 40.

, p a g . 207 b .
EustratillS metropolita NicffillUS

pag.
, p a g . 266. ,
268 b . , p a g . 273 b .
'
, p a g . 275.
, p a g . 333 b .
',
, (3' ,
, p a g . 296.
Gregorius Nazianzenus , pag. 12, 105, 108 b , 109, 342.

p a g . 40 b , 106 b , 109 b , 110, 178 b, 190, 340
, p a g . 12. , , p a g . 12 b .
, p a g . 16. , p a g . 40. , p a g . e a d . b .
ibid.
ibid.
ibid.
' ,
pag. 107
, p a g . 108 , p a g . 1 2 1 , 1 2 2 ,
123. , p a g . 127 b . 128
Gregorius Nyesenue, p a g . 105 b .
p a g . 40 b.
246. , p a g . 129. ,
p a g . e a d . b . 130, 131, 179. , ,
pag. 341 b .
280
RECENSIO.
200
ory , p a g . 2 8 .
, p a g . 178 b .
I g n a l i u s S . apostolus, episcopus Antiochenus, pag. 188 b .

l o a n n e s Chrysostomus, p a g . 3 4 3 . , .
1 7 9 .
* '
pag. 233 b .
16
',
b.
rov
, i b . et . 3 4 0 b . , . 330 b .
' -
, . 204.
,
, i b i d . , pag.
340 b . , pag. 331 b . , ibid.
331.
331 2>,
, p a g . 3 4 * .
/oannes Damascenus, p a g . 106, 107 b , 109 b , 112, 146 b , 447 b, 173 b , 174 b , ITIi, 186 b , 20! b,
202, 3 3 4 , 3 3 9 b . ,
1 3 .
pag.
, p a g .
, p a g .
34 b .
ead. b .
, p a g .
, , p a g .
p a g . 19 b .
4 2 .
ead. b.
pag.
4 3 .
, p a g . ead. b . , p a g . 189. , p a g . 202 1).

,
' , p a g . 235. <\

. 330 b.
, , , . p x p a g .
, . '.
342.
Idem.
' ,
, p a g . 167. b .
Isidorus PeJusiota
luMus Rom, . 188 b .
JustimanUS iinperalor
, p a g . 2 0 8 . ,
pag.
'
. 2 3 6 .
'
, p a g .
236.
Jlistinas philosophus et m a r t y r pag. 178 b .

Leo papa , pag. 341 b .
166. ,
pag.
342.
, p a g . 330 b .
, p a g . 180, 184.
, p a g . 216 b .
M a x i m U S , p a g . 1 6 8 , 169, 170, 194, 196 b , 197, 199, 331 b .
, . 13. , p a g . 16.
, p a g .
,
, p a g . 199 b .
,
pag.
168 b .
pag.
ibid.
41 b .
, p a g . e a d . et
200 et 203 b .
201. , ' ,
" ,
ibid.
. ead. b .
'
, p a g . 188 b .
Melito
Sardensis, p a g . 188 b .
Nicepborus patriarcha CPolitanus. Vxdeinfra

NicolailS Melhonensis epiSCOpus, p . 307.
in voce Photius.
,
pag.
262.
, ' , p a g .
*Hb.
PbOtius p a t r i a r c h a CPolitanus , ,
, p a g . 288.
, p a g . 332. , , ' ,
. ., p a g .
3 3 4 .
) , p a g . 2 1 0 .
CODIClS MEMGBI XXkT RECENSIO.

, p a g . 235 b .
Sophronius patriarcha Hierosolymitanus
, p a g .
333
206 b , 343
b.
b.
, p a g .
334.
, , ,
, , p a g .
, pag.
Tbeodoretus
334
327 b. -
b.
* ,
, pag. 330
b.
p&g.
293 b .
Tbeodorus Studita. Vide supra m voce Pbotius.
Theopbylactus arcbiepiscopus B u l g a r i e , p a g . 275. , p a g .
332 b .
, * K o i
' , pag.
333.
E x synodis afferuntur,prima generalis pag. 178 b.Synodus rv Gbalcedonensis pag. 152 b , et synodus sexta pag. 193.
111. In ultima tandem pagina i a m b i c i quidam rersus leguotur, quibus instar tituli baec preecedunt
(4).
Thestalonici MesopotamiU* atjusdam i n tibrum, quem legerat, extemporanea ex iamkis

acclamatio instar epigrammatis.
. . . tn quastuduit httjusce libri compositionem,
dupHeemqm
tractationis scopum exprimereîdelicetprceposiUm
historiam ecclesiasticam, et qum in fine. .
Iambici vero versus ita babent:

Evangelicus alter paterfamilias
)
Oe adaperuit thesaarum continens ;
,
Proferuntur autem nova et velera,
.
Antiquadogmata, et nova oracula.

Haec libri bcne digesta compositio
' ,
Humanam repreasentat mixtam fabricam,
A n i m a videtur et corpue, aognitio, et c o r r u p t i o ,
, ,
Ac si coalum sursum, lerra yero deorsum,
, ,
Vera m u n d i iuiago est prasens libellus,
,
In quo d i v i n a p r i m u m , et deinde b u m a n a *
, .
Ae metrioum quidem i l l u d opus Iliados

Reoubuit i n arcula s m a r a g d i n a :
*
Quod Alexandri ostendit a n i m i preestantiam,
- ,
Et regiffi fuit munificenti i n d i c i u m ,
,
Regalis et vere splendidi cordis testimonium,
,
Vivens lapis, germen prati, ut est sermo
, ,
Lucida dioptra i n Homerum affectus.
? .
Sed quaedam abscondita materies esi hujus l i b r i ;
"
Cordisque sunt evolvendae pagin,
,
Totusque medius explicandus locue.
.
Bene ei lectus Salomonis convenit:

Hffic ejus digna domus, bic dignus locus.
,
Vitee l i b r u m perlegi, et ecce video.
, ' ,
YitfiB verba continent litter,
,
Licet mortalia, mixta dictis immortalibus,
, ,
Propbetic
implementum vaticinatioiiis,
,
Septenariidivisionem, et octenarii,
,
Nisi quis alius alium malit septenarium dicere,

SeptempJicem i l l a m synodicam l a m p a d e m ,
,
Q u super nos accendit ita salutare l u m e n .
,
Godez Greecus cbartaceus me. i n foL saao. X I U , i n oujus u l l i m a pagina, codicis integumento affixa,
ab eadem, ut videtur, m a n u notatum l e g i t u r : , Constat
foliis scriptis 385.
(4) U b i puacta i l l a interposita vides, i b i verba tineia corroaa sunt ac mutilata.
ClftCJL IN1T1UI1 8ACULI ZUI
(,R E C O R L M
M T N O C E N T I I I IIIPONTIFHM ROMANUM
EPISTOLA
SCRIPTX P O S T CAPTAM LATLMS CONSTANTLNOPOLIM, REGNANTE HENRICO
IMPERATORE.
( E x Joan. Bapt. Gotelerii Monum. Eccl. Greece, tom. 111).
Domine, nisi sciremus prosentem vitam esse

futuri divini Sabbati Parasceven, lugubrem ad te
#

,
tragcediam conciDnassemus,iongisquelajnentatio
n i b u s n o v i popuJi captivitatem dellevissetuus.Quia
. cTc ,
vero bene credidimus. Gbristum, q u i nobis sem , per adsistit, mortalem banc nostram vitam a d
{&
immortaJem illam et prestanliorem transformare;

xpoVrcoML, &
ecce contriti, propter reformationem in melius,

l s t a m u r ; sed et agimus gratias ipsi Cbristo, q u i
,
nobiscum est. iterumque pro nobis pati voluit.
- - Non enim rapinam arbitratus estadorari qualiter

c u m Deo et Patre; verum iterum sponte traditua
,
est; et nobiscum captus,spoliatus est*, abductua

,
ac proditus, ipsiusque corpus et sanguinem i n
-/
terram dejeceruot ac effuderunt, atque conculca , , R vcrunt; necnon cuncta suslinuit, ut duos populos
, ,
connecleret, interficiens inimicitias , seu potius

,
corpus suum i n duo scissum rursus i n unum c o n ,
. ,
jungerel et adunaret: Quis sapiens, etcustodiet
(
;
baec ? Quis i d o n e u s , et divinam erga noa
, ,
providentiam admirabitur? Dehincnobis dulceest
.
captos fuisse, suave pati, i n captivitatem duoi
,
carum et gratum. Quo enim modo cum fratribus

;

nostris unionem fecissemus, c u m quibus ne vel
; , colloqui antea sustinebamus? Sed gravia suntqu
, '
adversus nos acta fuere? Profecto plane gravia,ut
.
qiiee Latinorum quidem animas, Romanorum vero
- , .
seu Greecorum corpora Jabefactarint. Verum q u i

i n d i v i n a secreta introspexerit, j u d i c i a Dei, i m , .
mensam abyssum conspecturus est. Multi patriar , , Q chee et imperatores diem bunc videre desiderave, , runt, sed eam gratiam n o n sunt consecuti. T u ,

.
domine, post multas generationes bac gratia
h a b i t u s es, ut Orientem ac Occidentem unias, et decimus tertius apostolus fias ac n o
, ,
,
1
P h i l i p p . u , 6.
* Ephes. n , 15,16.
Nosti autem, bonorande domine, quis sensus

bominibus a Deo datus fuerit, quodque volentinm,
Psal. cvi, 43.
U Gor. n , 16.
SW
-J
GRJECORUM
non tyrannicam T i m passorum s i t pietatis sacra- # . .

mentum. Hocenim si ita n o n eeset, ipeos quoque
,

Judceos baptizaremus invitos. Quiaigitur in dogma .

tibus pcenam quidemirrogareet cogere absurdum

est, facillimum quippe, ac potentis cujuslibet;

persuadere aulem, dogmatum principiis utendo,

booi viri est et colentis veritatem; electurusne ns,
* , ,
domine, nobis v i m absque examine adkibere,
, ,
,
taoquam brutia animantibue, ut mutemur, a n

,
potius sermones nostros admittere, et rationem

;
orationemque nobis impertiri, quo divinarum re" r u m veritas expendatur et cognoscalur. Scito
, ,
namque, a nobis posterius probari et quri,quod
' $
i l l i d i v i n i l u s tradito verbo obtemperemus : c Scru * tamini Scripturas . Per violentiam autem nemo
nostrum capipotest; sed cuncti quasi pro Cbrislo ^ . ,

periclitabimur. Porro e x i s t i m a i D u s admodum veri. '
similiter, spiritum sapientire tuae jure merito nos
ea i n re laudaturum. Laudabilis enim est q u i - .
cumquo a d synodicum j u d i c i u m , illincque procedentem sententiam appellat.

ltaque quandoquidem exiguum interstitium L a '
' ,

linos inter et Greecos est, quod unius Ecclesi
, contiauitatemsolvit, statuesynodum oecumenicam
,
congregari, et majestatis ture vicarios mittito,
, ,
fiatque colloquium, omniumque controversorum
. solutio. S i tu quoque, j u x t a m a g n u m apostolum
,
***
P a u l u m , Dei fueris adjutor, prompti sumus,
, ,
domine,nos quoqueadioecesi Constantinopolitana
, -
discedere, atque migrationem i n Orientem v e l
Occidentem suscipere. Sed et putamus dominum ^ , .

habere imperatorem nostrum Sirerrim, atque sub
(4), ^,
ejus u m b r a vivere, mercede eervire, agros colere,
, ,
pascere, mare navigare: absque nobis autem non
,
implebitur area, neque torcular, n o n comedetur
5
panis, n o n caro, n o n piscis, non o l u s ; sed nec

stabit vita et conversatio bumana. Et haec quidem
elaboramus fratribus nostris Latinis, atque conferimus, ex deteriori vitee nostra portione, mortali
n i m i r u m ilia et dissolvenda; cupimus autemetiam
j u x t a potioiem eadem sentire, tum quandiu vivimus, t u m post mortem, ut q u i membra simus
unius corporis immortalis : ideoque scribimos
quotidie ad Occidentales per regionem fratres
nostros, comministros et coepiscopos, paratosesse
ad Constantinopolim convcoire. Quin etiam i n
quacumque provincia positis suggerimus, ut i n
l o c u m defimctorum pontificum, alios j u x l a canon u m p r a s c r i p t a ordinent; maximeque pree omnibus, i n urbe regia. Oportet enim cunctos i n synodo
considere, tum nostrum patriarcbam, tum metropolilas, aliosque pontiiices, nibilque m u t i l u m i m perfectumque inveniri apud nos.
Opue autem nobis est etiam ante synodum patiiarcha ejusdem sententiee ac vocis, q u i doceat
'
, ?
"
, ,
ffpo
* Joan. v , 39. I Cor. u i , 9.

(J) . Scribo , aut . ,
Sire Henry. Est enim ' seu ', Hfnrieus,
Errious, HerrtcuSfe Ericus. i n Hi$t. canciL

Florent.,v.%>,
40.
208
E H S T . A D INNOCENflUM t l t .
, consueta et impertiat,nostrasque suscipiat confessiones. Eapropter nainque HicrosolymU et A n t i o

chine, c u m unus r c x csset, duo erant poatiticos,
, ', ,
Romwis, alter, allcr I,atinis, ejusdcm c u m iis
, ' ",
opinionis ct linguu, adhucque ipsis consimilis.
, Neque enim fas c s l ut quispiam per inlerprelem
,
. ,
occuJta coniileatur patriarcbre aJtcrius linguaj,
' * quamvis forsan scnteatiarum conscnsus adsit.
/ , Oportet igitur hmc usque a d unionem crga nos
.

observari quoque. Voluuius siquidem et optanius,
&** .
ut itcrum s u a auctoritatc potiantur apostolicie,
/
synodicfP,impcratorutn legumque constitutiooes,
'
quaton us pnpc ipiunt uniuscu j usquc provinciae pon,
titicos a priuio rjusdein provincim oligi alque or*

dinari. Petiuius etiam a tua pontilicali inagniii
. .
centia. ut pnrsens tcouitatis noslrm cpiMolium

admittat, velitque e y n o d u m g e n c r a l c m cogi, q u o
, ' -
divinorum dogmatuin
>,
f i e r i n c q u c a t u t r a m q u c p a r t c m i n v c r a esso s e n t c n -
k\i$uoof.
. '
dijudicctur. Cuin
tia; q u o n i a m qiun contraria sunt, n o n sunt c a d c m .

Geoiuetrica c n i m
imus
necessitate u n u s i n v c D i t u r lapis
angularis, obliquorum connexor, unusque
exsistit r e c t u s a n g u l u s , q u i n e q i i e
mnjus
m i n u s admittit. S i q u i d e m i n
m u t a t u s , erit
veritas
raajus
obtusus, iu minus vcro, acutus:
alquc
neque
borum
utcrqtic indelinitui.
, .
'Escii
ffi
^
,
/-
vr/jy
'
e t c o n s t i t u i m u s tibi, d o m i n c , c o n g r u u m b o n o r e m
d e f e r r e . q u i ost l a u d a t i o e t a c c l a m a t i o i m p e r a t o r i i s
l a u d i b u s a c d a m a t i o n i b u s q n c requalis, ita a d v e r -
7
,

'
**
>
ypxjipb
**
PATROL. GB. C X L .
dogoialis
coogerit,
perftictam duxerit
nosquc
Spiritus
ad
sacri
cognitionem. Tunc
ac
j i c i u n t u r , t u u i n n o m n p i O c l a m a b u n t : n e c n o n aute
cunctos ipse Christus sanctis libris i n s c r i b c t ; q u i
jy n o b i s testis sit, q u o d v i n c c r e n o Q g e s t i a m u s , s e d
prout
oportet vicli,
d o g m a t a caulus tutusque
morte
feret,
accepturus,
lloc
gavisuri
simus;
dummodo
lucciu conspexeriuius. Naui q u i in bacce vita erga
Russi, Alani, Gottbi,
I b e r i , o t i m e s q u c g e n l e s quae d o c t r i n t e n o s t r a ; s u b -
L i b y e s , i K g y p t i i et S y r i ,
roiuuliuin
sanctuin
',
lebeatpost
ultimam collcctarum orationcui; d o n c c
enioi n u d o capitc,ox ambono, inter ipsain s a c r a m
p a p m vetcris H o m t c ,
a nobis proforri
o b l a t i o n e m , n o n s o l u m n o s , sed /Etliiopes s i m u l
domini
JIIJI
lnnooi*ntii
i L i d t o s a n n o s ; >
buin :
',
'.
xV
",
'
'
b u a m u s , r c v c r i t i s u m t i s c l e i n c n t i i e ojus e d i c t u m ,
& .
v e n i e n t e m b o n o r c i u c c l s i t t i d i n i tun^ b e n c v o l e t r i -
studiosus imperator nosler pnecepit n o b i s , u t c o n -
',
).VJ?X
Deo p r o m o t u s ct C b r i s t i
Cftiterum q u o n i a r a a
, '
' ,
in
i n ba?reditatem
p r o eo q u o d l u m e a n o n a g n o v e r i t .
nos igitur d a m u o
bominum
n o n est, d a m n u m
igacui ac teaebras
proesupposito,
pereuntium d e n a inillia
multaque
miserati, a d
sanctitateui t u a m in sancto Spiritu c u i n e x c l a m a tione
scribiiaus;
congrcgari
cures,
ut citius
ad
universale coaciliuin
utilitatcm Chrislianorura,
s a n c t e e q u e a n i m t e tute s a l u t e m .
ANNO DOMINl
MCCXX
GHONIATA
ATHENIENSIS ARCHIEPISGOPUS
NOTITIA.
MICHAELIS
ACOMINATI
RES
GESTJE,
SCRIPTA*.
Greeci per medium eevum historia tenebris obruta tandiu fuit, donec v i r cel. Ducangius decimo
teptimo seeculo, isque fere solus, lumen ei aliquod aspersit; novissimis autem temporibug Viilemanii, Fallmerejeri, Tafelii, Zinkeisenii, Paparrbigopuli, et preesertim Bucbonii, ejusce geaeris studiU
preematura morte erepti, utilem operam experta est. Sic igitur noctem dies excepit, et o p e r a pretium
erit de viris ingenio aut virtute claris mentionem facere, quantum per coaevorum testimonia vel
aliter iicebit. Meiius enim de popuii alicujus indole, ingenio j u d i c a b i m u s , u b i unius mores, agendi
rationem ante oculos habemus. Quocirca operae pretium me facturum arbitror, si de nob\huUDoram
aliquo medii aevi Graecorum verba fecero, probe gnarus bocce meum opusculum tantorum, quo uominavi, virorum auctoritate minime dignum esse. In quo tamen i d m i b i assumo dicere, libeUnni
quem litterarum cultoribus offerro, majus aliquid praestiturum fuisse, si i n bibliotheca FJorenUoa
ac Parisiensi codices Micbaebs Choniataj manuscriptos oculis lustrare mibi contigisset. Sed t u m tem*
poris (cur enim dicere erubescam quod mihi c u m viris doctioribus commune fuit ?) bujus scriptorif
ne nomen quidem noreram.
Nostris quidem temporibus Tafebus, prof. universitatis Tubiag., reipubbc litterari egregie consuluit opere cui titulus : Dissertatio de Thrssalonica ejusque agro, q u a m i n u s u m convertimus oo*trum, ut e t p l u r a aliaqu buc spectant opera.
I. Varia Athenarum,
durante medio , fortuna
usquead finem sxculi x n .
Atben Gecropia civitas, q u a m Tbeseus Atticee meiropohm, Solon orbis antiqui legislatricea,
Tbemistocles m a r i u m Graecorum d o m i n a m constituerant; quae ex ruinis quas a bello Persico traxe*
rat, Pericbs et sociorum opera splendidior reaurrexerat; cujus favorem post Lysandri ac P b i l i p p i
toris tempora magnus bujus iUius ambire n o n erubuerat, q u a m posteriores e Macedonia d o m i n i ,
quam Ptolemiei libertate ultro oblata et splendidis aedificiis bonorabant; cujus civibus contumacibu
consul R o m . victor, paternae gloriee babita ratione, veniam d a b a t ; cui Hadrianus et Julianue imperatores, uterque Athenis educatus, magnam pristinaB gloriae partem restituerant; quae porro Gallieno
regnante, Dexippo duce, Gotborum invasionem repulerat, et quae Alarici tempore classibus Byiantinis commodum praebuorat refugium, quee soiidioris doctrinae et m o r u m puriorum gloria inter nrbes
Orientis refulserat, donec Justinianus pbilosopborum scbolas claudi jussit ia Palladis urbequ,paganismo imbuta ac nutrita,diutlus quam caeteree Greeciee urbes Cbristianismi introductoribusrestitifcute
AtheneR antiquee quse pervigintiseecula i n variafortuna,sinon potentiamaclibertatem,8altem indolem
particularem etnationis robur servaverant,Justiniani illustris tempore Slavorum ferro etigne ubique gra
santi u m invasionibus occubueran t. t qui dem, ut Persarum te m pore, ante iOOOanoos, Atheniensescontra
hostium furorem i n vicina Salamine insula refugium quaerebant, sed vario eventu.Tum enim i n maH
* Micbaelis Acominati vitain et res gestas egregie illustravit ejusque scripta recensuit D Adolf Ellifsen in libro Gottingee aono 1846 vernacuio sermone edito cui titulum fecit: Michaei Akominatos vom
Chona, Erzbischofvon
Athen, Nachrichten
uber sein Leben und seine Schriften, mit Beifugtmg der
letztern, soweit sie bekannt sind im Original und in deutscher Ubersetzung, ein Beitrag xmrpolittMchen und literarischen
Geschichte Alhens im MittelatterAs
estfons saoe uberrimusex q u o t t q u e a t i a
Latinitate donata i n usum nostrum derivavimus.
r
M H B A E L AGOMINATUS. -
301
r i c t o r i a i n , libertatie et eultut praecipuam causara T i d i t ; poetoa autem exigua eadem i n s u i a

idrragentot annos exsilii l o c i i m dabat,per quos custodes Acropolis Byzantini non impediebant
q a o m i Q u s Atticam i n desertum, Atbenas autem i n desoiationis abomioationem mutaverint.
aciee quoqae Salaminie in urbe d u m morarentur Atheoienses, res gravissimas passi s u n t : i r a m
itorie, dein anatbema, quod u n a c u m AZgmi maris insulis imperatoribus Isauricn domus I c o n o
reestere ausi fuerant. Huc accedit quod morbis, fame, piratis, ignibus subterraneis, q u i camAttica terra foede vastabant, m i r u m i n m o d u m vezareotur. Post u b i exsulum Atbenienisum recum aiiis i m p e r i i colonis patriam desertam repeterent, novas e ruinis domus excitaturi, paugram u r b e m qualis et quaata fuerat circa Acropolim rcstituerc non valuit. Athenienses a d eua
(es (saec. X et ineunte XJ) d u r a a Bulgarisrapacibus, Atticara imo totam Gneciam ferro et igne
Lbus, perpessi sunt. E a tempestate annus 1019 i n Annalibus Atticis aliquantisper refulget,
silius U imperator, cognomiDatus, debellatis ad Achridam bostibus, Deipara
3 A l h e n i s dona splendidiseima obtulit (1).
l m gens septentrionalis quae, Constantino X Duca, anno tCKJS, Macedooiam et G r a c i a m sepLnvasit, utrum Atticam populata sit, apud Jo. Scylitzen Curop. altum silentium. Utut est,
r u m m u a i c i p i a m Byzantiaum xi et xn saeculis tristem faciera praebuisse et majore jurc q u a m
L t e m p o r e presentasse videtur. Vid. Synes. ep. 135. Cf. Zygomalas ct M .
Turco-Grxcia.
is a u r e u m (ita eoim Athenas appeiutaverim) quo tempore Crucigeris, novo Argonautarum geiccumbere videbatur, dynastis Byxantinis non restituenduni, imo barbarorum Asianorum ferro
i d u j x i , i n ipsa Atbenarum urbe v i r u m o b v i u m habemus q u i , licet alienigena, adeo de Atbenis
u t i n t e r medii sevi Athenienses memoratu dignos, una cum Irene imperatrice, quee et ipsa
familia oriunda. preecipuum l o c u m occupare dignus s i t ; de Michaele Ghoniate ar:opo l o q u i m u r .
g II. Michoelis ejutque fraMs pueritia
Chonis et Constantinopoli
acta.
nadmodum fratres Micbael et Nicetas Acominati d u m vivebant mutua pielate, qualis inter
xusxiet discipulum esse debebat, et intelleotuali commercio juncti erant, ita alter alterius vitam
i i a i n lucem edendo boc novo viuculo uniti videntur, ut i n boc nostro tractatu de Micbaele Don
Que Nicetevitam silentio praeterire, quippe q u i i n opere de rebus q u post Cpolin per l a t i n o s
u evenerunt fratris c u m merita laude mentioaem facit, q u i ipse superstes fratrem defunctum
p-apbia et panegyri debitis elogiis honoravit.
a e l Acominatus c i r c a quadragesimum s i e c u l i x n a n n u m , initio regni Manuelis Comneni Chonis
osais Pbrygie urbe natus est, quam frater ejus Nicetas (ffist. ed. Par. p. 115} opibus divitem
iaibas frequentem vocat (3 j. Patre eumdem usum fuisse opulenlo, nulli dubitamus. Qui enim
y z a n t i u m artibus liberalibus ibi misisset educandos? qua dein ratione iidem ad itnperii
tes nisi pecuoia aulee corruptibili data, evecti fuissent ? Affinitatis quodam splendore non cait, quidem Nicetas clericum aliquem Gboniatem, cujus Manuel iniperator utilein operam i n
ontraTurcos expertus est, consobrinum appellat et urbis nietropolitano patre spirituali usus est.
a t a n t u m de ineunte Micbaelis <etatc comperta habemus, eaque in sola parentatione i n f r a t r i s
i m e m o r i a m dictabaec i n verba exposita : Pator meus, q u i litteras DOQ m i n u s q u a m liberos
b g e b i t , me adolescentulum qui i n grammatica et poetica satis provectus eram, ex Asia B y l traductum artium l i b e r a l i u m et philosophiae magistris instituenduin tradidit. Horum ma i n uumero Joanoes et Isaac Tzetzte fuerunt, quorum vita i n 30-11(30 incidit. Micbael
fratrem utroque parente germanum sibi novennem ea legc traditum a patre esse
nutritoris, institutoris, imo patris loco ei esset. Micbael ipse affirmat cum majore se, quam
decet, pietate, triplex i l l u d officium explevisse. Pietatis et animi grati certamcn intcr fratres
debat, ita tamen ut Micbael arcbiep. Atheo. factus pro modestia sua se fratri ad altissimas d i s evecto multorum i n se collatorum beneiiciorum debitorem evasisse asserat. Est etiam u b i
I f r a t r i quoad ingenii dotes, se inferiorem fatetur, u b i de communibiis ipsorum siudiis menfacit. Dum enim ipse ad a n i m u m attenderet, Nicetam inde a puero rerum majorum
auoni ac studiis deditum eo pervenisse, ut audaciori volatu i n regiones evolave, proprio marte raeditatus sit.
lm
(2) Gbonarum nomini postea Golossarum sub ' ,
stitutum esse urbis Pbrygiae, quae pnp.sertim Pauli

ad Christianos ejus civitatis epistofa innotuit,citra
rworprptv c i ,
.
Georg.
d u b i u m est. In lexico Mich. Pselli geographico
d . P a r . p . 747. Templum Minervae, E n c h quod P. Morellus citat, legimus : ,
n a t r i s , Partbenon illud i a S. Virginis ac
, , et Nicetas ipse dicit
m e c c l e s i a m est mutatum, ut et Tbesei
i n Thesauro fidei orthod. ix, 22 :
m eccleeiffl sancti Georgii q u i draconem

, locnm caasit
.
#
303
MIGHAEL ACOMINATUS ATHENARUlf ARCHIRP,
3tf|
Quo tempore Nicetas titulo aut sub Manuele Comneno ante a. 4480,
Alcxio II regnante, usque ad a. 1183 ad rerum admiaistrationem aocesut, ubi postoa ad maximoi^
honores provectus est, Michaeli, minus prospera uso fortuna, archiepiscopus taotummodo Atht>
n a r u i u ut lierct contigt. Sed ut Qomiois Attici gloriam prsetereamus, archiepiscopus Athenien&ii 6
liumero pnecipuorum iudc a ix seeculo metropolitanorum dicecesis lllyria erat, et d e c c m quidea
cpiscopi Aulonis i n Phocide, Daulue et Goroneae i n Boeotia, Orei, Euripi, Porthmi, Garysti i a EubflN,
ct insularuai S c y i i , A n d r i ct Syrus ei ut suffraganei subjecti erant. (Cf. Le Quieo, Oriens
Cfiristuva*
11, p. 107sqq.).
111. Michael Athcnarum
archiep.Byzantium
rerum statum permulat;
legumper Graciam
afiolitio.
Micbael, si asserit se per triginta annos munere sacerdotali functum csse, sub iinem (4175) smc. xii
sub Gharitonc patriarcha munus iniisse videtur- Casiin. Oudinus (Comment. de scriptor. iccies.
p. i;J3G ct 1712) duos in x u soeculo metropolitas Albcnienses, Micbaelis nomine designatomemorat
quorutn priorem anao 1170 assignat, et Const- Manassis et Simconis Metapbrastoe contempmnea
facit; quo errore Harlesius quoquc obstringitur (Fabricii BibL Gr. ed. uov. X i , p. 488, not.), q a a o m s
opera ab Oudino majori Michaeli attributa, nostro Micbacli Acominato, idque jure, ascribit. Interista
opera orationem babes Atbcuis niuneris initi die habitam, el cujus verba iatroductoria eola apnd
Baadinium {Epist de Michaele Acominalo), , et ultima : *
, e t c , legimus. Micbael licet antiquo more educalus, i n ista phrasi d i v i n a u t e t i n
caeteris omnibus quee scripta reliquit, ortbodoxiam ex oculis non amittit, quee ; anuqae
loco Grroci cujuslibet supremam laudem constiluit. Quodsi Micbaelem nostrum Atticis i n n u t r i t u m artibus ct litteris Athenis quae templis, statuis abundabant, Pericleieevi monumenta inspirabant, idem,
q u a Christianus ac sacerdos, d i v i n i quasi ajtheris flamina experiebatur. Ante eum D. P a u l u s Atheniensibus in Areopago pacem, et i n templo Dei incogniti Deum i n Christo manifestatum annuntiaft
r a t ; ct ibidem Dionysius Areopagita primus episcopus memoratur, idem martyr Greecus, quem Gall i a quoque apostolum ot patronum suum venerata est eo tempore, quo ipsa novi Evangelii apostolos
pcr omnem orbem, pnesertim i n eam regionem emisit, unde preeter Cbristianismum perantiqua 7/<Wtatis civilis traditio ei venerat, i n Greeciam dico (1).
Micbael Athenas sacras oratione celebrat i a Leonidem martyrem et socios b a b i t a ; beroici ejusdem
Oivitatis a v i , in allocutione ad prcetorem Demetrium Drimetem, Atbenas reducem, m e m i n i t :
. Eustatbii postea arcbiepiscopi Tbessalon., interpretis cel. carminum Homeri, q u o familiarissime utebatur, mors profanarum aeque ac Cbristianarum meditationum ansam p r r e b u i t ; ]
memoriam oratione funebri bonoravit, cujus iDiîum : " ; , , flnis
. Paucae hfic voces de monodice pretio statuere Don permittunt; at boccc sseculum et nostruru genus accusare licebit ncgligentiffi, cui solus Tafelius remedium apportavit, qui i n Dissertabone
De Tkessalonica ejusque agro etiam Monodiam i n Eustatbium publici juris fecit.
Eustatbii Thessalon. mors (a. 1408) sex annis catastropben antecessit, quoe Micbaeli occaiionemde*
dit oslendcndi se noa soluin boauin oviuai pastorein pacis tempore esse, sed q u i , urgente necesaltatc, ltipum Argolicum fortiter a grege repellat, licet mox feris occidentalibus cedere coactus fuerit
Atque boc quidem loco dicenduui est qui fuerit Acominatoruin sermo justo magis metapbon*
cus (2). Gujus rei ut majoreni iidem faciaiuus, iNicetoe verba qnibus i n Michaelis fratris Vita utitar,
repetamus, usurpationein antea meinorantes iuiperii Byzantini per Alexium 111 Angelum (a. 1195),
quam octo annis poslea cxpeditio Italoruni Galloruinque Constantinopolin versus, et post redintegrationem Isaacii ccecati cum filio ojus Alexio lVimpotentemque Alexii V Ducee Murzupbli dominationem,
secunda Gpolis expugnalio per Francos (12 A p . 1204) et imperii Latini fundatio secuta est. Nicete
Acominati Historiie libri ultimi (xvu-xxij et J . Villharduini Annales Gallice conscripti lrjagnam circa
eas res auctoritatetn babcnt. Nicetas quidcm usque ad a. 1206 progreditur, quamvis i n tine librixix
dicat : , ' - ,
".
, , ' , OVTtfl
(4) Contra Gregoriuin Turon., Bedam et quosd a m alios Dionysium Gallicum ab Atheniensi distinguenduin et tertio deinum post Gbristum natum
soeculo accensendum esse arbitraates, auctoritati
S i m . Metapbrastee et Mich. Syngeli, abb. Hilduini
etmultorum virorum sine dubio ortbodoxorum et
doctorum obtemperamus, q u i u n u m Dionysium
agnoscunt. Persuasum enim habemus c n t i c a m
q u a m vocantbistoricam ad Acta sanctorum h a u d
impune applicari.
(i) MiceUe quidem dictio obscurissima est in
Vrxfatione
ad Historiam
u b i maxime monet
nullibi magis quam hic claritate et aimplioitate
opus esse. Inde versus sequentes a d margiaein
cod. Fugger. scripti et a Woliio Alexandro Char*
tophylaci a t t r i b u t i :
, ,
* ( {

>
.
Ncscio, Choniata, (juid dicere velit.

Dictionis claritudmem virtutem
dicii.
Et nihil tu ipse nisi per ampulla* componiM* i
IjW
360
tt^cTtv i n t j M a i t a m a c . AfaiY ti/ eô respestas Barbarorum decantem, aut ea bella memorm posteronm prodam^ in qvdbus non vincunt Grxci. Imo illi, ut is qui Ephesix Dianx templum incendit, prreant ignoti et obscuri; nec ullo verbo quisquam nostrum eos dignetur, donec tramierii iniquitas ct
Deus servot suos clementer respexerit. Nicetas fusius refert ca qua? ipsc post captam Cpolin paasus
sit, ac mtmoratse v i r g i n e m q u a m d a m e b a r b a r i alicujus manibus, asserendo <am sibi nuptam esse
eripwsse,jvpetente i d e m Micbaele (1), n o n sine laudibus juslo majoribus, siquidem fratretn Herculi
et Thesfot, A b r a h a m o , laaaco ao L e v i , Simeoni, Davidi ac Danieli pneponit, imo c u m Christo comparat, qoipro E c c l e s i a , sponsa sua, mortuus est.
Ntafes p o s t q u a m de rebus abomiaandis q u a r u m capta Cpolis teslis fuit, retulit, de provinciis a

Latmis e x p u g n a t i s ac inter duces exercitus distributis loquitur. Dein ad regnum Thessaionicense
Awu/acio Monteferratensi ( Bovi^xrco;) sub conditionibus feudi Iraditura, ot
aaquffi i p s e contraGreeciam conatus est facere procedit. l b i eoim, rebus j a m d u d u i n turbatis adjuti
i n f i n e r e g n i A l e x i i III i n m u l t i s u r b i b u s usurpatores Graeci surrcxerant qui contra Francos non minus
pertinaciter q u a m contra imperatorem Graecum libertatem suam defendebant. Ex bis in .Etolia et i n
Epiro a u s t r a l i c i r c a Nicopolin et E p i d a m n u m notbus aliquis ex familia uuciena oriimdus rognabat;
dux Groecus q u i d a m i n Dolopire montibus ; i n Messenia Tbeod. Melissenus e gcnte Comnenoruin ;
L a c o n i a L e o n Ghamaretas n o a m i n u s tyrannice q u a m Nabisipse : i n Argolidc tt c.orintbi l.co SiruTUS aeaviebat. Hujus c u m Athemensibus sub Micb. Acominato, ct cn:n F r a n r i i sub marrliione Montetemtenslpugnas
Sicetam fusiusnarrantem b i n c i n d e introducimus [Ifist^ c d . Pans, . :u>(>*qq.)
4. Michael cum Leone Sguro cwtamen
init, fratrc
ipsius Niceta
rcferente.
L e o S g u r u s , Nauplio ortus, aliquandiu v i magis quam voluntate populariiiiii p r i n n p a t u m tonnit

t apatre s u s c e p t u m , ad cujus imitationem non sine sanguine imperavit. Sed confusiono r c n i i i i auc tns, et turbulentis temporibus, ut torrentes imbribus et turbinibus unda\ tunu'factu<. c parvo m a ar nasexUtit. Argos dolo, Gorinthum latrocinio cepit: et grassando subindo projrrcssus ipsa> Atlu % && beUicis navibus et exercitu per Istbmum traducto ost adortns, ca spn so arcis farile po t i t a r u m , aulmacbinis adductis imbelle praesidium facilc tcrriturum. Ofteruui ea agitabat animo et
frustra conabatur.quee ad exitum perduci non poterant. Nam Atbcnarum suninius pastor Micbaol
** Choniates, /ratermeus (ineus i n q u a n i : n a m laudi m i l n duco cognationem ojus, ct ei me sanguiiic
p r o p i n q u u m esse gaudeo, licet a virtute et eloquentia ojus reruolissimus), cum sui iuuneris osse
intelligeret consilio etprecibus rem publicam juvare, Sguri castris visis, pie cum eoageru instituit,
a n h o m i n e m , praeeertimnon ignotum sed sape collocutum, amovere possot. Itaquc cx urbo tan quam euperiore loco monitorum sagittas ejaculatur, et pastorali funda divina vcrba j a c i l . A l i q u a n d o etiam spiritualibus minis tanquam arietibus animum illius sternerc instituit. .Non ^niin
decere e u m q u i Christianus sit et inter Romanos noraen suum proiiteatur, Homanos bello petore
nisi forte solis labiis Christianum agat, ut etveste et linguaduntaxat Hoinanum. corde vcro a Gliris tiaow sit remotissimus. Quam vero causam babeat oppugnandi Athenas ? nam Argivis ob v i c i n i (atemposset forsitan aliquid c r i m i n i dare, quo i l l o r u m expugnatio cxciisetur, qucmadmodum ct
Corinthiis nuper arcbiepiscopi eorum crebras insidias objecerit, undo. Homanum excrcitum Nau p l i n m accurrere etnaves hostiles appellerenunquam recusarit, et suavitate orationis ejus luagi*
a f f i c i a t u r q u a m melJis dulcediae, eaque semperfrui cupiat, hic vero ipsum i a spiritualium libero ram n u m e r u m retulerit. Ac hujusmodi armis usus Micbael precabatur ut indo recederet. Sgurus
n o n dissimulanter praetendens se v i m posse facere, ct tempora intucri jubens quco pro viri b u s quemque agere monerent, c u m omnium urbiumprinceps afflictissimaesset deniquepostulabat
c ut q u i d a m adolescens ad necem sibi dederetur. Quem etsi alius aliquis etiam non petenti libentis eime dedidisset, ut semen uniquum ct multis auctorem interitus, pessima quaeque et m a n u et
consilio
contra patriaro machinari solitum, illo apertum patriae persecutorom et spiritualis nutricis
EccIesiflB violalorem et insidiatorera, cujus violentos conatus stepius et ipse e x p 8 r t u s erat, i n eorum
aamero habuit quos evangelice diligeret, neglectoque Sguro supplicem defendit. Scd cum Jeonem
aiam sapientibus hisce monitis placare non posset, a s p i d i s i u raorern ultro aures obturantein et
oamis geaeris tela i a arcem conjicientem, orato Dco ut i n nefariuui bouiinem et subnascentium
liitorum auctorem cladem omnem converteret, macbinas et ipse i n uuRnibus disponit, ibidemque
" agittaiios et funditores collocat. Nam q u i d ille ad propulsandos bostes non eilticisset, vir omni doc /naaiiacraruni et profanaruin litterarum perpolitus summaquc facundia ornatus? qui si voluisset,
igni p l u e r e super tcmerarios aut crabronesin exercituin immitere potuisset, aut aliquid a l i u d cis
1
(1} In Monodia, infra, col. 373.
37
MIGHAEL ACOMINATUS ATHENARUM ARCHIEP
perniciosum divinitus impetrare. Neque enim cunctatus eeset Deus, si manus susUBsi _
labia a d invocationem numinis aperuisset. Sed a tali vel cogitalione, nedum facto, eum abduxit ]
q u i filio t o D i t r u i c o m p e s c u i l , ne ignem coelo elicerent, c u m diceret : A n aescitis cujus spirihts
sitis ?
Sgurus autem, desperata victoria, adversarii aciei instaiende tam periti, tam d i s e r t i , tamint comparabili virtute p r e d i t i , etirrita oppugnatione nipiuuiarcie intellecta, iram suam c o n t r a
t urbem exstimulat cujus aroem expugnare nonpoterat, villas incendit, greges a r m e n t a q u e nflL
Etpost dies aliquot soluta obsidione Thebas o p p u g n a t ; q u i b u s p r i m o impetu captis, u l t e r i u s c<m*
tendit, ac Tbermopylis superatis per OEtam montem descendendo Larissfe cum A l e i i o imperaton
se coojungit. Is enim a septenlrionalibus lateribus avulsus et urbe imperatriee excussusin
Thess* lica Tempe pervenerat. Aufiliara illius Eudociam uxorem ducit, qi.ee prius Stopbaao Triballorum
duci nupta, ab eoque repudiata et Byzantium reversa. post captam urbem et deserttm, AJex/o
c Dncae cognomento Murzullo, q u i Romanum imperlum postreraus invasit, nupserat. Sed ae Is qui dem illam ad seoectutem usque tenuit. Nam Eudociae pater Alexius, baud scioqua re impa)ti&,<io\o
c eum comprehensum laminibus orbavit, erro erroni infestissimus, et imperio dejectus s i m i l i cala mitate conflictato ininiicissimus. Neque multo post exctecationem a Latinis coraprehensus Ducas
Byzantium reducitur, et ob d o m i n u m et imperatorem suuni comprebensum et laqueo enectum in
c j u d i c i u m adductus, pro sui defensione attulit, i l l u m patriffi proditorem exstitisse et dignas suo see lere dedisss psenas. Neque se u n u m i d fecisse, sed et reliquos iilius cognatos. Verum i l l i , spreta
< ejus oratione, et iis quee adjuogere cupiebat plane repudiatis, capitis hominem condemnant, novo
et violenlissimo supplicii genere. Nam i n altissimam columnam, qute in Tauro stat, perductum
praecipitant. Is vero a l i q u a n d i u i n pedes descendens, deinde i n caput subversus et b u m i allisus
< miscrabiliter interiit. Sgurus autem ducta Eudocia, marcbione i n Graeciam traasituro, ut p a u l o ante
d i x i , Thermopylarum angustias et altum raoutem eis imminentem, ceeteraque loca qu G r a c i a
aditum intercludunt, accurate custodiebat. Verum nihilominus ille lis locis facillime politus est ob
nostrorum ignaviam ac degeneres abjectosque animos, subinde potentiores colere volentium ; i d que cum non magnum adduceret cxercitura nec inter se consentientem, sed plerisque in rehus,
c quippe ex multis urbibus collectum, dissidentem. E t c u m ipsam Boeotiam invaderet, tatu cup\de
susceptus estquam quisquara qui ex longinqua etdiuturna peregrinatione domum revertitur. Pro gressus etiam Attica potitur et arci prsesidium imponit. Gum autem idem archiepiscopus, ut pridem
Sgurum, ita ettunc marcbionem propulsare posset, tamen teinpus a resistendo aiienum csse r a t u i ,
u quippe urbe imperatricc expugnata ettam Orientalibus quara Occideotalibus provinciis Latiaae ha>
tee u m b r a m subeuntibus, citra dimicationem munitione cedit. Postremo Euboea quoque. omissa
defensione, supplices a d marchionem inanus tendit, et exercitui Euripo concitatiori pontem subsi ternit ; et in ipso freto castellum aedificatum, i n eoque sedentem exercitum cernit. a quo
mutabiles insularium aniiniet callida consilia a defectiouc cocrcercotur. Sedquid meam oratiooem
barbari antevertunt et historire cursam occupant, nec ab nllo adversario destiuentur? natn b i M
ut Thebis spoliatis et Athenis occupatis m Euboeam traasierint, adhuc refert: 11 i vero, non ntpedi
f tes, sedut aeriee volucres, alis supra historiam evecti, ad lsthmum tendunt, oppositum i b i Roma n u m exercitum profligant, urbem i n Istbmo sitam locupletem olim Corinthum intrant.Unde Argos
t transeunt; Lacooiam pervagati i m p e t u m i n Achiamiaciunt. Inde Melboneui petunt; ad P y l u m t toris, patriam contendunt. A d Alpbeum etiaiu accessuros arbitror, ex eoqua potos e lotoe veterem
jucundam fabulam audituros, f l u v i u m e u m ArethusaafontisSiculi, quein Italoram filii bibunt, amore
liquescenteui vereri ne suoe aquae succfissus Latinorum et res quascontra Grcecos gesserint inscrip tas ad populares corum perferre cogatur. Verum, Greece fluvie Alphee, latex pcr salsuginem m a t nans polabilis, res auditu m i r a , amoris incendium, cave Graecoruui calamitates Siculis barbaris
explices, aut commemores quantas res populares eorum contra Graecos gesserint, nc c h o r e e d u cantur, ne paeanes cantentur, ne plures bostes appellant. Paulisper exspecta. Multmsunt belli rlces;
tesserae instar volvuntur res m o r l a l i u m . Nunc his, nunc illis favet victoria; ne Alexandro quidem
ferunt omnia successisse ex sententia, nec Ceesaris fortuna caruit offensionibus. Per i p s a m Aretbuu sam te obtestor. <
Huc usque Nicetas, ex cujus narratione traditio de regionibus Greecis a l.atinis expugnatis p e r 41
iambos trimetros i n c h r o n i c u m metricum ab Angelo Maio an. 1828 editura transiit; cotnpo9itum a u tem est chronicam illud a d Ephraiin, monacho Byzantino, qui Thennophylas in municipiutn A t t i c e
convertit, etcertamen duceui Naupliolam inter et arcbiepiscopum Atheniensem i n hocce tetrasticbo
absolvit:

xl ?
Postremo Athenas ipsas adoritur.
' 7 '/
Sed repulsus sapientissimi antistitis
,
Michaelis Choniatee eloquentia,
.
Thebas confestim Booetias invadit.
Brevius d e i n d e A t t i c s et regionum vicinarum expugnatione:
fjM
01.
..- ,
310
Marchio BfROtiam ingressus,
A r m i s eam subegit:
Atticam c u m Eubcea s u s ditioniifecit.
V. Quae Athenis post Michaelis lempora acciderunt.

Niceta aactore Sgurus post cladem a d Thermopylas acceptam Acrocorintbum se recepit, ubi ut bell u a i n antro se a b d i d i t , corpusque contra Latinos defendit. Atbenas deinde (unde Michael exceiseral,
etcq/usarx a m u l t i s F r a n c o r u m copiis custodiebatur) et Bwotiaru Boaifacius, rex Tbessalonice, e m i nentushno e c o n s i l i a r i i s suis, Ottoni d e R u p e gubernanda tradidit; utriusque auteni provinciw sicui
EXUMXB et Bodonitzee d o m i n i u m Guillelmo de Gbamplitte cessil, q u i a e x Acbaia et Klide profectus Pelopacesum subjugare coeperat.
llle autcra genereroeus ut rex erat.
homagium e i dedit Atbenas;
UtMagnus Bominus sultani nomen accepit,
Qui illo tempore Atheoas imperio r e x i t ;
Nomen autem a Grecis mutuati sunt.
ltem tria bomagia super Euripum
super Hodooitzam, concessit marcbio lege san-
Jbd ykp ,
.
/,
ovofvTffuiv
'
' " fxccvo.

,
,
Ha
"
'

fi/ouv.
,
[. (i)
'
fciens u t incolra
Eum pro doraino suo agnosccrent.

Oriuodus autein erat Atbenarum gubemator ex
[Burgundia, etc.
A b Ottone de Rupe { '), Burgundione, Atbenariini inoderatore, cujus nepoti ac succcseori L u d o v i c u s sanctus, rex Francioe, principis Achaia? dignitatem coocesit, i.e. anno 1205, scries
Vadpll p r i n c i p u m Francorum qui per duceotos quinqna<nnta a n n o s a d 1453usqu^ Athenas regebant,
q a a w u r b e inde a Godro et Pisistratiois rex nullus sdtrat, et ul>i quinqtic swculis post illura Burûffdjonem, alteri cuidam Ottoni, Germani sanguinis, reservatum erat, ut magnam Grrecitn partem
c u m & g i n t a t e oAboaore Jeni sceptro subjecerit.
U n a c u m domino ftteculari eoque usurpatore Athenarum, Michaelis expulsi scdem archiep. Roman u s , n o m i n e Berardns occupavit, quem non nisi ex epistolis quas Innocentius ITI P P . ei scripsit, norimuM. Innotia quas editor F r . Bosquetius adjecit(ed. Toloa., not. p. 0) MichaelisChoniat^ meDtionem
facit i t a duriascuJe scribens : Griecis rerum dominis Atbeniensi Ecclesiae prceerat Micbael Choniatei,
qui captis Athenis a marcbione Montisferrati nrbecessit, ut narrat cjus frater Nicetas, q u i eum nobis
Qrmca fide et fraterno affectu sanctum prsedicat. Nibilominus idem alio i n loco, bunc Michaelem
cum arehiepiscopo Romano confundere videtur, ad quem Ionoceotius litteras scripsit. Ex istarum
eputolarura u n a patet, ut Scblosserus quoqne [Hist. exped Crucig. II, . 63) declarat, a Latinis c p l u ntoutdkecesibus, civitatibus, e t c , expulsos fuisse GHPCOS eadem inolementia, qua postea a Turcis (2).
Videre etiam e d u o b u s aliis epistolis Papem adarcbiep. Tbebanum (1. i , ep. 110) etarchiep. Amyclaoensem(L iv, e p . 98), Ottonem in certaminibus saecularibus et ecclesiasticis anatbema incurrisse, cujus
rei pertffisus, dignitate abdica, anno 1221 nepotem Guidonem sibi succedere voluit et i n Franciam
reversus est.
VI. Michaelisscnectus
et obitus.
Micbael exsul non minus tragice quatn Nicetas aulicus, totius impcrii RorunBorum miserriruum statam, g r e g i s custodiam ereptam et exsilium deplorat (3;: Lauientationis copiosa mihi materia adest
tum o b communem calamitatem tum propter meam ipsius, eapropter quod templum illustre, opulentum, p r o h Deum immortalem ! quod majores nostri Deiparre consecrarant, cujus altare meee custodiee
c r e d i t u m eral, ante oculos meos ab hominibus sacrilegis spoliatum vastatumque est. Ipse autem post
t r i g i n f a annosquos ibidem peregeram. ut truncus aridus, inutilis, v i ventoruin c sacrario Domini
ereptus, contra ripas, contra mpes, i n i m u m mare abreptus v i x j a m vivo. Ecce exsilio damaatus, sine
taccrdotio, sioe festorum solemnitate, sine urbe, sine civibus, bubonis instar de calamitate o m n i u m
tiaeo jpains infortunio amare lamentor. Ex inscriptione porro nonaginta, quas c o d e x B i b l . L a i i r .
*werrat. epistolarum videmus, insulam Ceon pro refugio eum habuisse :
* * > l d quod tenore cpistolarum confirmatur, siquidem . Morellus monasterium
& P M r o m i i s t a i a s t d a ut asylum ojus desigoat.
Hocmloco senem exulem annuntiata fratris mors mirutn i n modum afilixit qucm sibi superstitem
(i)
, .
59. E d . Buchoo. Paris, 18VH.

) Dilectus filius Otto de Roca, dominus
Atheniensis, per litteras vestram petiit providentiam a d m o n e r i , u t i o castris suis et v i l l i s i a quibus
H
duodecim Latini abundantes certas babuerint

maosiones,proprios sacerdotes,quibus integree a
Latinis laicis decimse persolvantur, iostituere
curaretis, etc. IHNOC. III, Epist. lib. x n i , ep. 418.
(3j Vide iofra, col. 371.
311
MICHAEL ACOMINATUS ATBENARUM ARCHIEP.
|||
fore desideraverat. Nicetas Acominatus, post oaptam C p o l i m , ut omnes i i q u i ingenlo^^viittTOtl^

patriam amore excelluerant, c u m uxore el liberis Niceeam Bithyni se reoepit, ubi apud Tbeodoram
Lascarin imperatorem non minus quam apud Coronenos aucloritate valebat, i d semper agens u t t
vibus Bizantii exsulibus auxilio ac p r a s i d i o , fratri autem seni exsuli solatio foret. Michael quidem in
Monodia hoecce d i c i t : Licet procul a me viveret, quoties eum vivere ac vaJere nuntii attulissent,
quasi novo spiritu afflatum me sensi.Et ut David animae suae solamen reperiri non posse d i c i t , exblarari autem ubi p r i m u m Dei memoria ipsi in mentem venerit; ita ego quoque u b i preesentium eerattn a r u m pondere molestarer, m i r u m soJamentum sensi u b i fratrem valere accepi. Quotiescumque itaque epistola fralerna m a n u signata aiTerebatur, vultus ac sermonis ejus intime memor caput et manus tangere et osculari m i b i v i d e b a r ; et extemplo atra cura ex animo excessit et gaudio novo locum
dedit. Hrec cuui legeris amoris fere plus q u a m fraterni testimonia, j a m non miraberis, fti idem dicit
se u m b r a mortis obstringi ob gr.bernacuJum v i ipsi ereptum morte fratris Nicetae, qui Michaeli et
Joanci consobrinis feque flebilibus Rororeorum impcrio in morte successerit. Si tanti viri obitas, Micbael adjicit, Europam et Asiam q u o dolore ac desiderio afflixit, adeo ut mortem t u a m , a m m a
cbarissima, ferre n o n sustineant, qnis tandem nostrarum l a c r y m a r u m ac gemituum modus erit?
Sequitur de luctu communi gentis Acominatorum per Europam et Asiam disseminatae, cujus indiYid u i defuncti splendore illustrarentur, e t q u i ejus auxilium mnltifariam experti sunt. Deinceps de dolore viduee loquitur, nepte magni Belisarii, q u a m uxorem ducturus Nicetas, sicut i n o m n i b u s grtYioribus rebus fratris consilium expetierat; de luctu liberorum teneree tatis, e quibus unus errabundue
v a g a b a t u r ; de proprio suo luctu ct plaga irremediabili quam fratris mors acerba inflixit. J a m s i b i l a
crymas pree doloris magnitudine deesse queritur, u n d e s i b i calamitates vitae futuras eiccis oculisferendasfore, donec ipse i n remoto terrse angulo aut i n medio mari projectus, senex j u n i o r i fratri suocesserit. V i r pius cum esset, Deo ipsi diem dicit, adeo dolor mentem oceeecarat: Dolor adeo me stimulat utvoces proferam qim impietati ac temeritati forte dabuntur. Cur enim ego canum c a p u t e l
annis gravis, inutile tandena terrce pondus ac ulcus diutius i n boc carcere retineor?
In promptu non est dicere quo anno Michael vinculis corporis liberatus decesserit; j a m eDim vita
otiosa i a monasterio transigenda graviter incoajmoda sub tinem esse debebat. Euin tamen a n n o i ^
i n vivis fuisse epistola quam ad Manuelem patriarcbam dedit probare videtur: ad aliam nemtaem
enim scripta esse potestnisi ad Manuelem Cbaritopubim illoipso anoo ad patriarchatum evectum.(V.
Le Quien. Oriens Chri&t. t I, p. 278). Heec eadem epistola et plures aliee quas in Ceo insula cornposuit
probare possunt Micbaelem, quamvis solitarium, ut ipse quidem dicit nJbilomious sub fiaem v i l e
prffislantissimis imperii viris per litteras saltem conjunctum fuisse, ipsumque Lascarim i m p e r a t o r e m
i n ejus amicorum numero faisse. Sed quare non orthodoxi bujus et amici principis d o m u m habitavit? Cur non Niceae vivereinaluit prope Phrygiam, u b i frater drtectissimus cum suis vixit et i n medio
populo demortuus est, q u a m i n Ceo insula petrosa Mgm maris, haereticisque vicinus occidentaiibue,
de quibus i n epistola ad E u t h y m i u m scripta queritur? A d hanc is fere quiRstionem respondebii qui
i n patria Baccbylidis ac Simonidis Hymettum et Brilessuui sub auroratn coruscantes v i d i t ; q u i H i chaelem i n Thesei urbe per generationem pedum Dionysii Areop. manibus portasse et postremo
Dexippi gladium non sine gloria strinxisse meminerit.
^
VII. Scriptorum
Mickaelts
catalogus, in bibliotheca
Florentina
secundum
Bandinium.
Prsefalio.
Scripta a Michaele opera, non minus quam o s s a i n Ceiripis, i n Occidentisbibliothecisoblivionidata

esse videbantur. Huc usque non nisi orationum satis multarum summaria, tractatus, epistolae, carm i n a quorum pauca aliqua Greece. duo m a x i m i momenti Latine tantum a Michaele Choniata supersunt.
Anno 4767 bibliothecae Laurentianee quce Florentiae est, custos, A . M . Bandinius Academiae Parisiensi
libellum misit sub titulo Epistola de Michaele Acommato ejusque scriptis, quem anno sequentiia
catalogo codicum Graecorum bibliotbecae Laurenlianoe reproduxit. Nos catalogum collectionie Micbaelis scriptorum integrae, quorum summum jain Montfaucouius i a
Bibliothecabibliotkecainmmanuscriptorum,
I. p. 355 seqq. dedit, e Bandiniano calalogo extractam, nulla babita tituJorum latinor u m ratione, damus, et Baudinii exemplum secuti, titulos eodem, q u o i n codice leguntur, ordine i n
medium proferimus, prtemissa A n o n y m i ad Micbaelis opuscula Pnefatione, q a a m p n m u s edidit dootissimus Tafelius i a Dissertatione De Thcssalonica
ejusqueagro.
I. .
1.
(Nihil a m p l i u s ; scriptoris n o m c n i n
^-
pa0tv,
\ ,
tariv '
lacuna
inlcrcidit.
"
(V. Tofel,
. . . .
l. L,
p . 376
el seqq-)
Litterarum et omnis sapientiffi vere amicus h u ex

'^ripto facile dijudicabit, Sed longiorem bac
JU3C6 l i b r i auctOP est, quod lector beQ6TOlus
^Ntt *.
, , , ,

( , (1J * 6 , * * ,
) . )
? fUMvui & ,
/,
, , ,
rjv
,
or/
. , 5
,
. "
* /,
-
iOtarp/
' ,
'
* tt rt , ' , ,
* '
, .

xat
, '
*
, , *, $ ,
'

,
, , ,
*,
*1 7 *

/*
'
,

,
, -. "
oir , *
, ,
. ,
3
* ,
, ' *
^ * . " ,
^ f i . , c/.ozzr. ,
ravre .
. de sermonem ooncinnare o p e r n o n est pret i u m ; i d u n u m notandum est, plures eum o r a t i o D u m suarum antequam sacerdotii munus iniisset, scripsisse, et primam q u i d e m : A d eos q u i i n dignabantur quod lumen suum sub modioposuisset; dcin orationcm laudatoriam io beatum archiepiscopum Cbonarum; tertiam deoique i n patriarcbam ; caeteras autem onines post initum tacerdotale munus editas fuisse; quas eum legerit
aliquis mente candida, auctori ignoscet, u b i c o m
temeritate juvenili, flosculis pooticis pucriliter i n bacret. et alibi oratorem searidnmet nudum gerit;
cujus rei causa non dissertationum maleria, sed
diflerentia annorum habenda est, qnibus illas
composuit. Omnes tamen s'\c. quoque similitndinem aliquam prre se ferentes abcodem se scriptore
exortas esse satis clamant. In quo id quoquc prrenotare juvat quod, si deroro cum otio litteris solis stiulerp.t, non audilorum bonevolentiam captaret, id tmnm agcns ut sibi ipsi sufticerct.Hocquantum noceat operi conficiendo, rerum bujusmodi
perili probe norunt. Sed post sacerdotium quoque
initum, ubi dicendi scribcndive locus <rat, vir
parum ambitiosus lonpe ab omni ostentatione
abfuit. Neo m i r u m ; sacerdotes enim dc operibug
a se soriptis non magis quam de quaeunque re
mundana spiritus suin^rc dccet ; qune otnnia e
contra pro nugis ac q u u q u i l i i s babenda sunt.
Iiuc adde quod Atbenienses nostri teraporis, a u diendi parum cupidi, arte oratoris difficulter c x c r
tantur, itno inter concionem obdormire solcnt,
et parvi pcndere enni q u i egregiam aliquaru rem
protulit, a q u a non minus q n a m asinus a Jyra abhorreut. tertium dein impedimeiitum adiuittere
voles, memento, otii absentiani. negotiorum u r gentiam facereut stylum etdiotionem, rebusparvi
mouicnti nimis intcntus, minus cures.
;
/ , ),

314
(1) I n inscriptlQne
hujUS
Cujus r c i niemor lcctor non rigidus judex sedelnt, sed indulgel)it operi mintis cxpolito, ubi
artis vestigia aliqua in vocibus, u b i orationum
ornamenta non conteujncnda comprebendet cum
claritate sufriciente. Seepiasime enira stylus ad sublime usque ascendit ultra quam fas est etars oratoriapermittit.ld qnoque n u l l o m o d o c u m vituperio
notandum est si oratorin edendisdivinismeditationibus sublimitatem aiTectat,id quod nec ineloquentia Ghristiana, nec in oratione pedcstridisplicuerit.
Namqtie Ecclesioi summus orator dicit: Quaecunque
pulchra. si quavirtus. s i q u a laus disciplince, htPC
cogitate (Philipp. IV, 8. Si vero post munussacerdotalo initum, orationes elcgantiam pocticam redoleut, quippe qua? alitcr politie esse nequibant,
non cst quod lectornm veniam expetas baud ignorantiutn hodicrnarum declamationuin baccbicum
furorem a sola Callijpe oriundum, ut omittam
or. apud Band..
TQ
MIGHAEL ACOMINATUS ATRENARUM A R C H I E P .
Demosthenifja iUa : P e r terram ! per fonftes! per

flumina! per rivos ! et alia bis similia plus quam
dithyrambica. Qui autem majorum nostrorum
scripta utpote aatiqua exempla perlegere amant,
meminerint velim, antiquos scriptores elegantiar u m et leporis haud parcos fllisse, Ut Socratici
PlatO 6t Xenophon. Sed et PolemO prffifractim
dixit, scripta pedestria humehs, poetica i n plausi18 amovenda esse, quod novum rei nostrae docum a n t l i m affert.
316
ttftV~&v1i79lXo^^
, otot
,
,
,
, , , ,
*
-. "
,
<
( )
, , '
, ,
, , .
, . , , ,
.
, . 3 , b. . Inc. . F i n . : 9 ** .
III, . Inc. . F i n .
.
Vix credere possum B a n d i n i u m , Caveum, Oudinum, Harlesium bunc archiepiscopum c u m Mi"

cbaelis fratre Niceta bistorico confudisse, q u i , ut omnes sciunt, munere saeculari fungebatur, et de
cujus uxore ac liberis saepe sermo est.
IV, p . 1 9 . . Inc. "
. F i n . ' .
V , . 2 4 . . V. . 12.
VI, . 2 7 , b. ,
. Inc. . F i n . . .
VII, . 2 8 . /3 . Inc. * . F i n . .
.
Hujus orationis versio Latina integra exstat auctore Franc.Combefisio i n Bibl. Patrum cbndonatoria, ed. Veoet. t. IV, p. 419 sqq. Haec quidem bomilia, quam Combefisius elegantem orationem appellat, non nisi deumbratio est eloquentia? Michaelis, quam certe nemo sanus c u m Periclis ac Demostbenis faoundia comparabit. Id certe n o n negabis, calorem quemdam et v i m et dicendi s u a v i t a t e m
inesse buic certe in Dom. Palmarum
homiliae, ao Voltarium baud vere dixisse affirmando, Q r s e c o s ; !
istius temporis a majoribus preeter garrulitatem n i b i l haereditasse. Admonitio quidem quce i n fine legitur, ad v i r u m quemdam quasi prorumpens adolescentem illum i n memoriam revocat, de q u o Nicetas i n Historia de obsessis per Sgurum Athenis ut contemptore Ecclesiae maligno atque adversario a r cbiepiscopi loquitur evangelico ipsum amore protegentis ; qui n u m Ide.n c u m n o s t r o fuerit n o D i n y t i s
loci est disquerere.
:
Sequitur de Michaelis scriptis. Fragmentum panegyridis in imperat. ls. Angelum

pum Thessalonicensem Eustathium
epistolx.
dictx; ad
archiepisco-
VHI, p. 30, b. ^ .
Inc
. F i n . . XV epist.
IX, . 38. . Inc. . -'. "
, .
, . 3 9 , b. . Inc.
. F i n . . XIX 6 p i s t .
XI, . 52, b. - . Iac. ' . F i n .
, . .
, 54. . I n c .
F i n . ' . .
XIII, . 57. '. Inc. .
F i n . .
Hanc sepanegyrim i n imperatorem qui Andronici Comneni tyrannidi finem imposuit, publici j a r i s
facturum esse promiserat Tafelius i n ed. sua. Opp. m i n . Eustathii Thessal. p. 8, sed septem a n n i s
post n o i m i s i sequens exiguum fragmentum edidit deinonstraturus i n quam misero statu Attica l a n guesceret, quippe quie p r indigentia tributum imperatori regnum ineunti solvi solitum pendere nequiret.
Athen coronam auream capiti victoris impo
nere non poterant ; caret enim urbs denario, ut
i p s a p a r u m locuples est, imo incolis fere destituta
i n eo est ut penitus intereat, nisi, benevola aliqua
(urbs Atbenarum)
an
.({.),
,
c i
wv> *
<
,
3te
- manu auxiliante tpiritum reeuperat. Nam non oisi
cum regno renaecente ipea renasci poese videtur.
Haoepanegjrin undecim epistolee sequuntur.

XiV, . 7 3 - ' E n t T O f . Inc.
CTBVJ . FlD. " .

Posthcc c o d e z orationem funebrem in archiepiscopum Thessalonicensem Eustathium exbibet.Sed
Dfurdinem t e m p o r u m perturbemu, epistolas sex ad illustrissimum illum Ecclesin antistitem missas
Mc locoinaerimue. textu Gneco Tafellio sumpto (a).

XV, p. 7 8 b . ; .
f
XVI, . 8 6 . . .
Moaendus erit lector ut bocce scriptum ad Alexium IIJ Angelum tantummodo referat, aui aurtore
?Uceta(2fttf.p. 205 B), postquam fratrem regno spoliasset, siveejusdem odio, nive quod noinen vent i s , quaa p e r annos supra c e D t u m purpuram gestaverai, et unde ipse per matrein orlus erat nobilius ducene, Gomneni nomen adoptasset. Ut verum dioamus, de Alexio imp., qui anno HKi sextum
decimum agen& annum interfectus est, hoc loco cogiiare baud licet, quod ordo chronologims,
quem Michael nunquam non raligiose servavit, ejueinodimonogrammate turbaretur. I)e Alexio auum
Vaut VI sermo essenon pofest, quia nusquam Comneni nomen aesumpserunt, gentis nomine Angeli
et Ducto oontenti; imo vero nimile est de ipsorum regoo brevi e o q u e tumultuario Atbenienses parum
curasse. Pius noster arcbiepiscopns, quem Atheniensibus a feroci Sguro obsessis quamcunque posset
opem pro virili parte tuiisee vidjmus, boc i p s o christo demonetrat se a sacris suis meditationibus
non eum in modum absorptum fuis&e, ut civium suoruiu salutem ac prosperitatem ex oculis amiset i t . Q u o d dictionem auctoris nostri attinet, et quam justo devotiorem aliquis dixerit, meniineris i n
omuihus quee ad imperatore suppliciter scribereDtur, suruaiam semper buinilitatem requisitam
/uisse. Id autem minime sdenlio erit pretereundum Micbaelem ore liberrimo imperatoreni de prmtoTOTH *,TOfcgistraiuumconcussionibus et nialis artibus monuisse, i d quod noslris quidera temporibus
iniqworibus certe auribus acciperetur. A d politicam quidem Atbenarum historiain illustrandani l i b e l l u * praseusploi quam ad Eustatbii litterariam dilucidandam nontribuerit, quippe qutR nobismonstrat, certas Atbenis immunitates fuisse non spernendas qu vi prtetorum usurpativa nefarie laedereotur. Dictionis deinde Micbaelicae barbaries et obscuritas gravissinia i n aliam linguam traducentibus
obstaculaprsbent. Hanc scriptiunculara in codice I.aurentiano octodecim epistolae sequuiitur.
v
XVII, p. 93. /
. l n c .
/>. FJD. .
XVIII, . 98, b.
Inc. " . Fili.

PostrCtHa flHJUS ullocutwtlis reccntwrimanu
suppleta
tunt propler unius folii defectum antepag. 104, cujus propterea prima vcrba
. guo pertineant ignoramus;
ultima tamen esse alicujm homiliae, patet ex conclusione,
qux ita habet : ~llv ^ ' , * ), . 13.
Quatuordecim epistolae non parvi momenti, siquidom rerum uiaximarum. qiiarum Michaol testis
fuit, ut Constantinopolis captse, belli contra Sgurum et Latinos gesti, auctoris exsilii usque ad niortem
fratris documeata exhibent.
XIX, p. 416, b. IV . lnc. ,
, ! (icerbum nunixum ac tristissirnum, quo aures meas mire resonant.
Supere&t bsec oratio funebris i n Latinum tradita sermonem a Petro Morellio, et legiturin Historia
retwn in Oriente gestarum, Francof. Ib68 et in Bibliothecis PP. Post Monodiam 78 epistobe leguntur :
.
- (.
XX, p. & . . Inc. .
fin.
, .
, '
Ex orat. aniruai :
Fin. * .
'
'
. 169. orat. corporis :
" ..'',
. . 176. . Inc.
* . F i n . .
JVoKxa baec et absurda Prosopopwia, q u a m Morellius nominat, non Micbaelem auctorem babet,
d Cregirium Palamam, archiep. Thessal., q u i apud Catholicos Romaoos haereseos promotor audiebat: Tales enim Michaelem, senem calamitosum, i n animo pueriles ludos agitasse longe a vero
abhorret.
XXI, p. 177. . I n c ; . Adde locum mutilum :
TJ , . . .
() Michaolii fcrlptt infro colligomat ideo iitoloo hic tontum exhibemaa.
BOIT. PATR.
119
MICHAEL ACOMINATUS ATHENARUM ARCHIEP,
320
Dein versus aliquot iambioi sequuntur, quorum primue :

~
* , . . .
Qui a m p l u m incolis
firmamentum.
XXII, . 180. Carmen hexametrum c u m hac inscriptione : (archiepiscopi Atbenarum).
PrflBcedunt tiluli loco septem versus minio exarati, nullo proreus metro, et procul d u b i o librarii
ignorantia aut negligenlia male babiti. Quos, nulla adbibita emendatione, secundum B a n d i n i u m eubjicimus.
* * , .
Quos vides otii fructus, n u g sunt, n v i ;
,
Quales somniator male sanus excitat;
, .
Nec tamen Musarum afflatu prorsus carent,
'' ' axcv *
Imo joci seriis misti exhibentur,
v iipjj .
Quales senem venerandum non dedaoent.
, .
Theano nomeii cuivis audienti e a c r u m ;
, , ' .
Sed i d tu ipse u b i voluerie, cognittim habebii.
Primus carminis versus legitur :
.
F i c u m cano fedes meas obumbrantem.
Ultimus :
.
Servitutis vincula prementia dirimens.
XXIII, . 185, b . Septem carmina, q u o r u m quatuor p r i m a : ,
, et ($ic!) numeris bexam., tria posteriora,
, et , metro iambico composita sunt.
XXIV, , 187. ' 23 numero, styli exeroendi gratia, sicut B a n d i n i u s autumat, exaratae.
Hinc inde Bandinius (p. 19-36) univereas Micbaelis epistolas ordine chronologico i n codice obiervato
ODumerat, addendo : Epistolarum GLXXX Michaelis Acominati, Atheniensis metropolitx,
recensio
per alphabeti Utteras digesta.
ED, ordine alpbabetico quoad nomina eorum ad quos missffi fuere, epistolarum Michaelis seriem d a mus,additis aliquibus notulis e Lequienii Oriente Christiano aut Ducangii Glossario
adScriptoresm+dix et infima Grmcitatis desumptis.
>
.
(1).
. '.
. $
. (3) (
.
.
.
, ) .
.
"
. .
( )
(7),
. .
.
$ .
.
(5)
(fort.
*-
c u m VOC. i n i t i a l . :
. .
). (8)
(superscr.
. .
. ).

. . ( i n c i p i t : , ,
. .
.
. .
. .
(6).
(2)
(4)
. ,
. ) . -
' . .
.
' .
. . (9) . . ( ) . (10)
(1) Basilius Camaterus fuit patriarcba Constanlinopolitanus ab a . 1183 a d a. 1186, acTheodosio i n insulam Terebinthum secedenti successit. Bandini. (Cf. Nicet. Hist. p. 169 A).
(2) duo genera erant; p r i m i dicebantur , i i n i m i r u m , q u i in
palatio merentibus slipendia exsolvebant; aiteri
, q u i classis rationes expend e b a n t : prioris generis erat hic Basilius. B. (Cf.
Goar ad Codin. e d . Par. p . 33, n . 64, Gretser, i b .
p. 212).
(3) erat q u i sacra ecclesiae vasa
oustodiebat. B . (Cf.Gretser et Goar. 1.1. p . 161,
e t p . 10, n . 8). Georg. Xiphilinus ex magno
sceuophylace creatus est patriarcba GonstantiDop. a . 1192. .
(4) ', proprie descriptor, erat t n b u t o r u m exactor B. (Du Cange, 1.1. p. 47).
(5) , canioulus, erat atramentarium
imperatoris, c u i qui pra?erat,

dicebatur; boc autem i l l i nomen est i n d i t u m ,
sive quod caniculi formam referret, sive q u o d c a niculis fictitiis, ut hodie etiam fieri solet, sustentaretur. B.
(6) Plat. T i m . ed. Stephan. p . 22.
(7) dicebantur, q u i i n aula i t n p e r a toris primas obtinebant, scilicet rerum m i n i s t r i .
B. (Du Cange, glossar. g r . p. 909, conf. Goar. 1. 1.
p . 72, n . 38).
(8) Gardicium unus erat ex episcopatibus metropolitano Larissoe i a provincia Tbessalice subjectis. B. (Cf. Le Qaien, O r . chr. II, p . i 0 3 ) .
(9) Fuit monacbu collis S . Auxentii etpatriarc h a Gonstantinopolitanus ab a. U 7 S a d . a . U 8 3 .
B . (Conf. Nicet. p . 139, 158, 164 et 168).
(10) llle est fortasse Tbeodorus Irenicus, cognom i n e Copae, q u i anno poslea 1215 Niceea* patiiarcba electus est. B.
321
NOTTflA.
322
. . . . . .
* . . . .
().
(10*) .
. . . .
. 7. (II)
() .
. .
. . .
.
(12)
(13) . .
. . . .
. (14). . .
^ , .
^ *4.
. . . .
. .
.
. .
. .
. . *
. . .
. . . . . . .
.
$ .
'-
. Alia
(superSCT, ) .
Mtchaelis
scripta
qum fh Bibliothecis
Athenis.
Oxoniensi ac Parisina
Conclusio.
usscrvantur.
Cartnen de
P o s t E p i s t o l a r u m Michaelis catalogum Bandlnius ( 44 sqq.) plura de tribus Greg. Naz. epislolis,

t u m d e Theopbylacti, Buigarorum arcbiepiscopi, scriptis i a B i b l . Florent. asservatis i n medium protert, q u e h a j u s l o c i n o a tunt. Memoratu autem digua videntur aliquot Michaelis scripta, quce d u m i n
Vibliotbeca M e d i c s a desunt, i n Oxoniensi visuntur, sec. Gatalogum libr. mss. Anglioe et Hiberni
/Oxon. 1697), quibus t i t u l i : Catechesis prima ; Homilia de creatione hominis, et Lamentatio demoriui
Adyepfu', deiiide i n Bibiiotbeca Parisma Tractatus de cruce, quem Fabricius perperam i n orationem
permulayit, et q u i forsitan rectius carmen i a m b i c u m de pristina urbis Athenarum
dignitate esse v i dettir, quodqne Boissonadius i n lomo V Anecdotorum publici juris fecit.
Ob ultimos hujus carminis versus non immerito exordium longioris poematis suspiceris. Ut ut est,
certe lamentationem licet m u t i l a m habes scriptam de Atbenarum fatali sorte ab ultimo antistite ejus
urbisqoi cantico, ut i t a d i x e r i m , olorino fatumejus urbis fatale raemoriee prodidit. R e s t a t u t c a r men Morelli, finem b a u d spernendum dissertationi nostroe imposituri, lectoribus mente bcnevola
impertiamur :
C e c r o p i d u m p r a s u l Micbael, d u m tristia fratris
ftlcetse q u e r i t u r funera ChoniaUe,
Cjgnea testatur tua vox, Graecia, quoenam
Viribus effetis, c u m morererc, fuit.
Atticus i l l e lepos, Xenophon quo scilicet olim
Nobilis a teneris claruit unguiculis,
Occidit,beu! tecum tumulumque s u b i v i l eumdem

Feedaque successit nec mora barbaries.
Qui volet ergo tuas cognosccrc, GrtBcia, vires,
C u m Xenopbonte legatfunera Choniatee :
Ille tuas cunas oascentis floribus ornat,
Hic tua fraterno funere fata gemit.
( , prflepositus cubiculi ; ac
p n o r i o u s seculis dignitas erat eunucbis t r i b u t a ;
extremis vero temporibus duplicis fuit generis;
a h u s enim erat , cubic u l a r i u s imperatoris; alius , aiiniui signatorii custos. B.
'
( M ) est . V . Du Bange 1.1. p .
9 4 9 , de (Abbas, Prior;, p. 473.
{{2)
, armiger. Du cange, p . 1415, Cf.
Goar. 1.1. p. 29, n . 34.
(13)' idem valetac .

B. p. 26. Sacellarius erat ecclesiastic pecunira
curator et custos. enim sive d i cebatur sacculus pecuniarius, b. e. eerarium ecclesice, quo eleeuiosynre asservabantur.Id. p . 2 i .
(14) Septem tantuin menses patriarcbalem sed c m o b t i n u i t Constantinopoli Leontius a. 1190,
dictus Tbeotocistes, quod per , q u a m s i b i apparuisse dlcebat imperator (ls. Ang.), electus fuisset. B. (Gf. Nicet. 259. G ) .
MtCHAEUS ACOMINATl AfHENAMJM
AttCHIEP.
3M
MICHAELIS AGOMINATI
GHONIATiE
SANCTISSIMI A T H E N A R U M
METROPOLITiE
O R A T I O
HABITA IN DIE FESTO PALMARUM.
(Combefis. Bibliotb. concional., tom. III, p . 417).
Praeclarissimus regum propheta David, i m m e n - comitatu vectus, adversus infernum yelitatioae
sam solis pulchritudinem, indefessamque celeri- functus Rex gloriae, inferni proxime p r & d a m agtalem admirans, et ipse a i t : Tanquam
sponsus
gressusest,primasque inde cbarissimum Laxarum
procedens de thalamo suo : exsultabit ut gigas ad
tulit manubias. Unius vocis sono t y r a n n i perterruit arces,exque mediis cuncta vorantis f e r f a u
currendum viam suam: et occursus ejus usque ad
cibus, ovem suam bonus Pastor extraxit. S u a i n
summun cceli, nec est qui se abscondat calore
specu correptum latro Lazarum detinebat: m o x
qusMiratus
quippe vir sapientissimus est, sidus
tamen audita Dominica voce infremuit, atqae a d
hoc m a x i m u m , q u a n t a preenitens pulchritudine i n
lucis auram redivivam emergere dimisit. Noa
morem sponsi i n orientali horizonte oritur, giganenim fas erat obdormire i n mortem vekd aalum.
teaque celeritate atque vigore ad horizontem perex muliere, sed expergisci q u i ipsi v i t s cbariseivadit e diametro oppositum, nibil obscurato tantis
mus esset.O ingentis virtutis, q u i n i m o o m n i p o illis annorum voluminibus ipsius decore ac specie,
teDtem v o c e m ! q u a portae mortis metu p a n d u n t u r ,
Deque vi dissoluta,sed eodemsempermodo exsulinferoique janitores stupore obriguerunt, ac q u a tare, rerumque universitatem nullo labore l u triduanus exsiliit mortuus. Vare catulus l e o n i a
strare, nec non vitaii micantissimae lucis defluo
implere. Quin etiam ego q u l ipsum justitiee so- Christus ; nuncque solo rugitu feram e x t e r r u i t :
lem Cbristum, atque siderum conditorem, nova Leo enim rugiet, inquit, et quis non pavebit*t
Brevi autem post ipse quoque recubans aormiet:
p c m p a procedentem videam, eadem c u m Davide
a t u b i conserto veluti pede c u m morte congressas
ut canam adducor,nempe quod ipse sponsi i n m o
fuerit,penitus profligabit. Nunc quidem tremeprem procedens de tbalamo suo exsultarit ut gigas
d u m ac ingentem cetum solo eminus clamore
ad currendam viam suam, per mediam Jerusalem^
subegit: mox vero Jon i n morem ejus sponte
inauditi seeculis omnibus triumpbi ac m i r a c u l u m
rictu absorbendus est, quo ipsius disrupto ventre,
omne vincentis specie extemporaneus ovans. A c
qucs a sseculo absorpsit omnes e x t r a x e r i t . T a quidem exitus ejus a s u m m o ccelo:inde siquidem
metsi terra erat, et i n terram abierat Lazarus, at
nostne salutis causa n i h i l loco dimotus, v i a m seCbristus erat q u i bominem e terra c o n d i d e r a t ;
care ccepit; et occursus ejus usque ad extrema
ex
quo etiam clamore, uti et spiraculo, mortoo
cceli, iniimas scilicet infemi partes ; illic namque
iterum figmento aDimain refudit. Jam q u i d e m
dispensationis cursus terminum babuit, ut nec
foetebat tabo resolutum cadaver atque c o r r n .
inferna illa loca ab ejas se calore absconderet:
ptum ; at Gbristi vox v i t e i l l i odor fuit. Quod
indeque rursus velut ab occidente, matutinus exortus, iisdem coeli sedibus restituitur. Prius tamen C mortis vinctus institis astrictus erat, vetuit n i h i l
quam i n infernum descendens inter mortuos splen- q u i n longe progrederetur, jubente ecilicet Ghristo : Veni foras ,
q u i educit vinctos i n fortitadeat, divinam q u a m d a m velut praemisit vocem,
d i n e ; similiter eos q u i habitant m sepulcris .
ea quatriduanum a mortuis s u s c i t a n s , quem
4
u n u m ex animarumextraxitcaveis,cujus victoria,
pompa hodie procedit, ac prsesentem ex tempore
triumpbum instituit; nempe Sionis Rex ille m a n suetus , non aureis pbaleris instrato equo, seu
alias c u r r u aureo, sed pauperculo asello paupere
8
,0
1 1
P s a l . XXIH, 6 seqq. * Joan. n, 41.

Zach. ix, 9. * Gen. XLIX, 9.
Amos. m , 3.
Gen. u , 7. Joan. u , 44. 9 P s a l . ULYUI, 7.
Psal. v, 10.
Psal. xxx, 13.
1
Psallat j a m Lazarus c u m Davide : Non dereliquisti animam meam in inferno, nec dedisti sanctum tuum videre corruptionem ,
et, Implesti me
Ifetitia cum vultu tuo: non enim obli vioni traditus
sum, sicut mortuus a c o r d e ; sed mortuo mihi
1 0
11
Joan. u , 1.
326
HOMILTA 1 RAMOS PALMARUM
315
fecisti m i r a b i l i a . Sane quidem complura C h r i s - dibus essent: unde neque in ctFlorum regnum i n gressi sunt. Erant enim uires veteres ac p u tua e z h i b u i i magnifica opera, quibus eensu destitutis Jud\a suam manifeslam fieri gloriam voluit;
tres , nec gratiae v i n u m tanquam novi, ac Spiri*
muitosque moriuos suscitavit nempe servum centua capaces, poterant capere. Proh caecitatem.calt u r i o n i s , iari iiJiam, viduaB unicum filiuoi. Ac q u i lumque ! Cognovit bos possessorem suum, et asmus
d e m mortoi, audito, Pueila, surge",
et, Adolesprxsepe domini sui ; Israel autem Regem luutn
cens,tiaidico,
surge * confestim dicto audientee
non cognovit, sed deprebensus est bovc demenerant, himenque redivivi cernebant; b i autem, ne
tior, et asino sUipidior. cognosccndo Dominum
sic quidem videntes videbant, nec audientes a u suum ; idque c u m infante* minime bovem i n l i n diebiDt. I d c i r c o etiam a d extremum Lazari susci- gua ferrent, sed Kegem asello insidentem.pompafraonie o p u s , q u o d prodigii novitatecuncta vincequehodieprocedentem,ac quod olim vatirinio prorti, c e u c u j u s vis major esset, remedium admoditum esset, implentem, pra?dicarent; alligare scivit. N a m i l l o s quidem mortaos statim suscitavit;
licet a d vitem pullum suum , quod cst, noviim ex
hunc *vero c u m j a m putruisset, inque elementa
geatibus populum quem necdum quis jugo raanciquibus concreta corporis fabrica erat, difQueret.
parat, ad vitem ex .Kgypto translatam c o l l i g a r e ,
Atque i l l i c quidem defuncU l o c u l u m tetigit, ac
Enimvero, eorum qua mysterio insunt, m i r a puellsa m a n u m apprehendit ad vitam instaurans
culorum vim intelligamus; quin potius celcbritac o u t a c t u \ m f i c i corporis : bic autem sola voce
tis miracula in nobis ipsi exhibeamus. Efticiamur
f t
, k
1 5
XK
17
v i t a m r e p a r a v i t , voce n i m i r u m , qaam Judaicus

populus non audivit, ut quoe, juxta D a v i d e m " ,
mors p a s c e r e t ; quae nimirum velut oves, q u a i i
l a b o r a b a n t caecitate, i n inferno ipsos poneret: L a zarus v e r o tanquam ovis Christi, revocantem p a toris T o c e m confestim sensit,infernique barathro
<&miuusad vocantem rediit. Quodque Mosemquidem e scire, Dominum autem nescire se incircuaiciai asserebant", manifestius seipsum bodie
osten&l,Yibttfc\numphans, regioque magis cultu
procedene ; lactentes denique infantes producens,
qui D o m i n n m saum agnoscant, ac testes sint, ip
s u m Dominum esse q u i custodit p a r v u l o s , ac Q
quem David yalicinatus est perfecisse laudem ex
ore infantium et l a c t e n t i u m " ; Zacharias vero
Sionis Hegem p r a d i x i t , m a D s u e t u m el salvantem,
ac q a i asello Y e b a t u r . Cum c n i m Scribce et
P h a r i s s i v e l a m e n cordi impositum *, d u m prophete ac Moses leguntur,babeant, ac clavein scientenentes n e d u m ipsi non ingrediantur, sed et
ingredi volentes p r o b i b e a n t , infantiuin ora, quae
de Ghristo sunt, vaticiniis promendis laxantur, ac
q u i b u s linguae u s u s negatus. p u e r i balbutientes,
Scripturarum obscuradilucidissime explanant; docentque surdos parentes, ac q u i more a s p i d u m
aurea o b t u r a n t D o c t i a Deo pueri, sumpto Daridico psaiterio, lectisque, qua* sint apta atque
congraant,ejuscanticis, Solem justitia? aquilarum
l7
19
11
T i s u f t acumine clare p r o s p i c i u n t , ac p a r e o t i b u s qui
a c u t a cernere nohnt, ncc aquilae juventute renoTentur, sed iitteraB v e t u s t a t e cascutiaat, a d a p e r i u a t :
Hosanna, aiunt; Benedictus qui venit in nomint

Ikmtini, Rex Israel .
V i x non digito monstrant
iaUntes, atque p r e d i c a n t Sionis Regem esse,
*atttnetum i l l u m ac s a l v a n t e m . Idem enim valet
Batam^ a c , Salva, quscso. Haud tamen m i r a c u ,3
lum
in p u e r o s
c o n v e r t i t qui i n c i r c u m c i s i cordi-
Lazari Christi a i n i c i ; sorores nobis sapientiam atque virtutem faciainus ; ac si quando vclut horaines infirmari contigerit, seu etiam i n mortem obdormire, fuerimusque tanquam in specu quadam
in preesenti sepulti swculo, aderit. qui est vita,
Cbristus.magnaque evangelicormn documentorum
voce c l a m a b i t ; Venite foras** a s w c u l i raorte ; atque ut alio quodamloco ittciUSurgiteeamu*
hinc* ,
nos inde transferens, atque a stpculi morte e<iucens ; ac statiro e sa^cnlo cgrcdiemur, nulloque
probibentead vitain procedemus, tamotsi inMitis
ligari,quod maxime nuvum ac inauditum ; nempe
etiam carnis vinculis a s t r i c t i : ab eo enim quod
est vincire a n i i u a m , Greeca voce (ac si vinculum dicas) sapientibus corpus nuncupatur. Nihil tamen illad vetat, quin m u n d i bujus mortem
afferentis necessitudine cxcedamus,dum solum Dom i n i vocem audierinius, atque ad ipsum extra
castra exeainus, velut q u i manentem hic civitatoin, ut divinus Apostolus l o q u i t u r ' , non habeamus, nec vitee reparandee spem abjiciamus, vel si
mundi libidinc quatriduani fdnteuius ; q u i n i m i r u m
quatuor retates, puaritiam. adolescentiam, virilem,
ac senectutcm mortui egerimus, atque ad ipsam
dissolutionem venerimus : quippe Cbristus q u i
mortui sint d e l i c t i s " suscitare novit. A d hoec j u menti indolem apud Salvatorem Davide auctore
induamus, ut pompa pro nobis adversus mortem
procedentem ipsum vehamus. Sternamus ei vestiinenta, nempe carnem spiritui subjicientes, h u militatem colamus.Si necdum licetin arbores j u x t a
aquarum exitus consitas , puta palmam, aut
cedrum L i b a n i , sive olivam fructiferam (cujusmod i arbor Job ille justus erat, cujusmodi divinus
David adolescere : vel ramos ex sanctis illis arboribus, virtutum scilicet stolonos, quibus i l l i ecatcntes eluxuriabant, tollamus, plausuque venien9
8 1
* P s a l . LXXXVH, 14. '* L u c . TIH, 54.

Luc. vn, 14.
Psal. XLVIH, 15.
Joan. ix, 29.
Psal.
. 6. * Psal. viii, 3.
Zach. ix, 9.
II Cor. m, 15.
L u c . n , 52. Psal. LYU, 5.
Psal.
cu, 5.
Matth. , 17. l s a . , 5.
Gen. XLII, I I .
Psal. LXXIX, 9. " Joan. n , 44.
J o a n . xiv.
31. H e b r . x i i i , 13.
Coloss. n , 13.
Peal. i , 3
f
14
X9
16
81
15
29
87
16
t7
41
99
MlCHAEUS ACOMlNAf I A T M E N A R U M ABCHtEt.
32*
tem accipientes, Salvatori praetendamus. Si fue-

rimus justi homines, veraces, siiie crimine, Dei
cultores, ab o m n i r e m a l a nos abstinentes, sic Jobi
more psrfectae exstiterimus arbores, q u i n i m i r u m ut sublimis frondosaque palmaeffloruit; aiebat
enim fore ut senesceret t a s sua, sicut truncus
p a l m s : rursusque erimus uti David oliva fructifera * , siejus pariter fortitudinis, ac mansuetudinis semulatores fuerimus, quo vir cordi placens,
exque ejus moribus a Deo inveniamur. Quod si
nostra segoitie non possumus ouinem iilorum virtutem imitari, flores iJIos, fructuum copiam,
patientiam, laborum certamiua, vel Davidis saltem
mansuetudinem, aut modestiam colamus , quatenus etiam se vermem, non vero bominem ap
p e l l a b a t : vel mores paciiicos cum i i s , q u i pa-
cem o d e r u n t , a n i m u m nibil injuriarum tenacem,
lenitatem, rursusque Jobi i n tentationibus invictam constantiam, liberare pauperem de manu potenti8,pupillum juvare cui desit adjutor " , induere
justitiam, ac tanquam diploide se vestire j u d i c i o ;
oculum esse caecorum, claudorum pedem, invalidorum patrem. Harum virtutum opera si exbibuerimus, ex arboribus a Deo satis ramos excidim u s , ac Salvatoris cultus gestavimus.
A d baec nos a malis abstineamus: infantium
simplicitatem imitemur, talium enim est regnum
calorum* . E x horum etiamorenuncDeus laudem
perfecit. Si Ecclesiaefiliuses,humiliaresicut ablactatus super matre s u a . Noli malitiee haerere ac
34
3e
3 e <
97
4 0
loquebatur ad eos'*: nee velut ilU d i i s d m f e ^

neque filii E x c e l s i ; sed sicut bomines morimnr,
et sicut unus e principibus cadimus. V e r a bee
objicis, b o n e ; ao nos quideni, inquit, tales sum u s ; tu rero unde nobis novus repente Danifli
ortus e s t ? Q u i s tibi presbyterium dedit, ut jadh
cibus j u d i c i u m ponas, ac iUumincs o c u l u m , qri
pes, aut manus, vel auris exsistas, atque o?is pastorem pascas ac regas, doctorique dAscipulus sancias ? quorum leonum ora f r e n a s t i " f cujus d r a conis, sine saxo ac fuste medium ?entrem dirup i s t i ? Quaenam tibi futurorum revelatamysteria?
Proh ceecitatem, q u a festucam i n fratris oculo v i des, nec i n te m a x i m a m trabem a d v e r t i s l N o n
siimus Samuel, neque A a r o n ; neque enim sicut
i l l i D e i testimonia custodimus,et mandata Dei q u
dedit nobis: non tamen propterea q u i n o n spernaf,
seu alias judices, justificaberis; a u t , q u o d miserabilius,a poena immunis eris, partim docente Cbristo
ut q u dicunt sacerdojes sequaris, neque quae
aguntcuriosius i n q u i r a s ; partim moDente Paulo
ut praepositis obedias, ac illis subjectus s i s ; qaippe
q u i vigilent tanquam rationem pro animabus nr>
stris r e d d i t u r i . Vides, jussus ipse sum ut vigilem
ac quffi te spectaat,diligentius scruter, v e l u t r a t i o
nem pro to redditurus ; non tibi praeceptum ut
easdem i n me partes exsequaris. Lege mihicau**m
ut populi lepram dispiciam, ac q u i b a c griludine
laboret vel m u n d u m , vel immundum pronuntiem:
parceigitur dignitati, eique reverentiam babe,qu
4 6
47
4 9
6 1
5S
superbiee, nutrici inspiritu adbcere.Quorsum c u m Q Aaronico ac Samuelis sacerdotio atque o r d i n e v+

nerabilior exsistat. Serviebant illi umbrae futuDeo pugnas, qui adversus Gbristi sponsam insania
r o r u m , nos autem Cbristi sacerdotii unctione deferaris ? Maledictio matris eruit fundamenta
.Sin
l i b u l i sumus. Quis majori Gaipba abominatione
autem illa etiam Christi sponsa est,ejus maledictio
habendus, q u i Gbristum c o n d e m n a v i t ? Jiie zuq u i d non preestabit? Noli q u i per baptisma Dei
bilominus talis ceu pontifex anni illius propheli*
iilius factuses, in viperefetum demutari,eam morfungitur, ceditque lingua illa Spiritui organam,
dentem ac exedeatem q u te spirituali partu enixa
quffi morti Christum addixit. Sic Deus sacerdoest; neque ingratus deprebendaris, q u i velut asitium honorare novit, ut ejus causa etiam Spiritu
nus lacte distentus i n altricem calcitres. Terreat
afilet qui i m p i i sunt: tu vero c u m te deceret s a flagellum, quo plexo bodieCbristus,contemptores,
cerdotium vereri,ac nostrae propensius i n i i r m i t a t i
ac quiprofanarentdomum orationis,ciedendoabeparcere ; secus vero ejus occasione ac prsetextu
g i t . Terreat te proditoris restis, no et ipse i n eam
inconcessa prsesumis illisque pueris succenturiaincidas, qui locelli causa magistrum t r a d i d i t ;
ris, q u i Eiisrei calvuiu caput subsannarunt, c u m
neve nefarii eorum consilii sociusefficiaris, quibus
nescirent.quotquantisquecaputilluddonisSpiritus
c u m Caipba et Pilato pastorem percutere ac oves
dispergere convenit. Hactenus enim omitto dicere
o r n a r e t u r . Vide igitur, ne tu quoque ferarum
praedafactus,docearjs propbetee noailludere,qaod
de Gore, Datbam et Abiron, quorum sediliosa a d glaber sit ac d e p i l i s ; j u v e n u m scilicet capillilio
versus Aaronem coitio, debiscente terra ac absorcarens, sed venerari ac colere, quod unctus Spiribente viventes cum familiain infernum d e t r u s i t .
tus est, velut etiam unguento quod in Aaronis caNec j a m m i b i Samuelis erit mentio, cujus spreti
pite, i a venerabilem i l l a m barbam d e s c e n d i t .
injuriam i n seipsum Deus recepit.iVon enwi,inquit,
Hsec a me pateme ac disciplinoe causa d i c t a sant,
te spreverunt, sed me . At nos neque Samuel, nenon reprehendendi aut ulciscendi libidine.Non e n i m
que Elias, neque Aaron sumus, qui invocabant Dotantum valeat fraterna injuria, ut Gbristi penitaf
minum, et ipse exaudiebat eo$, in columna nubis
41
53
4>
54
43
31
44
EPISTOLiE.
expiodat, q u i b n s nulla a l i a r a t i o c a -
rum quas n u n c a g i m u s celebritatum exsistat,
q u a m l o n g a itta Christi tolerantia atquc lcnitas,
qua n e d u m patitar, fertque impertubati a n i m i
iirmitate turpissima sputa, verbera, alapas, ver u m etiizD Deum a c P a t r e m , pro iis q u i i n c r u -
MIGHAELIS
330
cem egissenl interpellat, ut cuncta reconciliet. et

in unum concordire vinculuiu c o g a t : q u i ct nos
i n uno spiritu unoquc aniino coagmcntans, idipsum saporo atquc dicere scjunduin (lliristum i n ducat. Ip?i gloria i u saicula sa'cuIorum. Amen.
AGOMINATI
C H O N I A I V E
EPISTOLiE EUSTATiHUM T H E S S A L O M C E N S E M A R C H I E P I s r O P l M .
I. Domino Eustalhio,
' . , .
"iluot
r/
* ,
* , ?,
; -
^ 5 ? -
" ^ / '
twvTTOCvTivou
, ' , ). ,
?4 \ "II
, /
^, ' 'rwv oVoyiov ; * ,
. ,
,
, .
-^ , ,
^, . ,
^. : **%9.
, ^ *
, ,
. ,
. ''
' ,
', .
Thessalaniccs
nrrhicpi$rô.
Mc miscruin ! quantum tmpin clapsmn i s t . cx

quoopistolam a sanctitatc tua acfvpi.qiiii* inc
de itin-?re tuo ct in urbcm TJicssalonices adventu
cerliorom faccrct. Nuno fortc urbs, rcccns tibi
nupta, more feminarum q u j r zi.dotypia vcxantur,
non tibi pcrmittit oculos i u ConsUintini n*i:inam
convertcre, ncdiiin poma favoris r i m i l t c r r r i soli
unicc deditum?.Nonnc est ita? A t d e pcrlidia qucr i t u r ; tn ipsum inconstantia' in amorc accusal.
In quo fallilur, pcr sacruni tuum c a p u l ! Intcrca
aiiti'ra a m i i M tui desidcriolaborant; v\ ooulis cnim
sublatum te rccnpcrarc gcstiunt. Sio ol, sic sanilas tum m a x i i n i pcnditur, ubi bicms dura^ aut
morbus autaliud malnm quodcunque irrupcrit.Sic
Atbenicnses Socratcm caluinniabantur q u a m d i u
C i i m iis vivebat; vrneno aborpto mortni sapientiam i n C(i luui tollcbant, vA virnm anlt-a spretum
ex intimo animo desidcraru non ccssarunt. Nos
quoquc auioreui quo lc scmpr.T amploxi sumus,
in nohis jiiîtcr crcscere s o n t i m u s . Nunc i g i t u r j Y i r
sapicntisrsiiiiL', cuiu te adco diligi vides, landem
nobis rcscribc. Parce, q u t E s o , auribus mcis quas
circumstrepunt clamores eoruin q u i quomodo
valcas pcrscrutantur. Dcus le protegat per multos
annos!
i
*> .
.
'. /, .
' .

'/
^*
-^
:
HKACV
^
?
5^
Tj
'
, '
II. Domino Eustathio,archiepiscopo
t s -
'
PATROI, GR. G X L .
Thessalonices.
Fortunalus bicce v i r intcr omncs. Prius c n i m

ci cuiii sanctitate tua vivere contigit, nunc autem postquain vultus tui ipsis angelis venerabilis
aspectu per teuipus aliquod privatus fuisset,te fortuna sic volente, denuo aspicicndi copiara adeptus
est, u l pcr calores aestivos viator i n fagi uinbra
quietem petit. Nos autem, tui desiderio vexati,
orani j a m solamine privati sumus, ex quo t u ,
quo uno zephyro gaudcbamus, dilectam babitas
Tbcssalonicen, n i h i l j a m n o b i s aspiransleuiiuenti.
A d quos, n i s i a d nos, calamitatibus oppressos
11
391
MICHAELIS ATHENARUM ARCHIEP.
verba aliqua consolatoria miseris? Quam regio- ' & ' * "
n e m , nisi nostram igneardentem,magis vexatam
, '
ignibusappellarisquam Thessalonicen? Liquefacti
, nos prorsus nimio calore, i n cinerem redigemur,
;
quando epistolis tuis ultra privati erimus. me
, ,
m i s e r u m ! Quamvis eniiu Euxinus boream laetum
. !
mittit quo tota regio refrigescit, aniinus tamen
,

m i h i ob sanctitalis tuee absentiam igne iaexstin ,
< *
guibili devoratur. Crede m i b i : quoties a n i m u m

moerore oppressum relaxare c u p i o ; quoties de iis
. .
quee inter legendum minus bene comprehendo,
, ,
, ,
c u m amico aliquo loqui volo, vicioos quideui, sed
,
frustra queero. Quid igitur? A d magnum Thessa, , $
lonices pastorem oculos converto, et Patrem s p i , ritualem, eonsolatorem, consibarium, i n oranibus
auxilialorem c u m fiducia l D V O C O . Hinc fumUS 3
gemituum e pectore ascendens ignem iiitus ar,
dentem accusat, q u i epistolis tuis aliquantisper
, , ,
lenitur, nunquam vero plane exstinguitur. Has
, , , >
epistolas si quis ex ordine componeret, toti.
dem gradus strueret per quos t u nos consolatu
rus descendere d i g n a r i s ; tu, i n q u a m , q u i raaxi * &

,
,
, *
mas virtutes o m n i tempore exerces; quamobrom
. *1 ,
I
si QOQ angelorum cboro annumeraris, at saltem
'
*
paulo iis inferior babendus es, quippe qui per
, *
eadem c u m illis scalam asceadis ac descendis.

Ego contra de rebus meis desperans timebam ne
,
ex oculis Providenti abriperer, ignarus te m i h i
,
angelum custodem fidelem additum esse, qui non
, ' * %
tantum, ut prius, res meas administrabat, i n
litteris v i a m monstrabat, o m n i a quae ad cultum
necessaria suppeditabat, quibus opus erat. Denique neque temporis nec spatii ratione habita
desiderium sui i n nobis renovat,libri instar divini.
u b i n o m i n a nostra referuntur. Tbessalonicensium
l a m e n bene sibi babeat nobisque per nooturnas
hujus v i t pugnas lucem suam impertiat.
,
.
%
,
.
' -
, .
,
'
, ' f r i
. " ! ! ,
lll.Domino Eustathio,archiepiscopo
Thessalonices.
. , ,
, ,
Maxime te effero laudibus, sanctissime domine, ^
,
quod me sustinueris vacillantem manibus ne cade

r e m , aut lapsum elevasli, sicut quis puerum nandi
, $
v i x ac ne v i x quidem peritum manibus arreptum

,
super aquas tollit, ne ab undis absorbeatar. Equi , , i r i dem si ex voragine rerum emergebam, ut aquam
saisam pusillanimitatis biberem,littora tamen vitae

*f
legere nequivi. Tu vero b o n u m pretiosum c<eli,
tus missum, oculus Cbristi illuminator u b i , quo
,
i n statu essem cognoveras, epistolam porrexisti
. , ,
salutarem; et extemplo qui lapsus erat erigebatur,

, ,

et q u i undis tantum non absorptus erat valida
,

m a n u retinebatur. Inus quidem velum non v i d i ,
.
, x l
quod Ulyssis per mare iluctibus jactati membris
expansum m i r u m i n m o d u m auxiliabatnr. E p i - . )
EPISTOUS
334
xpqocpvo . stola quidem tua, quam tanquam pectorale gestas

benefica fuit io me salvando, idque tempore quo
'
,
tu minime otio abundabas. Hominem sanejGthio . ^

picum n o D suspicabarlitteras abs te nobis portare;
, yipoi,
; ,
quem c u m Moysecomparaveriin q u i facie umbra ? ,
tilie tenebris prorupit, et si tabulas divioas Moy *
ses, tuus epistolas divinas portavit.Num in monti
bus errans r u b u m vidit ardentem qui ejus palpe,*6, '/
brascombussit? Noseumdumniodoepistolas tuas
xnr
aflert prosperas,luminis nuntium ct diej filium ve , ? /
neramur, licetcum cute nigra.Tu autem pergesuc .
currere ut pateret praeceptor ouiuibus q u i circa
,
virtutein i u errore deprebenduntur. Uuod vicious
. , , *
hostis contranos propugaaculunj fecerat dirutum
, * est, graculoruin crocitantium domicdiuiu cvasit.
. , - Opusne prflRlerea aliud contb*iatur ignoro. Kgo
; ' quidem senem istutu ex aniuio drploi .ibum q u i ,
,
nescius se mortem sibi moturarc, r o n i r a -inos
)
i ,
domos veutosas et aerias construere studuit. O r a .
lionem tuam de jejunio nonduni gustavi, et Mono cui diam vix incboavi, ei plane similis q u i tabulain
* .
lautis cibis refertam, priusquam tangere possis,
/
removet et bospitem falsis escis illicit, postremo
.
deripit. Deus telongaivum reddat!
. . , ,
^?) -
, , , -. ,
, , , ,
, , ^.
*.
k\ .
'
'
* ' .
* *
*
-
. ,

'
, oiuar,
. '
xotl ,
IV. Ad eumdern Thessalonices
archiepiscopum.
Ecce iterum hominem vapore cpistolari admod u m oneratum, dices, tabellanum nostrum videns,
et omni jure. Quidquid enim scribimus vapor i n anis est simulque amorie nostri ardenlis indicium.
Quem si amas quia ex urbc ascendit quw litterls
te i m b u i t d i c nobis ; volupe enim nobis est.Vapor
i d quod esse non desinit, qnare etiam qui portat,
niger est ut atraraeatarius. Utcunque i d sit, redux
nobis candidus v i s u ac splendidus apparet postquam tc facie contemplatus est abs tcque epistolari zonacinctus fuerit. Ab eo sciscitando sanctitas
tua quomodo not ipsi valeamus comperiet. Dominus precibus tuie exauditis propitius m i b i estol
' , . , -
D y.Domino Eustathio Thessalonices archiepiscopo*

Sanctissime domine,probe novi, candidam tuam
*Wxiv ,
a n i m a m t u m quod b o n u m rectumque est semper
*
sequi,nosque eodem semper amoreamplccti.Nun
, '
q u a m ab honestis artibus recessisti, i m o earum
^* .
vestigia semper pressisti. Commercium epistolare
i
,
inter amicos te parum movet, q u i ex sola anima
, amoris pignus et certitudinem bauris. Id quoque
oV/ . ,
scio te pro humanitate tua res nostras cordi babere
' *
et nos amore continuo amplecti ac fovere. S i dein
*
amatua redamas, ego tibi similis n o n s u m ; q u o d
. , .
MICHAELIS ACOMINATI ATHENARUM ARCHIEP.
335
enim publicani faciuot, quomodo res m a g n i mo-

menti esse poterit ? Me amantibus eo quo p a r est
a n i m i afTeclu saoitatem et longeevitatem opto.
Preesens monacbus timidioris indolis frater est
xenerabilis Demetrii Tbessali,cui auxilio tuo opus
est. Fruatur igitur benignitale tua ac paternitate. Deus m i b i propilius esto ob sacras preces
tuas.
33*
EJT"S
" " * , * , . .
\LDomino
Eu$tathio Thessalonicesarckiepi$copo.
Tecum esse velim, domine sacratissime, luctusque vestri particeps esse, et concinere c u m Jeremiaautetiam Ezecbiele nostro,quiaurbstuaeadem,
q u a O l i m civitas sancta, calamitate premitur. Sed
c u m boc maxime tempore separati sumus, bas
tibi litteras luctns m e i testes mitto. Quae urbs ab
hostibus capta est! P r i m a videlicet post p r i m a m et
omniuin vere reginam ! quantum Romeeorum i n fortunium sol v i d i t ! Eheu, armorum Italorum v i m
perniciosam ! Quot naves c u m ipsis nautis mare
Siculum a b s o r p s i t ! Quam urbem i n u n d a v i t ! V
Telcbinis! Prob invidiam, q u urbis secundis
rebus adversaria terra marique repit, utrinque
protectam funditus perdidit. Cujus tandem urbs
sancta criminis rea neque patroni urbani, nec arcbiepiscopi venerabilis, nec o m n i u m p i o r u m supplicationibus salvari poluit ? quis enim pro Thess a l o n i c e p i a VOta, c o m m u n i b o s p i t i o n o n fecisset?
"
'
" ,
'
! "
* ,
, ,
'
. I
; '
, ,
'
, -
"
. , ,
.
, ,
Preces nostne vanee fuerunt; Deus enim amaritudinis calicem omnibas bauriendum obtulit et c i vitatem luxuriosam perdidit. Quem unquam Thessalonice aut Byzantio advenientem autin quemvis
locum proficiscentem bospitio n o n e x c e p i t ? qu
instar cordis i n imperio sita erat uni Byzantio postponenda,multis i n r e b u s cequiparanda,iiunc comm u n i plaga flagellata jacet. Nec m i r u m , te, sanctissime, plus q u a m cseteros perpessum esse. Deus
enim q u i o m n i u m vires meiitur, adfiequatura cuique onus imponit, et d u m bomini efleminato n i l
portare valenti parcit, fortissimis quibusque quor u m t u numero ascribendus videris, durissima
pericula, utpote bonorem inde consecuturis obeu n d a proponit. Quare absurdum esset virum con- D
solari T o l u i s s e q u i nos ipsos omnem sapientiam
edocet, et quem Deus per multos annos conservet!
, .
,

,
}37
MONODIA IN EUSTATHIUM THESSAL.
338
MONODIA
SAHCTISSIMUM
THESSALONICES
EPISCOPUM
DOMINUM EUSTATHIUM
*
, ! ;
&1
xci
,
,
* -
xmi
, '
soeculum exsecrabile! infortunatos nos ipsosl

Quomodohujus calamitatis magoitudinem deplorein ? Unde verba luctum satis t e s t a n t i a sutuam ?
Longo a tempore dolorem meuin e d o , mutis t a n l u m lacrymiseffusis. Nuntiuin quidem de Eustathii
morte mentem ut tonitru, ut f u l m i Q a improvisa
percussit, nec aliud nisi fumum, doloris intimi
quo crucior indicem cmitto. Primo quidem fidem
rei ooviE babere nec potui oec v o l u i , at per longum tempuslucidissimam stellam de ccelo delapsam Eustatbium sepulcro conditum esse inored u l u s acceperam.
"
, .
*
tmt ,
ei
TJ
^.
*?0>/
TJ
^,
* tpa
, ,
*,
'
Sic inter lacrymas etgemitus heerens voce intvrclusa mei compos non fui, ubi nuntium v e r u m
^ esse, proh d o l o r ! compertum h a b u i . Sed et c u m
apertam calamitatem non minus p l a n g o ; nunc
quoqne l a c r y m o B vocem occludunt. Attamen u b i
dolor vocem non impedivcrit lanimenti aliquid
invenero, 6t amiCO defUQCtO officium debitlim
persolvero. Sed q u i d tandem faciendo dolorem
meum melius manifestare v i d e b o r ? Obmutescamne ut beri eorum ad instar qui secundum fabulam
p n B nimio dolore i a arbores aut s a x a mutati s u n t ;
autgemam fremamquout modo, adcxemplumeorumquisecundum Prophetaniplanctum faciuntvelutdraconum,etluctumquasistrutbionum?Utrumque m i b i e re esse videtur ob magnitudinem calamitatis.
, ?
"
^,
V commime infortunium I jactura universalis! Una supererat v i t stella, fax u n a litteris,
339
MICHAELIS ACOJflNATl ^TflFNARUJf A p C p i E P .
u n u m luminare m u n d i , unus sol sacri ordinis.Sed

resne fando quidem a u d i t a : hic quoque exstinctus
est, nos in seternum deseruit. Quomodo,o sol, suetinuisti solem terrestrem amplius non videre, q u i
inter mortales fuit quod t u inter astra? At niinc
atracaUgouniversomundo incubat, tenebra et nox
illunis vitam persequitur; nos errantes sicutquond a m JSgyptii pastorem ereptum desideramus q u i
sapientia pastoritia inter omnes, sicut pastorinter
pecora, eminebat; nos philosophi amici regem
scientiarum, parentem eloquentise deflemus. Jure
enim majori Eustatbius de nomine regio gloriari
poterat quam sopbista ille Atticus; synodus sacra
quoque oculum s u u m et vocem illam queerit quae
verba rege digna longe lateque pronuntiaverat.
'
!)
;)
' ^'
^frS^
, , *
Tic
fy ttc
. ' ,

, ^ .
Civitas Thessalonice bori felicissima, bodie per- " ' , . quam infortunata, quia tanto fdio privata quanto
,
c u m luctu sponsum, pastorem bonum, praecepto
,
,
rem sapientem, salvatorem, genium tutelarem,

'
popugnatorem, uno verbo columnam, ut c u m

, ,
Pindaro loquar, immobilem, et si quid aliud l a u ,
?, ,
dabile et salutare eogitari potest, quanto, inquam,
, ,
oum lectu reposcitl Sic igitur moerore confecta

quasi secunda vice capta et destructa foret, h u m i
jacet et metuit ne pejora experiatur. Prius n a m - . ,
, ,
, Italis terra marique irruentibus ac muros

destmentibus, e manibus bostium erepta fuit ab

. , Eustatbio nostro q u i virtutum suarum fama adeo

hostes ipsos commovit ut vultum ejus aspicere
,
non ausi sint, i m o exercitus ferox ad ipsius pedes
sponte procubuerit. Nunc vero boc tanto propu- Q , gnaculo destituta misere b u m i jacet, quasi v i

capta nullis j a m m i P l l i b u s defendatur.
,
. , ^
.
Quidtandem urbium r e g i n a i n boc reruin discrimine facit ? faciliusne an aegrius infortunium portabit, cui Eustatbius beneiicia i n eum collata
largo foeoere et c u m grati a n i m i pignoribus
reddidit? Queecunque enim d u m i n ea viveret,
sapienti tbesauros bonestarum artium amantibus
benigne largitus est; fuit enim eloquenti p r y tanem, sapieatiae focus universatis, hortus nulli
non apertus, ager fertilis sub auspiciis divinis,
eloquentiae foas perennis. Hinc evenit ut dicipuli
gratis metere gratis baurire possent nec aiaplius
artium ac litterarum disciplioam sitirent. Brevi
enitn tempore sine pradudiis, sine prolegomenis,
sine certaminibus aut studiis prsBviis pbilosopbia
se i m b u t u m sensit quicunque illum adibat, quasi
ex ipsius Aristotelis schola exiisset. Qaatnvis eoim
torpore profundo languesceret igaorantiae, ubi
p r i m u m ille cibum spiritualem obtulisset, discipulus quasi a Musis ipsis aftlatus discessit. Sed
non amari ut folia lauri fuere fructus bujus arboris sapientiae; imo dulciores sicut epistola quam
* ' ; -
ftafa-
'
$
,
,
'
'
*
'
'
'
MONODIA IN EUSTATHIUM THKS&4L.
34!
M f t c , a)X
,
Ezechiel per somnium edldit. Mel enim Eaetathio

lingaa, flumina nectaresaturata distillabat; quare
preecepta ejus i n intimum penetrabant a n i m u m
neque ulla vi eradicari valebant. Omnium enim
mentes, quas doctrina ac disciplina eua adimpleseet, philtris Chaldaicis, ut ita dicam, imbuisse
videbatur. T u Castellum Gratiarum, artificiis j u cundis discipulos docebas, et voce tua Sirenum
vocem superante eo perduxisti ut quae anteafabulosa habita fuerant, nunc pro veris ducerent. Quofactum est ut felicissima alios instituendi metbodo
multis multa communicaveris. NOQ enim l i b r u m
aliquod c u m aliis legeos ea qu D e c e e s a r i o i n terpretanda venerunt, explicuisti, locos, si q u i
erant difficiles dilucidando, sed alia p l u r i m a
^ sponte
immisceodo quffi ad r e m facere vide-
' ' -
?,
, !
,
tj
.
,
/# *
'
bantur.
**
^,
$
34*
, ( ) ,
.
'
,
.
'
,
^.
*,
, Q
/.
Sed, cbari amici, siccis hoc oculis referre non

valeo, et pristiaum moerorem semper relabor.
Memini eaim quaata comitate ego ipse, q u i i n ejue
discipulorum aumero eram, exceptus ab eo f u i ,
ut plenum sapieatiae calicem cxhaurirem. Me
m i s e r u m ! PraBteritorum temporum reminiscentia
cor occupat et lacrymas c u m saoguiae miscet.Sed,
Mittc lacrymari, m i b i ipsi dlCO, Ut v i r u m defuactum noa lugeamus taatum, sed admiratioais ei
debitum officium ob claras ejus virtutes persolyamus. Justorum enim memoria modica laude eaque
simplieietrite limitatajionorauda est.Musicaeaim,
inluctu, secundum Sapieatem,importuaa aarratio,
' ' . , , .
"
dua
'
Jam alidi diximus coatra norraam esse initiari

ad magaa simul et parva m y s t e r i a ; j a m eaim i n
proverbio est stulti esse i u vase pretioso artem
figulinam discere velle. Sub ipsiusautem auspiciis
. D q u i u t sacerdos initiator sapientiee mysteria
^,
ac
rhetoricea docebat, discipuli Musarum propylaea

iagrediebaotur, palatii sanctissimum contemplabantur; aulla eaim proviacia mysteriorum occlusa
erat neophytis. Quid?quodsidiscipulorum aliquis
versificationis r b y t h m u m et harmoniam ediscere
Cupiebat aut V O C U O l etymologiam, Eustatbilimbabebat ducem peritum docendisantiquitatistraditionibus et io brevi temporis momeato 8 0 lutionem problematum desideratam
obtiaebat
Id euim fecit ut adolesceatium studiis faveado a d
rerum multitudini occultaruai cognitionemjaauas
reseraret. Quotusquisque lacte, sed fortiori
cibo et iageaii maturitate saturatus iade rediit!
343
Sedmajora memoremus.Multiquidem ad eloquen-

tiffi fastigium seevectos autumabant atqueidoneos
ad docendum alios quod ipsi scire se putabant, donec sub Eustathii auspiciis quantum ignorarent
inlelligerent. Multi i a Gratiarum se mysteria i n i tiatos credebant, donec ipso monente, errorein
suum cognoscerent. Pluresinpbilosopbiamaximopereprofecissesibi,videbantur donec sese cum illo
viro artiumac litterarum peritissimo se conferrent.
Igitur postquam cognovissent se nil scire, ad ipsa
rudimenta redire non erubescebant et i n optimi
magistri schola j a m retate provectiores meliora
melius addiscere. Equidem alumnorum omnibus
horis domum ejus frequentanuumagminacontemplandOjHomerideapuinexaminibus loquentis mem i l l i , q u a r u m ad instar innumeri omnium aetatum 13
bomines ejusaudiendicausa quotidie convenerunt
ad eum q u i virtutis normametregulas non verbo
tantlimmodo, sed proprio exemplo dare posset.
t
'
*
,
"
'
/ -
'
, aertva
'
344
, -
. , , ,
.
v u l t u m , staturam magis veerandam quani

* !
Periclis, quam Xenocratis,utpOte qiiffi morum inte
,
gritatem primo intuitu revelabat! sermonesacu / ,
tOS simui et venustOS, facetiis ac nugis pariter

alienos ac a ngore et duritie VCrborum, imo sale Q ! * diviQO, Ut Apostolas p n B S C r i b i t , SUfFusos! TotOS
,
I * , sane dies euui audire, ab eo discere juvabat, et
,
patriffi ipsius, ut illi apud Lotopbagos, oblitus es , ses. Quoe ingeniiacies, quap i n o m n i b u s r e b u s p r u

,

dentia, quee constantia animi i n rebns adversis,
'
quflB strenuitas in agendo! Qualis fons virtutis et
',
sapientiflB i n unius morte exstincta est cujus nie ! *
moria ac desiderium o m n i u m oculos lacrymis re ! !
plet! Quis mibi linguam, quis virtutem Eustathii
dabit ut eum p r o dignitate c o l l a u d e m ? sine quibus ,
! " ,
laudatio mea vituperiiiin esse milii videtur.
, , ! , ^ ;
.
Eustatbiusvitae integerrimoe exemplo et summa

sermonisinteromnespraefulgebatjinagnus enim i n
utroquefuit;adquem comparati nos u m b r a s u m u s .
Quisaliusprepterillum pbilosopbiae ac tbeologiae antistes aequo lumine fulsit? Israclitis oliinDeus per
diem i n columna nubis, et per nocteui i n columna
ignis viam ostcndit: Eustatbius non altero munere
fungebatur, qua orator ignivomus, qua dux i n semitavirtutiSjiinohincorator altisoaans inde saccrdospuruset eloquensomnibuserraatibus utpharus
viampreemonstrabat: quoties enim pro rerum gravitate verba facienda erant,qua v i audienlium animos movebat, adversarios ipsos convincebat, ita
antiquitas tota v i x similis oratoris exemplum
'
, ' *
. '
' .
'
|3&)

'
, ).
'
'
wd
MONODIA IN EUSTATHIUM THESSAL.
345
346
offerre possit. Qui u b i regum proclare facta, aut

xai
*
illustriuna patriarcharum gloriam celebrabat, o m " nis generis studiosi quasi Orpbicalyra allecti undi ,
que confluebant ad eum, cujus i n labiis toniiru ao
,
fulmen plus quam i n ipsius Periclis residebat, q u i
,
Demostbenis vim et Polemonis vehemeotiam eeque
' ,
superabat; q u i aotiquis novitatem dare callebat;
;
qui qufficunque dicebat decus conservando novo
aliquo modo ac colore efformabat obingeniiparti *'

cularis abundantiam, leque alienus ab ostenlatione
/
,

ac duritie, vitiis quee peculiaria sunt iis q u i veram

. ' '
oraiionis sublimitatem attingere n o n valentes a d
ampullas descendunt, et laxatis habenis, omoibus
,

fastidiosi, curribus illis inanibus apud Homerum
poifov similes tantum crepi tant. Ut enim sermonis venusta, tem amentet magni faciant, peculiarem tamenejus
c x amoreuinoQ magis quam Ixioa Junoncm aut Pene
,
lopem proci attingunt; nec vident se a simulacro

,

aliquo vel lenocinii artibus deceptos esse. Fuere
,

etiam qui tironum more inusitatis verbis ac tropis
,
.
uterentur, nec tamen q u o d tentabant nec i n poesi

nec prosa oratione ab iis tractata, u b i pannum

vilibus corporibus purpureum assuebant, n e c i n
,
rbetorica obtinuerunt. bac eaioi propritB vili
.
formae vesteui a o a veraaculaai circuai impoae , baat (sicut Alexaader paludamcato Macedoaico
, , ' ' "
vestem Persicaai superimposuissc fertur), doaec
.
Eustathius fortiter oraado arlis oratoriae sospita , , ' "
tor exstitit, quee tum inaxime i a eo erat, ut ex
artium cboro deleretur, quae bucusque artis p r i u Q cipia doceodo et ad exemplariuui aatiquorum i m i
tatioaem exhortaado eos q u i rbetorices regulas

, " ,
imprudenter neglexerant, ad novura brevi tempore

, ,
cultum reduxit ejus artis q u a majoribus aostris
nihiJ aatiquius erat. Ejusmodi igitur discipuli s i
,
proprias declamationes c u m Eustathii scriptis
' ,
comparareot, videre oequibaut iageatem d i ,
staatiam qualis cst aquse stagnantis a Pactolo q u i
jucundo cum strepitu sumoio Libaao dela])itur,
ut cuai Salomoac loquamur ; ita quicuaque elo

"
,
queatiam auctoris nostri sophisticam censent,

, ^
iniqui aestimatores m i b i quidem eruat. Noa eaiai
,
sicut Macedones i a Pyrrbo Epirota Alexaadrum sibi
'
redditum credebaat propter celeritatem i a p u
goaado et stremitatem morum ; sic ab Eustathio

,
^ i m a g O illlistris allCUJUS oratoris ob OCulos 0 6
,
batur audieatium ; i m o uaa Eustatbii figura q u i d ,
quid p r s B c l a r i s s i o i u m est ac typum veaustatis oraftqtyet&v
Cant. , .
),
,,
u t artifex aliquis a pluribue
'
'
toriflB prceferebat,
femiais quod quseque eximii ofiferebat, sumeado

picturam confecit omnibus oumeris absolutam.
/,
347
MICHA^LIS ACOMlNATf A T H E f i A f i m ^ A R C H I E P .
" f j
,
.
'
,
h
Quemadmodum igitur i s q u i pictur p u l c h r i -

tudinem i a una ejus parte positam diceret, perper a m judicaret piageadi arte; ita hoc q u o q u *
loco q u i egregium oratorem unius tantum virtutis
gratia eum maximo aliquo veteruui oratorum
comparat male admodum de ipso viro judicaverit,
ut aec solem iategrum coatemplaado satis admiraretur q u i cum ex uao radio meosuraverit. Melius
autem aliquis auctorem nostrum judicaret q u i
poetam imitaado q u i Agamemaoai oculos Jovis,
Martis staturam, pectus Neptuai attribuit, q u i , i n quam, euui quem auoc laudamus, huic compararet,
deinde alii ob aliam virtutem,cum tertio deaique
o b t e r b a m virtutem, et ob eam r e m cujus causa
perfectus esse credebatur, a d ultimum q u fuerit
Eustatbii perfectio oratoria, compertum babueris.
'

,
, ,
' h

"
, ,
'
, * , '
,
'
'
Jam paucis etoqueatiam ejus verbis designemus.

Qua idearum abundantia, q u a creaadi facultate
laetabatur! Vox ejus q u a m sonora, actio q u a m
v i r i l i s ! q u lineamentorum concianitas l quffl
vocum i a loco idoaeo opportuaitas! quee oris
rotuoditas! Equidem censeo, si quid i a scieatia,
si i a eloquentia deesse videatur, auditorem aut
uiulatorem sapientiae et sermoais Eustatbiaai
deficere. Satis cuique erit decoris, satis digaitatis
u b i sermooi suo Eustathiaai aliquid immiscere
poterunt, quamvis levidense fuerit. Sic omnium
studia ex eo tanquam eloquentife deo dependebant.
'
! 1
, !
4
tO
: lpse d i x i t , c o g i t e s .
>
! ' *
' ,

'
a d e o u t q u i d q u i d p r o f a b a t u r v o c i s d i v i n a e a C D O r m e e Q
l 0 C 0 esset, oec a b s u r d e d e illo Pytbagoreorum |dic-
) -
, ,
Nil m i r u m igitur si d u terrae partes talem virtutis sapieutiaeque arcem sibi vindicant. J a m enim
baec aostra urbs a pluribus diis dilecla f u i t ; j a m
ob i d cerlamen olivetum et Piroeei ampbitheatrum
nuacupantur. Quod idem fere apud oos quoque
coatigit. Lycm caput suum te viadicavit, v i r
egregie,quiaaimaBcaadoreoaiaescoeevossuperas;
te enim Ecclesise ad Cbristi instar antistitem preelucere decebat, q u i j a m antea justitia ut veste
sacerdotali iadutus eras. Sed aotequam epitbalam i u m sacerdolale inchoasses, Thessaloaicedilecla,
recogaita et ffiinulee talem sponsum invidens viduamsimulavitutspoasopotiretur. Acreitaquecerta-
meaiater utramque Ecclesiam exarsit, verequealiquis dixerit Europam atque Asiam certasse utra te
possessura foret. U a a eaim tibi Studet Utpote q u i
' -
'
'
'
. -
MPNODIA IN E U S T ^ T H t u K TQESSAL.
o l i m ipsi sponsus eras, et e g r e p r o n u s ferebat si

**
* ac praeterea
~
spoasa ut fuerat,
coelo
orientali
ac
m y r r h a vernacula gaudens alteri pottponeretur.
, ,
Altera, securdum urhem imperialem prima inter
.

civitates Occidentis et pretioso martyrum cruore
'
madefacta te privari, tali lantoque viro moleste
, .
ferebat. Quare nibil intactum nec dicendo nec
,
agendo reliquit donec tua fieret sponsa. Equidem
, ,
compertum babeo nunquam fore ut meliori ad,
*
jungatur; nunquam enim aetas futura v i r u m tibi

similem feret. Ut enim olim Philopoemen ultimus
piUM ,
ducum Gnecorum insigois fuit, sic te ultimum i n
*" ' ,
Christo antistitem tempus ferax rerum edaxque i n
&
lucem edidit.
,
, x*i
350
' ,
fc
, , ,
, '
'
t :
, .
trcxcv
',
, '
/7/*
'
"
*,
), , -
'
'
' && ,
$, t V
'
-^

Quis enim alius praeter te naacetur c u m pari

morum dignitate, fulmen eloquentiae, orator, judex
sanctus, ut Jta dicam, quasi e Christi tbrono, ut e
summo Sinai oracula reddens ? Quis te vibe sanctitate, quis eloquentiae v i unquam tequabit ? C o gitatioDum porro tuarum cursum sequi, te docentem audirs paucis admodum dabatur, quos
vel ad montis radices vocis divinee sonum audire
juvabat. Quo magis igitur te preesente nerao non
delectabatur, si forte animal rapax apparebat,sive
leo tributorum exactor intestina nostra devoraturus, s\ve panthera maculata, i d est dynasta do
mesticus, sive lupus gregis iuimicus et insidiator
procesaerit.Hi omnes eniui te praesente abscondito
consistebant loco, ne verbis tuis quasi totidemla-
C pidibus tangerontur. Quid m i r u m ? siquidem ne

reges quidem ipsi te coram immoto vtdtu aequave
mente aspicere sustinuerunt, imo, ut alumni, dicto
audientes et modcstos se gerebant. Psalmi nomen
Dei ut sanctum, ut lumen, imo ut ignem devorantem priedicant. Seraphim multoculi vultum ejus
noa directe, sed ex obliquo et oculis semiapertis
contuentur, et parum alas suas explicant. P a r i
modo sol hic visibilis iis tanturu astrum jucundissimum e r i t q u i radiis ejus fruentes contenti sunt.
Qui autem rectis illud oculis intueri ausus fuerit,
haud impune et cum maximo visus detrimento fecerit. Sic tibi quoque nemo uisi plane imprudens
et temerarius, tibiqui solem divinumreddis,inania
loquens aut incongrua faciens appropinquaverit;
rj quicuii |ue enim abs te reprehendebatur idem pati
putabatquamsi terra ante pedesdebisceret.l u e n i m
i n tradendis Musarum artibus vera et doctrina et
disciplina utebaris, aliter ac ille vir strenuus qui,
teste Homero, insontem
quoqueculpx&czusdJil.Wdi'
tioneitem,non vehementiaduce,sontiumacreorum
animos culpam contitentium et reprebensionem
vitee admittentium ad poenitentiam compellebas.
Sic tibi,vir maxime veaerande,casta venustasade-
35!
MICHAEUS ACOMINATI ATHENARUM ARCBIEP.
rat, et incantamentum honorificum te ut sanctita- . *4 "

tis propugnaculum ubique sequebatur.Tuhomines
' , , "
q u i a p r i n c i p i o miaus te digni videbantur, rationie
, ,
et orationis auxilio, ac nonnunquam aqu pimfi<, catorioe o p e a d resipiscendumperduxisli.Ule Clear,
, $
chus, Laco natione, Xenopbonte teste, vultutelro,
.
m
rauca admodum voce erat,quodtamennequaquam
,
obstaculo fuit q u i a militibus suis i n pugna splen .
didus bilarisque antesignanus fuerit. T u a m o r u m
', lenitas jucundo semper tenore occurrentibus arri *
sit, idque tum quoque,ubi justa i r a i a malosexar' , , ,

descebas.Quis autem abs te vituperatus, dummodo
.
non c u m anima v i l i esset, n o n contentus fuerit,
, ,
verba audiens consolatoria magis quam vitupera'

toria, rosas plus quam spinas ea aestimando? Sic

nec mansuetudo tua sine aculeo erat, quo opus , ,
babebat a d v i m admonitionibus d a n d a m ; neo
* ,
acrimonia jucundilate carebat: utrumque enim fe , licissima mistura consociatum erat. ipse probe
, ,
nosti nibil eorum quee aut c u m sudore elaborasli,
aut per l u d u m composuisti, litterarum studiosos
.
fugere, siqbidem res tuee i n foro et viis publicis
, ,
fando repetitae i n proverbium abierunt.
$ , ,
.

3to
),
. , ' ,
;
. ( ,
.

Tanti et tam boni v i r i mortem luctus o m n i u m G

civium secuta est, prasertim ejus urbis q u , ut

uxor marito privata,luctu oppressa b u m i sedet, imo
omne solamen recusans i n defuncti tumulum pro- , ,
jecta adeo moerori indulget ut lacrymee ipsius ge- ,
nas permeent, ut c u m Jeremia loquar *. J a m ,
enim corona ab ejus capite delapsa erat, et uxor *
i n b u m a r i quam conjuge privari malebat; imo s i , ,
daretur, se ipsam marito sacriiicare parata erat,
ut apud Xenopbontem Pantbea uxor mariti aman- . ,
,
tissima.
, . ' , , .
Haec fere autem lugensgemensque dixerit: Quis

eiae gemitu profundo, quis sine lacrymis nuntium ^
allatumaudiverit?Me m i s e r a m ! Obiitpastor egregius q u i vitam pro me dedit; decessit vir sapiens
q u i multimoda virtute valebat, antistes meus, m a gnus Eustatbius, nomen venerandum, celeberrim u m ! Me miseram quoe sponsum perdidi, c u i
quondam feliciter nupta fui, et q u i m i h i nunc
morte ereptus est; q u i nuper, ut c u m Davide loq u a r , vestiebat me coccino i n deliciis et praebe8
Jerem. ix, 18.
Psal.
XLIV,
10.
"
,
;
"
* * ~ ' *
" || 1
,
,
,
^^^,

, ik
MONOblA IN EUSTATHIUM THESSAL.
353
354
bat ornamenta aurea cultuimeo, id est orationibus

splendidissimis. Nunc autem u b i silet, ornamcnto
*
exuta, nigris induta vestibus incedo et caligine
.; ,
viduitatis omni nigredine atriori. Absit utquis ve,
teri Romte aut coeteris Italiso urbibus Eustathii

mortem ut Isetum aflerat nuntium, ne superbi et
.

i n v i d i de calamitate nostra gaudeant et novo ar' , '
dorc fidei quosdam aggrediantur articulos, quod
' ** ,
hucusque facerc ausi non sunt, Eustatbii eJoquen#
,
tiam victricem timentes. Sic v i r e vivis secessit,
&

,
quo totus non dignus erat mundus. E h e u ! occidit
,
pr&sidium m e u m . Et quomodo egomet rebus de
.
,
speratis ipsa non cadam ? Diri posthac fluctus me
* , ! ,
propugnaculo privatam vexabunt, q u i antea sco .
pulis allisi i n spumas abierant! Quod pratum amoe ,
n u m mors vastavit, qnod bellum Siculum, quod

,

omnia divina et bumana icdificia destruxit, tan&
,
q u a m l u c u m diis sacrum intactum reliquit. J a m
; "
pretiosum sepientiae balsamum profusum est. quod

odoris suavitate omnes q u i res prsstantcs amant
,

allexit; et ex utroque ego beri secundum Pauli

,

yerba Christi dulcem odorem vitae g u s t a v i ; nunc
! *
autem mortis h o r r i b i l i odore suffocor. C u m eo
,
vita defuncto os gratiosum, instrunientum magnoe
-
libertati*, p e r i i t ! L a b i a balsamica obniutuerunt;
! Ungua ignivoma exstincta est. vultuni archety , ,
p u m summe veneranduni, arcemque prudentiie !
*
oculos perpetuos veroe lcetitiee indices, qui verecundiam, q u i castitatem demonstrabatis, quid eva '
sislis ? Adesto, Pbilosopbia, adesto, Rhetorica, ab

, ,
, } Q Eustathio tantopere promota! Adesduni tu quoque,
. jSpvov,
Grammatica, c u m satellitibus tuis. Lamentatrices
, !
vos statuo sapicntes, secundum verba prophetoe*,
ut, viduffi c u m sitis et ipsoe, m a g n u m sponsum
X*P i
!
mecum plangatis. Non enim tantum ad instar Ja !
cobi patriarchre, scientias geminas uxores duce ! *1 ,
bat, sed o m n i u m una maritus erat; nec unius po,
! * ,
puli duces numero decem, sed omnium provincia , ,

r u m Romanarum duces procreavit. Hanc ob cau*
, ; '
samomnescivitates avocommuniorbatas i n spiritu
10, . ' , '
convoco ut planctum m c c u m ineant; sed ante
. ,
omnes o m n i u m avitam,novam Sionem, cujus prae, . ,
stantissimus filius (secundum prophetce verba)
, ,
quem unice diligebat, decessit. Ita enim majori

lugentium caterva stipatus ero, u l i n communi ca ,
lamitate convenit. Quemadmodum cnim i E g y p t i i
' '
cum Josepho ejusque familia Jacobum d i u luge , '
bant, ita multi exteri c u m Romffiis salem aposto
'

l i c u m terrce, solem universi evangelicum q u i hinc
' .
inde virtutis ac sapientiae splendorem efTundit, de*

siderio suo prosequuntur. Hic enim sol non a d
,
me solum, sed per universamalmam terram radios
,
suos emisit. Nunc autem, u b i communis omnium
**, , ,
pbarus exstincta jacet, caligo n o n brevis, sed
.

diuturna, imo oeterna tellurem occupat, postquam

sepulcrum sidus coruscans devoravit. Per bas
: . 1
lenebras, animalibus rapacibus ac furibus justo

.btPl***"
yuvj
y*P
f*ot
* Jerem. ix, 17,
MICHAELIS ACOMlNA+ ATHENARfrif AftCtllEP.
ifX
&g
amiciores, que me miseram calamitas manet! Pu- , , ^

blicanis et vectigalium exactoribus preeda facilia

,
et grata ero, quam pastor egregius non amplius
,
custodit, curaque particulari ac sollicitudine p r o , '
sequitur. Somnum enim eeternum dormit Eusta tbius telis exutus, quibus nos contra malos defen. * * debat; qua pastoralter Davides erat q u i u-sum
,
ac leonem raptorem, ove e gula erepta, occidit,

.
c sicut pastor, teste Scriptura , de ore leonis duo
crura aut extremum aunculee eruit. Aut enim

,
,
'
ad Dominum preces effudit, aut regum animoa
, ,
permovit, et mala fortuna evanuit. Nunc vero,
.
,
prob d o l o r ! postquam quieti se daturus i n lectulo
,
recubuisset, me insalutato, diem obiit supremum.

Tanto viro quomodo misera ego superstes ero ?
3
"
, ,
,
'
'
'
'
'
,
,
&
H8BC et alia bujusmodi c u m g e m i t u cl&mans

Thessalonice mortuum deplorabitet i n vanum evo
c a b i t : semper enim tam cbari capitis, praesertim
inter res adversas, memor erit. T u quidem, beatissime ac sapientissime antistes, cum summa tranquillitate e vita excessisti, nullo morbo, nulli curis
terrestribus vexatus ; corpus enim tanquam indusium sine a n i m i dolore exuisti. Corporis enim
membrorum rationi consentaneum gessisti c u r a m ,
ut mortem quam longissime procrastinares. Ut
enim globus uno tantum p u n c t o t e r r a superficiem
tangit, sic quoque corpus tunm quam minime anim a m contrectabat, ne per sensimm voluptates
damnuin inferretur. C u m dein i n somnum qui curas solvit labereris, oculis temporibusque quietem

xoi
. ,
,
'
napccpor&bn
>5 ^
'
dabas ; dein primo somno alterum, somno inter- Q , rupto somnum diuturnum, brevi Iongum, leni
' durum substituisti, et sic s o m n u m sanctorum Dei
,
dormivisti q u i Domino placet. Manus n o n mortal6s oculos tuos clauserunt, aut membra tua fri- ,
gore contractain lecto reposuerunt; sed somnus

.
dulcis atque incantator te sopitum et animo l a t u m
, , per somniorum portas a d mortem, aut, ut verius
* ,
dicamus, ex boc domicilio terrestri i n coelestem

iflam patriam traduxit, quemadmodum Ulysses
, |5
post varios casus ex insula n o n sua somno sepul '
tns i n sua appellit u b i i n lucem editus fuerat. A d

, ^ ( )
Jacobi enim patriarcbae exemplum,finitis manda
tis quibus filios inslruebas, pedes tuos euper

lectulum collegisti, et o b i i e t i ; t u ut Jacob ecalam
7
1 Reg.
, 34.
Amos u i , 12.
Gen. , 32.
isi
MOrtobtA m EuSTATHitri T t i K s s i L
_of$t
35ft
per &omnum, eed veram Yidiiti, cujus gradus

.
pertransiisti, a modcratione i n rebus mundanis

ut fundamento exorsus. animam a cupiditatibus

vjorrct , (
liberans, spirituale instituens regnum, summum
, , '
autem gradum divinitati attribuens; scalam, i n *,
q u a m . p e r quam angeli ascendebant etdescende
bant, viam tibi monslrantes, et Eustatbium, q u i

, T
TJJ per episcopatum ad coQtemplationem praeparatut
,
erat, a contemplatione a Dei ipsius intuitionem
* , TIJ
perducentes.Sic quoque scala ante oculos tuos po
* *
eita coeium attingebat, t t i n cnjus apice Deus
,
residebat; per q u a m , nobis h u m i rebctis, per
medios angelos, deus factus ipse,ad Deum ascen disli, et ut apostolus iter tuum confecisse m i h i
, ,
videris. Nam procul dubio, sicut Petrus princeps
. Q apostolorum,tu quoque in carcere duabus vinctus
, ukv cv $ , catenis, somno ac corpore tenebaris, sed angelus
, ' Domini ut illum quondam noctu, nunc te adiit, et
,
confestim catenee ceciderunt de pedibus tuis, et
* * ,
vinculis exemptus eum qui animam tuam traduce . "'
bat, sequebare. Tu quoque fortasse, ut Petrus,
, .
visionem videre tibi videbaris,et utrum ab angelo
, ,
facta vera essent dubitabas, donec porta ferrea
,
sponte aperiretur et i n urbem egregie o b m u n i l a m
* '
egressus videres, Dominum vere angeluui suum

,
misisse q u i te 6 mortis manibus eripcret. Quln

, Dominum ipsum media nocte expergefactum zona
, ~, bonestaliste cinctum reperiisse crediderim.Quara
.
*
vis enim corpus tuum dormiret, mens tamen tua
' ,
vigilans, u U i r g i n e s prudentes, lampadem arden
' tem ornabat. Quare a d obviam Sponso eundum
, hora noctis intempestiva paratus fcras.

,
, ,
c
, '
, ' ,
^^
, -
"
^,
'
)
&
r/
, ^
Miatis aureae tu revcra superstes esse videris,et,

u t t u m fiebat, dulci somno irretitus mortuus es,
imo post obitum i n biga somni ac morUs vectus e
viventium terra ferebaris, et per portas coeli apertas laetus, gloriae archiepiscopalis veste indutus i n gressus, iis quibus sacra peragere demandatum
erat, accensebaris. Ibi coram te,inque tuum bonorem surgent q u i circa Aaronem ac Samuelem
sacra faciunt,non tantum quia inter Ecclesi a n tistites m i r u m i n m o d u m exceUis, sed quia tunica
tua pluribus q u a m iliorum tunica malis punicis ac
tintinnabulis aureis interstincta erat; quam ob rem
ut Evangelii praedicator et ut orator legis obscurce
symbola fulgurando superabas. Ibi tu viros ingenii
ac a n i m i dotibus ornalissimos, Clementes ac Dionysios obvios habebis et de te ut fratre gaudentes,
qui ad ipsorum exemplum, philosopbiam G r a c a m
ChristianaB philosopbi, servam diligentem dominse sanctae subjecisti. Te Basilii et Gregorii gratissimum advenam excipiunt,et dignum qui cohaeres
sis judicant oum iis q u i sicut t u oratioiiibue exi-
W*
MICHAEUS ATHENARDM ARCHIEP.
miis et plus q u a m argenteis vel aureis Ecclesiam

condecoraverunt. Phineas quoque collegium sine
odio et invidia te a d ipsorum partes t r a h u n t ;
probe enim sciunt te ad impietatem lapsos verbis
reprobatoriis acrius quam gladio vulnerasse. Tandem Christus, verbum vivum, sapientia o m n i u m
creatrix, te a dextris propre tbronum sistit, majusque sapientiae poculum offerens, novam tibi potionem propinat, q u a m c u m bominibus perfectis i n
regno pateroo gustare ab omni tempore destinatum e r a t : Neminem enim diligit, Salomon dicit,
nisi eum q u i cutn sapientia b a b i t a t . T u autem
qui jugiter c u m illa manes, solius sapientiae illecebris detinebaris, imo c u m ea quasi c u m uxore
conjunctus ei vivebas, ei mortuus es, et nunc q u i dem ab omnibus corporis miseriis liberatus,fontis
ejUS seterni jnstam partem es assecutus.
,
,
'
, , ,
'
'
rlti-
ttft
-am
'/ , , ,
Quod si nos terrestres incolas respicis, chara

anima ut sane facis; vox enim mystica nos docet
boc praemium honorificum esse justis, ut tu, aut
pignus bonorum promissorum, quae oculus n o n
vidit,auris non audivit ef quae i n cor bominis n u n q u a m descenderunt ,noliboccelacrymarum sacri- C
ncium aspernari, quod tibi quamvis super sepulcrum tuum non eiTusum offero (quod complecti
consolationis ergo non m i b i d a t u m ) ; quamvis
islee lacrymoe melle laudum tuarum non satis
conditas sint.Tu mihiquoque guttulani gratiae tuae
committas; ejusmodi enim officia praestare,dummodo velis,nunc maxime magisquam anteavales.
Non postea oculis nos videbimus, non per litteras
confabulabimur; immensum enim spatium inter
terram et coelum sidereum,id est inter nos interced i t ; aitamen non desperamus fore ut tecum una
simus.lstaquidem intercapedo nobis quoquetransilienda, quamvis post tempus, erit. Sed alia m i b i
nuac intercapedo i n mentem venit multo borribilior, nec minor quam distantia inter sinum Abra- D
h a m i et inferni gurgitem, et u b i binc inde transire non datur. Tu quidem i n beatorum numero
versaris, nobis autem niaxime metuendum est ne
ut divitis illius i n gehenna ardentis socii a d eamdem poenam condemnemur et in ceternum a le separemur; quaequidem separatiocum praesens tum
futura animum ineum gravissime angit. Faxit
Deus pro misericordia et tui gratia ut Moysem et
propbetas audiamus Cbristique Domini testimonio
credamus q u i a mortuis resurrexit, et ut sinceram
faciamus poenitentiam agamus, ne et ipsi i n i s l u m
locuin tormentis borrendum detrudamur,sed digni
babeamur q u i tecum Deo omnipolenti sacra per9
Sap. v n , 28
I Cor. , 9.
'
,
) ,
'
>
, ,

'
' .
'
, , -
'
*>
& '
, '
' , '
, '
),
36i
MONODIA IN FRATREM SUUM.

^^^''
,
,
*
'
;,
362
agamus et i n sanctiBsimum veri tabernaculi a Deo

ipso, non ab hominibus exstructi introeamus p u riticaitque sacriticio supplices assistamus.
.
*/.
M I C H A E L I S
A C O M 1 J N A T I
CHONIATÊ
SANGTISSIMI A T H E N A R U M
METROPOLTT/E
MOXODU
/ FLWERE
JUDICIORUM EPHORI IMPERATORIOQrE (XBICULO

PIWEPOSITI, C. NICET*: CHOMATÊ, HABITA'
FRATRIS,
Ex edit. Morellii. Paris. 1580, 8, Grcum textum post impressa Latina invcni;iius i n cod.Paris. 1234,
saeculi decimi quarti, bombycino, sed lacunis misere fisdato, quas Morellius intcrpres conjiciendo
explevit. Exstat qualis qualis i n fine bujus tomi)
0 calamitosum nuntium ! adversum infe-

stamque r u m o r e m ! qui simul ac improviso et
insperato b o m i n u m sermone meas ad aures
aHatuse&t; iUae m o x tanto terrore concitatee sunt,
u t m i h i (quod delirantibus et mente captis usuf e m r e solet) tinnire atque circumsonare, pectusg o e adeo ipsum moerore contabescens, mucrone
pefi traosfigique videretur. Unde cruentas hasce,
opinor, quas effundunt oculi lacrymas conceperunt
cruentis illis guttis persimiles, quas tragoediis
perappositi scenica vulgo venustas effingit: ut
mirum sit, q u i n et ipse attonitorum illorum fanaticorumque u n u s aliquis evaserim, omnique sensu
privatus columnam aliquam diriguerim. A d
hodieruum tamen usquediemin vivorum nuniero
supersum, n o n ignarus quantas i n miserias sim
prolapsus, quaruin cognitione et conscientia, que- C
rulas h a s voccs et smgultus reciprocos elicio.
Verametiimvero fleri potest, ut bac arte pcenas
a m e vindex Numen exigat, ne fortc uiente i n
u n i v e r s u m captus, et sensibus orbalus, extremo
hoc suppJieio siccis oculis, citraque dolorem
constringar, sed integra mentc praeditus, qucequo
dolores pcrsentiscere possit, acrius inde vivus
vidensque Janciner. quidquid sane tristium sensu
privatur, i d d e m u m doloris expers esse dicimus.
A l ego etiarosi i n statuain aliquam transruuler,
1
sivc lapideam illam,qu (ut i n fabulis cst) mutas

distillat l a c r y m a s : sive illam, cujus i u Scriptura
mnntio iit, quaeque vulgo statua salis appellatur
(eodem certe lnecuiu cominunique nomine, q u i
nibil aliud esse mihi videor, quam sal insulsum (1), idcircoque foras projectum, ut ab h o m i nibus conculcetur), tamen ne sic quidem vindicis
Adrastae Nemesin effugi; quippe quidiuturniores
pcenas l u a m , d u m semper idem futurus, infesto
numine cunctis illudendus exponor (2). Altior
etiam multo vel jecur ad ipsum dolor penetrat
dum cominus conteraplor, qualis m a l o r u m
colophon misellffi animae insultet, qualis cerum
narum coronis pristinis malis accrescat, denique
quam perniciosa rebusmeis, infortunataque s u m inaaccesseritrqu mibi,qiiffiso,poenajam gravior
irrogari potest?
Hci m i h i ! charissime frater, bei m i b i ! q u a m
procul a nobis dissitus es ! non quanto certe beri
nudiusve tertius spatio, n i m i r u m aliquo illo
chasinate, quod Greeciaui et Bitbyniam interjacet,
sed uiulto vastiore et remotiore : quanto scilicet
Orcus a viventium regione disjungitur. Heu me
iniserum ! quod binc ad remotissima illa loca sis
adinissus, cx quibus nulla reditus ad nos spes
affulget. Omni igitur videndorum de ca^tero liber o r u m tuorurn, vel ab ipsis videri spe, i m p r i 1
Gen. x i x ,
(i) ALludit
terrw, etc.
adillud
Matth.x,
PATROL GR. C X I .
1 3 : Vos eslis sal
(2) Ad Tityi fabulam
alludit.
12
363
MICHAELIS A T H E N A R U M ARCHIEP.
364
misque adeo sororis charissimaB interclusue es. bus coierit. Quod si quia utrique iaacaQuis hoc m i h i tribual, ut morte mea vitam tibi
8us infestior interveniset (ut naturalis i l l a e y i
redimam,ut scilicet illud ipsum prffistemquod tanpatliia animos h o m i n u m ltis exhiJarare, contraopere divinus ille Davides expectabat (3), idque
que tristibue exulcerare solet), f a c i l e q u i v i s perse
i n Absalone filio, q u i i n eum violentus i n s u r conjiciat, quanto nobis inde eo p o t i s s i m u m terexerat, ejusque vitae insidiatus erat?
pore, quo inter extraneos constituti. amiconun
ceterommque familiarium necessitudine iaterQuod Bi ille propriam v i i a m profundere non
cludebamur, alienaque ope destituti operas soft
detrectaverit,modo filium moribus tam deploratis
mutuas inter nos conferebamus, atque inter lpsa
infamem a morte assereret, q u i non et ipse votis
peregrinae regionis incommoda, mutuo soJalio
omnibus nomine tuo lubens vitam morte commudolorumque fomento levabamut, tauio
scihcei
tare percupiam, cum praesertim m i h i sis frater,
amore patriae desiderioque tenebamur, i n qua
omniumque adeo fratrum longe charissimus',
non sine varia laborum lucubrationumque v i c i s s i quamvis si disciplinee sit habenda ratio, a mc per
tudine, artium liberalium cognitionem conceperaalterius cujusdam multiplicis habitus temperamus, q_u a r u m argutiis et acuminibus ingenia
mentum progenitus videaris? A m b o quidem certe
_
ex ejusdem patris semine, ejusdemque matris ^ nostra meditantes exercueramus, cum n i m i r u m ad
eos me conferrem, qui majorum gentium discisanguine ortumhabuimus: natuqueadeomaxiraus
plinas et mathemata pertractabant, ille vero a me,
ego nativitatis limine pedem prior extuli, qui utiquantum tenella pueri ferebat aetas, semper ab
n a m l i m i n i quoque mor lis prior intulissem, sicque
ipsis incunabulis ad meliora quaeque et perfefratres alios tanquam ex multis unus subsecutus
ctiora capessenda institutus, i n illis paulatim
fuissem!
exerceretur, sicque proiiceret, ut tandem velut
Cseterum c u m pater, l i b r o r u m juxta liberorumeaatis et coalescentibus pennis per i l l u m dicipifque amantissimus, ex Asia Byzantium discendi
n a r u m orbem, et i n primis sopbistarum argotias,
gratia adduxisset quo tempore pubertatis annos
alarum levitate subvectus, j a m deinceps ad ea
attingebam magistris artium liberalium, et v i quoque tbeoremata, quae sublimioris et augustioris
vendi praeceptoribus (jam enim grmmatices uticontemplationis indigent, subvolare posset.
lisque versuum componendorum methodi fundaVerumenimvero cum j a m sumpta v i r i l i toga ad
menta jeceram^ i n disciplinam tradidit. Postea
i d ffitatis adolevissel, quo quidem de multif
c u m i b i agenti multum temporis interfluxisset,
hujus v i t semitis u n a omnino seligenda fetti,
i l l u m quoque m i h i annos ad novem natum pater
q u a m insisteret, aut ingrederetur, tunc femporis,
i n m a n u dedit, obtestatus ut o m n i u m muneri,
(eheu, q u i siccis oculis obductam reipublicee stapatris, i n q u a m , alumni, paedagogi et praeceptoris,
tus, tunc inaudita novitate immulati, et a c c i s i c t
i n instituendo fratre vicariussuccederem. Quorum
catricem refricare poterol) tunc temporis, i n sane o m n i u m ofticium, pietatem, diligentiam
q u a m , p r i m a dissidii occasio exoriri ausa est,
preestiti: atque d u m omnes i n eorum vultus, et
q u fratrum u n u m idemque sentientium conjunoris habitus, mecompono, et plura etiam praesto
ctionem diversa vitee conditione disjongeteU
q u a m a fratre expectari soleant, i l l o r u m tandem
accessionibus ad s u m m u m pietatis fraternae officii- Atque m i b i quidem (quem parentes a puero, tauquaai sobolis suae primitias, sacri altaris m i o i que gradum conscendi, nec remissiore vicissim
sterio inauguraverant) vita privata vel imprimis
studio ad eamdem ille fraternoe beneyolentiae exarridebat. Itaque unam petii a Domiao, ut sancto
cellentiam animo connitebatur, Jaboreque contenejus templo praeflcerer, nec ad tantula negotia,
debat, praeterquam quod ille vel longe plura
quantulis h o m i n u m vulgus obrui solet, a n i m u m
perceperit, quam contulerit beneficia, tantisper
applicarem, sed potius bonas boras otio literario,
d u m apud nos moribus juxta liberalibusque discievolvendisque veterum scriptis consumerem. IUe
plinis informandus conversatur.
vero antequam certuin ullum scboJasticee, nudave
Cum p r i m u m vero Athenae me mee iilumque
eorum quae sunt cognitionis et scienti specimen
n o n inter pedarios, sed pnmariee auctoritatis
dedisset, totum se in eo vitee statu et instituto
n r o s , imperatoris excepit aula, sine ulla mora et
ultro collocavit, quod ad bumanas actiones proconfestim accipiendis rependendisque beneficiis
pensius, reipublicae studiosius, denique ploribus
inter nos certare desiimus. Nobis enim et ego et
expositum curis est, quam ei q u i serio philosoAtbenee multorum nec contemnendorum beneftpbari velit, expediat. Ut autem quod ipse sibi
ciorum ab lllo saepenumero perceptorum conscii
subjecerat, atque apud a n i m u m suuai propoeuesuzDiis : cum tamen a nobis ille vel nulla omnino
rat, i n melioribus auspiciis, magisque e re sua
vel admodum pauca vicissim perceperit.
succederet, cautionem quoque et diligenfiam
Yerumenimvero tantum abest, ut sic illa fraadhibuit.
Itaque facultatem et copiam diceodi,
terni amoris gratia disjuncta fuerit, cura etiam
jurisque civilis scientiam quanta potuit afeodi et
arctioribus utrinque nodis, minusque dissolubiliw
(3) Quis mihi tribuat ut ego moriar pro te Absalonfili

t
mi, fili mi Absalonf
II Reg. x n n .
365
MONODIA IN FRATREM SUUM.
366
cegttsndf solertia,tanqaam perapposita percom- (quia res domesticasbenedisponendeB 8imt,isque

adeo se privatie in eedibus tanquam parva q u a modaque ad rempublicam capessendam subsidia
dam republica exercere debet, qui ad rerum m a et instrumenta sibi coinparavit. Siquidem me
prfficeptore politicis disciplinis i n sapientissimo- j o r u m coinmuniorumque guberaacula coalendit),
de familia sua constituenda p r i m u m cogitavit n u r u m doctismorumque Yirorum corona animum
ptiis cum singularis exempli femioa contractii,
excoluit atque i n f o r m a v i t ; nec ita multo poit
quaeque Dei Opt. Max. dono obtigiese, frugi dov a g e ToJubiusque fortuneB telis xpoaitus est.
mesticarum curarum consors futura yideretur,
Hec n i m i r u m fuit dira i l l a Androaici tyrannis,
qum relat b e d e r a midtiplici erraticoque lapsu ser- atque eo pnesertiui nomioe in manu viri convenisse, ut carnis utrinque liberorunique comrnu
rjensfiic e n i m tyrannidia v i m depingere liceat)
nio coiret, quce nullo temporis unquam tractu
dinexilis e u i s , q u a s i manibus herbeecentem i m dipsolvereliir, et id ex hujusmodi coirvictu
perii n o s t r i Yiriditatem complexa, repressit et
staret, ne viri meduli.- u l l u m indo incommodum
suffocavit. S i m u l ac e n i m certa cum reipublic
aut detrimentum caperent, quemadmodum pulchre
peraicie i n s d e s augustas irrepsit, quo nimirum
Sapientis n-ooOcyua suadet (4). Quod fratris i n tempore frater meus, ex scribis et amanuensibus
imperatoris unu erat, tam d e m u m letbale virue stitutum cum plerisque innotuisset, qui recensere
possim, quot primarii adolescentes affinitate sese
afnare, majoTeque Yiommum odio, quam tetra
nobiscumdevincire studuerunt?Non totbercleprou\Va i m m a n i s y e bellua laborare coepit. Et queracitemulentoagraine comessabundi ad Penelopem,
a d m o d u m torvis trucolentisque leeena nuper
quot ad illum matrimonii contraheadi intorpree o i x a venaticos canes oculis obtueri solet, ita
tes, et quasi proxenetae confluebant: quorum alii
t y r a n n i s , s i q u e m intor imperatoris aulicos et fafiliarum, aliisororum nuptias moliebantur. Magnim i l i a r e s f i d u m etindustrium deprehendere potuit,
tica et gloriosa ostcntatione alii alios superare coeum s t a t i m suspectum habere, omnique ad illum
nantes, atque etiam venditatione quadam eorum
procul extrudendum conniti animo et labore
quibus unusquisque ad nuptias illas tot n o b i l i u m
entendere coepit. Illud vero utique prrestitit,
procorum votis et concertationibus expetitas,
qum plurimosque potuit uno et eodem supplicii
maxime eniti, et nervos oetatis industriaeque sum
genere nraltavit.
contendere,earum denique potiri, composquefieri
Qoe c u m prasens ille t y r a n n o r u m , aut (ut geposset. Itaque alii vel generis, vel formfB,vel
neraliore êrbo utarj i m p r o b o r u m osor intueretur,
a tyranno eommuni h o m i n u m gurgite, e t i m m a n i Q etiam utriusque prsestantia gloriando, alii contra
sententiarum gravitate, verborumque ponderibus,
tallnone eecedere, quam libidini crudelitatique
tanquara in procinctu se tutati s u n t : ut m i h i
Uliasineervire maluit; i l l u d quidem audaciae, hoc
frater dubitans et haesitans non parvum officii onus
vero impietati ascribens. Itaque procul ab Jove
imposuerit, dum judicio meo socerorum delectui
(ut aiuni) et folmine recedere decrevit.
committit, seque vel imprimis amplexurum afflrInde ergo ubi imperium i n tyrannidem versum,
mat quidquid super ea re m i b i arrideret, factonec amplius ulli patere videt (qui saltem veree
que opus esse videretur.
retigionis stodiosus sit), obftrmato animo contra
animum vere fraternum, q u i mihi o m n i a sua
nititnr, td studiumque juris civilis transfugiens,
commendaret et coocrederet, cujusque c o n s i l i a a
imperiom tyrannide deformalum legum museis,
me, non secus atque ab aliquo numine, v i m
Tbemjdosque eacrariis commutat: quseque fresuam et effectum oapcrent! Quo hercule facto
qoenti et aasidua lectione ex librorum chartulis
evidentissime patuit, quomodo meus ille, imo
excerpere potest, ea i n pectoris sui pugillares
bonarumlitterarum alumnus ad virtutem afFectus
transcribit,atque adeo tandem viva legum tabula,
esset: qua quidem nibil ex omnibus q u sunt i n
spiransqne commentarius evadit. Deinde sublata
r e m m natura antiquius, aut observatione digaius
tyrannide, imperioque redivivo, ille quoque ad
arbitraretur: non opes, non formae dignitatem,
res auguetales obeundas, velut postliminio revernon generis claritatem, non f a m celebritatem:
titur. Opus sane tanto commendabilius, ut quod
tametsi ea aetate esset, quae facile bujusmodi forlegitimis reipublicee gradibus succederet, quanto
tuncB ludibriis et illecebris irretiri solet,
et
remotins hesterna tyrannide secessisse,vel etiam
coacescere, d u m ad avitas et patrias res augendas,
ex diaxnetro repugnasse videbatur.
nobiliiandum genus corpusque reflciendum et c u Jdem preterea alio magistratu exornatus est.
randum indulgentius q u a m par sit et ferventius
Tametsi vero i n Thraciam non statim missus sit,
incumbit.
arcibus reficiendis, civitatibusque commuOmnibus enim procis, iisque preesertim q u i vel
nieodh preeesset, atque adeo militarium ordinum
s u m m a m dotem dicerent et promitterent, non
delectus haberet, i d muneris tamen paulo post
sine animi excellentia et praestantia posthabitis,
exsecutas est. Caeterum quo tempore de ratione
illustrium Belissariotarum probitati et ingenuitati
nUt
intituenda consilia nobiscum inire coepit
(4) Prov. xii: Mulier diligent
delectat virum suum, etc.
corona est viro suo,
etc
Et Eccli. x x v i : Gratia mulieris
sedulw
367
366
facile cessit, quos idemcontuberniura, earumdem- / multa munifice et large daritfts prtiurerebmiiy^t
que sub iisdem magistris arlium quasi commuuio
velut sumptuosiores quidam margaritarii u n i o n e s *
et societas adnccessitudioem nostram adjunxerat;
smaragdos, l y cbnitasque magno pre tio comparatos
illorum eniin sororem, q u in optimte parentis
inde d o m u m asportabant, satius esse rati, si
oculis intra thalami parietes caste et pudice edudignitatum praerogalivas pretio sibi compararent,
cata fuerat, duxit frater ille meus, quein Belissaq u a m si ab iilis ultro ornarentur. Q u o r u m certe
riotis simillimum non tainnecessitudo etaffinitas,
singularem eximiamque virtutera imperatores exq u a m m o r u m convenientia eilecerat. ltaque ut
perti, quod n i m i r u m lucri p m a t e q u e utilitatis
fratres aniniis non secus atque corporibus una
contemptu Aristidem, temperanlia
Hippolytum,
unis i n aedibus babitabant, eadein ex mensa cibos
Bellorophontem et Josephum, juris denique o b i n dies capessebant, iisdem gaudentes, iisdem v i servantia Minoem, judices minime
nummarii
cissimcommovebantur, unaforum,templum,conlonge praeverterent, rebus illos, guis domi f o r i s ciones publicae, palatium adibant: inde rursus
que preefecerunt, aerariorum illis, theeaurorumDOQ singuli, sed pro more bini d o m u m reverteque et cubiculorum suorum januas patefecerunl,
bantur, miriftcura se alter alteri comiteui prrebecharissima quaeque non secus alque familiarissibat, ut j a m aemulandum cognationis par, et mis concrediderunt; illos denique i n aperta et
auctoramentum beatissimum i n ore omnium verpropatula urbis administratione magnos logotbesaretur, atque adeo maxime perspicua tempetas, epboros et polyarchas designaverunt. flforum
rantianexemplariaaudirent. Quandiucerte caelibes
enim virtute, veluti quodam regao, civitatum guegerunt, nobileparfratrum passim hominum inorebernacula ita exornaverunt, ut ea potius ab illis,
brescens pervagatum est, posteaquam vero bonoraquaui illi ab ullis rerum p u b l i c a r u m honoribus,
b i l i connibio i n omnibus et toro immaculato
preeraiis aut splendore, Augustorum munificentia
jugati eunt, tum vero illis affinis idem qui m i b i
collatis illustrarentur. lmo vero, ut d i c a m i d quod
frater fuit. H i alii aliorum medullis et visceribus
res est, ab Augustis i n clarissimorum temporum
imis velut colliquefacti, usque adeo inbwrere
suorum ornamenta, reipublicaeque gubernacula
coeperunt, ut statim illos in unam massam concreex legum praescripto moderanda quasi communes
tos coiisse quivis festimaturus esset, quae quidem
quidam harmostce, morumve magistri, creatieunf;
nullo temporis tractu d i r i m i a u i iotersecari poscujusmodi quondam magistratus suos n u l l o o o n
set, ea potissimum de causa, quod Belissariotae
honorum gradu cum m a x i m a sui nominis celebriquidem pro suis dignitatibus i n urbo reipublicee
tate perfunctos vetustissima ilia Roma ,
commodis consulerent, frater autem meus noa ^ quivicissim urbis illius, quee caeterarum o m n i u m
i n urbe tantum, sed e t i a m i n provincias et m u n i facile princeps tunc temporis floreret, i m p e r i i cipia, ut j a m dixi, ab aliis aliisque imperatoribus
que sui iines longe lateque protenderet, ornamissus, rerum summae preefuit.
menta i n commune totius orbis ornamentum,
communemque humanae societatis utilitatem eeTempus quidem certe mutationi usquequaque
dere arbitrarentur.
patens et expositum, iinperatoribus etiam superstitibus imperia aderait, a Sceptuchorumque
Ut rem paucis expediam, salva quidem l u a t
manibus abrepta sceptra ad alios,ab bisque denuo
prosperitatis humanfiepropugnacula, Pbarosautem
a d alios transtulit: fratri autem meo honores et
et portus, quorum i l l a sunt adminiculis cousarmagidtratus continua imperatorum successio intevata, naufragiuin nobis abstulit (5).
gros illibatosque, nec ullius successione interruQui tainen boc tieri potest, ut tantorum viroptos conservavit, imo vero qui subsequebantur
r u m virtutes tam succincte, verbisque tam paucis
praecedentibus erga lllum benevolentia anteiie
ita percurram? ut p l u r i m a silentio praeteream?
quasi contendentes, ad pristinos illius bonores
partim quidem confusus ex eo, quod affectu s i m
aliquid insuper adjiciebant, v i r i n i m i r u m virtute ^ vehementi et concitato magis quam bonie illis a d obstupescentes, tautumque ex imperio suo i m m i duclo et persuaso, quibus et i n vita praediti et i n
n u i existimantes, quantum de bonoribus illius
morte non sine rcagno seeculi nostri detrimento
imminueretur.
privati fuerunt: partim vero cautius prosptaiens,
ne quis banc orationem suggillet, ut q u instituti
Neque vero vulgares tantum et plebeii homines
argumenti oblita, majorem Thylaco, ut i n prover(quibus a d bonores vix ullus patet aditus, q u o bio est, accessionem fecerit.
rumve conatibus fortuna tenuior et obscurior
obstare solet) palatia frequentabant, quantovis
Quandoquidem nova Sion, non seous atque vepretio bonorem eb imperatoribus delatum aestitus illa, a suis taato i n rerum discrimine deserta,
mabant, publicaque q u a poterant arte munera,
i n bostium mamis incidit, et funditus eversa eit.
lucto addicti venabantur; sed b i etiam de quibus
Quidquid etiam in ea supplementi ,vel latebrarum,
m i h i sermo est, una cuui virtutis et honesti amanvel levis armatuae beneficio, manus bostdee s u b tibus illo se conferebant, beneque de Augustis
terfugerat, Nicaeam Bithyniee metropolim o o m m i (5) Alludit a d i l l u d Scip. Nasic apud B . A u g . de Civit. Dei lib. 1: Stant mcenia, ruunt roore*.
369
MONODIA 1N F R A T R E M SUUM.
gravtfr - adeo n u n c exsulant, q u i hesterno

die c o n c i v i u m suorum laetitiae congratulati, hod i e r n o , p r o h d o l o r ! moerentibus congamiscunt: ut
q u i b e a t a a n t e a c i v i t a t i o r i i a m e n t o f u e r u n t , iidem
h o d i e infelid solatium afferant. lis e n i m i p s i s quae
dicebant, g o s q u e sapienti et magno animo discip l i n s Mttenti patiebantur, n o n p a r u m consolationis
affertbant,igna?itquepectoris elbebetioris ingenii
hommibas n o n parvos ad fortitudinem capessendam icnleos adjiciebant
Jtetjue q u e m a d m o d u m Ezechiel et Daniel eos
a p u d B a b y l o n e m animo deficiebant,exclaman: Exaruernnt ossa nostra> spes noslra desperata
cilicet tvanuit 1: perapposisitis colloquiis recreab a n t , q u a n d i a yWis ihis f r u i , q u a n d i u condolentes et consolantes experiri bcuit, Jeviora p r o c u l
d n b i o iorlunsB tota, sentiebant, ncc omnino a p a t r i a se a u a exsulare atbiVrabantur, ut qui pulcberr i m a cWitatis suee donaria, capitaque adeo quibus
reipublica gubernatio inmtitur, etiam tuiu ostent a r e n t . N o n e n i m ex moenibus, quamlibet i l l a bom i a u m m a n i b u s affabre structa, aut tectis sublimibus, aut porticibus, aut foro exornata sint, vera
d v i t a t i s f o r m a dependet (6); sed e x h o m i n u m proti&ate, honestate, religione : quibus quicunque
j m d i t u s est, etiam ei sub quercu pernoctet, meticm ille naturae hospes efficitur, dignior interim,
qnem c i v i u m s u o r u m catalogo quselibet urbs accenseat, nedicam m u n d u m i p s u m , quantusquantas est, bisce moribus incola prorsus i n d i g n u m .
QWB guidm*omnia,tanquam piae civitatis fundamenta, presenles i l l i vel solonutuadimplebant, ut
q u o r u m animis reipubbcae bene constitutae forma
altiosiffipressa esset, ac si ejusdenileges animatap,
q o o d d a m q u e velut superstitis Contantinopoleos
p r o p o g n a c i i l u m easent.Posteaquani vero par i l l u d
irataram sanctimoniaofama celebrium, ad ccelestem
ti\am rempub. paucis ante diebus evocatum est,
necita m u l t o post frater ilie meus, q u i duorum
jago tertius accesserat,eodemque quo illi senatorio
monere fungebatur, una quoque c u m illis assumptus, eetemique senatus albo adsoriptus est; tunc
vero n o s t r i iiii Megalopolitani(7), q u i Niceeam
commigraverant, illos a se abductcs senserunt,
tunc u n o omaium consensu nudos se, pristinaeque
gloriaeornamentis spoliatos agnoverunt: tuncdeniq u e s e n i b i l aliud q u a m miseros exsules et extorr e s , atque omnino civitate pulsos ingenueprofessi
s o n t . Quamobrem i n luctus etiam aeque acerbos
inciderunt, atquesi ipso in temporis articulo civitaa iUa repenuno hostium incursuvicta eversaque
corniisset.Eninvero c u m praestississimis quibusque
titais spoliata esset,cum sua i l l a ditissima seraria
iioetiumdireptioni exposita vidisset,quantum,proh
ciolor, Cbristianas reipub, v i n c u l u m dissectum est!
1
Ezech. xxxvn, ii
A U u d i t a d Lacedemoniorum rempub. q u
v i r i s , n o o moeoibus inniteretur.
370
qn civitatis unitas dissoluta concidit! quantue

bonoruui cumulus inversus est! qualem probitatia
honestatisque triplicemfuniculum(8), oon c a l a m i tatum quidem.juxta sapiens i l l u d 0*/disrupit -iTT5(Tt;,aiit cirruiustantium casuumviolentia
divulsit, at sola niors aureain virorum l l l o n i m c a tenam dissolvens. sigillatiaique dissipans, ad n i bilum tandeui redcgit: cuinque adeo clementissimus ille vir, optiuiusque Micbael priiuus faiocoacessisset. ex facili illa ct simplioi anima tantuui
superfuit,quantum Megalopohtanacolonia suos i n
usus rcposuit: unicum interim dolorum solatium,
locupletem i l l u m scilicet multiscumque Joanncm
sibi proponens; i l l u m , i n q u a m , q u i consiJio et p r u dentia reJiquos anteceUere cives, reipubliceeque
adeooptiineconstitutaB vivumexemplar dicebatur.
Verum posteaquam paucis ioterjectis diebus boc
quoque fratrem subsecuto noslra colonia orbata
est, atquejusta funeri ejus persolvit, Nicetas frater
meus supererat, qucm illa preedicaret, tanquam
eum. quo i n uno omnes a n i m i duorum pnecedentiumdotes elucescercnt, cujus etiam causa non
parvatn animo exspectationem conceperat. Quem
simul atque naufragio postrecunui amisit, iinmodicis bodie doloribus fatiscens, tanquam lluctibus
adobruta, ad imumque demersa est.Hujus audita
liiorto, dici non potest quantos in luctus incidcrit
Asia, quamque querulis lamentis queritanti moestior Europa responderit, simulatque d e c o m m u a
o m n i u m damao certior facta cst. Quod si utrique
continenti velut universale fatum t a n t a i a cladem
intulit(sive probitatem utraque tuam ante experta
faerat, sivc rerum a te preeclare gestarum faina a d
earumdem aures pervenerat), ut tam fegre mortem
tuain, charissima m i b i sanctissimaque a n i m a ,
tulerint, quem nos, queeso, gomitibus et querelis
m o d u m imponere debemus? q u i s i cujusmodicunque babitus, aut cognationis, ut j a m d i x i , ratio
babeatur (generis eniin origo e a d e m nobis est)
innumeris afflictamur modis?nos, inquam, quibus
a te ofllciorum iniinitorum cumulus acccssit, q u i bus tuce virtutis ergoiiulla non honorisspecics accrevit, q u i non exiguam ex rebus a te pneclare gestie
laudem nostro quasi jure nobis vendicamus, c u m
nunc tandem sine ulla mora et confestim nos tui
splendorenominisprivatos videamusigentem alias
multiplicem et proletariam, quaeque per omnes
Asiee atquo E u r o p x regioues longe lateque diffunditur, et tui nominis auspicio nobilitatur) quos tamen boctempore separari, aut d o m i qucnique suaa
seorsum lugere uiinime deccbat, sed i n u n u m potius locuin coeuntes, atque t u m u l u m tuum circumstaates, me misero luctus corypbaeo, lugubrisque nfeniaB praecentore, tristissimis concentibus et
lamentis dolorem testari conveniebat, illo non m U
(7) Gonstantinopolitanos intelligit.
(8) Nicetam et Melissariotas duos intelligit.
371
MIGHAELIS ACOMINATi ATHENARUM ARGHIEP.
horem, quo Josephi exercitus, cum Jacobo justa

persolveret, commotus fuisse fertur. Nam si hoc
pacto luctus noatros instituissemus/nibil omnino
fuisset, quod nobis bac i n re defuisse merito quisq u a m objicere potuisset.
At vero c u m nunc alii ab aliis sejuncti simus,
conjux quidem digna q u tecum vulgo decantatam
oornicis vitam transigeret, aliquo i a angulo, mediaque h u m i procumbentium filiorum scilicet, et
puberum etimpuberum, corona, pullis induta vestibus eedens, et seipsam marito, et filios parente
orbatos, ejulatu miserabili lamentatur. Ex liberis
autem eetate provectioribus alter aliis, nescio q u i bua errans i n locis tacitus apud se luget querulamque monauliam prosequitur. Propinqui deniquealii consanguineique quotquot Asiam incolunt,
lugubris hujus tragoedi actus, ad eos qui i n Graec i a babitant, transmiserunt.
Egoporrolonge infelicissimuset miserrimusfraterhesterno quidem die,nudiusque tertius amplam
aliunde luctus materiam nactus, cum ex publicis,
tum privatis meis ipsius incommodis (9): eo p r eertim nomine, quod opulentissimum j u x t a et celeberrimum templum Atheniense (illud, i n q u a m ,
eancte domine/augustissimum templum, q u o d D e i
Genitrici consecratum est, talique praside i n perpetuum eget) m i b i commissum, cujueque adeo
spirituali altari preessem, u b i q u a m m a x i m e poter a m sacro ministerio exbibendo aesiduus invigilab a m , mepreesente, prob dolorl atque bis oculievi- Q
dente a nefangis sacrilegis expilatum et vastatum
est. Ego antem q u i ante tres annorum decadas i b i
velut insilus fueram, ex aula Domini avulsus, ut
eiccus quidam et prorsus inutilis truncus, vebementiore procell flatu, nunc i n littora variis
fluctibus adobruta, vel confragosos aliquos scopulos ejectus, nunc i n depressam convallem asstuantis maris exundatione protrusus f u i : his scilicet
exsul i n locis, sine clero, sine ulla dierum festor u m oelebritate, sine civitate, denique mediastinua
desertee ululae in morem, lugubre, nescio q u i d ,
a p u d m e tacitus de publica et privataperniciequeritor. Nunc autem, si luctus hujusmodi de rebus
ulterius mihi protrabendus non sit, sola saltem
memoria nunquam excidet.
D
At vero ille cbarissimi capitia obitue, q u i tot
meismalisinstardecimee iEgyptiorum plag,nimir u m primogenitorum internecionis, accessit,omnem ad seplanctum, omne lamentum, nffinias o m - nee, omnes denique lacrymae attraxit. Heec enim
ille q u i e u iQdigaationi vitam praeparat, quasi ma>
nifesta queedam tormentorum gymnasia m i h i p r tendisse videtur, boc autem cerlamen iusuper accumulasse, m a x i m u m quidem i l i u d et i i i m m u m ,
nec omnino periculi expers. Ex quo fit, ut pristinee
illffi plagee leves, tuberculisque s u m m a m cutem
delibantibus similes, atque adeo facile medicabiles
(0) Hic videtur alterum periodi m e m b r u m
deesse, quamvis i n exemplari nulla laouna sit.
17
evadant, heec aulem eonira eerto lcttr

animique recessus intimos penetret: veJ fieri qoidem potest, ut tentationum fumus indignalione
Numinis aecenderit, q u i futurum inoendium pra*
nuntiaret, et crebras ex oculis l a c r y m a s eliceret.
post quem afflictionum ignis exardesceret. Loage
vero caiidiores et diuturniores esse, quas j a m luo
ptBnas, dies hodiernus osteodit, quo quidam carbones exarserunt, qui inibi nunquam restingui
aut a cordis mei sanguine depasceodo
cohiben
posse videntur. Ex quo evenit, utillttme l&crymae
destituerint, sive q u o d pristinis maii malie exhausta sit aqua illa, qu meo decapitediitulabat
eive quod majore n u n c s i m metu perculiu, atque
adeo cor meummille antea modis afflictatum, tandem sicut fenum aruit,nec in posterum tantus aut
laorymarum rivus, aut lugubrium sermonumfone
ex illo scaturire possit, quantum perturbationis
ipsius magnitudo requirit, ut quo d o l o r i i iltiui,
quem animo concepi meo,tandem ejecto pondere,
ievior et expeditior evadam. Quare j a m m i h i ticcii
oculis, mutisque singuJtibue intolerabilis hio a l i o
qui d o l o n i m fetus neceesario tolerandue est, eui
etiam breviusculo miserabilis bujus v i t , s i qnod
superesse videtur, excureo spatio, commoriar, atque nescio q u a m subterraneoruai barathroroin,
marinorumque sinuum i n partem projectui, j a cebo : atque ita fratri, senior juniori, decrepitai
perfecta eetatis cruda?que seneotutia v i r o , conjungar.
0 divina providentia, quam nulJiue h o m i a u m
industria conjecturave ulla aseequi potest, quee m o
dis inenarrabilibus res difinaa et bumanaa modara*
rie, quas mens, q u e s o , fatali judioiorum tuorum
abysso se credere i n eaque natare audeat! guamlibet illa philosophies addictissima studio nodos
dissolvere, implicataque explicare possit ? DiHeroT
equidem dolore. q u i me ita exstimulat, ut tale q u i d
profari cogar, ex quo pericidum est, ne temeritatis mihi nota inuratur. Qui fit, ut canua ego,
tellurie inutile pondus (10), q u i gravi senio premor, nihilque sum, q u o d aiunt, quam Tulnus, i n
quod omnia naturee fata confiuxer unt, diutiue oaptiT u s boc in terreno oarcere supereim ? speotaoulum
certe neo satis rerum universitati oonveniene, nec
j a m tale quod j u b a r i soli exponendum ui. Ule
vero q u i nondum pedem l i m i n i eenectutie inlnlerat, longe dignior q u i vita dinlurniope firuentur,
eo prasertim nomine, quod uxoris et flliomm non
paucorum servator, majoribus suie i o a Tirtute
preeluxerat, atque adeo m u l t a i n eommunem totius
orbis utilitatem oontulerat, tanquam glorieplendorisque mei corona, et q u i a d bano m e a m i t a m
concinnitatis a l i q u i d i n diesafferret: i l l e , l n q u a m ,
immaturamorte, quod me ad insaniam prope adigit, non sine communi externorum propiDquaramque jactura prapreptus est. IUo enim non exter(10) Alludit ad iiiud H o m e r i : 'ET#W
. . .
374
MONODIA 1N FRATREM SUUM.
373
x t o m m t a h t u m b o a u m , q u o d de jnsto viro tapiea-

tes dictitaat, eed nostrum quoque repoailum erat.
U b i geutiumnunc, quaeso, degunt,etquigenuina
sanguuu cognatione freti, et q u i eamdem confingentes ad iflam accedebant, illoque auspice quse
a b imperatoribue petierant, ea celerius gratia consecuti, Undem hilares d o m u m suam r evertebantur,
et graftas m u l t o uberiores beneiiciorum auspici
quamflo/ialoribueagebani ? Illorum certeplures vel
etiamnuUi h u c u n q u a m i n medlum proceseerunt.
iac e h o d u m omnes concurrite, eodemque meeum l u c t u praediti n o s t r o gentis encomia planctibusmeisintermiscete, ut jueti hujus v i r i memoriae
merila l a u d u m praeconia tribuamus, nec solis eam
lacrymis decoremug. Neuter enim modus ab bonesto s e u decoro aHenus eat. Siquidem justi v i r i
mors l a c r y m a s proôca\, efficitque ut illius desiderio l a b o r e m u t : memoriam autem laudibus noa
excolere n o n poeeant i i , qui ab illo quae iinitentur, virtutis exempla petunt.
Ubi y e r o n u n c m i h i v i r g o i i l a v u l t u tam liberali,
cui b a r b a r u s hostis, cum primum nostra Megalo
polis captaest,utraptjam8tuprum illaturus erat,
uiti acer h i c honestatis et pudicitite amator ut v i dofl^ \it misertue ejus est! q u i sine u l l a mora i n
hotttm irruens, lametei Phineem i n i l l a defendenda
imitari n o n potuerit, quamlibet eodem quo ilio
o l i m , noater hic quoque zelo ilagraret, puellam
taltemaibivindiftivit, uxorem legitimam esse c l a mitaas, teqoefida conjuge privari, atque ideo acerbitsimieaiffictomodisqueritans. Ambarum
tenacitate manuum prebensam pancratice cum
hoate collnctatue, cujus animum amore ebrium furor eiTerarat, ad 86 retraxit, nec prius conquievib
qoam a violentibostis manibus virginem ereptam,
TOginem patri restitueret. Prsesto sit vero nunc et
iUa, ut lamentis, gemituque et femineo u l u l a t u suse
libertatis v i n d i c e m conclauiet, illum,inquam,a quo
urrafa, neo secus a stupro liberata est, atque si
pudJeitiiB ejus conservandae integritatique custodiendie jam o l i m preefectus fuisset.
Opraclarum facinus! cuique ex priscis illis n u l ium respondeat. Fertur Hercules Hesionem quondam liberavisse, cumbelluee m a r i n e B o b j e c t a fuiss e t : itidem et Perseus Andromedam. At i l l i armaU ferroqae accincti belluas aggresei sunt, et
yirginea tandemmatrimonii sibi nexu conj unxerunt
Hic autem inermis armatam belluam invasit,
eainque tot mendaciuncuiis aspersit, tot astutiis
ciroumvenit, vir alioqui verax, minimeque mendax.
ut lntactam puellam patri tandemejus restituerit.
Geterum Simeon et Levi sororem raptoribus
^ U m e r u n t , et j a m violatam et constupratam,
idque eertaminis v i x , ao ne vix quidem sinecrebr% a a c i p i t e m g y r u m circumcursatione, neo
sine ccedibue innumeris, totiuiquecivitatie excidio

peregerunt. Quare noa sunt illi cum hoc nostro
conferendi. qui puellam integram et i l l e s a m sola
certans oratione sine ceede receptam reduxit. Equideai prceclarum i l l u m fratrem meum i n Abrahami
filium propter iidem adoptatum fuisse certo ecio:
q u i u et boc audacter ac libere dicere non verebor, patribus iUis Abrabamicis nostrum buno
multo prastantiorem fuisse: Abrabamus enim
p r i m u m apud Pbaraonem, deinde apud Abimelechum Saram suam esse sororem, n o a conjugem
professus est, ut et Rebeccam Isaacus. llli a i m i r u m terrefacti conjuges suas dicere vercbantur,
ne propter illae i n t e r i r c n t : bic vero virginem
necdum s i b i i n matrimonium collocatam.suamtamen uxorem nominabat, ad se retrabcbat, sibi
vindicabat: v i t o p r o i l l a discrimen subire, si ree
itaferat, baudquaquam detrectans.
Quod ei Susannam Daniel a violentorum amatorum et iniquorum j u d i c u m furorc asseruit, at
pro tribunali prius sederat, Jibidine oxceecatos
judices seorsum abduxerat, utrumque interrogaverat sigillatim,suoipsoriimque judicio convictos,
et capitis, damnatos, lapidibus cooperiri jusserat
atque hoc pacto pudicam ab iniqua sententia liberav rat. Delicice vero m e , vir bic n i m i r u m , q u i
natura siccomparatus erat, ut nemo nostrum votis
omnibus similis i l l i evadere non expetat, non j u dirans, ut Daniel, sed bostem adulterii crimine
acc.ersens : non constupraUe fratrera fingons, ut
A b r a b a m u s ; non i d mentitus, quod i n r e p r e b e n sionem incurrere merito posset, ut Isaac (11):
sed virginis etiamnum viro crudse virum (quod
sapientius juxta ac virilius fuit) sc dictitans,violeatum i l l u m raptorem fefellit et repulit.
Hinc perspicuum est ea qute nun c recenseo priscis
illislonge proestantiora esse; quippc qune Christum
redoleant, atque ita legali illa justitia longe excellcntiora sint. Quemadmodum enim seipsum
Cbristus Ecclesiee nomino tradidil, cum tamea
adhuc Ecclesia nusquam esset, nedum Cbristo
desponsata (adhuc enim peccatores eramus,
cum pro nobis mortuus est Cbristus, ut Apostolus ait *); ipsa quoque i g n o i n i n i t B sibi conscia,
quam impietate pristina sibi contraxerat: Nigra
sum, inquit alicubi, filiae Jerusalem
; ita etiam
frater meus pro illa, q u a m nondum in uxorem
duxerat, nec adhuc omnino ducturus erat, p a r u m
abfuit q u i n vitam profunderet, d u m certis se periculis objicit, et q u i virum simulaverat, patris
revera munere perfunctus est, atque patris i n quo
naturalis erga liberos amor, eorumdemque salutis propugnatio, multo magis quam i n eo q u i
puellam genuerat, elucesceret. llle siquldem victoribus cessit, fugaque salutem queesiyit: bic vero
* Ephee. v . 2 5 ; II Gor. v, 1 5 , Gant. , 4,

8
(11) codice Graco
<?.
pro
'
male suppositum videtur.
375
37
puell8B,cum ad stupra durumque servitium a b d u - iâ,qua?aOimocircumfundebatur,quasisereM

ceretur, vindex adfuit, eamque tandem, exlrema
dam tempestate subito exorta, discutiebatur eteapericula prius expertus, bberavit.
nescebat:gratumqemoxlBtitiflelumena
sapientissime frater, tu procuJ dubio in coeloNunc vero morte illius audita dolores
infernime
r u m regia institutus es, idcirco etiam lingua
c/r<//i!;aWar .opacaBanxietudiniscaligo cooperit,
tua subitara virginis quae abducebatur libertateoi,
umbra morlis adoritur : q u a n d o q u i d e m nieus ilk
veluti calamus scriba*velocitcr
conscripsit. Quin
clavus undis abôrptus est. qualis ego sacrte
etiam labia tuatanquain funiculus coccineus conjacturam ancborae feci! cujusquidem adniiniculo
torto brevique sermone, et, q u i tuus erat zelus,
antea Atheniensium Ecclesi gubemator, /Juctus
exardescente barbari manus constrinxerunt, i m omnes supcrabam : nunc autem cum
multipUci
petumque violentum represserunt: nec non oratio
reciprocantium fliictuum cursu naufragio p r o x i m us
i l l a tua tempestiva, quoe non intempestive v i r u m
jacter, i l l a m m i b i abstulit et vitam contraxit.
mentita, sed in tempore commenta injusto raptori
Totus enim ab illa dependens vitam, quae \e\
justaui dicam impegit. 0 q u i iieri potuit, ut tu
proverbio fertur , a d hoc usque temporis
inendacium cui n u n q u a m assueveras antea, prog j r t i q u e mejampridem vocantiparerecunctatuleris? Mendacium enim non secus atque m o r tus suni. J a m vero c u m ancbora i i l a mea cassa
tem semper es detestatus. Perspicuum est haud
sit, q u i d m i b i cum bac vita? quive ditius descendubie, quod quemadmodum vitam, si res ita fersum ad inferos o m n i dolorum genere redundanret,pro salute periclitantis puellce profuadere pates comperendinare potero ? siquidem miserrima
ratus eras, ita eliam mentiri non detrectasti, menbflec vita idcirco m i h i prorogata videtur, ut d i u daxque fieri, vir alioqui veri amantissimus et qui
turniores luam poenas, omniaque cruciamentorum
mendacio l a b i a n u n q u a m c o n s p u r c a s t i . Enimvero
genera perferam : atqueex illocalice seepe bibam,
i d q u o q u e C h r i s t i imitatione perfecisti :qui pro no
quem Dominus mero viuo plenuin i n maaibus
bis peccatum et maledictio factus est usque adeo,
babet, ex quo etiam peccatores omnes bibere
omnibus omnia fieri studebat: tutore carentibus
solent; cum vero ad feecem usque ebiberim, j a m
tutor, viduis procurator el maritus, orpbanis p a commodum binc abeundi teinpus adcsse videtur,
ter, pauperibus frater, amicis fidissimus amtcus,
c u m praesertim poenas omnes pertulerim, quee a
cognatis jus cognationis observans, ut q u i m a mortali corpore expendi possunt.
xime, fratri denique supra m o d u m omnem et
Nec tamen binc libenti lsetoque animo discedo,
q u a m fieri poterat, fratris amantissimus.
quasi vitam c u m bono aliquo commutaturus. TerQuare minime prolecto conveniebat, ut illius
ret enim me timor aliunde prorepens, ne s i m o l
morte vel conjux v i d u a , vel orphani bberi tanta
atque hinc abivero, gravioribus tormentis objiintempestivitate fierent (insanire m i h i quoniain
ciar, q u i v i t a m variis criminibus o b t r i v e r i m .
rursus libet), vel etiam frater ego illius, quae m i h i
Grave quidem hoc est, illud vero gravius, si p r a i n posterum sola supererat, consolatione privarer,
cul a fratre sejungar, maximo alio molestissimovitamque acerbiorem experirer, eoque nunc graque chasmate, quo intermedio eoruuo qui apud
viorem, qao leviorem ille antea vegetioremque
inferos torquentur, locus a felici beatorum ^rireddebat, Quamvis enim una mecuui non esset,
rorum quiete longissime d i s j u n g i t u r : a d q u a m
quoties tamen ille valere atque vivere nuntiabaprofecto transductum binc fuisse fratrem meum
tur, me non aliter recreabat, atque si i n i b i v i t a facilc credo. l l l u m enim plane m i b i constat o m n i
lem q u a m p i a m auram afllavisset. Et quemadoioope atque opera eniti solitum, nt ad i l l o r u m
d u i n divinus ille Davides suam ipsius animam
archetypa exempla vitoe suee regulam efformaret
acerbitate tanta tantoque cruciatu circuravaiet excoleret, eumdemque d u m i n vivis adbuc
latam esse aiebat ut consolationem respueret,
esset, quoad ejus fieri poterat, omnibus votis
q u a 3 cuiu p r i m u m in Dei mentioneui incidisset,
exoptare, ut una cum illis conversaretur et exsulconfeslim exbilararetur : ita et ipse ego, quolies
taret, cuin preesertim sanctorum corporum relipreesentium uialoriim gravitate preniebar, sicunde
quias et iroagines imdique conquireret et oompaa d ine n u D t i u m aliquod advolaret, quo fratris
raret, extructisque templis imposilas et coneecramemoriarefricaretur,illum n i m i r u m adhucvivere,
tas, summis honoribus prosequeretur. Etenim
beneque rcm gerere significans, mox mirabilem
sanctorum o m n i a m , q u i circulari dierum totius
qiiaindam animo consolationem concipiebam.
anni albo inscripti sunt, nullus est quem ille p r i Quodsi quando m i h i litterascharissimo charissimi
v a l i m die commemorationi ejus dicata, festivo
fratris autograpbo subsignatas recipere contingesolemnique r i t u , et spiritualibus hostiis faciens,
ret, tuac tunc et jucundissimum i i l u m conspeet b y m m s omniumque fructuum primitiis cohonectum, et dulce coUoquium io memoriara revocabam
stans, non veneraretur. Nec enim cultu illo contoturaque adeo fraternum caput accipere, etdeostentus, quem c u m ca3teris civibus i n pnblico
culari mihi videbar, tunc etiam aflflictionuin nubes
conventu tribuebat, Ecclesia quoque privatis i n
5
* P s a l . x n v . 2.
Psal. cxvi. 3.
m 0
AD ALEXIUM COMNENUM PRO ATHENIENSffiUS.
377
aedibas consecrata annuumei aancto featum di-

cabat quem ubivis gentium coli videret: ita ut
ex ejus ieatorio sine intermissione vox exsultaticrais ei talntis, justique iJlius viri PsaJterium
exaudiretar.
His it&que de causis illum ad amicos pervenisse
et eadem illa sempiterna tentoria, in quibua
iili qmesttuit, invectum fuisse, seterna cum illis
beai/itodjne frui, denique jam pro nobis quoque
y
378
audacter et Libere cnm aliis de causis, tam quia

fratris amantissimus est, intercedere certo scio, ut
ille q u i non aliter atque fusorius ignis, berbave
balneatoria sordidos expurgat, nos quoque leutationibus quibus bic objicimur, velut igne et aqua
expiet, sicque tandem suum in refrigerium tranaducat, et justificatis per fidem concedat, ut eodem
in loco, atque adniirandi illius tentorii oeterni loco
simul inbabitemus.
KYPIOIS KOMNHNON.
YPOMNESTIGON
AD IMPERATOHEM
DOMINUM A L E X I U M COMNENUM.

Indigni nos atque humiles Majestatis tua3 servi

bocce abs te petere audemus.
ayu.
'
, )
, >at .
, )
, . yap

'/,

,
.
purv
, ?, ,
Ager Atheniensis quem babitamus, inde a l o n g o

tempore civibus q u i o l i m p l u r i m i fuere, privatus
jacet et omnis generis malis vexatur, imo i n eo est
ut deserto bcytbico comparari possit. Hujus r e i
causa est quod vectigalibus gravioribus q u a m v i cinae gentes premimur, siquidem publicani et vectigalium exactores triplicibus molestiis vexant ;
agros enim nostros arenosos ac p a r u m fertiles non
humana, sed pulicosa mensura ac proportione met i u n t u r ; imo ut capillos capitum nostrorum, ita
vitis folia numerant. Adde quod ceeterse insuper
exactiones fisco destinatae i n caeteris regionibus
Q commode ac sine vexationibus efiiciuntur, siquidem practores seepissime debita coadonant, aliter
ac apud DOS q u i , et ultimos quidem Grseciee fines
incolentes, durissima queeque perpetimur.
, , % , .
tltv
,
0,
( ?) -
H o c i t a esseannusproximeelapsustestatur.Cum
enim navium constructio juberetur, grandissima
nobis pecunia summa imperabatur, nec tamen
classis eedificata fuit. Gum dein Pansias Stirionos
mare luetraret, nov nobis pecuniae imperat
sunt. Sguro quoque ac pratori ad navie difican-
7*
MICHABUS ATHENARUM ARCHIEP.
das majoresquam ThebaB,quam Euripus, pecunias [] **]

persolvimus, q u i e i norma antiqua ab imperatore , ,
* '
ipso pceescripta minus sine dubio debebamus solr c , '
Tere.
^.
Sed censi pecunias expostulatas, piratarum ex' ,

torsiones patiamur. Quomodo autem prsetorum
. arbitrarias vexationes siccis oculis referemus ?

Preetori quidem,quem nunc habemus, nullum jus

;
eet, pecunias tributi titulo exigendi, nedum juris ,

dictionem i n nos exercendi, siquidem cbrysobul ,

l u m imperatorium eum ab Attica prohibet. Nihilo
,
seciusidemcensum?upererogaturus cum omnibus

suis venit, nebulonum turba ac hominum nequam
stipatus, qui rapto vivunt quasi hostes terram bar- g ,

baram invasissent. A l i u d raptorum genus, aubpu ^ , ^
blicanorum i n q u a m quingeatos singuli medimnos
^ , ' quotidie exigunt; item armentorum ac volatilium
, ^
greges,piscium quantum mare dat, v i n i plus q u a m
,
vineee nostree producunt, non sine minis efilagitant.
. "
Bffic facientes mercedem, tanquam benefactores
( ) , nostri essent, eamque satis grandem, i m o auri

,

pondus postulant quod ipsorum avariti par sit.
( >,
E n pnetoremipsum q u i , antequam Deiparam salu ,
tavit, bunc objurgat quod non obviam se ei dederit
,
i l l u m ob aliam c a u s a m i n vincula conjicit et pecu , ' ' niis multat. Sic quotidie de nottro vivens, vectigal
, , *ecclesiasticum a nobis exigit plane ignaris utrum
.
i n sanctissim Deiparae bonoreman a d aliuin finem
,
extorqueatur. Nec solus: logariastes enim, protove- , ?, ' , stiarius, protocentarcbus et aiii similes succedunt, ' .
non prius q u a m pecuniam obtinuerint,se inde ces
suros declarantes. Postremo deprecantibus ac ne $
gantibus nobis, rem sine m a x i m a difficultato obti, (I. ) neri posse, coadonavit, et, relictis exacturis, c u m
, '
prffidaprofectusest, Quod jumentum a d publicam
, *
eervitutem n o n rapiturTQuam saepe raptum, n o n
, "
eemel sed bis a posseseore redemptum est?Quee ,
ounque possedimus r a p i et agi ab istis inbumanis
,
vidimus.
,
i
, , b
#
, , ,
, . ;
/ , , ; *
, ;
Cur, eaoratissime domine, ista mala cervioibus D

nostrie impendent ? Sic enim flsous jue perdit
luum, siquidemplerique nostrum emigrant, et sic
regio nostra bominibus exuta tolvere jam nequit.
Pauoa itaque eorum quae paiimur enarrantee,
Majestatem tuam obseoramusotnostri mieerearis,
ut oalamitatem hano nostram miasam facias, ac
onera portatu minue graviora impona. Nibil ane
novi, iaoommodi nihil petimui quod regao pernioioium este powit. Aate omnia vero a praetorum
rapinii, violentia ao cradalitate nos Ubera, et
defeoMrtm imperatorio tuo nomine oonc3ade qui
El * ,
*ytt, , * , ' (9
, xol
* ^,
, ;
,
kyi*t 0* w ,
fttoc, irort * , ^
ftfftfy
( ,
%
381
A D A L E H U M C O M N I N D M PRO
flTiiri *> -* ) - decretis tois ineiitendo ad res nostras rite compo ^ , r t

uendas procedat. T u m naves et pecunias i n usus
, maritimos dabimus quantas logotbeta d r o m i d o m .

Joanues Ducas nobis imperaverit, decretis impe /, ' ratoriis obtemperaQdo,quibus saepe a populi adver
- *
sariie contraitur.
,
,

xcv
-*
'
'
* ,
^ a r a -
* $ h
;
*
>
]9
*******
tvcxa
$$
. if
.
Eorum queR nobis rite imposita sunt pecuniarum

onerum magna est i u m m a , q u a m ne augeas suppliciter rogamus, et si alicubi i n patria nova inotituere tributa neoessum fuerit, nos quidem immunes
esse statueris, neo permiseris ut militespreeeidiarii

stativa apud nos habeant, unde boni n i h i l , pestis
autem inter milites, ideoque communis r u i n a eequeretur. Salvari possumus ea conditione ut iis q u
petimus pro muniflcentia tua annuas, eic enim
solvendo nos pares semper babebis. Salvi autem
facti pro sacra tua Majestate preoes fundere h u m i i l i m i tui servi ez grato animo non desioemue.
, .
'
MTGHAEUS ACOMINATI ATHKNARUM ARCBIEP. IAMBI.
183
381
"
"
! !
,
' , !
, ;
, , , , ,
, , ^,
, !
" *
' ' .
, ,
, ,
"
SAPIENTISSIMI A T H E N A R U M
METROPOLIT^l
MICHAELIS CHONIATvE
De pristina
urbis Athenarum
dignitate.
Athenarum amorquondamceleberrimanimhffic et quee felicitatis quondamsedesfuepat,jam non

dictavit verba, i n umbris rerum praeteritarum den i s i foedas trabit ruinas. U b i tandem sacra tua,
siderio ardenti solamea affectando. Nusquan, h e u !
civitas infortunatissima ? Cuncta i n n i h i l u m abiesplendidissimee illius urbis nisi ruin visuntur per
r u n t : tribunalia, judices, populi suffragia, leges,
seecula turpiter cumulat sursum deorsum projeoratorum potestas, concilia, opes terrestres ac
ctffl, nulli flebiliores quam mihi i p s i ! Ii quibus ocumaritimee; Musa ipsa multicolor, eloquentiae v i s ,
lis intueri i d quod amant non contingit,simulacro
omnia q u a Athenis gloriae fuerunt, periere, ne virei amataB contenti nibilo secius cupiditate ardent.
lissimo quidem pristini eevi monumento relicto.
Me miserum ! q u i , ut lxion Junonis, Athenarum
Quare certe me b a u d dedecet i n mediis Atfaenis
amoreteneor,necpotissumdoloresquibuscrucior
habitantem, hujus urbis veram imaginem m e describere! Atbenas habitans,nuilas video Atbenas,
moriae prodere.
AISNO DOMISI MCCXXX.

T H E O D O R U S
A L A N L E EPISCOPUS

(Ex Leone Allatio
De Theodoris a p . Maium Biblioth. nov. PP. t. VI.)
T\ieodori episcopi Alanice tthicorum libri x , Graece i n bibliotheca quadam Italioe. Gesnerus. Sunt
vero haec : * , Theodori episcopiAlanix
ethicorum sectiones decem. L SectiOIlis . . II.

, . III.
. IV. * , ,
VII.
A p a , ,

. VI.
. V.
: .
. IX.
VIII.
"
. . ) '
/ .
E j u s d e m , ,

Oratio per modum epistolx ad patriarcham

Constantinopolilanum,
et alios advenas episcopos;
guanquam propter rerum eventus longius protracta est, etsi majorem rerum partem compendio decurtei. Iffscnbitur vero,post ordinotionem, vel Alanicus (1). . ,
* .
Ejusdem
Sepiiiiuratn Servatoris Christi Dei tlOShi, .
fralio ex imparato dictd ifi
, ,
Eiusdem
Matthceus, sivc oratio,
in
septem sectiones distincta. I.
. "
' . II. " , )..

u.rv .
^. V .
IV. '
' . VI.
, . VII. /. Et hffic Tbeodori Alaniae indigna ratus, qwee d i u i n tenebris delitescerent, doctissimus Vincentius Riccardius cx autographo exscripta Latinc reddidit, editurus i n lucem aliquando,
q u o d exoptare dcbemus omnes, q u i antiquitatis optima monumenta, ne pereant, totis viribus i n c u m b i m u s . Ex hoc Riccardii exemplari exseripta, ne in uno tantum exemplari res tanti momenti
periclitaretur, i n munificentissimi principis Barberini bibliotheca conservantur (2).
(i) Haoc Alanicam orationem i n manibus b a b e b (cum caeteris Tbeodori scriptis) et j a m Latina
veste we donatam editurus libenter sum propter
historicam utiliiatem. . M.
N O T I T I A
(Biblioth.
(2) Vidi olim i a bibliotbeca Barberina exemplar

Grsecum Tbeodori Alanite ; sed Latinam interpretationem Riccardii (si forte ea superest) non mem i n i me vidisse. . M.
A L T E R A
nov. PP. t. I.)
J)e hoc Theodoro, velpotius de ejus scriptis, dixit Allatius in Diatriban.

CXV. Ea scripta omnia
nos prxmanibus
kabemus in codice Vaticano; ex quibus interim delegimus typit vulgandum iier
387
THEODORI ALANLE EPISGOPI
33$
ejus Constantinopoli per Bosphorum Cimmeriumin Alaniam, quia hancprm cmteris iucmhmtiaatm.
lectoribusjucundam
fore speravimus. De Alania et Alanis non semel Constantinus
Poryhyrogetri^^
tus in op. De adm. i m p . Est autem ea regio ultra Mmotim circa Tanaim, atque ut Constantinus ed.
Paris. p. H 3 affirmat, . Itidem noster infra
n.S.Denique
copiose optimeque describit laniam Cellarius in Geogr. antiq., multis veterum citatts auctoritatibus. Ad
ejus sedem episcopalem quod attinet, ea in eatalogo LeonisSap. erat metropolis sexagesima secunda,
et in illo Andronici senioris numeratur quarta supra septuagesimam: x a i '
o<r (post Codin. ed. PCLTXS* p, 402) Hxc de Alctnici. Dc ipso outem Thcodoro tiihil fere cognoseebaturprxter
id quod ex Dotithei Hierosol. Historia adnotaverat Lequinius Or. Ch. /. /, col. 1348,
nempe eum fuisse episeopum tempore Germani II, quifuit patriarcha Constantinopoltianus ab anno
1222 ad 1240. Nunc demum ex hoc luculento Theodori sermone plura et quidem hittorix utUia comperimus. Namqueet Alanix fines vicesque describit, et miserandam populi conditionem, cum religionis amore vix tamen Christiani:
tft ptfvtv (. 24), propter
pastorum scilicet raritatem, et infirmam rei sacrx constitutionem. Prorsus est hoe Alaniearum
atUiquiiatum
rarum monumentum nee contemnendum. Lepida auttm est illa Lazurum episcopi in Alaniam excur$io ejusque supina in conferendis sacris ordinibus inscitia et irreverentia, quem pravum morem
apud hxreticos quoque Eabessinos vigei*e, nostri orthodoxix
illic prxconibus audivi. Cxterum de
non facxle repetendo sacramenti illius rttu, prudenter auctor loquitur. Incommoda sua et pericula
prxsertim Chersone, et latronibus, et ab illarum regionum satrapis memorat. Item suum pastorale
regimen modeste exponit. Quxdam tamen, initio prxsertim, non sine xnigmate dicvntur.
Sacra
$mpe Biblia, eanonet interdum, nee non ipsum Homerum, utpote homo Grxcit disciplinis
imbtdus,
recitat. Cceteroqui stylus Theodori plerumque durior est, narratio veluti abrupta, prout ipse interdum fatetur, et nullo artificio contexta, et mihi interpreti xgre quandoque pervia. Sed rem hie
quxrimus, bona elocutionis exempla aliunde petemus.
t
x a l , .
' , ,
.
' THEODORI EPISCOPI A L A N L E

SERMO EP1ST0LARIS
AD CONSTANTINOPOLIM M0RANTESQUE EPISCOPOS,
qui propter
rerum
eventut prolixu$,
quanquam pleraque $unt breOiata.
I n s c r i b i t u r a u t e m : Post ordinaiionem
episcopi, sive
ALANIGUS
1. Quaenam fuerit itineris nostri ratio, j a m d i u
scio vos et antea cognoscere expetiese, et nunc
podssimum, magne pastor, et post p r i m u m
proxime (1), nec non vos compastorea; q u i n i m i r u m fuerit l o n g peregrinationie exitus, quid i n
ea gestum sit, preecipue vero quomodo nos Spiritus deduxerit; a quo, esti n o a semper permoti
'.

,
*6,
*
,
,
,
**
(!) Confer ermonis clausulam. Utroque enlm ln loco primns pastor videtur inteliigi Ghrtttat.
ALANICUS.
JM
T3C
**t* xt*r***ip*i
twdv
'; ;
,
,
, '

iprtpon
/<
1 4
'
>
yv,
'
tlv
tl -
' , , .
, ).
, -
' . ,
, ,
' .
'
* -
' , '
' ,
'
( ,
, *
.
' .
^
Ttpxi
, -
, -
*0
390
fuimuf, nunc certe postqiiam nobis unctionem

largitus est.
* Num ergo felioius iter nacti eimue,
rectaque a d gregem nostrura venerimus f a n i n
latrones delapsi, animae retinendffi causa fugerim u s ? Q u i status rerum tit, et n u m satis bene
nobis evenerit? Num fortunae impetus vix demum
desiverit, a n adbuc i n cursu simus? Et borum
duorum utrum teneamue? et n u m hactenue scopo
prorsus aberraverioius ? Heec ergo vobis considerare contingit, et inter vos disquirere. Sane a r b i tror grave esse negotium, et non m i n i m a cura
dignum, si quis velit nostra diligentius in*picere.
Quanquam, ut i n bis solet contingere, alia quaelibet, nihilque publioe satis probatum, p e p u l a r i i
fama divulgat. Ego vero si certe tantum otii et
g commoditatis haberem, oamia dicerem ac ecrib e r e m : eUi praecipuam curam gererem meliora
narrandi ob solatium mutuumque affectum a u dientium. Nunc i d non licet, quia longo mihi
sermone opus foret. Laborem autem scribeodo
impendere, perinde nunc esset, ac i quis a d
nocturnam puguam eleganter e armis exornaret, atque ita ornatus procederet. Sed et alioqui
id minime possem, mente adbuc vaga, d u m r e i
barbaricas discere incipio. J a m quamvis heec me
ad silentiuui non compingerent, narratio tamen
intolerabilem vertiginem crearet, veluti homioi
mediterraneo iit i n mari nausea, et sicut delicatis
et mollibus pharmaca accidunt.
2. Cterum cupieates vos, pater et fratrum
coetus, quos licet distantes sanctus Spiritus c o n gregat, nescio quomodo celem rem inter nostras
longe notissimam. Et numquid b i c est Joseph
aliquis ? Patet enim quod patriarcha Jacob luget
postremum ex suis filiis, q u i adhuc spiritu i n fans est; et idcirco diligimur. Excolebant igitur
majores fratres vitae messem, atque ego ipse m i nisterio fui addictus, operam impeneurus prout
pater imperavisset. Illi autem vendiderunt nescio
quo animi pravo instinctu p e r m o t i : sed certe
tragoedia b i c fuit, ne veteri dissimilis. Novi
tamen me ipsum, quanquam i n u m b r a nec sine
velamine. Etenim multa preetereo. Neque impero
j a m iEgyptiis per Pharaonem, qui etsi cedere
alicui potentiee renuit, persuadetur tamen ab eo
q u i visiones et somnia immittit spiritu. Cedit
quippe sensus intellectui ab illo edoctus quidquid
per symbola suscipit. Neque enim n o x mundi
veritatem comprebendit.Sed beec missa faciamus.
3. Igitur viam quidem universam j a m inde ab
initio describere, prteter hujus temporis spatium
est, et praeter sermonis officium; et quanta nos
perpessos tertius sol viderit. Et quidem borum
haud pauca postulantibus nonnullis cursim s i gniftcavimus, transitorie narrando, nisi heec forte
vestram curiositatem fugfrunt. Primus viarum
custos vexavit mc, comprehenditque persequens,
et spolia divisit, etsi cupiditatem suara non explevit. Secundus vastator, magis adbuo malitia
39!
THEODORI A L A N L C EPISCOPI
abundans, sed tamen non preevaluit. Nam p r o d i - , *

gia
t r i a rursus
r n r s n s patrat
n a t r n l Deus
DAIIS famigeratis
f A m i f f e r a t i s iillis
l l i s haud
hand m
m ii - -
-&^
n o r a : mare divisit. deduxit incrmes bomines, non
, , ,
tam persequentibus quam j a m comprebendenti-
bus hostibus, quod pluris est. Caecitate percussit
'
secundum : erat enim etiam apud nos coniiden , /

tissimus Paulus, gentium apostolus, q u i prae Evan- , ,
gelio cuncta flocci aestimabat, zelo
flagrans,
, ,
mysterioruin Spiritus gnarus, pastor meus, imo
vero pater potius spiritalis quam corporalis. Erepti ,
vinculis aeque ac Petrus, transivimus p r i m a m alte . '

ramque custodiam. Ut autem divinee dispensatio, .
nis mos est, parumper ea remisit, ut mox majora

prodigia patraret. Heec nos breviter exposuimus ;
,
.
neminemque fore credimus, q u i s i inquirat, m i nime ei manifesta appareant.
4. Res porro bic gestas novit Cherson et Scy ' . ' ,

tbica regio, quae nos liberaliter viatores tractavit,

auditis nostrarum calamitatuui casibus. N a m

postquam is q u i iioproborum malitiam irritam

reddit, persuasit tyranno nostro, ut contra suam
TIJ , purv
voluntatem ageret, ille nos exsules expulit et v i n - , ,
ctos, civitas auteoi liberos esse sivit. Verumta . '
men boc ejus n o n placuit animo (2), misitque
, malos nuntios a d magistratus, et gravia verba
' *
addidit (3). Et b i quidem, nullo vetito interposito,
'
civibus permittebant, ut pro suo libito nobis ute ,
rentur. Sed Deus aderat cohibens, q u i u n u m de
,
Cbersonis proceribus permovit, hoininem prorsus
, '
celebri Joanni p a r e m : q u i tamen libertatem fu ,
4
giendi periculuui non concessit, quia plebis i m - Q , , '

petuiu metuebat, ne forte a sanguinario illo viro
occideretur, conlraque se couimoveretur populus
6. ' .
q u i undique alieno i m p u l s u agebatur. ltaque me ;
dios inter libertatem et vincula retinebat. Quid
, ,
porro is q u i oainia sola sua voluntate periicit ?
,
Erat enim et bic ferrea fornax, nova iEgyptus,
*
et Israel de libero captivus, et Moyses lnajorum
mysterioruni mysta et cognitor. Nam et hic mis- ,
, }
sus fuit, ut ex luto et opere lateritio me liberaret,
, ,
invito licet regnante Pbaraone duro, et coram
* '
divinis prodigiis CBCO. Prope aderat exteriuinator;
; ,
et civitas propria mala deflebat: n a m - u e o r b a m
. '
reddebant foris quidein etbnicorum gladius, intus
^.
autem bellum consurgebat civile. Non vero statim
fugam arripuimus.
D
'. " '
5. Neque vero bic substitit perditus ille, et sini
,
stra parte vere dignus. Sed quoniam haud p r o

' b
cul Cbersone i n Alanica regione exsules eramus
(
(eteuiiu dispersa adinodum gens Alanica est, atque
,
a Caucasiis montibus usque ad Iberas pertingit,
" ,
qui erat illorum priscus patriae finis ; solel autem
et nonnullas colonias emittere, ita ut Scytbiam
prope universam et SarmaUam impleverit); illic
)
etiam nos persecutus est calliditate sua et macbi ^ ,

nalionibus, necein adeo inferre conatus : nihil

enim aliud j a m iasuper erat. H s c u r r i t igitur hic
(2) Ilaid, I, , 24.
(3) Ibib. . 2.
393
ALANICUS.
304
Deo odibilis Ghersonem, et pusillis bellum Alanis

iuterminatiis est, niei nosdederent. Tam improbae
naturoe erat ridiculus iste Tzanianes et nulla re
ct .* .

dignus, nisi qualenus malitia plenus eral. et Dia ,
boii administer. Porro ignorabat bic, nibil praeter
.
nequitiam sapieas, et flocci faciendus, nos esse

Dei apostolos, dicam enim audacter, et Deum pro
, nobis miracula operari. Qui eniiii divisit re , *

collegitque Erythraeum, et fugitivum populum
& ',
servavit, et persecutorem pari tempore a q u i i
7 , eubmersit, civitatem hane i n partes scidit, bello
\
concitato simul civili et extraneo; idque discidium
, '
ansam nobis evadendi obtulit. Sed civitatem Deus
. ,
rursus ad concordiamreduxtt, ut parum a periculo
,
abfuerit pcrditus illc, q u i tyrannidera atfectabat,
.
3 nisi fuga saluti suae consuluisset. Haec hactenue.
.
6 . Quae autem mala a sacro etiam illata nobif
'. * . sunt bello, ea pariter narranda sunt, utpote quae
, " , ,
vim tyrannicam io nos exercuerunt; quni r e f
;
nullo alio nomine appellari potest, nisi pravae
?
conspirationis : ut blaspbemiae n i m i r u m turris i n

altuixi attolleretur sub dignitatis mnnimine. Et
$
quidein prope abfuit a linguarum confusione; vel
- ' , queedam ftiit sacerdotum ignorainiae adversue
u*x$Up*
E l i a m aggrcssio. Erat enim quidam zelotes a p u d
'
nos, etsi ct bunc interficit gladio spiritus. V e l
, .
contra Jerusalem Assyriorum exercitus perioulose
, *
semet inferens, nec tuto revertens. Hes ita se
,
babuit, ut breviler calamitatem narremus. Habi ,
tant prope Cbersonem etiam Alani, non minus
. ,
frcpa*.
*** ,
" ,
',
Q expetiti q u a m volentes, ut sint circa eam urbem
quasi vallum quoddam et custodia. Hos ego v i d i ,

illique a d m o d u m exhilarati. a d patrium suum
/ , '
pastorem accurrebant, eumque circumsistebant,
. (
volentesque nos apud eos bospitari, n u l l u m ofiicii
, genus pratermittebant. Nos vero vicissim adbor )
tationis verbum adbibebamus, ut digne Cbristi
, vocatione viverent. Erant autem (neque me pudexv6V>, *
bit dicere, neque ottensionem q u a m d a m subve , *
rebor) grex palaos i n monlibus locisque desertis
* ' ,
et foveis, neque ovile neque caulam babens, ideo , * ,
que ferarum devorationi expositus; neque enim
ur/ , ,
aderat q u i ei pastoralera curam impenderet, etsi
. D multorum erat ambitio. Ceeteroqui ne volentibus
.
quidem i d licuissat; q u i a nondum, qualem oporteatesse episcopum, cognoverant; quamvis Paulus clamat, magna tuba, gentium doctor, ideoque
n o a t e r *. S e d i l i i existimant deliciosum q u i d esse episcopatum,et mundanis curis deditum.
* ;
^,
, petfVTOv
/-,
7. Nostis Gbersonis episcopum ; cur enim gnaris

verba multa faciam ? Senex hic et priscus episcopus m o r i sibi videbatur, q u i a Alani apud nos
essent, vel potius quia nos Chersone m o r a b a m u r .
Statiui ergo de jurisdictionis limitibus sermo^ et
quod episcopatus loci proprius esset, meuiu vero
officium transitorium et extraneum. Noti sunt b i
bodiernorum episcoporum prietextus, quos sura
T i m . m , 2.
PATROL. G B . G X L .
13
395
THEODORI
kUMM
EPISCOPI
199
pusiUanimitati et invidiaa obtendunt, ne dioam . *

nequiti evidentia indioia. Sed neque canones
"
norunt; quidve per hos l i c e a t : neque enim nos
,
publice doouimus, neque saoras ordinationes i n , vasimua, ita ut videremur illi negotium facessere :
' .
ed interrogantibus nonnullis Alanis, responsuni
privatim dedimus. Sed esto fidei doctrinam p u 9 blice nos nuntiaverimus; neque enim praedioan
tem cobibuimus : sed dootrinam mortuam, et
. ,
modo resurgentem spectandam exbibuimus.Testor

,
veritatem : urebat nos z e l u s : etenim jaotabant se

audacter irreligiosee partie bomines et alioquin
. * '
j a m h&retici, quia nemo oontradicere poterat,
,
propterea quod tempue n o n patiebatur, ideoque

n i b i l fiduciaiiter ausi sumus. Erat i n eccleaia praed a r u s iUe et boilUS p r o s u l , multumque O U m illo 3 * &
ynedrium : conjuratio queedam et conepiratio
, , )
oeu quondam advereus protomartyrem Stepha .
n u m ; neque enim plus dicere audeo; atque i n
j u d i c i u m s u m pertraotui, haud quidem ut alter
P a u l u i , sed tamen i n Cbristo vinctus.
' .
8. Ecoe autem q u a p u d tribunal gesta eunt.
, ,
Judicii praeses ignem s p i r a n s ; oonseeeores et assi , itontes, a d cnimetrandum atque imperata facienda
# ,
p a r a t i : ego reus in medio,et eententiam expectans.
. ,
Quis t a , et unde a d nos obrepsisti ? Quasi ego,
, ; , ,
tuno d i x i , alieni dogmatis et doctrin bomo sim ;
,
et n o n ambo potius eccleii ejusdem, et sub eo . ' <
d e m pastoruni principe. At t u i n malam r e m
inquit, cum impiie Alanis et irreligiosis, q u i Scy- fppt ' ,
UU8 quoque pejores aunt. Quid ergo, inquam ego, . , >, >
_
' ^ _ _ 1 _ .1.
~>_ i. _ - - 1 _
1<1> 2*\ "i '
1
iM>AVAlAu
,
'
, WJHI

nos
agere quum
eat,
nioi
apostolatum
Protocleto
(4);
favente ciroumferre? Atqui, inquit ille, cur banc
m e a m civitatem concursare prorsus audee ? Sane,

, ', , , i n q u a m ego, si tu, bone, te geris episcopum,
, * '
recte aie, recte reprebendis, et damnare poteris :
, , , ^
sin potius b i c te ceu mercatorem et adveoam
,
gerie, vel omnes expelle ?el me quoque tolera :
i m o yero q u i a invitus ego buc excurri, misera. ,
* *
tione potius dignus s u m , ob ea quee p a t i o r : nibil
; |3,
autem eponte ago : q u i enim i d T i n c t u s queam ?
^ , ,
A d ba30 graviter torviterque aspioiene, baud scio
utrum ut basiliscus q u i d a m an ut leo, non tam ob ,
, c e t e r a quee tamen graviora erant, sed audaciee
.
potius nos reos pronuntiavit, quia liberius q u i d
dixeramus. Qui vero adstabant, taatum non i n , |,
'
oculis D08 percusserunt. Interim a l i n s b i n o , alius
,
|3
|
inde, nos rejiciebant,urgebant etrepellebant jocu . |Uv,
lariter simul et iracunde, et conviciis onerabant,
* capto a judice exemplo. Et volebat sane damnare,
|3sed non potuit; non enim tantas babuit nequitia
.
v i r e s ; attamen iis q u i nos interficere avebant cooperabatur. Sed Deus liberator aderat. Talis i n DOS , , , , exsiitit frater, tam jucundus, tam favens, atque b u c
(4) Id est sancto Andrea, quem Byzantini Ecclesiae suee fundatorem volunt asserere, ut eam apo
stolicam esse jactent, et Romanae opponant. Quare
et i l l u m catalogum tot episcoporum ante Metro-
phanem fabricaverunt. De re hac d i x i i n adnotationibus ad Ephraemium chronograpbum Script.
vet. t. 111, p. 226 (PATROL. t. CXLII, col. 349).
ALANICUS.
397
. . '"
398
m a n u s ; peregrinis soilicet, i s q u i suam patriam

tenebat; reis, is q u i judicii arbiter erat, ut caetera
omittam, prout par est.
' . ,
9. Age vero postquam aliquam libertatii partem

nacti fuimus.de v i a cogitavimusprout quieque i l i , * neris sui scopumbabebat,rectaquead Boepborum
i ,
tetendimus. Timebatur vero et mediae biemis tem pus, et Scytbarum circa Bospborum praesens incur * ,
sio impedimento erat: nibilouiinus nos v i iter a r r i / . ;
puimus, quamvis successu fortasse carituri. Q u i i
^ , ;
m a l a scytbicanarret? quis satis defleat, quee v i d i mus aut passi sumus ? Sed enim neque clavum
, ,
regere, neque navigare gubernator desiit, quibus

libet repugnantib;is ventis, donec n a v i m i a portum
,
deduxisset. ldem nobis scopus erat; ideoque rursue
itineris cura atque apparatus : rursuque priores

oerumnffi viffi comites. Etnobiscum quidem niorbus
, peregrinabatur, et quae solet comitari egestas, et a
, .
proposito scopo aberratio. Porro res cgo prout se
* *
. dabant ferebam; sed patrem denuo i n patriam redire cogebam. Quid vero postea? Solus senexprae ; ,
sul, oum postremo filiorum a d Bospborum vcait.
.
\
10. Et en rursus alia calamitas atque affiLictio :
.
quippo a principe receptus non fuit. Nostis ouraes
fxtcvo ,

antiquum i l l u d m a l u m , priscam et p r i m a m i n i m i , ,
citiam; quodque gravius, etlacrymas de cordeex ' *
primit, i n propinquo erant pastor et grex, i n t a n * tum ut invicem cernerent: et ille quidem fistula

lamentabilem sonum invitandi causaedebat; grex
- '
autem accurrere quidem volebat a d pastorem et
wsptmnmip* .
circumsiatere ; n a m vocem ejus audiebat atque
. agnoscebat; neque tamen poterat. Aiunt globatim
o r
civitatem ad potenteui v i r u m accessisse, se vel m o r i
riwmeQm,

velle dicentem, vel praesulem suum recipere: q u i a
, tamen illum flecteret sive senex flens, sive v i r
, , ' ,
moestus, sive puer ejulans, sive mulier lainentani
.
sive universacivitas doloreconsternata et lugubris.
fvtxiv; * ,
Gur i d , inquam? Q u i a l i v o r b o m i n e m consumebat,
, '
et quia durus contumaxque erat, neque pro more
,
suo principibus non obsequens. Quod si intempe , ' * stive atque absurde egit, grave negotium est neque
, a nobis laudandum. Sin potius fortiter atque stre^ (5), '
nue, ac veluti priscorum audivimus facinora viro .
r u m , c u m his aimus utcunque res evenerint.
loV. , 11. Postquam vero probibiti fuimus illuc acce
^ dere, ad aliam longe ampliorem atque asperiorem,

quidquid paesuri essemus, conversi regionem su',
mus. Et pater quidem illic remansit interim apud
, , , *
exiguum Alanorum n u m e r u m , aerumnarum omne
, geaus ferens, egestatem, cootumelias, convitia.
' ,
Neque enim omnes capiunt spiritus sermonem; et

fiunt judicee i l l o r u m q u i judicando poliesimum
\*Mv*%fU ' ,
sunt praepo&iti; et quod pejus est, illos condem
, . nant. Nos autem mediam i n Scythiam progresai
*09, > sumus, sexaginta omnino dierum itinere, bominea
* >pauperes, et o m n i re aecessaria destituti. Y e r u m
*, ,
tamen bocf uit tolerabile, quod b a u d procul apogto , , ^
lico primo itiaere recessimus; Deoque vestris pre(5) l l l i a d . , 520.
; .
fiivfi
399
THEODORI A L A N L E EPISGOPI
cibus annuente, pater et fratres, desiderata m i h i 7 ^ / _ ^ ;

sodalitaset n o m e n , gregemvidemus,rem m i h i c h a
, x o h ^
.
rissimam etproeomnibusaestimatam. Quidni? quon i a m a Deo uiibi haereditas ista.et quidem optima.
12. Hactenus mihi sermo facile decurrit, et or. *
dine ferme suo processit. Verum quae super, '

,
sunt, ea ab alio d i c i m a l i m , ipse autem silen ; ,

tium tenere ; nam neque lingua eloqui patitur,
. 1
neque manus scribendo operam facilem p r ,
b e t : c Heu m i h i , quia incolatus meus prolongatus
,
est ! ut i n exsecrandos dies j a m fortasse inci

derimus, i n quibus ipse quoque Antichristus for ' ,
tasseemersurua est. J a m e n i m fumus ejusmordaci
, . \
nos bumore contigit, unde et lacrymari ccepi, neque d u m a plorando desino, ausimque d icere me ne que desiturum! H e u j a m nostramalainceperunt,et nunc p r i m u m fortasse nobis inflammabitur supre- , *
,
mee calamitatis fornax, minutis succensa sarmen .
tis ! Nonne enim illico arbores corripiet, quoniam
! ' ,
sinceriorum quoque fidem Satanas subvertit?Heu
, . !
m i b i , q u i a facti sumus quasi i n principio, cum non
,
dominareris nostri, dicit Scriptura * ! Heu m i h i ,
. ".
quia superfundamento apostolorum paleee et arun
doeedificatae sunt, et igni statim consumptee fuere!
0 quis bic gemebundus propheta nos defleatsicut ! , ,
,
olim Jerusalem ! Certe nec ego, vos q u i adestis,
.
neque sermo meus mendax est; non, i n q u a m ; per
fornacem banc juro calamitatis quam m e d i a i n
a n i m a recepi.
13. A d banc partem sermonis c u m devenerim,
'. ,
a d l a c r y m a n d u m tantum permoveor, et dolore per- Q , ,
turbor, nec q u i sim, nec quali narratione utar, ex
p l i c o : sentio autem me nonnisi abrupte rem nar
raturum. Sum enim non mediocriter conturbatus,
' . ,
neqae pote est, ut mens animam regat: Pasto', t ^>*res, inquit Scriptura, demoliti sunt vineam meam .
^ Nunc autem pseudopastores desiderabilem Cbristi
. ;
portioaem ignominia affecerunt. Neque dubito

affirmare, quod in desertis et carentibus viva do,
ctrin aqua locis, et q u i erant impervii evangeli , ,

zantium speciosis pedibus, rosa fidei efflorescebat,
ex radice primae vix praedicationis humore irri ' gata. Undeet nos forsitan ad ejus amorem ascensi
, ,
fuimus, ut ignotam plcriique rem revelem, et

controversam hujus meee peregrinationis causam

a p e r i a m : nempe ut arvum ioaquosum i n sudore
, vultus colerem, et rursus straere vitoe culmum
, possem, vel antiquee damnationis. Utique i d Deus
. ,
conoedat! si modo haud remisso animo curam sus >? cepti muneris arripuimus, zeli flamman suscitantes.

, .
14. Multa vero tempus attulit, quae nec enumerare quis facile queat. Solent enim tempore
rerum vices semper i n n o v a r i ; sed rem huic parecn
n a n q u a m obtulit. E x anonyma quadam regione et
per biemem coenosa, infidelitatis ignobilis quidam
piritus commotus, hoc populorum mare contur* Psal. xv, 6.
* Psal. cxix, 5.
Isa.
LXJII, 19.
to*\ " ,
'
> *
Jerem. x n , 10.
x i
40S
ALANiCUS.
401
bavit, et Ecclesiae navim, gubernatore carentem,

j a m lfivi cum spe periclitantem i n desperationii
abyssum conjecit. Heu ! beu ! quantum facinust
. , !
Quomodo r c m enarrare qucam ? Sentio cnim pror I ;
s u s esse incredibilem. Erat quidem Alanorum
'
*
ecclesia capitis bonore spoliata, sacro, inquam,
*
pastore illo, q u i m i n i m e mentiebatur a p o s t o l u m :
,
illic enitn is vitam finivit, praeclare functus officio.
* *
Erat etiam quidam lieqiritite protector. impudens
;
nudc, ut aiunt, capite pro illa bellum gerens. Et
/, , * quae ejusartificia et machinre esse solent, avari *
tia rabieiD succendit nonnullorum ministeriurn
,
i l l i proebentium, gentis simplicitatem imprimie
,
pretendens, et temporis difficultatem, et quod
,
Alanorum gens facile seduceretur.
, .
.
, U
43. Erat quippe apud eos bomo pnedictus non
.
obscurus genere, pastorem illum attingens. Hic

consilium init capite suo d i g n u m , ; et vere incon ' ,
sultum. Etenim secum assumens, velut ills i n
EvaQgeliisjamdcvictusdtemon scpteui alia doemo

, ,
n i a , circumstantes pastori lupos, et quod uiirere,
,
viros illius conversatione indignos, quorum a l i i
, ,
aliunde fugitivierant, et nibil omnino sanum habe ,
,
b a n t ; nec non quemdam ex Lazorum aliquo a n fiov
' ,
gulo emersum, idoneo iit videtur habitu ornatum,
,
nec iadecoram, ut aiunt, barbam gercntem; h i c ,
,
,
i n q u a m , A l a n o r u m ecclesiam scopis mundatam
'
inveniens, et i l l o q u i omnia replet bono spiritu

. ,
vacuam; libero pede ingreditur, et iiunt novissima
* ,

pejora prioribus: n a m neque illa satis sana fue ; , Q rant. Quibusergoverbisimprobiiilius incursionem
, , narretn,et quibus vestigiis institerit, et illud nactus
[ } .
fueritnonaspernandum digniorum hominumobse
q u i u m ? Date m i b i veniam, q u i adestis, mentem

turbatam habenti, et orationem recto cursu pro * '
vebere impotenti. Et quidem festinanter, sic do . lore a n i m i , et ob varium negotii cursum anceps,
* . ,
videoine o i b i l adbuc dixisse: nainpleraque silen * ' tio premere coactus fui ; quo fiet, ut mihi et o m , nibus in perplexitatem versari contingat. Interim
, * ,
ingrediuntur egregii i l l i ; et ille quidem pestilens
.
Lazus, episcopus nominatur: isti autem apcrte et
pnemia exspocunt, quod Alianam absque pastore esse non siverint, scd cum oinni patientia ac l a bore tali gratuito dono sponsum munerati sunt.
i V . |3 - D 16. Ergo primo statim in limine, tanquam JEgy
ptiaca qua)dam plaga incumbit; nisi quod bic p n m a
, $
fuit, quee illic postrema et gravior. Nam primoge
,
nita, et quce Deo consecrari saactum erat, heec iste
. "'
exlerminator circumibat. Neque aliquis aderat s a ,
piens Moyses, ut illius unguentis mysteriutn ex *
planaret, de Agni videlicet sanguine : neque ulla
, *
tutela, sed i D t e r n e c i v u m exterminium. Yenit enim
^ . 1
fur, ut rapiat, et maclet, et perdat . Male sit ne , TJ quitiae,quam obstrusam vidi, ob recti negiigentiam t
htm 1
Nam si vigilasset pater familias, nequaquam do, *
m u m fur eflodisset. Vultis et acta ejus pastoralia
;
aliquantum enumerem? Quid enira illud Pauli
e
Jean. x, 10.
THEODORI ALANh EPISCOPI
103
4M
preeceptum, ut manus cito nemini i m p o n a n t u r ? , *>

A t i s t e intra pancosdies, formicarum veluti exa ; '
men sacerdotes emisit: et hos viginti, aiunt ab eo
*
tanquam equite prsetereunte ordinatos, pauca
i,
intra dentes neminique inteilecta murmurante, et

certe labiis minime proJata. Alios quinquaginta
. . d u m cibos i n mensa manderet, et calicem manu
, ,
teneret: alios d u m noctu i n lecto jaceret. Sunt
TiJ enim q u i diro cum juramento affirmant, eum ne
. -
de lecto quidemconsurrexisse Sedcur plura i n q u i .

r a m , m i b i quidem baut dictu facilia, vobis autem
, ,
audientibus intolerabilia? Denique bis actis, diffu ; ,
git i n Lzicam, ligonis sui rursuscupidus. Non est, $ , $
ut puto,bomo ignotus mercatoribus nonnullisilluc
* commeantibus.
.
\
17. Sentio equidem multas interrogationes apud
, ,
vos q u i auditis commotum i r i ab boo sermone.
* ' A l i i autem ne sibi quidem persuaderi patientur;
* ,
i d quod probe agnosco, d u m m e a c u m v e s t r i s c o m
' paro. N a m neo ego auditis statim credidi; per
'
otium primo haec intellexi, deinde vero et multa
, .
'

interrogando cognovi. Sed i t a facile fuit volenti

,
decipere; et sic l u p u m sequebantur oves, quasi
,
neminem unquam vidissent pastoremjneque ejus . ;
dem Yocem audissent. Quid vero? nonne ab heri
; '
et nudiustertius egregius bic pastor erat ? nonne
^ ;
ipsius episcopatum inordinatiun sciebant ? R e m
' * ,
oerte b a u d obscuram neque nonmanifestam p l u r i {, ' b u e : etsi autem b a u d omnibus, sacerdotibus certe
*
q u i ordinationem ab eo susceperunt. Alterutrum
itaque esse oportet: enim nesciebant, q u o d Q ,
;
est incredibile, Dam q u i ignorare poterant, q u i
, experti sunt? vel aliter, i d est, rem sciebant; et cur
, ; yi
sic m a g n u m cbrismatis negotium spreverunt,
'
atque ab eo gratiam suscipere putarunt, q u i n i b i l

sanum babebat? Praesertim quia sunt nonnulli,

q u i t r i u m episcoporum successionem viderunt, et
, *
n u n c m e q u a r t u m ; q u i e t i n s i g n i a magni sacerdotii
, .
illis exponebam, sive obvia i n vestibus sive in be

matis o r n a t u : quae omnibus palam proslabant, ut
. ,
inde episcopum agnoscerent. Gradus etiam i p '
sis enumerabam, quibus is promovetur qui sacer
dotio functurus est. Heec, inquam, et bis plura

* ,
m i b i suadebant, ne me accurate tuteque rem a u .
disse crederem; sed imperitiam d a m n a b a m et
taedio babebam talia narrantes.Sedauditis sermonibus agnovi postea non temere fldem adbibuisse.
'.
18. N u m ergo videar, si sermonem confusione
,
spoliem, meum ad vos alloquium juste reflngere?
; ,
Atqui bujusmodi non est lex loquentibus posita.
' * *
Voluissem autem ab alio potius q u a m ameheec vos
,
/^ 6
audire, atque i t a i n abdito denuo reponere ora
*
tionem; publicarevero litteris boc negotium n o n
* ^ auderem. Ipse porro accusatorem me gerere baud

d i d i c i : neque judicare velim evangelico monito

obtemperans; nam u b i sormo volucer, i b i et dam,

.
natio alas sumit . Interim haec sunt acta, atque
, boc benignitatis genere nos grex excepit. Exterius
* I T i m . v, 22. M a t t h . v n , 1.
7
405
** . *

.
\
*
. " -
,
,
, '
I
'
* ' -
; '
406
A L A [CUS.
. *
.
,
,
*#.
'
fyh
'
. ' -
, '
' ,
* '
' . , , ,
fiv,
Wi,
potvrth
. " ,

L u c . x x i i , 31.
1 0
, -
R o m . m , 19.
nos liberis orbare minabator g l a d i u i ille MBvua

utrinque exacutue. Invidebat enim nobis Alanor u m p a t r i a m , et quasi de promptuario aliue
emergebat timor. Utique i n timore versabar, q u i
neque excogitare poteram, quemadmodum ea i n
re me gererem.
i 9 . A d hffic q u i d me existimatis tunc passum
fuisse, timidum sacerdotem et pastoralis atiif
ignarum? Danielille seniorum judex sedet, et turpis violentiee reos damoat; et illa v i m p a s s a d a m nationem vitavit. Et ubinam Danielis spiritus ? E t
tamen status noster yiolentior erat. Etenim S u sanoa nostra majus pudioitiae detrimentum passa
est,adjutori8 partim inscitia,partim ejusdem privatione. 0 infelix ego bomo, et grave j u g u m statim
expertusl A n potius jugum quidem suave est,
et onus leve, ego vero contumacius collum subd u x i , ideoque nec levitatem illius agnovi ? N a m
qui crucem bumeris n o n tulit, et i n m u n d a n a
ignavia versatus est, quomodo cervicem i n c l i n a n i
spiritum Patri commendet? Quandoquidem et ante
stabile i n bono fundamentum, calix proponitur et
baptisma. CaHidus bostis, et priscus adversariue
justum bominem expetit; neque enim illic tentare
p o t u i t ; at hominem per se vecordem, vorandum
etiam existimat. Quod si tales adversus nos est tenuiores et levibus quoque certaminibus s u c c u m bere solitos, quantus ille ingruet magnis atbletie,
et vere i n spiritus stadio currentibus ?
9
29. A d me quod attinet, i n perplexitatem proreus

i n o u r r i : non enim a d alium quemvis tali i n faoto
respicere p o t e r a m : neque aliquis pater aderat,
neque major frater, doctrina et experientia probatus, q u i consilium suppeditarent. Eratque plane
supra meam intelligentiam negotium, ac majore
indigens vereque vestra, pater et fratree, spiritali discretione. Neque ipse ignoravi, quanquam
haud noveram fore ut ahquod ejusmodi opus ille
aggrederetur. Et otium interposui studiose, donec
non sine prudente experimento suffragium ferret
communis illorum q u i Evangelio preesunt eeqaabilitas. Sed barbarica incursio, et insana vis, et n e gotii neceseitas, et infelix m e a a vobis absentia
tanquam ab A b r a h a m i sinu, eerumuee molestiam
gravavit. Quin et causas, si avetis audire, d i c a m :
Si irrita est, aiebam, illa quae creditur ordinatio,
tu quidem canonice ordina. Sin i d agere renuis,
sine eos sacerdotio fungi q u i utcunque se ordinatos existimant.Atqui boc nequaquam ille, aiebam,
feret u n q u a m , neque bie permittet sacerdotio
fungi, q u i et factum eegro animo fert. Ordinare
autem quidni cunctarer, neque timerem q u o m i nus forte iterum ordinare viderer ? quod sacra lex
vetat: Nam qusecunque lex loquitur, iis q u i i n
lege s u n t l o q u i t u r . Proptereaque iterata ordi10
407
THEODORI ALANLE EPISCOPI.
natio, dummodo quis canonice antea ordinatus

fuerit, apud nos agnoscitur. Quis ordinationem existimet ah eo tieri,qui gratiam non accepit
q u a m vicissim impertiatur?
2<. Atque haec i n transcursu, prout sacra doclrina tradit. Sed quod absurdius est, videbatur
illis satis i d esse, qnantumiibet quispiam binc
faUeretur. Non boc igitur, sed quia i n legis violationem inciderant profane sacerdotio fungentes :
etsane insusurrabant surdis et carnalibus quae sunt
spiritus. Me tamen non tam insana illorum vtolentia, quam urgens rei necessitas, p e r m o v i t : Nam
messis, inquit Evengelium, multa ; operarii autem p a u c i " ; quamcunque demum quis dicat
hanc messem,et quoscunque hos operarios. Audio
enim peregrinatos fuisse aliquando etiam patriarcbas illos, q u i et sibi panes babebant, et jumentis pabula. Neque profecto nos rejicit, corpori licet
terraeque deditos, bonus ilie agricola; pastores,
i n q u a m et greges, et congrue alteri alterum assig n a t ; tali, i n q u a m , messi, tales operarios. Ego
igitur ita comparatus eram, ut nibil absque vestro consilio essem acturus.
461
om
'.
" ,
,
' *

, ' -
ixsi-
' , , ,
*
1 1
, '

, ,
.
,
22. Sed quia nemo v i intermedius erat, et pro

'. ,
perans negotium urgebat; n a m Ecclesiae c o m m u -
nitali periculum impendebat, cunctis ita infirmis,
, nulloque ad sacerdotale officium idoneo j a m ex,
'
stante (dicam, et vos m i h i indulgete) : non sine
( , ) .
examine, nec cito, sed tamen manus denique bis
,
i m p o s u i : docens primo ut suam priorem senten- ^ ' tiara damnareat, et ut misericordiae operibus
,
Deum pro viribus placarent; neque omnes ordi ' , '
navi, s c d q u o r u m vita dignitati non repugnabat;

*
denique, quod pluris interest, igaorantice illorum
.
indulgens, quidquid majus perfectius deerat.
,
Hffic si forte haud digne acta sunt, c u m venia vos

corrigile; ego eaim i n numero vestrorum discipu *
l o r u m uie esse proQteor. Quod si sero et post
, * ;
factum interrogo,quid agam?cumetlonginquitate,
, .
ct necessilatc, et i n bis perplexitate gravatus
, ' fuerim ? Constat autem, c u m nunc interrogem, ne , ' ,
tum quidem i d omissurum : neque ante interro yap gandum, aliquid acturum, si certe ambiguum
; '
foret. Quidni enim, c i i m nunc post factum i n , .
terrogem ? U l r u m vero res heec haud omnino pro- ^ ,
cul scopo vestro spirituque sit, vos ipsi statuite.
Atque hrec ita sunto.
.
' ,
23. Qua; autem populus Alaniee mala alit, quis
ego sum q u i eis mederi coactus fai praedicalione

;
mea? Nanj si exhibere Domino populum electum
,
destinatus sum, cur ego de spinis ficus colligo, aut

; ,
;
de rubo u v a m , ut ait S c r i p t u r a ? Nunc intelligo

,
evangelicain parabolam, quando semen quidem
,
bonum est, sed tamen haud pura zizaniorum inde

spica c c n s u r g i t : prseter quaui quod illic quidem

post semen intervenit ignavia, nobis autem pejus
11
11
Maith. , 37.
1 1
Luc. ,
"
ANALICUS
409
ovTy.Kou
410
accidit, quod ipsa seminatione vitium gliscit*

Tum et reliqu congruunt parabolae partes: i n
*
spinis lit seminatio quee quidem olim evuls s u n t ;
at fidei verbum alicubi prorsus sufiFocatur: inter ' *
d u m etiam c u m jpsis spinis nascitur: item for

tasse affectione quadam fit et i p s u m spinosum.
*
,
Melius certo foret, s i ab eo q u i ignem venit mit ,
tere i n terram inflammati, statim spinas combure

r e m u s : si ope ejus, q u i gladiuin pariter venit

SxAiiv . mittere io terram, funditus haec excideremus. Kt
fthv , ,
quidcui pura terra, purum semen, custodes vigi 0 y o p o i , ,
les, aurea messis raessor, robustus. tamen
*
nuoc res se babent, baud equidem ad centuplicem
TJ usque fnictum postulem virtutis viribus extendi;
' neque ad sexagcsiuium optem provebi, sed satis
' habeam, si quatenus pbysicis regulis licet, trice ,

simum fructum opera exocquet. Imo ego vereor,
^t/aryytov . ' ne fortc manum, quidem metens impleam, neque
, ,
sinum q u i manipulos colJigo Sim sane tardior
* post alios, quanquan non omnino desperans, i n , , felix ego pastor non beatus. Quippe q u i super
tecta serentcs p a r u m fructus effecimus, nempe

' ,
illos lucrando q u i matrem omnium malorum hae ,
resim vitaverunt, et yerbum pro \iribus messue ,
runt ; nisi forte et his pariter insidiati sunt aeris
,
aves. Heu m i h i , quia spinas et tribulos campus
!
geriuinat! danmationem scilicct ob recessum a
,
Deo, d u m spinosum errorem vagus grex sectatur;

d u m fornicatur n o n i n ligno solum, uti scriptum

*
e s t , verum eliam i n l a p i d i b u s cunctis etaquis
* , Q d u m n o n sculptiliaadorant, sedquosdamdcemones
* , i n locis excelsis.
18
.
'.
*
/*
*
'

Tiy
",
, -
; " /j
"
.
'.
"
J e r e m . III, 9.
24. Cbrisliani nomine tenus sunt A l a n i . Quodsi

alicubi est pars Jacob a l i q u a , inimicus bomo
zizania superseminavit. Nam etsi i n senectute,
Sara tamen peperit; sed insectatur Isaacum
Ismael. Et quis est Abrabam q u i famulam Agar et
hoereseos serviles tenebras, domo procul ableget ?
Est m i b i quoque pusillus exercitus, quem Deus ab
intellectuali Pharaone eripit. Hunc ego ducto, n o n
quidem ut alter Moyses, sed tamen ducto. Se !
iEgyptii tribunl persequuntur, nempe animus
furens ceedi inhians, et terrenarm rerum cupiditas; quae suadent ut c u m alienigeni,commaculent u r ; denique obliqu mentis volubilitas ad absurdas quasdam opiniones, minime ut plerumque fit
renitens. Et ubinam est nebulee columna, quae separationem preestet ? vel quomodo gentium recessit
mare ? Heu m i b i , c u i pascere greges commissum
esl de baptismatis lavacro ascendentes! Pascitautem bos potius infidelitatis mors. Ore quidem,
eegre dico, confitentur a d salutem ; neque tamen
antea credunt corde a d justitiam. Simile est i l l u d :
Periit religiosus ab bac terra m e a ; neque beec
m i b i stationis requies est.
25. N u m ergo surgens abibo? Vereor ne forte
THEODORI A L A N M B K P I 8 C O P I
h o c m a l a m participem. Num enim sumego A i x i i a s ?

Hic quidem c u m Achaabo famularetur, genua
tamen Baali non flexit . Metuo etiam pusillee j u storum s o r t i ; n a m virga i m p i o r u m commovetur.
Quid f a c i a m ? Ubi Jesu flagellum, ut Patris domus
purgetur? Odi ecclesiam m a l i g n a n t i u m : eed i n
hano projectus fui, q u i sacerdotium temere assumere ausue s u m : Nonna odientes te, D o m i n e ,
oderam et super inimicos tuos tabescebam ? Gur
maledictioni i l l i audaoter me objeci ? GoBlum
neum reputatus ego s u m , terra ferrea neque
arata neque sata haereditas m e a . Quisnam Paulus
rursus bos parturiat, donec formetur i n eis C h r i tus? Notbi adbuc et non fllii, q u i a fascinavit eos
8atanas, ne quia T e r i t a t i forte credat, atque ut
sint deinceps infidelitatis filii. Iram timeo, revera U
enim sunt vasa irae a d perditionem formata. H e u !
ferarum dentes video, oum furore rapientium
euper t e r r a m ! Nam meorum ineignia veluti sunt,
homicidia i n primis et alia mortium genera. Heu
Dathan atque A b i r o n m i h i i n b i a n t : et quis adest
A a r o n , ut Deus miracula edat ? Sacerdotii dignitas
oonculcataest,et quis adestSamueJ, ut Deus injuriamceusibimetillatamreputet
? Iuvocabantenim
i l l i Dominum, et ipse exaudiebat e o s : i n col u m o a nubis loquebatur eis. Nempe ego sacrorum
testimoniorum custodiam serio observo. Fortasse
aliqis calvitiem quoque irridet, si forte pileo me
exuam, ut c u m fide haud velata sacro munere ftingar.Quis aderit ElistBus ut oulpam ultio m o x snbeequatur? E l i dieipulum audacter me d i c a m : ^
sed n o n idcirco Eliseeus s u m . Et gratiam quidem
suscepi, sed n o n idcirco extra caducaruin rerum
Impctum sum, neque i n pacem extra omnem a n i m i
perturbationem ingressus s u m . Et q u i d m i r u m , s i
rursusMoyses d u x sit, et nihilominus itinerantium
m e m b r a i n deserto ceciderint ? N a m ex vocatis
pauoi sunt electl.
u
ALANICUS.
4lt
' ^ J j i '
' , Tj
.
' . ; *, ! '
'
, , ,
^ ;

, , ,
. *
,
,
' -
* x o l ;
,
; '>
,
"*
.
,
, '
vf . ', ' *
'
"
, '
'
. ,
;
.
26. Sed quousque i n bis dilatabo orationem, et

non l l l u m potius scopum attingam ? nempe ut
rogem pastorem m e u m , et fratres simul deprecer.
Utique ex ventre inferi audient clamorem m e u m .
Eleva ad Deum oculos, pater: sanctas extende
manus, unde m i b i sacerdotii gratiam postulasti.
Pete nunc ut cursum consummem, fidem servem,
p r t B v a r i c a n t e s doceam vias Domini, irreligiosos
c o n v e r t a m : si quando heec nobis Dominus beneficia addat. Ferte i n boo opem patri vos quoque
amantissimi fratres: c o m m u n i ac p r i n c i p i pastori
commendate me, q u i regi potlus q u a m regere i n digeo.. Fortasse recordabitur m i r a b i l i u m s u o r u m
is q u i parvulos custodit: fortasse memoriam faciet operum suorum, q u i terram inaquosam i n
a q u a r u m scaturiginem mutat. N a m si exsiccat fluvios Etban, et terram fructiferam ponit i n salsuginem,idem nihilominus d a t m e l sugere depetra,
" I U R e g . x v i u , 3.
'.
; -
, . *
*
, ,
^*
,
, . *4*
' . **;,
* *

**{
TRBODOKUS ANDIDENSIS.
443
'
,
,
'
, ,

414
et de lapide duro eleum. Quis acit, a n pro urtica

et herba inutili, myrtus et cyparissus ezsurgat ?
Modo i l l e q u i arida ossa rursus compingit, vitamque inspirat, i n nobis quoque gloriflcetur. HflBC
est mea a vobis postulatio : ita c u m lacrymis de
precari n o n desinam. Date m i h i banc gratiam,
petitioni huic annuite, vas electionis, Dei os,
prime o m n i u m post p r i m u m , luminaribus
m u n d i verbum vitae preebentes.
Diximm supra Theodorum sub patriareka Qermano II claruisse; quo videlicet tempore ConstantinopoliSj pulsis Grxcis, in Latinorum potestate erat. Beapse Theodorum in primo adhuc inedito oputculo, quod ad fratrem natu minorem scripsit, ait f. 1 : , '
: Et f. 2 '. , ,
, . Nimirum patre nostri Theodori creato epiicopo, uxor religiosam vxtam sectata est. Adhuc Theodorus depatresuo :
. , * Revera Alicano . 9 indieium
e$t, Theodori patrem in borealibus illis regionibus episcopatum gessisse; quare et verba
non tam pairiam fortasse guam dicecesim denotant. Illic etiam complvra Theodorus dxcit de suis
litterarutn studtis, quarum minori fratri magister fuit, et de libris etiam poeticis lectis loquitur, nec
non de composUis. Et quidem dum in barbaricis regionibus versaretur,
, . Interim vero dit $e dd infulOS fuiSSC VOCdtum ;
,
DOMINl M C C . . . (?)
THEODORUS
(Ang.
ANDIDENSIS
Mai Bibliotb. nova PP. tom. VI, p . 545.)
Portremum hono reeervaveram Tbeodorum Andidensem, quia verebar,ut huic forte capiendo tomus
suffiemt. Nunc moree longioris impatiens, tot Theodororum agmen boc Andidensi concludam: cujus
brerem o p p i d o ac prope nullam biographicam notitiam tradidit Allatius i n diatriba de Theodoris
n . X C Y I l . In libro autem Contra Greygtonum p . 519, ubi locum ejus recitat, awciorem dicit non recentem, sed satis antiquum. Heec tantum Allatius. A t Lequinius in Or. Ch. 1.1, col. 1030, nomen h o c , a p u d
A U a t i u m De eoncensu lib. m , cap. 15, a ee lectum ponit inter episcopos Andidorum, qu fuit urbs eecundfB Pampbyliae; neque tamen eetatem ejus definit. Dicitinsuper scribendum esse , ut est i n
notitiis episcopatuum, pro ' ; quod baud recte opinari videtur Lequinius; etenim i n tribus hujus
operis codicibus Vaticanis, constanter ' scribitur. Quin adeo Basiliam quoque Phyti episcopum
(in Ptarygia Salutari)cui suam hanc lucubrationem Theodorus mittit,ignorat prorsus Lequinius i n P h y Um epiicopologio, Or. Ch. t. I,col. 844. Quamobrem ne ex Basilii quidem utpote ignota aBtatelumen ad
T h e o d o r i atecolum cognoscendum accedit. SaneTheodorus noster n . 5 ad magniBasiliitractatumquemdam liturgicum provocat; sed quia i d scriptum non magno Basilio, sed Germano (primove a n sdenndo f) Byzantino patriarchaB bibliograpbi t r i b u u n t ; binc saltem appareret Tbeodorum nostriim pnedicto certeopere esse recentiorem. Verumtamen, quia putatum Germani opus yalde fuit interpolatum,
jam nescimus quid Basilii, q u i d Qermani, q u i d aliorum antiquorum aut paulo recentiorum in eo cinno
tpersit: ideoque a d ferendum de Theodori cetate j u d i c i u m p a r u m ea l i b r i nominatio prodesl. Igitur i n
*o/a adbuc Allatii affirmatione acquiescendum est,quod h a u d recens auctor sed satis antiquus s i t h i c
Xheodorus. Ne autem d i u de ipso opere loquar, cujus dignitas et utilitas per se ipsa legentibue innotacet, d i o a m tantum me id reperissa i n tribus bibbotbecos Vatioan codicibus, nempe 1. i n 850, bombycuio, aseculi ferme duodecimi. 2. in 430, ahartaoeo, sed bonn nitidasqua scripturee, cujus textua ab
iilo prioris oodiois in pauois diifert, 3. in oodioe 932, item ohartaoeo, ted aatiquiora; in qno qaidem
o m i U i t u r exordiuw, ut infra suo looo dieam, Tarumtamen in textu permultae sunt additiones ao yarietates. P r i m u m codicem ao tertimn viderat AUatius(nam de secundo silet),laudatosque ab eo l o c o s i n -
415
THEODORI ANDIDENSIS
416
fra nos adnotabimus. Titulus autemoperis ille est, quem nos typis impriminus : niei quod mendonn .
i n eecundo codice Nicofaus scribitur pro Theodoro, librarii niinirum , qui tunc fortasse d e
Nicolao Cabasila cogitabat, cujus liturgicus commentarius j a m d i u editus subsequitur i n codice post
i l l u m Tbeodori.
Parergon
de alia sacrx
missx expositione, et de canone 44
Nicxno.
Stepbanus Aldoensis, anno 1670 factus patriarcba Antiochenus Maronitarum, et anno 1705 vita defunctus, ut tradit Assemanus i n Catalogo codicum Or. Vat. t. III, p. 503, complura ingenii atque i n dustriflB suae monumenta reliquit. nempe Annales orientales ; de origine Maronitarum ; horurn v i n d i cias ; item de metro carminum ; nec non Orationale juxta r i t u m Maronitarum, ut videre est i n n o s t r o
pnedicti Catalogi supplemento Script. vet. t. V. codd. Syr. 392, 393, 394, 395, 396, 397,411, 444. Quod
vero ad rem praesentem attiuet, in carsciunico apud nos codice 400 continetur ejusdem Aldoensis
magnum opus de sacrificio missae. duobus tomis conaprehensum, quorum tamen primus deest. S e d
ecce, fortunee beneficio, desideratus hic carsciunicus tomus, suppletur ab ejusdem interpretatione
Latina, quse in codice Vaticano 7410 conservatur. Reapse c u m totum opus in decem partes (seu candel a b r a , ut Orientales malunt dicere) distribuatur, sex quidem priores partes i n Latino continentur,
quatuor vero postremae i n carsciunico : quo fit ut ab utroque conjunctim codice liturgicum boc
Aldoensis opus nobis totum suppeditetur. Quisnam vero fuerit Latinus interpres, codex non docet;
eed suspicari licet de Petro Benedicto illo S. Ephraemii notissimo interprete. Namque Naironus apud
Aesemanum, loco supradicto, affirmabat Romae se queedam Aldoensis exemplaria accepisse a Petro
Benedicto Maroaita commodata. Et nos quidem ab Aldoensis opere typis tradendo, moles, ipsa
deterret; nihil tamen retat, quominus bujus tenuem saltem imaginem delmeemus.
Etenim operis partium decem, ut diximus, i n plures unaqueeque tractatus subdividitur, bique rursus
i n sectiooes, tantaque est argumenti abundantia, et tam copiosa tractatio, ut n i h i l bac super re indictum relinquatur. I. Pars de missafere generatim, i d estde ejus nominibus, definitione, partibus, etc.
II. De loco conveniente celebrandae missa?, i d est d e ecclesiis, earumque partibus, altaribus, supellectile, etc. III. De sacerdote missoe ministro, et de sacerdotii gradibus, officiis, etc. IV. De prceparatione sacerdotum ad missam, vestibus, etc. V. Singiilatira de missee partibus. VI. Adbuc de reliquis
missffi partibus.Hactenuscodex Latinus. Incarsciunico autem,parte VII. Prosecutio estordinis missse,
scilicet, de pace danda, et de altaris velamine, nec non apertione mysteriorum. VIII. De consecrationc
sacramenti, quod est secundum missae segmentum. IX. Designaculo crucis supercalicem, de Oratione
Oominica, et sacramenti elevatione X. De fractione specierum panis, et aspersione sacratissimi sanguinis super illas, et de sacramenti distributione fidelibus.
Jam vero i n tractatu tam ubere, multa esse bona et utilia, et quandoque etiam peregrina, quisdubitet ? Imprimis testimonia clarissima de Cbristi corpore i n Eucbaristia praesente, et quod Ghristi ipsius
institutoris verbis fiat consecratio. ltem de Petri et Romani pontificis primatu, quem summis viribus
propugnat, et ad universam Ecclesiam, prout i n Florentino oecumenico definitumest, extendit. (Par erga
Petri successorem profiteturobsequium etiam auctorlibrims. quem prsemanibus habeocserimoniaxum
Ecclesise Maroniticee, ubi i n prologo dicitur Deus fundasse Ecclesiam ac stabilivisse supra patrem fidei
Petri). Deinde de patriarcbatu AnUocheno agit Aldoensis ; de SS. i m a g i n u m veneratione; de vestibus
atque ornatibus pontificalibus, etc. Postremo copiose disseritur de trisagio, cujus etiam celebre additamentum qui crucifixus est pro nobis, in Ecclesiis Orientalibus vulgo usurpatum, Aldoensis tuetur;
non a d Trinitatem tamen relatum, sed ad Filium ; imo non additamentum tantummodo, sed trisag i u m totum, ad solum F i l i u m ab Orientalibus referri narrat ; secus vero a Greecis et Occidentalibus,
qmisso semper additamento, i d ad solam Trinitatem referri solere : q u a distinctione adbibita, pacem
Ecclesiarum circa banc controversiam conciliari posse judicat. Interim pro illa ultima parttoula
profert testimonia 1. Ephreemii, patriarchse Antiocheni. 2. Joannis Maronisitempatriarcb Antiocbeni.
5. Dionysii Barsalibi, Amidensis episcopi; 4. concilii Armeniorum Tarsensis. 3. l i b r o r u m liturgioorum.
Concedit tamen Petrum Fullonem sensu hseretico i l l a m clausulam usurpasse ; atque hinc o r t a m
totumejus rei odium etdisceptationem. Heec d e patriarcba Maronitarum. A l i u m v e r o q u e ingentem
commentarium liturgicum Nersetis Lamprunensis, Armeniorum saeculo duodecimo episoopi, LalinsB
item Ecclesi reverentissimi, alio nos tempore fortasse exponemus.
Notissimus est canon UNiceenus Arabicus, cujus clausulamde Romani pontificis auctoritate sapra
omnesetiam patriarchas,ponam accurate traoslatam ex Arabico textu,quem recitatCoptue Ben-Assaii,
saeculi x u Monopbyeita auctor, i n codice Arabico Vaticano 151, u b i ejus tractatuscononicuslegtior. Is
ergo i n parte i , cap. 4, postquam dixit, p r i m u m , uno et oaput, patriarcbarum esse Romanamidiserte
ecribit: Sicut patriarcba imperio et auctoritate erga sibi subjectos prttditus est, ita Romffi Domnue
4i7
COMMENTATIO LITURGICA.
448
auctoritate erga omnes patriarchas pollet: quoniam ipse primus* ett, tanquam Petras; qnatenas hio
videlicet auctoritate superomnes Christianitatis proesules fruebatur, et erga multitudinem, e x q u a i l l a
c o n f l a t u r : utpote Christi Domini nostri successor, populo ejus Ecclesiisque preeposilus. (Et sic Leo
noster magnus, serm. r v , 2 : Petrus cunclis Ecclesiee Patribus prmpositus. Et Joan, CflBtariensis i n
inedito opere de CODC. Cbalc. dicit ipsum Leonem caput episcoporum).Quo canonepost Goptum Ben
Assali usus est etiam Naironus Maronita i a Evoplia^.
276 et293. Preeter illa quee de primatu Romano
disputavit alter clarus Maronita, Abrabamus Eccbellensis, i n tractatu De origine nominispapas. A d d e s i
quaeS.AnselmusLucencis amplissimede hac re scribit l i b . l e t l l . in sua collectione canonica, cujus
nos utiuos edidimus. Adde item duo nova testimonia i n nostris Augustini sermonibus Vaticanis LII, 4
et CXX, 13. Denique Casin. Parisiensis serrno XXIII, q u i a nobis i n item c o d . Vat. Ottob. 977, f. 262,
Jegebatur, ita concluditar. GommuDicet Petro, q u i vult partem babere c u m Cbristo.
t
'
THEODORI EPISCOPI ANDIDORUM

BREVIS GOMMENTATIO
DE DlVIN.ti LITURGL*: SYMBOLIS AC MYSTERIIS
Composita
bortante ac postulante Deo charissimo episcopo Phytice Basilio.
1. Multi q u i sacerdotii officio funguntur, sciunt

equidem et confitentur, ea quae in divina liturgia

fiunt, figuram esse Salvatoris passionis, et eepul

turae ac resurrectionis Salvatoris Christi DeinostrL.
*
Quod autem ejusdem qnoque salutaris adventut
et incarnationis p r se ferant consequentem noti , '
tiam, j a m inde ab initio, conception~s ejus, et n a ,
tivatis, actaeque per triginta annos vitae; nec non
*
et lpsius Pra3cursoris,et Christi i n baptismate m a , |3
nifestationis; praeterea et electionis apostolorum,
* ' /,
et triennalis patratorum miraculorum temporis*
,
quaeipsi invidiee et crucis causaexstiterunt; i d , i n (al.
Cod. )
q u a m , haud scio cur isti, ut puto, igncrent. Atqui
o u T , .
ne corpus quidem illud appellabitur quod caput
' ), ,
tantummodo habens, pedibus ac maaibuealiisque
- membris careat. Sane quod corpus perfectum sit,
. , quod iuimolatur, audi Cbristum i p s u m dicentem:
\ > , *
Accipile, luanducate, hoc est eorpus meum
. ' 3
Sed nec acUe vitae imago probabilis a quoquam

describelur, nisi ab initio res quae nativitalem
oocti, $ comitatae sunt, et quae i n m e d i o cursuevenerunt
^, ,
etquee i n iine contigerunt, adnotentur. S i ergo re,
.
humanee ita conectuntur ut sint plane inter se c o .
,
pulatee atque involut, quis ca, quae divinus Spiri
,
tus figuratacrepresentat,taoi imperfectam i m a g r
'.
M a t t h . , 27.
TBEODORI
ANDIDENSIS
Oem habere dioat? ErgO ne bujus quidem Vivifici /

oorporie per omnia aimilia imago, m a n c a ullate
y a i V (
n u i comperietur, neque ullo membro destituetur*
Yerumtamem q u i a adoperata sunt d i v i n i Spiritus

,
oraoula, et quia sub brevibus s p e verbis atque
' '
figuris, multffi sensuum difficilesque intellectu d i ,
vitiaB comprebenduntur; i d , i n q u i a m , n o s t r a eeta&
t U bomiuibus purgatam mentem minime baben ,
tibus, offenditnebulas, et imperfecta esse quae sunt
* ^ 9
, .
perfecta suadet.
2. Quod autem prolata heec indubia veritate
* " .

verba, maximis demonstrationibus firraissime f u l ,
oiantur, inde fit exploratum, quia graphica sacro ,
r u m evangelistarum historia, tanquam ab ipso
Ghristo Deo nostro inepirata, sic j a m inde ab ejus ,

COnceptione,
Utitur
imaginibus
VOCIS
et v e r b i , , ,
amici et sponsi, lucernee et solis, usque a d poetrem a m Cbristi i n coalos asoensionem, et ejusdem
Ulbic novissimo reditu, non sparsim neque abrupte,
sed simul omnia complectitur. C u i rei sapienter
mentem intendentes i i , q u i primitue poniiflcali
munere digni fuerunt, et q u i post eos sancti P a ^res exstiterunt, usque a d tempora quibus orta
sunt magna l u m i n a r i a , et ecclesiarum Dei dificatores, Baeilius, i n q u a m , et Joannes Chrysostom u s , p r i m i pontificis circa ritum hunc mandata,
eanoto Spiritu deducente, exsecuti sunt. Queenam
autem heec mandata fuerimt ? multa quidem et
alia, sed praecipue quae a d purgationem nostram
et quasi reditum i n vitam pertinent: Accipite,
manducate, ait, hoc est corpus m e u m . Nihil c
enim vetat, quominus denuo necessaria haec verba
repetamus. Et paulo post: Hoc facitein meam
commemorationem. > Igitur tantopere cordi fuit
nis beatis commemorationem Cbristi facere, ut et
oorpus per d i v i n a symbola iocolume perfeciumque
oonficerent, mente atqae anima prffiditum, injecto
*n massam fermento, et substantialiter deitatepleD n m ; adeo ut q a i digne participent, sancbficationeetgratiadonentar, magnaramque passionum
medelam consequantur.
3. Sed enim tertia quoque accedit preedictarum
rerum confirmatio, q u c u m eacra liturgia ecclesiis Dei prjpclare pieque tradita est. Quaenam
T e r o haec? Sacrarum n i m i r u m imaginum ope col o r u m exbibitio. In bis enim incarnationis Ghristi
Dei nostri mysteria omnia a religiosis bominibus
cemuntur exposita, ab archangeli Gabrielis a d virginem adventu usque a d Domini i n coelos assumptionem ac novissimum reditum. Habes et a l i u m
(i) Hoc dicit secundum constantem Griscorum
sententiam ac ritum consecrandi fermentalum ;
quem ritum n o n improbat Latina Ecclesia, i t a
tamen ut a Gnecis vicissim azymum nollet d a m n a r i . Itaque paulo vehementius loquitur S. Petrus
Damiaoi i n sua prclaia et religiosissima canoais
missfie expositione (n. 1.) a nobis edita Script. vet.
t. V I : Panis fermentatus non debet offerri insacrificium, tum ratione facti, tum rcUione mysterii*
Grcecx tamen in suo pertinaces errore de fermento
, ,
, -
,
*
, ' , '
rt
, ,
'
'
'
, , ,
,
*1 -
( ) , -
.
\ *
,
; '
(2)
conficiunt. Verumtamenidem Petms oemet e m e n dat aut explicat i n Collectaneis tom. oit. p . 243,
c u m nostra adnotatione.
(2) Grteci p r i m a Quadragesim Domioica festum vtnerationis imaginum celebrant, aobiitulo
, ob eaui dogmaticamdisciplinam i n aeptimo concilio definitam. De quo festo mult extant homiliaB, quas inter memini me legere M a carii Cbrysocepnali, e t a l i a m i n collectiona A g a p i
monacbi Cretensis.
COMMENTATK) LITURGICA.
4*1
rtv
.*
xal
(3).
sine
exceptione tettem, quita a 4 i l l a m totiueoorpo-
r i s i n divinis m y s t e r i i s u n i o n e m e l
coDjuactionem
deducit, magnum dico inter tbeologot Gregorium,

q u i i n sermone de Christi natali, non solum e a q u
,
nativitatem comitata sunt, verum etiam totius
,
dispensationis res conexuit. Rursusque i n ter ,
mone de Pascbate et resurrectione, ea q u i n na *
tali dixerat, loco suo n o n commovit. Quod ut
, $
apertius sigoificet, talis, inquit, fuit geniti Christi
, * nativitae, talis et ejusdem paiai sepultura. P r o ,
pterea principaliter juxta prflesenteiu tractatum,
, .
nunc tidelis omnis scire debet a divin liturgi

universo ritu, i l l a m ipsam totam dispensationem
(4)

salutaris condeecensionis veri Oei ac salvatorig

nostri Jeeu Cbristi, uti dictum est, per ea quflB
-

) fiunt i n eodem ritu mysteria, symbolice
ostendi;
quanquam difficile est, circaeingula q u D o m i n u i
, ,
egit, vei Judasi contra eum gesserunt, unum eum ^ (5)*
demque opectare i n symbolis actum. S e p e euim
kf u n u m aliquld i n d i v i n a nuno liturgia operatum,
, ,
de duobus vel tribus tuno temporis actibus intel
o f ligitur, ad eoeque refertur, sicut i n sequentibus
*
fiet olarius.

4. Eoce enim divina et saera mensa et pro strato

coenaculo accipitur, et preesepe appellatur, et se, ,
pulcrum quoque Cbristi Dei nostri vocitatur. Et
(6). , tamen baec pie cogitata et aocepta, nullatenus
,
rectae religionis doctrinam Jaedunt, tunc prcesertim
, Q cum propositus sermo temporis propria et accom09
xai

modata requirit. Et simibter ceetera. Quare t i
*
quis eorum qui sacra dignitale cluent, bunc meum
,
legens commentariuni, forte aliqua abs quovis ali
,
ter nominata comperiet, et non secundum nostram
- ,
efepositionem, ne, queeso, miretur,dummodoet ista
*
rectoe religionis doctrinam respiciant. Multa
*
enim illius quoque temporis admiranda fuerunt.
,

Et fortasse sacris divisque apoetolis, ipsieque a
/ , ,
Deo inspiratis Patribus, quod nnnc uno nomine
*
comprehenditur, ut diximus, tunc ad plura referre
, placuit. V e l etiam boc necessarium illis visum est

nempe utmajora et summaria saJutis nostrae do,

cumentain divinam mystagogiam insererentjuxta

sanctorum evangelistarum
traditionem. Horum
#i
~
->
~
quippemanifestum prfflcipuenegotiumstudiumque
' n i h i l aliud apertius demonstrat, quam quod de
sancto Spiritu Maria semper Virgo et Deipara con
cef>erit geoueritque consubstantialem seterno Patri
|3 ^
F i l i u m ao Verbum ; cui deinde baptizato testimo * nium dederit vivifious et consubstantialis ejusdem
.
[al,
COd.
(3) SS. i m a g i n u m venerationi addictissimi

Otteci sunt, eorumquaB eeclesiae hispassimornant u r . ^ c e t i a m i n Occidente toti templorum parietefoliaatudiosiuevenustabanturVeterisNovique
Te$(UDenti et martyrum sanctorumque virorum
p/ctif bistoriis ; quemmorem in hodiemarum ecd e s i a r u m parietibus n o n ita frequentatum dolemus. Certe n u l l u m decoriusornamentum,autpop n l o C b r i i t i a n Q edocendo aptiue, adhiberi posse
(4) Hinc tantummodo incipit codex 632.

(5) Sic Algerus scholasticus i n brevi opusculo De
sacrificio missce, quod nos edidimus i n tomo IX
Script. vet. ait JSolemnh celebratio totius missead
hoc instituta esl,ut memoriamepxrimat Christi venientis in camem etc.
(6; Concba sive lacunar GraBci altaris denotat
Betbleemi antrum seu praesepe. Ibidem autem
modo cceoaculum pingi solet, modo sepulorum
Domini.
%
423
THEODORI ANDIDENSIS
424
Spiritus. Postea propter triennalem miraculorum ** w cursum, Judseorum invidiam incurrisse, et a disci- ,
pulo proditum, illusumque et crucifixum, sepulcro
, *
conditum, denique i n vitam revocatura, i n coelum
, conscendisse, et judicem denuo veuturum exspe * '
ctari. Quce omnia perspicue divina liturgia sistit
,
pereaqusein ipsafiunt, secundum Domini tradi, , tionem et mandata singula.
)'.
5. Verum heec quidem tan<(uam adumbrata
\ //
queedam f uturarum rerumproponuntur descriptio.
*
At nostra particulatim rituum Dei gratia statuto , '
r u m explanatio, quantuni intiraussimumingenium ,
nostrum valuerit, vim interim eorum p a l a m faciet,
, *
q u o r u m syiubola intellexisse arbitramur. Neque
,
enim raente talem tantumque conatum concepimus,

utpote nimis contemplativum, ut fortasse i n cun *
ctis nostrae audaciam expositionis ostendamus.
,

Imo et diserte veniam a legentibus imploramus,
, quos soire volumus, nos obediendi preecepto obse ,
quentes, vel potius viro per omnia Deo amabili ad * '
hortanti cedentes, negotium ultra vires audacter
, * a g g r e d i ; non autem scientia inflatos, res humano
.
nisui intactas attingere. Quod si q u i d vel circa

pontificalia indumenta, vel alia aliquot i n ecclesiee
, .
more posita, sermo noster praterierit, i d , inquam,
'
baudabsque causa factum est. Gum enim b a r u m
(7)
,
rerum, scriptam quamdam sub magoi Basilii n o *

mine interpretationem invenerimus, de iis dicen , d u m a nobis non judicavimus. Quamobrem, circa
i l l a e t i a m de quibus loqui jussi fuimus, s i q u a n d o ^ , invenire nobis licuit praecedentium Patrum a l i * ^ ,
q u a m expositionem aut declarationem; ad hanc
*
potius bortatorem noslrum episcopuin ablegavi ,
m u s : d u m nos interim quietum tutumque silen
t i u m tenere maluimus. Sed agesis Dei benignilati
et hortatoris nostri precibus contisi suseeptum
proposilum aggrediamur.
6. Initium doctrinoe arcanee, et sanctissimorum
.

symbolorum, illud ipsum spiritalis sermo propo (8)

,
nit, quod tum bumana natura ceu quamdam obia |
tionem ex universa humana massa Domino Deo
*
nostro offert: tum propbetica gratia divini Spiri tus multis diversisque vocabubs sigoificavit, con ,
gruas operalo mysterio appellationcs imponens,
,
typis quibusdam ac synibolispreemonstratas. Sed
(9) . congrua et connaturalia nomina rei gestae modo
in Spicilegiorom. I. lV,quanquam fioe uiultatum.
(7) Verissime Theodorus noster dicit inscriptum
"
"i n cod. Vat' 790. f. 36-40, sctiptum
se vidisse divo Basilio opusculura de quo l o q u i t u r ; D Sedexstat
etenim no* quoque in cod. Vat. 430, postTheodori
aliud : ' . qilO Sotractatum legimus f. 151 : titulura excerptoruin
phronii defectus suppleti utcunque videtur.
"
(8) Sacramenta, etres simulet s y m b o l u m s u a t .

Verbi gratia Eucharistia, res est propter v e r a m
Christi prcesentiam: simulque, ut ait Critopulus

. Tura vero i n cod. Vat. 662, f. 238, cxstat
in Gonfess. eccl. cap. 9, symbolum
idem opus plane integruin sub ejusdem Basilii no . ^ mine, C l i m t i l u l o :
.
. Attamen n i h i l a l i u d id est.nisi cum varietatibus,quamopusculum illud subpatriarclineGerniani
(9) Prrecludendo eor.im o r i q u i panem euchanomine non semel yulgatiim, iniprimis autern i n
risticum typum tantum seu figuram corporis Chripulcherrinia Parisieusi Morelii editione. Richardus
sti blaspbemant, adest anliquisslmus quoqoa testis C y n l l u s Hierosol, i n Mystag. IV, 3 : ' f w
uoque Simonius codicem bujus operis habuit sub
* in typo (id Ct
speaeilii nomine, utait i n Catalogo p. 287, post notas a d Gabrielem Pbiladelpbiensem. Eiusdem gecie)panisdaturti(ricQrpu8A\aquenon
est
nerie a l i u d opusculum S. Sophronii edidimu8 nos
figura,s6*4 species, paais e i t ; sed ootpm tub epe-
GOMMENTATIO
>*
,
(10),
/,
"-
, ,

+k " ' ,

,
()
- '
.
'.
\7
'
"*
,
'
' -
' */ -
& ;
, -
cie pania. Pergit Cyrillus dicerc:

/
.
Jam ut longioquioris quoque natioois lestimonia

aliquot inandita nobisaccersamus, adestsapiens
ille Armeniorom episcopus Nerses Lamprunensis,
q u i in sacm liturgi;e explanatione, patrio serm o n e conscripta. p. 161, diserte ait: Panis fit
corput Chrisli. Similiter p. 389 : Spiritu sancto
operante, de pane fit corpus Christi. Item p. 397:
Maleria exanimis (panis) vitam susccpit: animatum idfuit, cui deeratspiritus
\symboluminrem
conoermm est: species corporis Christi, substanttafcter omnino Christi corpus e/fecta sst. Deniqoe j>. 4 6 8 : Per sacerdotis orationem descendit
Spintut ad speciem (panis) vivificandam. Quibas
iocis quomodo pars aliqua dubitationis restet,
prorsus n o n video Et diserte alibi, ut pergunt dicere R R . . MecbitaristflB i a Apologia
ro Nersete, venerabile dogma vcraciter t r a i t Nimirum, p . 158,pluribus verbis asserit n o n
figaram Cbristi esseEucbaristiam,8ed ipsum ejua
PATROL. 6 R . C X L ,
LITURGICA.
imponere, ita ut i p s u m oeabulom peracta myster i i symbola proprie denotaret, i d , i n q u a m , diviois

praconibus apostolis, sanctisqae Patribus curas
fuit. Itaque appellarunt panem, benediclionem,
oblationem, p r i m i t i a s : panem quidem, tanqaam
cffilestem panem, ipsum videlicet Christum, solidius ex propriis sanguinibus sensibiliter confeo
tum ab immaculata D e i p a r a ; benedictionem, utpole maledictionis primis creatis hominibus i m pactae exstinclionem; oblationem, tanquam ex
u n i versa humana massa munus quoddain Deo creatori ad sancta sanctorum delatum ; primitias denique, tanquam o m n i u m primigeniorum Deo
oblatorum rem sacratissimam et sanctissimamHanc igitur benedictionem dictam, atque oblatio.
nem, aliisque supradictis nominibus appellatam,
augustis exbibitam templis, et protbcsi, ut vocitamus impositam, ceu figuram laudatissimne D c i paree, fideliter suscipimus et bonoramus.
7. Nostra autem Ecclesiae protbesis pari digoitate est atque sancta sanctorum umbratilis J u daeorum cultus, i m o v e r o b i s superior. N a m d i v i n a
m c n s a , i n q u a i m m o l a t u r Agnus, q u i tollit peccatum
m u n d i , incomparabiliter sublimior cst mensa illa
vetere, propter sanctitatis rationein, et peccatorum
remissioncm, quara iis confert q u i c u m tidc p u r a que conscientia accedunt. Nequc tamcn materioe
facienda est comparatio; illa quippe auro tota
exornata orat. Quod autem una illis proeiinita fucrit
; raensa, ct quidem UDO i n Joco circumscribi jussa,
alibi vcro neque mensam ncque altarc statui permissum, nonne manifcstum indiciuin erat, t u m
banc, tum immolatas i b i victiinas, congruo tempore prorsus antiquatum i r i ? Kt olim quidem voluntati indulgens gulosorum crassiorumque J u dfeorum, etbnico uiore vivere volentium, sivit ut
viclimas nomini tantum bonitatis Dei ipsius sacrificarent; ut deicidii tempore patria expulsi, cop i a m minime baberent, alio i n loco bos ritus peragendi, propria videlicet jpsorummet lege interd i c t i : atque i l a lalis cultus memoria quoque
aboleretur. Ccrte nisi cx mera erga Judfleorum
, corpus e t s a n g u i n e m . E l m o x , p. 160,negatsymbol u m Dci esse pancm (id est speciempanis) sed i b i
corporis substantiam contioeri propugnat. R c m
perspicuisverbisadfirmatetiampp. 130,164,351,361
atque ut noster Hieronymus ep.140.ad sacerdotum
preces ait Cbristi corpus sanguinemque coniici, sic
et Nerses, p. 45,sacerdotum dignitatem suspicit,dirigendi Spiritum sanctum, ct materiam i n Dcum
coasecrandi. Denique Armenii i n liymno eucharistico canunt: Hic panis est coiynsfesu Chrisii. De
boc sacramenlo praeclare etiain Stepbanus A l doensis patriarcha Maronitarum i a Commentario
de M i s s a , quem j a m retro laudaviinus.
(10) Petrus Damiani op. cit. n.2:ldeo
pancm
et vinum in sacrificium
corporis tt sanguinis sui
Christus instituit, quod siculpne ccotcris cibis corporalibus panis et vinum reficiunt, ita corpus et
sanguis Chrisli pros cceteris cibis et potibus spiritualibus interiorem hominem reficiunt et saginant.
(11) Confer infra, n . 9.
U
417
THEODORI ARDIOENSIS
inflrmitatem indulgentia Deus Ulis sacriflcia in- *

*
dixisset, q u i d causee erat, quominus i n u n i v e r i u m
terrarum orbem diffundi eadecrevisset, aequeac
, ilia, quaeperpraedicationem apoetolorum, jubente
,
Deo instituta sunt, qu toli et aeri, eterisque
'
m u n d i ornatibus assimilantur ? Sed, ut diximus,
,
; Judaeorum sacrificia condescensione Dei permissa
,
fuerunt. Etenim d u m haec adhuc peragebantur,
millies divino Spiritu per propbetas loquente, re
cusatasunt, quemadmodum Isaias ait: S i affe
, ' *
ratis a d me similam, vana est oblatio, abominalio,

, , '
inquiam, mibi est. Quis enim b c de manibus
*
vestris exquisivit ? David autem : N u m m a n ; * ducabo carnes taurorum, et sanguinem h i r c o r u m
potabo ? Et a l i b i : c Sacrificium et oblationem JJ * ' f * ; * ,
noluisti, corpus autem aptasti m i h i * . Quibus
'
*
verbis Propbeta, Christi Dei nostri, ante vetcres
generationes dispositum incarnationis mysterium
* denotat. Quomodo igitur post novae gratiee adven
t u m , restigium aliquod veterum sacrificiorum,
;
quicunque inentis est compos,dicat superfuisse ?

Sed haec hactenus de legaliumsacriticiorumcessa .
tione vel abjectione et vetito.
'. *
8. Sed fortasse dicet aliquis ex adversariis :
'
Yos, ex quibus prophetarumindicationibuspaQem
^
vinumque ceu t y p u m corporis ac sanguinis Christi
.
offerre didicistis ? In primis igitur respondemus.
;
Gbristi Dei, q u i est ipsa veritas, facta et traditio
nes neminem posse scrutari : Hoc enim facite,
inquit (ut denuo dicam) i n meamcommemoratiO- Q *
, , ,
nem. Quod s i propbeticas de bis praedictiones
.
quaeris, audi virumprophetassimulregisqueaucto ,
ritatembabentem ; imo vero ipsum coelestem P a
trem, genito ab se ante luciferum ineffabibter et

impassibiiiter Filio dicentem: Juravit D o m i * "
nus, et n o n pcenitebit eum, tu es sacerdos i n
, * *
aeternum secundum ordinem Melchisedec . Quid
.
bic porro Deo offerebat? panem ac v i n u m , quibus
' ;
A b r a h a m u m divinitus muneratus est, post victo, ,
r i a m ab eo patratam. Si ergo oriundus ex alieno
.
populo Melcbisedec, figura Cbristi existimatur et
,
creditur, utique expulsum est leviticum sacerdo, *
t i u m . Impossibile enim est Deuni inentiri, postquam
. '
jurejurando promisit se excitaturum aliquem
secundum ordinem Melchisedec, q u i carnaliter D ,
esset de Davidis semine pontifex s i m u l Deusque
.
aote sfficula. Ejectis igitur q u i de Levi tribu erant,
utsuprascriptum est, necesse vicissim fuit ut ve- ,
,
teris tum legis tum cultus immutatio fieret; sicut
'
alicubi magaus quoque Paulus d i c i t : Universum
*
enim Judeeorum cultum per levitas et contribules
"

exerceri, lege cautum erat; quibus cessantibus,

lex quoque irrita evasit . Sed et per a l i u m p r o
,
pbetam, de nostro sacrificio et cultu haec Deus
. '
praedixit dicens: Ecce tbymiama m i b i exbibetur

i n universa t e r r a . Atque heec dicta sunto de
* c
abolitione Judaicorum sacrificiorum ac rituum et
1
* Isa. , 1 3 . Psal. XLIV, 73. * Psal. XXXEL, 7. Peal. , 4. Hebr. v u , 1 1 . Malacb. , i i .

8
tf^tewf
A t l o LrrtJfiGiCA.
* - de preelatione noitroramqtife in tmfrretsa terra

per incruentum sacriflcium ftant.
, -
irf**9*prrc4f. tt TJJ j f .
x o i
#1 * rrjf $
9 . Sed enim illuc j a m oratio revocanda est, unde

discessit: etei hflBc ipsa transeunter dicta fuerunt
. * ob occisorum Chrisii reprehensionem. Sic itaque,
, , ,
uti dictutn est, oblatio, et panis, et benedictio, 6t
,
primitiie, i n t y p u m semper Virginis Deipare assu (12).
'
muntur ; quse beneplacito Patrie, voluntate Filii
,
ipsius, et adventu sancti Spiritus, u n u m de sancta
,
Trinitate, Filium Dei ac V e i b u m i n se excipiens,
,
perfectum Deum et perfectum hominem peperit
*
Sicque pariter supersubstantialis Deus caraem ex
, bac sumens, unica sub hypostasi, perfectus aeque
) , , bomo fuit, similis nobis peromniaabsque peccato.
*
Sic etiam dominicum corpuft, tanquam ex quodam
, ,
utero et sanguinibus et carae virginei corporis, ex
,
toto, i n q u a m , pane et benedictione et oblatione,
, , ,
a diacono, ut i n Magna Ecclesia mos est, ferreo
, (13) ,
instrumento secatur,quod lanceam vocant,etiamsi
,
necdum bac utendi tempus e s t ; atque ita per te
(14),
*
subsistens ex media eulogia consecratur. Et d i a (15)
conus quidem, bujus divisionis auctor, parans s i TQU. [ , , m u l illum q u i consecrandus est sanguinem, c o n
gruo passionis tempore, per vivifici Spiritus a d
ventum, deponit haec i a protbesi, d u m interim
,
p r o p r i a m hujus rei orationem dicit sacerdos.
'.
.
'.
rf
.
, *

,
/
, } ,
.

$ ,
, '
.
"
' ,

10. Ipsevero q u i divinum corpus desecat d i a conus ab eulogia, angelum imitatar, q u i virgini
dixit: Ave. Quod si etiam sacerdotes i d desecant,
attamen i n Magna Ecclesia sic ab antiquo flebat,
et a diaconis oblatiosecabatur. Igitur d i a c o n u s q u i
ex Magnas Ecclesise more sic o l i m agebat, parans
si m ul mox futurum Domiaicum sanguinem congruo
passionis tempore, per viviflci Spiritus interventum, relinquit beec i n protbesi,dum hujus precem
sacerdos recitat. Sic itaque relinquitur d i v i n u m
corpus i n prothesi, veluti Bethlehem u b i n a t a i
est Christus, oujus exitus ab initio dierum saeculi.
Simul etiam tanquam i n Nazareth,insuperque i n star incolatus i n Capbarnaum, vice fungitur prothesis. Quam ob rem i n prooemio j a m d i x i m u s ,
0 quod unus ex praesentibustypis,duobus vel tribas
*
* ut summatim d i " tunc
actisrebus flequiparetur.
cam, tricennale spatium et vitam ante baptiemum
protbesis reprosentat. Goncedit ergo tempua p o n -
(12) Ua Cbristophorus Angelus, Graecue bomo,

i n Enchiridio
de statu hodiemomm
Groscorum
C t . 14 : .
(t3)Magna Ecclesia intelligitor ConstantinopolitaD&, id est S. SopbiaB templum.

(l4) Stepbanus Aldoensis patriarcha Antiochenus Maronitarum i n Expositione missae, sect. 3,
c o d . V a t . 7410, f. 90 b. sic. a i t : Cultro utuntur
Grceciquasxad cogitationem lancecc, qua transfos*
sum est latus ChristiyUnde quandosacerdos immolat panem,ante quam sacrificetjerit illum oeumir
ne cultri in parte dextera,ita ut capulus attingat

calicem ; appareatque,$anguinem
quiest in calice,
eumdem esse qui e latere Christi manavit. Legatur
etiam Allatius de templis G r a c o r u m , ed. P a r i s .
p. 145.
(15) Adverbiabter. Sed et pro adjectivo citantur a c l . Boissonado i n nova L e x i c i
Stephaniani editione exempla Areopagitee, et
scboliastffi a d Epictetum ; c u i Lexico nunc hoo>
adverbium adjiciatur.
THEODORI ANDIDENSIS
431
tifex primo sacerdoti, qui divinam incipere mysta-

gogiam debet: i d autem temporis spatium signiflcat illud a propheta Isaia praedictum tempue,
nativitatis yidelicet prophetee Joannis praecursoris,
Christique adnosadventus. Horum enim ambor u m , ncmpe et nativitatis tempus, et Christi a d ventum, preBter alios deiloquos viros,Isaias perspioue vaticinatus est, de Joanne quidem i t a d i c e n s :
Ecce ego mitto angelum m e u m ante faciem tuam,
qui parabit v i a m tuam coram me . Item alia
quotquot de eodem preenuntiavit. De Cbristo a u l e m : Ecce virgo i n utero habebit . Et q u i d q u i d ille de passione, sepultura, ac resurrectione
p r a d i x i t . Namque boc tempore, reconditi quoque
aoonstitutione m u n d i m y s t e r i i manifestatio exitum
nacta est.
4--
^**
>
.
\
41. Jam vero sacerdos, q u i initiuin divinee litur-

gise facit, imaginem gestat Joannis Baptistee p r o ,
cursoris, q u i videlicet pradicationem exorsus est
, *
dicens: Pcenitentiam agite; appropinquavit enim
, ^
regnumccBlorum ; et accedentes omnes bapti .

zabat. Coepta igitur ab boc liturgia, accedunt post
p r i m a m precem propbeticoe lectiones, quas Anti

*
phona appellamus,tum q u i a prophet predixerunt

,
eum q u i j a m natuaest; t u m quia reapse Vetus

Testamentum processit, cujus legislator fuit h i c
, '
modo natus i n fine dierum. Sciendum vero est,
.
q u o d initio cujuslibet officii, tum matutini l u m

vespertini, primo Veteris Testamenti canuntur
,
P s a l m i ; deinde novee gratiae cantica, ut omnes
agnoscant u n u m eumdemque esse Dominum, q u i , '
6t bffiC et illa mandavit,Cbristum.Canuntur igitur, C
. , ,
u t d i x i m u s , p o s t p r i m a m precem Antiphona ; quae
. *
primo ingerunt, quod b o n u m sit confiteri nato Do
mino pro b u m a n i generis salute; deinde elata voce
*
clamant i l l u d : Dominus r e g n a v i t ; i d est nunc
, c
magis regnat aeternus Rex et Dominus, po3tquam

,
h u m i l e m banc sibi carnem induit, quam fortitudi , n e m appellayerunt: sicut multis aestimatam ignom i a i a m , crucis scilicet, gloriam Salvator nomina- , '
v i t S i c u t enim rex, quanquam semper potentia
*
ac fortitudine preeditus, baud interdum bis utitur
,
a d reprimendos hostes q u i subditis suis v i m infe ,
r u n t ; postea vero ulciscendi capto consilio consur
gens, exigua aliqua cuin armatura, propriarum
* ,
v i r i u m pondere bostes prosternit; atque bis i n
baratbrum perdilionis projectis, cunctos quos ty- rj ,
, rannide hostili liberavit, audit sibi dicentes
,
Nunc regnavit Dominus noster,nunc induit forti, , ,
tudinem, quia nirairum propositum ejusac volun ,
tatem ulciscendi, regni et fortitudinis
nomine
appellant; sic etiam Propheta preevidens venturi i n
*
carne Dei Verbi tempus, et humanigeneris defen , x * i
sionem, simulque bostis et sociorum ejus dsemo ,
n u m cladem supremam, iasuper ipsius mortis
10
Isa. XL, 3 . Isa. , 1 4 .

9
1 0
Matth. i n , 1.
11
J o a n . x u , 32.
433
434
, irc exstinctionem, et ab ea detentoram liberationem,

, x a i '
et nati Christi epeluncam ooram aspiciens, verba:
,
w Nunc regnavit, inclamat; e t : Nunc sibi for , , ,
t i t u d i n e m i n d u i t : > n o n quod antea h c illi n o n
* *
adesset, sed quia tanquam perpetuo inhaerentem,
' , *
certo tamen tempori reservatam a d compareadum.
,
Solet enim d i v i n i Spiritus gratia, futura tanquam
.
praesentiaet j a m acta p r a d i c a r e .
*.
12. Subjunguntur autem fini p r i m i Antiphoni

verba : Intereessionibus Deipare, salva nos. >
. ;
Quam ob causam ? prorsus ut confirmentur dicta

antea de typo perpetuaB Virginis, quod nempe ipsa
,

buic ministerioet Oiconomiee pneeat. Secuadivero
- JJ Antiphoni subsequene carmeQ est: Intercessioviov (16,), *
nibus sanctorum tuorum. Quia enim pro salute

animarum,et peccatorum veniadivinam peragimus
,
mystagogiam, merito ceu excelsiorem Dei Matrem

satictisomnibus, ad intercedendum invocamus,et
, , deinde charos ejusdem Filio sanctos. Nam etsi se * -
quens noster sermo, o m n i u m quoque sanctorum

inveniet invocationem, attamen i p s a m i m m a c u l a , tam, tanquam ab ipso episcopo interpositam illis

v e r b i s : Adhuc exbibemus tibi bunc rationalem
, " (17)
cultum. Sed enim id a patribus institutum d i c i , >

tur, secundum aliam etiam rationem, quam c u m
,
ad proprium pervenerimus officii locum, Deo f a *

vente, trademus. Nunc reliqua sermo prosequatur.
.
Jam enim ad tertium antiphonum devenimus.
. ^ Troparium autem in fine secundi antiphoni dictum
*
Uaigenitus Filius et V e r b u m Dei a beato rege
, ,
Justiniano additum fuit, quod ipsum nativitatis
, *5
Cbristi symbolis valde congruit: Hic enim, inquit,
*
unigenitus Filius et Verbum aeterni Patris, digna *
tus pro nostra salute incarnari ex Deipara, i m m u , , ,
tabili manente et inconfusa deitale, unus est de
, sancta Trinitate, qui inhumanari et crucifigi susti

nuit. Etenira sine discessu et sine separatione a
, paternis sinubus descendens, incarnatus e s t : q u i

,

etiam i n trisagio b y m n o a spiritalibus coelestibus,
*
quc virtutibus collaudatur: ipseergo est Salvator

noster.
'
>*
*
'.
(16) Citatur h i c Andidensis locus ex m s . ab A l latio contra Hottiagerum p. 182. Item de Purgat.
p . 108.
(17) Nicolaus Cabasilas i a c o m m . cap51, , q u o d dicimus rationalem, mavuit verbalem
intelligere, quia nibil aliud a sacerdote, q u a m
v c r b a sacramentalia precesque fiant i n hoc sa-
13. Sic ei accommodatlis est a PatribllS trisagtt

quoque bymnus, ut te ille q u i i n tropario laudatur,
unus de sancta Trinitate praedicetur, consubstantialis Patri et saocto Spiritui,naturae ejusdem et i n separabilis. J a m verba c sanctusDeus,iiquihypostaticas proprietates distinguunt, patri aftribuunt:
tumverbaSanctusfortis,proprioehypostasi F i l i i
crificio. N i m i r u m , et raiio est, et verbum
seu locutio. Posteriorem autem sensum Cabasilas
prsetulit. Aliter tamen Gernianus, seu quivis sub
ejus nomine latens, ed. Paris, p . 100:
*
' .
"
ttS
THBODORI AHDIDENSIS
Verbiaasignant.Deiuque*^
*
fici et coQsubstantialis Spiritua personas tribuant:

quanquam et unicuique trium p e n o n a r u m unius
.
*
deitaus, triplicatum hoo vocabulam sanctus

convenit, H a r u m e D i m u n a q u i B q u e et sancta est et

fortis et immortalis. Coojunotus autem fuit tropa- , ,
r i o trisagii bymnus, ob signiticandam naturee u n i ,
tatem|etconsubslantiabtatemFibi cum duabuajper ^ ^
sonis reliquis. Natura sane etsubstantiatribus u n a
> * &
^
est, nomen vero commune unicum d e i t a s ; etiamsi
1
,
iogulffi tres persone appellentur perfectus Deus *
. ' l n bis vero brevibus verbis p r a c l a r e inteiligitur

etiam illud magaiTlieologi dictuua: Nam diTiditur

indivise, ut ita loquar, et conjungitur diviaim. Et
, ' , alibi idem Pater : Non poasum tria dividere, sed
1Q U B U m COnferO. Nemo verO t e e t i m o n i a b8BC t r i - ij *
, .
,
sagii audieas. existimetinitium cepisse trisagium

, a C b r i s t i Dei nostri inhumanatione. Antiquitus

e n i m a deiloquis propbetis mystice i n spiritu pree
*
oantatum erat. Hujuaouim i o r m a m ao verba evol

$* vens David, brevitor .idem e x h i b e t : Sitivit,
*
dicens, anima mea ad Oeum fortem vivum . Et
,
a l i b i : < Verbo Domini cceli firmati sunt, et s p i * ',
>, c
ritu oris ejus omnis virtus e o r u m . Et alio loco:
, * *
lumine tuo videbimus l u m e n . J a m ille
c
cantatue ab Isaia b y a m u s serapbicus , q u i saucta tria et u n a m dominationem oonfert atque dei-

- .
tatem, q u a m n a m p r a se fert differentiam ab eo
. ' q u o d a nobis cantatur trisagio ? Itaque troparii
,
c u m trisagio connectitur dictio, propterea quod

Tjitrumque ad deitatem refertur ; eaque dictio me- Q ,
d i u m dividit episcopi procedentem introiium.
' ^ ;
, s
, 5
14. De boc ergo introitu, prout Deus dederit,

ro .

nostneque valeat vires, loqnamur. Putamus enim

Christi Dei nostri ostensionem a p u d Jordaoem, et

manifestationem, ab episcopi introitu innui. Hinc
itaque, ut videlur, flumina appellantur illa i n Ma- . ' , ,

gnm Ecclesiae pavunentostricta et nigra marmorea
quasi ordines, mediocribus iatervallis inter se

,
distantia. Nam usque ad introitum quanquam pontifex Christus erat, haud omnibus manifestus erat ^ * ,
, '
et cogoitus ; tametsi i n medio versaas, superaatu* ,
r a l i a et immensa faciebat. Tunc capto tempore

* '

sacerdos, q u i medio altari consistebat anteepi, ,

scopi introitum, velut Praecursor tuac ministrabat
,
poeaitoatiee baptisma, iotroeuntem ceraens epi *
scopum, secedit; propemodum illud tacite diceos,
, *
'
quod Joanpes a i e b a t : Hunc oportet crescere,me
a u t e m m i a u i ; > ideoque coafestimceditepiscopo ,
, , *
majora operari. Jam cum i n introitu canunt psal
te: Venite exsultemus Domioo, verba post
. ,
baptismum significatapostolorum, quee de Cbristo
,
,
dicebant: Namque ante vocationem alii quidem
,
a i e b a o t : Venite, invenimus, quem exoptaba *
)*}
m u s ; alii vero. V e o i et vide. A l i i denique:
1 6
P s a l , x u , 3. " Psal. x x x n , 5.
" P s a l . , 10.
l e
U a . , 3. " Joan. , 30.
COMMENTATIO UTURGICA,
437
438
I verant, Inquit, et iderant ubi maneret et apud

eum manserunt die i l l a ; et alia q u e c u m q u e ,
, t " fb*r * x o l , , ,
cirea tempus baptismi, ante generalem vocatiox a i , xod *
oem, dicipuli inter se aiebant. Porro Y e r b a :

Preeoccupemus faciem ejus i n confessione, hoo

indicant : Quoniam, inquit, bic qui apparuit,sem . , ,
pUernus est Deus, coeli terree marisque creator, e l
* , ,
nunc factus est similis nobis bomo, omnia bu , )
manee naturee propria babens, excepto peccato :
,
rursusque postremis temporibus c u m eadem per*0* ,

sona et substantia eadem venturus eet judicare
/*, *
vivos et mortuos : baud equidem i n ejuscemodi
"
corpore, neque tamen incorporeus, sed ea ratione

q u a m ipse novit divinioris corporis : venite, a d o , , remus i l l u m , credentes ei ut Deo, procidentes
. ' - propter ea quae peccavimus. Praveniamus autem
,
et prceoccupemus faciem ejus i n confessione et

, . cordis contritione, ut eum illic misericordem j u
dicem comperiamus : i n inferno eaim nulla est

*
confessio : propterea oportetnuncet praeoccupare

*
et praevenire.
, ,
1 7
15. Statim itaque post introitum et trisagii fin e m , ad catbedram conscenditur, quee res a ter * , r a i n coRlum conscensum, et ab infima Judceorum
*> ,
vita, et a lege ac vetere foedere indulgenter ipsig

,

concesso, signiticattransitum: ut bincfiat explora
,
tum, quod post baptismi inslitutionem, initium

cepit divina gratia. Porro i l l u d interponitur quod
* Q dicitur , proptcrea quod CUJQCtis IlOVfB
gratife symbolis proeit. Postbinc enim apostclorum
quoque vocatio et designatio divulgatur, actibus

*

iJlorum atque epistolis legendis: nec non ipsorum
qui divina Evangelia scripserunt gratia. Benedi ,
cendi vero actus seu signaculum, quod episcopus

* ,
intus facere solet i n fine trisagii, plenitudinem et

quasi sigillum propheticorum de Ghristo praelec
torum verborum denotat. Namquc hujus i n carne

,
adventus, sigillum fuit quod pnedictorum ab illis

vcritatein obsignavit. Atque hoc benedictionis s i
gnaculum initio quoque divinorum operum et crea

tionis boraiais adhitum fuit. Est insuper signa * *
culam pacis cjus, qure partiales principatus dissol

,
vit, cunctisque sivc proximis sive longinquis gen

- ^ tibus pacein saacivit. Ideoque: Pax omnibus, epi .

, ,
scopus i n c l a m a t : innuons videlicet, quod Ghristus

,
pacis Pater, terrestria ac coelestia u n u m fecit.
'*
(18),
,
.

17
(19),
16. Nec vero quisquam hoec audiens scandalum

patiatur, dicatque : Curnam quae ab apostolis post
resurrectionem acta fuerunt, heec initio ante pas-
Joan. i , 38, 39.
(18) Cathedra hoc loco idem videtur quod

hema, a Latinis dictum presbyterium. Alioqui tam e a p o n t i f e x post dictura i n t i O i t u m , revera i n
c a t b e d r a m suam, i d est sedem, conscendit.
(19) Latinus episcopus dicit: Pax vobis; Graecus,

itemque Armenius, Pax ornnibus, quffi locutio l a tius patet; quanquam et Latinus et Graecus n o n nisi astantes omnes alloquantur.
430
THEODORI ANDIDENSIS
tionis symbola collocasti ? At velim scias, quisquis

ita loqueris, neque eenigma, neque symbolum, neque parabolam servare posse invariabiliter eorum
q u imitantur paritatem, neque item personae,
temporum, ordinis prioris aut posterioris, et reliquorum hujusmodi simUitudinem, nedum idem
oum i l l i s esse posse: verum heec ita figurantur,
ut imaginem prototypi gerant: sed certe eequalitatem servari impossibile est. Dicimus ergo, leotionem apostolicorum Actuum et Epistolarum,
electionem simul repraesentare et finem promisioniim Christi D e i n o s t r i : unde hujus potentia, et
veritatis firmitas comprobatur. Dixit enim illis :
Venite post me, faciam vos piscatores homin u m . Specta igitur, quomodo m u n d u m n n i versum preedati sunt de abysso erroris h i pisca- 3
tores et illiterati: atque ab ortu solis usque a d
occasumhorum dogmatapreedicantur, ac prae aliis
cunctis legibus et statuis, borem valent traditiones. Quodque o m n i u m mirabilissimum est, vis
b o r u m artificum baud eatenus tantum operata est, quatenus i i vixerunt, quod piscatoribus
ceeteris usuvenit, et post mortem e v a n u i t ; sed
potius, facta aliqua abiis per omnes gentessatione,
j a c t u m m a n u ipsorum semen, piscatores multos
cepit, venatores, milites, mercatores, agricolas,
multiplicem Domino etcreatori fructum reddentes:
ita ut ridere liceat usque a d bodierum diem, et
usque ad seeculi bujus consummationem, infideles
multos ad baptismum accedentes, piscatorum hor u m sagena captos. Atque hoec quidem de Actuum Q
apostolorum atqueEpistolarum lectione dita sunto.
'
'
> "
'
(20)
oW"
'
; '
l s
, ?
UB
17. J a m venerabilium ac divinorum Evangelior u m elata voce lectio, ipsius Cbristi Dei nostri demonstrat sermones, mandata, leges ipsas quas n o
bis tulit, passionem sepulturam, resurrectionem,
assumptionem. N a m miracuJorum levem oppido
mentionem evangelistae fecerunt, uno tantum verbo
innumerabilem prodigiorum multitudinem significantes. Quia vero quem decantamus, Deus simul
homoque est mistos pariter hymnos ei composuerunt beati Patres. Et sicut trisagii b y m n u s , ita
etiam AlJeluia, angelica est h y m n o d i a ; ut Cbristum
Deum esse ex angelicis, hominem item esse, ex
noetris bymnis palam fiat. Thuribolum autem,
quodduro canitur Alleluia, c u m thymiamate agitatur, gratiam Spiritus sancti denotat datam discipulis, quando eos misit ad omnem morbum langaoremque s a n a n d u m i a Israel. Tum post evangeliorum lectionem preces et postulationes, usque ad
cberubicum h y m n u m , triennalo magisterium
Christi Dei nostri innuunt, et paratoruui ad baptisma catecbcsiin ; q u i a hos videlicet praedica18
'
,
, ,
, '
'*
'
'
Matth. iv, 19.
(20) Hanc regidam criticam intelligendarum

parabol^rum j a m tradideratS. Cyrillus i n Cotn-
mentario a d L u c a m cap. x v i , a p u d nos t

p. 347.
II
441
442
xcti * tionis v i s , et miracolam operatio attraxit. Tunc

* ,
vero catechumeni,nondum Christisacramontorum
. digni, extra mittuntur. Quae autem hoc intervallo
voc,
furiduntur preces,tum ipsorum catechumenorum,
, .
nec non et fidelium, atque ipsiue deoique episcopi
causa fiunt. Cogitantes enim d i v i Patres, qualem
, ,
esse oporteat animam itemque m a n u m illius q u i
,
imruaculatum contrecturus est Christi Dei nostri

oorpus, nempe oportere solaribus radiis esse p u ,
riorem, ideo preces pro impetranda his venia,
* ,
q u a m a Dei clementia exspectant, instituemnt.

$ .
'.
(21),
- jg
* ,

(22),
, ,
.
(23)
#e Q
, '
-^
, , t -
1 9
18. Age vero sanctarum rerum a prothesi translatio, corporis, inquam, Dominici et sanguiois, et
horum adaltare introitus resonante h y m n o c b e r u bico, indicat Domini ex Belhania a d urbem J e r u salem processum. Tunc enimet turba plurima, et
Hebrceorum pueri,tanquam regi mortisque victori,
b y m n u m voce sensibilicecinerunt; intcllectualiter
autem angeli c u m cberubinis trisagii h y m n u m
dixerunt.Et sceptra gladiosque, quorum olim usus
erat tanquam regni symbola gestant diaconi.Tum
et ventilabra, figurani cherubinorum gerunt. Qui
autem canitur hymnus cherubicus, admonet o m nes, ut nunc, et usque ad liturgioe finem, attentiore animo sint,omissa omni mundaoa terrenaque
cura, ceu q u i magnum Regem i n sacra communione suscepturi sunt. Jam et rerum sanctarum i n
sancta mensa repositio, imitatur stratum illud coenaculum, et paulo post, i n crucem exaltationem ;
e t i n flne demum sepulturam represeirtat,etresurrectionem et deinde assumptionem. Ne enim si
omnium sigillatim tunc actorum boram ac tempus
locumque definirent beati Patres,adhuc aliis tranelationibus, pluribusque altaribus indigerent, atque
hinc quasi risui expositum oeconomite mysterium
evaderet, decoram mundanae Dei creationis rationem imitati sunt, quatenus homini divina imitari
licet atque operari. Itaquc cceli inslar superiue
sanctee mensae lacunar fabricarunt.Instar vero u n i
versce terree csse constitueruntsub quatuor ciborii
columnis clausum et circumscriptum sacrum p a vimentum. Qua i n re impletur propheticum illud
dictum : Qui operatus est salutem i n medio
terrre . Nam c u m omnes confiteantur Hierosolyraam i a media terree statione essc collocatam,
qua i n civitate universam passionem suam sustinuit Dominus, proditionem, j u d i c i u m , et ea qute
crucem preecesserunt ac subsecuta s u n t ; c u m i n i 9
Psal. LXXIII, 12.
. COdex addit , CLUt

scevophylacio; quod mendum videretur, c u m
DOD eadem mensa et ,
q o o d e t i a m diaconicum nonnulli appellant. Sed
tamen i n libello Delineationis ecclesiae Orientalis
Graecae, auctore Eustrathio Joannide Rutheno,
. 117, legimus : Prius quam ad altare, consecrationis gratia, deferrentur oblationes, in gazophylacium
(idem quod scevophylacium) porta-
banlui\ donec inquisUio facta fuisset, num ex tales

essent, qux Domino digne off&Tentur. Sed legesis
Allatium De Grxcorum templis, ed. Paris. p . 136.
(22) Hinc i n picturis Grffic missaj vides angolos, quorum vicem gerunt diaconi, tjladiis arroatos. Et ceeremoniaruro apud nosmagiatris baculus
instar sceptri est.
(23) Hic quoque tractus, usque a d , exstat i n solo codioe 632, p . 6. a .
THSODORI1MD1DIR81S
super tanotam meniam medium inter coBlum ac

terram tenere locum appareat, eademque media
inter coliuunas ao ventilabra ait, merito ipsa CGBIO
supposita esse dioetur: atque tive i n Iodia eive i n
Pritaniiicis insulis ea consistat, salutem i n medio
t e r r o patratam fuisae denotat per ea q u i n i p s a
peraguntur mysteria.Quod t i quis dicat, non o m wm ecclesiam habere ciborium et crepidines atque columnas, eatis, i n q u a m , erit ei semicirculare
b a m a babeat, q u o d i n qualibei ecclesia fieri constitutum est, cujug c u r v u m lacunar coeleste bemi*
spbeerium representat, mediam habens cx adverso sanctam mensam.
2 ,
prjva 7
, x l
'
(24),
(25)
mvrj * * , '

( 2 6 )
,
.
'. ,
19. J a m post anctorum donorum repositionem,
precem episcopUS pro seetpopulorecitan8,pOStU- , lat ut gratum sit Deo Patri sacrificium Filii ejus
pnigeniti q u i immolatur. Etenim hic immolatus

hostiam se i n sui Patris honorem obtulit, q u a n , q u a m i d Pater n o n exigeret. Atque sanguis ejus
-
Uberando universo h o m i n u m generi pretium exsti ,
tit, et quasi redemptio.Postea elata voce: Amemus
,
invicem, clamat diaconus ; ita ut sensibiiis q u i B
, ' ,
func flt salutatio, intelleotualiter intra cor recipiatur, et omnis injuriarum m e m o r i a abstergatur. ,
,
Tum bis diaconus inolamans ait: Portas, portas;
i n sapieatia attendamus ; i d est, Ne insipienter .
, ,
neque inconsiderate sancta biBC iractare ausimus,
, pec quasi quotidiana consuetudine inviolabile boc
, *
peragamusofficium et actum,ut acceptabile videa
mUT Domino sacrificium offerre : aed postquam Q ' $
cum puriiate cognoverimus cui vel quali modo
eingula prototypa,quee nunc fiunt,utiliter congrue- ,
' que competant. Oportet itaque ut mystae atque
,
initialores b a r u m rerum, sacerdotes, i n q u a m , at x i
que episcopi, cunctique ministri, rationem nove . rint ofticiorum b o r u m , et c u i unumquodque refe , , *, ,
ratur. Quod est enim rationalis naturee p r o p r i u m ,
^,
\d his verbis, In sapientia attendamus, imperatur. Sequitur : Stemiis boneste, stemus c u m t i - , ^ ,
more attendamus sanctffi anaphorae. Queenam
, , .
porro anapbora? Nempe ad prototypaperficiendo , ,
r u m symbolorum respectus.Demonstrativum enim
* / :.
est, et similitudinis indicativum, anaphon voca ;

b u l u m . Ideoque trementes pariter et lacrymaotes,
quasi i p s u m n u n c cerneremus patientem pro nobis TJ
tbeantbropum, ita stemus sobrie et c o m p o s i t e , ut
, cum pace, el sine terrenarum cogitationum perturbatione, baec exbibentes, digai tiamus inclytam ,
,
ejus resurrectionem cernere, atque binc gaudio
,
r o p l e r i ; preecipue q u i , prout loci sanctitas postu ,
lat, corpus suscipiunt. Hi enim et ei c o m p a t i u n ,
i u r , et c o D s e p u l t i , postea siinu) resurgunt.

, x o l
.
(24) Male apud Germanum ,
venetis.
Item alibi pro .
(25J Diceres c u m poetis .
(26) Vides legem ftra9cam 4e aemicirculariprt)-
sbyterio, ut apud A l l a l i u m De templis Grxc. ed.

Paris. p. 166. Quin adeo decoram banc iegem
gervatam videmus i n priscis etiam R o m et c i vitade Toscaai ^ a s i l i d s .
COMMEMTATI UTUR61GA.
u$
. i
, xcu
cpciv
. '
. ,
1 ,
,
*
TTJ -
446
20. Hortatur mox episoopui, suntun corda totamque mentem babere. Fideles autem, dum h o
dicuntur, promittuDt exhibere primo quidem misericordiam. deinde pacem, oeu saoriftciam l a u dis. Fatentur item, ee ita habere corda erga D o
minuii), ut jubentur. Post h e o diviDura orthodoxae fidei symbolum dici ordinatum est, ut hino
omnibus fiat exploratum, quod unus de Trinilate
unigenitu* Filius et Verbum principio carenlia
Patris, propter nostram ealutem homo eit factuf,
incarnatus de eancta Virgine, orucifixue, sapultut,
e i resuscitatus : cujus divino mandato baeo t a c r a
facimus ut baud verbis tantum, verum etiam operibus salutem nostram asiidue operantee, eic noo
vivere tantum sed c u m virtute vivere videamur:
atque cruciatus ipsum quidem carne paksura confiteaniur, sed ejusdem impassibilem mansigse d i vinitatem; simulque ut d u m haec divini symboli
elata voce recitatio fit, idiotae igaarique bomiaes,
canticum boc audientee, mente percipiant myster i i notitiain, q u a j a m multorum aunbus d i v u l gatur.
'
(27)
, ,
"
, ,
'
,
/ '

Tji
, '
| *
,
,
, "
21. Portarum vero clausura, nec non veli his

superimpendentis apertio, ut i n monasteriis fieri
solet, tum et illud divinorum donorum operimenti:m,quod vulgo dicitur aer, i l l a m , u t reor,noctem
i n qua discipuli proditio evenit, denotant, et a d
Caipbam deductionem, et coram Anna praesentationem, et falsa testimonia, et illusiones, et cola. pbos, et quflecunque bujusmodi tunc contigerunt.
' Gur enim operimentum boc appellatur, aer, nisi
q u i a adopertus tenebris aer noctis illius ab eo figu*
r a t u r ? q u a et magaus Petrus, c u m extra januam
staret, rogatu discipuli, q u i erat poatifici notus,
intromissus i n atrium f u i t : u b i et ancilla ei o c currens, el qui sedebant ad prunas, eum coarguerunt; et alia ei evenerunt, quae ad negationis
preecipitium impulerunt; d u m hos lapsu corruere
permissus est elationis suae causa et gloriationis.
Ablato autem aere, et retracto velo, portisque
patentibus, mane illud figuratur, quo Cbristum
abductum Pontio Pilato praetori tradiderunt. Hoc
enim tempore, nempe d u m portoe clausae sunt, et
velum praetensua), subdiaconos foris manere i n
venerabilis templi spatiis, quasi i n sacri altaris
atrio, sancti Patres mandarunt, scandala e medio
subducentes, et eos q u i inverecunde impudenterque huc illuc discurrunt cum simpliciorum damno,
ancillee cujusdam instar abigentes et cobibentes.
Item illi qui illa verba i n c l a m a n t ; Quicunque
fideles, praesentes omnes a lapsu cavere monent;
d u m illis coryphaeura hoc tempore i n memoriam
revocant; ne quis b o r u m , metu aut dolo subripiente, ab iis q u i semper in punitionis prunis sunt
deemoaibus, igneas cogitationes iajicientibue i n
corda potissimum virtute sublimiorum, mente
(27) Velum nempe pereubWa, quo rei aaora) Ux altari operiun)ur.
447
THEODORI ANDIDENSIS
U8
torpeat; etiamsi non sputa tantum et colaphos , 3 ,

reputet, verum etiam sanguinem et passionem
rf
) ' ,
mortemque Dei memorari a u d i a t : et nihilominus
,
quasi Dei impassibilitati favens, omnino et indo ' , lentiam absque ulla molestia insipienter largia ,
t u r : atque ita i n beereticorum phantasticorum b a
ratbrum deferator, et totam Christi oeconomiam
,
i n arcana mentis suse offieina videatur negare.

.
(3'.
22. Videsie autem quomodo d i v i Patres res m a g n i Petri hoc loco reprflesentari voluerint, ut re, ' ,
putare possimus,quod si Ecclesiae fundamentum,
, irp* ,
super quo ipsa eedificanda mox erat, Providentia
sic disponente, sacro episcopatu spoliari, et taJi
tantoque lapsu proruere periclitatum est, q u i fieri g * ' * *
, ,
poterit, ut bodierni aliqui sacrum episcopatum

minime sibi convenientem adepti, i n tale bara,
thrum noQ incidant ? Nonnulli vero aiunt s u b d i a ; conos quasi imaginem gestare legalis virgfe,quam

olim m a n u tenebant i i q u i pascha illud comede
b a n t : q u i a n i m i r u m subdiaconi foris consistentes
, '
quietem a fidelibus exigunt, ut commoditatem
/ ,
babeant q u i intus sunt sacerdotes divina mysteria
.
imperturbate peragendi.
' ' ,
23. Quid autem dicendum de ventilabris, qu
, '
diaconi interim roanu tenent, et celeriter commo , ,
vent supra res sanctas, quasi attoniti, usque a d
,
complementum augustae precis: Mitte Spiritum
'
aanctum tuum super nos et super proposita dona
hffiC? Audacis sance lingUffl estde his dicere, sed , ;
'
q u i a semel mandato jubentis cessimus, agesis de
,
his quoque loquamur, prout Deus concesserit et
,
siquidem aliis quoque dicta nostra fuerint accepta,
, ,
Deo sint gratiae; certe h a u d omnino vituperanda
' ,
fore scio, neque extra fidei christian dogmata.

Dicimus ergo, ubique et semper astitisse coelestes
,
poteetates Christo Domino, illa vero potissimum
.
nocte q u a traditus fuit. Ipsae igitur videntes ab , "
ductionem ad Caipbam, coram A n n a preesentatio, , ,
nem, falsa testimonia, virgre percussiones, sputa,
, ,
colaphos, illa Judeeorum convicia, coccineum a
, ,
militibus impositum indumentum, spineam coro , ,
n a m , adorationes c u m risu, ct queecunque alia
*
divinorum evangeliorum enumerat narratio, et
quotquot propter multitudinem fortasse praeteriit;
^v/v^
* ' , '
a d haec singula ambigentes, et patientiae magni , *
tudine obstupescentes, facies suas velantes, semet
,
avertebant: rursusque Domini sui majestatem
reverentes, redibant. Idque agebant usque ad ela- , .

tionem i n crucem. Finis enim corporis crucia
tuum, et ignominiee ex bis manantis, crux f u i t ;
ooSt
quae rcapse gloria exslitit, n o n i g n o m i n i a ; binc
*
enim operationum ac virtutum deitatis i n i t i u r a ;

binc ille generalis universalis terroemotus, et trium
,
horarum tenebrae i n universa terra ; nec non veli
, * fr<
ac petrarum scissio, et monumentorum apertio,
, h
denique mortuoruin resurrectio, et qurecunque
.
ad inferos descendens Salvator fecit.
D
443
\
K o l *
, o i ,
,
* -
, ,
, ,
2 4 . Propterea postquam ad eraxifixionis locum

Cbristus pervenit, stuporem et admirationem coelestes illffi potestatee seposuerunt. lllorum ergo
imltatione, uti dictum est, agitant diaconi sacra
ventilabra. Atque hinc exploratum eet, cancta
ante crucem opprobria, derisorios honoree, ludibria, magis aiTecisse patientem, itemque spiritales
coelestes potestates. Quoniam igitur, q u i baec
passus est, perfectus homo pariterque perfectut
Deus erat, u n a i n persona duas gerens naturas,
inconfusas,non mutabiles, invariabiles; h u m a n a m ,
dolores excipientem ; divinam impassibilem manentem : idcirco mystici salutis nostree ministri
et mystagogi,modo quidem passionis dispensationem ac tolerantiam celebrant; modo Deo dignam
g puramque supersubstantiali naturce doxologiam
extollunt, tanquam ab ipsis Cberubinis ac Serapbinis ei tributam. A d boc enim nos deducit elata
prolatus voce triumpbaiis b y m n u s ; n a m nos oportet illuc, unde discessimus, regredi.
^,
25. Post vocis itaque >lalionem, trisagii canitur

h y m n u s ; quo cantato, oratio prnesertim dicitur
magni Basilii vel etiam divi Cbrysostomi, q u a"
divina natura exordiens pergit ad incarnationem:
lotamque Salvatoris oecononiam h i sancti prsedicantes, elata voce p r o c l a m a n t : Accipite, m a n ducate. Quaestionem q u a m d a m videtur commovere defectus vocabuli omnes > i n dictione:
Accipite, manducale : > vicissimque additio
c ,
, , Q
^,
(28)
,
'
, ,
[,] .
450
,
,
) ' '
, , t
,

, -
(28) Quiquid sit de hac Theodori opinionc, aut

TaJgari traditione, circa sacrum arcanum Judaeis
abs J u d a revelatum, ipsum quidem participasse
c u m cceteris mysteria,ait etiam Petrus Laodicenus
a p u d nos p. 544. Item S. Pelrus Damiani, quem
s u p r a citavimus, a d canonem missae n . 6 : Solet
i n q u i t , dubitarian Judas acceperit, quod videtur,
ejusdem vocabuli omnes a d verba : Bibito

ex eo. Dicimus ergo duplicem babere significatum omnes : nempe dici historice ac spiritabter.
Historice quidem, propter proditoris inter bcec
ipsa mysteria d o l u m : spiritaliter v e r o , ut Dei
spectatores apostoli, divique Patres. Postremo
diceudum i d quod precipue spiritale est. C u m
omnes discipuli divinum panem i n manus suas
recepissent a Cbristi Dei nostri manibus, et c u m
timore ac iide communicassent, solus Judas acceptum panem abscondit, Judaeisque manifestans,
mysterium publicavit. Hanc ob causam, ut aiunt,
illud, Non cniin inimicis tuis revelabo myster i u m , additur verbis : Super mystico tuo c o n vivio. Divinum quidem sanguinem ex uno cal i c e l a b i i s et c u n c t i s s u s c i p i e n t i b u s , c l a m agere
proditor potuit, sed ceque ac caeteri participansbibit. Q u a m r e m cognoscens, q u i omniaante
q u a m fiant scit Dominus, de pane agens, preetermisit o m n e s : de calice autem, q u i a Judas
quoque sumpturus erat, additamentum vocabuli
fecit. Atque baotenus de boc dictum esto.
cum dical: Bibite ex hoc omnes. Sed qumrilur qua

ratione medicus salutaris medicinam aabat xaroto,
quameisciebat morliferamlAd
hoc scilicet aabat,
ut suo doceretur exemplo,quod sacerdos non debet
ulli communionem negare, cujus crimen, elsi sibi
sit notum, non tamen Ecclesix; ne forte non sit
corrector, sed proditor*
fttllObOM
26. Heliquam est, ut etJam quod ad commutleiii .

utilitatem ac magisterium postea mystici expoaue * nrot, dicamus. Absolute dictom est. Accipite,
. ,
manducate, atylo didascalico et hortatorio tan, ***
q u a m ad omnes homines, quos pat*rno affeotu
,
divt Patres oohortantur; ut infideles quidem a d
,
fldem accedaot, haud v i vel necessitate ducti, sed
, , ,
persuasione potius atque a n i m i proposito, quee
#4 ,
reapse est cultus tideique lex. Postquam veroac ,
oes8erimu8,et sacro baptismate mundati fuerimtu,
tic demum d i g n i simus eolidiorem dogmatum ali-
;
moniam recipere. Ait enim magoue Basilius sacro
,
baptismate nondum tinctis : Mellis dulcedinem
quomodo significem ignorantibus ? Guttate et trt- ;
, ,
dete, quoniam suavis est Dominus . Qui tamen
j a m crediderunt,et ortbodoxi coetue membra sunt, g ,
ne omnino indifferenteret siae probatione sumant.
*
Dicit enim Apostolus : Probet autem se ipeum
, ,
ttnusquisque, et sic de pane illo edat, et de calice
b i b a t . Unumquemque autem boc loco dicit fi- . "
. "
delem. Qui ergo conscius est se esse indignum
,
horum participatione,neque sumere audeat neque
manducare. Idcirco dictioni accipite > non est ad- *
- , ditum omnes. l d est, accipite, q u i probata
/ . ,
conecientia estis. In locutione autem bibite o m , *
iies lex fertur participantibus d i v i n u m corpus,
, mandans bis dicensque : Nemo eorum q u i ad
eacram synaxim admittuntur, secuin dicat, neces-
t a i i u m non esae de sanguine quoque bibere, sed
(29) *
omnes quotquot d i v i n o m corpus sumpsistis, de
calice quoque d i v i n u m sanguinem bibite : ut boo
,
_
"
..
. ^
2.
.
_ . S%% * _ '
_ *
Aî^m .
.
^lm^m
u \ em*
1*
^Jm.m.
*.
etiain ritu naturas duas i n persona una Cbristi Oei

nostri conbteamini; atque hunc, tanquam liberta- *
tis m u n d i pretium sponte collatum sumentes.
,
postremo vos ipsi libertatem eonsequemini. Hoc
autem i n illius commemorationem facere admo- .
n e m u r . Et quidem locutio : Quotiescunque

manducabitis panem bunc et calicem bibetis,
demonstrat, debere boc quotidie iieri ab iis q u i , , ,
'
possunt, ejusque pro nobis passionem glorificari,
f30),
et usque a d secundum ejus gloriosum adventum
,
concelebrari.
.
M
11
. 27. Et post recitatam precem ostendit episcopus

, *
res sanctas d i c e n s : Et fac ut paois hic sit i p s u m

pretiosum corpus Domini Dei ac Servatoris nostri
Jesu C h r i s l i ; quod autem estin boc calice, sit ipse ^ *
pretioeus sanguis Cbristi t u i , immutans sancto

Spiritu tuo, q u i eifusue fuit pro m u n d i vita. Quee
, (31)
w
Peal. xxwri, 9.
1 1
I Cor. x i , 28.
(29) Proponit bic Greecus bomo tanquam peremptionem Cbristi legem de commuoione sub
utraque specie. Sed videsis apud theologos apologias plurimas pro communionis sub unica specie
n t u , quo utuntur Latini. Exstat quoque Allatii bac
de re disputatio pro Latinis; neque enim omnes
Greeci contradicunt.
(30) S. Petrus Damiani op. cit. n . 8 : Faciat
unusquisque quod pium crediderit esse faciendutn;
hortor iamen omnibus diebut DominieU esse m -
mendum, si tamen mens non sit in affeetu peccandi. Greeci bodiemi, ut audio, quater saltem
i n anno communicant.
(31) Concorditer GreBci mutationie d o g m a oonfitentur, sed non omnes modum expKcant. C H t o
pulus cap. 9 : "
, TOJ
^
. & tanolfcn
ln alia Eocleeia Orientalu oonfeseiaBoTSactarii
*mtm* m
COMMENTAflO L l t t m G t C A .
458
(3S),
4*1
utique agnoeclmui et <redlmui, i t a traatmataiie,

ceu invocatio habet.Sed m a g n u i Basiliue loeo i l l i a t
, .
*'
Spiritu eancto tuo, poeuit: q u i effusat
(33)
est pro mundi vita. Hsec autem inter sa n o n d i , .
screpant; ille enim (Chrysostomus) propriatatem
, *
T i v i t t c i Spiritus indicane s c r i p s i t ; deiloqaue autem
,
(Baailius) u n a m eamdemque essentiam et opera
tionem, nec et voluntatem ac virtutem Trini ,
tatis demonstrat; cooperationem trangmutationit
,
Patriregerens. lodeqae uterque comprobat, q i m *
cunque Pater operatur, illa eadem et F i l i u m et
, " ,
Spiritum sanctum o p e r a r i : et q u e c u n q u e Filiuf,
1' ,
e a i e m et Patrem et P a r a c l e t u m : et quecunque
* ,
Paracletu8,eademetPatrem et Unigenitum .Deinde
.
oratio post divinorum donorum ostensionem d i c i
, solita, quffi et ipsa dupiicem habet significatum,
x a i
nempe et illum j u x t a mentem magni Basilii, et
aiium magoi Joannis proetiosiue omni auro os b a , ,
bentis ; ut curiose scrutantibus egregie apparebit.
'
Nam divas Basilius sanctorum m e m o i i a m ita i n ducit dicens : Ut invemamue misericordiam et
* "'
gratiam c u m sanctis Patribas, patriarcbis, et cuo , ,
cti deinceps justis. Cbrysostomus autem, ut i b i
* , scriptum est, etiamproipsis aequum judicat offerri
,
sacrificium. Et merito ; neque enim pro peccato (34).
'
ribus tantum sanguioem fudit Pastor bonus, et
' ,
bostiam se Patri ob borum reconciliationem o b l u
^ |
,
'
lit, sedpro ipsis quoque justis. Non enim est, n o n ,
* ,
i o q u a m , est, q u i vivet, et non p^ccabit, etiamsi
, ' ^ unius diei vitaejus fuerit: ideo ergo quia omnea
pua vpupa * obnoxii, pro omnibus mortuusest. N a m e t i l l i q u i
ant crucem exstiterunt omnes,ob protoplasti
, *
transgressionein, et supervenientia alia peccata,

obnoxii erant, et morti dedid. Sed neque lex

Moysis quemquam b o r u m justificavit. Unus tunc
, . *'igitur pro omnibus mortuus est. Eamdem porro
.
mortem ac resurrectionem confitemur contemplari
.
in mysteriis, atque o m o i a nunc perinde compleri

exploratum est ab iis q u i digne oflerunt, prout
/ *
illo tempore actum fuit.

, .
28. Nec quisquam d i c a t : Quomodo ipsis e p i '.
, scopis licat pro talibus sanctis intercedere? E n i m (35) ;
H i e r o s o l y m o r u m patriarchae, u b i de hoc sacra-

(32) Hunc quoque iocum citai ex m s . AUatius
m e n t o agitur (p. 167; ita affirmatur:
Depurgatorio,
p. 108.
(traasubstantiatio) (33) Ita codices , cujus loco mihi videretur

scribendum ,. Etenim i n editionibus certe
etc. Deaique tertia Orientamissae sancti Hasilii n o n desunt verba
lis Ecclesifle confessio seu apologia, auctore
e t c , sed postponuntur. A t noster Theodorus
Oabriele metropolila Philadelpbiensi, p. 4 (et
aliter se legisse aemonstrat, i d est omisso
saepe alibi)ed. Paris. utitur pariter vocabulo
quandoquidem mox converaiotranssubstantiationis
; , nis miraculum Patri tribuit. Judicent erudlti.

,
(34) Hic i n cod. 430, f. 142, b, nec n o n i n

,
codice 856, f. 335, b , desideratur n o n u l l o r u m
S t d de bac re praeclare diuque Richardus Simoyersuum c o m m a ; quod c u m casu comperissem
niiit in notis uberioribus ad Gabrielem. Cseterum
recitari ex ms. ab Allatio contra Creygtonum p.519
qaod ait Anglicanus Caveeus art. Innocentius III
recurri ego a d meos codices, idque reapse lnveni
boc p a p a monstrosum
Iranssubstantiationis
i n solo codice 632 f. 9, b .
figmentum inter iidei articulos fuisse repositum,
(35) Quod attinet a d preces, quasi pro sanctis,
nunc v i d e m u s i n citato Petri Damiani (qui seeculo
in liturgia preesertim Cbrysostomi scriptas, a u d i a f e n n e a c dimidio senior est) n . 7, et 44, vocabula
tur Augustiaus mentis Ecclesiae legitimus explanatransubstantiatio ei
transubsantiare. Recole dicta
tor i n Joan. tract. LXXXIV, 1 : Ideo quippe ad
b o c n o s t r o volumine p , 449. (supra col. 419.)
ipsam mensam non sic martyrei commemoramu*,
f
455
THKODORl ANDIDENSIS
456
vero, i n q u a m , quoniam digni facti sunt, ut magni , /nyfltn pontificis personam gerant, i d fieri potest. N a m
, *
e l alioquin isti, quae quidem ex persona propria
* ' dicunt vel agunt i n divina liturgia, velut accepta

ab hominibus auctoritate; ut episcopi factitare v i "

denturjillatamen quee suprabominis conditionem
,
exbibent, velut hymnos cberubicos ac serapbicos
,
et a l i a o r a n i a , utique heec p r a t e r ipsorum d i g n i '
tatem, t u m elata t u m submissa voce pronuntiari
/
abeis constat, sicut magnus quoque Dionysius (36) *

manifestius nobis sistit. l s enim nostram hanc
, xal
divinam litorgiam ad imitationem fieri coelestium
, potestatum, et ordinutn i l l o r u m , q u o r u m figuram
, purv
gerunt sacri ministri, alii quidem p r i m a m sortiti
, , .
stationem et ordinem, alii secundum, et sic r e l i quos. E t diaconum quidem appellat expiantem; ^ ,
aacerdotem, i l l u m i n a n t e m ; episcopum, perficien, . " '
tem. Cum itaque verba audies: A d b u c offerimus
,

tibirationalemcultumbunc, e t a l i o r u m sanctorum
,
n o m i n a mystice submissa voce insusurrantem epi

-/>
,
scopum; e t m o x c l a r a voceclamantem: Proecipue , c
8anctissimae,immaculatee,et pr cffiteris benedictee
Domin nostrae Deiparo, qualem quantumque tu

,
heec dicentem esse arbitraris ? Mibi certe baec ex
; '
Domini persona videtur pronuntiare. Namque alia
$
inprece d i c i t : T u enim es q u i offers et offerris et

,
excipis et das. Sic ergo demonetratur, ipsum solum

'
carere peccato theantbropum Dominum, e t p r o
,
omnibus simpliciter satisfecisse; et illaejus tem ,
porisacta,passioncm, i n q u a m , sepulturam, resur, , ,
rectionem, nunc pcr symbola a credentibus recte C omnia perfici. Atque idem pari modo a deiloquis
magistris confiteri statutum fuit.

29. Simplicem autem rei intelligentiam nos docet

'. \

illapostrecitatam banc oratioaem exclamatio, qu
tum etiam a magno Basilio, tum etiam a Chrysos ^
tomo dicitur. Quomodo enim concordabit d i c t u m :
,
Utinveniamus misericordiam etgratiam, praeci ,
pue cum, sanctissima immaculata ? in quo et ali, >> , ;
ud prorsus significat deiloquus: nempe quoniam

omnes justi i n dextra judicis parte constituri sunt,

ibique et ipsa theantbropi Doinini Maier, et unius , cujusque gradus et statio distinctus erit ; ni-> , ,
bilomninus,taaquam i n una omnes parles siti fue- rj * '
r i m u s , rogat sacerdos ut i l l o r u m statione d i g n i
, babeamur, q u i sine peccato videhcet Christo p l a
cuerunt; DOII autem c u m sinistris et daumatis
,
connumeremur. Sed longe est melius baec intelligi . ,
tanquam a Gbristo dicta et acta. Est enim Filius

et Verbum, sine immolatione immolatus, agnus et
* ,
victima i d c m et pontifex i n seternum. Ipse ergo

orat pro nobis Patrem s u u m . Reapse d u m dicit
.

sacerdos: Accipite, manducatc, boc est corpus
. , , meum;nonneboctanquamabipso Christo dici , , '
turVSicergotripliciterintelligunturabepiscopodicta
- ;
i n divina mystagogia; alia quidem ut a mediatore
# quemadmodum alios qui in pace requiescunt, ut
etiam pro eis oremus, sed magis ut ipsi pro nobis,
ut eorum vestigiis adhcereamus.

(36) De ecclesiastica hierarchia,
cap. 5
455
GOMMENTATIO L I T U R G l C A
457
, * inter homines, et Patri axhibita: alia ad imitatio ,

nem coelestium potoetattnn; aha deniqne ab ipeo
Christo Deo noslro. Gur vero globatimomnes t u m
* , '
Veteris t u m Novi Testamenti sanctos memoraront?
.
Primo, ob ea omnia quae d i x i m u s ; deinde, utde
monstrarent unum esse tum borum t u m iilorum
; .
Deum, c u i ut prasens mysterium coniieret, ante

seecula placuit. Deinde quia omnes bvore ejue ea, nati fuimus, et quia pro omnibus sanguis ejue

effusuo fuit.
,
*. 9 ,
, -
'
30. Postea dlacono defunctorum diptycha submissa voce recitante, episcopus rursus incipit Novi
Testamenti sanctorum coramemorationem, praepo
eito hac Prescursore Joanne, sicut evangelistm
bunc adventui Servatoris prreposuerunt, ceu p r i m u m Chrtsti adventantisnuntiumetprredicatorem;
et Christiverbaquasiconfirmantes;quodmajor boc
inler natos mulierumnoneurrexerit. Deinde ponunturapostoli et saucti quorurn raomoriam agimus.
Gur autem h c Testamentum appellamus ? Quia
nostri hujus figura fuit, data a Moyse tagislatio ; et
ipsum testimonii tabernaculum, deliaeatio quaedam
hujusprfevia erat.qtue a legisdatore dicla estTes^
tamentum. Si ergo iigura est testamentum, multo
magis veritas qure apparuit. HabuitergoTestamentum illud tabernaculum, j u x t a d i v u m Paulum *',jus
tificationes cultus et alla mysteriorum m i r a b i l i u m
testimonia. Habuit etiam pnecepta Deiet mandata,
C et promissiones hcec observantibus; dequibus l e gislator decretum edidit dicens obaudiendum esse
ipsi datisque praeceptis, donec ille veniret cui repositum est, ut ait Jacob. Ipse vero Moyses sic a d
litteram locutus est:ProphetamvobissuscitabitDominus, tanquam m e : i l l u m 'audietis i n omnibus
qure vobis l o q u e t u r .
,3
31. Ergo ille ab eis praedictus, a Jacobo n i m i r u m

et Moyse, aliisqueposteainspiratis aDeoprophetis,
venit complevitque quai priscis legibus deerant,

^
sicut ipse d i x i t : Non veni solvere legem, sed a d , ,
implere **. Et re sane vera adimplevit, d u m r a , ,
dices originesque peccatorum a m p u t a v i t : c u i ei
mos geratur,nemo unquampeccatum consumma
, D bit. Nam vetere lege dicente: Non occides, d a

tor illius ac novfle Cbristus, Non irasceris, adjun*

, ,
xit. Illa, NOQ adulterabis; hic Non concupisces
, c , .
* ; e t qufeounquealia a sanctis priBcipue Patribus
, - , c *
discenda sunt. Et prius quidem Testamentum s a n .
guine dedicatum fuit; et nostrum boc similiter
-
immaculati A g n i sanguine firmatum quasi testa
^
mentum i n Erytbreeo quodam regiae tinctur, m a ]3,
nuali scriptura per totum contextum signatum,
infragile et n o a caducum manet Ecclesiae, multas
' ,
ea licet inimicorum agressiones pertu'erit; firmio/
que portis inferi apparuit, virtute illius q u i banc
,
i n cordibus fidelium impressit. Dicit enim ipae
^
'
H e b r . , 1." Deut. xvin, 1 3 . " Matb. , J7.*f E x o d . xx, 13-17; Matth. v, 21 seqq.
PATROL. G R . C X L .
15
T1U000U MONfli
460
p r o p t o t on; diee T t n i w i t , et stataam i j x t y i T w n i

uoedus, n o n M e u n d u m fodii* quod statui oum
c
palribus vestri* ; sed dabo leges meae i o corda
, , 0*"*>
ipeorum, e i cognoscent me eiracti a parvo a d
, '
m a x i m u m , et erunt omnes docibiles D e i . Pro '
pterea n i b i l scriptum reliquit Cbristus, sed verba
tim doctrinam atque maodata, i d est legem no .
stram, d e d i t ; et per practicam traditionem, my*
,
sterium. Insuper promisit dioeas : Cum venerit

Paracletus, quem ego imttam vobis a Patre, iile
"
vos docebit omnia, et i n mentem revocabit quae

. *
vobis d i x i , et aiia annuntiabit, q u nondum au " ,
dire et ferre valetis
Factum vero i d est, c u m
, advenit Paracletus.
,
u
1 7
. , .
32. Tunc apostoli exstitere e p i s c o p i ; et diviao

lp\ , q u i i n ipsis inbabitabat, anb igaearum iinguarum
,
specie, Spiritu erudiente eos quae oportebat, et
,
unicuiqua gentem suam assignaate,cujus eosdem
, linguam docebat, divinaa mysteriorum preces et
(37), (38)
aacra officia, prout gens queeque pati poterat,
,
ettemporum adjuncta ferebant,et persequentium
, !
insidiee, sic peragebant. Et .precibus quidem ac
, .
prooiamationibus fortasse inter ee differebant; sed
,
tamen traditorum myateriorum forma ea prorsus
(39)
,
fuii quam Domiaus noster Jesus Cbristus tradidit.

Posi deiloquoe autem apostoloe, nonnulli sancto- .
r u m Patrum, peculiariter singuli, preces faciebant
et proelamatiaaes, et absolut bturgiee oflicia ; vel- ^
, ,
utisaactusillu8trisEpiphacius,et magnus Basilius,
(40)'

etdivus Cbrysostomus. Cuncti autem ex vivifici
, ,
fontis Paracleti fluentis bauserunt dogmata, q u
. '
ortbodoxorum Ecclesia, ceu ab ipso Cbristo dicta

et facta recepit : et nunc prae ceeteris divina

llturgia m a g n i Basilii, nec n o a d i v i Cbrysostomi
'
i n more est, c u m illa preesanctificatorum, quam

nounulli Jacobi esse dicunt, qui frater Domini a p
pellatua fuit; alii Petri apostoli ac suminatis ;
,
flHi aliorum.
, ,
33. Post preedictorum apostolorum sanctorumque oommemoratioaem, nomina nuntiantur defiinctorum, quorum fit mentio, nec non illorum
pro quibus iiunt oblationes ; m o x sacerdotum ac
cagum et o m o i u m simul. Atque b i magistri l i turgiffi, volentes Oeo similem esse episcopum, pro
iiiimicie quoque ab eo preces fundi, eequum censent: talem enim esse oportet episcopum, inter
Deum videlicet et bomines mediatorem. Deinde
elata v o c e : Memento i n primis, Domine, arcbiepiscopi n o s t r i ; quibus verbis odedientia ostendi Jerem. x x x i , 31. * I s a u v , 12
7
'.
rov
.
,
'
' -
(41)*
kf
J o a n . x v , 26.
(37) Aaimadverte auctoris nostri opinionem,

quod unusquisqae apostolus doctus fuent divinitus
unguam nominatim gentis ejus, c u i peculiariter
destinandus foret.
(38) Ita etiam saoctus Sopbronius apud nos
Spieil. Hom. t. IV. p . 3 i .
(39) Gitat bunc locum ex m s . AUatius C o n i r a

Hottinyerum
p. H .
(40) Deest mendose apud p r a d i c t u m Allatium
v o c a o u l u m .
(41) Laudat hinc particulam ex ms. idem A l l a Uas i a opere De consensu, coL 1185
COlfMBNTATIO LKTUlGieA.
4*1
wpwmipm
* * * * , ?wf c*]
,
'

, ,
, , *

'
*
uvafvvBi-ai

1
. c
; .
/'. '

* ,
TJ
/,
-
u- ,
'
$ ^
'
COQSCHS DOta sunt ; tlim moa quidem

sententia, quia haec c u m principaliore liturgiee
parte cohteret, utpote o m n i a continens: et ne i n super ansam caperent quidarr dicendi, hanc eolam
a nobis recitari Christum mandasse, nihil preterea
aliud,utaiunt Eucbitffihffireticiquos et Massaliaaos
etPbundaitas appellant. Quippc b i preefracte affirman t quod etiamsi decies millies eam recitaverimus,
eamdem denuo dicere oporteat, nihilque addere, l o
quacitatem meram reliquos hymnoe ct coafeesiones
stulte noiuinautes. J a m vero Chrietus Deus noster
sicut i n reliquis omaibus, i t a etiam i n bac prece
typum nobis formamque precaodi ostendit ac d o cuit, quomodo nempe qure necessaria eunt petere
oporleat: et bujus precis verbis petitionem rer u m caducarum et temporalium v i t a r e ; solum
pctere panem substantialem, i d est, q u i corporla
substantiam corroboret atque conservet, quominus
fame coaticiatur, Iasuper ne intremus i n tentadonem, simul postulare induisit. Heliqua vero
omnia spiritalia, et futuro saeculo convenientia,
secundum formam et cbaracterem hujue divin
orationis coatexere omnibus imperavit.
fj riorum Dei
. ,
tur erga iuperiorem potogtotom ; et quod lllius

quem commemorat epitcopi conununicatfidei,
is qui offert, et traditioois mysteriorum successor
est, DOO autem neotericus quidam mysta, aut oblatorum ase symbolorum invenior. Posibnjuamodi
proclamationes, diptycba vivorum, putaepiscopor u m , regum, et reliquoruui, eJata voce a diacooo
proauntiantur, episcopus autem pacem cunctU
ecclesiis precatur, et peccatorum ipsis remissonem
postulat. Et statim alia oratio pro se et pro populo.
Postea elata voce recitatur ab universo populo
illa a Cbristo Ueo nostro dictata oratio : c Pater
noster q u i es i a ccelis.
34. Hanc autem c u m ob alia m u l t a et gravia
decretum est boc loco recitari, quae solis myste-
, ,
.
'.
'
, '
,
y
, -
6 , .
; "
TJ }
; -
'
35. At b i a Deo maledicti Euchit, qui etpotestatem atque principatum hujus universi m u n d i diabolo stultissime attribuunt (tanta ipsorum insania
est!) omnes oraotis preces i n bis tantum verbis cir^ cumscribunt. Sed enim deiloquorum apostolorum
cborus, et poet illos sanctorum Patrum series,eUi
docent ut paribus sentenliis orantes precentur,
eidemque form analogis, verbis tamen plurimie
diversisque doxologiis b o n u m Dominum placare
student, et c u m aliis precibus hanc quoque copularuat. Quid e n i m ? Qaia lacrymari ct gemere i n
hac oratione non doouit Cbristus, n u m proiude
h&c vetare oportet ? David magaus propbela et
rex quibuenam modis adulterii et bomicidii c r i m i a a
abstersit ? Nonne lavans singulis noctibus leotum
suum stratumque lacrymis ? Quomodo tres p u e r i
i n medio igae rorem experti s u n t ? Nonne hia
verbis d i c e n d i s ; Peccavimus, inique egimus
1 9
THEODORI ANDIDENSIS
Et nunc h a a d nobis os aperire lioet: ignominia et

opprobrium facti sumus servis tuis, et colentibus
te: et quaecunque a l i a comprehenduntur iUa oratione. Nam veluti baud bis contenti, creaturam
universam a d agendas gratias decantandumque
Crealorem invitant. N u m et btscloquacitas fuit,
Antichristi discipuli, ejusque adventui preeeuntes ?
nequeenim vos preecunoresillius appellare dubito.
His ergo a sanctis Patribus compositis orationibus
Deus potissimum propitiatur, atque a d misericord i a m flectitur.
, */?
; ,
xotl
',
36. Age ad bunc sermonis l o c u m delatus

post recitatam elata voce orationem, quee dicitur
inclinationis capitis, ea quae fiunt j u x t a ecclesia- ~
8ticam traditionem bic interserenda esse putavi
Dictum enim j a m fuit, quod c u m iastruitur
prothesis, preparatur c u m divino
corpore
etiam Dominicus eanguis a diacono, q n i et exiguam aquoB partem immittit : eaque i t a manent
sanctificata et transmutata a sancto Spiritu, usque
ad tempus, quo elevatur pretiosum Cbristi corpus
Dei nostri. Tunc vero affertur aquee ferventis
p a r v a p h i a l a , ex eaque i n f u n d u n t i n sanct men
98B imposita vasa, sive crateres sint sive p o c u l a ;
ut quemadmodom ambo (aqua et sanguis) ex v i tali sacri lateris fonte calentes prodierunt, i t a
aqua forvida sumptionis tempore injecta, perfectum typum absolvat, d u m coramunicantes papiJlam
eluti calicis, quaei i p s u m vitale latus attingunt.
Sed a d sermonis seriem redeamus.
'.
' ,
rjf
fxrra
'
,
''
.
\
37. Post proclamatam itaque orationem quee d i
citur inclinationis capitis, et post episcopi profun .
d a m adorationem, fit elevatio venerandi corporis
,
Ghristi Dei nostri, ut attestans ait sacerdos, p r o
pemodum ita d i c e n s : Exaltate Dominum Deum,
nostrum et adorate scabellum pednm ejus, quia san- . t
,
otus est: ecce praedictus sanctus Dominus elevatur.
,
Quisquis igitur sanctus est, accedat. N a m sancta
sanctos decent. Auditores vero, bumanae n a - . * , turee infirmitatem reputautes, d i c u n t : Unus san- . .
ctus Domiaua Jesus Cbristus, peccato omnino i n ^ ,
, c accessus. Statimque d i v i n i perficitur corporis
^
__ manet
,
divisio. Sed quanquam
i n ^partes scinditur,
tamen impartibilis etindivisus i n unaquaque d i - ^ .
. ,
visarum partium idem totue Ueus bomo etiam i n
partes sectus. Etsi enim et corruptibiiitati fuit ob- '

noxius ac morti, attamen caro ejus i n inferno
* . , '
noD agnovit corruptionem. Elevatio autem vene .
r a n d i corporis elevationem i n crucem repraesentat, ibique mortem, ipsamque resurrectionem. hU
, ,
Porro et participatio denotat illam ante passionem
.
i n myetico conyivio traditionem panis et communis

calicis; de quo dixit Servator noster: Amodo
*
e x h o c n o n b i b a m , donec novum bibiturus sum i n
, ,
regno Patris m e i ; quem reapse post resurrectio
$ *
n e m bibit mirabiliter et insolite: n o n enim quasi
465
466
COMMENTATIO LITURGICA
tunc corpus etca egeret, sed ut d i s c i p a l i i retur

roctionem guam suaderet.
'
.
'.
),
*
,
>
. ' ) -
'
'
(42)
'
.

... ,
r
,
,
. 9
. .
.
'
(43) ;
* -
38. E x i n flt oratio gratiarum actionis, et subltv

tio divinorum quae relicta sunt fragmentorom, quo
actu assumptio Domiai Dei nostri innuitur. Tunc
enim d i c i t : Exaltare super coelos, Deus ;
et i n universa terra gloria tua. Namque eo, d u m
assumeretur, exaltato aiebant angeli apostolie:
Hic q u i assumptus est a vobis, sic deauo veoiet
tanquam judex. Tuncautem omne genu flectetur
ei coelestium et terrestrium, critque i a univerea
terra gloria ejus. Quanquam enim nunc suntnonnulli q u i eum confitentur, tunc tamen nemo
contradicet. Tunc sane, inquit Gregorius Tbeologus, credent c u m eum videbunt de codo venientem, e i judicis more sedentem. Jam postremus
suffltus gratiam sancti Spiritus significat, q u a m
flando dedit apostolis post resurrectionem. Denique oratio post ambonem, sigillum veluti est oran i u m p r e c u m , et ordinata recapitulatio, quee p r i mis et ffistimabilioribus epilogis aequiparatur. Nam
q u i a tola divina Lturgia, praecipue pro offerentibus, et propter quos i i obtulerunt periicitur,
postremo et pro reliquis oinnibus, u n a bac o r a tione suppletur. Quippe quia nonnulli extra altarc
consistentes, i n perplexitate soepe versantur i l u ctuantes animis dicentesque : Quinam scopus est,
et quinam susurratarum secreto ab episcopo precum sensus ac vis? optantque b a r u m quoque notitiam percipere; propterea divi Patres, tanquam
recapitulationem omnium per preces postulation u m , talembujus orationis formam excogitarunt,
edocentes, tanquam ex fimbria contextum, r e i
curiosos. Quid autem reliquum est, nisi virginalis
corporis typus, diribitio n i m i r u m eulogioe atque
oblationis? Frangilur enim panis, dividiturque
tanquam ineffabilis eulogiffl participatio sumentibus cuin fide: ut oblatio autem, iis q u i attulerunt, plena sanctitatis ex sacro ritu redbibetur.
Atque ita a participatione immaculati corporis ex
Virgine nati Cbriti Dei nostri, et pretiosi eanguinis, sanctificatio et benedictio iidelibus contingit.
39. Uno adbuc addito, finem sermoni i m p o n a m .

Quoniam nonnulli sacerdotes, partim inopire praetextu, partim insatiabili avaritia, duas celebrare
missas non dubitaot, audacterque Cbristum semel
ct iterum crucifigunt, scepe i d i n uno etiam peragentes altari, rem tremendam bac quoque ratione
attentantes ; nec raro propter v i t e fortuitos casus,
vel ob negligentiam, imperfectum opus derelin-
(42) Heec oratio respondet quodammodo s t r e m a LatiHorum oralioni, Libera nos, qumum i a , Domine, q u a m S. Petrus Damlani n . 17*
a p p d l a t embolimum.
(43) Legesis Cbristopborum Anêltim oap. 14.

Armenii auoque more Graecorum dispensant, sed
probuccelli8fermentatis,ajyniitenue9 formascum
typo agni
W.
* , ,
**
,

if
TBKODOBI
Anomnsis
qoentes; a c c k i i t q a ^ o t p o s t t r i d u a m v e h i H r a etiatn * * i
comperiaDtur sacra dona madore aut fuligine
plena, ideoque a n e m i n e p o s s i D t a b s u m i ; p r o p t e r e a ,
**
, , -
i n q u a m , necesse est baec i g n e c o n s u m e r e , et r e l i -
qtios ex iis oineres, i n loco nobili collocare. Sic

enim etiam relicta agni illius reieria ossa igne
eomburebantur. Neque vero q u i b o neglexerit
eacerdos, pceaas a canonibue impositas v i t a b i t :
namque A g n i nostri nibil non edule est, n i b i l d u r o m aut osseum. Quippe est eobypostaticum Verb o m . Suscipitur autem V e r b u m ab omoi anima
temet digae paraote ut sit babilaculum ejus : ad
q u a m n o n ipsum solum Verbum, sed et Patrem
teoum dixit esse venturum, neo non Spiriium
eanotum, et mansioDem apud ipsam facturoe.
(44)*
'

'

'
'

'
.
'.

40 Hfo pro nostra imbecillitate raptim conscri ,

psimus, propter assiduam jubentis hominis fer ventissimam deprecatiooem. Qui vero haeo leget,
,

nondum plenam sacrorum mysteriorum explana
*
iionem boc scripto factam existimet. Sed hoc sibi
,
evenisse putet, eeu si quis gpectare cupiens urbis

pulchritudinem eximiametincognitam,ducem ali, , ' quem oancisoatur, a quo manuductus, tanquam
,
ex aiiqua fenestra videre queat radiorum velut

iade missorum lucem atque splendorem, non
tamenipsam naturam bonorum illic reconditorum.
.
,
Nam secreta mea, inquit Dominus, m i b i meisque . Quomodo autem ego, q u i non solura a ^ , . .
,
Deo me elongavi, sed eiiam appropinquantibus ei
, procul absum, dignum aliquid Deo cogitare aut
eloqui queam ? Attamen gratum est, quidquid pro
; ' ,
viribus fit, dummodo i d ab illius dogmatibus at

/
que praeceptis haud videatur discedere. Quod si

quis utile aliquid i n bis scriptis deprehendet, is
,
pro me q u i elaboravi, precem pro venia ioipe,

tranda Deo offerat, erratorum meorum causa.

* Deinde etiam gratiarum actionem, proptereaquod
, '
ille solet eos illuroinare a montibus aeterois, q u i
, *
digni babili fueriot intelleclualiter contemplari.
, ,
Quia ipsumdecet omnis gloria, bonor, et adora < .
tio, Patrem scilicet, et Filium, et sanctum Spi . ' .
ritum, aunc et semper et per seecula sceculorum.
Amen.
D
30
8 0
Isa. x\iv 16.
(44) Sic omnino solebat S. Petrus Damiani op.

cit. n . 4. Ego guod residuum est, igne comburo :
nam credere jubemur, distinguere

prohibemur,
Vide i b i caetera quae sunt prfleclara,
CIRCA AJVICITM DOMINI M C C X L
MANUEL
MAGNUS RHETOR CONSTANTINOPOLITANUS.
FRATRIS FRANCISCI
QUÎSITA
PER EPISTOLAM
AD
7TOJ *
M A G N U M R H E T O R E M fo

contigerit, docere non dedigneris.
Haec capita et religionis dogmata credo et proflt e o r , et quaero a t a , rhetor magoe, ut ubi m e errare
t-
Conclu$ime$theologicxetorthodoxcefratrisFrafr
cisci
.
.
Prima.
Prmdicatoris
Spiritus sanctus a Patre et Pilio procedit
Secunda. Hecte voces istae, et ex Filio, addi debuerunt. N i m i r u m Symbolo Constantinopolitano.

Tertia. In a z y m o , etin fermentato pane triticeo
.
.
conficitur COrpus Christi.
Quarta. Ignis purgatorius credendus et admitt e n l u s a n t e ultimum j u d i c i u m .

Quinta. Animaesanctorum rectatenduntincoelum,
et in coelum receptae, debent Deum pure videre.
.
. ,

, , ,
Sexta. Primus hierarcbi ihronus est papa R o

manus.
Septima. Baptisma Francorum, seu Latinorum,
et Graecorum, est u n u m et idem.
Octava. Qui uxorem repudiat proper aliam c a u s a r a q u a m propterfornicationem, v e l q u i repudiata
uxore propter foruicationem, aliam sibi matrimonio jungit, ille moecbatur.
iVona. Cbristtisin Goenadeditpanemazymumsine
fermen to
Decima. Sola verba Cbristi: Accipite, comedite,
h o c est COrpus m e u m , C O n f i c i u n t COrpilS Chrieti*
D U S p i a m O r a t i o et l i t u r g i a GhryBOStOmi, i n
q u a d i c i t u r , Et fac h u n c p a n e m , e t c .
* .
' .
". " ^-" .
".
, .
'EvntTov.
.
.
() Lemoine, Varia sacra, tom. I.
MANUEUS MAGNIRHETORtS
471
472
KE+AAAIftlf

APOLOGIA
REFUTATIO
CAPITUM
F R A T R I S
Manuel magnus rhetor
Francisco prcedicatori
F R A N C I S C I
Magnce ecclesix,
frairi
veteiis Romae, salutem.
' .

Scripta tua epistola a d nos pervenit et simul

ubique tuae mentis exiguitatem prodidit, tam circa
$ ,
alia, quani ciroa grammaticam Graecam ; erras
' "
enim i n dictionibus, litteris, et accentibus, et de , '
claras i d quod est longe a vera tbeologia constitu

tum. In scripto quippe tuo capita continentur, et
qiuedam problemata multoties j a m agitata, et ex- . , ,
plorata, illa vero inscribis Conclasiones theologi, ,

oas, c u m sint potius cacodoxee et pessim, et a
veritate et recta doctrina penitus aliente. Con- , ,
.

clusio enim, ut hoc obiter dicam, est rei determi , ,
natae et demonstratae probatio. Istee vero tuae quaestiones sunt potius assertiones, tbeses iniquee, et .
,
propositiones mentis non sibi coheerentis et deci,
pientis, q u sufficienter tractat sunt, multoties,
,
et variis diversisque temporibus, tain a veteribus

quam recentioribus divinisbominibus, perfecta sa ,
pientia et sanctitate ornatis et preestantibus ; et

,
ut blasphema, contraria et opposita ipsi veri
Tij
tati,nimirum Cbristo Deo nostro, reprobata sunt et
,
rejecta. Quaproper nos armati luce veritatis et
,
veree tbeologiee.

Tuam primam qufestionem quoe asserit Spiritum

aanctum procedere a Patre et Filio blaspbemam et
heeretioam declaramus (1). Non enim i n Evaogiliis
Dominus sic loquitur, sed illuin ex Patre tantum
procedere, u b i d i c i t ; Gum venerit Paracletus
quem ego vobis mittam a Patre, Spiritus veritatis
qui a Patre procedit, ille de me testabitur ;
missio vero et processio n o n sunt idem. Processio
enim importat modum et conceptum exsistentice,
missio vero legationem et apostolattim nota. Et
secundum processionem Spiritus sanetus ex persona Patris tanquaui ex causa i mmediate babet esse,
aecundum missionem vero Filius et Pater u n a
miitunt Spiritum sanctissimum i n iideles et eos
1
Joan. x v , 26.
(1) Videe Grocorum insaniam*
, '
"
APOLOGIA
473
474
qui sunt digni gratia ua. In tribue pewonif uniCA

est voluntas, unica virtus, unica e i t operatio,
,
sicut unica numero essentia, et unica diyinitat.
. *
Unde fit ut Spiritus sanctus mittat F i l i u m seeon , *
d u m temporaiem suam genorationem, siout boo
' ,
scribitur apnd Isaiam propbetam: Spiritue D o
, - m i n i est super me, ideo me unxit, et misit me ad
' * >
Evangelium annuntiandum p a u p e r i b u s ; adeo
, '
ut sola Patris persona non mittatur, cum eit radix

et fons divinitatis; persona vero Filii et persona
$ ,
Spiritus sancti alternatim et a se invicem mittun ,
tur secundumPatris beneplacitum' Filius q u i d e m
,
secundumtemporalem generationem, Spiritussan ctus vero, secundum temporalem processum,etiii
,
fideles accessum etadventum, non vero secundum
, ' , eeternam illius processionem, q u immediate o r i
ginem trahit a persona Patris, et secundum quam

habet esse processionabter seu per processionem,
, '
sicut Filius ab eeterno babet esse immediate a b
,
cadem persona Patris per generationem. Quapro"
pter divus apostolusPaulus, ostendens temporalem

et gratiosam missionem Spiritus a Patre per F i ' .
l i u m , d i c i t : Servavitnos Deus et Pater per lava ,
c r u m , et renovationem Spiritus quem super noe

abundanter diffudit per Jesum Cbristum . S i
,
noliora clariora, manifestiora ea debent esse, q u a
,
viciniora sunt, et propius accedunt a d ipsa p r i m a
* principia et initia, c u m ipsa principia sint per se

clariora et magis perspicua, principium vero iidei
# nostrte sit verbum Dooiioi Jesu Cbristi, ciii sine
, - Q ulla aberratione adhaerent et consentiunt apostoli
,

et doctores; manifestuni est veritatem et recta

/
iidei dogmata obtinere apud nos, et apud catholi

cam Ecclesiam nostram, et apud ejus informatores
" , , , ,
doctores etpraesules. H o r u m v e r o primus fuit Dio , ,
nysius Areopagita q u i i n secundo capite de unita
, ,
et separata theologia sic i n f i t : A u d i i l l u d : Heee
/ . ?
dicit Dominus q u i est q u i erat, et q u i |venturus
* est et o m a i p o t e Q s , et tu ipse es, et Spiritus v e r i ,
tatis q u i est, q u i procedit a Patre. Et magnue
*
Athanasius in sua ad Serapionem epistola: N o n
,
bene sentiunt de Spiritu sancto, nec bene sentiunt
, ,
de F d i o ; si enim rectam de Filio babereot sen , ' ,
tentiam, utiqne et sanam sententiam foverent de
. '
Spiritu sancto, q u i procedit a Patre, et proprius
^ est Filii, q u i ab illo datur discipulis suis, et iis

,
qui i n illum credunt. Vide duas processiones s a n , ctissimi Spiritus quas docetoptima et recta tbeo, logia. Unam ex sola persona Patris,illamque8eter, ,
n a m , invisibilem, ineiTabilem, personalem, sicut
.
Dominus loquitur i n Evangeliis; aliam vero tem
poralem et gratiosam quae fit per Filium.Idem
*
Athaoasius i n suo de Trinitate tractatu, Deus, i a '/ [ ,
quit, est rerum oxnnium priocipium, secundum
.
apostolum dicentem: Unicus Deus, scilicet Pater a

quo sunt o m n i a ; n a m Filius ipse est ab illo per

generationem, etipse Spiritus per processionem
"
lsa> LXI, 1; Luc. 18. Tit. , 5

8
475
MANUELI8 RHETORIS
476
Et divinueeft magnus Basilius i n sua a d GregoritiiD , '

germanumeuumepistola -Quoniam igitur Spiritue
, , a q u o omnievelut exfonte ad creaturas promanat
- ,
bonorum suppeditatio, a Filio quidem depen , > det quocum u n a sine ulla distantia concipitur
- a l
mente, caus vero Patrie insertam habet essen ,
tiam, unde et procedit, hano notionem, et cogno ,
toibile signutn ejus quae eecundum personam est
, '
proprietatis habet, quo c u m Filio simul et ipse

* ^.

e facit internosei, et quo ex Patre subsistit; F i

lius vero q u i ex Patre procedentem Spiritum per * .

teipsum et c u m seipso notum facit,8olusUnigeni .
tue ex ingenito lumine reluxit, nullamque prorsus
notionnm commuoicationem secundum proprietatem suam tam c u m Patre, q u a m cum Spiritu sanct o b a b e t ; sed e x d i c t i s j a m signis solus agnoscitur.
Et Gregorius Tbeologus i n tractatu De Spiritu

,
ftancto, Dic m i b i , ioquit, ubioam constitues pro ,

oessum eeu i d quod procedit? quod interjectum
,
patet inter duas diTisionis taee partes et ab theo,

l o g o te midtopreestantiori, Servatorenimirum no , ,
etro, est introductum. Nisi propter tuum tertium
Testamentnm, ex Evangeliis tui8,existimaveris haeo
. , ,
removenda verba. Spiritus sanctus qui a Patre
, .
procedit, > q u i quatenus illinc procedit non est
^
oreatus, quateous vero ingenitus est, non est F i ,
lias. E* i n suo de Filio sermone primo idem d i c i t :

,
,
Propterera nostris decretis inheerentee, introduci, *

muset asserimus,ingeneratum generatum,et pro
cedentem a Patre, ut alicubi loquitur Verbum
"
*
ipeum. Et i n suo contra Sabellianos eermone dicit
magnus B a s i l i u s : Pater babet esse perfectum et c
'
" ^ * i , * ,
.
nullius rei indigum, et est radix et fons Filii et
' , , Spiritus sancti. Tria vero nomina fontis decla . " ,
rant, esae p r i n c i p i u m , esse plenum et esse i n ' , ,
desinens. Ule ergo qui vere et principaliter est
,
,
foD8, ista tria in se complectitur. Est principium

, *
illius naturale qnia ab eo procedit, exsistit, et ha ,
.
bet Buum esse ; illo etiam plenus est : n a m totusto
tum comprehendit suum coexistentem, et indesi,

nenter ab ipso emittitiir, et infinito quodam et
seterno invisibilique generandi modo i l l u m produ ,
' .
cit.etabillosecundum naturam n o n potest discedere, Jicet secundum exsistentiam et personam ab
illo supematuraliter distioguatur.
Insuper dlVUS C y r i l l l l S in sua ad Evangelium se
" $
C U n d u m Lucam enarratione d i c i t : SlCUt digitus rj "
inserlus estrnanui, non diversus ab illa, sed in illa
, naturaliter exsistit, sic Spiritus sanctus conjungi . '
tur Filio et ratioae consubstantialitatis uoitur c u m
*

Filio, procedit vero a Deo Patre. ldem asserit
,
eanctusDamascenus. Dicimus, inquit. Spiritum F i - . *
,
b i , non vero Spiritum ex F i l i o Et sanctissimus Gre.
gorius Nyssenus i n libro suo de Ibeonymia : Est
. "
una persona Patris a quo Filius generatur et a quo
,
Spiritus sanctus procedit. Et sanctus Nilus i n suo
.
de sancta Trinitate s e r m o n e E c c l e s i a catbolica
, , ,
docetunum Patrem qui sit ingenitus, uaum F i l i u o i
genitum a Patre, et u n u m Spiritum sanctum p r o - >,
,
cedentem a solo Patre, non vero ex Filio. Et om , '
nes magnsB catbolicae noetree Fcclesiae doctores et
f
T 0
v a t
X R (
v c v
APOLOGIA.
477
\ m a g M r i idem sentiunt et annuntiant, Cbristi et

discipulorum suorum jure vestigia prementes.
Quod et ipse Damasus sanctissimus papa Romanus,
epistola ad Paulinum episcopum d i c i t : Si quis non
,
aaserat Spiritum sanctum a Patre, sicut Filius Dei
. *
et Verbum Deus, esse, sit anathema. Denique ipsa
-,
syoodus septima idem asserit dicens :NoedecrelA
,
apostolorum et Patrum observantes, nos antiquii
,
legibus Ecclesiee catbolicce iosistentes, nos adden , .
tes aliquid, aut tollentes, ex Ecclesia removemu,
* $
,
et anatbematis vinculo innodamus. Audisdeciara ,
tiooes sanctorum, et synodorum, quid declarent

et asserant. ex sola oimirum persona Patris d i t i .
num Spirituui immediate procedere, per Filium
, ,
vero, effulgentem et suppeditatum filiis adoptio nis, propter COlljunctionem essentiffi et unitatem
, ' '
voluntatis. Et divus magnus apostolus Paulus v i
debitur anatbemati tradere eos qui eo temeritatis
.
abripinntur, ut aliquid addant fidei dogmatibus
*
quae priino accepta sunt et tradita a Chnsto Deo
, * nostro, et postea ab illo et cfflteris apostolis et
,
doctoribus. Vos vero ipsi estis q u i additis, et q u i dem additionem vehementer erroneam, basreti". ,
cam , et Deo contrariam. Ne efgo inposterum

audeas sopbisticum agere,et falsa dogmata cudere
. *
in materia et hypothesi, cujus verilas nos illustrat
/, ' ,
sicut sol magnus, quse luraen suum mutuatur
; '
primo a verbis ipsis Doniini nostri, deinda ex ver
bis sanctornm apostolorum, et tbcologorum sa , ,
niorum et sapientiorum, qui ut sidera i n mundo
, .
Q radiarunt, servantes verbum vilie.

Kt baec sunt vindiciee nostrap ad primam et se .
cundam tuam quwstionem.
' . , *
3. Accediraus vero ad tertium quflpsitum tuum in
,
quo dicis quod corpus Christi conficitur in azymo,
.
quod certe a veritate tam est alienum quam quod
, .
uiaxime. Nescis enim quod sanctum Evaogeliuui,
'^ , ,
ubi azyuiorum occurril mentio facienda, ea azyma
, . ,
clare et rotuode proountiat. Ubi vero est panis et
. ,
fermentata niassa, manifesle panem memorat et
,
notat. Ideo dicitur. Erat Pascha et solemnitas
,
azymorum. Eo vero quo JudeBi Pascba celebra , bant tempore, Ghristus in crucein raptus et elatus
. * .
fuil, et animadvertenda sunt verba evangelica.
Jlii non ingressi simt preetorium, ne polluerentur,
sed comederent Pascba ; et Judads lex erat posita

qua stantes festuiu Paschatis debebant celebrare.
, .
Dominus vero antcvertens, et quasi anticipans, i n
'
mystica coena, verum Pascba mystice peragens et
, , tradens discipulis cum illis menste accumbens c o .
medit, sicut boc declarat sanctum Evangelium.
, ^
Vespertino tempore accubuit c u m duodecim
, . c
Apostolis, illis vero comedentibus, cum Jesus pa, * , t '
nem accepisset, illum benedixit, et fregit, et dedit
, ? .
discipulis, hinc maaifeste osteudens, quod c o n
, ,
erat Judaicum Pascba, i n quo azyma solebant
.
usurpari, sed verum et mysticum Pascha Desiderio, inquit, desideravi comedere vobiscum hoc
Pascba antequam patiar , boo ipsum manifeste
x c u f x .
#i
478
'
MANUELIS IIAGNI RHETOBIS
479
etdemonstrative declarans. Ideo constat ve*e panem fnisse, seu ma88am fermento maeeratam,
etiamsi contra innumerae congeratie verborum ineptiae, nugas etfutilitates.
4-5 Quodad ignem purgatorium, nullusexsietit
post mortem, seu hinc migrationem et exitum
Est quippe fetus hffireseos Origenianee, ideoque
fllum ut blasphemum rejicit et divinee veritati
contrarium Ecclesia nostra sancta et ortbodoxa,
et eos q u i istam sententiam tuentur jure anathemati subjicimus. inferis quippe quie tibi confitebitur? inquit P s a l m o g r a p h u s , idest, nullus.
Tentationee vero iis q u i prasenti vita fruuntor
Ulatas a Deo propter queedam peccata, et c u m
patientia toleratas, et ad Deura c u m gratiarum
actione relatas, eas dicimus esse speciem quamd a m ignis purgatorii; probalione quippe istarum
tentationumad instruotionem inflictarum contiogit
o*-i.
" <
0**0,
' ,
'
'
. '

, .

, '

, '
. $
^, -
q u o s d a m emendari et a peccatis p u r g a r i . U t c u m c -
dicitur : Transivimus perignem,etper aquam,

e t , Nos landem deduxisti ad locum refrigerii.
Et si post mortem talis daretur ignis q u i purgaret
animas ante diem j u d i c i i , ut male existimatis,
omnes animt purgarentur tam longo e i infinito
temporis intervallo, et nulla reperiretur tempore
j u d i c i i , qufiB adbuc poenis et suppliciis esset
obnoxia. Adeo ut frustra dictufb fuisset a D o m i n o :
c Et isti a d ternum supplicium abibunt, justi
vero ad vitam aeternam . jEvum vero est particeps eeternitatis. yEternitas vero nec est tempus,
nec pars temporis, n a m noo est mensurabilis.
Unde dicitur sine fine et terinino. Vides ergo quod 6
i n eo etiam Domino manifeste contradicitis.
7
, , c
.
, fpoviiTt
,
.
, c
Responsum a d quintam interrogationem, quae est Depritnatu papx, consulto omittimus.

6. Baptisma vero i n nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti, c u m tribus immersionibus admini8tratum,secundum morem apostolorumet Patrum,
admittimus, quod non est idem c u m eoquod apud
vos usurpatur. N o s q u i p p e d i c i m u s i n formula a d mioistrandi b a p t i s m i : Baptizatur servus Dei,
ista ratione ostendentes spontaneum, liberum, et
voluntarium motum baptizandi, accedentis ad sacrum baptisma. Vos vsro cura vanitate et superbia
dicitis : Ego te, N., baptizo, quod certa non i n
eumdem scopum et consilium nobiscum collineat.
Quomodo ergo u n u m et idem esset baplisma,
quandoquidem ccrtissime baec facitiset dicitis?
8. Insuper autem quod cumcontumeliaacinjuria
nobis objicis, nos scilicet a viro separare uxorem
quee i n adulterium et fornicationem incidit, est i n dicium te nescire q u i d dicas. N a m boo facimus
recte, et secundum leges, et erga Deum cbaritate
et reverentia ducti. Sic enim loquitur Dominus
ipse in Evangeliis : Q u i uxorem suam dimiserit
etrepudiaverit alia ratione quam propter fornica-
* Luc. xxu, 15. Pial. tt t .

9
f.
, ,
- c * >
* ; ^
.
'.
"
,
,
.
,
"
PtaL L I V , 1%. ' Mattb. xxr, 46i
"
, -
APOLOGIA
48!
ptwirj, TVJV r t O iro>txfftv* $ - tionem, e t a H a m u x o r e r n n u t r i m o n i o s i b i
481
jtmxe-
rit, foniicatur et adulteratnr*. Quapropter justum et aequum eet illam repudiare, si in fornica , x o i tionem inciderit, secundum Domini noitri eenten. * xorr* i x
tiam et declarationem. Cui oos adhaerentei,
, * fornicationis labeetimpuritatecontaminatam uxo,

rem a viro segregamus et separamt. Voa vero

qua estis insigni quitate, sanctitate, et justitia,
,
imo insipientia, et hypocrisi, ipsi Oomino nostro
, ,
impudeoter et inverecunde contradicitis, ideo qaia uxorem propter rationem fornicationie a viro
non eeparatis, permittentes Tiram in luum proprium corpus peccare, quod ipse 0. Paulus arguit et
pTobibet .
, # -
* n
,
,
8.Quoddiciededivimeetmysticielymbolii
divini et Dominici scilicet oorporis et sanguinis,

quod sola verba Domini: Accipite, comedite,
bibite, illa symbola transmutent e t perficiant,
non vero divinee sanctorum preces, et sacre orationes et cantilen, nos vero etiam dicimus ipsa
divina et Dominica verba ad eorum perfectionem ;
eacerdotii vero virtus exseritur per divinas preces
et liturgias sancti videlicet Chrysostomi, aut
magni Basilii. Nam divinum sacerdotii donum
propterea a Cbristo communicatum est apostolie,
et eorum successoribus, et sacerdotibus nostris,
ad perficienda divina dona, per invocationem et
adventum sanctissimi Spiritus. Sic de rebus istis
loquimur et sentimus orthodoxe et eecundum traditionem apostolorum et Patrum, non vero sicut
vos sentitis et loquimini, secundum placita vestree superciliosee superbiis et opinionis et prav
sumptionis. Sed de istis forsan abunde et sufficienter. Nuno jam tempus est diseerendi de stata
animarum, et quam de illia post mortem sententiam foveamus, tandem lignificare.
* ,
-
,

,
^.
Cxlera
Mattb. xix, 9 . M C o r . v i , 16.
desunt.
ANNO DOMINI MGGL
PANTALEONIS
CP. DIACONI*
TRACTATUS CONTRA GR^COBUM BB0ItS

E x manuscripto codice
bibliolhecce Bavaric, i n
L e o d i i , S S . Iheologi professoris, et i n
lomo
l u c e m p r o l a t u s studio P e i r i B t e v a r t n
IV
Leclionum
Ganisii
antiquarwn
edil.
B a s n a g i i repetilus
LECTORI
fratactum
Reprimus
istum
STEVARTWS.
ne mireris,
si et liber tste inemendatus
Forwn alius iu exemplar

/fttow
favore
ki$
correciius
Cum
incidet,
est;
quw pro
Pctri
tineis
S.
absumi
nihil
iversus
hcereticis
Salins
et altquid,
illustrfintlw
studiose
in
cathedram
stylo
et schismaticis
yuam
prwsiari
nequiverunl.
anfw*i'l4t&
lucem extrakatU
Petri
nihiL
orlhodoxce
quidqmd
male sanis
vel ineleganlia,
eliam rudi
nomin*.
mtiosus eral. Quocfrea
qux nobis
elegantia
pontifice
quisquiliisque
cultu styli carmtes, non opponamus.
iemporis
de sermonis
successore Romano
sinamus,
prxstabitque,
enim novatoret hujus

laborantes
luah ventai.
et studium nosirum
oiim chartarutn seu Grcecis, seu Latinis

conscriptvm
$p$cialt aucloris
absquc
Codex Baoaricus perquam
in manus
quatibutcumque fruere,
tuo jum.
Bavarica
bibliotheca
Itaque neque ftos de auctore diviiyibimus.
exarata
par
ingeniis
non est ut ea
sunt, blattis
soltdas refutatfcneM,
ct
licet
Vale.
* De hoc Pantaleone vel homonymo seniore vide Fabricium c u m Harlesii notis in tomo nostroXCVIII,
col. 1239. Ibi exstant Pantaleonis, quisquis sit, Homiliade
luminibus sanctis, ex Ducfieo; item in
Jesu Christi Transfigurationcm hoimliae duee, ex Combefisio ; Encomium Michaelis archangeli,
ex
eodem; homilia in Exaltalionem crucis, ex Gretsero. Scripta sequentia seriem absolvunt eorum q u
Pantaleoni tribuuntur queeque fortasse praestabat in uoum fasciculum colligere. DIT. P A T R .
488
PANTALE0NI8 DIACONl CONtRA GfLEGOS.
JACOBl
IN TRACTATUM
48*
BASNAGII
CONTRA G R ^ C O S OBSERVATIO.
Pantaleoni tribuitur hlc tractatus; i d sensisse videntur novissimae Bibliothecae Patrura editores i n
admonitioae a d \eclorem tom. XXVI, u b i de Joanne Caleca agitur. Id sensit etiam Ciampinus,
q u a a q u a m alias dubius baereat, utpotequi tract tum ut anonymum citaverit. Revera haec legunturad
finem operis, auctorem, ut prima froote videtur, indioantia : Ego Pantaleon cum essem ibi, Constantinopoliy ubi hoc actum est, hoc ideireo Memorabile feci.
Fuit autemPantaleoo diaconus et ch&rtophylax Ecclesite Constantinopolitanae, et ex eo quod dicatur
apud Gretserum, q u i ipsius tractatum in exaltationem crucis edidit, presbyter monasterii
Byzantinorum, ex diacono presbyterum alicujus monasterii factum conjicit Gombefisius. Ipsi tribuit idem
Combeflsius Orationes in transfiguralionem
Domini. Quanquam ei sit aliqua suspicio, eas orationes
stylo discrepantes binos habere parentes. Denique eidem Pantaleoni asseruitopusculum demiraculis
Michaelis, quod legitur apud Surium, iodeque concludit, Pantaleonem vixisse d i u post Theodoram,
c u m miracula longo tempore post imperatricis obitum patrata narraverit.
Quae Corabefisii conjectura satis indicat, ipsi fuisse incertam Pantaleonis aetatem, ideoque non ipsi
vindicasse Tractatum contra Grsecos cujus parens procul dubio a n . 1252 vixissedebuit; aliter tamen
a b i , ut superius observatum.
Nos b u n c tractatum, io quo multa occurrunt observationeJdigDa, in tres partes distinguimus, q u
tot habeaot auctores.
Prior pars, ques quatuor dissertationes adversus Greecos continet, non modo edita est
ComtantinopoU
\n aedibus Fratrum
Praedieatorum an. 1252, ut fert titulus ; sed ab ipsis Fratribus Dominicanis fuit
coacianata. Sic enim ipsi loquuntur: Hxc scripta sunt anno 1252,m civita'e Comlantinopoli
/^Vo/rtbu% Prxdicatoribus
ad sedificationem el pwfectum animarum, ad laudeni et gloriam Patria et Filix et
Spiritw tancti. Amen.
Duosontnotanda: t. Hic desinore opus i l l u d , quod tontaveraot Fratres; illi quippe qaatuorcapitula
a d r e r s t i s Greo*probaverant,deinde clausulam Afwew,quaiinisoperis iadicatur,adjecerunt: denique,
u t patebit inferius,que sequuntur ex aliis scriptis sunt excerpta. 2. Inde patet Pantaleonem nonesse
h u j u s scriptiaaetorem, utpote qui diaconus aut aliquando inonasterii presbyter, noa vero monacbus
dicatur. At indubium est, ilium tractatum a mouachis confectum fuisse, et a n o n y m u m remanere debuisse, ut solent quae jussu etoperacongregationis alicujus scripta s u n t : ideo plurimos auctores praefert et semper plurali numero sese indicant auctores: In proamio hujus opusculi tebtdti sumus.
Secunda pars n o n fuit Dominicanoruru, sed Hugonis jEtheriani, qui saeculopraeterito Gracoft confufaverat. Miror boc non vidisse viros eruditos, quippe, 3. sic loquuntur Fratres Praedicatores : Quod
licetjam quatuor dictis articulis demonstretur, tamen adhuc in his qux subjecta sunt ostendttur, quseex
dictti magistri Hugonis AStkeinani nuper extracta huic operi duximus inserenda. Dicunt enim et m bunt, etc. Vides bic finito opere, qudam ex Hugonis iEtherii scriptis adjici. Quid evidentius? Unum
(amen a d d i potest, uiulta ibi dici quee Fratribus Praedicatoribus non conveniant. Asserit auctor, eese
velut singularem personam indicans, vidisse sacerdotes saciatis manibus quiviri sanguinum essent,
d u m sequerentur imperatorem per Cappadociam Persarumque
regiones. Subjicit deinde se vidissa
clericos fastigat03 et verboratos. sablata prius - , boc est veste clcricali, idque ipsi evenisse i n
Nicxa civitate. A n credas Fratruiu gregem vestigiis imperatoris adheesisse,dum Orientales peragraret
regiones ? Deinde, quis iroperalor ille ? A n Balduinus H, q u i e parte Latinorum preeerat? Sed bio
a d v e r s u s Persas bellum nunquam gessit. Veruin quidem est, Joannem Vatatzem, quem Ducam appell a n t plurimi, Nicsete scdem imperialem babuisse. Sed verisimile non fit Pnedicatores eo tempore i n
ejus a u l a m admissos itinera cuia ipso varia confecisse. Heec noa modo verisimilia, sed vera suot de
iEtherio, q u i , c u m gratia sumnaa polleret apud Manuelem Comoenum, Latinis faventem et seepius
adversus Turcas Saracenosque belligerantem, ipsum pervarios casus etdiscriminarerum sequebatur.
Unum objici potest, quae leguntur i n Tractatu contra Grxcos non reperiri apud JStberium ; sed inde
n o v a oriri potest conjectura, p l u r i m a edidisse Mthennm opuscula adversus Gracos, ex quibus quas
bi<i proferuiitur fuerint excerpta.
Tertia denique pars btijus scripti, ab aliis plane diversa, continet taaium narrationem portenti c u juadam q u o d teinporibus Micbaelis Cerularii debuit evenisse. Sed non potuit babere Fratres Pr&dicatores auctores, qui prius fuse egerant de scbisiuate Michaelis, et ne verbum quidem de illo porteoto
d i x e r a n t , quodque huic operi sine fibulafuit affixum. Illabrevis narratio potestesse Pantaleonis, cui
m a l e t o t u m opus adscribitur.
487
P A N T A L E O m S DIACONt CP;
TRACTATUS
CONTRA ERRORES
GRiECORUM,
DE PROCESSIONE SPIRITUS SANCTI. DE ANIMABUS DEFUNCTORUM.

DE AZYMIS E T PERMENTATO,
DE ROMANJE E C C L E S L E ,
Editus Constantinopoli* in dibus Pratrum Predicatorum, anno Domini 1252.
Licot GriBcorum Ecclesiam virtutum floribus et

pbilosophieB studiis olim decoratam noverimus,
nec non et sanctorum Patrum, propbetarum, et
apostolorum veloci oursu calcans vesligia, q u a m
plures ex se vivos et ignitoe lapides i n dificium
supernee Jerusalem d u d u m transmiserit construendum, nunc tamen i n (ine temporum, quod
sine gravi moerore proferre non possumus, innumeris et diversis errorum obfuscata turbinibus, i n
eadem caligine suarum opinionum, diversa a sancta
Romana Ecclesia perseverat. Et quamvis infinita
heeresium germina a trecentis octoginta annis, et
circa, i d est, a tempore Photii, vel Photini (1),
p r i m i hujus schismatis inventoris, i n diversis suis
partibus, propter defectum scienti, et invidi
amaritudinem, manifeste pullulaverint: pracipue B
tamen i n quatuor articulis generabter, seu communiter dignoscitur deviare a nobis. Quorum p r i mus, quia ab ipsa divina majestate inchoans, ore
polluto affirmat contra opinionem, imo fidem c a tholicam, tertiam personam i n Trinitate, i d est,
Spiritum sanctum a Filio rainime procedere,
vel spirari, aut exsistentiam babere.
Secundus autem, secundum tbeologos, virtutem
numero secundam, i d est spem fidelium, virulento
conanime interimere studens. asserit, defunctor u m animas nec Paradisi gaudiis perfrui, nec i n fernorum supplioiis, vel igne purgatorio, citra
diem judicii,aut ante latam sententiam extremam,
judiciis posse subjacere.
Tertius vero i p s a m omnipotentis Dei potentiam
SEQUUNTUR
creaturo fermenti termino volene coarctare,voce

blaspbema prodicat, non nisi i n fermentatipaDis
materia perfici posse mysterium sacramenti. His
itaque fidei, et cbaritatis, speique virtutibus, a
cordibus fidelium dicto studio et ordine deletis:
ultimo, i n totius consummationem nequitia,,
quartum eam (ad q u a m h o r u m et simiiium error u m spectat correctio), i d est, sanctam Romanam
Ecclesiara, aggreditur; nec ei obediendum communiter asserendo preedicat, moribus affirmat,
et factis dicit.
Contra quos errores pestiferos quamvis multorum j a m fidelium desudavit labor, et p l u r i m a scripta a d defensionem veree fidei calbolicee dimiserint
perlegenda: q u i a tamen moderni Greeci,novipariter, et antiqui schismatici, nec argumentis vel
ratiooibus, neo sacrae Scriptur testimoniis, nisi
suorum scriptis sanctorum,quibus plurimum i n nituntur tam apocrypbis, q u a m veris, nolunt sup e r a r i : fraternisquoque precibusinclinatus,qualiter ex suis libris eorum convincatur pertinacia,
virtute, q u a potero, osteodere laborabo.
Si q u i d ergo yobis, frater cbarissime, i n h\s
gratum faerit, ad fontem bonorum omnium Oeum
referentes,ei,cui omne cor palet, et omnis voluntas loquitur, orationum frequentia me sedulo
commendate. Si qua vero, preeter intentionem
meam, minus veritati consona forsanapparebunt,
vestrae correctionis l i m a depuretis, a d lumen
veritatis cbaritatisve reducentes, m e n imperiti
et brevitatis inopiee veniam concedatis.
OPINIONES
Rationes Grxcorum adprimum

articulum:
quod
Spiriius sanctus nonprocedat Filio.
Igitur G r e c i p r i m u m articulum suis rationibus,
et auctoritatum testimoniis defendere volentes, ita
procedunt.
Primo : Si Spiritus sanctus, inquiunt, proeedita
Patre,secundumEvangelium, aut proceditperfecte;
sive, illa processio perfecta est, aut non : si perfecta, ut concedelis, quare necesse est, ut a Filio
GRJECORUM.
procedat Spiritus sanctus? Ergo superfluiteeeand a processio, q u o d est superfluum, aut Ihconveniens i n Divinitate. Ergo, etc.
Item, c u m u n a sit causa et fons i n Divinitate,
sciiicet Pater, tam Filiue q u a m Spiritus sanchis
exsistunt a Patre, ille per generationem, ifte p e r
processionem. Sed si a Filio exsistit aut procedit
Spiritus sanctus, etiam Filius erit causa Spiritus
eancti, et ita duae causee: et per consequens, dao
(1) Male ; Pbotius enim a Pbotino fuitplane diversus. B A S .
CONTRA G&ECOS
489
490
principia i n Divinilate Sed hoe est inronveniens. Spiritum Filii, vel quod Spiritus mittatur a Filio
hoc habuistie : eciatis, voe vel non iatelligere Scrilgitur, etc.
pturas, vel iotellectas studiose pervertere, aut
T e r t i o : l t e m i n Joanne dicit Veritas discipulis
certe per ignorantiam m u l t u m a veritate et sans u i s : Omnia qucecunque audivi Paire meo, nota
ctorum expositionibus deviare. Quare a d nos, q u i
feci vobis Ubi dioit G l o s s a : O m n i a necessaria
fontes sumus, redeuntes, audire poteritis veritaa d salutem scripta t u a t i a frraagelio. Sed illud
tem. Dicitur igitur Spiritus F i l i i , n o n q u i a procen o n est acriptam i n Evangelio; ergo non est de
dit ab eo, sed quouiam ratione divinie essenti,
necessariis ad salutem. E r g o n o n tenemur creest ei ccnsubstantialis.
dere. Sed q u vera sunt teoemur eredere, et venerari, maxime quae d i v i o a m essentiam videntur
Item, dioitur mitti, vel dari a Filio S p i r i t u i
prtedicare. Sed istud n o a teaem .r credere. Ergo
sanctus, quia ab ipso mittitur, a d sanctificandum
noa est v e r u m .
creatoras, sicut i n Joanue ipse testatur dicens :
Q u a r t o : c u m Veritas faceret mentlonem de proSi nonabiero, Paracletusnonvenietadvos
si aucessione Spiritus sancti a i t : Qui Patre procedit,
tem abieiv, tniUameumad
vos*. Quod vero a l i b i
n o n d i x i t : E t a Filio. Quod si Veritas aliud inteldicit ipse F i l i u s : Ille me clarificabit, quia de meo
lexisset, a l i u d d i x i s s e t ; ego autem verbia ejus accipiet ,
inlelligendum est, de meo Patre. Omaddere n o n audeo, nec preeaumo.
nia eoim, q u Patris sunt, exceptis proprietatibus
l t e m ; Non solum Ghristus hoc lacuit, sed nec
personalibus, communia sunt utrique : p r o p r i u m
aliquis apostolorum tale a l i q u i d d i x i t ; nullus san- dicimus esee Patri, ut ab ipso tantum, et n o a ab
ctorum hoc praedicavit. l m o , q u o d plus est, i n
alio procedat Spiritus sanctus.
editione yerae fidei, sancta concilia n i b i l s u p e r b o c
Retponsio contra prima duo objecta.
d e f i n i e r u n t ; sed ponentes i n Symbolo, q u necesHis aliisque q u a m plurimis conaminibus, quee
saria sunt a d salutem, o m n e m additionem, exposicausa brevitatig non sunt posita (illa autem quce
tkmem, declarationem sub anatbematis vinculo
magis usitata sunt, posita sunt), sanctam Romacoivduterunt et rejecerunt.
nam Ecclesiam errasse, et i n canonem lalue sen*
Item multi nostrorum doctorum q u o r u m antitentiic incidisse, mendaciter fatcntes Grwci, debiquissimatMsnptaapud nos usque bodie perse verant,
tam obedientiam et reverentiam devotam eidem
ut Tbeodoritus, et quidam alii, contrarium hujtis
Ecclesi juste se subtraxisse, bominibus simplicio p i n i o n i s estns ecripserunt et mandaverunt. D a btis persuadere laboraot. Nos vcro Latini, his et
masceaue quoqae, etijus scriptis certe contradicerenoa potesth, yolens ostendere, quod tam F i - aliis contumeliis loco suo dioiissis,
A d p r i m u m et secundum objectum unam dantes
lius qu&m Spiritus saoctus exsistunt a Patre, et
responsionem sic s o l v i m u s : Goncedimus quod
q u o d Spiritos eanctus non procedit a Filio, metaplena et perfecta processione procedit a Filio : nec
p h o r a m vocisetintellectus a d d u c e n s i n medium,
tauaen sequitur quod sint duae processiones, et
a i t : Primo est intellectus, deinde verbum exteuna earum superflua, quia in i l l a simplicissima
h u s , scilicet v o x ; spiritus autein Yebiculum est
Divinitatis natura, nec numerus vicissitudinum,
verbi. Intellectus igitur format vocem, et i n ipsa
nec temporis varietas, nec Iocalis positio, nec fluspirata ostenditur intellectus. Et iotellectus Patri,
et verbum F i l i o , spiritus Spiritui sancto attribui- xus, nec incisio, nec interstitium, a u t s p a t i u m
temporis cadere potest. Inde est, quod illa protur. Sicut ergo videmus, quod ab intellectu procecessio qua Spiritus sanctus procedit a Patre et
dit spiritus et vox et non spiritus a v o c e ; sic a
Filio nec intervallo temporis, nec spalio loci, c u m
Patre procedit Filius et Spiritus sanctus, et non
non sit prius vel posterius, alias perficitur: sed
Spiritus sanctus a Filio.
simul et semel est a Patre et F i l i o ; a Patre t a E p i p h a n i u s sanctus, episcopus C y p r i , i n libro
men procedens, mediante Filio, secundum testiDe una Deitale, de Spiritu sancto sic testatur:
S p i r i t u s sanctus Deus est, et Spiritus Gbristi est, ^ monia inferius posita, procedit: i d est, boc babet
Filius a Patre, ut ab ipso procedat et spiretur
non secundum aliquam compositionem,quemadSpiritus sanctus, mittatur et detur. Unde et a d
m o d u m i n nobis corpus et a n i m a : scilicet i n xnedio
ipsum Patrem, de quo etiam habet Filius omne
P a t r i s et Filu. > Non ergo mediante Filio, ut vos
quod suum est, referens, et ei totum atlribuens,
deliratis, procedit Spiritus sanctus a Patre ; cum
dicit apud Joannem : Mea doctrina, non est mea,
secundumPatrisbuj us vocem, medius inter Patrem
sed ejus qui misit me . Et i t e r u m : Cum venerit
tK Filium ordinetur Spiritus sanctus.
Paracletus, quemegomittam vobis, Spiritum veritaUem,qtiis vobis hoc revelavit ? Unde habuistis ?
Quareeti*m nobis boc non fuit revelatum ? Quare tis, qui Patre procedit ; ac si diceret F i l i u s :
Patrem tantum i n processione Spiritus n o m i n o :
Symbolo tale quiddam inseruistis,quod nusquam
quia omnc quod habeo, ratione esse et principii,
positum fuit a sanctis Patribus ? Si vero quorumdam
ab ipso Patre, q u i est causa et principiura i n d i r e r b o r u m occasione divinae ScripturaB, dicentium
4
i J o a n . x v , 15.
i b i d . 26.
Joan. , 7.
* l b i d . 14.
Joan.
16.
Joan. xv, 26.

16
PANTALEONM DIAGONl CP.

Tinilate, me habere cognosco. Nam ut a Filio pro- ctum, Deum et vmfioum, ex Patre perfluiurj
cedat Spiritue sanctus, hoc habet Filiue a Patpe;
procedentem.
Pater vero non ab alio, sed a se tantum
Baailius i n germone de Trinit. q u i sic ineipit :
Istam itaque difFerentiam sacri doctores, fidei
Cognitio Patris, etc.: Antiquitus Divinitatis non
oculo interioris hominis et sane discernentes, i n
ignorabatnr mysterium. Verbo enim Domini, iamultis locis inveniuntur dixisse, quod Spiritus
quit Pealmista, caii firmati sunt, et Spiritu ori*
sanctus procedit a Patre principaliler,
Alii dixeqfus, omnis virtus eorum ;
sed nec alio Verbo,
runt, quod proprie a Patre : alii quod a Patre per
quam , oec alio Spiritu, q u a m Spiritu sancto.
F i l i u m , vel Filio mediante. Et licet verum eit
Unue est enim Spiritus. Et aiout ex ore Dei proq u o d sancti asserunt, et contradici n o n poesit:
T e n i e n s Filius, sic Triiiitatem Verbo umt, et a n t i n o n tamen sequitur, quod Greecus intelligit, sciliquitus, et nunc.
cet, q u o d idem Spiritus prius a Patre, postmodum
Item i n eodem, ante finem: c Via Dei cognitionis
a Filio, vel quod magis a Patre q u a m a Filio pro.
est ab uno Spiritu per F i l i u m unum ad u n u m P a cedat: aut quod sint d u n processiones, et u n a eatrem. Naturalis bonitas, et q u e secundum n a t u r u m superflua; sed quiaPater gignendo ab aeterno
r a m sanctificatio, et regalis dignitas ex Patre per
F i l i u m , dedit ei totum esse auum, est enim verus Unigenitum ad Spiritam pervenit
Deus de D e o : et quod idem Fiiius, eeternaliter
Item Atbanasius i n editione fidei, cujus est
exsistens, a Patre nascendo accepit omne quod
i n i t i u m : Credimus inunumunigenitum
Deum, e t c ,
habet, et ut Spiritus sit et procedat ab eo. Quam
parum ante finem: Spiritus autem sanctus p r o
essentiam Spiritus a Filio sancti doctoree, maxime
cessivum ens Patris, et fereatis F i l i i , per quem
GraBci, considerantes, F i l i u m causam et fontem
implevit omnia.
Spiritus sancti nominant, nec non et ipsum SpiItem i n Epistola Atbanasius de Spiritu sancto,
r i i u m imaginem F i l i i . Quemadmodum utique F i - a d Serapionem, cujos est, i n i t i u m : Litttrm tux
lius imago est Patris, et talem numerum et ordidevotionis, etc. : Uno exsistente F i l i o tiventi
n e m Spiritus a d Filium assignant, qualem habet
unam oportetesse plenam, perfectam, et sanclitiFilius a d P a t r e m : secundum quod i n sequentibus
cativam vitam : quae est operatio ejus, et donum,
plenius apparebit.
quod ex Patre dicitur procedere: q u i a ex Verbo,
Diximus ergo, quod procedit Spiritus sanctus
quod ex Patre est, manifeste resplendet, et mitti
pariter et eequaliter a Patre et Filio, tanquam
tur et donatur.
d o n u m a m b o r u m , et amor utriusque: sed proceGregorius Nyssenus in Epistola ad E a l a l i n m ,
dit a Patre per F i l i i u n , vel mediante Filio, ut d i queesic i n c i p i t : Vob quod justum, etc., p a r u m
ximuB : aut certe principaliter et proprie a Patre,
ante finem: Immutabilem vere confitentes e u m ,
q u i a ut ab eo procedat, Pater a nullo b a b u i t :
q u i secundum causativum et causattun est, diffeFilius vero n o u a ee, sed a Patre accepit. quo
rentiam ncm negamus ; i n qoo soium discerni a l enim babet, ut sit, ab eodem etiam babet ut Spiterum ab altero comprebendimus, boc q u o d d a m
ritus aanctus sit ab eo, et procedat, detur, et mitcausativum oredentes ; boc autem ex causativo et
tatur,ut ab eo esse accipiat. Qum cuncta vocabula
ejus quod ex causativo e s t ; alteram iterum diffeane intelligentibus u n u m et idem, i d est, essenrentiamintelligimus , boc enim proxime de p r i i n o :
t i a m Spiritus a F i l i o pradicant et manifestant.
hoc autem per p r o x i m u m de primo.
Quod tamen, sicut dixixaus, Graecus non conbItem, idem libro c o n t r a E u n o m i u m , q u a s i infine,
tetur.
i b i loquitur: Sicut enim copulatur Patri F i l i u s , et
ex ipso esse habens, non est posterior secundum
Assertiocatholicceverilaiis.Et
primutn ex Grxcoexsistentiam : sic iterum et ab Unigenito babetur
rum Patrum
auctorilatibus.
Spiritus sanctus, intellectu solo secundum caus
rationern
praespeculata Spiritus bypostasi.
Quod Spiritus sanctue procedat a Patre per
F i l i u m , vel mediante FUio, ut dictum est; vel D Item Athanasius i n sermone contra Aerioe cujus
initium est: Qui malitiose, i n iine loqpens de
q u o d idem Filius dicatur fons, et causa Spiritus
aqua sabente i n vitam eBternam, * i c a l l : < P r o s a n c t i : et etiam quod idem Spiritus sanctus vocepter hoc David psaUens Deo sic a i t : Quoniam apud
tur imago F i l i i , et esse accipiat ab e o : omissis
te est fons vitce, et in lumine luo videbimus lumen .
argumentationibus multis, quas nec recipiunt, nec
Sciebat
enim apud Patrem esse F i l i u m fontem
plaoe intelligunt, sanctorum suorum testimoDiis
Spiritus s a n c t i ; sicut per propbetam FUius d i c i t :
insistentes, sic p r o b a m u s :
Me dereliquerunt fontem aquce vivm , etc.
Gregorius Nazianzenus i n sermone, q u i incipit
Item Cyrillus m sermone septimo, cujus initiuxn
Odibiies, e t c , i t a d i c i t : Spiritus ex essentia P a est: De humanatione Unigeniti, quaai post duas
tris per F i l i u m eeternaliter missus sanctiticat omparies sermonis: Solveos enim a peccato e u m
n e m creaturam, e t c
q u i s i b i consentit, proprio jangit de cstiero S p i In Epistol. D i o n y s i i : Credo i n Spiritum san7
Psal. xxxn, 0.
P s a l . x x x v 10.
f
Jerem. u 13.
9
CONTRA GRJ2COS.
494
Et ipse iaquit Dominus : Quoniam de

r i t u , q u e m immitttt i p i a : ut sioui ex Deo Patre pimiu .
meo accipiet, ei annuntiabit vobis.
est V e r b u m , i t a ex propria nobi natura refundit
Item Gregorius Nyssenus i n sermone contra
Spiritum.
Ariuin ct Sabelliuin, q u i sic i o c i p i t : Quid dico ?
Quod autem bic refundi dicimus, i n Gneco d i citur yrr7(iiv et a fontis oomine secunduui Dic mihi: Spiritus sanctus immortalis est etc.
Sanctus, principalis, justus, verus, profunda
prspoaitioQem d e m a t u r . K x q u o liquide apparet,
scrutans Dei, ex Patre procedens, ex Filio esse
sanctum Patrem intellexisse Filium esse fontem
accipiens, etc.
Spiritus sancti.
ltem Epipbanius i n libro q u i Ancyrotut seu
Beatus Gregoriug, cogaomento Tbaumaturgus,
Ancoralus
dicitur, sio d i c i t : Spiritus autem
io suffi editiooe Fidei, quae i n V i i a ejut legitur, sic
sanctus, Spiritus Dei ens cum Patre et Filio, non
ait: Unus Spiritus sanctusex Deo ese euenUam
est alius Deus a l)eo ; a Oeo autem ens a Patre
iiabens, et per F i l i u m lucens liquide hominibus,
procedit, a Filio accipit, et i n eodem Filius revei m a g o F i l i i perfeota.
lat Patrem. Nullus eoim novit Patrem nisi Filiue,
Item Magnua Atbanasius, i n ea qum ad Serapioa quo procedit, a quo accipit.
nem est de Spiritu sancto, Epistoia, cujus est ioiEcce patet ex pnemissis,qualiter Spiritus sanct i u m : Litterx tum sacrx affeciionis, e t c , sic d i c i t : D
tus sit ex Filio, sive,quomodo precedit oequaliter
Sicut i a propria imagine eat Filius i n Spiritu :
ab u t r o p i e : q u i a n i l aliud cst Spiritum sanctum
8\c et Pater i n Filio. Et post m o d i c u m : Imago
a Patre esse, vel a Filio, quam procedere ab eis.
F i l i i dicitur et est Spiritus sanctus, dicente Paulo :
Quia cum non sit alius modus, quo persona sit
Quos prx%civ\t inqu ajn,et praBdestinavit
conformes
ab alia.nisi generationis,aut processioDis,necesse
fieri irnaginis FSUi /tei . Item i n eadeui: Maniest ut.si est a Filio Spiritus sanctus,quod negare
festum eniiu erit, quod neque creatura Spiritus,
(inpcus noii potest. sit etiam ab eo pcr moneque angeJorura esaentia, i n eo quod illi converduui processionis: nisi forte novam velint fingore
tibilee sunt, sed imago Verbi et Patris propria
heeresim, ut dicant, quod idem Spiritus sanctus
e*t. * Item i n ejusdem Epistcl abbreviato sergeneretur a Filio, et sint in Diviaitate duo FiUi,
mooa : Si autem bonus odor et forma Filii est,
el unus eorum nepos.
mantiettum est quod non erit Spiritus creatura.
Itera Basilius i n quarto sermone contra EunoOstcnsum estinsuper,quod Spiritus sanchi3,ut
m i n u m , qui tic incipit : Si natura Deus Filius,
sit a Filio,hoc babet Filius a Patrc: propter quod
e t c : imago queedam Dei Cbrislus est : Qui esl
a Patre per Filium, vel mediante Filio, vcl certe
ioqu&m, imago Deiinvisibilis
imago autem Filii Q principabter et proprie dicitur Spiritus pro edere
Spiritue.
vel spirari a Patre. Terminatum est enim, quomodo idem Spiritus a F i l i o , q u i est ejus causa et
Item i a eodem libro cap. cujus titulus : Quod
fons, propter modum essendi a Filio, catholice
sicut Filius ad Patrem se habet, sic Spiritus ad
dicitur esse ratio et forma Filii. Unde et verbum
Fiiium ; i n ipso ioitio capituli, sic a i t : Propter
ct imago Filii propter eamdeoi rationem Spiritus
boc et Dei quoddam verbum F i l i u s ; verbum aunuacupatur.Quoe prudens lector si consideret d i tem Fiiii Spiritus : Portans, inquain, omnia verbo
ligenter, multa quffi a Graecis objiciebantur, sovirtutis suac
luta inveniet; et licet breviter,tamea et catholice,
Item beatus Cyrillus i n libro Dialogoruin c u m
et vere terniinata.
Hermia (2), de Spiritu sancto loquens, cujus est
i n i t i u m , Labor beatorum fructus gloriosus, e t c :
Solutio ad tertium objectum.
c Cbaracter verus et oaturalis ad s u m m u m certii u d i n i s , quee secundum similitudinem intelligitur,
A d tertiuin autem objectum,quod dicit: Omnia
i p s o est Filius; similitudo pura et naturalis Filii
quxcunque audivi Patre meo, faciam
.
Spiritus est; scribente audies beato Paulo : Quia
GoDcedimns sicutetipsi glossant,omnia necessaguos prxicivit, et prxdestinavit
conformes fieri
r i a ad salutem.Hoc tamen necessario a d d i m u s i n
imaginis Filii Dei, quos autern prxdestinavit,
hos
glossa, quod, aut implicite,aut explicite nota facit
et vocavit.
eis omnia. Nam cum verba sint Veritatis, Veritas
Athaoasius ad Serapionem i n Epistola de S p i . mentiri non potest. Dicit enin : Multa alia habeo
vobis dicere, sed non potestis portare modo. Cum
r i t u sancto, ut supra adnotatum est : Et Filius
aulem venwit ille Spiritus veritatis, ducebit vos
\nq\ui,Qux audivi Patre, haec ioquor in mundo
omnem veritatem', quasi d i c a t : Horum et alioSpiritus autem Filio accipiet, et
annuntiabit
r u m verborum meorum inteJligenliam relinquo
0W1 .
magisterio Spiritus sancti, q u i docebit vos, et
Jtem Basilius ad Amphilocbium, cap. 5 : c Scrisuggeret omnia, quxcunque dixero vobis .
bens a d Epbesios Paulus a i t : Veritatem
autern
ltem,quamvis non inveniatur secundum vocem
facientes, etc. Ex plenitudine ejus nos omnes accet3
10
1S
R o m . VIII, 20. " Coloss. i , 15. Hebp. i , 3.

Joan. xv, J5. Joan. x v i , 13. i b i d .
1 0
1 6
ifi
Lib. vu.
13
J o a n , vin, 26.
14
Joan. xvi, 14.
15
Joan. i , 16
445
PANTALEONIS D I A C O M C P .
i n Evangelio, quod Spiritus procedit a Filio i n -

Item, alia auetoritas Evangelii, Spiritam ex Fiuo
venitur tamen secundum veritatem intellectus,in
procedere comperte clamat. Dicit enim :
pluribus locis. Dicitur enim Spiritus Veritatis, i d
Qui credit in me, sicut dicit Scriplura; flumina de
est Filii, quia de se Veritas increata loquebatur
ventre qjus fluent aqum vivse. Hoc autem dixit (ait
tunc, Christus. Si ergo est Spiritus Veritatis, aut
evangeJista) deSpiritu,
quem acepturi erant crequia Spiritus est a Veritate, aut quia Veritas est
dentes in eum * . Audisti, Greece, quod Spiritus
a Spiritu. Sed quod Veritas sit a Spiritu error
procedit ab eo q u i credit i n eum ? Nonne etiam
est, q u i a Filius a Patre solo est et n o n a Spiritu :
fluit a Filio Spiritus? Imo. Quomodo a credentium
confiteri necesse est, quod sit Spiritus Veritatis,
mentibus fluere dicit Spiritum, o i s i quia fluit ab
id est Filii, hoc est, a Filio. Si autein a Filio, aut
eo, quem babet i n ae credens i n eum, hoc est, a
generatione, aut processione, ut supra.Quia vero
Filio ? Quid est , Spiritum a Filio Quere, nisi
fid] est bonw expositionis, patebit i n sequenprocedere ab ipso ? Quod autem 'flinniaa Spiritus
libus.
sancti procedunt, monstratur manifeste i u bbro
Jesu
filii S i r a c b : Ego, inquit, Sapimtia effudi fluSpiritum sanctum esse Spiritum Veritatis, hoc
mina* .
Quid enim i n hoc loco per Sapientiam,
est Filii, ex Grxcoinm
Patrum
expositionibus
comprobatur.
nisi Filium, et q u i d per flumina, nisi Spiritum
sanctum inteUigimus? Effuditergo Sapientia fluBeatus Cyriilus, in recapitulatione de Spiritu
m i n a , quia Filius cx se emittit Spiritum, q u i prosanclo, dimembrationibus sexaginta sex.demoncedit ab ipso.
stratione sic ait: I n EvangeUis quidem Salvator
Item dicit de eodem Filius i n Evangebo : Sicui
sic ait de se : Ego sum veritas .
Beatus autem
Joannes ex Patris essentia, et Filii Spiritum os- Pater habet viiam in semetipso, sic dedit et Filio
habere vitam in semetipsoQuid
aliud i n b o c l o c o
tendens, i n EvangeJiis quidem ait :SpirUus veriper vitam, nisi Spiritum sanctum intelligimu*,
tatis, qui Patre procedit.
quem Pater habet i n se, et dedit F i l i o : ut ipee
Idem sanctus, i n quarta epistola ad Nestorium,
ta Spiritum babeat i n se ipso, sicut habet Pater ?
cujus est i n i t i u m : Salvatore nostro dicente, e t c ,
iErgo Filius non solum babet Spiritum, quem h a p a r u m ante finem : Et si i n hypostasi Spiritns
sanctus propria, et intelligitur secundum se, vel bet Paler, sed etiam ita habet Spiritum, sicut babet Pater, Videamus itaque, quomodo Pater habet
quod Spiritus est, et non Filius, tamen non est
Spirituiu i n semetipso. Pater autem sic babet
alienus ab ipso Filio. Spiritus enim Veritatis noSpiritum ut semper sit i n Patre, et semper proceminatus est. Est autem Cbristus Veritas, et profunditur ab ipso, quemadmodum utique et ex C dat
*
eenoper procedit a Patre, ut
semper i n Patre maneat, et ita semper in Patre
Patre. Quid autem sit profundere, exponit idem
manet, ut tamen semper a Patre procedat. Si Fi
Cyrillus i a expositione Symboli Nicaeni, tractans
lius isto modo babet Spiritum i n semetipeo,verum
verbum i l l u d , Qui ex patre procedii, dicens :
eet, quod ipse d i c i t : Sicut Pater kabet vitam in
Transacto de Christo ipso sermone, cum beati
Patres sancti Spiritus memoriam facerent: Credo, seip$o,sic dedit et Filio habere vitamin semelrpso.
Si autem isto modo non habet, quomodo erit vedixerunt, i n eum, quemadmodum in Patrem, et
r u m , quod d i c i t : Sicut Pater habet vitam in seipF i l i u m ; consubstantialis enim eis, et funditur
so, sic dedit et Fiiio habere vitam in seipsoJ S e d
Spiritus,et procedit tanquam a fonte Deo et Patre.
falsum esse non potest, quod a Veritate est d i c Beatus quoque Basilius, i n libro De
Spiritu
tum. Ergo verum est quod Veritas dixit.
sancto, ad Amphilochium, cap. 18: Siquis SpiItem: Sicut Pater suscilat mortuos et
vivificat,sic
ritum Christi non habet, hic non est ejus. Unde
et Filius quos vult vivificatVivificare
Spiritus
solus glorilicat Deum.
lUemeclareficabitjriqueLm,
sancti est, e t c , sicut Veritas d i c i t : Spirilusest
qui
quia de meo accipiet et annuntiabit
vobis non siviviftcat ,
etc. Quando ergo Pater mortuos v i v i cut creatura, sed sicut Spiritus sapientioe, Christum, Dei virtutem et Dei sapientiam, i n sua ma- ry ftcat, de Spiritu sancto, quem mittit i n eos, v i v i ficat. Spiritus sanctus enim est, q u i mortaos virifignitudine revelans : et sicut Paracletus Spiritus
cat vitam dando mortuis operatione sua, et ^tiam
characterizat ejus,quae promisit per Spiritum, Pavitam gratiee mortuis i n peccatisinspiraticmesua.
racleti bonitatem, et i n sui dignitate majestatem
Si igitur Filius ita de Spiritu sancto viviOcat, sicat
demonstrat ejus. Unde eiprovenit)
quodidem
^Pater, sequitur quod sicut ad Patrem pertinet
est, quod procedit.
Spiritus, etiam illo modo pertinet a d F i l i u m . S e d
Idem sanctus Epiphanius io libro De Anco*
rato : Pater veri Filii est Pater, lumen totus F i - ad Patrem pertinet, ut ab ipso procedendo det v i tam mundo, sicut alias scriptum est. Ila ergo et
Hus, Patris Verbum, lumen ex lumine, non u l i ad F d i u m .
que facta vel creata applicatione s o l a ; et SpiriSed dicet Greecus : N o n ita pertinet Spiritus
tus sanctus, Spiritus veritatis, lumen tertium ex
a d F i l i u m , sicut a d Patrem, q u i a Pater d a d i l F i Patre et Filio.
0
P a t r e
18
Joan. xiv, 6.
19
Joan. va, 38.
* Eccli. xxiv, * 0 .
^Joan. v, 26.
" I b i d . 21
M Joon. * i
499
CONTRA GRifiGOS.
497
Reatue Cyrillus de eodem Spirita, qaod Spirilio, ut potsit mitlere; sibi autem retinnit, ut pro-
tus sanctus sit ex Filio, et quod ipse Filius dederat
cedatab eo. Abgit ab animis fidelium hoc deliratunc Spiritum sanctum apostolis cum insufflavit,
m e n t u m , ut Spiritus sanctus coeeterus et conet d i x i t : Accipxte Spiritum sanctum, superGenesim
substantialis Patri et Filio, aliter et aliter detur
sic testatur: Sicut beatus Moyses ostendit horaiet s i t : vel quod aliquid a l i u d temporaliter accenem a Deo accepisse spiraculum vitffi, boc Cbristue
pit vel aliud eeternaliteT exaietat. Ista enim varietas
innovans i n nobis post resurrcctionnem a mortuis,
non cadit \n D e u m , sed i n creaturas. Nunquam
insufflavit discipulis dicens:
AccipiteSpiritumsanetiam Filius ad mensuram accepit Spiritum, sicut
ctum> ut iterumreformati adpristinam imaginera,
et nos, et uti est scriptum. tagimne eoim : Non
conformes appareamus Creatori per participalioad mensuram dai Deus Spiritum ;
eupple, Filio
nem Spiritus.
suo. Si verum est, qnod Pater ita dedit Filio S p i Quando ergo Spiritus sanctus in nobis facttis,
nfum,ut aliquam graUam dominationift i n se Filiue
conformes nos Dei ostendit, procedit autem a pa(Pater) retinuisset, tunc revera dedisset F i l i o
tre et Filio, manifestum, quia de eadem essentia
Spiritura a d m e n s u r a m , ita ut nos possemus i l l a m
est essentialiter in ipsa, et ex ipsa procedens, velut
donationem mensurare dicentes: Hoc quidem de
d i t P a t e r F i l i o , h o c a u t e m n o n d e d i t j s i c d e d i t , etsic ex humano ore excurrit insufilatio: otsi parvum
et non dignum sit exemplum. Oiunia enim supenon dedit. Nonne Grecus mensurat Filio Spiritum,
rabit Deus.
quaudo d i c i t : Filius sicbabet Spiritum ut mittat,
Item Anastasius patriarcba Antiocbenus, i n
et donet i l l u m ; sed noa sic habet, ut procedat ab
sermone de recta veritate dograatum, qui sic i n ipso.
c i p i t : Dominus Deua meusfortitudo mea* etc., de
Item Filius de Spiritu sancto a i t : Novi de me
Spiritu sancto sic testatur: c Etenim Dominue
virtutem exisse
Et Evangelium similiter : Virtus
ipsum Spiritum cx se ostendens existere, i n de iUo exidatet sanabat omnes**. Qiue autem erat
sufflans aiebat : AccipiteSpirilum
sanctum. >
i l l a virfus, quae sanabat omnes ? De qua virtute
\tet\im scriptum e s t : Vos autem sedete in civitate
Ecce,ut diximus,omnia qum necossaria s u n t a d
Jeruialem, quousquc induamini virtute ex alto. .
salutem, aut explicite, aut implicile scripta sunt
Q u i ergo negat Spiritum a Filio procedere, negat
in Evangelio : quod ex dictis, et subsecutis sanpariter verba sua ab ipso esse. Verumtamen evanctorum tesumoniis probaviuius, et in sequcnti
g e l i s t a : Mirabantur omnes tn vei bis gratia*, quce
capitulo manifestius apparebit.
procedebant ort ejus .
Ad quartum solutio
Quid pJura ? Ipsa namque Veritas, Salvator Q
noster, rolens o m n e m ambiguitatem istam de meA d quartum objectum, quo dicitur: Patre tandio removere, post gloriam resurrectionis suae j a m
tum dixit Filius procedere S p i r i l u m , et non addiimmortalis factus et impassibilis, Spiritum sanctum
dit, a Filio, dicimus quod non est necesse, q u o d
ex se procedentem ostendit, cum inspirans diciubicunque subticetur una persona, excludatur
pulis a i t : AccipiteSpiritum
sanctum " , e t c . Quam
ipsa, et non intelligatur ; quod isto modo i n m u l auctoritatem beatus Atbanasius exponens in sertos errores proocipitasset n o s i p s a Veritas, Filius
moae de ea, quae i n carne, dispensatione Verbi
Dei. Verbi gratia, in Evangclio Scriptum lcgimus :
Dei, et de Trinitate contra Arianos, cujus initium
Non enim vosestisquiloquimini,
sedSpirilus
Patris
est: Qui malitwse, e t c , sic d i c i t : cPropter hoc i i r
vestri qui loquitur in vobis . Item : Ego et Pater
sufQat i n faciem apostolorum dicens: Accipite Spf
unum sumus , dixit Filius, et nullam mentionemritum $anctum, ut discamus, quod de plenitu"
fecit de Spiritu sancto. Et iterum : De die aulem
d i o e Divinitatis est, q u a datur Spiritus sanctus
et hora illa nemo scit nisi Paler . ltem P a u l u s :
d i c i p u l i e : InCkristo enim,inquit, hoc est, i i i carne
Misit Deus Spiritutn Filii sui ,
non dicit, suum.
ejus, habitat omnis plenitudo Divinitatis
. Sicu*
Et iterum : Si quisSpiritum
Christinon habet, hic
Joaanes Baptista dicit: Nos autem omnes de pleni- nonestejus *. I t e m F i l i u s i n E v a n g i l i o : Spirilusest.
tudineejusaccepimus ,etc.
Gorporalietiam spequi Oivificatst.Si igitur illa sola persona intelligitur
cie T i a u i eet Spiritus sanctus sicul columba dei n bis auctoritatibus,dequafitmentio, et non a l i a :
scedens, et manens super eum. In nobis autem
ergo Spiritus, Patris tantum est Spiritus, et n o a
pignus et primitiae Divinitatis habilant, i n illo auF i l i i , q u i a de F i l i o non fit mentio, nisi de Patre.
tem plenitudo Divinitatis, ne quis putet, quod non
Item solus Spiritus loquitur, et non pater, vel F i habens S p i r i t u m , ipsum tunc accepit. Ipse enim
lius. Item sicPater novit qure ventura sunt novissii p r a n desursum mittebat ut Deus, et ipse ipsum
mis diebus, et non Sapientia ejus, i d est, Filius,
deorsum recipiebat ut bomo. Ex ipso ergo i n
vel Spiritus sanctus.
ipsain descendebat, ex divinitate ejus i n humaniItem : Quis est iste Spiritus F i l i i , quem immittit
tatem. E t boc quidem Atbanasius.
Pater i n corda credentium ? n u m q u i d alius erit ab
84
11
88
8 1
83
3 4
83
80
31
Joan. l i i , 34,
Coloss. n, 9.
Rom. vui, 9,
1 4
3 0
, e
" Luc v i n , 46.

Luc. , i 9 .
Joan. i , 16.
Matth. x , 20.
Joan. v i . 64.
, e
3 i
87
3 1
Luc: xxiv, 49.

L u c . , 22 .
Joan. x, 30.
Matth. xxiv, 36.
87
88
88
3 4
88
Joan. xx, 21,

Galat. , 6.
35
PANTALEONTS D U C O N I C P .
ipeo, de quo scriptum est: Spiritus veritatis, qui
Patre procedit
? Item de persona Patris Dominus in Evangelioloquens au.Sidimherilis
hominibus peecata eorum, Patervester dimitlel vobis peccata vestra* ; etiterum :
Quicunque/eceritvoluntatem Patris mei qui in calis est . Nunquid et i n
his persona F i l i i , n o n intelligitur ; quare excluditur, c u m dicitur, Spiritus veritati*, qui Patre
procedit ? prasertim cum de sc Veritate loquatur
Filius, prout i n pnecedentibus demonstratum est.
Nulla est ratio, nisi q u i a sic placuit Graecis adversari voleotibus. Verumtamen firmiter credimus,
et catbolice tenemus, quod aliquaodo solius Patris
nomen ponitur i n locutione, et ipsius Filii nomen
inteUigitur: et aliquando nomen F i l i i i n bis non
intelligitur, vel Spiritus sancti, et ipsis tantum
personis convenit, et non Patri. Sed tunc considerare oportet, si i d quod de uoa persona dicitur,
poesitconveoirealiis, servatis proprietatibus unius.
cujusque personae sine confusione. Unde dicimus
quod qumdam conveniunt soli Patri, quaedam s o l i
F i l i o , qufiedam soli spiritui sancto. Qutedam Patri et
Filio, et Spiritui sancto, et queedam s i m u l t r i bus personis. Patri tantum convenit hoc n o m e Q
ingenitus, inprincipiatus
et genitor; Filio, genitus,
ctprincipiatus
; Spiritui sancto procedens ; et hoc
nomen, Spiritus sanctus, appropriato vocabulo
Patri et Filio est commune, tara secundum Griecos
sanctos, q u a m secundum Latinos; darc, mittere,
et habere, et spirare, sancto Spiritui vero et Filio
oommuoe est, quod ambo exsistunt reternaliter a
Patre : hic per processionem, ille autem per gene.
rationem. Omnia vero aliacommuniter coDveniunt
tribus personis. E a ergo, quae non auferunt p r o prietatem, nec confundunt distinctionem, non est
necesse, si dicantur de una tantum, quod alia
propter hoc excludatur. Quia in talibus licet non
nominetur, tamen semper subintelligitur, etsi non
specificetur, u l i n praemissis est ostensum.
Quod Spiiitus sanctus procedii Filio, secundum
apostolos, et GVCBCOS.
88
quod n o n alienus est ab essentia Filii Spiritus

sanctus, sed i n ipso, et ex ipso, quasi operatio
quaedem naturalis o m m i a potens explere, qutecunque et vult.
Et post pauca, verbis respondens haerelicorum,

dicentium, Spiritum imperfectum esse, et n i h i l habentem ex se, sed ex participatione exsistentem,
propter hoc, quod de ipso dicit Dominus : Non
enim loquetur semetipso , e t c , sic a i t : Non
enim imperfectum Spiritum ostendens boc de ipso
ait Salvator, sed ut magis certificet audientes,
quod essentiae exsislens ejus, non aliud q u i d Joquitur, quam quod ipse vult, et sensus exsistens
ejus j u x t a B. Paulum dicentem de S p i r i t u : Nos
tensum Christihabemus :
llleprorsusrationabitur
et ordinabit, quae et ipse, cujus est sensus. Propter
hoc n i b i l ex se ipso Spiritum locuturum affirmavit q u a s i d i c a t : Ego sum iterum q u i l o q u o r ;
velut si et qui i n homine cst sensus, dicat de procedente ex se ipso ratione : Non loquetur a se ipso
aliquid, sed quftcunque audiet loquetur.
Et statim post aliqua verba interposita ait sanctus Cyrillus : c Talem quemdam intellectum oportet accipere de Spiritu sancto. C u m enira exsistat
Spiritus sanctus Cbristi, o m n i a quee ipse l o q u i l u r
discipulis, non inseparataquadam voluntate ab eo,
i n quo est, loquitur : sed tanquam ex essentia illius
naturaliter procedens, et totam voluntatem ejus
babens, sicut et operationem. Quod autem hic
transtulimus procedens, i n Grceco dicitur
etex dictis sanctorum, et v i grammalic mquipoi
lens dignoscitur participio. Cujus
participii verbum legitur i n Evangelio, ubi ex Patre dicit Spiritum procedere.
Idem sanctus exponens aliam autoritatem b e a l i
Pauli, idem repetit dicens : Scribit Paulus quibusdam dicens taliter: Notifico autem vobis quod nemo
loquensin SpirituDei dicit
anathemaJesuietnemo
potest dicere: Dom inus Jesus nisi in Spirit u sancto .
Manifestum est ergo, quod qui participat S p i r i tura sanctum, novit esse Dominum Jesum : q u i
autem non participat, ignorat. Qualiter q u i partieipat Spiritum, novit esse Dominum J e s u m : sicut qui
Ostenso igitur quod Spiritus procedit a Filio sede melle gustaverit, scit quod dulce est m e l : sic
c u D d u m Evangelium, secundumquod sacridoctoet Spiritus participes. Ergo ex cssenlia Filii Spiritus
res nobis exposuerunt: restat, et necesso est, ut
i n pluribus mendaciis adversarii veritatis depre- r j sanctusqualitas q u 8 e d a m , u t itadicamus, Domibabensi, eorum assertionibus nulla de cretero fides tionis omnis Dei.
adhibeatnr.
Cyrillus i n scrin. 2, ad Hermiam (3j. paruiri ante
medium super i d , Ecceego vobiscum sum , e t c ,
Cyrillus ita exponens istud verbum, quod i n
dicit : t Misit nobis Filius de telo ParacleActibus apostolorum positum st:
Ministrantibus
tura, per quem et i n quem nobiscum, et i n
aulem Domino, etjejunantibus, dixit Spiritus sanctus: Segretate mihi Dernabam et Saulum , i t a d i nobismoratur : non alienum sive extraiieum nobis
c i t : Si igitur vocante ipsos in apostolatu Spiritu,
effundens, sed esseoliae suae, et Patris persooae Spia Jesu vocatos eos dicunt, ostenditur manifeste,
ritum.
40
4 8
48
44#
41
Joan xv, 26.

1 Cor. xu, 3.
88
4 4
Mattb. v i , 14.
Mattb. x x v m .
8 8
4 8
(3) Dial. vu de Tnnit.

vinitas Filii.
4 0
Matth. x n , 50.
41
Act. xiu, 2
48
Joao. xiv, 10.
48
I Cor. n, 16.
i n quo probatur divinitatis Spiritus sancti, sicut i n sex prioribus dialogis d i -
CONTRA GRiECOS.
Item Anaetasins Anttoehenns patriarcha in prro- Sancti boc in Symbolo non poiuerunt, quia m i nime dubitaverunt. Non eoimproponebant i n Sym
fato s e r m o D e de recta veritate dogmatam sic a i t :
bolo, vel definiebant i n synodis, nisi ea q u in
De sana noetra fide, et rectis Ecclesiae documenquaestionem ab haereticis vertebaatur, et m u n tis diligenti et subtili ratione corporis et propried u m vel universalem Ecclesiam i n errorem ducetatis assumentis, tanquam exempluni distinctiobant. Unde nec S y m b o l u m tunc temporls expon u m divinarum personarum, statuimas per m e m suissent, nisi eos ad haec haereticorum praritas
brorumproportionemetproprietatem comparare.
compulisset. Unde i n p r i m a et sancta universali
Etenim Spiritus oris ejus, scUicet Dei, dicitur Spisynodo, quee sub sanctissimo p a p a Sylvestro, temritus sanctus, ore exsistente Unigenito. Et Spiritus
pore Constantini principis, a trecentis octodecim
iterum ex ipso procedens, et missus non solum a
Patribus sanctis i n provincia Bithyniee, civitate
Patre, sed etiam a Filio.
NicfiRa, contra i m p i i s s i m u m dogma A r i i , dicentis
Epiphanius Cypri in memorato l i b r o Kncorato
F i l i u m Dei factum et creatum, est celebrata, n i
de processione Spiritus a F i l i o t a l i a te*tatur :
aliud deftnierunt de Spiritu sancto, nisi quod i n
Spiritus e n i m Deus est, et Spiritus Patris,
ipso credi debeat, et quod sit Dominus, et vivtet Spiritus Christi, n o n secundum aJiquam compositionem, quemadmodum i a n o b i s corpue et ficans.
a n i m a : sed i n medio Patris et Filii, ex Patre et
In secunda vero synodo, qute sub beato papa
Filio.
Damaso, tempore Tbeodosii principis, a ceatum
Idem sanctus i n libro De una Deitate: Ait
quinquaginta P a t r i b u s i o urbeConstantioopolitana
ergo Petrus bis, q u i circa A n a a i a m e r a n t : U t
contra Macedonium, prrefatae urbis episcopum, d i q u i d tentat vos Satanas mentiri Spiritui sancto ?
centem Spiritum sanctum minorem Patre et Filio,
N o n estis mentiti bominibus, sed Deo. Ergo :
vel certe ministruoi Trinitatis, celebrata est, de Deus ex Patre et Filio Spiritus, c u i mentiti sunt,
l i n i e r u D t proedicti Patres, Spiritum n o a factum
qui de pretio fraudaverunt.
nec creatum, sed potius creatorem, ab ipso fonte
Uem i n eodem opere: Vita tota Deus, ergo
in Divinitate, Patre, tanquam a p r i m a r i a vena
v i t a e x v i t a Filius : Ego enim, inquit, sum via>
procedentem. E t h o c i a secundo Symbolo, quod
veritat et vita. Spiritus enim sanctus a b arabobus
Constautinopolitanum dicitur, diligentius notaveSpiritus et vita. Nam Spiritus Deus est.
runt. Quia voro non fuit quoestio, sive d u b i u m :
E t iterum. Nuraquid dicimus duos esse Filios ?
Utrura Spiritus a Filio procederet, vel non ? sanE t quomodo Unigenitus? Imo, tu quis es, qui recti Patres, sicut et multa alia qute postmodum i n
spondeas Deo ? Si F i l i u m quidem vocat, i d est, pro- C aliis conciliis catholice detinita sunt, sub silentio
cedit ex se, Spiritum vero sanctuui ex ambobus ?
transierunt. Processu vero temporis, increscente
Quid ergo dicemus ? Adbuc egemus testibus ?
quorumdam malitia, inOccidentaiibuspartibus,diA u d i v i m u s Gnecorum blasphemio.s dicentium :
centium Spiritum sanctum non procedere a Filio,
Spiritus sanctus n o n procedit a Filio, quia perfepro eo quod i n Symbolo non ponatur, aggregati
cte procedit a Patre : quasi etiam uon perfecte
in unum episcopi i l l a r u m partium, de licentia et
mittatur et detur a Filio ?
auctoritate sunimi pontiiicis, veritatem fidei, q u a m
Item, N o n procedit, inquiunt, a Filio, quia d u o
tenemus in Symbolo dnclarantes, cantari etiam
essent causee, et duo principia. Ergo cum Scriptu- hoc in Ecclesia ab omnibus mandavemnt. Graeoi
sacree et Evangelium Filium principium scivero et caetori Orientales vocati non sunt, aut
licet d e p r i o c i p i o nominent, ut illud : Ego princiquia nimis distabant, aut quia non dubitabant
ptum, qui et loquor vobis .
Et Psalmista : Et tu
etiam boc adducerein quaestionem.
in principio, Domine, terram
fundasti".
Quod autem cis tunc licuerit, et liceat hodie noI d e m , non procedunt qine dicunt, quod C h r i bis aliquid scribere, praedicare, et cantare, q u o d
etus h c tacuit, apostoli non dixerunt, sancti
in Symbolo non estexpressum, docemur ex quarto,
c t i a m d e h o c n i l praedicaverunt. Sed ex praeinissis D quinto, sexto, septimo conciliis, q u o r u m quaedam
auctoritatibus, mendaciis e o r u m j a m patefactis,
definiunt, quod non est expressum i a S y m b o l o :
restat nunc ostendere qualiter et in b i s quae seut de sacrie imaginibus, supcr quibus septima fuit
quuntur, suis rationibus mentiantur.
synodus, nihil i n Symbolo continetur. Sic nec de
Dicuot e n i m : Sancti Patres i n conciliis super
duabus voluntatibus et operationibus i n Christo
hoc nil definierunt: sed ponentes in Symbolo, e a
Symbolum manifeste determinat, de quibussexta
quffi sunt necessaria a d salutem, eos q u i aliud a d synodus definivit; sicnec Theodorus Mopsuestiee,
dereot excommunicaverunt; sed vos addidistis :
nec Theodoriti scripta, q u conlra beatum Cyergo eilis excommunicati.
rilhim composuit, oondemnat Symbolum, quamvis
secunda universali synodo (4) condemnentur. Sic
Responsio
Latinorum.
nec duas naturas inconfusas et impermistas i n
A d q u o d reapondentes breviter sic dicimus :
1
45
4 5
J o a n . VIII, 2 5 .
46
Psal CI, 26.
(4) F u i t synodus secunda Constantinopolitana.
PANTALEONIS MACONI CP.
Christo in uuitate personae, omni convereione sanotorum deflnitionibue non scribat, val pradicet,
per S y m b o l u m babemus expressum, c u m sic esse
s e d q u o d verum est, et cujas opposttam ftfclt
definierit quarta universalis synodus, Leonem
hiereeim, nec n o n et ejus verita* periculoso
papam p r i m u m secuta: epistolam quoque ejus
eilentio petentibus denegatur: patet q u o d , siproquem p r s d i x i m u s , fidei ortbodox columnam
pter pietatis naufragium, quod imminebat, adugque bodie Greecus appellat : et quod forsan
didit veritatem fidei, i n Symbolo n o n expressam,
aliquis miretur, sanctaet universalis synodus pronon est excommunicata.
hibet, ne alicui liceat proferre, vel scribere, vel
Si vero propter declarationeui fidei talem, ut
oomponere alteram fidem ab ea quae definita
Greeci asserunt, additionem factam i n Symbolo,
est a sanctis Palribus Nicsee congregatis, quamvis
excommuaicationis sententiam Latini incurrerunt,
secunda synodus S y m b o l u m ediderit, ut supra
confiteri necesee est omnes q u i i n secundo, quarto,
ostensum est, i n quo aliqua continentur, quaB i n
quinto, eexto, septimo c o u r i l i i * fuerunt, pro eo
Nicaeno concilio non babentur: quod ex collatione
q u o d preter ea quae i n Symbolo Nicft contineutriusque synodi manifestum est Jectori. Ipsam
bantur, aliqua i m o m u l t a d e flde defimerunt, anavero prohibitiooem ad verbum sic continet, terti
thematis gladio fuisse percussos. Sed
qu
s y n o d i c a p . u l t . : Iis igitur Jectis definit sancta major dementia, et major ceecitas, q u a m d i c e r e ,
synodus, alteram fidem neminilicereproferre, vel
aut proferre, aut prorsus cogitare, quod tertium
scribere, vel componere, prspter eam, quaedefiuita
concilium excommunicaverit preeteritos, et fuest a sanctis Patribus N i c cum sancto Spiritu ;
turos, q u i aliquid plus, quamvis verum, defiprsesumentes alteram iidem, proferre, vel offerre,
nierunt i n Ecclesia, q u a m i l l u d , q u o d definitum
converti nolentes ad agnitionem veritatis ex j u est a sanotis Patribus i n sancta N i c n n a synodo
daismo, vel heeresi qualicunque, bos, si quidem
constitutis?
fuerint, anathematizari.
ltem, numquid Niceenum, aut ConstantinopoliSed dicet Grecus : Quid ultra quaeritur ? Ecce
tanum Symbolum omnia continet, q u oeoessaria
habemus propositum ex definitione.
euntadsalutem, ubinullumdeseptem sacramentis
Ecclesiee, excepto baptismo, a l i u d expreesum i b i Regponsio
Latinorum.
dem continetur ? Gui ergo d u b i u m videtur, quaed a m vera esse de Deo, quae i n libris n o n contiA d quod respondentes sic d i c i m u s : Prohibitio
neotur? Et ut de bis nunc taceamus, (5) q u i non
sancti concilii eicut sancta et veraesse ostenditur.
lectaexpletis sequuntur: Patrem et Spiritum, Filio
ita n i l contra veritatem dignoscitur continere. Dicit enim : Si quis aliam fidem a veritate prcedica- Q incarnato, incarnatos non esse, aut passos, u b i i n
Scriptura poteris inveoire ? quod tamen i(a verum
Y e r i t , scripserit, anatbema sit. Sed Latinus scribit
est, ut oppositum vel mente concipere, sit a d et praedicat illud, quod sanctorum auctoritatibus
surdum.
et sacrae Scripturae testimoniis probatesse verum.
Item, quomodo tertium concilium excommunicat
Ergo non aliam, sed eamdem minus expressam
p r i m u m et quartum, quintum, etsextum, et septio b m i n Symbolo, tam fidelibus q u a m infidelibus,
m u m ? c u m i Q fine cujuslibet c o n c i l i i b a n c eamdem
preedicat fidem.
prohibitionem factam ab eis recipiat, scilicet: Si
Quod autero vera sit expositio, probatur per
quis alteram fidem, etc. Si vero e x c o m m u n i c a i i
auctoritatem Apostoli, et per ipsos tractatores saciw
quomodo sancti, si autem sancti non e x c o m m n n i fidei, qui i a dictis conciliis persooaliter iateresse
cati. Quomodo tamen non excommunicati, nisi
meruerunl. Dicit crgo Paulus quibusdam sic :
prohibitionis j u x t a sententiam, alterain fidem, i d
Quicunquevobis aliudprcedicaverit>prceler
id quod
est, contrariam rectee fidei prcesumpserunt prsediaccepistis, hoc est, si quis vobis aliud, id est, c o n care ? Quod vero tam studiose et sollicite i n o m n i
trarium evangelizaverit, vel contrario modo doc o n c i l i o b o c ipsum prohibuerunt, contra haBreticuerit, analhema * i / . Noo d i c i t : Si quis yobis
cos, non i n prsejudicuixi veritatis factum etse
addiderit. Nam si illud dixisset, sibi ipsi prcejuaperte probant quae i n sequentibus contiaeniur.
dicasset, qui cupiebat venire ut suppleret, quse
Dicit enim beatus Cyrillus i n Epistola a d (tesloeorum tidei deerant. Sed q u i supplet, quod minus
r i u m : Non tibi sufficiet confiteri S y m b o l n m fidei
erat addit, non quod inerat tollit.
solum editum pro tempore i n Spiritu, a xnagna syQuiprwtergreditur iidei regulam, n o n addit ad
nodo pro tempore congregata Nteeeae. Intellexisti
omnia, sed recedita v i a . Aliud ergo positum est
enim n o a rccte: sed interpretatus es n o n recte :
pro opposito. Nam, quae de Deo est, veritatcm
sed perverse contra heerelicorum importunitatea
nullus b o m i n u m probibere potest, q u i n possit
dictum est, plus vel minus a l i a m iidem afflrmare
cantari, legi, et pnedicari i n ecclesiis. Unde idem
conscribere, componere, docere, vel s a p e r e : quw
Apostolus ait: Nihilpossumus adversus veritatem
aliquid superinducere, vel subtrahere moliuotur
Cum igitur Romana Ecclesia aliud, aut contrarium
n
48
II Cor. XT,4, I I Cor. x m , 8 .

48
(5) Locus mendosus.
505
CONTR
GRAECOS
50d
rillo, pro eo quod in ploribui scriptie suis

e a n mentif intellectai eorum qui in Nicaee S y m Spiritum gft nctum ex Filio eeee fateatur; excombotam eonecripsenrot
municatioois senterttiam i n pleno concilio sustiItem de eodem Athanasins : Nil amplius denuisse m e r u i t : donec ea quae contra p r e d i e t u m
bere acribi de fide, i e d contentos esse ea q u a m
Patrem dixerat et scripserat, publice retractaret.
i n Nicaea sancti Patrei conscripterunt, flde, propter
Auctoritatem ergo bujus (8) Tbeodoriti tanquam
biereticoram cautam est cavillationes: > non ut
blasphemam respuentes, ad i l l a m Damasceni, qun
pietati pnejudicium i n f e m t u r ; alias omnes sansic incipit: P r i m o est intellectus, deinde verbum
ctos, q u i postea aJiqaid de fldedixerunt, et sex
exterius, spiritus autem est verbi vehiculum,
venerabiies sjnodos i n contemptum egisse poneaccedamus.
mus.
Item Cyrillusm Epistoia, cujue est initnim xlegi
llem solutio ad verbum Damasceni.
commonitorium: Atbanasius dixit,aanctam syoodum n o n fecisse m e m o r i a m dictionis Genitricie:
Sciendum est Grcis,quod est verbum exterios,
ego autem s c r i p s i , q u o d et si non fecit eynodus
et verbum interius. Verbtim interius, sicut sancti
m e m o r i a m , bene fecit. Neque enim erat motum
doctores dicunt, est intellectus, vel cogitatio. Veraliquid hujuscemodi tuno temporis, propter q n o d
b u m exterius, sermo est. Similiter est spiritus d u n o n erat necessitas quae non quesrebantur ferrein
p l e x : interior spiritus, et exterior. Interior spimedium.
ritus amor est; exterior vero, aer. Jam ergo doItem BasUiue in Epistola quam scripsit Epipbactores, sicut sanctus Augustinus et alii, exempliflmo, iU d i x i t : Nibil possumus addere fidei nos,
cantes de Verbo iacarnato et Spiritu increato, comneque praeter eam quae io Spiritum sanctum, gloparant spiritum interiorem ad verbum exterius,
rificationem, q u a m i u transcursu Patres nostri
dc quibus dicit sanctus Augustinus: Prius est
bujus m e m o r i a m fecerunt nondum de ipso tunc
m e n s : dictum est verbum, sive cogitatio, quia comota quaestione.
gitatio i n mente concepta, verbum dicitur. GonPatet igitur ex pramissis, quod contra heeretisequeoter sequitur, quod ex utroque spiretur affecorom importunitates, quae veritalem pervertere
ctus sive amor. Mens oamque Patri attribuitur ;
nitantor,facta fuit haec pro his, non ut pietati proeverbum Filio ; amor Spiritui sancto. Ex boc ergo
j u d i c i u m inferretur. Et quod ea quae in transcursu
d i c t a sunt, declarare licet etiam cum additionibus, dicimusSpiritum ab utroque procedere, sicut amorem ex mente et verbo interiori, sive cogitatione.
n e c n o n et veritatem tacitam pro tempore in m a D i f e s t u m prodire, s m b e r e , et cantare licet. Quod,
Auctoritas Damasceoi aliter ista accipit, et ideo
c u m negare Grasci n o n possunt, nisi forsan scripta i n errorein multos induxit. A l i a m vero auctorisua et Patressuos sanctos velint condemnare, netatem Damasceni, quae d i c i t : Nos Spirilum sancesse habent nobiscum et ipsi fatendo dare, Ro- ctum ex Filio esse non dicimus, si tanquam
m a n u m pontificem propter additionem factam i n
authenticam per concilia recipere vellemus (quamSyinbolo (quam veram esse nullus sanctorum d u vis non sit) sicut sanctorum, de quibus subitavit)non esse excommunicatuni, vel hfereticum,
pra memoriam fecimus, sic exponemus : Nos
d p i u m doctorem, et catholicum etfidelemdidicimus, id est, c Non cantamus. Quod quidem
speosatorem
quem Dominus snper familiam
verum est. l l l u d e n i m : Filioque proeedit: omsuam, i d est, universalemEcclesiam constituit, ut
nino in Ecclesiis subticetur ab eis. Si autem fiat
det illie c i b u m i n tempore opportuno .
vis i n praepositione, ex, secundum quod importat
aliquando tmiversalem auctoritatem principii, aut
Opinio Grcecorum.
principalem causam, potest sustineri. Nam quod
D i c u n t igitur Graeci i t e r u m : Multorum doctoSpiritusprocedataFilio, hoc babet a P a t r e ; secunr u m nostrorumhactenus, quorum scriptaapud nos
d u m quod i n preecedentibus testificati sumus.
usquebodieperseverant, ut Theodoritus etcneteri,
A d aliam autem auctoritatem Epiphanii, quffi
vestroe opinioni erroneie contraria scripserunt.
fatetur Spiritum medium inter Patrem et F i l i u m ,
diciinus i d intelligendum, quod Spiritus est conResponsio
Latinorum.
nexio et araor utriusque. Nam ipse Epiphanius, et
Quibns responsum reddentes dicimus : Quod si
omnes alii cum eo, Spiritum sanctum ex ambobus,
omnes quos doctores nominant, tales sunt, quales
sicut supra notatum est, et ordine mediante conflTbeodoritus fuisse probatur; eos tanquain pestem
tentur. Unde cum dixisset Epiphanius i n auctoritugimus,ettanquam hiereticosreprobamus.lnquintate praeallegata, non sccundum aliquam comV> [t>) namque concilio, cum dictus Theodoritus positionem, quemadmodum i n nobis a n i m a et corDISU temerario ausus erat se opponere (7). B. Cypus, sed i n medio Patris et Filii, statim sub4 9
so
L u c . x i i , 42.
50
Psal. OLXIV, 15,
(6) fmo i n tertio, hoo est. i n Ephesino. STEW.

(7) N o n fuit beec controveraia mter Cyrillum et
Tbeod6retum, sed u t r u m Cbriatus u n a , a n duw
persona esset. ID.

(8; Resipuit Tbeodoretue,
donensi receptus est. ID.
et a eoncilio Chalce-
PANTALEONIS DIACONI C P .
507
808
junxit, quod Graecus occultaverat: < Spiritum ex

Spiritus Filii, pro eo quod mittatur a<| s ^ n c t i g c ^ Patre el Filia.
das creaturas, cum ab aeterno nonesset q a i sanetificaretur, eo quod creature incipiunt sub tempore?
Sed et Basilius i n sermone q u i i n c i p i t : Non
Ergo non dicitur Filii, quia mittitur a d sanctifierat. ut vidctur, e t c , vicesimo septimo capitulo,
candas creaturas, sed quia reternaliter exsistat ab
cujus est i n i t i u m : Sedforte dicet quis, e t c , sic teeo. Si autem exsistit ab eo eetemaliter, aut genegtatur: > Pater quidem sine principio, et ingeniratione, aut processione, ut supra.
tus, et semper intelligitur. E x ipso autem secunSed dicit Graecus iterum : Spiritus sanctus Filii
d u m p r o p i a q u u m , sine int^rstitio, unigenitas Patri
esse dicitur, q u i a ratione diviaae essentise ei est
communis est. Peripsumautem Unigenitum etiam
cum ipso antequain alia (9) majus, et subsistens consubstantialis.
Latinus: A b s i t a b auribug fidelium hoc deJiraper raedium intercidit intellecto, statim et Spiritus
mentuui. Quia si istaratione dicitur esse Spiritus
saoctuscopulationeconiprehenditur.Diciturergo
F i l i i , scilicet quia est ei consubetantialis: eadem
medius, prout diximus, quia amor est utriusque.
ratione Filius ipse, et Pater etiam dicerentur S p i Ordioatur vero post F i l i u m , q u i a ex ambobus proritus sancti, vel a Spiritu sancto, q u i a similiter
cedit.
Unde i n Ancorato E p i p b a n i i : Pater semper g sunt ei consubstantiales.
Videtis, Grfeci, quorsum tendunt hic congruae
ingenitus, increatus, incomprehensibilis: Filius,
expositiones vestree ? Nam p r i m a Macedonium,
genitus, et semper increatus, et incomprebensibialtera Sabellium blasphemos imitantur. Primus
Ue:Spiritu8 sanctus, semper non genitus, non
enim Spiritum sanctum inter creaturas o r d i n a t ;
creatus, non coofrater, non ex Patre frater, non
secundus i n Triuitate ordinem confundit. Ubi
prolesPatris.nonprolesFilii; sedex eadem essentla
ergo nunc est vestra gloriatio, q u i a impudenter
Patris et Filii Spiritus sanctus, Spiritus omnium
vos de pulchritudine scientiae jactatis, dicentes :
Deus est, >
Si autem occasione quorurqdam verborum, et
A d i l l u d , quod quaerebatur: Quis vobis revelaceetera. Ast rursus ad nos redeunUs audire poterivit boc ? Unde habuistis ? Quare, et nobis non fuit
tis veritatein. Estne ista veritas primae veritatis,
revelatum ? Quare i n Symbolo tale quid intrusiut relictis sanctomm Patrum sentenliis, sequastis, e t c , q u i a i n superioribus ostensum est, vel
mur Macedonium et Sabellium heereticos j a m
responsum est et solutum, ideo bic sub silentio
condemnatos? Quidergo est? Dicitur F i l i i Spipratermissum.
ritus, secundum omnes sane intelligentes, q u i a
A d auctoritates etiam Evangelii, quas prave exponunt, dicentes: Dicitur Spiritus Filii, quia procedit ab eo : quod utique i l a verum est, ut qui
contrarium sentit vel praedicat, secundum q u o d
mittitur ab eo ad sanctificandas creaturas: vel
patebit inferius, e s t i n v i a perditionis.
q u i a est consubstantialis ei, sic respondemus :
Quia igitur multo conawine nisi untGraeci RoQuserimus a Graecis : Aut Spiritus erat ab terno
m a D u m pontificem, et totam Occidentalem EccleF i l i i , aut si dicunt, Non, conlra Gregorius T h a u siam ostendere i n canonem lalee sententise \ncimaturgus i n editione fidei suee, quoe i n sua Vita ledisse, et quod juste, et sine culpa aliqua sint
gitur, Spiritus esse Filii ab seterno claro sermone
separati a nobis, et minime potuerunt: restat
denuntians a i t : Neque defecerit unquam Filius
Patri, nec Spiritus Fiiio, sed ioconvertibilis el i n - nunc ostendere, qualiter ipsi i n laqueum, quem
i p s i paraverunt nobis, iaciderunt, et u t r u m d i alterai>ilis eadem Trinitas semper.
cendisint hffiretici, vel tantum excommunicati,
Item Gregorius Tbeologus insermone dePenetevelquodmagisdolendum,utrum utrumque s i m u l .
coste, q u i sic incipit, De hac solemnilate
breviter
Ostendit Grxcos incidisse in canonem ob errorem
philosophemur, eircamedium sermonis, sic testade Spiritu sancto.
tur de eodem Spiritu : Erat semper Spiritus sanQuod in canonem latw sententiflB inciderunt sic
ctus, et est, et erit, neque incepit neque deficiet:
p r o b a t u r : Constat j a m omuibus, quod i p s i dicunt
sed semper Patri et Filio coordinatur et connumeSpirituin sanctuui non procedere a Filio, nec esse
ratur. Neque decebat deficere Filium Patri unomnino ex i p s o : et quod nec datur ab-, nec
q u a m , et Spiritum F i l i o .
ltem Epipbamus, episcopusCypri, de perfectahu- mittitur, nisi temporaliter ad sanctificaiidae creaturas. Et conslat similiter, i n cunctie Scripturis
manatione Dei V e r b i : Et quoniam a n i m a m et
authenticis, et receptis couciliis, hoc quod preediintellectum suscipit, et quanquam est bomo. Et
x i m u s , scilicet, quod Spiritus sanctus est esaentiade Trinitate post unum folium : Pater erat semper, et Filius ex Patre erat semper, et Spiritus litcr a Filio, et procedit ab eo, manifeetius contineri. Quie scripta ita recepta et approbata sunt
sanctus ex Patre et Filio erat semper. Et neque
per concilia generalia, ut qui eorum aliudcontraFilius creatus, neque Spiritus, creatura, e t c , sed ab
riuin sentit vel praedicat, ipso facto et jure sit
seterno, ut sancti testantur, fuit Spiritus F i l i i , et a
Filio. Quomodo ergo dicil Graecus, quod dicitur
excommunicatus'
(
(9) Locus valda corruptua.
509
CONTRA
GRJECOS.
510
Definit enim secundnm concilium (10) sic : anno a b incarnatione Domini millesimo quinquagesimo quarto. excommunicationis
sententia
Condemnamusetanathematizamus c u m omnibus
aliis haereticis coDdemoatis et a n a thematizatis a contra eos i u urbe regia Constantinopolitana lata
est. Et inagnum ejusdem civitatis ecclesi altare
cathottca etapostoh'caEcclesia,etiam Theodorum,
hanc ipsam continet sententiam impositam, scriq u i i u i t episcopas Mopsuestiee, et impias ejus
ptam a sedis apostolicae legatis, tempore Leoois
conscriptiones, nec n o n e t i m p i a acripta a Theopapne IX ut videndum exhibent qua apud eam
dorito adveraua rectam fidem, et contra capitula
urbeui sunt, tam Grreca q u a m Latina hujus r e i
P a t r i s nostri beati Cyrilli et tertue aanctce synodi
monumenta.
Ephesinffi; et quidquid a d suggestionem Theod o r i et iVesforii (11)
Sed Innocentius papa 111, i n editione q u a m
Esse a u d i v i m u s ; beati C y r i l l i duodeclm capifecit catholicae tidci temporibus nostris, prresidens
tula, u b i m a x i m e exsistentia sanoti Spirihie a F i in generali coosilio Laterani cidebrato, et dicens:
iio tangitur, i t a universaliter sunt recepta, ut q u i Patrem a nullo, F i l i u m a Patre solo, Spiritum
eorum seotit contraria, v e l praedicat, ipso jure sit
sanctum ab utroque, * omnem excominunicavit et
excommunicatus c u m aliis haereticis et olim c o n anatbematizavit hferesira,extollentem se adversus
demnatis. Dicit itaque Cyrillus, i n nono capitulo ^ eam quam composuit, sanctam ortbodoxam et
p r a d i c t o r u m duodecim : S i quis dicit, u a u m
catholicam iidem. Sed Gnecus manifeste se erigit
B o m i n u m Jesum Cbristum glorificatum esse a
contra articulum de Spiritu sancto. Ergo, etc.
Spiritu, tanquam aliena virtute ab ipso data utenHera ; Falsarii Scripturarum authenticarum sunt
tem et a b ipso recipientem, ut operari possit
excommunicati per c o n c i l i a ; sed ipsi falsificant
c o a t r a spiritus immundos et implere in bomines
Scripturas, et ntuntur falsis, et scienter. Ergo
d i v i n a stgna ; anathema esto. Hunc autem anaanathematis gladio percussi incedunt per v i a m
thematismum ipse idem sanctus Pater interpretans
daranationis.
*\c a i t : Homo factus Unigenitus Dei Verbum
Et bcatus Athanasius i n Symbolo recta? fidei,
permaasit, et sicut Deus orania exsistens quaecuncum dixissot: Pater a nullo est factus, nec creaq u e etpater,praeter solum esse Pater, et proprium
tus, nec genitns : Filius a Patre solo est, n o n
h a b e n s , qucid ex Patre est, et essentialiter inbfp,- factus, nec croatus, sed genitus : Spiritus a Patre
r e n s i l l i Spfritus sanctua, signa illa divin! potenet Filio. non factus, nec creatus, nec genitus, sed
tiae operatus est. Istam igitur expositionem
procedons, m fine libri subjunxit et a i t : Hrec
a c c e p i t tertia synodus, quinta confirmavit, et ( ; est fidos catholica, quam nisi quisque fideliter : fircontradiceates excommunicavit; Ecclesia univermiterquecrediderit, salvus esse non poterit. > Sed
salis tenet, et tenuit, et approbavif. Sed Graeci
Grmci non credunt,qu3 in eo continentur ; salvari
nostri temporis contradicunt nono capitulo exergo non possunt.
positionum ejusdem, et allegant pro se scripta
Nos autem sanotorum Grfficorum et Latinorum
Theodoriti hipretici, ct per concilium excominusententiasspcuti,credimusotconfitemiir,cantamus,
n i c a t i ; ergo, secundum vim propositre definitionis
et scribimus, ct doccmus Patrem a se, non ab alio :
baereticisunt j u d i c a n d i . Unde beatus Augustinus
Filium a Patrn soio genitum : Spiritum sanctum a
in libro De fide adPetrum, cum in octavo capitulo
Patre ct Filio mqualiter proccdentem, et pariter
ejusdem, S p i r i t u m sanctum ex Patre ct Filio protres quidem discretas, distinctas, et perfectas h y cedere firmasset testimoniis, in fine omnium
postases , sed unaui essentiam, unam deitatem,
c a p i t u l o r u m (12) subjuDxit, et ait Petro : Ilaec
unam potestatem. unaui causam : a q u o omnia.et
iDterimquadragintacapitnla ad regulam vera? fidei
pcrquera, et i n quo sunt omnia : et ipsi est gloria,
firmissime
pertinentia, fideliter crcde ; fortiter
et bonor, et imperium i a sa;cula saeculorum.
tene, firmiter defende. Et si quem contraria his
Amen.
dogmatizare cognoveris, tanquani pestera fuge, e t '
Illos vero qui d i c u n t : Spiritus sanctus procedit
l a n q u a r a bareticum abjice. Ita enim ista quae
quidem a Patre. sed non a Filio, vel aliter, et
posuiiznis, fidei catholicre conpruunt, ut si quis
plus a Patre, quam a Filio : ant prius a Patre,
n o n sotutn omnibus, sed etiam singulis volueril
qnam a Filio. e t s i a i i l i a , ratione fidei adversantia :
contraire, io eo quod singulis horum contumaoiter
et hoc asserendo credunt, preedicant et scribunt,
repugnat, et bi contraria docore non dubitat,
sicut jain d u d u m definitum est a sanctis Patribus,
hffireiicus, et fidei Christiana? iniinicus, atque ob
tanquam haereticos a catholica Erclesia abjicimus,
boc omnibus catholicis anathematizandus appaet vitamus, maledicimus, et reprobamus.
reaU
Distinctio de animabus.
Propter eamdem insuper causam, boc est, quia
Expedilo i n prcecedentibus primo articulo, s c i obstinato animo negant processionem Spiritus
licet de processione Spiritus sancti a Filio, i n
sancti a F i l i o , et plurimos etiam alios errores, i n
quo, ut singulis versutis Grnecorum objectionibqs
quibus sanctoe Romanre Ecclesue adversantur,
(10) Coastantiaopohtanum.
(11) Deest a l i q u i d .
(12) Cap. 44.
511
PANTALEONIS M A C O N I
respondimug, et ipsoe ianqnam yeritatit falsarioi

ex libris suis, quibus ge jactant, et contra R o m a n a m erigunt Ecclesiam, n o n solum erragge, verum
etiam i n Canonem lat sententiflB incidisse p r o b a v i m u s ; forsan plus necessario preeter propositum
prolixi f u i m u s ; restat nuno videre per eadem
testimonia, u b i animae l a l i u m , i d est, infidelium et
male credentium, exeuntes a corpore recipiantur.
Opinio enim eorum est, gicut d i x i m u s : quodneque
i n paradisum b o D , neque in infernum anta diem
judicii vadunt animae reproborum : gequenteg
quemdam huj us beereseos inventore m, arcbiepiscop u m q u o n d a m C&saxem Cappadocife, Andream nomine, q u i dicit p r o p r i a corpora preestolari, ut
c u m eis, cum quibus bona vel m a l a commiserint,
retributiones similiter factorum recipiant. Qui
etiam ad confirmandam suam opinionemerroneam,
auctoritatem Apostoli a d Hebraeos pro se introducit, q u a d i c i t u r : Et hi omnes testimonio fidei
probati, non receperunt repromissionem
Deo pro
nobis melius aliquid providente, ut non sine nobis
consummarentur .
81
Cui Aodreae obviat beatus Joanneg Chrygoatomus i n expositione ejusdem Epistolae, et talia teslatur: Perceperunt quidem j uxta coronas debitas.
Si u n u m corpus sumus omnes, major efficitur isti
corpori delectatio sive fraitio, quaado c o m m u n i ter, et non particulariter coronantur. Etenim etiam
justi i n hoc sunt admirabUes, q u i a gaudent fraternis bonis tanquam i n p r o p r i i s . Itaqueetboc ipsum
gecundum voluntatem eorum est, ut simul c u m
propriis membris coronentur; nam simul glorific a r i magna est ei fruitio. Quasi dicat sanctus,
juxta illud Apocalypsis: Dalx sunt singulis stolae
albce , proetendentibus vindictam proprii sanguinis, i d est, desiderantibus mutationero i a melius
corporum. Singulae stola albee, i d est, p r i m a stola,
quee est glorificatio animae: Et dictum est eis, ut
quiescant adhuc modicum lewpus, donec impleatur
numerus fratrum
vestrorum
; hoc erit i n iine
m u n d i , quando resumptis corporibus gloriosis, i n
utroque, et de utroque gaudebunt. Tunc quidem
habebunt perfectum gaudium sancti, q u i quoniam
habentmodo adhuc oculum mentis ad corpus naturale, eorum gaudium imperfectum aliquo modo
etiam a sanctis nostris doctoribus judicatur.
58
5 3
Beatug quoque Athanasius, i n libro Qucettionum

guarum,cuminterrogatus fuiseet, ubi essent nunc
animffidefunctorum? responditquaerenti: Extranea quidem, et metuenda queestio, et bominibus
occultata. Non enimpermisit Dominus, quemlibet
eorum solvi, q u i ibi sunt, et a d nos venire, u b i vel
quomodo sint preeasgumptee anim defunctorum.
Hebr. x i , 30
43.
Hebr. x i , 40,
87
5 1
8 8
Apoc. , i l .
ibid.
P s a l . v i , 6.
Pgal. c x m
5 3
8 8
(13) Meritorie scilicet, vel demeritorie.
512
CP.
Verumtamen ex divinig Soriptarig docemor,

quod peccatorum animae i n inferno sunt, gubtae
o m n e m terram et mare, sicut, docet Psalmisfa:
In tenebrosis et umbra mortis, et lacu inferiori * . Et gieut scriptum i n J o b : In tetTam tenebrosam et turbulentam, in terram tenebrarum ceternarum, ubi non est claritas, nec videre vitam *\
Jugtorom autem a n i m post adventnm Cbristi,
gicut i n latrone didicimus, i n paradiso sunt. Noa
enim propter animam golam latronig Cbristus Dominug paradieum aperait, ged et propter reliquas
ganctoram aaimas.
De isto insuper latrone Joanneg Chrysostomus,
exponeng i l l u d verbum Lucaa: Amen dico tibi, /iodie mecum eris in paradUo ,
ita l o q u i t u r : Q u i d a m dicunt n o n d u m assacutum esse latronemparadisi mansionem, sed propter promissionis flrmitatem, et immutabilitatem dicunt dominum
d i x i s s e : Hodie mecum eris in paradiso. > A l i i a u tem, et a d vocabulum cogunt. Dicunt e n i m :
Oportet nos distincte et punotatim legere sic :
Amen dico tibi, hodiemecum eris in paradiso; quasi
i n futurum tempus aestiment respicere promissionem. Impossibile est, inquiunt, i p s u m n o n c esse
i n paradiso, c u m Apostolus dicat de ganotis i n
Epistola ad Hebreeos : Hi omnes non receperunt
promissiones, ut non sine nobis consummarentur* .
Et post pauca adjungit idem saoctus, reprobatis
istorum opinionibus, dicens : Et latro quidem
paradisum possidet, sive assecutus est. N o n enim
mentiri potest, q u i d i c i t : Hodie mecum eris m paradiso.
Item i n praedictolibro Quoestionum, cum i t e r u m
diceret queerens :'c N u m q u i d non memores erunt
anim83 praBassumpta?, sicutangeli m e m o r e s s u i n ?
sanctorum quidem animae prorgagmemoregaunt;
peccatorum vero animaa c u m sint i n inferno, neque Dei, neque-nostri memores sunt. Et addidit
David dicentem ad D o m i n u m : Quoniam non est m
morte qui memor sit tui, in inferno autem quis con.
fitebitur tibi
? E t i t e r u m : Nonmortui
laudabunt
fe, Domine, neque omnes qui descendunt in infernum
.
Idem sanctug i n preedicto l i b r o , a d a l i a m quav
gtionem sibi factam : Quid, scilicet, i b i operentur
nunc aoimffi preeassumpt, respondit: Ani&aaa
corpore soluta, nec b o n u m , neo m a l u m Talafr operari (13). Nam visiones, qnas vident q q t f a m de
bis q u i mortui gnnt, digpensatione Dommugostendit a d nostram utiiitatem. Sicut enim l y r a n o n b a bens pulsantem, otiosajacetetabsque o p e r e : sic
a n i m a et corpug ab invicem separata n i b i l operari
queunt. Sanctorum autem animaa a Spiritu sancto
impulg aive tactffi c u m angelis i a terra viventium D o m i n u m laudant, et exsultant.
4
,e
31
39
Pgal. L x x n i ,
17.
7.
88
Job
x,
21.
Loc.
xxm,
5<4
CONTBA GILGCOS.
54*
Ecce babemui ex bis magnis duobus testibus AJ beatorum dicitur, infornam, Hmhnm et purga
torium.
Alhanasio et Ghrysostomo, q a o d sanctorum animee,
secundam fidem et i p e m Romanffi Ecolesiee, r e De primo et secundo dicta sufflciant.
gnant etiam nonc cum Christo ; anim reproboDe tertio respondebit Athanasiue vice noslra.
predicto siquidem libro Quoestionum suarum, mor u m , faciorum euorom digaam mercedem reciveturiterum a que3rente quaeetio t a l i s : Ubi, quxso,
pientee, cruciantur i n uitorao i n scecula sajcusunt, velperveniuntpueri
defuncti, vel in tormentis
lorum.
vclinregno?
Et ubi infidelium pueri? Ubi etiam
Q u o d similiter ita iait olim certum Ecclesiee Graenon baptizati, et defuncti ? c u m fidebbus vel
c o r u m , qnod non solum i n librie, verum etiam
parietibus ecdesiarum s u a r u m , antiqui Patres
infidelibuft? A d has itaque quaestiones breviter
manifesus indiciis imprimere coraverunt. l n quisatisfaciens quterenti respondit: Domino noetro
busdam eoim p i c t u i i s , angatas Incte deferenlee
dicente: Siniteparvulos
venire ad me, talium est
sanctorum a n i m a a i n coelot couspicimos. In nonregnum caelorum* ; iterumque Apostolo dicente:
nullis vero SataniB angelosex corporibus morien*
Ntmc autcm filii vestri sancti sunt
manifeste
tium r e p r o b o r u m , c u m q u a d a m vioJentia extra- ^ constat quod tanquam mundati et iideles, i n re
heates a n i m a s , et i n tartara secum fercntes reperignum intrant Cbristi&noram Alii baptizati. Non
xnus. Unde quomodo nunc ad tantam demenliam
baptizati autem, et etiam gentilium pueri, nequo
devenerunt ut dicant, defunctos ncc paradisi perm regnum intrant, neque iterum ad tormenla v a frui g a u d i i s , nec craciatus infernaies pro varietate
d u o t : sunt enim expertes peccati (14). C u m
m e r i t o r u m sustinere, nesdmus, sed solum m i r a r i
igitur Pater sanctus asserendo dicat, animas puepossumus. PraBsertim c u m d e h o c populi aures re- rorum non baptizatorum necparadisi perihri gaup l e a n i i n eccleaus i n officio suo frequentato. Didiis, neque iterum cruciatus inferni, c u m siat sine
cuntenimdemartyribussic: Famosiseimimarty- actualibus peccatis, sustinere, reliquit in noslra
, * terra n o n absorbuit, vel occullat, sed coelum
intelligentia locum tertium, ubi anim<e talium, Deo
aoacepi, et intus exsistentes ligno y i t e remune- jubente, post hanc vitam recipiuntur, i n quo scir a t i e s t i i : a p u d Christum intercedite, u t d e t u r
licetnec boni praesentiam, nec m a l i sensibilem
n o b i s p a x e l m a g n a misericordia. >
pcenam aliquam experiantur. Et licet huic loco
I t e m : Vot, q o i pro Verbo passi estis usque
Pater sanctus nomen non lmposuerit, sancti tamen
a d m o r t e m , allhktae, animas quidem habetis i n
Latini, ut Augustinus. Gregorius et ceeteri, quippe
0
coelie i n manu Dei, et per universum orbem hono- Q q i eodem spiritu repleli fuerunt, determinantes
raminL Veetrai reliquias sacerdotes et reges ado
de nomine loci, hunc locum sinum Abrahce, sive
rant, et omiiespopali exsultantes assueti clamant:
l i m b u m nominaverunt, i n quem ante adventum
Somnus pretiosos est i n conspectu Domini mors
Cbristi sanctiPatresdescendebant. Nunc veropueri,
sanctorum ejos.
q u i absque baptismo decedunt, sine poena sensiItem i n eodem officio talia c a n t a n t u r : Chorus
bili, ut dictum est, detiaentur,
sanctorum invenit fontem vitae, j a n u a m paradisi.
loveniamet ego v e n i a m per poenitentiam; ovis erProbatio, quod sit purgatorium.
rabunda ego s u m : revoca me, Salvator, et salva
U
2D6.
De quarto loco, i d est purgatorio, m u l t a san*

Jtem: Per vos , q n i preedicantes A g n u m Dei
ctorum Patrum testimonia repcrimus. Et primo i n
occisi estis ut oves, et ad vitam qme sine senio
Epistola ad Corintbios, ubi loquitur Apostolus
est, et sempiternam transpositi estis. Hunc enim
Fundamentum aliud nemo potest ponere, proeter id
A g n u m attentius martyres petite, debitorum solujy quod positum est, guod est Christus Jesus. Si guis
tionem nobis donantes. *
auteni supercedificat supra fundamentum
hoc,auItem i n Officio mortuorum talia pro defunctis
rum, argentum, pretiosos lapides,
lignum,f(rnum
o r a n t : Dooa requiem,Deus, famulis tuis, et ordina
stipulam: uniuscujusque opus
manifestnmerit.Dies
e o s i n paradiso, u b i c b o r i sanctorum sunt,Domine,
enim Domini declarabit, qui in igne revelabitur;
et juftli fulgent i n gloria, His ita se habentibus,
et uniuscujusque opus, quale sit, ignis probabit. Si
q u i s eorum potest excusari de ignorantia?
cujusopus manserit,quod supercedificavit, mercedem accipiet; siopus ar$erii,detrimentum
patietur;
Dequatuor receptaculis
defunctorum.
ipseautemsalvus
erit ;sic lamen
quasiperignem**.
Cum quidam doctorum suorum inter eos attentius
utdictumlocumexponeret, adjecit: Ignem istum
S e d e t i i p l u s aliquid scire cupiunt Greeci de
9
ammabus defuactorum, legaat etintelligant libros

suos, et invenient quatuor receptacula defunctor u m scilicet coelum empyreum, quod et paradisus
9
6 0
credimus , i d est mundificatorium, i n
quo animae defunctorum probantur tanquam a u r u m i n fornace.
Mattb. x, 13. I Cor. v n , 1 4 . I. Cor. m , 11-15.
(14) Actualis scilicet.
515
PANTALEONIS DlACONI CP-
Sancta quoque Macrina, soror beati Baailii, oum .

eeset Jiberalibus studiis imbuta et Spiritu sancto
repleta, inter alia q u de sacria eruditionibus d i vinarumScripturarumcxposuit, deigne purgatorio
talia testata est dicens: ;< Uportet aoimam a d similitudineai Dei factam, ad ipsum redire ; non rcdit autem nisi p u r g a t a ; purgatur vero pcr ignem,
post banc vitam paratum.
Istud testimoaium reperitur i a tractatibus q u i
Macrina nomioaDtur. Sed forsan dicent n o b i e :
Nos t e s t i m o Q i u m mulierum non credimus. Esto 1
Audiant igitur fratrem ejusdem virgiais magaum
doctorem Ecclesise beatum Gregorium Nyssenum,
quoe, et qualia i n seruione, q u i i n primo Sabbato
postPeotecostenin commemorationc defunctorum,
legitur, de igne purgatorio referat testimonia.
Dicit enim : Si bumanam naturam voluntarie
juxta bberi arbitrii motum quideai indecenter preecipitantem se, violenter ac coacte ad suum beneplacitum transponeret, i d est, ad se traheret DBUS,
vel induceret, ablatio csset bnec utique prahabitffi
bonitatis et aeqaipollentis Dei dignitatis privatio.
iEquale Dei est liberum a r b i t r i u m . Ut ergo et potestas maneret naturee, et malum aboleretur, hoc
invenit Dei sapientia consilium, dimittere scilicet
hominem i n bis, i n quibus voluit esse, ut gustatis
malis, quae operatusest, rursus redeat perdesider i u m voluntarium ad pristinambeatitudinem, omneque vitiosum et irrationabile quoddato pondus
postponens, et removens a natura, sive preesenti
vita per orationes et observantiam mandatorum
expleatur: vel post hanc vitam penitus per purgatorii ignis conflationem purgetur.
Item beatus Basilius, introducens personam
defuncti loquentem i a Officio mortuorum talia
d i c i t : Imago sum ioeffabilis gloriie tuw. Et si
stigmata vel punctiones porto delictorum, miscrere
tuae plasmationis, Domine, et purga per viscera
misericordiae tuce: et desiderabilem pcenitenliam
ooncede m i h i , paradisi civem rursus facieas me.
ItemDamascenus,in sermone mortuorum, volens
probarequod eleemosynffi, etorationes, etahabeneficia Ecclesiee prosint defunctis, introducit, verbi
gratia, exemplum, quod in Vitis Patrum de quodam
discipulo cujusdam Patris legttur, et d i c i t : C u m
autem defunctusessetdiscipulus ejus, scire volens
enex, q u et quaba meruisset i n vita sua juvenis
ille,CGepitauresDominioratioDum instaotiapulsare.
Cumque ista per aliqua horarum spatia fierent,
vidit senex p r e d i c t u m juvenem in fluvio igneo usque ad gulam demersum. Cum vero orationi anxius
incumberet, prospexit eumdem usque ad cingulum.
Ultimo autem orationis beneiicio ex
totoliberatum
aspexit.
Sed dicent forsan Greeci: Ignem istum credimus ignem infernalem, a quo etiam quidam virtute
orationis liberantur, ut Trajanua imperator, q u i
" I C o r . ui, 11.
11
per beatum Gregoriam, q u i D i a i o g u i dioitur, fuit

sustentatus. Sed contrabeatua Basfliui iaOfficio
mortuorum deinfruc(uo9apoeDiteatiaexsi8teatium
i a iaferno talia fatetur: Quid turbaris imporlune,
bomo? una iiora, et o m n i a prattereuot: noa est
in inferno poenitentia ; nec e s t i b i requies. Ibi ?erl
mis, qui n o n d o r r a i t , i b i t e r r a o b s c u r a et tota ne-
bulosa.
Item beatus Atbanasiut, cumquaerereturaquod a m , quai essent illapeccata, quae per orationes, et
a l i a beneficia, etsuffragia dilueolur
postmortem,
responditdebis: Magnus Dioaysiue sic dicit: Si
quidem levia et subtilia exsistunt pecoata def unc tor u m , percipiunt utilitatem de beneficii, quce p r o
eis fuerint: sl vero gravia vel turpia fueriat p e c c a t a
hominis, conclusit contra eum, adveraus eum
Deus. Yerum tamen oportet curam gerere de
propriisaaimabus,etnonsperarepost mortem per
aliasoblatiooes coosequi veniam deiictorum. Heec
et hie similia i n Vitis Patrum, et i n Dialogo beati
Gregorii, quem similiter recipiunt, de animabu
defunctorum reperiunlur t e s t i m o n i a : quae purgatorium locum post mortem csse sufficientar indioant, etsi Paulus tacuisset. Grteci nostri tempori
terrenarum rerum sollicitudine, n o n t a m pro se
q u a m prouxoribus suis et filiisoccupati, tenent Jibros pulchrosquidein et veros, nisi quoe corruperunt, clausos, q u i n et sibi penitus ignotos; unde
aobis veritatem, q u a m tenent, et ignorant, p r e d i cantibue, quasi falsariis Scripturarum, etnova inauditadogmatizantibus contradicere non verentur.
A b i vero obducto supercilio grandia verba t r u tiaante, aucloritatem Apostoli ad Corintbios r e pugnantem, pro se exponere conaatur. Dicuot
enim : Fundamenlum
aliud nemo ponere potest
prceter id quod positwn est quod eU Chruiu$ Je$us . F u n d a m e n t u m u n u m , sicutjam d i x i m u s , est
ille lapis angularis Cbristus, super quem dificaki
sunt apostoli etpropbeUe, e t q u i pro temporefueruntPatres Spintus Dei pleni. A u r u m vero, et argent u m , et lapides p r e t i o s i aunt evangelica preecepla,
etaltitudodivinorumdogmatum, contraquaaport
inferi possuot prrevalere. Conati sunt nibilom i n u s s u p e r i l l u d fuudamentumimmobde, maiitiosi sectatores hoeresiarcbtf)dico adulteraateset corrumpentes serinoaeai veritatis, eediticare; i d est
omnem m a t e r i a m pravae doctrinaB suparinjiucere,
putantes, utitadicamus, i n boc se obseqqjam praestare Deo. Sed veniet secundus D o m i n i adventus,
sive apparitio, et i n u t i l i a queedam dificationis
operaceeterorum doctorum cum detrimento consumentur, sive combnrentur; ipsi autem eic s a l v i
e r u n t , q u a s i p e r ignem, iaexstinguibilem scilicet.
Salvabitur ergo t a l i s , sanabitur,
tervabitur per
ignem sicut adamas, q u i nunquam o o m umitur per
ignem. Sic et ipsi beeretici et malitiosi seetatores
salvabuntur, n o n a d purgandum, sed ad cruciatua
t
6S
CONTRA GRJECOS
517
83terno8 sostiaendoe, H B G eat, mquiuat, expositio

vera, et hic sensus auctorum.
Adquod,licet fuperiue satis determinatum sit,
dupliciter respondeinus. P r i m o , pervirtutem verbi,
q u o d dicitur, salvabttur. Istud namque verbum
, quod Latiae redditum, aonat, solvo, ita prop r i e sigai&cat salatem, id est, liberationem ab
o m n i m o l e s t i a : quodnunquam,etmaximein poeoa
conservaiionem. Et cum abundantiasima et c o piosissima exsistat lingua Graeca, ita appropriat
sunt rerborum significationes suis terminis: q u i a
aunquam, autrarissime, pracipue sacra pagina
ponitur u n u m p r o r e l i q u o . Uade abter detiaieruat,
custodire, abter conservare, aliter sanare. Priinum
namque dicunt , secuadum * , tertium
, q u o d salutem, i d est, liberatiooem ab o m a i
i a c o m m o d o , quod est electorum: quo verbo usus
e&t Apostolus i a premissaauctoritate, defioieruat.
Sic , uade salus, et , i d est,
SaJvator. Unde iste expositor preemissee auctoritatis
Apostoli aut virtulem verboruui i g n o r a v i t : aut,
q u o d m a g i s prsesumendum eet, sciens et prudeas
veritatem fidei malitiose abscondit.
Secuado respoademus, quod preepositio verbi
bujus ,per, sumitur aut cansati ve ,aut instruementaliter. Quocuaque islorum modorum sumatur, o u s q u a m adamas salvatur secundum eos per ignem ;
q u i a nou babet boc ab igne, ut conservetur lapis
illeesus, sed potius a natura taliter sibi a Deo insita,
ut scilicet ab ciemento ignis possit corrumpi.
Simibter eihomo corruptibilis cum s i t , n o a habebit hoc ab igae sive gratia ignis, ut i n eeteruum
sive viveae igae crucietur; sed Deo jubente,
s u p r a n a t u r a m a d m a l u m suum, talequid postresurrectionem recipiet, ut sit i n aeternum vivens,
aine fiae per igaem, et i a igne, non j a m salvetur,
id est, conservetur secundum Greecos, sed potius
crucieluT. S a l v a r i ergo bominem diciinus, cum a
peccatorum veniaJium maculis, mediante i l l o igae
temporali et purgatorio, liberabitur: ut sic vidclicet a n i m a purgata, seu puriucata propriis maculis,
d i g n a conspectui judicis quandoque proesentetur.
S c r i p t u m est enim Nihii
coinqumatum
intrabil
in
eam * ; s e d a n i m a p o r t a t inquinamenta venialium,

u t s u p r a ostensuca est per illam aatiphonam:
\magosum ineffabilis, et cietera. Ergo, nisi p u r g a t a . E l sicut habemus dedivite et Lazaro, quod
irrefragabiliter responsum accepit, quodnonposset
transire aliquis a l o c o tormentorum, igitur purgabitur alibi. Istum locuni dicimus locuin purgatorii,
ad quem traaseuat aaimae, quec duin adbuc viveie&t,de suis excessibus plenarie salisfecerunL
i/abemus igitur ex pr&missis quatuor receptacula
defunctorum, idest, paradisumbonorum, infernum
d a m o a t o r u u i , l y m b u m puerorum non baptizator u m , et purgatorium pcenitentium.
6
Apocal. xxi, 27.

4
518
Incipit tertia distinctio. De sacramento altaris.

Dicto superius d e processioae Spiritus saacti,
q u a m Graeci n c g a n t et de paradiso, et iafcrao, aec
n o n et de purgatorio, d e quibus similiter male
sentiunt: nunc d e sacramcato caaritatis, i d ett
EucharistiBB, consequenter videamus. Verum q u i a
quasdam frivolas rationes videntur prateadere in
suam defensionem s u i e r r o r i s , i l l a postponenda
suat, q u sub pnetextu pielatis errore bujusmodi
autriuot, ut noa solum visis rationibue et auctoritalibus, reprobeatur: veram uade, et a quo h a buerunt originem declareaius, ut cum absque
robore firmitatis, velut domus s i a e fuadameato,
apparueriat, a d modicum impulsum fidelium, omnis eorum structura aequiti, ruinee expoaatur.
Anno itaque ab incarnatioae Domini millesimo
quinquagesimo tertio, tempore Leonis p a p nooi,
fuit quidam patriarcba in urbe regia Constantinopoli, nomine Micbaelfurcularios [Cerularius.] Hio
si quidem secutus p e r o m a i a preedeoessorem suum
Pbotium patriarcbam, q u i prius superbam cervicem suam contra s u m m u m pontiiicem erigere atteatavit, nisus est quantum p o t u i t , etsi q u a n tum licait, Latinos, q n i in e a d e m urbe tunc temporie
sub imperatore Grteco degebant, a d Graecorum ritus, el pracipue a d sacriticandum i a fermeatato
taadem per ceasuram ecclesiasticam invitare. Sed
q u i a tantum nefas d i u Romaaam curiam latere
potuit, missi sunt a poadiice summo legati a d
preedictam civitatem, qui buj usuiodi fureatium i m petum per auctoritatem sedis apostolicte refrenantes, eum etsequaces ejus a n a t b e m a t i s giadio percusserunt, e x tunc itaque Greeci majoris iaYidiae
stimulis agitati, quaui plures libros, aeu tractatue
in confusionem Romante Eccleaiea edideruat, et
suis posleris legeados, taaquam autbenticos, et
udei catholicae firmitatem babeates, districte m a a daveruat; eos vero, q u i i a ais coatraria dogmatiz a r e praesumereat, aaauadmiaecclesiis, voce preecoais, quod usque bodie i a eorum ecclesiie c o a y e a t u a l i b u s observatur, baereticos denuntiarent.
Huac igitur Michaelem Groeci usque bodie sequeates, Latinos Azymitas voce publica asserere
vereatur. Uade i a tautam excaBcatioaem et
coatemptum apud eos devenit mysterium sacram e a t i , at a o a solum i a m o r t i s articulo e x eo s u mere r e c u s e a t , verum etiam incendii supplicium
p o t i u s eligant sentire, q u a m simpliciter confiteri.
Probat boc Cyprius,qui a o s t r i s temporibas duodecim moaacaos Graecos, isto errore laboraates, a o vos diaboli martyres, p e r ilammas ignis produxit.
Dicebant enim prtedicti m o n a c b i : Sacrameatum
L a l i a o r a m lutum esse, et a o a aacrameatum: et
quod sacrificaates, vel sumeates ex eo, more geatilium deemoaiisimmolarent Ratioaesautemquas
coatra Latiaos aliegaat, et quibus se tueri videatur, suatist83
PANTALEONIS DtACONI GP.
819
Raliones Grcecorum conlra Latinos tn azymo consecrantes.
840
IdemsuperJoannem: * Non argo, uialiter o p i o a a tibus v i s u m est, Dominus Salvator, q u i et ipse a i t :

Non veni $olvere legem, sed adimpUre
, Pascfca
s u u m antieipavit: sed tempore, et m o d o debito
coacta consummavit. Fecit ergo Pascha Dominus
cum discipulis suis, sicut evangelista testatur,
quando fecit c u m azymis et agao immaculato, ut
i n lege ecriptum eet
Item Theopbylactus, Bvdgarm episcopas, e x p o nens i l l u d q u o d legitur ad Gorinthios: Conoenientibus vobis in unum** etc. ita d i c i t : NonpossuiD
coacedere, quandoipte Domhmicorpus s u u m
ex paae, quem habebat, scilicet azymo, cum dies
essent A z y m o r u m , tradidit discipulis euis, si sec u n d u m vaogelia et sanctorum Patrum seateatias,
celebravit Dominus tempore debito P a s c h a ; unde
tunc fermentatus apparuit contra l e g e m ? Sicut
enim scriptum est i n Exodo xii Septem diebus
fermenlalum
non apparebit in domibus vestris .
Qnod s i credimus verbis Yeritatis d i c e n t i s : Non
veni iolvere legem, etc., credendum est, et praedic a a d u m , Dominum Jesum nec u n a m iota, neo unum
apicem legis praeteriisse, et ut totius traosgressio
nis i m m u a e m , dixisse iasidiatoribus s u i s : Quti ex
vobis arguet me de pecccato ? a l i o q u i nec peccata
multorum tulisaet, nec pro transgressoribus orasset ut non perirent, nec pro nobis passus, sed pro
sua preevaricationeytaie z m m / M s
fuisset, p r sertim quod non solum transgressor legis inventus
esset fermento tunc apud se reperto; sed insuper
multos discipulosreos mortis effecisset, cibans eos
fermeatato, et i n iojuriam divin legis; quod est
impossibile.
Primo dicuat, q u o d Domiaus aoeter, q u i i n sui

memoriam hoc tieri mandarit, non i n azymo, sed
fermentato pane tradidit discipulis suie. Constat
enim,quodsecundumlegem Moysi, quartadecima
lunafiebatimmolatioagui et esus a z y m o r u m , eicat
seriptum est Levitici x m , q u dies Pascha proprie
yocabatur. Sed Domiaus j u x t a Evangelium Joannis,
antediem festum Paschce**" celebrarit. Coenam c u m
discipulis suis, et mysterium corporis et sanguinis
sui tradidit. Si i n tali die, q u i erat tertia decima
l u n a , celebravit Pascha, tunc utebanlur fermentato; ergo de fermentato tradidit corpus suum,
I t e m : Non introierunt prcetorium, ut non contaminarenlur, sed manducarent Pascha . Sed tunc
fuit l u n a q u a r t a : decima ergo i n praecedeati, fuit
l u n a tertia decima, quaudo Domiaus tradidit corpus s u u m , et inde ut prius.
Item c u m evangebsta de materia illius panis faceret mentionem, non d i x i t : Jeeus accepit azyma,
87
s e d : AccipiensJesus
Et supponit
pro
fermentato. Ergo, etc.

Item eum scriptum sit, quod stando et c u m l a tucis agrestibue et festinanter deberet comedi
agaus pascbalis, n u l l u m tale q u i d i n Evangelio
reperitur. Uode constat, quod i l l a coena non fuit
Pascba Judaeorumf sed potius coena et Pascba
Chrietianorum,et a o a c u m a z y m i s , sedcumfermenlatopane, quodsignificatChrisli perfectioaem, fuit
celebratum. Nam Cbristus noster Dominus duas
naturas i n u n a m personam sibi univit, et eicut d i v i o a eet simpbcissima, ita b u m a n a est composita
ex a n i m a et corpore, sive carne. Sicut ergo i n
Cbristo fuitet est divinitas, anima, et c o r p u s : i t a
i n mysterio sacramenti nostri, q u o d ex perfecto
pane, i d est fermentato, perficitur, similiter tria
reperiuntur, scilicel forma, fermentum, et a q u a .
Vestrum autem sacramentum non solum non est
verum sacramentum, sed nec sacramentum q u i dem, quod tantum discrepai a veritate. Hse sunt
rauoaes, quas i n eorum libris me invenisse recolo,
et ab ore ipsorum audivisse i n disputatione.
Responsio ad rationes Grcecorum.
A d p r i m u m igitur objectum respondemus sic :
Quod fecit Dcminus Pascba tempore et modo debito, aut . Si dicaut, : contra Joannes
Chrysostomus, bomilia octagesima quarta super
Mattheeum, ita d i c i t : Non enim Christus transgreditur Pascbee tempus, sed Judaei, q u i omnia
p r e s u m u n t , Cbristumconculcantetleges; quia d i bgenter fervebant furore, et seepe cooantes iaterficere, non v a l u e r u n t : tunc accipientes i p s u m ex
insperato, voluerunt etiam Pascba dimittere, pro
homicida sua voluntate impleada. Propter quod
congregati suat omnes, etc.
19
11
71
Unde quamvis principes 8acerdo^lm falsum tes t i m o n i u m q u d 3 s i s s e n t a d v e r s u 8 e u m , u t eum m o r t i

traderent, n u l l u m tamen tale quid objecerant, quale
Graeci nunc objiciunt. Quod si fuieeet objectum,80l u m sufifecisset ad perdendum e n m . Nec Pilato d i cente :Accipiteeumvos,etsecundumlegem
vestram
judicate eum, dixissent; Non licet nobis interficen
quemquam , q u i a ipsi prsecepto legis interfecissent fermentatiparticipem, etdixissent: Nos legem
habemus, et secundum legem debet m o n , quia
fermentatamcomeditinPascba, autcerteapud eum
apparuit.
Sed forte dicit Graecus: Non i n publico, sed ia
occulto hoc egit. A b s i t ! Quia non s o l u m de Hactis
suis, sed etiam de dictis ait ipsi s u m m o pontifici:
Egopalam locutus sum mundo, et in abscondito locutus sum nihil. Qnid me inteiTogas? interroga eos
qui audieruni
.Sed etiamnumquiddomioumdomus, q u a Pascba celebravit, l a t u i t ? aut oertesi
ipse consensil, a u m q u i d e t J u d a m complicem m a lignorum latere potuit? q u i juxta Psalmist v o c e m : Dux meus et notus meus v o c a t u r ; praesertim c u m fuerit dispeasator, quem Domiaus dilecto
78
7 4
73
".Joaa. , 1.
Joau x v m , 28.
Matth. v . 17.
I Cor. n , 1 8 , E x o d . x u , 20. Joan
46. " I s a . L i n , 1 seqq. J o a a . xviu, 31. * Joan. xix, 7. J o a o . x v u i , 20, 21. P s a L UV, 14.
67
6 8
7 8
8 8
7 0
75
7 1
7 8
521
CONTfiA GttfcCOS.
511
suo Joanni demonatrans a i t : Ipse est cui inlinctttm

pantmpurrezero ;
et: Qui mecum intingil manum
in paropside, hic me tradet .
Quod siitaest, qura
res prohibuit infelicem J u d a m , de memorato fermentataipsumproderesanguinem j u s t u m palam,
q u e m omnibus modis qasrebat prodere c l a m ? aut
q u i d necessebabutt dicere: Peccavi tradens sanguinemjustum' ;cum
tradendo transgressorem
legis, averiiia se et a populo furorem Domini, et
gratiam promeruit ? Sicut enim scriptum est i n
Deuteronomio: Sipropheta quilibet, autfiLius luus,
au( filia, seu uxor, ei amicusquem
diligis ut animam tuam volueveclamper$uadere
tibi,ut aoerlaris c&remoniis leges, non acquiescas eis, necaudias : nec parcat ei oculus tuus, nec miserearis, et
occultes eum,et statimproditopopulo
interficies,ut
avertatur Dominusabira
furorissui,etmisereatur
t u i , rnultipliceique
te , etc.
Sed iterum dicunt Grceci: Si creditur oranipotens, potuitutiquesubito fermentatum undecunque
exJiibere, aut certe jpsum a z y m u m benedicendo
fermentare. Quod quam sit frivolum, nemo est, q u i
n o n i n t e l i i g a t : quia quocunque modo apud eum i n
ipsa soleinnitate fermentatum apparuisset, legis
itaasgressor iieret, et piane dignus puniri, q u i in
sanclaslegis c o D t u m c l i a m fermentatum tractasset.
S e d e U i q u o l i b e t modo tantura iniraculum fachim
fuissel,aliquisevangelistarum narrassel; cum etiam
quffidamnttaima, nec narrationeadeodigna, ut de
contentione diacipulorum, diligenter fuerint narr a i a . Omnia ergotam obstinato silentio reticuerunt
necessariisacramentiinitium,quod totius Ecclesite ^
exsistat fundamentum.Uude quamvis sit omoipotens, istud facere non potuit, quia noluit. Quare
n o l u i t ? Quia transgredi lcgem noiuit. T n d e ? Non
veni solvere legem, sed adimplere . Quod autem
omnipotentia s u a ligetur ratione necessaria et
nVi\i, p r o b a t u r p e r evangelistam Mattheeum, dicentexn de p a t r i a C h r i s t i : Non potuit ibi virtutes mul(as facerc, propter incredulita'cm
eoriwi
9
11
78
80
81
azymos. Unde, licet Dominus dixerit discipulU

suis : Scilis quia post biduum Pascha fiet , e t c ,
Matthccus tamcn ipsius diei, incujus vespera, q u a
Pascba iiebat, mentionem facicns a i t : Primo die
azymorumaccesserunt discipuli ,
etc. Cui concorduns Marcus a i t : Eral autcm Pascha et azyma
poslbiduum90.
Etpostpauca:
Primadicazymorum,
quando Pascha immolabant ,
ctc. Si igitur viderctur non aceipieQduoi Pascha et azyma, ut modo
Pascba, pro festo azymorum, et modo festum azymoruin intelligatur pro P a s c b a ; quomodo s t a b i t :
Erat Pascha et azyma post biduum ? Sed beatus
Lucas omnem solvens haeresis controversiam a i t :
Appropxnquabatdiesazymontm.qui
dicitur Pascha
; etquiacum eo, qui proprie Pascbadicebatur, subscqueates quoque dies azymorum abusive nuncupaotur Pascba, quem diem vellet intelligi, i n sequentibus ostendit dicens : Venit autem dies azymorum in qua ncccsse erat occidi Pascha . (Juod
plane in deciuia quarta l u o a liebat ad vesperum,
quando agous occidebatur; quem etiatn l ^ s c b a
dici, evangelista sic perbibuit, ut i u ipso Pascba
occid^ndum diceret.
Porro,qualiterintclligidebeat, quod a i t : Utnon
contaminarentut\ sedul manducarent
Paschaoi.***
Paulo post a i t : Erat autem Parasccve Paschx hora
quasi sexta Parascevc Pascba;, pneparatio Paschae interprctatur: quando j a m prteparabatur, et
iastabatcelebritasdieimagni Sabbati,qui celebrior
cunctis diebus tunc bal)ebatur pasclialibus a p u d
Judffios : adco ut observantia ejus gentilis hominis
cohabitationc, veluti introitu pnetorii, polluerctur.
l g i t u r : Nein cruce remanermt corpora in Sabbalo,
rogarunt Pilatwn, ut tollerentur .
Pascba igitur,
i u prasmissa auctoritate,accipitur pro azymis : quo
nccessario coucesso, cessatadversarioruinobjectio.
Solutio ad terliam.
88
89
9l
9S
91
A d tertiam, quod dicunl, quod a * r ; supponitui

pro fermentato, dicimus, quod multum discrepant
a vcritate : quia i n sacra Scriptura non soResponsio ad ouctoritatem Joannis.
lniu pro azymo, verum etiam pro quolibet pane sumitur, prout i n sequcntibus apparebit. Scriptum
A d secundum objectum de auctoritate Joannis :
est i n L u c a , quod cum Dominus apparuisset i n
Ipsi non inttoierunl ,
e t c , dicimus, quod Pascha
specie peregrini, coactus fuita duobus discipulis,
multipliciter accipiatur. Aliquando eniin cst dies
ut discumbcret, ct p o s t : accepit , et benei m m o l a t i o n i s : unde Levitici : Decimo quarto die
menstsadvesperam
PaschaDominiesl^;
et inMat- D dixity et qua; sequuntur . Sed constat, quod baec
facta aunt i n die Resurrectionis, boc est, i n die
thfleo : Scitis quia post biduum Pascha fiet . A l i azymorum, q u i per septcm dics seciindum legem
q u a n d o agnus immolatus, u t : Unde vis paremus
durabantjinquibusnon soluin noncomedi, verunl
libiPascha ?
Quandoque verodies azyinornm,
nec in doinibus, ncc in linibus illis omnibus, panis
! babetur in Actibus apostolorum de Petro : Voferinentatus poterat inveniri. Gonstat ergc, q u o d
lenspostproducereeum
populo; erant enim diesazyille ponis, q u i sccundum Gra3cos dicitur,
m o r u m . Aliquando autempanes azyini, sicutbic:
non fuit fcrmentatus, scd azyinus. ^ ergo
Non introierunt in pi^tormm^xU non contamina9
supponit pro azymo.
rentur sedut manducarentPascha**,
idest, panes
83
85
8e
87
Mattb.
J o a n . xiii, 26. 78 Mattb. XYTI, 23. Mallh. xxvii, 4.
Deut. xni, 6-10.
Maltli v, 17.
Act. x u , 3, 4.
x i u , 5 8 . Marc. v i .
Joan. xvm, 28. * E x o d . x n , 18.
Mattb. x x v i , 2.
lbid. 1
i b i d . 7. - Joaa,
J o a n . xvin, 18.
Mattb. xvi, 2.
Marc. , 1.
Ibid. 12.
Luc. , 1
xvm, 2 8 .
Joan. xix, 44.
Ibid. 31.
L u c . x x m , 13.
PATHOL. Gu. C X L .
17
77
80
8 3
8h
89
90
91
8 i
81
83
86
92
87
ui
,J3
P A N T A L E O M S DIACONI C P
Atque hoc i p s u m habemus i n Levitico, ubi Mo-

es de panibus propositionis fecit mentionem, q u i
azymi erant, secundum legem . Item, ubi a i t :
Comedetispanes azymos cum lactucis
aqrestibus*,
h a b e n s i n Greeco, comedetis . Item in Sapientia, ubi scriptura de pane coelesti, i d est m a n n a ,
paratum de ccelo , e t c , dicit Greecus, . Item
Psalmista, ubi nos dicimus : Panemangelorum
,in
Graeco babetur . Item Salomon :
Suavis est panis mendacii *. Ecce manifesto con
stat, quod boc nomenpanis
indifferenteraccipitur,
tam pro azymo, quam pro fermentato; et tam
de eo quod replet veotrem, quam pro eo quod satiat mentem, hocest, desiderium hominis, sive i n
bono, sive i n malo.
Sed dicit iterum Greecus: Veritas debetcorre-
spondere umbrse. Sed quarta decima luna ad vesperam immolabatur agnus typicus.Ergo in d i e P a rasceve fuit luna quarta deriuaa. q u i a quarta decim a luna immolatus fuit Agnus verus. Krgo e t i n
quinta feria praecedenti fuit luna tertia decima, et
tunc fecit Cbristus Pascha suum.Ergo Cbristuscomedit azyma Pascba.
Dicimus quod veritas respondet u m b r e , quia
i n P a s c b a typico erantduo, scilicet agni immolatio,
et comestio. Agnus typicus immolabatur luna
quarta diciina ; et immolatio veri Agni inchoata
est l u n a decima quarta/qua captus erat Dominus.
Et immolatio respondet immolationi. Comestio
autcm comestioni totaiiter respondet; quia agnus
524
q u a m preevaricatores iegie. P r l m o igitur <fje auymorum, q u i erat dies, fecerunt Christum occidi.
Respomio ad aliud.
A d i d , quod sequitur, quoniam illa tria, quee
sunt in Christo, scilie.ct corpus, et a n i m a , et divinitas, si ista fabula aliquo modo digna esset reponsione, possumus dicere, quod praeter illa tria,
aliae duee proprietates possent i n suo fermentato
assignari. Est enim io farina fermentata sal. a q u a ,
et ignis, sine quo unquam panis ad essentiam
suam potest pervenire. Et i U n o n ternarius, ut
ipsi mentiuntur, sed qualernariusetquiuarius n u merus i n pane invenitur fermentato.
l n nostro vero sacramento, i n quo nibil esl superfluum, etiamsecundumsigDificationessuas,tria
tantum reperiuntur, scilicet farina, aqua e i i g n i s ;
mediante quo farma et aqua oonjunguntur. Farina
supponit pro carne ; aqua, pro a n i m a ; ignis vero
pro divinitate ; quae utraque assumpsit i n unitatem persona3. Sed quid nobis de istis fabulis vetul a r u m ? Audiant Graeci super boc beatum Gregor i u m in Dialogis, quee, et qualia sacramento detrahentibus responderit Greeco sermone, cum i n
G r e c i a translegatione fuogeretur. Dicit enim :
Solet plane moveri queestio, quod i n Ecclesia
alii fermentatum offerunt; aiii panes azymos. Esse
namque Ecclesiam d i s l i Q C t a m quatuor ordinibus,
novimus, scilicet Romanorum, Alexandnnorum,
Hierosolymitanorum, et Antiocbeoorum : quce
typicus comedebatur quarta decima luna, et Do- Q Ecclesi generaliter ouncupantur, cum imam teminus dedit corpus suum discipulis suis
neant catholicam iidem, diversis tamen uttmtur
Si autem objiciatur de mulieribus, quod paraofficiorum mysteriis. Unde tit, ut Romana Eccleverunt aromata, quod non fecissent i n die festo : sia oflerat panes azymos, propler quod Oeus sine
dicendum est, q u o d opera misericordiae non p r o
ulla commistione carnem susoepit. Scriptum e s t :
hibebantur, sed tantum opera servilia, sicut dixit
Verbum caro factum est, et habitavit xn nobis . Sic
Dominusde Magdalena: Sinite illam, ut in diem
ergo pane azymo eflfioitur corpus Cbristi. N a m ceesepuUurce mex servet illud . Item, circumcidere
terse supradicUe Ecclesiae oflferunt fermenlatum,
licebat i n die Sabbato, quia boc erat opus spiripro eo, quod Verbum Patris indutum est carne, et
tuale, nonservile, sicutdicitur Mattb. x n , : Sabest verus bomo ; ita quod fermentatuni c o m c i i batissacerdotes intemploSabbatum
uiolantcivcumsceatur farioae, et efiiciatur corpus Domini nostri
cidendo b o m i D e m , et sine crimine sunt.
Jesu Gbristi verum. Sed tam Romana EccJesia,
Si vero opposuerint nobis de die Sabbati * Quia
quam pnedicUe pro ineflabili mysterio, tam fererat magna illa dies ; dicendum estquia dies D mentatam, quam azymuin, d u m s u m i m u s , unum
Sabbati magnus dicebatur, quia eral dies Sabbati,
corpus nostri Salvatoris efficitur. Haec sunt veret insuper festum a z y m o r u m ; n o n quia esset
b a Gregorii, quas i n Vita ipsius Grseco sermone
primus a z y m o r u m ; quia omncs dies illi septem
repcriuntur (15).
erant m a g n i ; primus tamcnet ultimus majores
Sed Joannes Chrysostomus, c u m bujusiaodi l i erant. Hic autem dicebatur magnus esse, quia,
tem veilet dc medio removere, i n quadam epistola
sicut dictum est, duo concurrebant, scilicet Sab- sua, q u a m Greecis de sacramento et aliis consuebatum, et festum A z y m o r u m , i d est una dies de
tudinibus Latioorum dubitantibus, de Cooslantiseptem diebus. De boc vero, quod Judusi clamanopoli transmisit, ita d i c i t : Volentibus nobis
verunt: Non in die festo ; crgo n o a erat festum,
aliquid dicere de sacra communione, u t r u m e x
quando crucifixus erat Dominas, dicimus quod bazymo, vel fermentato i n sacra D o m i n i c a ccena
cet clamaverunt, tamen fecerunt contra se, tanfacta fuerit: longioris temporis, et etiam perfee11
1 0
Levit. x x i , 17.
E x o d . x u , 8 ; Num. 9, 11. Sap xvi, 20.
Joan. , 7.
Joan. xix, 31.
Joann. 1, 14.
4
1 0
Psal. LXXVII, 24, 25.
Prov. xx, 17.
11
(15) Vide S. Tbomam opusc. extremo, de error. Graacor.; Gennad. scbolar. pro concil. . c . 2,
sect. 8.
28
CONTRA
GRASCOS.
lioris scriptoris indigemus spaftio. Sed m u l i i s cant Eloquia eacra : Sed super his omnibus teriin
dies est, quo hoec facta sunt
infra autem seplem
otnissis, id quod utile et paciiicum est, imo ut ila
dies. erat dies illa. " ergo vocatur, ut osd i c a m , quod magis estsecundum dispensationem et
tcnsuui est, azyoius. Nam hoc nomen genus
neeesaavium, et quod magis continet vcritatero,
est feriuentati e t a z y m i ; et de ambobus prnedidicendum est ; panis antequam consecretur, et
catur, sicut de speciebus. Ex his ergo verbis, ut
conticiatur, sive azymus, *ive fermentatus fuerit,
dictum est, Chrysostomi, et aliis pro ista materia
indifferenler panis esl et dicitur saons Eloquiis,
allegatis, satis manifeste colligitur, quodsancti
prout postmod um osteodemus. Poslquam coosePatres aatiqui, tam Grteci, quain Latini, tam de
cratus fueht, oeque azymus neque fermenlatus
sacraiuentoaltans, quam de aliis lidei articulis,
dicitur, vel est; sed corpus et caro Domini, easicut Ecclesia Romana. catbolice ct sancte sensedezn oec alia, q u a m quae ab incorrupta Virgine
runt. Modcrni vero Graeei quia juguin obedientiae
a Verbo Dei assumpta, et i u dextera coilocata, a
sacrosaoctft! dictie Romanoi Ecclesiai a collo suo
/jobis ortbodoxis et catholicis mystice suuiitur,
indebitc excutere voluerunt, multis eaminvolutam
Propter q u o d et mysterium, hoc est, abscoadiesse erroribus pruedicare non verentur. Quia tatum noniinatur. Et ideo nonoullis est incoraprehensihile hoc sacramentum ; traosmutatur autem B meii ipsisuam rebellionempertinaccmquibusdam
d i v i n a virtute a Spiritu saaclo i n corpus et saasuis ratiouibus palliare non verentur : quid eorum
guinem Jesu Ghristi, secundum quod ipsa sacra
libri contra clament, ox inultis pauca i n medium
secreta iadicat, etetiani manifestat. D i c i i n u s e n i m :
proferemus.
Te rogainus,
S&ncte sanctorum, utbeoeplacito tuie
Quarta distinctio. In quaostenditur quod papa est
bonitatis veniat Spiritus saactus tuus super nos,
caput Ecclesiie.
et super o m n i a haec tua dona(sive munera)et benedicat, et sanctiiicet, et ostendat quidem bunc paSciendum vero, quod ad probandam obedienuem i p s u m pretiosum corpus Domini et Dei Saltiam et dcbitam revcrentiam Ecclesiae Romanas
âtorie nostri Jesu Cbristi.
oportet nos qucerere primo :A quo babuit Ecclesia
Si igitur divina virtus, sive Deus transmutat
istam potestatem ? secundo, quando ? tertio an s u proposWa dona i n corpus et sanguineua Jesu
per omnes universaliter, an particulariter ?
C h r i s t i , superfiuum est contendere, utruui ex azyQuantum ad primuin,distingue: Quiaauthabuit
m i s , sive fermeatis fuerit, sive albuin, sive r u a Deo, mediante Petro, aut a principibus seecularib r u m forsitan vinum, et hujnsmodiquasdam stuli)us ; aut siuiul ab istis tribus ; aut a conciliis getas cuhositales de metuendis et treuieudis myste- Q ncralibus; a u l s i m i d ab istis tribus; aut a nullo
riis perscrutari.
islorum : sed usurpato sibi honore utitur Ecclesia
violenter et indigne. Et istani ultimam concedunt
Quia vero quidam eorum volunt ex sola etymoGraeci. Et dicunt quod nullus apostolorum fuit
iogia nomiais, azymuni non esse , id est,
major altero: sed omnes fuerunt (equales et
p a a e m , eia de boc breviter d i s p u l a b i m u s : Difraires, juxta i l l u d : Omnes autem vos fratres
citur enim ab , id est, perfectione :
estis, et patrern nolite vocare vobis super terram,
azymus autem est perfectus : quia caret
quia unus Vater vester ccelestis est ,3.
etfermento: ergo nou est . Uoinious autem
A d quod respondentes dicimus, quod Dominus
ipro benedixit. Talis est mirabilis eorum syllobic removet ofiicium pnelationis, cum Paulus
gisuius. Nos vero ad syllogismi Imjus inacninaapostoluadicat: Obediteprcepositis vestris, et subjamentum, cura nullius valoris sit, iufirmum, et decete eis , sed libidinem dominandi. Unde non
bile,nullaiufaciamus respoDsionein; uevideamus,
dixit : xNolite statuere : Nolite
vocari: unde
ad ostensionetn ejus, qiue in nobis est ratioualis
scientiae, multa loqui et inutiliter. sanctis ta- cum nos eligimus pastorem Ecclesiae,non eligiinus
nobis patrem, vcl roatrem siinpliciter, sed potius
m e n Evangeliis vocatuin essc azymum prob a b i m u s , sive oetendemus, ct mendax istorum D vicariuin Patrisnostri veri et Magislri, qui i n ccelisest, sed.necquemeligere volumus nos, sedquem
etymologia apparebit. Luca enim scriptum est;
Deus dare, j uxta sanctiones et canones apostolorum
Et factum est, discumbente eo cum eis
Et post
suorum, constituit etordinavit, j u x l a i l l u d / Nep a u c a : Cognoverant eum in fractione .
mo$umit$ibihonorem,ni$i
vocatus aDeo, tanquam
E c c e , ibi azyoium nominavit. Quod autem
Aaron . Unde Glossasuper illum l o c u m : Patrem
azymus fueritille, qui tunc i n Emmaus Cleophffi
nolite vobis vocare super terram
, sic ait: Quod
et concomitanti sibi datus est, binc est manifeDeo debetur, vobis praesumatis ; nec alios
i t a m . Post imuiolationem agni septem diebus coRabbi vocetis, nec diviaum hoaorem homiaibus
medebaot Judaei azyma, quibus diebus fermenlatus
deferatis. Item alia Glossa: Deus dicitur Pater
panisnon inveniebatur apud eos. Infraautem sepet Magister, a a m indulgentia Pater, ut boaor
tem dies, bencdixit Dominus panem istum, de
fetati deferatur, non auclor vitre babeatur: m a g i quo m e m o r i a m fecimus, i n Emmaus, sicut indi16
1 3
17
18
18
" L u c . xxiv, 30.

Mattb. x x i i i . 9.
11
Ibid. 33.
" Ibid. 21.
Matth. xxin, 8, 9.
16
Heb. x u i , 17.
17
Hebr. v, 4.
8*7
PANTALEONIS DIAGONI CP.
ster. ex consortio veriMagistri tanquam ejas nuntius, et pro reverentia ejus, q u i mittitur, honoratur.
PelrusautemhabuitpraBrogativam dignitalis super apostolos, et plenitudinem potestatis super
o m n e s hoinines. Quod probatur s i c : In Evangelio
Joaaais, c u m Dominus ter requisisset a Petro
singulariter ct specialiter, an ipsum dibgeret,
a u d i v i t : Pasce oves meas . Super quem locum
dixit Joannes Cbrysostomus : Quia igitur fiuis
erat Coence, Petro preeposituram orbis o m n i u m
committit, non alteri dat, sed huic taatum. Quare?
Quia omnium prnecipuus et caput totius chori. Et
idco eliam, ut ostendat ei, quod potest coniidere,
tanquam negatione oblitterata; q u i a ei neque i l l a i n
improperat, n e c profert i n m e d i u m : sed : Si diligis
me, preeesto fratribus, et ferventem amorem, quem
i n me habere dicebas i l a ut m o r i velles pro me*
mmc ostende. Interrogat autem eum ter, simui
quanlam curambabeatdeovibus sibi commissis.
Et post aliqua dicit e i : Sequere me . Commisit
quidemPetro prcelatioaem o m n i u m fidelium. Quia
etsi Jacobus Hierosolymitanam sedem suscepit,
Pctrus tamen totius o r b i s : quasi d i c a t : Sanctus
vocatus est Jacobus i n parubus Hierosolymitanis ;
sed Pelrus in plenitudine potestatis. Unde i n maudato: Tibi dabo c laves*' ,ubi discretivequasi abaliis,
dabo claves. Super quo Joaanes Chrysostomus
i t a : Sicut Pater dedit tibi revelationem confesgionis vercefidei; sic egodabo tibi clavcs co?leates.
Divinorum ergo dignilatestradidit Preto, potestative in terris exsisteas, et coplestibus intrans.
19
10
Item Cbrysostomus : Et quidem alios praetermittens, huic, i d est, Petro, de ovibus disponit,
c u m sitprinceps apostolorum, et caputchori. Propter quod Paulus ascendit Hierosolymam, tunc
videre ipsum prce ca3teris. Hcecsunt verba Chrysostomi.
In quibusdam tamen codicibus reperiuotur, quce
T i d e n t u r sapere, quod non solura Petro, sed etiam
apostolis commimiter eamdem tradidit Domiaus
potestatem. Super quo voluimus admonitum esse
lectorem, ut habeat, quo debeat advcrsariis respoadere, siquoeiaveoiuaturinGlossai Jirysostomi
posita, quee dicunt plenitudinem potcstatis
esse traditam taatum Pctro, sed omnibus aliis,
absque dubitatione aliquadicit,quicunque Jegerit,
q u o d i l l a non suntverba Chrysostomi, sed potius
Theopbylacli, arcbiepiscopi Bulgarorum, qui misBUS est a Photio, teinpore schismatis i n Bulgariam,
ut ipsos Bulgaros, tunc temporis Ecclesite RomancB
devotos et obedientes, ad Gnecorum ritus et obedientiam revocaret. Quod ct factum est. Iste itaque
Theophylactus, cum omnia fere scripta beati Joannis Chrysoslomi suo ingenio abbreviassct, q u i d quid pro Latioorum Ecclesia facere videbatur, aut
J o a a . x x i , 17.
10
l b i d . 22.
(16; Locus corruptus.
" Malth. x v i 19.

t
omnino tacuit, aut de suo superaddendo verum

intellectum corrupit. Inveniuntur tamen qufedam
originalia Gbrysostomi adhuc illeesa i n armariis
monasteriorum Grascorum.
Item Graeci i n officio suo de apostolis Petro et
Paulo talia testantur, cuilibet laudem cantantes:
Petro, q u i divisi suut corpore (16), uniti sunt
spiritu. Divioornm preedicatorum praepositos; Petrum quidem taoquam apostolorum p r i n c i p e m ;
Paulum vero tanquam pro cmteris iaborantem.
Item Domiaus i n Evangelio de Petro: Tu vocaberis Cephas**, quod i n Latino redditum s o n a l
caput; ut ex ipsa impositione nominia caput Ecclesiae eumdem demonstraret. Quod sacri tractatores fidei considerantea, ubicunque de Petro mentionem aliquam iecerunt, ,
i d est, caput vel verticem apostolorum, vel apicem
nominaverunt. Quampraerogativam nominis n u o .
q u a m alibi legi.Quanquam Germanus Nicaenus archiepiscopus, iste cilicet, q u i nuper defunctus
est, in quibusdam suis litteris, quas contra Latin o r u m fidem nuper transinisit, etiam apostolum
Paulum xopvycctov oomiaavit. Qiiia.
autem quidam Graecorum episcopus nunqoam talem abusionem se audivisse testatus et, unde et
derisit hominem. Sed esto. Quid a d rem ? Romanus namque pontifex, non solum Petri, sed etiam
Pauli meruit esse successor. Petro successit i n
potestate clavium, Paulo io discussione causarum.
Nam sicut Petrus auctoritatem ligandi atque solvendi accepit a Domino, ita Paulus scientiee
plenitudinem. Et licet onines apostoii bgandi et
solvendi claves a Domino susceperint, nullus tamen plenitudinis potestatem eibi aliquo tempore
vindicavit. Sunt vero vocati partera sollicitudinis, sicut arcbiepiscopi a papa, episcopi ab a r chiepiscopis, et ab episcopis sacerdotes. Uade
factum est, ut successores aliorum apostolorum,
sumuii poaufices, sed arcbipresules, vel a r chiepiscopi nuncupentur.Romanus vero pontifex,
quia Petro, id est, Christi vicario successit,
immerito summus poatifex et papa, boc est, Pater
Patrum, siagulariter nuncupatur.
Aliorum etiam locorum episcopi, quibus ipse
personaliter prafuit, ut Aatiocbiee, vel a d q u a m
vicarium suum misit, ut Marcum A l e x a a d r i e , et
item CoRsareoB Paleestinee, u b i concilium ordioavit,
et eivices suas commisit, propter Petri w v e r e a tiam singulare privilegium et dignitate* p r ceeteris Ecclesiis merueruat, ut dictarum Ecclesiarum
episcopi, solum episcopi vel arcbiepiscopi, sed
patriarcbee, hoc est, principes Patrum, vel p r i a cipales, appropriato vocabulo, a cunctis n o m i a a reatur.
Si vero quaeritur, Unde ergo Jerusalem et Constantiaopolishabeat patriarcbam ? respoademus:
1 1
Joao. i , 42.
529
CONTRA
GRAECOS.
p i i m a geaerali eoncilio, Patree sancti, q u i aderant, coasiderantes loci r e T e r e o t i a m , de Jerusalem

scilicet, q u a m Redemptor o m a i u m s u a praeseotia
et suo cruore piiseime digaatus est consecrare,
b o n o r e m hujusmodi, et patriarchatus ejusmodi
l o c i episcopo dlapeniative conceseeraat. Dixeruat
e a i m : Statuimus, ul i f i i episcopus propter
reverentiara Domiui, praeeuunentiam vel prrerogativam bonorem patriarchatus habeat: salvo
jure et reverenlia metropolis, > hoc est, a r chiepiscopi Palaestin GaesareaB. Quod ideo factum est, q u i a Cornelius ceaturio, sicut d i x i mus, a Petro apostolo episcopusibidem ordiaatus
vicea i p s i u s apostoli apostolorum principis i n vita
sua gerebat. Distioctio sexagesima quiata ita h a bet, q u a m mos aatiquus et v e t u s t a traditio o b t i n u i t , ut AuliflB, i d est, Jerusalem episcopo bonor
deferatur, habeat coasequeater bonorem, m a nente tamea metropobtaneB civitatis p r o p r i a d i gnitate.
ConstaOtinopolls
propriesedemnonhabet;
sed
Theodosius imperator i n secundo concilio coegit
r e o t u m quinquaginta Patres, clam summo Pontiftae, siae cujus conseasu fieri n o a potuit, prout
kgftatibus b u n c bbellum patebit, ut Constantioop o l i s sedem sublimarent, nomen ei patriarcbatus
attribuentes, quod ante habebat. Processu
v e r o temporis, crescente Greecoram malitia, e t p o .
t e n t i a iovalescente, Patres, q u i convenerant i n
q u a r t o coQciho, suasu principis Martiani, qufledam
privilegia
Romanm sedis siinilia, et hoc nomea
Gtxovufwxe; patriarcha, quod soaat, orbicularis,
siTeuniversalispatriarcha, eidem Constantinopolitano e p i s c o p o , coatradiccatibus apostolictp sedis
legatis, coatulerunt. Et, ut babeat p r i m u m locum post p a p a m : cum Alexandrimisarcbiepiscopus
primitus e a m dignitatem babuerit, i n primo, et
secuudo, et tertio concilio, proptcr reverentiam
beati Marci. discipuli beati Petri. Verumtamea
quia ea definiebaatur i a conciliis sine conseasu
papffi, v e l legatorum ipsius, robur firmitatis h a bere poteraat, dicti Patres i v coucilii cuncta,
quoe egerani, a d ipsum transmittentes, petunt h u m i l i t e r eorumdem confirniationem. Sed quia tale
a m b i t i o n i s aomeaet potestateaiusurpatam indebite, n o n sinemagna injuria aliorum patriarcbarum
et m a x i m e papae,sibi arrogaveruot Gneci; ideo beat u e L e o papa petitioni concilii nullo modo asseas u m p r e b e r e voluit, scd scripsiteissic(iT); De oegotiis iidei syaoduui coagregari permisimus, et ut
sanctorum Patrum caaones coaservealur, quee i a
Nicaena syaodo i D c o n c u s e i s dogmatibus edita fueruaL Quapropter, i n q u a m , consideralione vestroe
saoctit&us innotesco, q u o d Ecclesiarum, prout ab
illis trecentis docem et octo Patribus divinitus
i o s p i r a l i s edita sunt, volumus ut permaoeaat; ut
a i l i a v e r e c u a d a ambitio desideret. Iadc Aaatolio
(17) S . Leo a d concilium
530
praxlicte civitatis episcopo, peteoti coafiroiationem SUJB digaitatis, et querenti de legatis sedis
apostolicae, eo quod cooseaseruat prredict
ordinationi, ita d i c i t : Sed lemetipsum accusas,
q u o d eis (legatis) parcre nolueris, d u m illicita
m o l i r i s ; superflue coocedeoda appeteas et
insalubriter coatraria coacupisceas, quae a u l l u m
u a q u a m potuerunt aostrum obtiaere conseosum.
Absit eaim a conscientia mea, ut tam p r a v a cupiditas meis studiis adjuvetur, etc. Hrec autem
scripta s u a t i a gestis quarti concilii, dequo pnefati
sumus.
Sed Gregorius Dialogusepiscopum ejusdemurbis

Eleemosy narium reprehendens, eo quod tale aomen
habere praesumpserit, ita scribit i n suo Rcgistro :
P a p a insuper Romanus cum oblatum esset ei a
conciliis nomen illud, nunquam voluit suscipere:
Et post pauca : Suftioiet, iaquit, tibi, quod d i gaitatem patriarcharum dcdimus tibi, cuiu noo
habeas sedem. > Sedein vocat auctoritatem Petri
videlicet: locum quem per se, vel per alium praesidendo auctorisabilem et reverendum reddidit,
ut merito sedes apostolica nomiaetur. Hocsemper
Gonstantinopolis curavit. Propter q u o d et inter
sedes apostolicas non ouineratur vel coinputatur.
l a d e Leo papa i n iv concilio ad Martiaaum
imperatorem, de Anatolio, prtefatae urbis episcopo
temere usurpante jus sibi concessum, ita scrib i t : c Sufficiat praedicto, scilicct Anatolio, quod
tuae pietatis a u x i l i o e t studio seu sollicitudiae,
Q aostro assensu tantoe civitaiis episcopatum obtin u i t : nec indignum sc faciat babere regalem c i vitatem : quam quidem apostolicum l o c u m , sive
sedem facere non poterit. Sed aec aliquo modo
speret, quod ollendcado alios, possitipsc crescere.
Nam prserogati VIR bonorum sanctaruoi ecclesiamm
Patruui canonibus, et vpnerabilis synodi Nicaeae celebrataB decrctis. constituta, nulla possunt temeritatis audacia moveri, nec etiam aliqua novitate
mutari. Unde beattis Gregorius Dialogus dicit,
cum de sedibus generalibus faceret mentionem,
sicut s u p r a i n tractatude sacrameoto Eucbaristiaa
ostensuni est, Ecclesiam quatuor ordinibus distributam esse, id ost, Ronianorum, Hicrosolymorum,
Alexandrinoi um. et Antiocbcnorum : q u i gene^ raliter, inquam, Kcclesia nominctur.
Hic se sic babonlibus, muitum videtur oppositio
quoruuidam Latinorum infirmari, quod dicuat,
quod patriarcbitB dictm sunt, q u i a i n bis locis
apostoli preesederunt. Sed eo,qaod apostolus preesidet, i d est Petrus, vel per se, v c l suuui vicar i u m , valeret quod dicitur. Si simpliciter intelligi volunt, quomodo slare possit v i d e m u s :
quooiam essent plure3, quaui heec. Nec o m n i a sup r a n o m i o a t a loca patriarcbali, bonore oraareatur.
Nullus enim apostolorum sedit. Constantinopoli,
vel Alexandri, aisi Petri dicipulus saactus Mar-
S31
PANTALEONIS DIACONl C P .
cus. Sedit enim Mediolani Barnabas, electus apo- A tentiam, antequam ea q u gesta eunt, c u m verilate
audiamus, etc.
stolus gentium cum beato P a u l o , et aliqui de a p o stolis quibusdam regionibus specialiter prcefueIdem Leo papa his, qui i n concilio Epbesi ceJerunt. Sed si quorumdam apostolorum, et discibrato erant, ita s c r i b i t : Ifaque ad perfectionem
pulorum Domini sessio faccret sedem : necessario
divinitus statutorum apostolicae calbedrae peuit
esset, sicut diximus, quod essent plures, quam
imperator apponi coniirmationem t a n q u a m a B .
quinque patriarchee i n mundo. Sed quoniam boc
Petro fuerit facta.
non videmus, sequitur, quod gratia Petri praediItem principe* q u i intererant coociJio loco imctariim civitatum sedes honorem bujusmodi pr
peratoris, de papa ita JoquuDtur: Quia igi tur
caeteris Ecclesiis meruerunt. Suscepit Petrus in
lecta est epistola doraini nostri sancti Patris arplenitudine potestatis,eteam posteris suis succescbiepiscopi Leoni<, qui cathedram apostoiicam orsivo jure d i m i s i t ; ut qui i n ea sede, q u a m , ut ita nat, expedit etiaiu u l beati Cyrilli epistoJa, quee
dicam, martyrio crucis coosecravit pro Douiino,
contra Nestorium scripta, legatur.
isque secundum canonem fuerit electus, Christi
Item dicti Leonis papse epistolam de duabus navicarius non immerito cognosc.atur. Quod ut neturis i n Christo, plenam fidem continentem toia
scientibus antiquas bistorias innotescat, quoquo perfecta synodus devote suspicims et approbans,
modo de multis pauca in medium adducimus.
in episcopis siogulis, et per singulos d i c i t : Fateor epistolam archipiscopi nostri Leonis apos
Scribit enim Leo papa (18) eongregatis sanctis
icae sedis patriarchae. consooam esse editioni
Patribus in quarto consilio s i c : Misit nobis i m trecentorum decem et octo Patruni, q u i i n Niperator, ut venerabili synodo nostram prfpsentiam
caena, ct ceotum quinquaginta, q u i i n Constantipreeberemus; quod quidem nec neccssitas temponopolitana, nec non i n ejus, quae i n Epheso sub
ris, nec ulla consuetudo potcrat permittere. T a B. Cyrillo fait celebrata. Et eideai epistol coamen i n his fratribus Paschasino et Lucentio e p i sentio et subscribo.
scopis, Bonifacio et Basilio presbyteris, q u i ab
apostolica sede directi sunt, me syoodo vestra
Alii autem ex ipsis vocant eum episcopum om
fratcrnitas existimet prfesidere : nec sejunctam a
niurn Ecclesiarum.
Nonnulli, papam, plures pavobis pnesentiam meam confidat, qui nunc i n v i trern suum : alii pairiarcham
<ecumenicum< i d est,
cariis meis ad3am, et j a m d u m fidei catholicae pra>
unioersalem. Quidam vero dominum suum, addendicatione non desum, etc. Qui logati auctoritatem
tes plures, apostolorum sediprcesidenlem,
et simis u m m i pontificis functi, sic i n concilio locuti
l i a , quae causa brevitatis bic n o n ponimus. Et t a sunt:
C men si de singulis velint veriticari, Jeganlcooe/Jia
beatissimo et apostoiico episcopo Romano,
gener.ilia. et uiaxime (juartum concilium, Gnecoq.ii est c a p u t o m n i u m Ecclesiarum, niandata haber u m Chronica Inspioiant, u b i dictorutn o m n i u u i
mus, utDioscorus, patriarcba Aloxandrice, in conabsque dubio reperient veritatem.
cilio nonsedcat. Quod si sedeat, expellatur. Item,
Ite.npatriarcbaGonstautinopolitanusadeumdem
legati dant contra Dioscorum sententiatn. rogati a
papain LHoneui pontificem, i l l a scribit: Sanctisc o n c i l i o s i c : t Bogamus sanctitatem vestram, qui
siuio et bcatissimo Patri, >etc. Narratin bis,qujp in
locum obtinclis sanctissimi arcbiepiscopi Leonis,
concilio gesta f u p n i n t , d i c i t : Oportet hiPcoainia
utsententias c o n t r a e u m , et panas quae in canoad notitiain sanctitatis lute pervenire, uecessario
nibuscontinentur, definiatisiii ipsum. Oinnis enim
miltens ea illuc per talem, et talein e p i s c c p u n i ,
et tota universalis synodus vestne sentenliic non
etc. Et infra : < Qutv per eos manifcsta facimus,
discordabit. Quidefinienles d i x e r u n t : <* Manifesta optamus ut p^r prosperani responsionem, q u a m
fiant omnibus ea quio dixit Dioscorus. Et pos*
vos decet, eli ad nosredeaut, landantes in ouinipauca sententiam dantes, deposuenint enm. C u bus charitatem et providentiam vestree beatitudisententirc concordans palriarcha Gonstantinopolinis, quam orga sedetn luijus regiaj urbis, patema
tanus, et tota s y n o d u s : Ego, ait, ea, qnte apo- D semper constievistis solliciludine hahere. E f i n stohcus thronus per omnia sentit, sentio, et con- f r a : Etenim seJes Constantinopolitana patrem
sentio deponi, etc.
babet apostolicum throDuuu vestruoi. Undeeaquae
in sancta synodo consecutive gesta sunt confirmare
ltem Leo papa dicto patriarcbre sic s c r i b i t : <I)i?
d i g u e i n i n i : nec non definitiom, de qua dictuui est,
Eutyche non cognovimus, q u a juslitia a c o m u i u hujus Constantinopolitanra sedis. >
nionc est separatus.Quapropter cognoscere voleaEt tinc totius dicti concilii ex parte o n n i u m
tesdecausa,volumus tui facti rationcmcognoscere
s c r i b u n t ; sic ad cumdero narrantes, quee i u c o n ut o m n i a suspendantur, usqne ad nostram noticilio gesta sunt, et confirmationem eorumdem potiam. Quoniam nos, q u i volunius sacerdolum Uostulantes. Dicunt ergo : Beatissimo et sancbs
m i n i j u s t a esse j u d i c i a , non possumusnon cognisimo, etc. Et post: Repletum est gaudio os
tis rebus i n praejudicium alicujus partis ferre sen~
1
(18; Epist 47, ad synodum Chalcedonensem.
GONTRA (HUBCOS.
833
aostrum, et lingua noetra exaultatioae. Et infra: Quam ftdem tii veluti aureum flumea usque
a d nos preeceplo conditoris deductum custodisti,
o m m b u s b e a t i Petri interpres, vel ezpositor constiiutus. Unde nos te tanquam auctorem boni ad
utilitatem utentes, eortem T e r i l a t i s filiis Ecclesiae
demonstramus. \nfra: Si enim ubi sunt duo,
v e l tres congregati nomine ejus, id est, Dei, ibi
d i x i t se esse in medio, quantam putas circa d u centos viginli sacerdotes inhabitatiooem o&teadere,
et /aiDJJiaritatem, quse etiam (9) patieatiee. et
labori, cogaitioai, quse i a coafessioae ipsius praeposaerunt, quibus tu utique ut caput membrorum
praesidebas ? >
Et i n f r a : Dioscori Alexandriae presulis cansas
depositionis exponentes inter multa iatuleruat de
viaea D o m i a i , et custode ejus. Insuper i n q u i u n t :
Contra ipsum vineae custodera, q u i a Salvatore
deputatus est custos, iasaaiam s u a m ostendit, d i ci/nus sciJicet saactitatem tuamet incommunicabilein euin q u i corpus Ecclesire unire sollicitus esl,
jneditatus fuit facere. Et infra : Ka igitur, quae
definimus a d remotionem totius confusioais, a d
r o b u r v e r o ecclesiasticce ordiaationis propria et
amicabilia, addecorem congrua, stabilire digaeris,
sanctistime et beatissime Pafer. Naoi h i , qui l o cumtuamobtiaeatsaoctissimiepiscopiPaschasius
et Luceatius, et h i , q u i cum eis directi presbyteri,
ftonifacius et Basilius, dictis definitionibus fortiter assisterunt, voleates prorsus, ut hoo bonum a
vestra providentia iocipiatur, etc. Et in tiae
ejusdem sic ioquitui*: autem sciatis, quod
ad gratiaoi, aut ad odium fecerimus alicujus,
sed ianquam divino autu guberoati i*t directi sumus, cuncta vobis gestarum rerum nota facimus,
ut a vobis, quffi gesta suut, stattiautur, roboreatur, et coocedanttir. >> Pariter quwdaai consimiYia, elc.
Imperatores vero Petri auctoritatem et successorum ejus non ignorantes, ad euuidem Leonem
ita s c r i b u n t : * Victores Valentinianus. et Marcianus, gloriosi trimnphatores, sempcr Augusti,
sanclissimo Patri et venerabili
arcbiepiacopo
L e o n i : Beaiitudinem tuarn syllabis nostrne serenitatis velocissiuie valere optamus: inqnirentes,
ut c u r a omnipotentis Dei, vestrarum precum i n terventu nobls coacedatu: , ita ut pia et pacifica
s u a magnificeatia, omnia prospera et optata nos t r o imperio concedere dignetur. Miramur maxim e , quod post syaodmn Chalcedoaeasom, et litteras veoerabiliuui episcoporum, qui ad tuam
Deo amicitiam missie snot, per quas omnia
i y * a facta, vobis nuntiaveruut: neqnaquam a tua
saactitale taleslitteraimissai sunt, quw videiicetia
sanci/ssimis ecclesiis lecUe ad ouiniuoi notitiam
perveoirent, pro quorunidaai aniiuabus, quae
Eutychetis pravam adnuc opioionein sectautur,
1
(19) Locus corruptus.
834
ambigutatem immisit: ntram videbcet tua beatitudo, ea quae syuodo sancta edita suat, c o a iirmaverit. Et propter h&c vestra reverenua litteras mittere diguetur, per quas omaibue ecclesiif
et populis notuui sit, universa, quee saacta syaodogesta sunt, a tua beatitudine esse confiroiata. 111 ud tamen, ut decebat episcopum apostolicae sedis, tua sanctitas excellenter dixit, quod
ecclesiasticos canones coaservaas, nihil ab aati
qua coasuetudine i n ordinatione o l i m edita, et
i m m o b i l i , usque hodie perseveranti, aliquid patiebatur d i m i n u i : Et infra : Cum autem con
firmaverit catbolicam fidem et veram orthodoxam,
noveritis Chalcedonense coacilium, omaibus episcopis consentientibus, fuisse secutam. Propter
hoc, quod et tua veaerabilitas, proprias et speciales velocissirae mitlat, perquas coniirmare vos
ipsam. quaR Cbalcedonensi celebrata est, syaodum mamfestissime ostendatis: ut nec i l l i , q u i
desiderant, ignominiosam possint babere aliquam
suspicioneui dejudicio tuse sanctitatis gloria, i d
est, quod tua sanctitas de his, quee acta sunt, j udicat
esse tenendum. Hoc autemdicit,quia sineconfirmatione paprp, vellegatorum ejus, infectum oegotium babebatur. Ista autemquaediximus, colliguatur ex IV concilioSed ne aliquibus videatur, quod propter dictam
definitioneru, editam memorato concilio, q u i d
videatur iuimiautuui de potestate papae, de coasequentibusconoiliis,quaemultopostcelebrala suat,
^ aliqua propoaamus. In sexta enim syoodo (20),
qua3 sub papa Agatbone, tempore Constantini p r i a cipis, et Heraclii, et Tiberii fratrum suorum,
urbe Constantinopoli, contraMonotbelitascelebrata
est, Patres qui convenerant, auctoritatcm priacipis
apostoloruui ignoraotes, de successione ipsius,
i n o c t a v a sessione ejuslibri talia fatcatur et scribunt. Demotrius [Domitius] episcopus Phisiadis
[Prusiadosj civitatis ita dicit: c Relationibusmissis ab apostolica et principali sede antiquioris
Homae, id est Agathone, ad a Deo coronatum et
mitissimumdominum nostrum magaum Victorem
imperatorem,tanquain a Spiritu sancto editis, per
os sancti, et principis apostolorum Petri, et per
digituui B . benedicti papce, Agatboais scriptis, ego
^ assentior, et sic credo, et sic sentio, istas duas
nostras voluntates Christo unitas personae, etc.
ltem, Tbeodorus episcopus Berisseosis Armenite: Kgo audiens relatioaes missas ad D o m i o u m
nostruui benignissimum, a Patre nostro, Romaao
papa Agathone, et auctoritatum quee ipsis feruatur, inteotioneui capieus ; credo, sicut credit ipse
Pater noster papa antiquioris Romae. huac
ruoduin omnes episcopi coasurgeates d i x e r u a t :
Nos omnes illa credimus, et i l l a m fidem teaemus,
et istani sequimur, etc. Et peractisrite omnibus
referentes ueo gratias, et papae, qui eos direxit ad
(20) Conc VI act. S .
531
PANTALEONIS DIACONI C P .
b o n u m i n laudem ipsius, totum concilium ista i L

scripsit: Sanctissimo et beatissimo, etc. Et
i n f r a : Unde et nos omnes tibi, tanquam princip a l i sedi Ecclesiae totius orbis, quod gestum est,
attribuimus, vel committimus supra firmam petram
fidei stanti, litterisquea vestrabeatitudine ad piiss i m u m imperatorem missis, i n quibus vera confessio continetur, libenter consensimus, quaa tanq u a m summojapice apostolorum enuntiata, a g n o
scimus.
Iteiu Joannes, episcopus Constantinopolitanus,
Constantino papee ita scribit: Sanctissimo, etc.
Et i n f r a : Licet suoe divinitatis et potentiae indicium ipsam magnitudinem creationis, qum in visibilibus est, posuit Deus : pnecipue tamen in preliosissima sensibili creatura, hoc est, in nostro I
plasmate, illa, quae suae gloriae et sapientite sunt,
demonstravit. Ex quoetiam admirandam esse Dei
eapientiam Propbeta exclamavit ipse. Itaque nostrae naturae Conditor diligenti operatione toti corp o r i caput preeposuit, in quo perfectionem, sive
integritatem sensuum apponens, sive attribuens,
omnem inde reliquorum membrorum motum et
perfectionem fieri et conservari fecit, ita ut si bor u m a l i q u o d offendicontigerit. autaliomoJoaffligi,
D o n sine provisine eorum cura sit posita, sed
etiam innovissimis, membris, sive viribus natural e m compassionem ostendit, per manuum submi
nistrationem et oculorum pervisionera ducatum,
sanatur, quod afflictum est et dolet; non injuriatur, despicit, aut rcjicit borum cooperationem vel (
officium, tanquam inutile. Et bis itaque, q u circa
vestram preesentiarn sunt,habemus parabolice loq u i , sanctissinie. Nam c u m caputsacerdotii, quod
i n Cbristo est, canonice vos esse reputamus, congruequflerimus per vos auxilium dolori, q u i contingit, et tristitiai. Ecclesiastico ergocorpori, quod
i n nobisest, propter pcstilentemetmorbidainplagam auimarum a tyrannica potestate inflictam,
consolatiouem miltite. Prorsus enim ratioue proprietaus capitis, nosinconsulte, vcl non voluntarie
infirmatos non despiciatis, neque identitatera a
natura obliti, rcpellatis nos (21), sed magis plagis
nostris condoleatis. Cum enlm
patiturimnirunembrorum, secundum Pauli vocem, compatiuntur
merito omniamembra*3.
Nuncigitur et rocursum,
quoad sanitatem sit, ad restitutioneui perfectam
nobis coocedite jastissiine. Etmaxiine, quando i n firmitas occasionem non sine causa corporis sui
stabilimentumacccperit,sed ad extrinsecus coacto
et improvisoirapensa,sive casum suumacceperit.
Postea mutat personam, quia loquitur concilio,
quod congregaverat papa, propter camdem causam, de qua bic igitur, scilicct propler Iconomacbos, scilicet impugnatoresimaginuiii. lnde subdi-
**
t u r : Propter q u a m causam nobis neceseario,fratres adeo bonorabiles, praBsenlem litteram m a n i festae certitudinis inisimus vobis, et ostendimus,
q n a m sit importabiie pondus p l a g , propter quod
etusque ad vestram sanctitatem, secundum quod
cxigit consuetudo synodalis attestationis, seu proclamationis, devenire probibeaniur, tyraanice detenti, etc.
Quem i n favorem Ecclesite ponendum decretum
Constantini, quod post receptam gratiam i n urbe
Romana beato Petro etPapra successoribus c o n d i dit, et lam Latinis quam Greecis litteris cunctis
fidelibus in eeterna memoria reliquit. Scribit enim
sic:
Privilegium
Constantini (22).
Necessarium j n d i c a m u s c u m omnibussatrapis
nostris et toto consultu, et principibus et populo,
qui est sub potestate Romanee Ecclesiae, ut sicut
sanctus Petrus ex persona fideJis Dei est i n terra,
sic episcopi et successores principis apostolorum,
potestatem i n terra babeant raagis, q u a m imper i u m nostrum gloriae nostroe. Et boc concessum a
nobis, et ab imperio nostro et volumus nos ipsum
principem apostolorum,et successores ejus ex personaejus, primos ad Deum Patres esse et defensores. Et sicut imperialis potestas nostra i n terra
veneratur et honoratur, sic faciamus, ut veneretur
et honoretur Romana Ecclesia, et magis q u a m imperiura nostrum. Et aeternain sedem sanctam cathedram beati Petri volumus glorificari et exaJt a r i : dantes ei potestatem, et gloriae dignitaiem, et
discernentes sancimus ut babeat potestatem p r i n cipalem, et s i t i p s a caput quatuor sedium, scilicet
scdis Alexandrioe, Antiocbiee, Hicrosolymorum, et
Constanlinopolis. Etsimiliter in omnibus Ecclesiis
totius orbis episcopus, qui est i n sancta R o m a n a
Ecclesia sacerdos inundi. E t q u i d q u i d estadsanctit i t e m , vel ntilitatem Dei, et correctionem, et firmitatera fidei Christianorum, ut ab ipso judicetur.
Justura est eniru, ut i b i sancta luxhabeat caput et
principium, qui sanctus Legislator, i d est, Salvalor
nosler Jesus Christus beato Petro jussit tenere cathedram, et ctiam ubi passionem sustinuit crucis,
et beatae mortis oalicem b i b i t , factus imitator Magistri et Domini sui, et u t i b i d c m gentes inclinent
capita sua propter confessionem nominis Cbristi, ubi doctor eorum beatas Paulus apostolus
propter Obristum extendens cervicem, coronam
uiartyrii suscepit, et usque in iineai m u n d i i b i requirant doctorem, u b i sanctorum reliquiae requiescunt.
Et infra : Propter boc utile eestimamus, i m p c r i u m n o s t n u n e t po'entiam imperii adpartes orientales transferri, et i u regionem Byzantii, in loco
l C o r . x i i , 29.
21) Locus obscurus et mendosus.
Heec Constantini donatio fidem non meretur et a criticis omnibus reprobatur,
! 22)
537
CONTRA GILBCOS.
538
u l i l i civitatem eosdere, et i m p e r i u m nostrum i b i d e m collocare. Quoniam u b i est p r i n c i p i u m sacerd o t i i , et caputChristianaB religionis a Rege coelor u m traditum, indignum est, ut i b i rex terrenus
babeat potestatem.
Hffic et hi a l m i l i a q u a m p l u r i m a coniinentur i n
dicio prrolegio Conslantini, quod a d honorem et
reverentiam sacrosanct Romanee Ecclesiae, illo
Xempore Graecis et Latinis, ut diotum est, litteris
promuigavit. Hoc tamen a semetipso non habuit,
eed cum essettunc tempore Cbristianissimus, sanctorum trecentorum decem et octo.Patrum concilio interesse meruit vel studuit; eteodem Spiritu
quo et i p s i pleni, sedem apostolorum principis,
prout i n Evaogelio a Domiao didicerat, i n honore
d i g n a m esse decrevit. Ibi enim p r a d i c t i sancti PaIresprarogativamdignitatem Ecclesiis per universum orbeua dispensantes, Romanam Ecclcsiam
esse caput omnium Ecclesiarum i n suis definierunt
sentcntiis ; prout i n praallegatis conciliis nccessario comprobatur.
Sed ct reliqui imperatores ortbodoxi thronum
Petrioranibus aliis prreferentes, tales de ipsa leges
condiderunt: Voluinus, ut omnis regio eccleuasticaconsuetudines Roman Ecclesi imitelur.
Et ilerum: t Dictain sedeiu omni bonorc dignam
decrevimus, quia quidquid ad correctionem iidei
spectat, ab illa sedc fnit semper roccptuin, correc t u m e t emeadatum.
Q u cuncla si diligens leclor discutere volel,
iaveniet iUa tria, quae in principio istius partis
fuerant quaesita, esse soluta. Videlicet quo temp o r e R o m a n a Ecclesia habuit istam potestatem,
vel a quo, et utrum super omnes universaliter, vel
particulariter super aliquos. Quod iterum rcpetentes dicimus : Quod auctoritatem babuit Ecclesia
aChristo, medianle Petro, cui cura omnium spiritualium specialiter singulariterque fuit commissa :
exsecutionem tainen poteslatis, velauctoritatishabet Ecclesia a primo concilio Nica-ai celebrato (23):
i n q u o unaquceque sedes secundum pluset minus,
h o n o r e m ab apostolis roceperat, et ininus fuit p r i v i l e g i u t a et exaltata : dignitatcra vero et potent i a m tcmporalemrecepitatiddibus imperaloribus,
q u i atempore B . Syivestri, pro ea publicas leges
promulgantes, ei pacem dedcrunt. Unde, etdonis
largissime dotata, jus suum liberc super omnes, et
ubique ex tunc coopit extendere. Unde et duos patriarchas Photium, et quemdam alium (21) in urbc
Constantinopolitana deposuisse dignoscitur, et
quosdam alios excommunicasse. Imo i n cuncta rew e n t i a babita est ante scbisma sedes apostolica,
quod legati missi ab ea Conslantinopolim summo

cum bonore et laudibus reciperentur. lnde est, ut
ipse imperator de equo proprio resibens,equum legatorum pedester traheret (25) usque ad palatium
quod Cardinalium vocabatur, imitando scilicet
Constantium I, Christianorum principem, q u i
beato Sylvestro talem reverentiam dignoscitur fecisse, prout i n praefato privilegioconlinetur uianifeste. A i t e n i m : Etteneutes frenum ejus, propter
thnorem et reverentiam B . Petri, stratoris officio
usi sumus, per scripturam publicam cimctis innotescant. Unde tanta ctecitas modernis Grfficis, et
mentis hebetudo, ut dicanf, se non teneri ad obedientiam Ecclesi Homanoe ?
ltem quaeraraus, et ipsi respondeant: A u t r e l i quit Pctrum u t v i c a r i u m scdis suee, a u t n o n . Si sic,
habcinus propositum, et cessat omnis queestio, ot
suinus i n pace. Si n o n : sed eadem ratione, q u i a
Petrus non rclinquitur, nec Andreas, nec Jacobus,
nec aliquis alius apostolus. Unde ergo i n Ecclesia
multitudo scdiuin, et dignitatum diversitas, et l i gandi atque solvendi animas tanta potestas ? nde
etiam Conslantinopolitano prnjsuli tanta vel talif
potestas, unde dicat sc p r i m u m post papam, vel
supcr alios patriarcbas ? Sed dicunt, quod a
conciliis. Sed concilia sedem Petri, prout ostensum est, aliis proeferunt. Unde bcatus Stephanus
;, i d est, novus inartyr (supple, h i s , q u i vocabant eum ad quoddam falsum concilium) respond i t : Quomodo vcstra synodus universalis vocabilur, in quo Romano non placuit prwsuli, sine
quo impossibile est prorsus, res ecclesiasticas c a nonizari ? lstud tcstimonium invenitur passione
sua confirmare. Et alioqui inlirmare ante legatos
non poterat concilium, nec congregari siniiliter
sine conscnsu papte. Ergo et Romanus pontifex
habet potcstatem simililer principalema c o n c i l i i s ;
et indc ut prius.
Si vero dixerint: Nos reputamus eum excommunicatumetlifereticura ; q u i a a d d i d i t i n S y m b o l o :
Filioque; e t i d e o n o n obediemus ei (26).
Iteui qiueritur ab c i s : l n quo concilio, a u t i n
qua synodo tanlui pastor et Patcr Ecclesi fuit
convictus de inoiulacioet baBrcsi, conimunisentenlia condemnatus: qua? cuin ostendere non potuerunt, quia nunquam factuin est, dicimus, quod
etiamsi verum csset, quod ei imponitiir, tanien
falsuinest, sicutsupradcnionstravinius. Antequam
convincatur principaliter per concilium, manet
seinpcrpcnes eum auctoritas; nec debet vitari,
sed omnes tenentur ei obedire, quousque, sicut
diximus, i n sua pnesentia cognoscatur causa. Hoc
(23) Hoc sano sensuaccipi debet. STEW.

(24) A n t b i n i u m forsan, ab Agapeto dcpositum
temporibus Jusliniaoi, voluit iadicare. BASN.
(2a) R o m a n i pontifices Constantinopoli suos babere responsales sive apocrisiarios, sed illi
dicebantur legali, nec ruerunt cardinales, nec i d
a temporibus Gonstantini. sed Justiniani potius
institutum. Nec tunc temporis palatium fuit car-
d i n a l i u i n ; quippe non inmdibus propriis, s e d i n

palatio regio babitabant apocrisiarii, ut patct ex
epistola Pbocre ad Gregoriuin Magnum. Nec tdlum
occurnt palatiurn cardinalium apud Constantino)olim. Nec deniquemos fuitimperatoribus tantot
lonores legatis deferendi. BASN.
(26)Deest responsio.
839
PANTALEOIIIS BIACONI CP.
840
docent conciba, ratio docet et suggerit, et cano- taseet, compulsus est p n e d i c t m p a p a m a g ^ r a

nes compellunt. Unde in quarto concilio patriar
Carolum de Gallicis partibus evocare, et i a Itaiia
cha Alezandrious Dioscorus, et Eutyches archiimperatorem constituere, et Ecclesiae defensorem.
mandrita, cum per suam facinorosam haeresim
Ktenim eratille Leo, ut legitur, valde voluptuoforent depoaendi, ante tamen latam sententiam et
sus, et ideo i n regimine imperii sui valde remiscausam cognitam, manifeste ioca sua t e n u e r u i i t i D
sus. Unde suo tempore Saraceni S y r i a m , Turci
coocilio, et semper venerabiles
Patres,
et sancttsvero Gappadociam obtinuerunt, et aic facta est
rimi T o c a b a n t u r .
divisio imperii R o m a n i .
Cum igitur nec i n hoc se possint excusare
Secunda occasio divisiooie ftiit, qoia non tueGraeci, uode est, quod a matre Ecclesia tanto
runtvocati ad concilium Ultr&montanum,
quando
teznpore recedeotes, redire ad o b e d i e n t i a m tam
illa dictio : Filioque, fuit apposita. Verum, q u i a
o b e t i n a t o animo recusant ? Puto quod longisuperius causam signavimus, bic subticemus.
t u r n i t a s temporis banc
ceecitatem interioris
Tertia occasio fuit, q u a m ipai aliquando nobis
h o m i o i s i D d u x i t e i s . Transacti sunt eniui trecenti
i n familiari colloquio assignavenmt, scilicet suoctoginta anni et amplius, ut creditur, quod
perba nimis exactio legatorum papee. Dicebant
fetud sohisma et scandalum coepit o n r i . S e d n u n - uamque (27) referentes, quod quando
legati
quid tempus praejudicat in talibus ? i m o tanto masummi pontificisab ipsa sede apostolica annuatim
gis rei schismatis, apud examen eeteroi Judicis,
Constantinopolim cbrisma deferebant, nisi octoquanto indultae puenitentiee temporibus ingrati
ginta Hbras auri a clero ct urbis populo, prater
a b u t u n t u r ; praesertim cum semel, bis, ter, sicut
alia dona et mumiscula eisdem impenderentur,
i n Greecis reperiuatur historiis, per legatos Roma recedebant. Taceo age, aiebant, de pompa, et
Dfle curiae, et nuper per fratres nostri ordinis, et
superbia, quam ipsi ostendebant.
Fratres Mioores tempore Gregorii IX papai, suo
Quarta vero et poussima, quantum a d cJerum,
e r r o r e fuerint dulciter revocati: ut tandem, licet
fuit depositio Pbotii patriarchee, et excommunicasero, ad sinum malris Ecclesi redeuntes, u n o
tioipsius, et aliorumpraelatorura, et q u o r u m d a m
ore, quamvis diversis sonorum vocibus, beoediceabbatum. Sed n u m q u i d baec sufficiuntad excusaremus pariter Redemptorein nostruin Jesum Cbritionem tanti schismatis, et perditionem tot animastum. qui est benedictus in seecula seeculorum.
r u m ? Minime Sed occasionem pro facto quserit,
Amen.
qui vult recedere ab amico. Sed quid scquitur
GoDstat ergo ex bis quae dicta suat, quod Roio auctoritate ? Omnitempore,
inquitSalomon, erit
manus pontifex caput est omnium Ecclesiarum, c exsecrabilis
i d est, vitaadus ab omoibus, aeeive universalis Ecclesiee cum una sit, et non
spectus et vilis ; quod preesens dies indicat m
plures, successorque Petri et vicarius Uei in terecclesus Graecorum. Nam iacarcepantur eorum
r i s ; et ei tanquam ipsi Domino oportet fidolos, in
cJerici et nioiiacbi, sicut creteri rustici, etpopulabisquae secuadum Deam sunt, devote et bumiliter
res exactiones et podagia iiunt euper eos, quemobedire. Eos vero, qui eontuuiaciter impugnant,
admodum s;iper laicos, ut verum sit, quod per
etipsani sedem Ecclesice non asserunt esse caput,
prophetam scriptiim est: Sicut populus, sic sacersicutjam a pontificibus ejusdera sedis decretum
dos
Translata estquippegloria ab eis sacerdoest, anatbematis gladio percussi, cum Dalban et
t a l h , dignitas et ecclesiastiea libertas i n contemAbiron schismatis incursuros diciinus dispendium
ptum redacta. Nam quaa vult ipse, q u i iinperat
damnalioDis aeterna .
jnstituere, instituit; et quem vult deponere, simijiter deponit. Et merito. Ut qui subesse Ecclesi
De quatuoi' causis
schismatis.
Romanas et personis ecclesiasticis contempserunt,
Causas vero sive excusationes schismatis credisubjaceant nunc laicis principibus vel inviti. Remus esse quatuor. Prima fuit divisio imperii. L i cognoscant distantiam servitutis, et dominorum
cet enim imperatores, qui regnabant Constantinoorbis terrarum et coavertaDtur, et clamentad
poli, post recessum Constanlini ab urbe Romana, ^
U o m i Q u m , et sutuuium pontifioem, et libereteoe.
pro eo quod totuni contulerant Ecclesia?, sicut
Hiec auteui scripta sunt anno Domioi inilleftimo,
supra diximus, nullum jus haberent in Italia, i n ducentesimo quinquagesimo secundo m civitate
terduin tamen ubique regnaverunt. Sed cum infra
Goustantinopolis, a fratribus Prfedicatoribus, ad
Italiam usque ad Romam barbara gens irruisset,
eediiicationem Kccleswe, et profectum a n i m a r u m ,
et summus pontifex auxilium imperatoris Leonis,
ad laudem et gloriam Patris, et Filii, e l Spiritus
q u i erat Constantinopoli, requisisset, et ille nesancti. Aineo (28).
gligenter ag?ndo,auxihura praestarr. Ecclesiae refun
Prov. xxvni, 0 .
1 8
Isa. xxiv, 2.
(27) Eadem prorsus fuit Lutberi et Lutheranor u m o l i m queicla,quandodefectionem ab Ecclesia

moliebantur; iniqua prorsus, mendax, e t c a l u m niosa utrobique. STEW.
(28) Ilic erat iinis tractatus adversus Greecos,
quem composuerunt fratres Dominicani. Qoffi sequuntur sunt alterius auctoris, Hugonis
nempe
AZtheriani,
qui scripserat an. 1170. Id patetex
ipso titulo : Quoe admista prcediclis.
Viae obs.
preef. B A S N .
CONTRA GRCOS.
541
Qumdam adthista predictis.
quadragesimam suospueros prohibeot. wHisloriat

sanctorum priutor passioaem Christi, io Ecclesiis
suis non designant. Et ipsam pictura, sed
oppre plumario in siuailitudioe sculptilium, et i n
terra similium [tictiliumj faciuat. l a sancta templa
ingredientes super pavimenta cadunt in faciem, et
priino susurrant. Deinde crucem uno digito
surgenttis osculantur, et bane oratiooem coasummantes surgunt, et sacras imagines renuuat osculari. Sanctaio Dei Genitricem, Matrem Domini
i i t ^ i r i Jesu Chri^ti. tantnui sanctarn Mariam vooant. Socus altare ecclosiarum quaelibet accedit,
cujusounque sit sexus, atati,vel ordiais. Et i a
solemnitate missarummulieres sedere possunt, si
Contra Romanum ponificem (29).
velint, in sede sacerdotum. Sic sciunt distiaguere
Romaaus Pontifex, et omnes partium occidentaiater sacra et profana! comedunt suffocata, rapta
l i u m Christiani, sacerdotes et laici proeter Calaa bestiis, morticina sanguinem, ursos, fibros,
b r o s , ante multa tempora extra catbolicam Eccle
quos vocant oastores.ericiosûa^que bis spurriora
siam pervagautur evangelistarum etapostoltcarum
oontra apostolicum lieoretuin : siout Lucas in apotraditionum
ignari, et a fide alieni. Nara Theotostoloruru historia refert bis verbis: Msum esl enim
nici (30) a ritibus gentium parum discordaol, in
Spiritui ianclo,et nobis.nihil ultra imponerd vobis,
Deum i m p i i ; sed Galabri, et eaeteri ortbodoxi,
quam hxc necessaria, ut absiineatis vos ab immosicut antiquitus, et ai>otolica>. et Ecdesiai nostrfle
lalis simulacrururn,
et sanguine,
et suffocato, et
alumaiejus moribus iuformati sunt. Gnteri omnes
fornicatione
extiderunl, iuapios a corpore Ecclesia? uon solum
Sacerdotasetepincopi saccrdolales stolas, id est,
niores alios et ignotos aroplecientes, verum ipsam
casula non de lana, sed de soricis netura conteTnnitatem sanctain blaspbemantcs. Etmiim sua
xcntcs eis operiuntur, diuturnas (31) ipâs prteconcinnanles,et alienis adba?rcntes, neque divinis
parantes; cun) bnjusmodi stola, id est, casulavel
Scripturisredarguentibus illorum errores. ueque
planota Ctiristi hal)ituui repraisentant. sivebabitum
i l l i s , q u i eos miseruat, volunt uuorem gerere.
quem liabuit, quauuo oxutus fuit Yestiaientis, i a
Magis sanctos Patres nostroset doclores. sic s f n - dutus ost cblatnydecoccinea. quae de laua contexta
sisse.ef/odese habere taleiu Iraditionfm montiunerat, qna nos utiinur (juadragesiaiali
tempore.
tur. Naiu in sancto Symbolo, quod a Patribus noln alienis vero die.biisutimur albis, eo quod Ghrisfr/s, q u i apud Nicfleam convenerant universali
stus a^nus iininolatus dicatur. Et ideo ex vestiprima synodccoQseqtjeiiter maniftMt >irdetinitum
uicntis ovinm nobis casula pneparamus. siest: u E t i n Spiritum sanetum I)o;nimun, ct viviguiiiu>aiiota E(vli!si{Rd( sponsationisannidos porticantem, ex Patre proredentcu , scd o.l\n sancto
tant, ct cbirolbei*as, in dextra quidem scribunt:
V>angeliopvidenter clamitantede Spiritu sancto:
Domini dnxtra, siuistra vuro: Agnus Dei. SacerQui Putre procedil, supra nominati vin addidedotRscorniusoliiiiiinaqua baptizanl. et salemin os
ruut.Et ex Ftiio fallaciter, et al suum p^ricidum.
miUentesbaptizandKbaptizandospostquamspuuat
Veruuitamen, ut opinor por angusdiam sua*liuguie
in sinistra manu el dextra miscontRs salivam. iouaidein e*se arbitrati sunt. Spiritus ex Patra procesgunt. Post(piam adiKtatem pervenerunt,peccatis ob
s i o u e u i . e t causam qiun pr Filium sit, ad nos misnoxios olco piTiingiintiarciuissionota peccatorum
s i o n e m barbare et incouveuientcr intHlexcrunt.
et bis baptizari videntur. lidem sacerdotes quasP r o fernientatoazyma offcruut, elcalnumiaatur
dam purgationes faciunt jiiffitar, et aspersionem,
saoctutii Petrum, e.l sanotos Patres Kouianos pon- quibus alliâiuur culparum Judaicis servientes
tifices auctores exstisse talis traditionis.
D ritibus: qmiKpK! digitis quomodo aliqui benediS&cerdotes principes cuni laids ad btdla proficunt, ei cuui pollice faciem signant, tanquam Moeiscuntnr armati, et in acie bellunt ante alios graiiotbebtie. Cnui igitur d^beant disponi digiti i a
dientes . Jejunant in Sabbatis; oi si festa dies
consignationibus,quofJ p*reosduie n a t u r s signifiNativitalis sit, vel Epipbaaiu, solvunt jejunium
ceutur,ei tres persona, prout (ibristus monstraSeptimanam eduliocasei dicatiimuon agnoscentes
vit, quando cceluin asceusurusdiscipulis manicarnts comedunt. Secundadic Jovis ova. caseum,
l)iis elevatus benedixil. Septuagesima usqueeiJac manducaat, a quibus miiiimp, per totam
ad Pascha aon oantaat Alleluia. Afbraiaatnoa deS i c u t i n prooemio bujus opusculi testati sumus
G r a c o r u m Ecclesia doctorque olim sua venustate
q u a m plurimos ad aemulationem fidei provocabat
et m o r u m , ita et nunc ertoria caligioe obfuscatus,
q u o d horrorem*uatoed\tateaspicientibus incutiat,
ut jamnouEcclesiafideliuin, sed potius congregatio noo immerito haeresiarcbarumposeit appellari.
Q u o d iicel j a m quatuor dictis arrtculis demonslrctur, tameo adhuc i n his, quae subjecta sant ostenditur. Qum ex dictis magisiris Buyonis
JElheriani
nuper extracta, h u i c operi duximus inserenda.
Dicunl e n i m , et scribuat de Latinis sie:
(
>
" A c t . x v , 28, 29.

(29) Notandum, in hoc sequenti opusculo plur i m a d i c i ex auditione et rumore vulgi ignobilis et ignari. ltera, ex odio et invidia contra
S. R o m . sedem. Novatoribus pleraque potius con-
veaiunt. STEW.
(30) Teutones.
(31) Videtur locus meadosus.
543
PANTALEONIS DJACONi CP.
544
bere aliis linguis Dominum venerari, nisi istis t r i - ambulant extinctis l u m i n i b u s i n eeolesiis, tertflebus, scilicet Hebreea, Groca, et Latina. Mortuos
motus faciunt, sedes, tabulas, parietee percutiunt
sepeliunt manibus eorum nequaquaquam constimalleolis et lagenas confringunt; et cum deberent
tutis i n inodum crucis, sed deorsum missis circa
vigilare i n orationibus alii i n stuporem mentis,
iaferiora instruinenta.
alii i n risuui convertuntur, et alia qutedam i n ipOmnia cera oppilant. Sacerdotesterquaterin die
sis tenebris f m n t , quoe nec fatu d i g n a j u d i c a v i .
Verum bac de grecogice (33) laicorum l a p s u m excelebrant supcr uno altari, ubicunque contigerit.
cerpsi, ut si quando a d aures eorum devonerint,
Utunus sacerdos ter, velquater celebratquater in die
a d se reversi correctionibus vacent.
cumfelix sit, qui u n a m digne possit cantare. Tra~
dunt filias suas nuptui accipientes consororis
Grwcorum malx consuetudines.
filiam filio suo. aut fratri, aut consanguineo. Si
qois monachus i n episcopum promoveatur, carnes
Grtecor um intolerabilis est,redargutio, V u l c a n u m
manducet intrepide. E t m o n a c b i p a r v a vexati epgri
imitando, q u i altero pede claudus dicitur. Matrem
tudine carnibus vescuntur. Coromuniter autem
suam scilicet sedem Petri apostolorum p r i u c i p i s ,
omnes pinguedine porcina utuntur.
contra faciens contemoit, et abbonorat. Porro
Venerabilem quidem crucem i n aliis diebus i n g stultam fecit Deus talium sapientiam. Nam v a n i eccJesiavident et adorant; in sancta Quadragesima
tatis opinione pleni, p o m a , ut Tantalus, fugacia
velant sindonibus, c u r o q u a e t occultant
Alleluia,
quaeritant. A t vero m u n d a vult [debet] esse manus,
Et i n sancto magno Sabbato de penetralibus eduquee a l i a s dcbtd tergere sordes. Quare collyrio p r i centes ipsam, tanquam de sepulcro resurgeutem
m u m i n u D g a n t oculos s u o s , abstersuri saltem deindemonstrant populo; etde subito c u m magno claceps lippitudinem aliquando, et a l i o r u m vitia nemorecanlant: Allcluia, etmultoties, et per multas
quibunt discernere subtiliter. In scatebris quidem
horas vociferantur, quemadmodum Christus surtemeritatum, i n preesumptionis aculeo, i n jactantia
rexit. Cum missee celebrantur et roysteria confiamaritiam proferendo, quod prius auditum non
cnmtur, plerique assistentium laicorum,8i placet
est, Spiritum sanctum scilicet ex solo Patre proceeis, loquuntur et sedent. Participationem sanctte
dere, talparum formicarumque cuniculos male
c o m m u n i o n i s , n o n similiterut nos Graeci, perfifortes exstruxerunt. Dividimt utrique c u m A r i o d i ciuntsed dicunt quod q u i missam celebrat sacervinatn substantiam. N a m ex eorum disputatione,
doSjOsculaturvolentem communicare,proiiiotiones
Patre minor necessario Filius reperitur. Confunepiscoporum et laicorum non per omne tempus perfi
dunt nascenlis et procedentis differentiam, quse
ciunt antistites, sed tantum in anno quater, et per ^ in boc tamen bene dignoscitur, quod Filius ex
observabilem d i c m . Nam cum anni quatuor temuno solo, Spiritus v e r o ex duobus provenif. N a m
p o r a s u n t , scilicet ver, aestas, autumnus, hiems,
cum Spiritus imago Filii sit naturaliter, sicut m a b o r u m temporum initia, primo eum (32) mensi
gnus Basilius, Tbeologus Gregorius, atque D a m a Martii scilicet, et Junii, Seplembris, atque Decerascenus tradunt, nccesse est habere de ipso e x s i bris observant. l n primis hebdomadibus clericos,
stentiam, et procedere. Propterea liber sub i m p e et diaconos, presbyteros, episcopos, promovent:
rio Manuelis editus, quem De immortali cauiapreemale sentientes, et barbarice, adventum Spiritus
signat titulus, cui Graeci contradicere non possunt,
sancti non secundum virtutem promoventis et p r o scilicftt Spiritum ex duobus pariter procedere, i n moti arbitrantes descendnre ; sed in diebus q u i expugnabilibus argumentis demonstrat. Ergo
busdam putant hunc venire, ut insipientes. Non
Graeci locuii sunl falsa, et erraverunt ab utero
patiuntur sacerdotes habere uxorein, et sacramenmatris sure Ecclesice, quam Cbristus i n synodo, et
torum peragere raysteria. Duo3fratres duabus soimperatores o m n i u m Ecclesiarum prinoipem c o n roribus carnaliter copulari permittunt. Hadunt
stituerunt. Obliti s u n t i l l u d Salomonis : Conserva,
barbas presbyleri morc suorum inilitum, preeter
fiU mi, patris tui prxcepta, et nc dimiltas legern
apostolicam institulionem. Sanctara Eucharistiam
matris tnx. Liga eam in corde tuo jugiter, et r i r negligentissime spectant: nam ad eegros proficien- " cumpone gutluri tuo
alque slultitiis, qHtt ad
tes sine lumine ipsam deferuntet tribuunt. Et q u i
rem non perlinenl, avetUere . Arefacti oonversi
castra seqmmtur, i n i n a r s u p i o ponunt, et portant
sunt i n a r b o r e s autumaales expositi, n o n solum
i a vestibus, p i l e i s . Clerici eorum ct laici
scilicet in rebus, verum etiam i n plerisque fructisunt distincti; altare velato capite accedunt. Sanbus veritatis, quod ex tractato capitulo et reliquis
ctis ac terribilibuslocis nultam aut modicam exquae subscribuntur, patet.
hibent reverentiam. A d tempus sonum rcffiseuGontra iastructionem Cbristi Salvatoris, n o s t r i ,
tando i n nocte Nativitatis Domini, MatutineecantanfermentataofreruQt cumsupercilio enim ignoranf,
l u r ; vesicas explodi permittunt circa altare, ut
quis d u x fuerit illlus traditionis; Cbristo i n Co?na
habeantrisus luateriam. diebus Passionis, cuui
benedicente a z y m a , quod trium exangeltstarum
87
1 9
87
Psal.
LVII,
4.
8 8
Prov. xx, 2 i .
8 9
(32) Locus mendosus; forte eorum.
v,
4.
(33) Monstrum verbi.
CONTRA fcFLECOS.
845
548
firmatar teetimonio. Dicunt, et q u o d nequaquam tatem obtinuerit, excommunicetur, et aeparetur,

ct omnes ejus consortes. Sod etenim et tertius
relatu d i g n u m esset, n i s i q u o d ei omnes, tanquam
canon synodi, quam Groeci septimam vooant, promagno propugnatori innituntur, asserentes fernuntiat omneni clectionem a principibus seeculi
mentati panis vitam et animationem conferre, Sed
factain fore irritain. Tnura solum Sabbatum, quod
o m i i e corpus articii, sicut ex se simile non pronos sanctum vocamus, pro sepultura Domini Salducit, ita vita caret et animatione. Nimiruin eauvatoris jejunio commendaverunt: reliqua vero
saraextrmsecuahabetmoventem, ut stannum, doanni Sabbata,opuhp, balnea, et Iudicra,etqucelibet
m u s , arca, fercnenfatus panis, et imilia.Quoe vcro
penes illos celeberrima esse praetendunt. Sed erintrinsecus habent moYentem causam, naturalia
rore salis jucundotraducuntur,quomodoapostolis
sunt, ut quseque animata. i\'on autem est i n pane
sancituinesscsub anathematementicndoastruant,
xis sanctificationis, sed i n T e r b o . Unde non videtur
dicentibus: Mafedictus, qui in Sabbato jejunaverit,
Gdei consentire bujuemodi eorum (actum et asserpreeter u n u m . Nam si propter singularem Domini
tio, quaepenuriam monstrare volentes, ut Armeni,
resurrectioneui omnes dies Dominici cultu digno
qui n i l a q u e i laticis suae immolauooi apponunt,
venerantur, et propler singularem mortem, sexta
superflui inveniuntur. i\am siinul frigidam, oalidamque denuo, quasi benedictio impotens conti- feria, nonnc ct propter singularem sepulturam,
singulis Sabbatis, nisi solemnitas inhibeat, a q u a
ciendi fuerit, Dominico sanguini ad consummatioct jejnnium,et tristitia abducenda nonsint beatos
n e m admiscent.
Sylvester as3ernit?
Diebus pascbalibus cum populus communicaturus aride praparant, insuper abundantiam contiNatura quidem hominis a principio i n ruinam
c i u n t i n Dominicumcorpus,etpost distributionem,
posita est, verum Griecorum gula cum ea certet,
r e l i q u i a r u m acervos, q u i a durabilc non est, sepequce c corruptinc inest malitia. Nam non solum
liunt.Communicandis panem intinctum prreparant.
bis, sedquotiescunqueopportunitasaliqua prrebet,
ct accedentibus offa* poirigunt tcum cochlearto:
alimenta ori immittunt. Ilinc est quod i n quibusqyiod Christus nequaquam fecisse legitur. Diaconi
dam dicbus Veneris,postposita omni verecundia,
e o r n m q u i a d aliquam promotionem incedunt, accarnibus vescuntur; septem solis dicbus i n anno
cipiunluxores, nehonores perdant, quod contrajejunant: quinque pro totaQuadragesima,in p r i n riumestdecimo canoniNiceenaisynodi. Sacerdotes
cipio s u n illorum septimanae, Sabbato sancto,
e o r u m i n p t e r u q u e l o c i s , viri sanguinumexsistunt,
in vigilia Epiphanice Doniini. Etcniui per omnem
et inferunt (34) sacratis manibus ; quod propriis
magnamQuadragesimam coenaminime abstinent,
ocuiis imperafomn sequendo por Cappadociam (35) Q scd posito persingulos semelcomcduntjnecsecunPersarumqueregiones, intuitussum. Sacerdotibus
d u m opinionem suam Quadragesimam celebrant,
debitum kooorem subtrahentes, inter convivia
cuin Quadragesima jejunium quadraginta dierum
eibi assistero faciunt. Pro facili occasione, poenis
significet. Ipsi vero majorem septimanam anumero
et llagellis sacerdotesetclericos instar paganorum
Quadragesimse secludcntes sex bebdomadis Quaaffligunt. Et ut habeant ridcndi materiam, in c a dragesimam claudunt. Tut enim sunt a p r i m a e o pilibus eorum pileos pugnis conquassant: c u m
ruin scptiinana usque adSabbalum, q u o d p a l m a *
scriptum sit (36): Si quis inanuni i n clericum jer u m arborumquerainospreecedit, in quo universacerii, aut sine causa seu coniingens ocoasionein,
liter ab illis cantatur: Quee animae utilis est, comanathema esto.
plemus Q u a d r a g e s i m a n v a quibus sexseptimanis,
si scx dies Dominici c u m totidem Sabbatis subtraIn sorte Simonis Magi dejurc ponendi sunt Groehantur, triginta solum dies invenientur. De Domic o r u m pontifices, qui nullis ecelesias sine pecunia
nicis vcro diebus supervacuum est disserere: i n
l a r g i u n t u r . Quos vere tangit illud apostolicum:
quibus Ghristianis omnibus prohibetur jejunium.
Pecunia tua tecum sitinperdiiionem
. SacrosorAt igitur si Graeci jcjunant i n diebus Dominicis
d i n e s , q u i gratis dedent dari, nisi manus eorum
(nauicisdemcibariis vescunturin Sabbatis), annaaere graventur, non tribuunt; sepulturas inccemethemalis rci sunt canonis, dicunturque anatbema:
tcriis non faciunt, nisi accepla pecunia, a quibussic qui in Sabbatis jejunaverit, prseter unum Cum
libet, prorsus inficiant. Patriarch eorum, et arigitur die Sabbatorum jej uniis valefaciant, et omnia
cbiepiscopi, et arcbimandritie, secundum quod
illa de fcstivitatc (37), etiam si major septimana
aliquando fuit i n primitiva Ecclcsia htereticorum,
reliquis numeretur,evidenlissimeconstat, eos n o u
adoblinendos honores, celsitudines, a laicis probabere Quadragesimara.
moventur. Quodprorsus hoc in tempore tricesimus
apottolorum canon inbibet fieri, qui est bujusmodi:
Monacbi extra claustruui pernoctantes,ut pecu Siqnis episcopus per mundanos principes dignidcs, singulis horis i n plateis ipsi comedunt, de
,0
J 0
A c t , v n i , 20.
(34) Videtur deesse vocula mortem, aut similis

quaepiam,
(35) Htec conveniunt Fratribus Preedicator i b u s , sed, jEtberiano, q u i ManueIem,Gr6ecoruiu
imperatorem, sequebatur, d u m bella gereret i n

jfigypto, Asia, etc. B\SN.
(36) Can. Apost.
847
P A N T A L E O N J J OIAGONI CP.
sinu, tanquam ex arcafrucius, vel aliquid vescibile /i

extrabentes, manducaat. DecJiaaot ut caupones,et
caiido ly&o comesta inferiora credunt.
Peoes tnonachos non est unuoi a i a r s u p i u m , sed
oblili dicentem: Nisi guis renuntiaveril
omnibus,
quse possidet , e t c , singuli haheot singula. Grapci
nequaquam veoerantes preeceptum apostolicuru
illud: Vir si comam nutriat, ignominia est illi
Omoes cum maxiuio studio incrementis operam
preestant. Hujus lapsus clerici niaxime rei sunt, et
etiam, quos uullo modo d e c e t , monacbi nutritint.
Etenim i n coroaae m o d u m , sicut rogula praecipit,
tonsuram capiilorum non faciunt, sed peae ut m u lieres i n fronte dividendo discriimnant. servaiis
imdique capillis, ut colli n u d a , et aurium cartilaginea protegant. Mulieres deserto naturali cultu ca- I
piUorum, comis mortuoruui deasissimis s u b o r n a n tur, contra monitionem beati Petri apostoli, dicentie: Mulienbus non sit exlrinsecus capiUatura, aut
circumdatioauri,aut
indumentivestimentorum
cul*
tus . MuUeres fusco [fuco] et puniceo facies suas
pingunt, et variis coloribus i n s i g n i u D t u r .
549
SufTocatorum neo abstinent sangoine; n a m turbos

comeduntlaqueis strangulatos, et alias aves, et
intestina sanguine porcino implentee, pro deliciis
vescuntur, contra apostolorum decreta. Sanguine
humano porcos aiunt, q u i artem m i n u e n d i (38)
exercent. Ciim ad m o n u u n i sepeliendum conveniunt, noti ainici et cogaati accedeotes, ei osculum
prR3stantsiaguii.taaquam liceotiamaccepturi, morepaganorum, q u i a d morhios intendebant verba
baeti Vade,cum naturate vocaverit; sequemur te.
Misturam sanguinis prohibitama eancbs P a t r i b u s
faciunt jugiter. Nam consobrioiconsobrinas uxores
ducunt. In baptizaudo praeter Salvatoris praeceptum apostolorumque consuetadinem,duo faciimt
m u l l u m superstitiosa. Uaum quidem, quod oleo
per tolum, baptizandum perungit sacerlos, ne
aquee tinctura illum pertiagat; alterum vero, quod
aquam lieri mandantcalidam infantulum perpurgat u r a m : quod oeque, Chrislus neque aliquis disci
pulorum fecisse legitur: quare duo baptismata faciuat, cuui scriptam s i t : Unns Dotninns, unum
baptisma, una fidez .
V i r i et mulieres sacramentum conjugii pro futili
Frustra quidem arguunt Latinoe GraBei, aquae
xeputant. Nam quoties alter displicet, vel altera
causa,quai per dies Dominicos i n ecclesiis ad saoalteri, coram pra3tore urbano voluntatibus eorum
ctificandum p o p u l u m beaedicuntur; cuxn si hcec
expositis, instrumentis et cingulis prwcisis, sine
culpa sit, ipsi multipliciter rei sint. Nam singuli
conlradictione viri uxores, et muberes viros pro
papyris oJeo lampadarum ardenti u m coram i m a g i libitu aecipiunt, contra mandatum, quod d i c i t :
nibus saoctoruui intinctis, frontes euas perunguot,
Quod Deus conjunxit, homo ne separet .
In d o m i et aqua se aspergunt, a reliquiis sanctorum conbuesuis mansiunculas construunt, i n quibus santacta; et in singulis Kalendis diligentiseime a q u a m
otorum imaginescoliocant, et eis omne obsequium ( ] sanctiiicaat. A d q u a m tollendam, de vioinia veexbibent l a m p a d a r u m , cereorum, e t i n c e n s i ; et
uientes atque asportantes i n domoe suaa, non eogynodales, quas patres eorum construxerunt, ecl u m ipsi aapergunt, sed veriur dalibaat. Apostoli
clesias, i n solitudinem s i n u n t e t i n paupertateni reapostolorumque successores prorsus eliam c u m
d i g i : et pene i n cubitibus suis faciunt missarum
uxore coire, ne sacerdotium poUuerent, omiserunt;
solerania celebrari, beato Sylvestro boc inhibente.
GraBci vero sacerdotes, derelictis sanctorum vestiCan. Nullus presbyter celebrare prfiesuaiat, nis
giis, ut animales, contrahentes matrimonium,
i n sacratislocis, iu villis, i n oppidis provinciarum.
percipiuntea
qux Deisunl* . E t q u o d abominabiUxores sacerdotum, chorutn iogreduntes, oblatos
lius est, a coacubitu muiieris surgentes, sancta
panes de altari tollunt, el obsequium diacoui perprofanant mysteria, quae pollutos et receuter cum
agentes, cuncta quae in cunctis suis necessaria
inulieribus coinquinatos nullo modo admittunt.
suntofficiis missarum, praeparant. Missaui circa
Gbristum minus posse, q u a m xvptov putant. Nam
boram tertiam, pene nullos auditores habens saex boc probari potest, quod Christe tleison nuncerdos celebrat. Etquod nefasputo, uxori, velpuero
quam concinunt: Kyrie eteison frequentissime canfilio associatus, quos non babet socios, vel comites
tant i n officiis suis. Prelatio sacerdotii a p u d eoe
salutando d i c i t : Pax vobis. Omnibus i n Qua- jj tantum inter monacbos esse videtur. Soli enim
dragesimali tempore Sabbatis, et Oominicis diebus
mooachi potestatem solveodi atque ligandi exermissas celebrant, et Dominicum corpus confioiunt.
cent,qua3 Petro, Petrique successoribus p r i a t i p a Reliquis verocum major incunibit necessitas, misliter est tradita. Qua de causa studium ungulare
sarum solemnitates prorsus abdicantes, praesanctipecunia3 sacerdotes i n monasticobabitaconstttutos
ficatis utuntur. In Quadragesima silentio commeucomplectitur,multaqueindefacinora profluunt, ut
d a n t : Deus Dominus, et illuxitnobis
, quod relievanescant i a cogitaiiombus suis et redargutioniquis anni temporibus decantant. Sacerdotes eorum
bus suis truces. N a m q u o d i n magno Constantini
more Judaico, promittunt barbas,quaesunt Domipalatio diligentissime observatur, boc Lat&nos fanico sanguine, cum ab illis bibitur, madentes.
cientes coarguunt.ln Ecclesia utique dicti paJatii,
81
83
88
84
85
8 Luc. xiv, 33.

1 Cor. x i , 14.
5
ICor. n , 14.
88
87
(38) Secandi venas.
8 8
I Petr. i n , 3 *
* Matlh. x i x , 6.
8 5
Psal. cxvii, 27.
Ephee-
CONTRA
ubi eanctae constitaunl reliqui, sancte Dei Geni-

t r i c i s imago post aitare sita, q u a m quodam exeellentiae privilegio vecant d o m i n a m domus ; statim
a capile jejunii in conclavi clauditur usque ad mag n u m Sabbatum, paano illius porfeB operiuntur,
similiter autem sancti maalellift, sanctique K o r a m i d i i (39) locoa, Quadrageum tempore, usque ad
i l l u d Sabbatum veiamiaibus tectos custodiunt;
sanclae Dei Genitricis imaginem, ut filios parturiat compeilant, eaque mediante. ipsam Doraini
Matrem, ut commater fiat, accersunt, boc modo.
imagini sindonem connectunt, u l baplizatuai puerum de m a n u sacerdotis, i p s a ut commater accipiat. Q u a m superstitionem a se fieri serraono proiitentur. Sed q u i d imagoJoquatur, aut fidemspond e a t p r o puero, aut testimonium rcddat baptisrui,
nisi Deum contemnat, quis audeat asserere ? Null a m superstitionis speciem voleatea omittere, et
vivos fratres babentes odio, sanctosper suas imagines invitos sibi /ratres faciunt. (jui enira non
diligit /ratrem suum,quem videt, Deuin.qucui
intuetur, neque cogaoscit, quomododiliget? Magis
autem c u m ncta et simulata est et inunita fraternitas h u j u s m o d i , lere coaducunt sacerdotera. c u m
m Ecclesia cantatur m i s s a ; funduntur pro exsecrabui (raternitate preces non exaudiendw. A n i naalis enim est hujusmodi fraternitas, uou spirit u a l i s . Gereiad minus accendunturduo, et perung i t u r oleo nclas frater, et saoctaui amplectitur
i m a g i n e m , quam aususest dicere fratrem; qui hom i c i d a essecoavincitur, c u m fralr^s sitos viventes (;
odio habe&t.
Coatraiiicunk Cbristo patenter, et super sanctisi m o iliiuscorpore verbis operibusque occursant.
Nam c u m ipse azymorum panis spccie carnem
suam discipulis dederit bi asseruut azyuios pant-s
i n carnem posse converti per benodictioneui.
Qua ex re, sacrameati corporis Domini Latinos
aiuat expertes . Sed Pelagiana incredulitas ! si
uon credas L a t i n u m sacerdoteni iacrueutain iinmolare nosUani, cooficere corpus Christi, biereticus es . Nam multi per ipsaui imuiolatiouem sanctiiicaatur per quoruin reliquias jugiter iiunt
m i r a c u l a . Rursus si credis, hcreticus. Nam dotestaris q u o d Ecclesia Latinoruui coniicil corpus Dom i n i c u m ; et potius vis i n sorte Juda* traditoris ^
a n o u m e r a r i . q u a m iilius sanctissimi corporis p a r ticipare ; sed attendere dcbet Christianus, quod
s i c u t vioa diversa verbum Dei in sanguinem, ita
p a n e s azymos et fermentatos. nou adeo differentea
permutat in carnem . Si forte Latinus saeerdos,
q u o d v i x permittitur in Ecclesiis corum, Uominica
V<nagat, Grcecus non nisi abluto altari ibidcm ce"
lebrat. Llterius, Latinus c u m Groeca muliere volens matrimonium coatrahere, juramento coinpelJiiurdeserere communioneni suam, coafessioaem
s u a m , b a p u s m u m jejuniumSabbatorum,et Gbristi
c
seo
GRJGCOS.
carois edulium. Omnis euim, q u i i a regia urbe de

fratribu* Grwcorum uxorem ducit scripto spoadet
jurarapnto quod deinde non manducabitin azymis
carnem Domini. nec filioe sccundum ritum faoiet
baptizari, neque sacurdoti Latino peccata confitebitur, neque i n Sabbato jcjunabit praeter u n u m
solum, nequenonaUominicaUuadragesimaeusqua
ad Pascba vescctur carnibus.
Greecorum sacerdotes ouinibus uiodis laboranl
ostendere plus factis quam dictis, quod inviolata
tides sacrosancta Komanw Ecclesite irrita sit. Nam
quemcunquc Latinum sibi associant per hdem,
sive latcnter, sive patenter baptizant. Unde Lati
norum fibos, mediantibus znatribus, dicti sacerdotes, patribus nescientibue, rebaptizaat, baptizatos jam secundumritumLatinoruui.Ouod oinnibus
dictis supra abominationibus detestabilius est. E x
indice boc mellitum lac inter caeteras Grteeorum
consuetudines repertum expressi: ut cuui eo ipsi
pectorapurgaverint, terpluriuui aaimarum se reos
recognoscant.
t
De conciliis
generalibus.
Consequenter post praadicta videudum est da

coaciliis generalibus et particularibus, videlicet
ubi, quan l o , p.t a quihus, et pro quibus causis fuerunt celfbrata : ct etiam qui sint, qui dictis conciliis fuerunt coudcninati.
Sciendum, quod licet septem vel octo dicantur
concilia apud sapicntes Grmcorum, i n l i b r o q u i
Nomocanon dicitur, invenimus tamenquinque taatum cx ipsis qure geaeralia babentur concilia, et
non plura, et ideo contigisse credunt, quod
intercessit i n eis pontiiicis Romani auctoritas ; et
episcopi non fuerunt uoiversa)iter citati, vel certe
quia non cdiderunt cauooes, iidei doctrinam coatiaeates, scd tantummodo illaqua? adhonestatem
et mores Ecclesiee pertinebant. Verum sive generalia, sive particularia, vel quocunque nomine
censeantur, cuncta tamen, quu; i n ipsis fideliter
gesta sunt, communiter sunt recepta : et eorum
auctoritas, tam in nogotiis iidei, q u a m i n aliis, parem obtinet iirmitatem.
De prima sancta et universalisynodoNiccena;
homousion Filvnn Pntri definit, verum Deum et
hominem, creatoreni omnium, non creaturam.
Prima igilur sancta et universalis synodus i n
provincia Bithynice, civitate Nicrea, tempore Coastaatiai Magni principis, quem Graeci in Catalogo
sanctorum numcrant, sub beatissimo papa Sylveslro, ubi ioterfuit Osius episcopus Cordubae, et
Victor de Italia, vicarii domini Papae, Metrophanea
arcbiepiscopus Constantinopolitanus, et Alexander
patriarcha Alexandrinus, Eustathius Antiocheaus,
Macarius Hierosolymitanus. Fucrunt autem c u m
isiiset alii Patres saacti, numero treceatiet octo
et decem.
Coaveaeruat autem coatra A r i u m vana sapien-
551
l>ANfALEONlS DIACONI GP.
tem, qui fuit tunc temporis presbyter Ecciesiae

Alexandrinee. Hic quidem Arius blaspbemavit Dom i n u i n nostrum Jesum, Deum verum, etverum
hominem. Dicebat eniin i l l u m esse creaturam.
Ideo iinpius, et consubstantialem Deo Patri nec
unquam confiteri, nec considcrare cum auiscatboîcis viris voluit; cum ista confessio communis
esset omnibus, cunctis prsedicata, sciltcet quod
omnis iilius ejusdem naturee sit cum genitoreet
substantise; et, qui F i l i u m i n t o r creaturas computat, de neccssitate eliam Patrem creaturam coniitetur. Unde, hunc tanquam i a i i n i c u m veritatis,
simul cum illis, q u i idem sapiebant, anathematizantes, ab Ecclesia ejecerunt, boc est, Eusebium
Nicomedi, Eunomium et Macedonium. H i enim
quamvis i n dictionibus suis differrent, tamen ut
Arius a veritate exciderunt. Ortbodoxam autem
fidem confirmaverunt, consubstantialem Patri F i l i u m confirmantes et preedicantes, creatoremque
univorsitatis, et non creaturara, sed verum Deum
et dominatorem [in Symbolo] declararunt, quod
ipsi sancti Patres in inspiratione sancti Spiritus
tunc temporis ediderunt.
De secunda synodo, Constantinopolitana
prima,
quceSpiritum sanctum PatrietFilio
consubstantialem pronuntiat.
Secunda autem sancta et universalis synodus
fuit Constantinopolitana, tempore magni Theodosii
imperatoris, sub Damaso papa. Ubi fuit Nectarius
ejusdcm urbis arcbicpiscopus, et Timotheus patriarcha Alexandriae, Meletius Antiochi, q u i et in
~
*
ipsa synodo viteefiDiitcursuni; Cyrillus
Hierosolymorum, Gelasius Ca3sarere Palflestinre, Gregorius
Nyssenus, Gregorius Tbcologus sive Nazianzenus,
q u i tunc temporisthronumobtinebatConstautinop o l i s : q u i q u i d e i n , disccssione facta, voluntariein
ipsasynodo reni!ntiavitbouori,secedens in locum,
qui dicitur Nazianzum. Fucrunt autem cum istis
et alii sancti Patres numcro ccntum quinquaginta.
Conveneruntautemcontraimpiuin Macedonium,
qui patriarcbalem sedem civitatis furtive et tyrannice rapuerat, et blasphemavit i n Spiritum sanctum dicens, quod nonesset Deus. Quo justo deposito, ordinatus fuit statioi Nectarius de quo sup r a fecimus oientionem. Eapropter Macedonium
ut i n i m i c u m pietatis, i b i cum suis cotnplicibus
anatbematizantes condemnaverunt. Deum autem
verum, ac universitatis d o m i n u m sanctissimum
Spiritum in Symbolo ampliaverunt : et q u o d c o n substanlialis sit Patri, ct Filio, et ejusdem divinitatis, prout i n Symbolo fidei continetur, q u o d i p s i
latius et diflusius gratia ejusdem Spiritus sancti
praedicaverunt
Insuper contra Apollinarium Laodicea?, et Sabell i u m LibyaB, blasphemos, et q u i c u m his similia
senliunt, e x c o m u i u D i c a t i o n i s sententiam protulerunt. Quidicebant carnemDomini nostri Jesu Gbristi inaniiDatam, i d est, sine anima rationali,et i n -
55S
tellectu humano ei i n morte corporis commori u a m divinitatem, asserebant,Sancti veropreedicti

Patres i p s a m carnem animatam etintellectualem
coofirmaveriint, habentem animamnoslrisanimabus similem et ratiooalem .
In sancla tamen synodo dictus imperator Theodosius multum excessit, faciens quaedam, contra
primee et sanctre synodi, ac reverendae inslituta.
Etenim coegit supra nominatos ceotum quinquaginta Patres clam summo pontifice et vicario ejus,
ut Constantinopolitanam sedem sobJimarent n o mine patriarchee. i l i i attribuentes, quod ante n o n
habebat. Qu res vebemenlis discordiae et perturbationis sentina et causa exslitit, c i usque bodie
perseverat.
&
tertia synodo, Ephsina

confitelur
prima Dei
Mariam
Genitricem
Tertia sancta et universalis synodus celebrata

fuit apudEphesum tcraporisbusTheodosiiJunioiis
sub Coelestino papa Romano. Ubi interfuit Cyrillus
raagnus doctor, et patriarcha Alexandriee et propugnator Ecclesi, Joanoes Antiochiee, JuvenaJis
Hierosolymorum, clMemnon Ephesiorum. Preeerat
autem tunc temporis sedi Constantincpolitan i m pius Nestorius C u m his itaque sanctis Patribus
fuerunt et alii sancli q u a m plures, numero ducenli. Convenerunt autem contra i p s u m Nestorium
antbropolatriensem, i d est bominis cultorem : Chri
stum separanlcm et dividentem. Dicebat ipsum
Q bominera esse p u r u m , e t n o n Deum incarnafum
Duos filios i n uno Christo Deo docens et duas personas.Unde nec sanctam Mariam Virginem, q\m
peperit ipsum Cbristum Jesum, i d cst,
Dei Genitricem, sed
nominibat.
Hu-
jus reigratiadictasynodusperseverantemin d i c t a
blaspberuia deposuit, tanqQam Judaice, /ror v et proprie, et vere Dei Genitricem, o m n i fariam sanctam Virginem Mariam demonstrarunt,
et eum, q u i ex ipsa sine semine incarnalns est,
Dominum nostrum Jesum Gbristum F i l i u m Dei,et
Deiim vcruin pra?.dicaverunt.
Joannes voro,Antiochenus patriarcba, contristatus, quodsine ipso depositus fuisset Nestorius,accipiens qui secum venerant episcopos, i n quibus
eteratTheodoritus deposuit C y r i l l u m , q u o d nafas
est diccre, q u i etiam i n ipso Ephesino concilio locum sumini pontiiicis obtinebat, veluti preetfr canonasEcclesiee dictamfecisset synodum.Bt itafecit.
schismainter eos. Postea vero cura et sollicitudine
ejusdem imperatoris iterum uniti fuerunt consentientes i n u n u m . Nestorius itaque impius missus
est i a exsilium.
Secuada ergo synodus, quce eodem Theodosio
Juniore i n Epbeso facta est, tanquam furtiva et
reproba babetur. Et quoniam Dioscori p r a v a eapientis, et Eutychetis fatuitates consensit tenere,
et approbavit, a sancta catbolica et apostolica E c clesia merito est repulsa p r a d i c t a syaodua.
4
CONTRA GR.ECOS.
558
854
De quarta synodo Chalctdonenn:verum hominem, Antiochiae, et Eutyches Hierosolymorumcum aliie

. . et v e m m Ckristum confitetur tn duabusnataris,
centum eeptuagiata.
sine confusione et divixione.
Qure sancta synodus i n primis approbavit et
confirmavit Cbalcedonensem synodum sanctam
Q u a T t a vcro sancla et universaJis syoodus ccn c c n o n et ortbodoxa ct salutaria ejus dogmata.
l e b r a t a fuit i n Chalcedonensi iirbe, tempore MarEt qtioe a diversis exortoi suut baercses anathemac i a a i imperaloria, t u b sauctiuimo Leone papa,
tizavit, et excommtinicavit eadem sancta synodus
m a g n a coVumna Ecclesia?. qua faenint Anatohus
Origenem, et omnia ejua i m p i a scripta, E v a g r i u m ,
archiepiscopus Constaatiaopolitanus. Maximus A a et Didymum, et similes, et rcqualia sapientes, et
tiochenus, JuvenalisHierosbJymornm; Alexandri
doctrinis gentilium contemnentcs [inhcerentez v e l
vero fuit Dioscorus superbus, c u m quibus et alii
insistenles.} Etenim ipsi corpora, i n quibus nunc
83LDCU Patres namero DOCL [ D G X X X ] .
sumus, dixerunt, tanquam sine intellectu et inaiCdnveaerunt autem contra i p s u m Dioscorum et
picnter, non esse resurrectura, ct quod paradisue
Kuiycbeo arcbiDiandritamraoDasterii,cognomento
aensibilis non est factus a Deo, nec e s t ; et q u o d
Studii, q u o d i n ipsa regia urbe est.Hi enim SalvaA d a m non fuit formattis a Deo i n carne; et q i i o d
toris et Dei nostri i e s u Cbrisli incarnationem re pnena reproborum Hnem b a b c a t ; ct quod doemoctisabaot, facientcs prorsus ipsum phantastice
ncs reduceaturin statum pristinura, quem babuei a d u t u m carnem. Unde et i n una natura ipsum
runt, scilicet antequam caderent. Non solum
exaistere dicebaat, divinitati attribuentes quas
autem hoc, scdet alias infinitas blasphemias colsustinuit patsioues. Propter hoc ergo, ipsis peraeligentcs seipsos immerserunt i n profundum. Quaa
verantibus i n hujusmodi errore, excommunicavit
tamen usqtie i n p u b l i c a m , vel i n manifestationem
et anatberaatizavit et omaes eis consentientes
n o n pradicaverunt, sed apud aliquos i n occulto
sancta synodus.
habobantur. n e c potuerunt porfecte rpsliraari pra3
Promulgavit ergo supcr haec sacraraenta dcfinidicla dogmata d c sancta synodo. (Juia c u m dicti
Wonem, q u o d ipse ait perfectus Deua, et perfectus
tros haretioi multo antiquiores fuissent praahomo \n duabus oaturia, sine confusione ct dividicto quinto coneilio, midtos in diversis partibus
sione.
mundiattraxerunt s i b i . C.umque m i d t u m p o p u h i m
Epistolam quoque sanctissimi Lconis, q u a m
cippisscnt bujusmodi i i r i p i a dogmatacorrumpcre,
m i s i t Flaviano episcopo Constantinopoleos, tanstatim ct quiututn concilium voluntate Dci fuit
q u a m columnam ortbodoxa; iidei, suscepcruat,
c e l o b r a t u i B . ubiipsos, etcorum blasphemias reet usque bodie eic appellatur.
pro]>ans eos ct o m n e s similia sequcntes anatheScire etiam oportet, quod h i , qnidicuntur Tncomatis gladio percussil.
dosita? a quodam Tbeodosio, et Jacobiue a q u o InauporetTbeodorum Mopsuesliee i m p i i Nestori[
damJacobo, etSeverianiaquodain Severo, similia
discipulumcumsuis exaecratiadogmatibus excomscilicet
p r a d i c t i s Dioscori ct Eutbyehciia abomunicavil ct ejecit a b Ecclcsia. Cum quibus et
m i o a b i l i u m hoereticorum ct exsccrandorum erroAntiocbum, etPetrum Zoam eliminavit, nec n o n
Tibus, tanquaua ipsi exsecrati, s e u cxsee.randi,
et Theodoritum, q u i contra propugnatorem piesenlumt ct sapiunt, ct reaistuat, cuni aliis barclatisct veritatis, bcatum C y i i l l u m , raultum impie
Uci8,seipsosalienantos asancta Ecelesia calltolica.
et malrt scripserunt, ct ctiam c o n t r a p r i m a m san
Temporc ipsius Marciani pcrvenit adaures beati
ctam synodum Ephesinam, et contra iidei noatroa
Leonis, de q u o faota est raentio, quod Anatolius,
dociimonta mentilus est, donana se infideli NestoConstantinopolitanre sedis antistes, invaderet paurio ct profano, a b Ecclesia tanquam heereticum
latim alienaa sedes suoqucillas addcrct pontificio,
ejecerunt, donec omnia revocarct; quee o m n i a
i d e o q u e diclus papa Analolio, ut ab bujusmodi
tanquaui pestifcra cuni illa epistola, qua3 Iba3 d i r a p i n a cessaret, scripsit. Scd omnis cjus monitio
citur, qine misaa f u i t i n Persidcm ad Marim, penicumDibilproiiceret,cessitinim
quibus
^
p
n t ; non solum rectis doctrinis
tunc cessaverunt dictaa sedis prrcsulea fovere
[
,
adversaiUiaerantbujusinodi,
scd cum o m n i i m p i e d i s c o r d i a m , et ob deposituni c u m Roinana Eecletate participabant. His itaque rite peractis conflrs i a conlendere. Unde et i n quarto concilio sine
maverunt, u l dictuiu, doginata Ecclesia?, et ro*
c o n s e n s u paptc et legatorum ejus, sicut alias, i n
boraverunt.
tractatu De potcstate papx dictum est, canonem
Desexla synodo, Constantinopolitanaterlia.
Dam*
pro se ediderunt, de quo i n fine bujua operis
nat unamin Ghristo
voluntalemetoperationem.
aliqua disserenius.
Sexta sancta et universalis synodus factaeliam
qttinta synodo, Constantinopolitana
secunda.
fuit Constantinopoli, Constantini Pogonati, i l l i i
f
c x s t i
Quinta sancta et universalis synodus cclebrata

est Conatantinopoli, temporibus Justiniani imperatoris, sub papa Vigilio Romano. Ubi interfuerunt Eutyches arcbiepiscopus ConaiantinopolitanuSjApollinariuspatriarchaAlexandrinus, Domnua
PATROL. GR. G X L .
a r v e r
p r n n
h n i l l < 5 i n r
J u s t i n i a n i , 3 m p o r i b u s , sub
:
Agalbonc p a p a
Ro-
mano. q u a fuit Gregorius patriarcba Coastaa*

tinopolitanus, Tbeopbanes ADtiocbia?, et Petrus
monacbus vicarius Alcxandrite (vacabat enim
sedes), c u m a l i i s centum septuaginta,
18
558
PANTALEONIS OlACONI CP.
558
Congregati autem fuerunt contra quosdam, q u i numpopnlumrevocaregestiene, eynodum.congrenovam haeresim conunxerunt i n sancta catholica
gan jussit, quam septimam et universalem visus
et apostolica Ecclesia. Dico autem contra Tbeoest vocare, (!um nullum favorem sanctce Rornaa
dorumepiscopumdePharan, Honoriuin Romanuiu,
Ecclesi, et apostolicee sedis baberet, secundum
Gyrum Alexandriee, Sergium et P y r r b u m , Paulum
q u o d q u i d a m volunt (40). Atlamen in libris Grascoet Petrum episcopos Gonstantinopolitanos, nec
rum legitur contrarium in bunc m o d u u i .
non contra eos qui denuo heeresim ipsorum innoSeptima sancta et univereabs synodus convenit
vaveruot i n ipsa sancta synodo, luereticos; dico
Nica?, ubi et p r i m a omnium fuit ceiebrata, temeontra Macarium preesulem Antiochise, qui depopore Constantini principis; q u i fiJius Heren resitus fuit, eo quod obviaret his quae ab ipsa synodo
ginai sub Adriano papa Romano,in qna fnit T h a catboJice definiebantur, et Stephanum ipsius discirasius patriarcba Conetantinopolitanus, A i e x a n p u l u i n . Hi praescripli h s r e t i c i ausi fuerunt temed r i , Thcodoritus Antbiocnifle, et Heli Hierosorarie dicere, uoam voluntatem et unam operatiol y m o r u m , cum quibus et alii sancti Patres, in n u nemesse in Cbristopost incarnationein; conjunmero sexaginta sex (330;. Vicarii vero dicti p a p
ctionemque, quae ortbodox tidei est, solvere
fuerunt Petrus presbyter, cardinalis, monacbue,
volebant. Hujus gratia sancta universalis synodus et Petrus abbas mooasterii Sanct Sabinae, quod
sexta praedictos hsereticos tanquam impugnatores
est in i p s a urbe R o m a .
Dei aoatbemate perculit,et omnia eorumdogmata,
Hi omnee congregati sunt contra ,
et omnes similia eis sapientes, et qui unquam
i d est, contraimpugnatores imaginum, figurarum
sapuerunt, vel futuri sunt sapere, et poeniGbristi, crucis et beat Mari Virginis, et aliorum
tentes, cum his et Polychroniuni, puerilia sapien- anctoriim,quasasserebantnulIo modoesse colentemsenem, q u i mortuos resurrecturos negabat,
das: ignorantes tales infelices haeretici, quod bosimiliter excommunicaverunt.
nor, qui talibus impenditur, non propter se, sed
Roboravitigitursanctasynodusfidem catbolicam
propter i l l u m , quem imago reprasentat, exhibede duabus voluntatibus naturalibus et operatiooitur. Et quod propter hujusmodi picturas, antiqua
bus post unionem Verbi ad b u m a n a m oaturam,
et strenua facta sanctomm iniiguntur memori
n o n i n divisione autem personarum, quod absit!
simplicium, q u i per scripturas eas capere non
sed quia unitee, quaa inCbrisko sunt naturae, suam
sufficiunt, et successivo ordine transmittuntur in
quelibet babuit voluntatem propriam et operatioposteros, ut eorum gloriosi triumphi oblivione
n e m . A l i i enim, qui bujusmodi natur auferunt
non deleantur. sed cum omni pietate venerentur,
proprietates, aut destruunt operationes et volunta- c eorum iinitentur facta per exemplum bonortun.
tes,autnaturas confundunt, quarum exsisluntproIdeo barbaram et erroneam opinioaem muJtorum
prietates. iNullum tamen canonem bec synodus
s a c r a Scriptura testimoniis confutantee ab Eccleedidit, prout etiam i p s i Greeci mirantes testantur.
sia eliminaverunt, perpetuo anathemate d a m n a n Secunda sexta synodus reprobata, et canones ejus.
tes eos q u i de ceetero super hoc aliquid teuiere
attentarent. Hic est tenor septimi concilii, q u i
Hujus Constantini (39) filius Justinianus, R b i supradicus multum repugnare videtur.
notmetus nomine, post obitum patris sui, cum
suscepisset sceptri moderamina, i n fraudem et
Sed ista contrarietas citius solvitur, si rei gestas
injuriam apostolic sedis synodum congregavit
tempus et ordo videantur. Revera dicti monacbi
i n T r u l l o palatii s u i , et appellavit eam similiter
nuntii fuerunt sedis apostolic, non ut synodom
sextamsynoduni,qu8enon sancta, sed exsecrabilis
celebrarent, eed ut dictum imperatorem ex parte
est d i c e n d a : c u m clam pontitice Romano ad conpapae cum littoris suis diligentius monerent, ut
demnationem sanctae Dei Latinorum Ecclesiae, carelicto errore sacrarum imaginum, quo tunc tota
nones ediderunt centum numero cum duobus.
Graecia infecta erat, ad antiquum et prietinum
Adversantur autem sanctce Dei Romanee Ecclesi,
honorem ecclesiarum picturee restituerentur, sksut
pra3cipue terlius, decimus, tricesimus, quadrageet fecit. Accepta igitur occasione dictus imperator,
gimus quintus, et quinquagesimus secundus caexlitterispapae, congregavitseptimum conciliomin
nones: q u i infra i n objectionibus Greecorum subipsa regia urbeprimitus, sed facta dissensiode, cum
nolantur.
non possent concordare, discesseruntab inTicem,
q u i convenerant.
Desepttma synodo, Niccena secunda, adversus
Verumdetentifuernnt ineadem urbeper annum
Iconomachos.
integrum, etsicpostmodumjussu dicti imperatoris
SeptimaquoquefuitsynodusNicaeee, ubi et prima
convenerunt. Cui concilio preefuerunt dicti n u n t i i
o m n i u m fuit celebrala, tempore A d r i a n i papae
papa3, et Tharasius patriarcha, quem sanctum
Romani. Constantinus namque cum Helena matre
nominant, et alii praelali supra nominati. Paee in
euacumpariterapiissimtsprfledecessorum scitisdeEcclesiis p e r i s t u m m o d u m restituta, retulit, utmos
yiaret Nasimutili Justiniani pertinaciam secutus
erat, Tharasius patriarcha Constantinopolitanas
est. Verumtamen ad sacrarum memoriam imagiD
(39) Pogonati. Vide Baron. tom. III Eccl. flislor. anno Cbristi 680.
(40) Perperam isti sentiebant. S T E W .
357
CONTRA GRJuCOS.
55
totum processura suramo pontifici, ut sic tale eon-

c i l i i u n s u a auctoritato contirmaretur. Naui colliguntur aeptemcoaciliaia l i b r o , q m Xomocanon appellatur.Quid lamea papa respouderit, 11011 veni.
tiorbia Svriee. tempore Coostantiai [GonstanliiJ

principis. iilii Goa&tantini Magni, quoe viginti
cauones ecclesiasticos promulgavit. Postistam fuit
et alia synodus in civjtate, quao dicitur Gaagra, i n
regionePapblagoniini. Qute viginti quinqua canoDesynodis
parliculartbus.
nes pro honestate clericoruin edidit et ordinavit.
Alia fuit iu civitatt, qua? Sardis dicitur (41),
Diceaiiuin quoque, prater Utaa septem uuiverpropter Gonstaiitiuua iinperatoreui, filiuin magni
sales syaodos, fuitet unaaha, univorsalia quideui,
Gonstantini, qni declinavit in haresiu A r i a n o r u i n .
seiqaianonagitdearliculistidei, ponitur in
nuiuerogeneraJiuui aynodorum ab antiquU Graeci*
Huic fratcr suiis [Gonstansj, qui regnabat in oecisvd iater alias quac localo.s noininantur. Moderiii
dente, ad moaitionein ipie. misit littiiias c o m n i i vero Grieci,sebisinatici cuui sint, ab omui nuniero
natorias, scilicet, quod pugaaret contra euui, nisi
illaui exchiserunt,etnotnen ejua audtre aubticuea dicto errore desistewt. Tandcui de utrinsque vorunt,eo q u o d eorum patriarcha Photius, hareluntate exstitit, ut ^yodls congregaretur ia parsiareba, fuit i n ip<a dignitate patriarcbali quaui
tibus Oriratis, et quidquid Patres siiper boe deti3d*iiujusteusurpaverat,nuperdepositiis, Etbeatus |; nircnt, eoruin starent cousilio <:t sententiae. Et
\>^nat\us, qui studio dicli PboUi a dicta scde iiij uste cum faetumesset.defiaivit prijedicU syuodiis Sardica, Syinboluin.Mceenuni sumuicesae tenendum:
expulsua fuerat, hoDoriuee restitutus. Testatur boc
addens viginti unum canoues ad doctrinam tidei
C b r o n i c o n nomine Papblagonis, i u quo p e u e i n pcrtinentes.
audita enarrantur de Pboiio exsecraoda malebcia
iadauinatioaemipsius. Fliixeruntauteuia septima
Similiter i n Laodicca nietropoli quaedain alia
iiniversalisynodousque adistamoctavain,auai ocfuit bynodus, quaj 59 canones promulgavit.
togataduo;abaadeui
autemaexta trecenti s e p l e m .
Post hano vero congregata cst secuoda etuniversalia synodus, qweConstantinopolitana dicitur,
VatUculares. sive locales synodi i n partibus
contraMacedonium,prcpfabe urbis i piscopuni,sicurienus fueruat ista?:
ut supra fecimus menlionem, qui coutra Spiritum
Priinafuilcelebrata i u Antiochia Pisidiae, teinsanctuni iuipie blaspbeinavit. Sed canones non
p o r e Auretiaaiiuiperatoria,coiitra Pauluui Sauioedidit nisi quinquc.
satensem, qui prituus ausus est blaapbeuiare ChriHanc secuta est tertia generalis, in civitate
sLiun Dominuciaostruni Fdium Dei, dio.ena purum
Hpbcso celebrata, contra i m p i i i m Nestoriutn, sicut
e a m fuisse hoajinera;sedpergratiam fuisse insigoituui et subJixnatuui. Quodaudieutes prudati Eccle- Q babctur supra. Gujus canooes fuerunt sex.
sJarum,confluxeruatuadiquecoii)pliires ad dictam
Post istaui vero fuit tertia i n urbe Constantinociv/iatem, obviantes errori novo, et primitus expolitana contra Eutyclien, sed particularis : nullos
orto. Praefuitauteiu isli syaodotuno teiuporis Hytamen canones edidit, nec habentur.
aieaesus Uierosolymorum episcopus, et beatus
Deinde secuta est illa, qute jn Cbalcedone urbe
Uregorius Neocaesarea3Cappadoci^,qui agnominaa sexcentis triginta Patribussanctis celebrata fuit.
lur Tliaumaturgus,id est, miriiieus.rt alii, qi:i P a u Cujus canoncs sunt viginti quinquc.
luni (^muiunisenteutiadeponentesabEcclesia ejeFuit et aliasynodusContantinopolilana, particuceruot. U t r u m vero ediderit canones, non babetur.
laris tameo contra Severum. Anastasius siquidem
imperator, declinans i n hwresim Eutycbetis, m u l Post istam iuamediate fuit secunda in civilate,
tos et uuagnos pnelatos ejecit de locis suis, susciquaa d i c i t u r Anguria[Ancyra];inprovhiciaGalatia?,
tansper universum imperiumsuum persecutionen^
cui prrefait JutelUu3[VitalisJAiitiocliiui Syri;^ praeuniversas Kcclesiee Gbristi. Tnde c u m praestitisset
sol, et Agricolaus Caesareui Cappadocia3. Convenefavorem Severo haeretico, uttiend patriarcha Ecruht preedicti Patres, etrnulti cuua eis in dicto loco
clesias Antocbenae sine irrita electione F l a v i a n i ,
propter quosdam, qui teinpore peisecutionis i n
Eccleaia, propter nimiatormenta negaverunt Gbri- Q quem canonesadvocabant martyrem (42); scandal i s , et persecutionibus, et boinicidiia implevit Ecb t u m ; scire volentes, utrum talea recipiendi essent
clesiam Gbriati pra?,dictua Severus : ita ut Anastaa d i i d e m de caetero, et quomodo essent reconcisiua ipse protector suus et fautor per litteraa ipsi
l i a n d i . Unde, inquiaitione facta, detinierunt multa
super boc, et fecerunt canones viginti quinque.
comminaretur, quod nisi desistcret a tali insania,
Fuitettertia synodus consequenter post illam,
eum ab honore patriarchatus depooeret. Quo A n a e\ra êoca3sarea Ponti: quee similiter canones
stasio defuncto, suscepit Justinus bomo catholicua
edidit qQatuordeciui.
sceptrum imperii. Quodtimens et videns Severus,
H&nc aeculaest prima generaliumin civitate voluntarie cessit bonori, lat^nter fugam iaiens, et
Nicaea, conta A r i u m , ut auperiua expresaum
pergens Alexandriam ad suos complices. Gumque
est, cujus canones sunt vigiviti.
ibidem inprsediclum errorem pluriinos induxiaset,
A l i a synodii3 celebrata fuit postmodum in A n Justinianua iinperator, q u i praBdicto Juatino suck
(40 Synodus iata est universalia, tametai Mca3aas syaodi appeadix quasdaui ceaseri soleat
(42) Locus mendosus.
550
PANTALEONIS DIACONI CP.
860
cesserat, rogatu episcoporum orthodoxorum illius

Oppositiones Grzcorum.
patrifle, congrngari s j n o d u m petiit i n urbe Conslantinopolitana. Eodem tempore papa Agapelus,
Sitergo u n u s c a n o n apostolorum: Episcopns,
propter persecutionem,qure totam Italiam occupaaatpresbyter, aut diaconus u x o r e m suam occaverat, c u m multis clericis et episcopis venit Consione bonestatis, vel castitatis n o n ejiciat. S i austantinopolim. Hujus autem autoritate dicta sytem ejecerit, excommunicetur. Perseverans autem,
nodus condemnavit i m p i u m Severum et omnes
deponatur. > Sed vos, inquiuat, accedentes ad
ejue similes. Nam Anthemium, pnefectffi urbis epieacros ordines, votum emittere castitatis adigilis.
ecoputn, complicem Severi, q u i contra j u r a canoErgo compelbus ros uxores dimittere, si volunt
n o m dictae civitatis occupaverat sedem, beatus
assequi talem gradum. Ergo,etc.
papa Agapetusab honore deposuitet condemnavit.
Item icesimus septimus oanon dicit : E p i Post illam fuit i l l a q u i n l a syncdus generalis, quae
ecopum, presbyterum,autdiaconum verberantem
fuit ab Justiniano principe, contra Origenem et thefideles, q u i peccant, aut infideles Inique agentes,
odorum Mopsuestiee, et reliquos beereticos, prout
etper hoc timeri Y o l u n t , deponi precipimus.
superius fecimus mentionem: qute habuit caoones
Nequaquam autem hoc docuityos Dominus; sed
n g i n t i duos.
ctmmatedicervtur.nonrcmaledicebat* . Sed vos
Post istam fuit sexla et septima, quee ultimo
Latini manifeste dieciplinatis eos, quos absolvitis,
describuntur, inter q u i n q u e ; et superius nominata
6t quandoque usque a d effusionem sanguinis. Ergo
fuit. Gelebratum est i l l u d famosissimum conci- juxta sanctiones Patrum eslis deponendi.
l i u m (43). Plurimos canones edidit, scilicet centum
Item sexagesimus
tertius dicit: Quod si
triginta tres.
episcopus, aut sacerdos autdiaconus, sea omnino
Sed et Photius patriarcba, q u i erat haeresiarde catalogoclericorum carnes comederit i n sancba, duo successive concilia celebravit i n urbe
guine animsB ipsius, aut c a p t u m a bestia, vel
Constantinopoli. P r i m u m in templo Sanctorum
morticinium, deponatar. Hoc enim lex probibet.
Apostolorum : reliquum, c u i preebuit, ut dicunt,
Si vero laicus fuerit, excommunicetar. Sed
papa Joannes favorem, in ecclesia Sanctie Sophiee.
constat, dicunt, quod Latini indifferenter vescantur talibus. Igitur, etc.
Ista igitur sunt concilia quae recipit G r s c o r u m
Hem sexagesimus quartus p r a c i p i t : c Neque
Ecclesia et retinet: de q u o r u m canonibus adverquis jejunet Sabbati die, nisi sit vigilia P a s c h s . S i
8 U 3 Romanam Ecclesiam gloriatur addens istis
quis clericue inventus fuerit d i e m Dominicum jecanones apostolorum, quos a beato Clemente se
accepisse testatur; quorum numerum i n suis libris ^ junans aut Sabbatum, prseter unum soitim, deponatur. Si laicus est, excommunicetur. > Sed
assignans, ponit eos esse octoginta quinque.
Latini fere omni die Sabbati jejuoant. Ergo, etc.
Furtiva insuper synodus, quee i n Trullo palatii
ltem octogesimus clamat sic : < Episcopus v e l
fuit facta, fecit canones ad libitum imperatorum,
presbyter aut diaconus militia vacans, et volens
ut dictum est supra, centum et duos.
utrumque tenere, scilicet mundaaum p r i n c i p a t u m
Sed et synodus Pbotii, cui prestitit favorem
et sacerdotalem dioecesim, deponatur. N a m quse
Joannes papa, ut ipsi volunt, fecit canones sesunt Caesaris, CeBsari, et quee Dei, Deo. Sed preeptem et decem. Quorum ultimus videtur m u l t u m
lati Latinorum, et etiam ipse Papa, assimit sibi
facere pro Latinis.
talium dignitates, et vocantur q u i d a m duces, quiSunt igitur i n universo omnes canones noraid a m comiles, quidaui etiam marchiones. Ergo, etc.
n a l i , computati canonibus apostolorum, cum his,
Item canon tertius consilii i n Neoceesarea celee t q u i i n furtiva synodo de Trullo editi fuerunt,
brati injungit pcenitentiam bigamis. Et multo macccxxi. Habent insuper quasdam epistolas sanctor u m suorum, Basilii, Cyrilli, Athanasii ei a l i o r u m , jorem bis, q u i i n trigamia, et ultra ceciderunt, et
indicat beatus Basilius tale matrimonium fornicain quibus continentur canones plures, quos inter
alios autbenticos recipiunt, et pari veneratione ^ tionem. Dicit enim concilium : De his,
pluribus nuptis ceciderunt. Equidem tempus
imitantur.
pcenitentiee manifestum est, quod deflirftum est,
Horum igitur auctoritate Groeci suffulli, quam
sed conversatio eorum et iides abbreviat tempus.
plurimos latratus contra Romanam Ecclesiam l a ltem septimus canon a i t : Presbyler i n nuptiis
trando emittunt: pro eo, quod multa i n eis, quas
bigauii non c o m e d a t : q u i a c u m veniam petat b i contra Latinos, et pro Grsecis priraa facie agere
gamus, quis erit iUe presbyter, cui proptor comevidentur. Quorum tenorem diligenti investigatione
stionem quaerat bigamus confiteri
considerantes, dc Greeco i n Latinum pro legenltem i a canonibus bcati Basilii de eodem habetium exercitatione tractabimus, huic operi supertur s i c : de trigamis, et pluribus nuptiis copuimmiscentes.
latis, eumdem detinimus canonem, quem et de
i Petr. , 23.
1
(43) Locus mutilus. Porte Carlhaginienee, cujus apud Balsamonem oxttant canones 138
CONTRA
bigamis proportionaliter, a n n u m qnldem super

b i g a m i s ; alii dixerunt duos. Q u i d a m trigamos, et
u l t r a , tribue, et quatuor puniuat, q u i d a m insuper
exeommunicant eos.
l t e m eodem dicto canone : De uuptiis pluries
celebratis Patrea conticueruat, tanquam incentiv u m essent, quod et omnino a l i e n u m a genere
h u a i a n o : nobis autem evidens est, q u o d plus sit
q u a m peccatum fornicationis. > Sed Latini celebraotfaies nuptias aine controdictione. Ergo faciunt contra inslituta c a u o a u m , et sanctorum
Patrum. Sed q u i talia agunt, excommunicandi
siint. E r g o , etc.
ltem c a n o n T i m o t b e i episcopi Alexandri dicit :
Q u o d m u l i e r e s menatruato non debent accedere
ad ecclesiam, etiam pro baptismo reeipiendo, aed
debent abatiaere ab ingressu ecclesiee, et differre
bapUamum, quousque purificentur.
Itcm Laodicensisconcilii canon quadragesimus
quartus prohibet ne mulieres partem i l l a m a l i quoniodo eccleaiae, q u a m nos chorum dicimus,
iatrent. ltem canon ejusdem coneilii aeptimua
prohibet, ne quis presbyterorum, aut episcopus
offerat sacrificium i n aliqua domo, nisi ubi est
eccVeeia. Quee cuncta, qualiter in Ecclesia Latinor u m servealur et a Y i r i s , et a feminis, oinnis, qui
ociilo fc&bet, videre potest.
Item teruua canon secundi concilii ita d i c i t
Constantinopolitanum episcopum babere prrerog a t i v a m hoaoris post Romanum episcopum, c
supple, decrevimua: eo quod ipsa slt nova R o m a .
Cui convemt vicesiraus octavus canon Chalcedonensis concilii, q u i sic d c i i n i t : Ubique sanctom m Patrum definitiones sequentes, et canonem,
q u i nuper lectus est, centuui quinquaginta Dei
amantissimorum episcoporuui (sub piaj memorite
Theodosio Magno, q u i fuit imperator, in regaii
Con&tanlinopoli urbe, nova Rooiaj, cognoacentes, m e u m d e m et nos definimus et statuimus de
praerogativis sanctiasimse ejusdem Ecclesiae Gonstantinopoleos, novae Roma3. Etenim throno antiquioris Romee, eo quod regnaret illa civitas, Patres
congrue et decenter tradiderunt tunc primitivum
h o n o r i s : et eodem respectu moti, centum quinq n a g i a t a Dei amanusaiini episcopi, sequalem preer o g a t i v a m honoris attribuerunt etiam sanctissima3
novfiB Romae; et ut i a ecclesiasticis rebus, sicut
i p s a , magniiicetur, secunda postipsam exsistens.
J i o c i d e m defiait sexta synodus. Sed etsi
e a m d e m potestatein babetpatriarcha Constantinopobtanus, quam babet papa, constat quod par est
el uiailia i n potestate. Sad par i n pareni non b a betimperium. Unde ergo ei tanta prseswnptio, ut
dicalst p r i n c i p e m super oninein terraiu ? et etiam,
quod diota sedes novoe Rotnce subdita sit sibi ?
Hoc n i h i l est, aisi iavadera sedes alienas. Sed q u i
boo agunt, anatbema suat. Ergo, eto.
:
8 1
Apoc. x x i , 7 seqq.
RASCOS.
Item caooa quinquagesimus secundus aeptimi

concilii, quod factum fuit i a Trullo, prohibetcelebrationem Missa? i n Quadragesima, diebua Sab*
batis et Dominicis exceptis, dicens : omnibu
diebus jejuaii sanctae (juadragesimae, preeter Sabbatum et Domiaicam, Annunuationisque diem,
fiat de pnesanctificatis sacra missa ; sed Latini
omai die i a Quadragesima celebraat, et ubique,
etiam bis i n die. Ergo faciunt contra iastituta.
Ergo sunt excommunicati et auathematizati.
Responsio Latinorum
ad auctoritates
canonum.
His, ut dictum est, auctoritatibus Ecclesia G r e corum se muniens et erigens contra Latinos. non
cessat iisdem iasultare, rabiem preevaricationia et
anathematis imponendo. Et licet nostne facuitatia
et ingenii non sit, ad aingula, prout competit, reapondere: quoedam tamen lectorem. j uris igoarum,
cautiorem facere possunt, sicut possumus c o m peadiosius pro parte Latinorum, Deo auctore, ob*
Y i a b i m u s supradictis.
Respoadeatibus igitur primis, generali modo loqueadi, d i c i m u s : quod ooinis scriptura, q u a m
Graecus pro so contra L a t i n u m , pneter textuui
, adducit, suspecta est et esse debet cuilibet
viro eapienti, eoquod abinitio nascentis Ecclesiae,
tantum exercuit [se exseruit] perversum dogma
haereticorum gente prtedicta, quod eorum studiuni etintentiofait, semper dicta sanctorura vera
removendo, aut falsa inserendo, corrutnpere, deQ struere, et dilacerare, Probant boc coneilia, et
maxime u n u m ; ubi ex p a r t e Monotbelitarum, libris corruptis in medium prolatis, imponebant
beato papaB Vigilio, quod quosdam aoathematizaycrat q u i coufitebantur duas naturas, e t u n a m
Y o l u a t a t e m et opcrationem fuisse in Gbristo. Imo
ita fuit et est familiare Grrccis et propriuin, Scripturas sacras corrumpere; q uod ad compescendam
hujusmodi insaniam sanctiPalressub anatbematis
attestatione boc i n suia i i e r i probibuerunl, utentes
v e r b i s Apocalypsis
cuni tali addilione: Quiounque apposuerit bis, vel d i m i n u e r i t : si clericus
est, deponatur; si laicus, excommunicetur, e t c ,
ut supra fecimus menuonem. Et ut omnis viaeisdem hieretieis prrecludcretur, ordinaverunt i n s u per, ut communiter dicitur, utlibri,proecipuosanctorum concilioruui, in cbartis bombycinis scriberentur, eo scilicet, quod rasuram non sustineat
bujus pergameni (/*. sicutpergamena).
Contra canones vero apostolorum et aliorum,
qui n o b i s objecti suat, multiplex erit responsio, et
divei^simode possunt adversarii confutari. Gonslat
eniin, sicut ipsi dicunt, canones. quot apostolis
inscribuntur, de Latino in Graecum a beato papa
Clemente fuisse translatos. Gumigitur omnis aqua
fluens in fonte et origine naturalior et verior.
q u a m in rivulis, q u i procedunt ab eo, inveniatur,
88
563
PANTALEONIS ! ACONI GP.
supponeodum et credendum est, quod i n Ecclesia

legum Dominuspro varietate temporum diversa
Latina, a q u i b u s tanquam a fonte rivuli processevisus est imperare apostolis, c u m scilicet eoe modq
runt, dicti canones verioreset puriores sunt, quam
cum unica tunica, et sine sandalis, et ahsque baio Ecclesia Grneeorum: prnesertiin cum per ora p l u culo, modo c u m duabus, etcalceatos m i t t i t a d pner i u m haereticorum et schismaticorum, a trecenlis
dicandum.
octoginta annis, et citra transiernnt: quod multas
In definitionibus quoque Patrum, sicut diximus,
alias soliti sunt corrumpere scripturas. Sed cum i n
multainveniuntur, quee boo. idem probant similiter,
Ecclesia Romana plures exeis, etruaxirae, qui modo
boc est, quaedam pro tempore, et ad tempus sta
Latiois objecti sunt, miniinereperiautur, sequitur,
tuta fuisse, Dicunt enim i n quibusdam suis definiquod aut superadditi sunt ab eis: cuoi sit verissitionibus, prout G r a c o r u m probant exemplaria, tali
m u m , quod de Latiuo in Grtecum f u m i n t a s s u m p t i ,
modo : Si quis carues el caules i n die Oominico
St*d si verum est, quod sint ficti ab beereticis et
non coinedent, si cterictis est, deponatur; si Jaicus
scbismaucis, et aliis canonibus veris inserti, me*
est, excommunicetur. Et iterum: Si quis diem
rito et absque quaestione aliqua sunt repudiandi.
DominicuuD jejunare inventus fuerit, vel SabbaSi vero ab aliqun, nescimus quo, talcm scripturam
tum preeter u u u m , analhema sit. H c etiis s\ra\Y\a
euscepit et tenuit Ecclesia Graecoruin, dicimus,
multa statuerunt. Quod, ut seepe d i x i m u s , factum
q u o d in G r a c a auctoritate ignoratur ipsius ventas,
est, ut ex taJibus statutis errores, q u i erant i n Ecet ioter apocrypha et d u b i a sunt computanda:
clesia, evellerent; n o n , ut legem perpetuam ex hoc
apocpypba autem Ecclesia nescit, ubi maxime eobominibus persuaderent. Gui enim d u b i u m est,
rura silentio veritati penitus conviocitur obviare.
quod multi fidelium abstinent a carnibus ompi
Quid ergo est ? Nos sane primani partem bujus arterapore ? et tamen non peccant; et quod plures
gumentationis eligentes, dicimus o i r a expositore
alii tam in festis, q u a m iu aliis pro salute corpocanonum, re et nomine maxime inter Gracos (44)
ris, quidam pro salute animas ? et tamen i n tali
q u o d Photius, vel Photinus patriarcba, auctor
opere nullo modo peccant, q u i a intentio ftnem i m scbismatis, q u i multa de corde suo fixit contra
ponit operi, non opus iatentiooi, secundum quod
Latinos, dubios canones, et plures alios apostoloiidem Patres sancti in plerisque suis tractatibus
r u m canonibus, et aliorum sanctorum Patrum i n aperteexposuerunt. Sed ne nostrorum advcrsarioterseruit, et in multis locis libens veritatem conder u m manus, sic generaliter respondendo, effugisse
mnavii.
videamur, rcdeaaius ad singula, et videamus,
Secundo ad idem dicimus, quod beati apostoli
utrum nos objecta, an Greecos, q u i ea objiciunt,
et sancti Patres etiam complura deflnierunt et ormiserabditer damnent.
dinaverunt in Ecclesia, pro variis causis et even- C
Dicit UDUS canon, quem apostolorum nommant,
tibus, locorum n i m i r m n et temporum, etiam persicut supra osteosum est, isto modo: Si q u i s
sonarum, quibus procul d u b i o c a u s i s d e n i e d i o s u b
episcopus, aut presbyter, aut diaconus suam uxolatis, eorum similiter efFectus debuit, et debet r a "
rem, etc.
tionabiliter et sine causa removeri. Hinc est^
Diciinus, qnod i n Ecclesia Dei occideutali n u s quod interdum rigida, interdum remissa imperant.
quam tale vidimus, nec pepmitUmus fieri quale
Quandoque etiam in bis qure sunt suis praedicatiouobisGrfleci objiciunt; videlicet, ut aliqui* niatrinibus contraria, inveniuntur dispensasse. Probant
monio legitime copulatus sub praetextu alicujiis
boc actus eorumdem apostolorum, ubi de conreligioDis vel honestatis, suam dimittat uxorem.
eensu unanimi pauca quaedam, sed tarnen gravia
ipsa reclainante, aut renitente. Sed potlus nos tapentibus impooentes, scilicet absiinere ab idotis
les per censuram ecclesiasticam compellimus, si
immolatiSyetsanguinehuffocato,
et
fomicationen;
quam religionem ingrtssi sunt, diraittere, et suae
quredam postmodum Paulu doctor gentiuui, qui
sponsm legitime copulari. V e r u m s i soluti sunt, et
eodem spiritu plenus erat, ut infra dic>lur, saluad sacrum ordinem sponte et voluntarie confugere
briter revocavit. ldem etiam Apostolu, pro temvoliint. cum raos a n t i q u u s i n occidentali Ecclesia,
pore, pro cansa etiam utili, circumcidit Timo- D ob religioneui fidei el sacramenti reverentiam,
tneum, et postmodum dixit Galatis : Si circwnciobtinuerit. ut ministri immacuiati altaris, el
dimini, Chri&tus vobisnihilprodest .
Hincestquod
umbrae et carnalibus sacriflciis, sed veritati et spi
Gepbas quredam legalia coram Judaeis tenuit, licet
ritui servirent, exiguntur revera votum castitatis
appareret repreheosibilis, propter infirmos. Et
emittere, quemaduiodum b i , q n i seipsos propler
Paulus similiter totondit * i b i caput in Cenchris,
regnu o(ploruui castraverunt ingressu religionis,
coruscante j a m Evangelio, et purifioandus eecunvotnm obedientice, castitatis et paupertatis p r o f i d u m legem ascendit Hierosolymarn, ut traotaret
tentur ; etqiicrdam aliasecundura regulip instituta.
cum quibusdam, qni votnm fccerant in templum
Non ergo cogiinns clericos ad i^ntiuontite snrtem
Domini. Hinc est etiain, quod Salvator noster, et
dcsceodero, sed ois ri'ligi*e et pie pr?.licirun>*.
t0
Act. xv, 20.
4 0
Galat. v, 2
(44) NominatOy v e l s i m i l e q u i d defuit i n m s .
565
CONTRA GRiCOS.
trium sacerdotis. Discernentee autem eacerdotee

quod, si talem ordinem et g r a d u m ascendere desiEcclesia, quorumest discernere inter fidelium ledaftnt, opbrfet eos j u r a sui ordinis inviolabiliter
prara, et non lepram, judicaverunt, ut is qui per
observare. Congruum est quippe, et consonum rat i o n i , \it s i aacerdos legalis ingressurus tabernacucontumaciam ab unitate fideliuni separatus est, et
l u m , vel templam ad immolandam victimam, vel
matrem suaru, id est Ecclesiam, imo Deum i n i p s a
incensum Domino, tempore vicis suae, carnecn suam
contristat conteranendo, prostratus corameopetat
freno conlinenti moderabatar; q u o d sacerdos
veniam, et io signum subjectionis et humilitatie
evangelicus qui hosti&m immaculatam,Agnum scicorpus pcrcutiendum et verberandum offerat,imilicet verum, oon obumbraticum quotidie offerre
tatus eum ; qui d i c i t : Corpus meum dedi percutiendebef, quotidie et continue castitatis et puritatis
libus, etgenasmeasvellentibus".
Et iterum : Disciveste induatur, si omnipotenti Deo sacriticium acplina pacis nostrx supcr eum , etc. Et ut ex hoc
cept&biie offerre concupiscit. Non igitur nos illa
ostendat pcenitens, Ecclesiam Dei matrem et magiinhibitio, sed Greecorum Ecclesiam tangit, quae in
stram esse v i t et moribus parvulorum, in quorum
istam maledictionem ab inilio corruit, et usque
nimirum cordibus secundum Sapientiae voces,
hodie miserabiliter i n eoperseveiat. Ipsa namque
stultitia colligata est, et virga disciplinv
fulgabit
est, quiB laicos et plebeios viros, uxoratos tamen, ^ eam . Esto etiam, quod verum sit, quod canon ille
assumeos i a episcopos, vel contra, cogit eos consit apostolorum sanctorum ; Latinos tamen non
tradicentibus eorum uxoribus, castitatis votum
tangit, quia non dicitur ibidem: Quod quicunque
emittere, vel monasterium aiiquod introire, ipsas
episcopusvoluerit, etc,quacunqueex causa, s e d
sponsas, continentiam profiteri. Istud probatione
d i c i t u r : Episcopus, e t c , verberantes iideles, et
non indiget, quia pene tot testes sunt, quot gentis
propterboc timeri volunt, etc. Non enim hoc agit
JiJiusconsuetudines non ignorant. Nonne hic caput
Ecclesia R o m a n a i n suisfiliis, tanquam tyrannicam
Goliathi proprio ense i n c i d i t u r ? nonne gladius
exercens potestatem, vel odio commota, s e d proeorum, super Latinos vibratus, intrat in corda coptcr ilJas causas, quas praediximus, et alias, quas
mtn, el arcus
indebite tensus, i n suis manibus
propter brevitatem judicamus reticendas.
fractas esse monstratur ?
Sed Ecclesia Gra?corum, qnee trabem gestat i n
Sedcauon apostolorum est, qui d i c i t : Si quis
oculo, quam nou videt, sed potius festucam modiepiscopus, etc. Quare non observatur ab eis ? Gur
cam in oculo fratris s u i , hoc, quod nobis objin o b i s innocentibus suam darrmationem et t irpitucit, studiosius implet, non dico in suis laicis, ad
d i n e m tam obslinato aniino objiciunt ? Cum ergo
quo% nirairum manusextendere non preesumit, s e d
responderenon possint, transeamus ad vicesimum
in snis papatibus et clericis, quos tanquam viles et
septimum canonem, qui dioit: Episcopum, sive
rusticos. pugnis faciunt verberari, sublato tamen
presbyterum, vel diaconum verberantes fideles,
prius
, i d est, veste clericali, a d boram,
etc.
prout propriis oculis aspeximus in civitate Nica.
Respondeo : In quolibet peccato uianifesto tria
Nunc ergo, si ita est, imo quia ita est, stultam
ad miaus reperiuntur, scilieet, libido interior,
fecit Dominus Graecorum sapientiam. Hunc igitur
opueexterius, et evidentia libidinis. Interiori offencanoDeui tanquam inutilem relinquentes ad sexaditurDeus. UifFormaturquippe animaadimaginem
gesimum tertium, qui de sanguine et suffocato
l)ei facta, et beus, qui tibi proliibuit, despicitur a
loquitur, sermonem convertamns.
iveafura. Opere exteriori corruoipit bomo seipsum
Et licet goneralis responsio supposita suflBciat,
e t a l i u m . Evidentia vero, vel enormitale, quse est
tamen aliquid latius respondeamus. Fatemur sane,
clamor c u n i voce, totam Ecclesiani olfcndit. Oporverum decretum fuisse ab apostolis in Actibus
t*t e r g o , si vult recte poenitere, ut contra istos
eorum, ut h i , qui convcrsi erant de gentibus, abstres morbos triaquaedam obj< cta remedia penitus
tinerent . Quod quidem expediebat tempori illi
adhibeat, scilicet dolorem coutritionis, contra libict statui infirmorum, eo quod synagoga converd i n e m mentis ; laborem satisfactionis, per exsecusorum Judaeorum, cum bonore et obsequio, sicut
tlonem operis ; privatim tamen pro privatis, pu- D dicit beatus Augustinus, ducenda erat ad sepulblice pro inaaifestis.
turain. Processu vero temporis, roborata prflBdiItem peccatorum qucedain snnt v.x ignorantia,
catione Evangelii, et multitudine gentium ad ftqi7/edam ex infirmitate, qiiredam ex studio et mabtia
dem currente, per Paulum doctorem gentium et
p^rpetrata. Quando ergo ahquis de u uaero fi deli um
apostolum specialom earum, iino p e r ipsum Donon privatim, sed publice, non ignoranter, sed
minura. qui per Apostolumloquebatur, bujusmodi
\\v\\ose et superbe peccans, sep*ratu* est ab Ecsententia revooata est. Dicit enim ad Corinthios :
clesia, lam meiito delicti, quam sontentia prtelati,
Chnne quod in macello venit, comedite, nihil tnjustum est, ut si vult recoiiciliari Ecclasim. a cujus
terrogantes, propter conscientiam . Item : Omnia
integntateabsci.ssiisp.stpecoaiido.quodcondignam
munda mundis . Et a l i b i : Srio et confido in Doel congruarn delicti satisfactionem offVrat ad arbimino Jesu ; quis es, quijudicas ulienuti; servum 48 ?
4S
44
41
4 5
46
47
4H
Psal x x x v i , 13.
Isa, L, 6.
Isa. LIII, 5.
1 C o r x , 25.
Tit. i , 15.
Rom. xiv, 4.
41
47
l i
48
V3
49
4 4
Prov.
15,
43
Matth. v n , 3.
46
Act. xv, 29
567
PANTALEOMS OiAGONI CP
568
Scilicet, q u i salva pura coQscientia comedit, q u i d - nes eoim disoipuli D o m i n i fletam h a b u e n i & t Sab?
q u i d a majoribus comedendum accepit. IdemriVibato, sepultom suspicant68,etJudffiis epulantibus
movosjudicet in cibo et potu *. Ac si d i c a t : Nemo
lffititia i n e r a t ; disciputis autezn jejuaantibus trivos velut Judicos discernat ab bis, inter quos hastitia imperabat. Tristemur ergo c u m tristantibus
bitatis, i n dillerentia ciborum, et h i reliqiiis, q u
de sepuitura d o m i n i , si volumus c u m i i s d e m de
idem apostolus adjecil. A d idem facit quod DomiDoinini resurrectione gaudere. Neque e n i m fas est
nus i n Evangelio dicit : Non quod intrat in os,
ut distinctiones c i b o r u m , et caeremonias Judeeorura
coinquinat hominem
etc. Quod quidem primo
more Judaico observemus.
pastori declarare volens Dominus i n visiono i l l a
Hoec et bis similia dicente beato Sylvestro, p l a ca3lesti ct admirabilj, quia idem pastor Ecclesiae
cuit quibusdam orientaiibus conventibus iJia IraPetrus lioteum quatuor initiis de ccelo ad terram
ditio apostolicaesedis. Sed magis eiegerunt S a b b a submittividebat, postadmirationem, quamhabuit,
kum celebrare cum Judaeis. Cujus eenteatue c o n dixit e i : Quod Deus permundavit, tu ne commune
cordans beatus lanocentius papa a i t : < Sabbato
dixeris
jejunandum esse, ratio evidentissima d e m o n s t r a t .
His auctoritatibus et multis rationibus Ecclesia
Nam si diem Dominicum ob reverentiam D o m i n i
Dei Roinana sufFulta l o c o et tempore talibus utitur non jejunamus, Sabbatum p n B t e r m i t t e r e deabsque oflendiculo et conscientia peccati. Sed Ecb e m u s : q u o d inter trisutiam et taetitiam teuiporis
clesia Graecorum, cui omnia i n scandaium ctoffeniUius videtur inclusum.Nam utique apostolos condiculura conscientiae versa sunt, non absque uiaelat biduo isto, et i n moerore fuisse, et propter
cula criminis talibus abutitur. Quis Latinorum
metumJudaeorum se occultasse. Quod ulique
c u m tanto studio et attentione utitur poroino saoeat d u b i u m , e t i n tantum jejunasse b i d u o memoguine, sicut popuius Grsacorum ? oculis proralo, ut traditio Ecclesiae nabeat, isto biduo sacramenta penitus non celebrare. Quae forma per sinpriis vidimus, pro summis reputat deliciis : quogulas nebdomadas est tenenda. Hic loquimur seties illo sanguine confecto, quod ut credimus
cundum modum, q u i tunc erat, p r o p t e r q u o d comcipuncti (45) vocant i n suis epulis, velut canes
memoratio illius (47) diei seoiper est celebraada.
impudentissimi, ingurgitari possunt ? Itein numQuod si putant seniel, atque uno Sabbalo jejunanq u i d n o n utuntur suffocatis, et captis a bestia,
d u m ; ergo et dies Dominica, et sexta feria, semel
quando venatitiis carnibus, ut leprum, q u i can u m dentibus proefocantur, et aliorum a n i i n a l i u m , i n Pascba erit utique celebranda. Si autem Oomi*
nici diei, aut sextffiferiffi per singulas hebdomadas
nec non et a v i u m , quae loqueo captae sunt, vel
reti, et manibus aucupum eorum capita retorreparanda est imago, demeatis est, bidai
agere
consuetudinein, Sabbato pretarmisso, cuui n o n
quentur, et tam diligenter et curiose vescuntur ?
Unde ergo eis tanta insania, ut hoc, quod ipsi tam disparem babeat causara, asextaferia, i n q u a Dominus passus est, quando et apud inferos fuit, u t
summo studio peragunt, i n sc approbent, in aliis
die terlia resurgens redderettotitiam, p c s t b i d u a reprobent, derideant, et depravent ? Obmutescant
n a m preecedentem tristitiam. Non ergo nos negasaltem nunc coruin dolosa labia, et impudentes
frontes decidant j a m confusae.
nius, sextani feriani j e j u n a n d a m ; sed dicimus, et
Sabbato boc agendum, q u i a ambo dies trislitiam
Post bunc scquitur canon sexagesimus quartus,
apostolis, ao iis q u i Christuin seouti sunt, indixeq u i sic incipit : Si quis clericus inventus fuerit
jejunans diem Dominicum, vel diera Sabbati pnerunt, q u i die Dominica exbilarati, solum ipsum
ter u n u m , ctc.
festivum esse voluerunt, sed etiam per ouines bebdomadas frequentandum esse dixerunt.
Respondeo : Canon iste non est apostoloruin,
U l ergo ad p r i n i u m verburo nostrum revertamur,
sed quorumdam, q u i , proptcr causam superius
assignatam, talem sententiam proinidgaverunt. Si
cauon iste, quem Graeci apostolorum esse mentiunenim esset canon apostolicus, fuisset ulique teintur, si fuisset tunc temporis, suffecisset illis i n adpore Sylvestri papae. Gonstat autem, quod i n diejutorium suae petitionis, seu opinionis, hoc decrcbus suis mota fuit qiuestio a Greecis, quod \idetuinapostolicuaa,qaodnimiruuiiuimutabiJeecun*
licet non jejunaret Sabbatuui, praeter u n u m , a l d u m eos permanet; maxiine, si istud l)ei apostoli
legantibusquibusdam delege Moysis, sicut habetur
iinmutabiliter omnibus servandum mandaverunt.
i n Vita ipsius papse ; sed c u m n u l l u m assensum
Quse fuit ergo oausa, q u eorum clausit l a b i a , ut
praebere voluisset, Sylvester papa a i t : i oinnie
uon baberent recursum i n diebus illis a d certituDominicus rcsurrectionis est colendus i n gaudiuin
dinem apostolicae sanctionis ? N u l l a proreus f u i t :
Cbristiaaorum, ct omnis Sabbati dies sepulturae
q u i a nec editus erat, nec canon dici poterat, q u i a
est deputandus ad exercitationem Judeeorum. Omnec erat.
c
6 0
Coloss. , 16.
51
Matlb. xv, II. "
Act. , 15.
(45) Barbara lexis, fartorum, Blutwuret

sentourst.
(46) Epist. 1, adDecaaUum*
oder Ro-
(47) Quee utique forma per eingulas tenenda es t

hebdomadaa, propter id quod commemorttio illius
eto
GONTRA
569
GRJECOS.
Sad octogesimus, inquiunt, q u i tic incipit : verboetopere, reddere sataguntanimffiquioree.Et

ita, quae Caesaris suot Geesari persolvunt, et q u
Episcopus,
presbyter, seu diaconus miliiiee
suntDei,Deo exhibent.
vacana, e t c , r u r s u m clamat contra Latinos.
De bigamis autem, et ultra, nobis brevis i n c u m ReapoDdeo.BiTimcanonieinspiciatlectorûppoeibit responsio. Aut enim q u i talia statuerunt, de
to etiam quot sit apo8totorum,Latinis n o n obviat.
clericis, et non de laicis, intelligi v o l u e r u n t : aut,
QuianecmUWi *acantepi8copiiu>8tri,eo modo quo
ei de omnibus accipiendum est, de i l l i s solis locanonaccipfynecfrifuftiom eorum] utrumqueprinquuatur, qui vwente p r i m a contrabunt c u m ee~
cipatumunquam tenuit, vel tonet, nt simul rex et
sacerdos sit, veJ vocetur, nisi spiritoaliter, sicut dicit
cunda, et tertia: aut certe, ut quidam eorum eane
Scriptura: Fecistinos Deo nottro regnum et sacerinterpretau sunt, non est noc acctpicndum de codoiiitm . Si vero ipaam exhortationem, quam fecit
pula niatrimoniaH,sed de benedictione nubentium
Ecclesia p r i n c i p i seeculari, velauctoritatein, q n a m
et soIemnitatenuptiarum,quae aliter erga yiduae,
dat, vel a d j u t o r i u m , quod praestat cootra persecualiter crga virginesobservatur. Gui etiam sententi
tiones i p s i u s Ecclesiae, ei viros nefandos, militiam
concordare videtur littera canonis, q u i d i c i t : Da
rcputant, quis i n boc non ofienditur? Nonne Ecnuptiis pluries celebratis patres conucuerint,
clesia G r a c o r u m dat corouam imperatoribus ge- 3 etc. Si auleiu, utGneci autuniant, simpliciter et
atandam i a signum pulchritudinis, ct giadium i n
nudeintelligendasuntverba canonis, verbi gratia,
m a n u tenendum ad vindictam sanguinis exorceaut dicatur, non licere homini prima uxore mortua
d a m ? Nocne cum ipsis vaduat inexercitiuin,et pucontraherecum secunda, dicimus, quod cum eit
goaturis exbibent sacrameota sua, et orant pro eis
contra doctrinam Apostoli, et salutem inlirinorum,
generaliter et specialiler i n secrelo Missae ? sicut
nullaratione debet exaudiri. Ait enim Apostolus
scriptum est : <Meinento, Dominc, piissimorum et
ad Gorintbios Mulierest alligata legi,guandiu
vir
fideliesioiorum
imperatorum, etc. Kt post p a u c a :
suus vlvit.Siautemmortuus
fuetit, cuivult nubat,
* Robora eoruin brachia, exalta corum dcxtram,
tantuminDomino^.
Dominus quoque i u Evangeconnrma c o r u m regnum, subjice eis omnes barbalio de inuliere,qunBcausasuscitanda3prolis septem
a 8 u a \ i o n e s , ek eos q u i bella volunt, elc. Nec
viros fratres successive liabuerat, non redarguit
recusamus utrumque gladium esse, materialem
talem copulam toties repetitam, sed tantum erscilicet ct piritualem. Sed unuin coucedit militi
roneam opiaionem corum quifuturascarnalcs n u a d nutum eacerdotis educendum, alterum vero reptiasinregno justoruiu s p e r a b a n t . ltem Samatiouit sjbi. Ecce, inquiunt apostoli i n Evangelk
ritana3, quee plures viros habuerat, j u x l a puteum
gladii duo Aic* . Et rursus loquens de niateriali Q loquens,deillo solo illam rodarguit, quoui s u u m
Dominusait: Convertegladium tuum in vaginam**.
non esse v i r u m divinitus iatellexit. Ait enim:
Dicendo iuum, materialem gladiumsigniiicat.quo
Quinque viros habuisli, et hunc, guem habes, non
percusseral servum principis Sacerdotum. D e s p i est tuusvir**. Copulari ergo pluribus vicibus sucrituali vero n e m i n i vcnit in dubiniii, euin idein
cessive non est probibitum, sed concessura; etiam
Petro per c u j u s d a m specialitatis apiccm, ligandi
slatus talium non est condemaandus, sed toleranatquesolvendi concessitpotestatem. Uterqueigitur
dus,cum nccab aliquo bouiihe possit prohiberi,
ghdiua Ecclesire traditur. Sed ab ipsa Ecclesia
id quod per Spiritus gratiam pro saluteiniirinorum
iinus exercendus ; alius, sicut supra diximus, pro
cernimus esse indultum.
Ecclesia m a n u smcularis principis exioicndus. l n
Item qureritur a Grrecis, Potestne fteri dispensaquo ergo peccat Ecclesia, si suo jure utitur a Dotio alicujus concilii? Si dicunt, quod non, quis ergo
m i n o sibi conccesso ? Uterquc igitur gladius. ut d i (iraBCorum salvabitur, posito, quod sint i n iide oac t u m est, ad Ecclesiam pcrtinet, ct de utroquo
toholica, seu ortbodoxa vere obedientes ? Nonno
disposuit, sicut sibi videtur, ad tuitionem fidelium,
contra istum canoneru, ct illos supra positos, q u o l i et r e i p u b l i c a conservationem.
die veniunt? Si dicunt,quodsie; sed,sipreelatusalU
Q u a m dignitatem seu potostatem Constnntinus ^ quis, multo magis summus pontifex, q u i potesta
p r i m u s Ghristianorum imperator providensin spi
tem plenitudinis obtinet a Christo, mediante Petro
r i t u mox postquam ad fidem conversus est, coutulit
aposlolo. Uequa require supraquarta distiuclione.
eomodoeidcmEcclesiftilibere, quo supra inquarta
Inlerea consulimus Grtecis aurum sapientiee ab
distinctione hujus operis plenius est expressum.
Ecclesia Romana emere, quam despiciunt,ut locuQuamvis enim quidam prailatorum, pro terris ek
pletes fiant, et caliginosis oculis collyrium appottgionibus, quas ad usus Ecclesine retinent, voceno a n t : ut i u speoulo sacri Eloquii clare inspicientes
torduces, comites, seu marchiones, et interdum
recogaoscank Romanam ecclesiam, quse o m n i u m
procedunt i n expoditionem, tamen manus suas
Ecclesiaruin caput est, iosuper et magistra : eo
sempermundas custodiuntasanguine peccatorum.
quod nil in dictis evangelicis et Epistolarum.
N o n e n i m pugnantipsipersonaliter eedpugnaturis
ek etiaiu doctorum, contrarium invenit, quod,
fidelibus
contra iniquos assistente3,eos sic, puta
interpretative, vel dispensative secundum statuw
51
1 1
* Apoc. . 10.
Joaa. iv, 18;
8 4
Luc xxii> 38
1 1
J o a a . xyai> 11,
** I G o n TII, 39;
17
Matth. x x n , 24 seqq.
|7J
P A N T A L E O N f S DIACQNI C P .
87
U sanctorum Patrum, in unitate Spiritus con nominant, qufe dicitur furtiva fuisse, similiterdiccordat.
l u m canonem renovaverunt. Itaque usqdfe frotfte
Distiaguentes, itaque intereaqua? dispensatioEcclesia Grfecorumoonconcessapossidet, teaet, ef
nein recipiuot, e t i l l a , qute aliter se habent diciraus
utitur, sicut patet. Quis enim i o pontificatu Ro(ûod suntpnpceptaprimaenecessitatis,qi]<e assimanffi sedis potait se exspoliare potestate propria,
milaot animatn Deo, sicut prrecepta Decalogi; et
et dare alteri ? ut sint i n corpore duo capita,
illa non recipiunt dispensationem. Item sunt praeseiltcetin Ecclesia D e i ; Re$ utique nioaatruosa.
cepta secunde necessitatis, ut unus uni jnngatur
Item : Si babuerunt in jure ex vi constitutionis
et haec quandoque fuerunt dispensata. ut patet in
i n secuoda eynodofacta?,qua? necessitas fuit repetere
fmtre Abrabam, ol Jaoob, David, et atiis sanctis,
Jn quarta ? et, * i in quarta obtinuerunt suura p r o qtil pluribus conjuncti fueriint* Sunt et pr.Toepta
posituni Gneci, qnare iferum iusextasynodo, quae
fertiee necessitatis, ut est vottini voluntarium ethoc
post mnlta tempora fuit, boo idem repetierunt ?
qoaarnplex, oontinentiw. religioais, abatinentia,
Noofujt alia, i m i q u i a urgebateospravaeorum cooiJeregrinationis. Duo p r i m a non recipiunt dispenscieatia, q u i a videre poterant, et per conciliaintelHgere, quo 1 nuilus canon vigorem et
firmitalem
fationera (48); alia duo recipiunt, cum wquipol
f c n t i . Sunt insuper et quartre necessitatis, ut insti- 3 obtinet aliquam, nisi favorem pariter et assensum
summi Pontificis obtineat. I)e qao supra q u a r t a
fuuones praelatorum ; et baec recipiunt dispeosadistinctione. Unde istumcanonem, tanquam i n u t i taonem, quoties et quando eis pro causa utili et
lem et furtive intrusum respuenles, dioimns, sicut
necessarra, videtur expedire.
alias : omoes dlos,quiasseruat RomanumpontifiHisce sit babentidus, et rite iuteliectis, patet
cem aoaessa oaput universaJie Ecclesiae, per v i a m
solutio ad p l u r i m a , qum nondum etiam fueriiDt
iocedere damoationis vel perditionis et esse de
qaresita. De his autem, quaesequuntur et de mulienumero Gore, Dathan, et Abiron schismaticorum,
rlBus menstruatis, et quce iagrediuntur c h o r u m ,
qui in signuoi damnationis aeteroee absorptisunta
propter sui igaobilitatem auditum prostare noluterra.
fflUR : oisi tantum de patriarcha Gonstantinopohtano, qiii SUAR superbiae consulens, plures fingi feDe celebratioae autem Missae iu Quadragesima.
cft caoones talis ambitionis, ut super omoes praela
e t d e q u i b u s d a m a l i i s a o a respondemus, tum quia
tos Videatur preelatus. Vocat autem se oixovucvcxov
frivola sunt tum quia in furtiva syaodo de TndJo
palriarcbam, id est orbicularem patriarcham
: et
eimiliter fabrtcata sunt.Si veroobjiciuatnobisillud
lieet in quarta distinctioacnuju*operis,satisde eo
decretum sextee synodi, quod papa Adrianus approdieputatum sit.taraen adbuc,indetestationemetsubavit: Quia in eo slalutum est ,etc. et illud /nnogildtioaem hujiissuperbinominis,paucarepetemus
centii, Renovantes* etc.. Res|K>adeiaus. quod iila
(49) Canon iste de ambitione dict/e sedis editus
propriam iiiterpretatioDeaietcatholJcam recipiunt,
f u i t i n secunda synodo. clam suramo pontifice, ut
et secunduoi pravum intelJectum Graecoruiu.
magister Hugo Etherianus refert. vir utique s a A l i a vero diecussioui jurisperitorum etarbitrio repiens, et peritus in utraque lingua. Responsio
liuquamus.
supra est in secunâ synodo in fine. Et q u i a tieri
(oO) Teinpore, quo victoriosissimus imperator
non potnit, nec debuit, ipsofacto suscitavit scanConstantinus, cogaomento Monomacbus, i m p e r i i
dalum etdiscordiam inter Grflpcos et Latinos non
perspicaciter moderabaturdignitatibusêratquidam
inodicam, usque ad tempora papae Vigilii. Nullnm
Michael Constantiuopolitaaoesedis pakriarcha actitamen is favorem prsebuitdicto oanoni, quod nos
bus et intellectu stultissimus, q u i , prout verba ejus
l o i m u s , etiam dato, qnoH posset in pnpjndicium
attestantur. hteresiarcba polius, quaui patriarcha
praedecessorum suorum praebere assensum.lnterea
esseooinibiiB innotuit, Hicloeva suasioae sui cordis
post Ephosinam celebratur quarta synodus in c i v i exactus^sanctfie RomanfiBsedisEucbaristiam nefantate Gbalcedone : i n qua quidem Anatolius pra?sul
diter intamabat, tractans secum.quodmelius esset
regiae urbis. satis egit pro principatu s u i sacerdoGrwcorum s.icrilicium. quam Latiaorum, eo quod
tii. Et factu ast inde canon. Verum quia legati ^ ipsi fermentatuni, et Roinana Ecclesia, ut ab apostolis acceperat, azymuoi sacriticat. Interea dura
Leonis primi virililer obstitprunt, petiit totura conprtefatus patriaroha. utlibellisuiapicesasseverant,
cilium pro se, ot imperator seorsuui, nec non et
sacrdiciuui Laliaoruai arguerecoaaretur.hocsaadictUH Anatolins a dicto Leone huniiliter dioti cactissiinus Leo papa IX audiens, more s o l i t o a d a e nonis confirmationem. Sed cuui oinues pre< es i n fandaia alterationein exstirpandam.dominum Steeaasum caderuiit. reinansit dict 1 rauon laiiruius
phanum caacellarium religiosissimum v i r u m q u i
et inutilis de jure, etsi noa de facto, prout supra in
tertius post enm papa RomaasB sedis exstitit,etboquarta distinctione, et in quarta syoodo coatiuetur.
aesbe sedis pontiiiceaa, et cum illis Petrum MelN a m , s i c u t s u p r a d i c t U 8 Anatolius superbus alienas
pliitaauin magistrum, et doctos cumsuisapicibus
sedespaulatim Pt occulte rapiens suo illos ansusest
traasmisit. Qui Coustantiaopolitanam urbem inaddere pontificio; in synodo quoque,quam sextam
y
(48) G u r non atictoritate summi pontificie? STEW.

(49; Haac addita s u a t a Fratribus Prmdicatoribus
q u i superiora e libris Etheriani excerpseraot.

- (oQ) R c suat Pantaleooia loera fabuiiB. B A S M .
C O N J B A GHiECOS.
greesj, e t i m p e r i a l i bonorificentia sublimati, ejus-

d a m u r b w patriarebam fadetintes) quater cum eo
colloquium de nominato aacrificio habuerunt... (51)
per n u n t i u m aaciverunt. Quod ipse audiens se ab
e o r u m colloquiodeviavit. Mox i p * i Sanctre Sophiae
basillcam ingredientes,super altare paginulam po
snerunt. Exeutm autem ab enelesia sublatia ped u m eandaliii pavimeotorum m a r m o r a percut i e n t e s , i n mari puiverem projecerunt, et hoo
secuadum Evangelii vocem egeraDtdicentea:()ua?7icunque civitatem introvieritit.et renuerint dogma
vestrum, nihil exinde cfferati*. Sed inde abeuntes
pu/verem pedum vestrorum excuhie
Prreterea
ipsis ecivitatedUcedentibus stupendum valde m l 5 9
raculum aetum est. Liminaremarinoreum ejusdem

eccleaire miree magnitudbils dlssolvitur; statimque
talis est clades aubsecuta, ut diebua paucis eexagintaGnecoruin milliamorerentur,nec ullus alien
gentis: interim et per triduum ineeilimabilea c o n i scationes, et tonitrua, et i m b r i u m et grandinum
mullitudioes exatiterunt.
HaRc vero gesta sunt anno ab Incarnatione Domini rurileaimo quinqnagesimo quinto, indictioiie
octava. Qnod eg<> Paotaleon, cum essem ibt ConMantinopoli, ubi bocactum eat, hoc idcirco inemorabile feci, quo legentibus pateat Lalinae sere
nitatis institutio, etnemo audeat talia prasumere.'
Mattb. ; Marc. v i ; Luc. i .
(51) L a c u n a i n m s .
LEOIYIS
DIACONI ET CIIARTOPHYLACIS MAGN.E ECCLESIJS
NARRAI10
V I R A C M I i HAIIMI A R C H A ! Ml( H\H 1S

/. Mapnm et multaB et variae sunt tue incorpore homines ab eam : ita etiam archangelicee eaaenUalia U\m bonhatis et potestatia infinita mullitudo,
et magnificiearcbaDgdicffi virtutis et digoitatia noa q u a arcana et divina emanant fidelibua, appre(iooee, dooaque et gratiae, 0 gloriosissime Michael
bendi et inveatigari non poteat bumanis cogitatioprinoept mibtiee, amplusque et revera aublimia et
nibus.
multiplex decoree tuee materire, expertia formae,
a l Y i i s status. Est autem parva ct nihili facienda
U. Sed quoniaui alicubi dicit divinum Eloquium:
buraan^lingua^carneapotestasanguatusqueethu<Quod didicimus, preedicainua: et quod scimua,
milis et artilicio carena, qui per iastruraenta cor- annuntiamua* ; >eadecauaamiUentesiniiDitaiDaporea a nostro corde sermoproficiacitur. Quontodo
gnalia tuoruui miraculoruua, pauca quaadam, apergo te, omnipoUintia Dei princeps inilitiae, pro
poaite et couvenienter collecta ex divini. Spiritua
dignitate, licet conemur, laudibua aifeceriouia? eloqniia, coiiamurexprimerenoatroruni verborum
Q u a m voceua incorporeaiD. incorporeo tuo inlelcoloribus, etgrapbicenarrare magniHceotiani glol i g e n t i ordioi reapoDdentem, per materialiaet corriae aanctitaiia tuae, et terribilium tuorum miracup o r e a l a b r a offeremua? Quibuautemur sonis, quea
lorum eructare potentiam, etprodigia tua annuneignificent ineffabilem etinexplicabilem tuam glotiare iia qui hodie fide aunt congregati i n divioo
r i a m ? Dabifat revera universa natura terrigena- Q tuo festo, ut salutia j a m propoaitum arguraentum
r u m telaudare etcelebrare, quiesprinceps ordinia
omidbus. qui ardenter ad ld accurrunt,o maxime
supercrelestia. Enarrari enim et verbis explicari
et imprimie admirabilis Micbael princepa Dei m i l i n o n polest locus divinie tuae pulchriltidinis et
tia?.Hodie enim tanquam niagaiiicentiasiuiua q u i splendoris. Quouiodo enim mirabilia facta eat
dain convivator, coovocaa nos omnes apiritales
acientia Dei ex nobia! invaluit, non poterimus ooa
convivaaadepulumtuifeati, quod exortumeat sole
1
P t t l . c x x x v m , 6,* I Joan. i , i.
* fn codice Graeco 308 apud Nanioa asaervato

l e g u D t u r h u i u s aermonia tituliH et i n i t i u m : Tit.
^ i x ^ -
upy
. Inc.
'.> \
r/ , *
*
Cod. I^taD. pag. 521.
78
luminosius, quod positum est ad principiaorbis terraB, q u i est a finibususqueadfines:in quo miracul o r u m ct animee utilitatis deliciisse explent omnia
oorda i i d e l i u m . Sed nunc quoquc, ut semper, m i aerere nostree bumilitatis, quiesexcelsus assessor
regni caelorum, et exorere nobis splendoribus benignea tuee providentise, q u i a benigao Deo accepieti benignitatem, benigne Micbael princeps m i litiee. Qui es lecta et lumiaosa, signiiicansque et
plendida stella solis gloriffi.Quiesfortissiiiiuspugnator et propugnator ac defensor c o r m n q u i D o m i n u m dibgunt. Qui provides etprospicis, eosque
firmo tuo patrocinio adjuvaset defendis, qui te
iiivocant, et magno desiderio adteacceduHtin d i Yinam tuam tedem et maxime venerandani. Tu
illumioa nostros iatelligentes cordis oculos, ut i n telligamus, inenteque apprehendamus et enuntiem u s , q u o a d ejus iieri polerit, miracula tuee majeitatis. Nain per te universa copiosa oranium bonor u m suppeditatio datur ab omnipotenti Dei p r o v i denlia, iis q u i in te sperant citra ullam dubitationem, et se conferunt ad omnem tui laudationein.
ad boc ut essent, et o m o i a a d eeseatiam dedaxit

et constituit, eaque comprebendit et continet, <firigit et ducit, ferens solo nutu suee majestatis et
potenti.
IV. Atque p r i m u m quidem, convenienter et quod
dicit Tbeologus Gregorius,menteagitavitangelicas
et ccelestes potestates: et quod mente agitavit, fuit
opus verbo completum, et spiritu perfectum. Sicqueconstiterunt secundiaplendores, mioistri p r i m i
splendoris, eive mteUigentes spiritus,sive i g n e m ,
utpote materiaB expertem et incorporeum.sive a l i q u a m aliam naturam, quod quam proxime ad ea
q u x dicta sunt, accedat, eos existimare oporteat.
Volo quidem, inquit, dicere eosprimum ad m a l u m
immobiles, et q u i solum habent boni motum, ut
qui sint circa Deum, et primo a Deo i l u m i n a n t u r ,
nam quae bic suat, sunt secundae illuminationis,
Mibi autem persuadet, ut noo immobiles, sed a d
movendum difliciles eos existimem, q u i propter
splendorem Lucifer, etfactusestetdicetur tenebrae
propter elatioaem, et qtue sub eo consrstimt potestates, architectatrices vitii, boni fuga, et nobis
conciliatrices. Atque s i c q u i d e m q u i apprebenditur
intelligentia, et propter hoec mundus fuit constitutus.
V. Cum autem p r i m a ei recte se baberent, secundum meate agitat muDdummateriapraeditum,
et qui cernitur. Et is quidem est i d , q u o d ex coelo
et terra, et iis quee iatercedunt,est constitutum ct
coagmentatum. Luciferum autem, eum qui a Deo
defecit et cum eo pugnavit et estinsolens et j a c l a bundus, diabolum vocat Tbeologus, ex voce Is&ieB
prophetfle, qui ejus caeum deplorat,etdicit: Quoinodo cccidit e coelo Lucifer qui mane oriebatur,
et contritus est super terram* ? Deeo enimdivinus
quoquc David, ad eos q u i similiier a divina c h a r i tate defluxerant, atque sceleratus ille et m a l i u o sus, qui defecerat, d i c i t : Et tanquam unus ex
principibus cadetis . Princeps enim erat unius
angelici ordinis i n coelis diabolus, non diabolus
ab initio productus et factus, sed bonus ex bono,
et pulcher ex pulcbro et q u i solus bona iacit, o p i fice universorum. Postremo autem praster legem
naturse, decretumque et rationem divinee justitias,
impcrii cupiditatis (Bstro parcitiis, rebellavit adversus Creatoreiu, regaum et gloriam s i b i conans
usurpare. Secum autem attraxit etiam infiuitam
rebellium muititudinem, quas suoa stultitiaa eC m a litiffi eum accepit adjutorem. Nam propter hanc
causam impiae cogitationis, ex cceli convexis vebemenli impetu cecidit exsecrandus. N a m simul
atqueêi venit i n mentem sceleratissima et maxime
impia cogitatio, fuit confestim conlritus ab o m n i poteuti Domino, qui d i x i t : Videbam Satanam
tanquam fulgur co3lo c a d e n t e m . Similiter autem deeoquoque dixitperEzecbielem prophetam:
Simul atque elatum fuit cor tuum propter pul-
111. Quid autem cogitantes, aut quibus verbis

utentes imprimis, poterinius sufficienter ostendere
divinee providentiee et benignitatis iniioituui pelagus? A d p r i m u m cnim bonum et quod praecipue
p r i m o operatur, quoad ejus iieri potest, oportet
aperte omnes extolli. Principaliter ergo et aperte
et ex debito debcmus mente cogitare, qui figurain
ferimus et imaginem ejus, qui ex se habetpotestatem et dominium divinae essentia?, quod unus
est solus Deus,qui piOpterintinitaui bonitateni cst
o m n i a fabricatus, qure sunt i n cnelis et i n terra, ui
dicit divinus Apostolus: sive visibilia, sive i n visibilia, sive Tbroni, Dominationes, sive Potestates, sive Virtutes, sive Principalus, sive A r c b angeli, sive Angeli, sive Seraphim, sive Cherubira:
et ipse est ante omniaet oinnia i n ipso constant .
Quibanc etiairi variam condidit creatam naturam
i n unam uaius m u n d i barmoniam et complementum. Qui solus est iagenitus el reternus. Qui solus
est expers principii, et i n quem non cadit interitus
et finis. Qui solus est ejusinodi, ut comprebendi et
investigari et videri nequeat. Qui o m n i circumscriptioneet comprehensione essentiam babet superiorein. Quinullaui pokest suscipere mutationem
et alterationem: estque omnipotens, et abexiiio et
interitu aliena natura, fons perenais, et qui n u n quam exinanitur, miscrationum et bonitatis: omn i u m divinorum donorum et gratiarum, qui exbaur i r i minime potest, abyssus : misericordice, quod
non potest cxprimi, pelagus: beatissima et s u m m a
pulchritudo, et sola revera digna, quae ametur.
Uaiversi, quod dicituret intelligitur, boni efficiens
et impertiens et largiens causa, et prima causa.
Hic est, qui propter soiam bouitatem essentialem
et naturalem, ea qiuenon erant aliquando, vocavit
3
GOIOM. , 16
* Iia xw
12.
Psab LXYXI> 7.
87
LUo. x, 1 8 .
S. MlGHAELE AhCHANGELO.
chritudinem t o a m , et d i x i s t i i n cogitatione tua, d a m quee eos contineret b y m n o d i a m , ut q u i i n

p r i m o l o c o staret,cum Serapbimet omnibus s i m u l
Deus ego s u m : statim a eancto monte meo i n terdivints e( ccelestibus potestatibus, magnavoce cer a m te dejeci per Cherubim, et interiit scientia
cinit, divinam illam etquce nunquam potestdesil u a c u m pulchritudine t u a : ct dabo te in ctncrem
nere omnipCentis divinitatis, quee est p r i n c i p i a m
snperterramcoramomnibus te v i d e n t i h u s , fideluminis, unicaqtie est trina, per sanctam gloritical i b u s scilicet. Quomodo etiam dixit Dominus in
tioncm : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus S a d i v i n i s Evangeliis: c Ecce do vobis polestatcm
baoth: plena ost universa terra gloria c j u s . Dei
calcandi super serpentes et scorpios, super omvcro adrainistratoria d i v i n a g l o r i a alienatut malenem potstaiem inimici .
ficus diabolus, c u m vidisset terrestreni homineia
Vi. Aonnulii autem discendi cupidi inquirunt,
esse quavis rc creata lionoratiorem, ut qui Dominum propterea sit ejectus, quod Adam eum non
nicis manibus factus esset ad suam imaginem et
adoraverit. E s t a u t e m stuitorum etinsipienlium boc
similitudineni, statuil eum totis viribus separare
dicere. Cecidit diabolus priusquam faclus esset
et eripere ad cjus, q u i i p s u m fecerat et honoraveA d a m , q u o m o d o Patres aperte pronuntiant oranea
rat, salutari prfficcpto. Videns enim malignus et
angelos fuisse factos ante cralum et terram. Diabol u m vero est probabile quarto die cccidisse, scelcratus sein extrema esseignoniinia, v a l d e c r u ciabatur: e t c i i m non posset ad Dcutn converti,in
q u a n d o Deus facit luminaria, sicut scriptum estin
Dei imaginemsuameifudit improbitatem, et effecit
J o b : Quando facta sunt aslra, laudarunt me maut bomo esset obnoxius interitui et morti, eo cjeg o a voceomnesangelimei, e t b y m n i s c e l c b r a r i i D t .
cto e d i v i n i s et viviticis paradisi deliciis, Etstatuit
Semper enim etiam non tacitc angolis Dominum
Deus (iherubim etflarameam rbompboeam versatiglorificantibus, tunc majori voce eum laudibus
lera, ut custodiret paradisiun. Sed etsi s i c q u i d e m
e c l e b r a r u n t , ut sigoificavit Scriptura, propter j u cccidisset bomo, q u i Jiberum habebat arbitrium,
gtam scilicet c a s u m maligni i l l i u s , q u i defecerat.
et a bono statu defluxissct, non eum despexit Deus,
(toortet autem scire ex nostris scriptis, dilecti,
scd ut q u i sit natura benignus et ingens mare h a quod omnis cborea et ordo habet ducem ordinis,
beat bonitatis, vcluti quaidam arma ad conservanquiincipit melodiani. Sicetiam de sanctis angelis
duixi validissjma ci pripbuit magnum Michaelem
dicitBioQysius, angelicorum ordinum divinissimus
i n t e r p m : Non absurde divina et ccplestia, matcriali railitiae principem adversus diaboli potentiam : ut
custodirct et defenderet hominem, q u i lapsus
nostrwhierarchffi, pro viribus sensiliter, quoad ejus
fucrat, ut quomodo ceciderat per imperitiam, per
fieri potest, sonl assimilata. Ducem vero ordinis angelicm cfaoreae lucidissimura et m a x i m u m militiee , , laboriosiorem cursus vivendi rationem et d i v i n a m
virtuteminstauratoprfelio,victoreirectuscoronetur.
principem Micbaelem intelligere, a superis acccpi
7
, 0
<k
mus.
Miraculutnprimum
derebelliet sitperbo Sataria, et
immtindis ejus spiintibus.
VII. H i c <jrgo iidelissimus et sanctissiuius, m a gnua exercitiis dux Michael, divini consilii pius
minister, q u i propter Dominicnra ct omnipotentem d i v i n u m j u s s u m , i n terrain jecit cx cadestibus
absidibus rebellemet supcrbum Satanamcum cjus
i m m u n d i s , et malignis spiritibus : tunc i n eos i n v e c t u s , et triumphum agens de eorum malitia,
congregaliscunctisangelorum populis, magnavoce
l a u d a v i t Deum universoruin et omnipotentem
D o m i n u m , angelicos gregos co veluti ducens ut
status meminissent immobilis, ct quce bona facit
stabilitatis, et d i c i t : Attendamus, p e r i n d e ac si d i ceTet: Qui creali fuerant, et quibus obtigcrat, ut
Deus increatus et inaspeclabiiiseosproduceretpropter naturalem suam bonitatera, q u i d cis accidit
q u i nobiscum hucusque divinis jlluslrabantur
plcndoribus? /\nimadvertamus quam repente m u tati s u n t i n tcnebras proptcr arrogantiam ct
c o D t e m p t i o n e m ejus q u i cos fecerat. Cognoscarmis
q u o s fructus concilietliberi arbitrii voluntas inconsiderata, et stemus immobiliter i n timore, quotidie
d i v i n u m officiuin ofFerentes. Porro autem quaoi-
VII. Porro autem archangeli Michaelis suasionibus et monitis instructus A d a m , et ligone terram
fodiens, ct sudore et labore frugaliter nutritue,
non fuit amplius scductus ad bominis inimico et
Deihostc, ncc passus cst aliam commotionem.
Nam ab eo tempore oranino eum valde babebat
odio inentc agitans pcr propbeticura rorem, q u i
adbuc in co inerat illud : Ne des i n commotionem
pcdemtuum, et nondormitabit^quitecustodit ,
angelus. Ab eo eniin tempore credimus nos b a bcrc angelum unicuique anima? ducem, ut dicit
DominusinEvangeliis: Videtenedespietatisunum
ox bis parvis, q u i sunt m i n i m i : angeli enim eorum assidue vident faciem Patris vestri, q u i est i i i
C(plis . Similiter etiam dicit Jacob patriarclia :
Angelus, qui me libcrat a malis omnibus .
Non d i x i t : Uui me liberavit, s e d : Qui me liberat.
Quin ctiam boatum apostolum Petrum a m a n u
Herodis angelus Domiai liberavit . Siuiul atque
enim constitutuui fuil humanum genus, jussi sunt
angcli ejus vita? curam gerere, et unumquemque
hominein iidelem sortitus est bonus angelus, ut
ejus vitam componeret, etejus animam perficeret.
Multi autem c u m eo luctantur da3mones a via recta
eum facientesaberrare. linmundisenimdsemonibus
11
,s
Ezecb. x x x v i u , 7 seqq.
Luc. x , 19.
Job x x x v i n , 7.
x v i i i , 10.
Gen. X L v m , 16.
Act. x n , 6 seqq.
7
1 8
14
!>
10
Isa. v i , 3,
11
Psal. cxx, 3.
18
Mattb,
579
LEONIS DIAGONI C P .
non sunt curae iofideles, seti i i qui pie v i v u o t : eis

enim invident, vi cum eis belluui geruut. Quando
auteui aiubulat quidem in spnctitate et justitia
homo tidelis, ItRtatur angelus, q u i et fuit datusad
ipsuin custodienduui.Quando voro a v i a r c c t a declinaverit, tristis quideua est bonus angelus, diemoue* autcm exsiliuot. Jam vero magnus quoqtie
d i c i i Basilius : Sunt angeli, qui in utraque ecclesia describunt eos qui orant el jejunant. Vide,
homo, ne propterparvam vohiptatemlbnvem boc
daionutu accipias, quod te non descripserit aagehis.
IX. E t i n tidelibus quidera, ut prius dixioius.
unus angelus a Deo datusest uniruique. iutidelibus autem unamquamque integram gentein
sortitus e>t unus angelus, ut dicit S c r i p t u r a : Statuit termiaos gentium secundum nuruerum ange- |
lorum Dei
Et ut Judaeoruai qaidem genteoi
custodirct. constitutus est Micbael, magaus Dei m i l i ti83 prioeeps , utpote quod i n Ueum credidissent.
Alius vero prefectus fuit Persis, aiius vero Gracis,
et deiaceps siiniliter. Cnterum diviaus quideai et
inagausdux exercitus Micbael est princepa o m n i u m
coeiestium potestatum.prasestqueet curain gerit totius geotis iidelie : et rursus fideles, qui laboraaj
prteveuit et conservat, ut q u i a Deo jussus sit celerem babere naturam,et tamquamfulgurisadeplue
velocitatem, univeraara terrametajthcrem u a o u i o mento pereurrere. Exsiliit enim i n q u i l , aagelus,
q u i ambulabat ante castra filiorum Israel >Hunc
autem angelum, militiee principem Michealem
esse d i x i t S c r i p t u r a Jesu Nave
Naui nomen
ejus aperte declaravit io propheta Daniele .
X . Hic ergo magaus etgloriosus Dei militire p r i n ceps Michael, et veteri, ut convenit, fuit a d m i n r
eter, et novo magis administrat, quee sunt salutaria. Postquain euim valde irritarunt et penitus
dereliqueruntuominum Deuia iacreduli Israelitee,
et ea de causa fuerunt peaitus exterminati, et adYocati sumus q u i credidimus ex gentibus, et factus est novus Israel, a Cbristo denomioatus, et
Christum iatelligeas (aam si interpreteris Israel,
is est men$ videns Deum), tuuc d i v i a u o i quoque u i i litiee priocipem Michaelem removit a Judteorum
consuetudine boaus Deus, et ab eo tempore eum
nobis eleclis Christianis coastituit m a x i m u m defeasorem et servatorem, aliarum geotiuia curam
euacipieatibus aperte aliis miuoribus aagelis. Nam
quo est gens quidemsaactaCbristiaaorumreliquis
omaibus prflestaatior, eo aecesseest esse majorem
digoitalem archaageli Michaelis, q u i curaia gerit
geaeris Christiaoorum. Non eaim esseatia angelorum habet differeotiam, sed dignilalia excelleutia. Vult enim omnes bomines esse salvos, q u i
univereorum curam gerit et est natura benignus.
,e
17
, f
XI. Sed cum miseri bomiaes sua stultitia i n

errore perseverarentetcultusimulacrorum, et oequaquam vellent id quod oportebat intelligere, et
Deut. x x x n , 8.
Dan. x , 27.
Gen. x v u i , 1.
Geo. x x i , i seqq.
16
1 1
eflectorera agooscere ex magnitudineet puicbritudine rerum ab eo creatarum, pius ille Abrabam,

cum ex rebus creatisme itecomprebendisset ilreaforeu), et intinitiB potentire admiratus esset artiticiutn, valdequc agre ferrot et indignaretur iu
stullos, el increduloa, q u i rem creatain colebant
ultra Creatorem, Deus e c s l o eum eat aJIocutus,
dicens : Egre.deree terra tua etex cogoatione t u a
et domo patris tui, et veni in ierram, quaui iD(Jicabo tibi - . Deinde sic ei apparuitio specie irium
augelorum
Ab eo autembospitio acceptusapud
quorcum Mambre, praBclare ejushospitahtatis mercedeui p r s b u i t ei j a m seni, et cum sleriUs essct
uxor Sara, p i u m filium Isaac et i n moribus e t v i r
tute ei s i n i i l e m . Postquaui autem preeter spem
n a t u s esset liliua, omoibus probatiorem reddens
ejus animi maguitudiuem, fideiqueet a o i m i pietatem, ei rursus d i x i t : A b r a b a m . Abrabam, acnipe
l i l i i i m tunm dilectum.qucm genuisti Isaac, et euin
m i b i oifer sacrilicio.llle autem s i m u l atque fuerat
ei imperatum, rem exseqaebatur, et c u m ligassct
lsaac,et exteadissetoiaaumqiue teaebat gladium,
j a m guttur illius taoturum, eum repressit angelus
Domini, Micbael scilicet, diceas : Ne immittas
m a a u m tuam i n i i l i u m . Nuac eaim aovi, q u o d tu
timeas Dommum ; sed aspice tuis oculis, et vide
ad te missuin arictem ligatum, et eum offer pro
Isaac iilio tuo . Huac auteai angelum, q u i htec
dixit patriarchm, lailitiaa priacipem Michaelem
aperte esse creditaus. Eteaim Jacob quoque, quem
frater persequebatur Esau, militiffi priaceps liberavitet servavit. Qtii etiam ei aaimum addeas, ne
timeret euni q u i persequebatur, cum eo luctatur
nocte, et tangit ejus femuf, propemodum d i cens : Si c u m aagelis valuisU lactari, quid times
bomiaem i a quem cadit i o t e r i t u s ?
n
, s
i3
11
XIII. C u m autem multiplicati eeseat, q u i ex p i i

Abrahffl geaere desceaderaot, ut pollicitus ei fuerat angelus, i i vero i a .4:gypto male babereatur,
eorum miscrtus est Deus, q u i est aaturabeaigaus,
et elegit Moysen famulum s u u m e l per i p s u o i a r cbangelum Michaelem, eumconstituitducemtotius
generis Abrahae, ut educeret eos e terra igypti, et
per mare Rubrum tanquam per siccam terram eoe
transinitteret, properante populo a d terram e^s
promissani. quas fluebat lacte et melle, Michaele
arcbaogelo paraate viam ejus ante i p s u t a . Cuin
autem pervenissct i a regionem Moabitaruro, ut
transiret per eorum lines, ei restitit Balac rex
Moab, prohibeas eum traasire. Accersiit quoque
ipse rex Balac vatem quemdam sonem insignem,
nomine Balaam. a d exsecraadum populum Moy&is,
ut vinceretur. Probciscenti autem Balaa3 i n Yia
occurrit angelus Doinini, Micbael scilicet defeosor
Israelitarum. Quem cum vidisset asina B a l a e , declioavit, et allisit pedem Balaadparietem, et eum
arguit asioahumaaavoce, ostendensterribilem arf
, 5
JOSUQ
13.
Oaa. , 1.
" Geo. x , 1
Exod. xiv, i v .
Gea. x x x u , 28.
E x o d . x i v , 1 seqq.
Gen. x x n , 1-14.
1 8
17
w
580
1 9
1 4
1 1
582
DE S. MICHAELE A R C R A N G E L O . '
581
ohangeti visionem. Balaam autem c u m aspexisset \ acerbe dixit, ut est verisimile : Nosterae es, a n
adversariorum ? P r e c l a r u * eniai tuus et varius
splendorem quiex eoemicabat, valde territns, d i aspeetus incitat me, ut te interrogem. Uic ergo
x i t : Parce m i h i , parce m i h i Domine. Nam ignorans
niibi ocius, priusquam le oflesiiu aggrediar. Noo
peccaVi. Sed hanc licet visionem aspexisset Ba.
enim couvenit, ut aoie relicta in discriinioe, ego
l a a r a . statim eet reverans; sed venit ad regem
Ui pergam alloqui. Arbitror eiiim te venire nqs
Balac, quieum acceraerat, ut desiderio eju satisspeculatuiD. Sin autem venisti trausfuga, abjeclo
facerei. Sed ambo a scopo exciderual. Naai cum
hoc tuo wieante gladio, sis cito nobUcum, et Ubei a altissimo loco stetisset Balaam, et conspexisset
rare ab exitio, qnod impim urbi Jericbo iuiminet,
castrs Israel tanquani cedros propter aquas, proSin autcoi ea noster, cur solus stas extra aciem,
phet/cam benedictiooem loco exsecrationis vel i n quw vcrsaturin certamiue ? Dic mibi aulem ocisvitus vatee efiatus est populo Israelitico, dicens:
sime, ego enim ex lingua Hebraica te agnoseani.
u Orictur stella ex Jacob, et surget horoo lsraet
uiec cuui iaterrogaret Jesus .Nave, respoadit ei
et confringet duces Moab, eta. Propter uialuiu auMichacl ina^nas ductor Dei ordiuum : Kgo preecitem o m n i n o e t e x s e c r a a d u m s u u m coasiliaai.quod
puus dux eopiaruai Uomini nuno acoessi. Protinus
merebat, Balaam accepit exitium
XIV. Quod anteoi esset Micbael princeps Domini |; autcm, abjectis armis suis, Jesus Nave huuii ceci
dit i a terram, etfeum adoravit, dicens : Douiine,
miUUre, qui occurrit BaJaa, et ei denuutiavit, ut
domine, quid imperastuo fauiulo? Nam ego quoqui esset dux populi Judeeorum, euoique prceceque suui tuus famulus, sicut etiam domiaus aieus
deret et educeret, aperte ostendit Scriptura in
Moyses. Tu aiecum qaoque duc exercituni, me
corpore Moysis, ut divinissimus Judas apostolus
perpetuo, sicut i l l u m , corroboraas. Ecce eaim
frater D o a i i o i , dixit i a sua Catholica K p i s t o l a :
adversus bostes fortiter direxi aciem, frelus i a v i Michael autem archangelus, quaado contundeas
ctis tuis viribus, per quas seevus et iuimaais Phac u m diabolo, disserebat de corpore Moysis,
rao cum toto exercitu, colligatis simul c u r r u u m
aaaua esi efferre j u d i c i u m blaspbemiie, sd dixit
axibus, ut mari funditus obrucretur eilecisti: et
ei angelus: locrepette Dominus. Quid autem cuin
q u i dominum meum Moysen i n via obsisteadoimdiabolo dissereret mibtiee princeps Michael, sciepedieruut, impios Moabitasad internecionem demuB.Conabatur hostis, et inimicus, et profanus dialevisti. Quidimperas famulo tuo, domine ? Sanctisbolus cum samma impudeatia, ct coutendebat in
simus autein priaceps Dei militiw dicit e i : Solvo
decessuMoysis, qui Deum maxime est contemplacalceos ex pedibus tuis. L o c i s eoiui in quo stas,
tus efficere, ut ejus corpus redigeretur sub polestatem inieritas, ut nullus videret bonuin signuni estsaoctus. Quod cum statim factuin esset, jussit
ut audacter iavaderet urbem illam, septem muris
ia futurum ad h u m a a a m essentiam. Et ideo dicecircuudatam etinexpugnabilem: et simul atque i n bat tenebricosus Satan luminosissimo Dci inilitim
vasissetcuraseptcoisacerdotibus tuba caneatibus,
principi Hicbaeli, Moysem fecisse ciedem jgyptii,
eam ad solum usque diruit admirabiliter, et eam
et alia io eum coatiagebat calumnias et c r i m i n a totaui cuui omuibus aedibus et divitiis exussit, ut
liones. Superbo ergo et jactabundo maligai animo
qui eam Dooiiao, tanquam consecratum doaaresisUns Micbael archangelus et contradicens, et
r i u m et praBdte primitias, obtulerit. Oeinde sic
nunchoc, a u n c illudrespondens ad eaconfutanda.
postea viginti et novem reges, preeter Jericbo c u m
qum ab illo dicebantur improbe, postremo videns
eoruni exercitibus et urbibus Jesus Nave iilius
ejus i a s i g a e m impudeatiam, euoi iacrepavit, d i consumpsit, babens civitatem, non u l l a m
ceas: Iocrepet te Domiaus ; boc est: Te, diabelli sedem, non milites, qui ullam naberent belli
bole, perdat Deus. Statimque evanuit sceleratus
peritiam, sed divinonutu, et auxilio niaximiducis*
a d v e r s a r i u s . Talis est eoim potentia diviniet Deum
omnium cuelcstium potestatutn.
contemplantis Michaelis, et hrec est, quoe fuit dis p u t a t i o et contentio in decessu uiagni Moysis.
XVI. Erat enim bic militiae princeps, qui etiam
q u a n d o ejus corpus abscoodit Micbael princeps
i a Goliatb pone est jaculatus, et eum pronum promilHice, qui est aagelicariim potestatum praestanstravit, quando divina funda fuit percussus Dei p a tissimus.
rentis David. Nisi enim aagelus Doininieum pone
percussisset, supinus cecidisset iu fronte accepto
X V . Sedis quoque etiam post decessum d i v i a i
vulnere
Mosis, cum JesusNave divinitus in populum IsraeXVII. Eumdem autem m a x i m u m militiae princititicum obtiauisset imperium, et eum duceret i n
pem videt etiam Dei suuimus contemplator proterram promissionis, et struxisset aciem contra
pbta Daniel, arguens sceleratos, qui adversus caadverarios et de committendo pradio dissereret
stam Susannam insanierant, et dicit alteri e o r u m :
risiu ei tanquam fortissimus miles militiae p r i n Exspectat angelus Dei j a m tenens gladium, utte
cep$ Micbael, stans omnino erectus, laeto vultu et
secet m e d i u m . Quio etiam postquam venit i n
veste insignis, eratque strictus gladius in m a n u
mentem Dei parenti et rcgi David, facti ab eo pecejus. Accedens vero Jesus, q u i erat armatus, ei
30
1 6
N u m . xxu-xxxi.
17
Judee, 9.
1 8
Josue v-xn.
* I. Reg. x v n , 1 eeqq.
80
Dan., xni, 59.
584
PANf ALEONtS DIACONI CP.
cati, etegregiamillamcompunctionem ct pceniten- l o r o m infestissimorum factam cladera, et turpem

ftiam
i n m cito SttttDnrlit
lnmo
& .
ostendit, c u m sq*un na fflens
ex <
profundo .
cor
i11
l l o r u m fugam, _a e s i c q u i!d e m potaeruiit
iataUigua
dis c l a m a v i t : Peccavi Domino ; postquam vidit
et agnoscere, sed dicebant tManus nostra excelsa
propheta Nathan angelum, q u i erat paratus, recesfecit heec o m n i a prodigia. Propterea tradidit eos
eisse, dixit divioo D a v i d i : Dominus quoque absDeusomnino in maous Nabucnodonosor regis Chaltulit peccatum tuura ; non morieris , magnam
deeorum, qui etiam diruitomnes muros Jerusalem,
etinetTabilem benigni Dei bonitatem ei annuntians,
et incendit civitatem lotam, et domum Domini, et
et eum consolans.
bello capta accepit vasa sacra, et multitudinem
XVIII. Jam vero cum exsecrandus Sennacherib
divitiarum eorum, et duxit omnia BabyJonem. Et
rex Assyriorum, plurimas gentes redegisset i n serftierunt Judeei servientesin captivitaie cum m a g n o
vitutem,etmultasJuda3aBinunitascepissetcivitates.
metu Chaldasis, colentes omnes eorum s i m u l a c r a ,
veaitetcircuradedtt Jerusalem c u m maximis copiis,
pneter sanctos tres pueros et prophetam Danieet statuit Rasphacen scevissimum suum ducem
lem.
ad piscinam vire superioris, et clamavit Hebraice
XX. Hi enim soli r i r i p i i , etiamsi plane infantes
a d Ezechiam et Judeeos, q u i erant i n civitate, blas
abducti essent i n capuvitatem, Dei timorem sem~
pbema verba dicens et s a t a n i c a : Heec autem d i - per habentes, non c u m sui generis pontificibus,
cit Y o b i s rex magnus A s s y r i o r u m : Qute est bec
Scribis et Phariseeis eo deducti sunt, ut colerent
fiducia, qua confiditis, quod d i c i t i s : Dominum
deos, qui non sunt neque regium i l l u d j u s s u m
Deum c o n f i d i m u s ? E g r e d i m i n i a d d o m i n u m m e u m
timuerunt: sed in Deum v i v u m , q u i dat salutem,
potentem regem Sennacherib, et Yivetie, et noo
confidentes, c u m ducti essent ad tyrannum, audam o r i e m i n i : et comedet vir ficum suam, et bibet
cter d i x e r u n t : Notum tibi sit, rox, q u o d deos
Yitem s u a m : etaccipiam ex vobis in terram meara,
tuos non colimus, etimaginem auream, q u a m poet glorificobo valde et magnificabo : et ne audiatis
suisti, non adoramus. Tunc Nabuohodonoser rex
Ezecbiam, quoniam vos decipit, d i c e n s : Domiaus
in i r a etfurore injecit A n a n i a m , A z a r i a m et Mieael
nosliberabit. Numliberantesliberaruntdii gentium
in fornacenV ignis ardentem. Dei autem angeius,
unusquisque suamregionem a m a n u regisAsayrioMichael scilicet, s i m u l c u m eis descendit i n fornar u m ? > Hoeccum audiissetEzechias,induit saccum, cem ; ct nec omnino quidem eos tetigit ignis, sed
et ingressus estin d o m u m s u a m , et flevit vebemenexcussit angelus flammam fornacis, et transiit ignis
ter, dicens : Domine Deus Israel, q u i sedes super
circumcirca, et combussit viros omnes, q u i ipsos
cherubim, et i n orbem circumdaris et glorificaris
injecerant, boc est, administros regis. Tunc tres
nontacite aseraphim,et a b omnibus sanctisangelis.
tanquam uno ore laetantes, laudabant et benediceT u Deus solus i a omnibus regnis terne. Tu fecisti
bant et solum Deum glorificabant. Rex autem a u ccelum et terram, et omnia quae sunt i n eis. Inclina,
divit ipso Deum laudantes i n medio /ornacis, et
Domine, aurem tuaua, et a u d i : aperi, Domine,ocucito surgens, dixit magnatibus suis: Non tres v i los tuos, et vide, et altende sermones Sennacherib
ros vinctos injccimus i n medium ignis, et aspectus
quos emisit,exprobrans Dcura viventcm, Quoniam
quarti est similis Fiiio Dei ? Tirac cum r c x eos
in veritate, I)oniine,desertasreddideruntgentes reaccersisset, egressi sunt illaesi. Cum autem d i v i n i
ges A s s y r i o r u m . Et nunc, Domine Deus noster, serva
pueri egressi essent absque u l l a laesione, coram eis
nos a m a n u ejus, et cognoscent omnia regna terrce
adoravit rex, e t d i x i t : t Benedictus Dominus Deus
quod tu es Dominus Deus solus. Et egressus est
Sidrach, Misacb, et Abdenago, q u i misit angelum
angelus Domini nocte illa, et interfecit ex castris
s u u m , et eripuit pueros suos ex igne fornacis arAsayriorum centum octoginta quinque millia. Et
dentis. Tunc rex constituit eos principes, et mac u m mane surrexissent, invenerunt corpora morximo eos bonore affecit cum propheta Daniele
tua. Et d u m averteretur ct fugeret Dei hostis AssyPulchrc revera divinus oantor David p s a l l i t : C a rius Sennacherib, eum interemerunt duo filii ejus
strametabitur angelus Domini i n circuitu t i m e n 81
8 5
graviterin gladio, cum permansissetnulla ductus

pcpnitentia . Cujus autem fuit boc stupendum
pra3c)arumque et admirabile facinus et potentia ?
nonne omnium regis Domini Sabaotb principis cop i a r u m Michael, q u i non visus duxit exercitum, et
adversarios temporis momento sine gladio aperte
concidit, i n a u x i l i u m et custodiam suorum, q u i
spem suam collocarunt i n Deum v i v u m ultionum,
et qui solus poteet servare ?
XIX. Sed ingrati Juda3i, et stulti, et increduli,
et ignari, q u i plurimorum divinorum beneficiorum
fuerunt immemores, post m a n u angeli bostium i l 8 i
11 Reg. xu, 13.

IV Reg. xviii, 28-33.
1 g e q q . P s a l . x x x n i , S.
31
8 6
t i u m eum, et liberabit eos

XXI. Simile autem rursus miraculum osteodit
Deus admirabilium, per g l o r i o s u m arcbangrium
suum Michaelem, i n famulo quoque suo Daniele,
injecto i n lacum leonum. Nam postqnam regnarunt reges alii a Nabucbodonosor, diligebatur ab
o m n i b u s s a p i e n t i s s i m u s Daniel, u t q u i ex Deo s o m n i a conjiceret. Babylonii autem i n v i d i a moti, i n surrexerunt eo t e m p o r e a d v e r s u s C y r u m , q u i t u n c
apud e o s r c g D a b a t , s i c u t p r i u s adversus D a r i u m , et
dicunt e i : Rex, da nobis, ut morte afflciamns
Hebraeum Danielem : quoniam Bel deum nostrum
w IV Reg. xix, 15-57
8 8
" IV Reg. XXY, 1 seqq.
Dan. m
586
DE S. MfCHAELE ARGHANGBLO.
588
contrfWt, et venerandum draeonem interfecit, et e o i m e t c a l i g a t o m n i s v i t d i c e n d i , intaeos ad altitudlnemetmultitudinem et excellentiam infinitoMeerxiotesetincantatoresnostroeoccidit.SinmiDus,

r u m e t v a r i o r u m e t omnis generis ejus miraculote interimemuset d o m u m t u a m , ut judaizantem.
r u m , et recusat omnino de iis scribere. Deficiet
C a m vere vidisset rex: q u o d e u m valde urgerent,
enim plane tempus nos ut divinua ait Apostolus,
coactu, tradiditeis Danielem. Illi autem injecerunt
e u m i n l a c u m leoaum et fuit i l l i c s e x dies.Erant
narrantes. Est enim pelagus metiri facilius, et
autem i n l a c u M p t e m \ e o n e i . Occlasit vero archanstellas numerare, q u a m m a x i m a , quee a maximo
g e l u s M i c h a d o r a l e o n a m , et non molestia affeceincorporeo quotidie i n nosfiunt, miracula. E x m a r u o t Danielem, neque attigerunt omnino corpus
gnis ergo et insignibus ejus miraculis, audebo
ejus. Cum vero venieset rexsapUmo die, ut lugepauca quffidam vobis narrare admirabilia opera.
ret Danielem i n l a c u , invenit salva quw fixerat siX X V i . Tempore Micbaelis imperatoris etTheo*
gnactiia, etlacu aperto, videt Danielem stantem
dorae ejusmatris, erat v i r q u i d a m , nomino Marrecium, et manus babentem extonias, et Deum
cianus, qui a teneris unguiculis fuerat cerifer velaudanlem,etdicentem:Benedictas es,Deus, q a i
nerandi hujus templi. Inipso enim d i v i n o et venemisisti a n g e l u m taum, et obetraxitora leonum, et
rando et pulcberrimo templo arcbangelico, omnes
m i b i n o n nocuerunt. Tanc rex cito c u m gaudio quimariagitanturomne genus morborum,etacccDeum glorificant, suitulis Danielem e l a c u illaBsum
dunt i n fide, et ex intemerata illa ejus imagine
et adoravit e u m ; Yiros autem, q u i Danielem accubibunt unguentum emaaans, statim asiequuntur,
saverant, iajecit i a lacum leonum . Non priot
qaae speratur, curationem. In boc ergo divino et
a u t e m f u e r u n t i n t d o l a c u s , q u a m eos invadentes
religioso templo assidue perseverabat pnedictus
Jeones devoranmt, et o m n i a ossa eorum, tanquam
Marcianus arcbangeli ceifer,usque ad senectiitem
i n p u l v e r e m commiQuerant. Ric ergo vir desideriocummagno amore et fide neque u n q u a m omnino
r u m D a n i e l , sanctissimum arcbangeli nomennobis opus babuerat medico, sed simul atque aliquando
ostondit, q u o d vocaretur Michael, i d est, dux Dei
incidisset i n illum m o r b u m , protinus procidebat
exerritui, u t q u i hoc m y sterium acceperit ab alio
in dicto templo ductoris o r d i n u m Michaelit breangcto.
vique sanus redlbat i n d o m u m suam propter toX X I L Porro r e r o Habacuc quoque propheta erat
tam euam i n e u m affectionem,
i n J u d e a . l p s e a u t e m coxerat pulmentum et panes
XXVII.Gum eum ergo aliquando gravis m o r b u t
intinxerat ad natrimentum, et ibat ut i d ferret
et plane desperatus invasisset, jacult i n inferiori
suis messoribu. Angelus Domini apprehendit verparte templi arcbangeli aliquot dies c u m stabili et
ticem flabaeac et impetu suispiritus eumportavit
f i r m a i n e u m fiducia. C u m p l u r i m i autem a m i c i et
a Judma fiabylonem c u m lentis alimento; et intulit ^ medici a d eumcongregarentur, et dicerent alii a l i a ,
i p s a m arcbaogelus i n l a c u m leonum, non solutis
quae adejus pertinebantcurationem, ipso vero ne
iUic signaculis. Gomeditque Daniel servus Domini,
eos quidem omnino de hic audire eustinente, a u etlaetataseit. Etrureus idemangelus Micbael resus est unus ex medicis facere ea, quac dicuntur
ttituit coofestim Habacuc i n l o c u m suum, n i b i l ei
fomenta, et j u s s i t i i s q u i i p s i ministrabant, ut ei
impedimenti afferens, quominus e a d e m h o r a vemederentur ante malutinum, velletan n o n . Gum
niret et eodem cibo messores suos copiose aleautem fomenta composuisset medicus, d o m u m re,
r e t . fttpe, q u a n l a est divini archangeli pernid i i l . Ulaaulem nocte Marcianus c u m a se v e l u l i
citas.
discessisset et esset in exstasi, quomodo et vir h i c
111. V a l i d i i s i m o quoque suo impetu, divino
pius narravit, et subjectum argumentum ostendit
natu,eimibter rursus alia^ assumpsitdivinumquoveritatem, omnes templi portas viditrepente aperqueprophetamEzecbielem, u t d i c i t ipse Ezecbiel
tas, et lavacrum, quod exstabat, v i r u m terribilem
i a s u a p r o p h e l i a : t E t aspexi, et ecce similitudo,
cum impetu e ccelo equitem descendisse. Gum i i
Tiri a l u m b i s suis, et inferius ignis: et a lumbis
autem ex equo descendisset i n purpureo, quod Ulic
ejus et superius tanquam visio electri. Et accepit
erat, marmore, ingressus est i n templum, a plurime a vertice i n spiritu suo i n medio cceli etterrae, D mis stipatus, taoquam praepositi veste indutus, et
et d e d u x i t me Jerusalem .
impletum est universum templum odore ineflabili.
X X I V . Qnid etiam apostolum quoque Philippum
Paulo post vero c u m accessisset ad lectum MarsimiJiter rapuit angelus Domini mei, et transtuli(
ciani, finxitse ea attrectare, q u erant i n scamno,
i n Azotum, et non vidit amplius i p s u m eunucbus
et rapere quee i n eo erant posita ad alimentum et
reginaSiEtbiopum, postquam ab eo accepit baplisusum; etcum invenissetin catino posita, quee dicta
nmm ulutarem .
sunt, fomenta, ea accepta t u l i t a d M a r c i a n u m , r o XXV. Hentem autem impellit, et m i b i a n i m u m
gans quid baec sibi vellent, et quisnam esset, q u i
excitat e x i m i a gratia et virtus divini o r d i n u m d u - ea temere fecisset i a domo sua. C u m is autem rec l o r i i supernarum potestatum, et ducit ad n a r spondissetcumlremore, dicit ille terribilis e t g l o r a n d u m u n u m solum ejus m i r a c u l u m . Vincitur
riosus duobus suie satellitibus : Tollite ea, et eun17
40
17
D a a . xiv, 1-42.
" Ibid. 33-38.
PATHOL. G R .
CXL.
Ezecb. vra, 2.
* Act. v n i , 26-39.
19
587
tes, q u a m p r i m u m perforate caput ejus, q u i me fuit velox adferendum auxilium et eum defendencontempsit, et ipsa i n id iojicite. Cumque intin
d u m , militiee principem Micbaelem.
xisset summum digiti sui i n candela, quae impenXXIX. Atque nonnulli quidem dicunt esse novem"
debat ejus admirabilium rerum effectnci imagini, eorum ordines, convenienter parabolee Servatom,
signavit caputMarciani sanctooleo i n figuram c r u qua3 dicit: Si mulier aJiqua babens deccm drachcis, et ex ecclesia egressus, cquo rursus conscenso,
mas, unam exeis perdiderit, non accensa lucerna
sublatus est a d coelum, statimque clausa3 sunt omeam quaerit, et quando eam invenerit, convocat
nesportee ecclesiee, ita ut, quomodo, v i d e r i non
amicas, d i c e n s : Gratulamini m i h i , quoniam inveni
potuerit. Marcianus autem magno timore affectus,
d r a c h m a m q u a m perdideram
Sunt autem noetanimoanxius usque a d matutinum,propter tervem ordines incorporeorum,nempe Angeli, Arcbanribilem visionem, accersit presbyterum ecclesiee,
geli, Principatus, Potestafes, Virtutes, Dominationes,
et narravit ei o m n i a . Tunc presbyter cum quaesusTbroni, Gberubim, S e r a p b i m : etdecimus ordo est
eet, quaj a medico parata fuerant, fomenta, n e c i n horcinum. Nonnulli vero dicunt nonaginta novem
venieset, Marciani quoque caput animadvertisset,
esse eorum partes: centesimam autem esse b o m i . et vidisset sanctam crucem i n eo per sanctum n i i m , convenienter parabolffi centum ovium, de
oleuui expressam, obstupefactus abiit quampri- quibus dicit Cbristus: c Si fuerint aJicui b o m i n i
m u m ad medicum, ut ei narraret omnia, et consucentum oves, et aberraverit una ex i p s i s , n o n relileret, ut ipse quoque peteret veniam ab ordinum
ctis nonaginta novem i n montes profectus, quairit
ductore Micbaele de iis, q u ipse admiseral.
eam quse errat ? et si contigerit eam invenire, de ea
magislaetatur, quamdenonaginta novem, quae noa
XXVIII. C u m autem venisset presbyter i n d o m u m
aberraverunt * . Reveraenimnos sumue, fratres,
medici, invenit illic multitudinem innumerabilem
qui male aufugimus, et aberramus super montes et
a t l u c t u m q u i nonpoterat comprimi, cognatorum
colles nefariae actionis et incredulitatis : quos oon
et amicorum ejus sociorum : q u i omnes defebant
despexit pastorbonus etbenignus, sedqueeaivit,el
repentinum, et non prius a n i m a d T e r c u m , lethalem
supra snum b u m e r u m portavit, et retulit in nume6 J u s m o r b u m , i p s u m autem jacentem i n medio
r u m gregis boni et n o n errantis.
omnium,totamque ejus faciem ustulatam, c l a m a n f
temque graviter, et magna voce ejulantem : MiseDe S. archangelo

Gabriele.
r e m i n i m e i , q u i Deum tiiuetis. Scindite, Christiani,
XXX. Laudemus ergo omnee D o m i n u m , fratres,
oaput m e u m , non fero enim dolores. Postquam
et nomen ejus simul extollamus, q u i facitmagna
Tero audivit a presbytero verba lerribilia, q u audiverat a pio Marciano, tunc intellexit medicus G et q u investigari nequeunt, gloriosaque et a d m i rabiliaquorum non est n u m e r u i , per sanctisaimum
e i e e p l a g a m d i g n a m s u a audacia,et statim acerbe
exclamavit: Ego sum causagravis bujus mem mor- Michaelem quotidie, ct olbn et nunc, et bic et
alibi, et multis et singulis. Nam etsi per alios s a n tia: sed ine tollite et abducite, et jacite i n saactos angelos innumerabiles, feeit Deus admirabiotam ffidem ejus, et si q u i d jubet ejus misericorl i u m inniimerabiliamiraculaper universumorbem
d i a , faciet i n m e i n d i g n u m suumservum. Portantes
terrte, triumtamensolumostendit divina S c r i p t u r a
autem eum, tuleruntuna cum lecto. Marcianus a u pretiosa et venerandanomina, Micbaelis et Gabrietem c u m sensisset tumultum assedit: et cum caul i s et aperte colendi Rapbaelis. Et quod sanctissam rescivisset, seipsum consideravit, et inventus
simus quidem Micbael feceritbflec o m n i a , quae sunt
est onmino saaus. Tunc cito descendens de lecto
simul posita terribilia m i r a c u l a , binc patet ex
suo, Deum glorificavit, suumque defensorem et
diviois Scripturis. Divinissimus autem Gabriel
d o m i n u m et magnum medicum et miutiee princimissusfuit ab omnipotente Deo et Patre, tempore
pem Micbaelera: cursimque egressus, processit
divini et benigni i n terram deacensus, veluli q u i obviam, et sustulit medicum e leclo, et portavit
d a m p r o n u b u s Dei Verbi, a d sanctam Virginem,
e u m e u i s m a n i b u s s i m u l c a m presbytero, ct p o et Dixit: Ave gratia plena, Dominus tecum,
suit eum ante sanctam aram, miserabiliter deflentem et confitentem, ut ei esset propitius sanctus ^ et bac voce depulit antiquissimam et diuturnissim a m molestiam primae parentis Evae, etMaplevit
princeps militiee. Marcianus autem cum per se malaetitia
universum orbem t e r r . P r i u s yero slerili
nare fecisset unguentum e sacra illa imagine, unxit
caput patientis medici statimque fugatum estt. j > quoque clarissimae Anna3, quae i n borto suo obsecrabat Dominum, preedixit fore, ut ex ea nascereb u m illud tormentum, et ardentes faciei pustulae
tur
Dei parens. Quin etiam propnetaa Zacbarias i n
sunt exstinctae, et factus est sanus omnino sicut
templo suffienti ipse dixit fore, ut i a eenectute
prius, glorificans Deum et sanctissimum ejus m i gigneret Pra3cursorem : quo tempore e u m etiam
litia3 principem Michaelem. Mansit vero de ceetero
fecit
obmutescere i n poenam incredulitatis . E u m medicus iile perseverans et munifice offerens i n
d o m ergo divinissimum Gabrielem vidit rursue
eodem glorioso templo arcbangelico, toto tempore
idem Zacharias i n sanctis sanctoram, cibum 6
v i t sua3 Dooiinum laudibus extollens, et eum q u l
v
4 S
Luc. xv, 8,9.
*Ibid. 4-6
Luc. l , 26-38.
* Ibid. 5-20.
589
DE S. MICHAELE ARCHANGELO.
590
coelis afferentem a d Dei matrem. E u m d e m autem

Gajmetem yiderunt etiam pastores i n ortu Christi,
ânnuntiantem eis m a g n u m gaudium et uuivcrso
m u n d o . A l i i quoque similiter plurimi boni, i n s i gnes et d i v i n i fratres, sunt ab eo in divinis i n i t i a t i
mysteriis. Namper hos duos, Michaelem, i n q u a m ,
et Gabrielem, descenditomnis datio bona et omne
b o n u m perfectum, quod desuper mitlitur i n t c r r a m
a Deo omnipoteute. Um eaim sunt duw m a x i m a e
et paris momenti lucernae Divinitatis, quoe cst
principium luminis, et est unica et t r i n a : ct quae
non ocoidunt l u m i n a r i a totius orbis teme, q u i
est nub caelo, mysteeque arcanorum, et ad futurorum introducentes mysteria.
4 S
De archangelo
Raphaele.
autem venissent a d Tigrim fluvium, sedit puer

Tobias ad lavandos pedes, etaspexit piscein exsilientem, ut euui devoraret; et exclamavit puer.
Dicit ergo ci vioe comcs angelus : Ne timeas, sed
cum tcneas audacter. Id autem c u m faclum esset,
rursus dixit e i : Disseca e u m , et cor quidem et
jecur diligenter serva i n vase, fel vero i n altero
vase. Habet eniin senex q u i d a m , a d quem proficiscimur, formosam i i l i a m babcntein spiritum
i m m u n d u m , q u i vocatur Asmodoeus. Qui propter
ejus amorem suffocavit septem viros, q u i eam desponderanl. Loquar autem ego c u m sene de COQtractu, et persuadebo ei, ut accipias liliam ejus
i a u x o r u m . Suilumiga aulem eam ex jecore et
oorde, et fugiet ab ea Asmodseus, bomines occiH dens doeraonium, i n supremas partes i E g y p t i per
me ligatum vinculis insolubilibus, et n o n repente
moricris. Et rcvertetur ipsa quoque nobiscum
cum multis facultatibus i n d o m u m tuam. Quod
etiam factum est, ut sumuiatim dicam. Tunc puer
servavit cor et jecur et fel, piscem autem comederunt.
X X X I . Inducitur autem praBclarus Raphael,

q u a n d o Tobise excaecatos oculos artiiiciose illuminaVit . Uic e a i m Tobias fuerat abductus captivus in p r i m a Hebraeorum captivitate Niaive. C u m
autem esset pius justus, convenienter legi, eor u m q u i erant sui generis, morientium i n captiviXXXIII. C u m autem venissent, et alacriter
tate corpora clam sepeliebat, q u i contemptui h a accepti essent a sene Raguele, et verba movissent
bebantur, etnonsepebebantur. Quodain autemdie
de contractu, nolebat seaex, timens maxime p r o cumreversus esset exboc pio opere, deposuissetque
pterca quod esset ei propinquus genere, et ostenligoaem et b i p a l i u m , dormiit e x t r a d o m u m suam,
debat eis sepulcra septein virorum. Tandem autem
propterea quod ipse esset pollutus, convenienler
persuasus cum celebrasset nuptias, et eum aspel e g i , qoffi d i x i t : Quicunque tetigerit mortuum,
xisset v i r u m , quomodo ei suggesserat ejus v i
i m m u n d u s e r i t usque ad m a t u t i n u u i I l l a a u t e m
couies, Deo magnas egit gratias, et eam dedit
nocte caHdum excremeutum in ejus oculos demisit
passer,et statim fuit excrecatus. Nequaquam vero Q scnex uxoreui Tobiae, et d i m i d i u m suorum bon o r u m , etmisit eos cuui magno gaudio. Ipsis vero
blasphemiis incessens, perpetuo agcbat gratias
reversis, et simul cum ca ancillis et famulis et infiDeo, qui i d permiserat. Post baac autem c u m acnitapecunia acceplo etiam a Gabelo deposito, c u a i
cersivisset Tobias u l i u m s u u m , dixit e i : Ecce
vftnissent prope d o m u m TobiaB, canis loco agnito
ergo, ut vides, fili et ccecus ct senex iactus s u m
procurrens, ingressus est d o m u m , et complexus
propter multitudinem meorum peccatorum. Age
pedes Tobiae, ei blandie]>atur. IUe autem c u m ex
ergo, mittam te ad Gabelum cognatum meum.
Deposui enim apud eum ante captivitatem aliquot
eo cognovisset adventum filii, surrexit propere,
auri taleata : et affer ea a d sustentaudas meas
et ivit ei obviam, et h i c et illic oflfendebatur a d
caJamitates. Sed viam, fili, nescis, quoniam est
parietem non videns. Vi vero comes dicitTobi
magna. Inveniamus autem hominem, q u i sciat
Accipe fel piscis, et c u m i n foribus occurreris
v i a m . timeatem Deum, et c u m eo conveniamus
patri tuo, priusquam ipse te amplectatur, unge
de j u s l a mercede. Qui tibi sit comes post Deum
oculos ejus, et statim ascipiet. Quod cumfactum
et te rursus reducat ad meos obscuratos oculos
esset et protinus visum rccepisset, steterunt obsillaesum et lsetum. Gum autem talis homo ab eis
tupefacti. Deum laudantes propter omnia bona,
qucererentur, accessit ab eos divinus archangelus
quae eis fecerat. Volentibus autem ipsis magnae
R a p b a e l b u m a n a specie, pras se ferens se velle ^ referre gratias viae coiniti, q u i existimabatup
c o n d u c i mercedula, et dicit e i s : Paciscioiini
mercenarius, etprompto et aJacri animo ei dare
m e c u m , ut par est, et ergo ipsuin concervabo
dimidium pecunirequam attulerant, se eis aperuit
post Deum. Recte enim scio et locum, et coarchangelus D o m i n i , e t d i x i t : Ego sum Raphael,
g n a t u m tuum Gabclum, et ejus uxorem, et filiam
unus ex septem archangelis, q u i Deo offerunt
ejus.
preces justorum : et neque comedi, neque bib^
XXXIl. Cum i i ergo sic conveaissent, et acceetiaixisi vos putaretis. Domino vero perpetuo agite
pisset puerum angelus, q u i videbatur mercede
gratiae, et semper ei confitemini, quod magnificonductus, c u m plurimis votis ex senis manibus,
cavit misericordiam suam super vos. QUAB c u m
ambulaverunt sine labore multos dies. Eos vero
dixisset, statim fuit sublatus ab eorum oculis. Hoc
consecutus est canis quoque e d o m o . G u m ipsi
ergo solum dixit Scriptura fecisse Raphaelem,
4 t
L u c . n , 9-12. " Tob. x i , 14, 15. Levit. x i , 39.
MANUEL GHARITOPULUS PATRIARCHA CP.

quod fuit optimum et m a x i m u m m i r a c u l u m . Dicit assequentur trophaea Yictori. Per ie ducei exerautem se u n u m ex septem arcbangelis, quoniam
citus Cbristiani p o p u l i , vincunt et dedfeofaa
omnium ordinum superccelestium, etquseintelbgen- afficiunt pbalanges gentium infidelium. Per te
tia apprehenduntur, classium et coetuum duces
o m n i s g r a t i a iUuminans, et prodictio, et sapiensunt et principes * , sicut dictum est superius.
tia, et yirtus ut est fidelibus hominibus. De ceetero
XXXI V.Celebremus autem nos hlc quoque sincore,
ut qui h a b e a s e t i a m quod potes, da etiam viciasim
ut debemus, sacrosancte e l a Deo collecte ccetus,
erentum p e t i t i o a u m . Protege semper et conserra
vitam nostram pennia tuis arcbangebcis, et noi
latura et illustrem et admir&bilem d i e m festum orlibera ab omni nocumento. Cura aftectiones eorum
d i n u m ductoris Micbaelis, q u i animas et corpora
qui ffigrotant. Fac ut in auram eranescant, et
beneficio afficit: et ei offeramus dona accepta et
dissolvantur spiritui eortim qui probris insultant
digna, et pios ei bymnos perpetuo n o n cessemus
et i D j u r i i e . Adhuc magii deprime et dejice elatum
psallere, ut ipse quoque moveat vebementiores
et gloriosum supercQiom et m a g o i l o q u e D t i a m
intercessiones ad communem Dominum el Creatoperversi et Dei hostis, et bominibus iuteeU Sar e m , ut nobis det veniam, q u i multipliciuin pec
tanae, et fac ut ceesent et odose nddantur imcalorum bumana imbecilbtate circumdati sumus
et miseria. A d eum crgo clamemus et dicamus : B probao ejus macbinationea. Depelle demonum
Benigne minisler benigni Domini, q u i i n myste- insidias, quw adversue nos structo sunt. Evelle,
quae ab inimico sata sunt zizania in agro Bcclesi.
riis iniuas, Micbael princeps militiae, assiduis
Porga veri Patris familias et Domini eementem.
tuls apud Regem gloriee intercessionibus, omnes
Oppugna, et ignominia affice, et diesohe costos
tuos laudatores et fideles tuos famulos, c u m per
eorum qui male eenUunt, et sunt impiL Noi perp&nitentiam, ut mebores evadant, deduxeris, et
petuo confirma et corrobora intercesskraum tuaut sanctos decet vivant, erudieris, illic colloca
i n stationejustorum.Te enim omnis ccetus Christia- rum defensionibus ad boc, ut eitra impedimeatam
faciamus Dominicam et divinam volnnUfriro: ut
n o r u m , post Deum et intemeratam ejus Matrem,
pertuam providentiam etdefeneionemdignihabW,
patronum babemus m a x i m u m et salutis defensoqui vitam agamus in veritate et juatitia, asaaquar e m . Te nostri auxllii a r m a T a l i d i s s i m a et masnia
mur tema Cbristi bona in regno coalorum, graadversus omnes bosles, tam q u i iii intelligenliam
tia et misericordia Domini nostri Jetu ChritU, eoi
cadunt, q u a m q u i sub sensum, opponimus. Te
gloria et potentia in mcula mctdorum. Amen.
nostre defensionie divinam et evidentissimam
8
circumferimus gloriationem. Per te fideles reges

4 8
Tob.*
ANNO DOMINI MCGXL
MANUELIS GHARITOPULI
CP. PATRIARCILE
SOLUTIONES QUARUMDAM QtLESTIONUM,
DE JURE PATRONATUS
DE TRANSLATIONE EPISCOPORUM.
Yide tom. CXIX, col. 807-815.
ANNO DOMINI MGGXL
GERMANUS
II
PATRIARCHA CONSTANTINOPOLITANUS
NOTITIA
(Leqaien Oriens Christianus, tom. I.)
M a n u d i tucoes&it G e n n a n u s l l , eapientissimus sanctissimusque vir, Cailisto, imo et Acropolita3 cap.42

attisqpe Qrmds, Anaplo Proponditis oriundus, piscatoris, ut ferebatur, filius; q u i , c u m Magnae Ecclesj< d i a o o n u * esset, Gonstantinopoli expugnata, i n Acbyren monasterium S. Georgii Paneumorphi sec e t M M i . A n n e 1232, mensis Aagusti die eexta, indiclione v, acceptis litteris Manuelis Ducae, F.piri et
Thessalia prinoipie, t y n o d u m habuit aliquot metropolitarum, Christopbori scUicet Ancyrae Galati,
laannit Nkomedias, Nioolai Amastridis, Basilii Serrarum, Agapeti Lupadii et Melitopolis, Leonis Prusas.
ftieepbon Pontoheraole, Leonis Pompeiopolis, Basilii Preeconnesi, Georgii D i d y m o t b i c i ; cujus synodi
g a s t a k i d i c a n t i i r a L a m t o c i o e x c o d . Ceesareo Graaco 241, a t q u e a d Manuelem Ducatn ab eadelegatus
dioitnr Qnistopborus Ancyranus. Germano patriarchatum gerenle, Joanne Batatzi i m p . , anno 1231, die
2$ ApHfiaooncibum N y m p b a i i n Bithynia habitum est, propter nuntios quatuor Romani papoe Gregorii
IX, q m Eecfesi onionisrestituendaagratia advenerant; quoruni duo ex ordine Prffidicatorum, duo alii
ex Miftoram e r a n t : cujus synodi acta Greeca Latinaque exstant. Concilii nullus qui sperabatur exitus
f o i t ; Gregorio tamen papae Germanus patriarcba epistolam dedit.Nicepborus Callistus addit, Gcrmanum
contn Latinos scripsisse; ejusqae profecto opuscula aliquot exstant, jejuna prorsus etinficeta, ut fere
nullnm a l i a d G r a c o r u m deterius prodierit. orti proximus monasticum institutum resumpsit, accito sibi
ueorgiimaauM oomine ; cumque Ecclesiee suae annos decem et octo prafuisset, vitam morte commatait. Onupbrias i n Ghronico sex menses addit, eumque obiisse censetanno 1240. Epbrsemius, quem Leo
A l l a i i u a l a u d a t l i b . n Deconsem. cap. 14,insuapatriarcharum G P . Gbronologia, q u a m versibus politicis
composuit, h u n c inter sanctos pontifices ascriptum tradit,quem proinde i n tribus catalogis abesse per.
miram est.
GERMANI II SGRIPTA.
( E x F a b r i c i i Bibliotbeca Greeca ed. Harles tom. XI.)
Scripta
inedita.
I. De proeessione Spiritus sancti adversus Latinos. Incipit: * h \ , ]. Collegit auctoritates Patrum etiam Latinorum, Graecis tamen verbis expressas,
teste eodem Allauo II, 14 pag. 712. Libro contra Latinos, responsione 10 (), citatur a Nic. Conineno
p . $ M Protnot. mystagog.(b) Ex epistola adpatriarcham
CpoL Latinum (Nicolaum) AUatius 300, 568,
II. De azymis ad Tbeodorum Studitam juniorem, scriptum inficetum prorsus et insciti plenum,
$
(a) S . De Ecclesics Orientaliset Occidentalis consensione, c u j u s l o c u m repetiit L a m b e c III, p. 312

sq. HARL.
(b) VindoboQ. i n cod. Gaesar. LXIV, D . 27, est
synopsis testimoniorum S. Scripturae et SS. Patrum
c o n t r a L a t i n o r u m b e r e s e s eterrores deprocessione
Spiritus sancti, azymis et baptismate ex Germani.

patriarch(BCPolitani,Niceceresidentisresponsione
ad epistolam papm Gregorii IX. V. Lamoec. III,
pag. 318 sqq. ed. Kollar. Paris. in bibl. p u b l . cod.
MCCLXVII, u. 2. Gonf. Oudin De script. eccles., III,
p. 5 6 . sqq. HARL.
595
GERMANUS CP. PATRIARCHA.
596
judice Stephano de A l t i m u r a Ponticensi i n Panoplia contra schisma Greecorum p. 338. FABR. E x s l a f i u ^

cod. Vindob. Cees. modo lauda^to, et Paris, i n bibl. p u b l . cod. MCCXV, n . 3, IJARL.
III. Depurgatorio, et IV. De tribns modis administrandi
baptisma. Allatius I. c. pag. 712.
V. IZomtZia? plureset Catccheses, c u m epistola a d Nicolaum grammaticum, servatae i n codice Coisliniano, cujus notitiam ex eruditiss. Mootfaucooicatalogo pag. 391 hic apponere n o n gravabor. t Codex
CCLXXVIII, olim CCCLXIII, bombycinus, xiv ciroiter saecub, foliorum 236. Saocti Germani patriarch
GP. Sermones ethomiliae.
t Fol. 4. S. Germani archiep. CP. Sermones. Primus i n ordinatione e j u s i n patriarcham C P . i n i t . :
'
. FABR. Hic et sequens aliique sermones quatuor, nec n o n epist. a d
populum Cpol. postquam episcopus factus esset, et epistola ad Nicolattm grammiticum, q u i a d p a r i e s
Musulmanorum transierat, et scripta ignominiosa contra ortbodoxam fidem valgaverat, postea vero ad
sanam mentem redieral, Oxon. i n cod. Barocc GXXXf. Germani s e r m o , quando archiepiscopus i p s e
consecratus esset; ejusdem sermo indictionis i u i t i o ; ejusdem homilia contraclericos avaros et paraenesis a d parentes de l i b e r i s ; homilia d e sacra synaxi, et q u o d adbuc durant miracula, denique serino i n
Aonuntiationem B. Virginis, i n TbomaB Gale cod. XLVI, f. 5880 cat. m s s . Angl. v o l n . HARL. 2)
^. Init. , *.
3) Exaltationem S. Grucis. Init,
, . 4jEpist. post ordinationem ejus. Inil. .
. 5) A d Constaotioopobtaaos, contra Bogomilos. Iinit. . [Conf. Schroeckh. l i b r . cit. tom. XX, p . 475. HARL. ] 6.) Contra eos, q u i conveniunt i n ecclesiam. Init "HJ
.
7) Gratiarum actio pro concursu p o p u l i , et contra vanitatem vitae. Init
.
8) Gratiarum actio de Sampsone, de Davide, et contra moechos.
Init. ' \
9) , e t C . Init
.10)
De misericordia et futuro judicio. Init. x a i p c w .
11) Quo SCOpo bomo COmpositUS factUS S l t , e l C . Init. , . 12) De b o no i n Ecclesia ordine, etc. Init. . 13) De eodem argumenfo.
Init.
* , ' .
14) De praeparatione ad mysteria accipienda. l a i t .
' < , . 15)
Do superhumerali s u m m i pontificis, etc. Init.
,
xai . 10) Coiltra cleriCOS i n o r d i n a t O S , etC. Init.
.
17) De amore Dei e r g a homines, etc. Init. . 1 8 ) Post
reditum ex L y d i a , et d e condemnatione haeretici Leontii. Init. .
19) Homilia . Init. .
20) c o n v e n i u i n Ecclesia,etc. Init. .
21) Quod Deus multum curet de hominibus, etc. Init.
$ .
22) Cum Ganicleus () diaconum peroussit. Inif "
, '/ . 23) D e eodem Cailicleo. Init. , ,
. 24)
A d populum, q u o d non semel per bebdomadem ad vigilias i n ecclesiam conccrrant. Init. ,
, .
25) Quod oporteat os psalmodiis sanctiflcare. Init , * . ,
.
26) In parabolam CCenie a p u d L u c a m . Init. /'/ .
27)
Gratiarum actio, quod inciderit i a raorbum i n adoraaada bac bomilia, et de inysteriis sacris. l n i t .
, . 28) Homilia Cbristi nativitatis. loit.
. 29) H o m . post festum L u m i n u m . Init. " .
30)
. Init. *, . 31) Homilia apologetica de diutumiore silentio.
, , . 32) Post nativitat m Christi et ante Lutnina. Init. .
33) primara Dominicam Jejuniorura. Init. ' , .
34) In infanticidium. Init. ; , .
35) De eodem festo. Init.
,
36) A l i a silie titulo. Init. , .
37) A l i a
sine titulo. Init. .
38) In primam Dominicam Jejuniorum. IniL '
.
39) In secundam Dominicam Jejuniorum. Init. i i o w t r t v
.
40) tertiam Dominicaui Jejuniorum. Init. .. 41) In quartam )omiaicam QuadragesimcB. Init. .
42) 1 quintam Dominicam Jejun i o r u m . Init. ' .
43) Dominicam ante nativilatera, et i n tres
pueros. * .
44) Quod non sit accedeodum a d divinos
et preestigiatores. Init ', . 45) In tertia Dominica Jejuniorum
e t i n s a a c t a m Crucem. Init. 2\ .
46) Homilia siae titulo. Init. *
*.
) , vel , vel
lyzantiois scriptoribus i s appellatur q u i caniculo, sive atramento imperatoris preerat. Vas
enim i l l u d , canicidum,
a caniculis fictitu* snstentabatur.Vidc Villoison in Anecdotis Gr.toitt*.U . p .
72. H A H L .
597
,.
c Defode setjQuntur catecheses ejusdem: P r i m catecbesis i n i t i u m : oit*n

* .
Secundae i n i t . Tertiae catechesis init. " . Quarto catechesla inft. * . Quintae init. " , . Sine titulo, init. x a i **
. Fol. 193. Epistola ad Nicolaum grammaticum, q u i i n Musulmanoram religionem se contulerat, etc. Hcec epfctola est inter p r i m a m et secundam catechesim. Init. , '
. [ u Videpaulo ante de cod. Coislin, ad n . i . H A R L . ] .
Hactenus codex Coielinianus. E x his soiae edit bomiliae quatuor, quibus asteriscum prsefixi, 3, 34,
38 et 45.
VI. Epistola ad Manuelem Ducam, despotaai E p i r i et Thessaliae, m s . i n b i b l . Cs. [Vindob.j Inc. 'Hr , , . Vite Lambecium V, . 107 () Ubi etiam
memor&t Manuelis Duc epistolam ad Germanum, ad q u a m bic respondet, et i n q u a Germanum (b)
9
Ule VOCat * .
Mandatum $eu CommonUorium synodale, traditum Christophoro, metropoliUe Ancyrano, cum is ex

synodo Niceena A . C. 1232 celebrata tanqnam legatus patriarcbalis ad Manuelem Ducam esset profecturus. Ms. i n eodem Codice Gessareo, [n. 4, pag. 227 sqq., u b i conf. not. K o l l a r u , .] eed posteriore
parte m u t i l u m . I n c i p i t : ; , [conf. Oudin. 1. C . III. . 59
sqq.
HARL.
VII. Oneirocriticon. Lambec. V, p. 237., seq. sire p. 478 ed. Kollar. Oudin. 1. c. tom. III, pag. 61
et pag. 236, illam somniorum inierpretationem i n cod. Vindobon, pertinere arbitTatur a d Nicepborum
II patriarcham Gpol. a. 1250. Sed forsaa Lambec. tutius judicat, Nicepbori oneirocrilicon esse brevius,
q u a m Germani, et ab hoc i l l u m sua videri per compendium accepisse. In Montfauc. Bibl. bibliotbecar. mss. I, pag. 708. Z>, inter codd. b i b l . Sfortianae cod. sic c i t a t u r : Germanum Gpol. scripsisse
ad?ersus eos q u i dicunt, daemones convertendo, meminit Pbotiue. H A R L .
Scripta edita.
I. Bpistola ad Gregorium IX papam R o m . de unione, quae Latine seepius prodiit iater Gregorii IX
epistolaset apad MaUheeum Paris, a d . a. 1237, c u m alia Germani id cardinales epistola; et a p u d Odor i c u m Raynaldum ad a. 1232, n . 46, et i n conciliorum tomis, cum Gregorii IX responsione d u p i i c i , ut
tom. IX Labbei, pag. 318, el tom. VII Harduin., pag. 149. Sed Harduinus primus etiam Grece dedit p.
1961 aceeptam a Micbaele Le Quien, q u i ex codice regio MMDUI descripserat. l n c i p i t : a ,
* , t v o o W o v *. A p u d eumdem Harduiaum pag. 157-162. Graece et Latine exstat defiaitio apocrisiariorum Gregorii IX ad Gernianum missa. quod Spiritus sanctus a Patre Filioque procedat & q u a liierheec i n codice Geesareo apud Lambecium III, p . 118 (c) i n s c r i b i t u r : "
T
dila:
'
In eodem codice Gaesareo subjuncta Germani responsio Grce adbuc i n e .
() S. . 225 sq. ed. Kollar. i n . cod. CCLI, n . 2
et 3, et Oudin. 1. cit. III, p. 5 8 sq. HARL.

{b) NicepborO Gregoree, ,
.
(c) Sive . 305 sq. n . 24 et 25, in cod. LXIV ed.

K o i l a r . A d d . ibid. p. 311, n. 27. Synopsis argumentorumetc. supradeioeditis Germam II scriptis
a d n . 11 c i t a t a : lafra, i n vol. XI pag. 530. ed.
vet. Schroekh. Hist. Eccl. Christ. tom. XXIX,
p a g . 414 sqq. In codd. dudbus b i b l . Sfortian
secundum Montfauc Bibl.biblloth,noss.I,pag.706.
D . E. Epistola Gregorii papae ad patriarcbaoi CPol i t a n . i a qua ioquitur ille de duplici gladio Ecclesiee, temporali etspirituali, et usu utriusque; atque
Germani, patriarchee CPol. et synodi ejus disputatio de Spiritu saacto adversus legatos sedis apoitottcffi. l b i d . II, pag. 1319 C, n . 36,papae epiat.
adpatriarcb.GPolit.ejusque ad ipsum superunione,
MaaueJe iniperatore; et n. 41-45 inder codd. Mazario. Germani epist. ad Gregorium p a p a m ; Gregorii papee ad i p s u m : Fratrum Minorum, legatorum
Komani ponlibcis, tidei editio; Germaaii c u m iis
disputatio. O x o n . i n cod. B a r o \ XCI, Germani
GPol. patriarchae epistolaad papae Romani legatum
q u i presbyteros quosdam Greecos male tractaverat,
et i n carcere detinuerat: inc. . Ibid. i n
cod. GaU. L a u d i LXXVIII, n . 18-21. (sive n . 720

cat. codd. Angliffi e t c , tom. 1.) Germani ep. a d
Gregorium p a p a m ; Gregorii papae ep. ad German u u i ; Deterininatio Fratrum Minorum f. confessio
de processione Spiritus sancti a Patre Fdioque, e t c ,
et Gerinani ac synodi, quee c u m ipso,oppositio a d versusPhraemenarios, a Gregorio papa missos reli
q u o s q u e i b i d . inter adversaria mss. Gerardi L a n gbaeai (cat. cit. pag. 268, n . 6). Germani epistola
adLatiQorumGPolipatriarcbam,greeco9sacerdotes,
ut papss i n supplicationibus memoriam facerent,
cogentem. Paris i n b i b l . p u b l . cod. G M L X X ,
n . 4, Gregorii papee fidei expositio missa a d Germ a a u m ; n . 5, Germani responsio ad i l l a m expositionem, et Gregorii ad legatos Minoritas: i b i de
processione Spiritus sancti lmprimis disputatur.
In cod. MCGLVil, n . 1, Greporii exposilio, etc. et
n . 3, Germani et synodi, cui preeerat responsum,
quo Latinorum dogma de processione Spiritua
sancti refutatur. Venetiis i n b i b l . Marc. cod.
DLXXV, Gregorii papse epislola ad Germanum, et
bujus epistola ad illum Gregorium de unione :
}
, ,
Tpny ' . Inc.
, e t C . V
cat. codd. Gr. Maro., . 303. HARL.
699
600
GERMANI C P . PATRIARCILE.
, ' *#& ( f l ^
. Banc Latine vulgavit Lucas W a d d i n g u s i n Annalibus ordiniT^
Minorum. diversam a priore Germani scripto de processione Spiritus sancti q u o d ex AU&tio
paulo ante memoravi, illiusque veluti s u m m a ac compendium. Confer A l t i m u r a m p a g . 359, 360.
Panoplix
contra schisma Grcecorum. FABR. Edita est Graece ex c o d . Geesareo Vindobon. a F r a n c . Carolo Altero, ad calcem e d i t l i b r i : , etc. V i n d o b o n . Austr. 1796, fol., p a g . 139
seq. Gregorii missa a d Germanum. In fine: . P a g . 140 seqq. sequitur Germani et synodi c u m illo responsio, f. , e t c , i n qua multa et sacrorum et ecclesiasticor u m scriptorum loca testimoniaque afferuntur. In praefat. autem pag. u seq. Alter. agit de c o d d . V i n dobonensi atque Vaticano. HARL.
II. Homilix
1) In infanies
varix.
BetUhemittCOS.
,
Incipit :
Graece ex codice Augustano edidit David HoBscbeUus interbomiVias sacras

v a r i o r u m P a t r u m , Augustee Vindel. 1586, pag. 154-181. FABR. De Germani homiliis et codd. i n b i b l o t b .
Angliee asservatis, i n quibus illee aliaque Germani scripta exatant, copiose agit Oudin. 1. c. tom. III. p a g .
61 seq. Io cod. Augustan. V i n d . secundum Reiseri indicem mss. b i b l . Augustan, pag. 8, n . 20,sunt
septem sermones Germani, arcbiep. Gpolitani: 1) In sepulturam Christi, dictus die magni S a b b a t i ; 2)
In annuntianem Marie; 3) In primam jejuniomm Dominicam, deque i m a g i n u m restitutione ; 4) In venerationem viviftcx crucis, dictus tempore j e j u r i i ; 5) De infantibus, ab Herode occisis; 6) In exaltationem sanctos Crucis; 7) In Dominicam ante Natalem Christi, deque tribus pueris infornacem
missis,
E x Germani sermonibus permultis plura collegit excerpta Macarius Cbryspcepbalus i n opere, '
inscripto, quod exstat i n c o d . Veneto GGGCLII bib). l i a r c . Vide Villoison, i n Anecdotis Grxcis, tom. ,
p . 72. l n indice a d bunc tomum, voc. Germani, oitatur fragmentam ex q u a d e m iilius oratione, i n
q u a explicatio allegorica arboris illius, i a medio paradiso p o s i t o . HARL.
.
2) In exaltationem
venerandas crucis, et contra Bogomilos. ,

. GnEC6 et Latine edidit J a cobus Gretsenis t o m . I I De cruce, p a g . 156-173. Ingolstad. 1600, 4.
3) l n vivificam cruoem, tertia Jejuniorum Dominica. ,
. I n c i p i t : . Graece et Latine apud eumdem Gretserum, pag. 294-308.
4) In ddorationem Critris, tempore medii Jejunii.
. Incipit: , . Greece et Latine a p u d enmdein Gretserum,
p . 308-311.
5) In primam Jejuniorum Dominicam, et in sanetarum imaginum restitulionem.
. Incipit: ,
Incipit : '*
Gr8Bce et Latine a p u d eumdem Greteerum, p r g . 549-565. In h a c
quoqae h o m i l i a Bogomilorum menUO pag. 552. *

, , , ; Latine exstat
etiam ex Gretseri versione i n supplemento Bibl. Patrum Morelliano Paris. 1639, tom. I, pag. 70, et i n
B i b l . P a t r u m Coloniensi a . 1618, t o m . IX, et i n Lugdunensi a . 1672, tomo X X . [ V . cat. b i b l . Leidens.
p a g . 44].
6) In Dominici
et in magnum Sabbatum.
. I n c i p i t :
. Greece et Latine vulgavit Gombefisius tom. I auctarii novi, pag. 1469, 1524. Paris. 1648
fol. Latine ex Gombefisii rersione i n tom. XX B i b l . Patrum edit L u g d . et i o Bibliotbeca Patrum conofonatoria Gombefisiana. FABR. IQ cod. antea cifato Augustano Vindel. Oxon. i n cod. Barocc. CCXLf.
Vindobonee i a cod. Ceesar. LXIV, n . 20. V. Lambec. III, p. 299, Kollar. Paris, i n b i b l . p u b L . e o d d .
DCCCLIV, n . 14, et MCLXXXVI, n . 22. HARL.
[In dedicationem templi B. Marioe, etc. Paris, i n b i b l . p u b l . c o d d . MGLXXVI, n . 42fMGLXXVII, n .
34, et MGXGIV, 11. A d d . supra, . X, pag. 285 bis. HARL.]
l n decollationem Sancti Joannis B a p t i s t * bomiliam Germani a Gombefisio ediiam Iradit prestantisaimus Gaveus, lapsus m e m o r i a : Andreas enim Cretensis, n o n Germani sermonem eo de argumento
Combeflsius publicavit. Andre euam est, non Germani Idiomelon i n Annuntiationis festum a b eodem
Caveo memoratum.
III. Epistolx
corporis sepulturam,
duae suo et synodi nomine missae ad Cyprios, eorumque archiepiscopum
( ) . ,
.].
Fratres
ordinis Minorum
Neophytum, eum
inteUige. [V. Jo. Meursii Glossar. Gr. barbar. voc.
EPISTOLAAD
CYPRIOS.
602
cogerentgK Latinie (), i l l i s subjici. Prior i n c i p i t : * altera ;

'~ xai . GTOCO et Latine edidit C o t e l e r i u s t o m . l l Mmument. Ecclesice Groscce, pag. 462 et
475,482. Paris. 1681,4, FABR. Venetiis i n cod. bibl. Marc. DLXXV epistol duae, Germani et synodi
nooaiae miss a d Cyprios, eoramqaearchiepisc. N e o p b y t u m ; it. ex Germaaiepistola, q a a m misit Nlctea
a d Patres C p o l i t V oat. codd. gr. M a r c , pag. 303. l n cod. Maaarino LXXXVII, n . 37 seqq. Germaniepist. i ) a d N e o p h y t u m ; 2) altera a d G y p r i o s ; 3 ) a d Latinorum patriarcham Cpoli, cogentem
Gracos presbytoros pap a o m e a recitare. V . Montfauc. Bibi. biblioth. m s s . , II, . 1319. HARL.
IV. Decreta tria in jure orientali E n i m a n d i Boneftdii, a. 1573, 8, apud H. Stepnanum edito libro II,
Graece p. 89 seq. et Latine p . 156 atque i a Jure Gra*co-Romano Marquardi Freberi Francof. 1596, f o l ;
Grmce et L a t p. 232 238: primum contra Joannem (b) naetropolitanum Naupacti de quibusdam epiecopalibas monasteriis, et da Tirgine quae ante pubertatem, nuptialem benedictionem acoepit: datam indictione YIII, a . 6743, boc est anno Ghristi 1235; secundum et tertium de paralauriis patriarobalium monasteriorum, a d q u e m petunare debeant [c). In his et synodi mentio et de patriarc b a l i b u s etauropegiisfactorum 27 norembr. et 8 Januar. mdictionis y, boc est anno 1232. FABR.
D e G e r m a n i scholiisin Dionys. Areopagitam v. s u p r a , vol. VII, p . 10, pag. 15 de cod. Laurent. p . 16
de c o d . Marc. et de cod. Veneto b i b l . Marc. CXLIII, confectorem catal. codd. Gr. M a r c , p. 81, atqoa
c e l . Morell. b i b l . mss. Gr. et Lat. I, p . 88 seq., q u i laudat deillis Jo. F r . Betnard. de Rubeis In dissprUminari edit. ipriue operum Areopagito, Venet 1755, fol. HARL.]
(a) Willebrandus ab 01denbur$, illorum tempo(c) Florent. i n eod. Laurent. II, n . 94, plut. V
r u r a scriptor, ia & Allatii, pag. 141 Gr&ci,
Sigillum Germani de Paralaurus patriarchalium
quidusLatimpertotamCyprum dominantur trede- monculeriorum, ad quem pertinere debeant, facetm habent epi$copo$ quarum unus est archiepistum mense Junio, r indiction. et insinuatum secrecopus. Omnes iptit Francisobediunt, tnbutum tanto sacri chartophytacii, ubi agitur de patriarchaquam servipenolventet.
libus Stauropegits. Inc.Toc
{b) Male interpres dominum Joannispro domi. Sequitur alterum ejusdem. Inc.
tlttm Joitnnm, *
V . BandlD. Cat.
,
codd. Gr. L a u r . , tom. I, p. 10. HARL.
%
Germani Epistola ad Gregorium IX papam ei ad cardinales De unione Ecclesiarum,

cum Gregorii IX responsiono duplici; Deflnitio apocrisiariorum Pontiflcis quod Spiritus sancius
a Patre Pilioque procedat asqualiter, cum Germani responso ; item acta concilii Nymph in
Bitbynia pro unione habiti: hc omaia post Regesta exstant Gregorii IX, quem vide in Patrologia Latina ad an. 1241.
GERMANI EPISTOLE
A D
C Y P R I O S .
( Joanoia Baptisto Cotelerii Monumentis Ecclesim Graca,
tom. UI)
(1)

- Germani sanctissimi patriarchce Constantinopo * * - - ^*

- ^ -*
V.
/* AM
*m * ^ AAJlfiVlM * --
leos
epistola
missa in insulam Cyprum, tam
ab , JL
ipso quam sacra synodo, cum tn ea insulasum & , ^ cv TJ

mum sacerdotiwn teneret dominus Neophytns, et

, *
cogeretur Latinis, tllis subjici.
.
i. Cyprus insula, illa percelebris, q u a m l i q u i d u m quidem ponti ostium uodequaque oiogit, ignea
vero oratorum scriptorumque labia praBdicant,
oommodo situ boaaque temporis gaudentemquasi
(1) . Est Garmanus II CP. q u i vixit

seecolo decimotertio subimperatoribus Latinis. A d
e u m pertinent Deoreta Juris Greeco-Romani p. 232,
etc. n o n rero ad i l l u m q u i aatea fuerat pontifex
Adnanopolitanus, ut dicitur i n margine, quique
est Germanus III. Patet ex p . 235, u b i notatur a a nus m u n d i 6743, q u i est Cbristi 1235. De Cypro
autem et Gypriis per illa tempora lege inter alios
W i l d e b r a n d u m ad Oldemborg IUaerarii, p. 141,
142 i n Symmictis AUatii.
*,
603
GERMANI GP. PATRIARCILE
maris uber bonis abundans, et i n loco sterili h o - j , >

tum, salsuginis solum dulcem succum fundens,
, aliam beatorum, iasulam terram lacte m a n a n t e m ;
, ,
quffi DOQ modo ex seipsa feracitatem omnem pro- * ,
fundat, sed etiam eiternis repleatur bonis, qtiot

,
quot n i m i r u m per l i q u i d u m i n eam inferuntur.
.
'. " ,
2. Haec porro ipsa Cyprus, antea felix atque
,
splendida, nonadeo exnatur donisinsigniserat,
*, '
quemadmobum j a m sermo repreesentavit, neque
,
eam quidquam e caeteris a l i u d tantum decorabat
,
quantum ipse pietatis fructus, alque Evangelii
, ,
seges, a d centuplum bonis spicis feta, quantum
lerge fluentes doctrinae latices, Scripturarumque
,
floridum pratum, et Ecclesiae fiiliorum maltitudo
,
instar omnigenarumherbarum agri; velut insulam
innovatam, u t c u m Scriptura l o q u a r , et quotidie ] , , in melius renovatam ac proficientem. Unde factum
.
est, ut i n unam m a x i m a r u m provinciarum promo, *
veretur, et ad arcbiepiscopatus eveberetur digni , '
tatem, sors eximia Cbrieti efifecla, atque per se (2),
metipsamdirecta propriumquesub pastoribus suis
*.
ordinans gregem.
' . ' [Att ]
3. Y e r u m non erat scelesti Satanee, banc absque
[Att pro ]
invidia intueri, q u i terram minatnr atque maro se
, (3)
deleturum. Scilicet armat manus barbaricas, et
. '
,
gentem inimicam excitat adversus Ecclesiam, i m o
,
beneficam; geutem, quae haec quidem dentibus
$* ,
comedit, illavero unguibus dilacerat, alia autem
, ,
pedibus conculcat, prorsusqus oainia ad disperdi , tionem vastat, juxta Danielis visionem *. Consti , .
pati enim Latini, etiam Cyprios adorti s u n t :
.
alius quidam pootus immensus et obvia queeque

inundans, conspicuo illo insulamque ambiente
,
'
impetuosior; quandoquidem conspicuus eam
, ' obtegere contendit, sed propriis terminis circumscribitur, i n semetipso flactus confringens, et , ,
,
Creatoris providentiae frenis obsecundans \
1
4. At Italorum audacia proprias transilit stationes, et fluctas iree volvit, extra terminos currit,
atque i n exteros irruit. Ljusmodi atrox tempestas
excitata est i n prwclara Cypro ; cuin q u a foedn*
serval uiare, et cicuretn se rcddit unda. Id sane
diiuvium, ad aliquod usque tempus venustiora
queeque corrupit, et i n lerram prostravit qusecunque eminebant. Mox vero et b o m i n u m corpora
attigit. Verumtamen tolerabilis erat calamitas, l i cet cssetadmodum gravis; q u o n i a m a d corpoream
spectabat noxam, et corporum perniciem, quae a d
1
Jsa. XLV, 16,
'
% ^
. "11
.
'
. -
xxrejo-
* -
Dan vn, 7 , 1 9 . Job x x x v w , 11.

8
(2) " . Hoc est .
Qua de re vide Allatium De Ecclesix

Oecidentalis
et Otnentalis perpbtua consensione, l i b . , c a p .
25, et Adnotationes Beveregianas i n canones p. 58,
59, 147.
(3) . Habuit i n animo illud
civitates habitatas, et orbem terra totum apprehendam manuquasinidum,

et quasi ova derelicta
tollam. Unde Gregorius. Nyssenus orat. SinCanticum
canticorum, p . 551 D : 0 '
. , seu potius , c u m interprete, ac ems.

Isa. X, 14 : ,
Reg. 1797, A p u d CeBsarium quaBst 121,
y n p l - .
, Et COncutiam
EPISTOLA I AD CYPRIOS.
605
*
606
breve temporis spatiam compinguntur, et solvuntur paulo post.Jam vero et res adversum animas

sese superbe extulit, conaturque rectum pietatis
. ,
sermonem concutere. Nam u n a c u m bellatoribus
^ ,
Latinis non pauci ejusdem generis sacerdotes i u
,
insulam ingressi, Ecclesias conturbarunt, et ad se
.
cuncta diviaa pertrahere petulanter nituntur.
\ " 5. Hinc legitimus et canonicus pastorum p r i ,
,
mus, beatissimus Cypriorum archiepiscopus, do ,
minus Neophytus, a sua sede pulsus est, adsciti
tius autem quidam et peregrinee linguae bomo, e
,
Latinorum geoere, i n eodem throno insidens, n o n
alia ratione se permissurum asseverat, ut nostri
'
sacrati bomines, tum episcopi, tum ceeteri, p o p u ,
l u m Romanum seu G r e c u m pascant et doceant,
* , nisi prius subjectionem i l l a m eorum subierint, et

astipulationes novo notboque pontifici gratas pree stiterint; alioquin eos omnino ex insula ejiciea' dos esse, adeo ut pastoribus et doctoribus disper'
sis, periculum sit ne Cbristi grex i n prcecipitia et
.
baratbra divagetur.
-\ "" ,
6 Atque baec quidem j a m a lougo tempore d i
vulgata fuerant, et ad aures mediocritatis nostras

pervenerant. Nuncvero religiosissimus sanctissimi
,

episcopatus Soleee i n Cypro, Leontius, et reveren
dus monasterii Apsinthiorum preepositus, sacer
,
monachus Leontius, ad nostrammissi mediocrita
tem, tum a suo batissimo archiepiscopo, tum a
,
reliquis episcopis, nencon ab omni sacro coetu,

Q ipsaque plebe, basce synodice calamitates coram

,
nostra mediocritate retulerunt ; bodieque i n me * d i u m prodentes, ex legatione quae ab illis demaa ^, data sibi fueraat prolocuti sunt. Nempe dixerunt,
' .
nequaquam aLatinis concessumesse dominoNeo"
pbylo archiepisco])o ut illo modo i n insula mane
ret, cum alter ille eorum arcbiepiscopus nullate *
nus alium sustineret audire arcbiepiscopum. Unde

.
penitus eum expulerunt, Et nunc per Orientis
[f,
] .
plagas oberrat.
itri
***
(4)
.
4
7. Addiderunt legati, quod episcopos ipsos cav

terosque sacri ordinis ad subjectioaem, L a t i n o
D r u m pontifex cogit, atque ea conditione pollicetur
se iis permissurum habere episcopatus suos, sa
craqueobire m i i n i a . T u m obsecraverunt, u l i a
nobis et sacra fraternitate discerent quid agend u m esset. Aiebantquippe, cunctorum Cypriorum
animas per suam linguam adesse, et mediocritatis
nostrae genua amplecti, suppliciterque orare ut
salutis eorum curam suscipiamus, nec regionem
adeo amplam et populosam patrocinio destitatam
relinquamus, ita ut esuriat et sitim patiatur, n o n
defectu cibi et potus, sed audiendl verbum D e i .
4
Amos , 1 1 ,
(4) . Fames spiritalis, de q u a

expono locum obscurum Leonis imperatoris orat.
6 A u c . Combef. I, c.
,
1690, D :
Td est : cibum esurienti

quifame penclitaris,et
pane illo qui de cxlo descendit nutriris. Sic idem Augustus orat. ult. c. 1 7 4 3 .
A. de Maria.
.
607
6EB|IAfU U CP. PAiyiAflCHJg
8 Ista cum episcopus oraret supplex, et abbai 4

obseeraret^rem mediocritas nostra una cum aaera
frateroitate deliberandam proposuit. Viromque
est duplex utrinque imminere periculum, et casum ex utraque parte procipitom. Tantum enim
populum absque pastorali patrocinio deseri, quorum sanguis per Deum manibot pastorum requirendus est , peccatam eet ingenti oensara
condemnandum : Latinoram autem voluntati cedere, et cum scbismaticii coneensionis facere foedus, dissonum yidetur acanonum rigore,alienumque ab ecclesiaticis coneuetudinibns. Erat igitur
tnceps diaceptatio, et ad altorutrum propeneio dubia. Veram postquam et mediocritas noetra et
Mcrafratornitasmultas volutayit consideraticraes,
demum censuit mediocritas nostra, ipsa speciem '
eubjectionis qoam Latani postulabant profarri ad
eynodum debere. Unde cohortata est episcopum et
abbatem, ut spiritaliter cum veritate explicareot
qnaenam illa essent q u a Latinis postularentur.
Q06
* *M&I*MTS$&&S+.
MR$
, /

. tfoxfc **
xittfovoc * . ykp

, [. (
Vel ] , nftym
iWovVea ft
Amrntxf
xai
66 xjtl 6 ^ ^
axpiCcioi ,
. * 4 , xai
Secrtpov * 9 +& xal i Itfk
,
6 [/. .]
. "OScv
*
, ,
.
1 *3$
9. Respondenint ilb tria h c Latinos inevitabi
liter reqairere: primum, manat manibus immittere, sacerdotales sacerdotalibus, noetros Latinis: *
, h hoc namque esse infestis tutam cautionem, eervilis in negotils demissionis; secundum, ut Romanqe * "*1
ad sacerdotalem bonorem prorebendas, post ele- <; ,
etionem a popularibus suis factam, sive in episco- , ,
<? 9 xi
pnm promoveatur,sive ad alitamordinationem vel
, }
ad monachaiem praefecturam assumptus faerit,
nullas omnino absque Latini notitia constitaatur 6 *

in dignitate ad se pertinente. Id porro Latinos
T p i r o v ijri *
propter torpe lucrem duntaxat expetere contestati
eunk Tertium ad heec adjecerunt, ut Grceci a suie ' pkv
quidem episcopis, cumnecesse fuerit, judicentur; * '
si quis tamen e judicatis forean voluerit ad Lati , ,
norum arcbiepiscopam provocare, tanqoam op( ' .
pressus Tidelicet, seu dericus seu laicus sit, ab
#
illo controversia discutiatur. Super his mediocri , .
tas nostra post disqwsitionem una cum (iratrum

congregatione, et inchoato definitivo decreto,
, .
necDon ea qute visa eunt declarans, hunc in mo
dum pronuntiaTit.
10. Omnes sacros canones, cunctas traditiones
diyinas, universas venerabilee piissim nostr
Ecclesi ritus amplecti et servare illeesos ao hiviolatos, jam sanximus tam manu quam lingua adbucqoe sancimus, Gbristi gratia confisi. Ita siquidem
et scripeimus et confessi 8umus,tum singulis diebua pro iis decertamus, atque oramus, ut manus
pariter et vox Jacobi patriarchee coneistant, qui
etiam antequam nasceretur a Deo dilectus est .
5
'. , ,
9 xad*
',

^
$ .
^ 1 , 6'
,
, ,
Ezech. m, 18. Rom. , 11-13.
'
ol ,
Ave, mensa qucs panem
illum novo naturamque superante moao excuUuny
et confectttm gettas; quo nutriti

qtdminwcultura
et metse fame enecabamur, e discrhnm*
ewimus.
Gen. lii, 18.
009
EPlSTOLA 1 A D CYPRIOS.
iicv
'; fi
,
yt
,
*
[f.
610
VerumUmeDubinuUainjiciturabdicatiocaDonurii,
traditionum, rituum, ipsius fidei, si quid episcopi
Cyprii ex industria et citra Eccleeiee Cbristi offensiooem potuerint exsequi, atque ex eo quod videbuntur delabi per id Ecclesias suas revera decidentes, euffulserint, liberaverintque ab aoima
perniciosa contritione quae intentatur; in hac ego
aeconomia seu dispensatione veniam dandam ar
bitror, aut ut verius dicatur in hac simulatione;
et culpae immunes reputabuntur, ut qui eo in [no*
gotio magQum Paulum patronum habeanU
11. Po3tquam igitur poc pacto pronuntiata foit

nostr mediocritatissententia,cum tunc temporis
adesset non modica Constantinopoleoe alumnorum
, , , - *I
tripliciter di?isa, nempe in clericos,
in monachos, in laicos; quorum alii jam illiuc fu>
, , gati fuerant atque odio habiti propter perfeotam
, ,
ergacoelestem Patrem cbaritatem et confessionem
, kv
qui et sudoribus laboribusque suis decorabanturi
,
*
alii rursus, taaquam ablactatum \ ad matrem re * , dierant fmatrem dico banc Constantini urbem),
, ,
adhucque anilibus et inopibus ejus ulnig confo -
T e n t u r ; bujusmodi homines corde ex igaitis zeli
,
carbonibus fervidi, ac velat igaem spirantes, acrii
, Toce uei, in nos contendebant.
, ,
12. Dicentes: Luceat lux vestra coram hominiif. , ,
bus, noa solam ex operibus, sed et jam ex ipsls
, '
verbis ; nihilqae tenebrosum aat obscurum in

veetrie decretis occultetur. Ex iis quae perpessi

.
'< kf
- G sumus, Latinorumfraudesdidicimus. Nos abunde
cum iiscoogreasi sumus, multum laboris tolerati.
,
mus, perdurantee in carceribus, a patria expolii,
in barb decus contumelia affecti; atque ex iii

,
-,
omnibus, plene illorum fallacias edocti sumus.

/ (5) '
Latini alia quidem loquuntur, alia vero in menti

bus
occulunt. Postulant ut manibus manus inji*
. , '
ciantur, nostra suis, idque omnino extra culpam
.
et reprebensionem esse asaeverant; ciun hoc nihil
,
aliud sit, quam fidei a majoribus tradito proditio,
et manuduotio ad obedientlam illorum Ecclesiee

'
exbibendam, atque ad omnia plane deliramenta.

quaB
in senili Roma osurpantar.
, '
'.
e a i
u e
' .
'
, *
} D
o*pfv.
13. Nam utpote temper in bellis versati, quique

sint plane Martii cuncti, laioi simul et sacerdotes
eorum, atque belloram instituta probe noverint, id
ipsum, tradere manus, ceaeent esse signum devictionis et omnimod servitutis: quemadmodum
in preeliis ii facere olent qal superati fuerunt
PsaJ. 'cxxx, 2.Matth. x n , 5.

(j5) *{
pm. feft intra n . 15 :
# . Dabarba decore, et de inja-
ria erga barbam, ad Willelmam Tyrium^botqae

a clamsimis Tiris citatos, adde praeipue Yitam
Stephanijunioria ia Damasceao f. 489,aum biitoricis Orieataliamque synodicaadTbeopbilum imperaior6m,de Copron7mo,necaon Vitam S. Sab
cap. ts, et Clemenlif Atexandrini ?<xdagog\m. la
oratione hiatorica de festo restitutionis imaginum,

Auct II Combef. refertur quod Tbeopbilus imparator qumtorem iniquum, grariter flagellaftim,
caputque cum barba adustum, et oblitom piee
exsilio perpetuo multaverit Teste autem Joanne
Ciunamo Historiarum lib. II, cap. 10, Niphon, ba>
reticus Bogomilas synodali, judicio condemnatue,
barba, quam ad taios ufqne protensam gttdM,
derasa, carcerem coujectus eet.
f
11
GERMANI 11 GP. PATRIARCHiti
611
Hortamur ergo ut synodicis decrctis hoc etiam

expresse inseratur, ne Ualis Gyprii manus tradant;
licet res non digna visa fuerit, cujus per sacros
canones mentio fieret. Nam nisi ita fiat, apertum
periculum est, ut mox concidat quadrangulum
firmumqueac
irreprehensibile pontificum q u i te
prwcesserunt aedificium. quod illi permullis sudoridus longisque operum laboribus construxerunt,
quotidie suis nos firmantes monitis, et super apostolorum fundamentum stabilientes, neve tentattonum fluvios ac ventos timeremus adbortati.
E t
ti
ot-
14.Quae c u m astans piissima plebs, fervido zelo

prosequeretur ad nostram mediocritatem synodo
preeHdentem,conspiciensmediocritas nostra, quod
hic oeconomiae ratio j u v a r e t n i h i l , sed roagis fieret
tomultus; quodque n o n modo recta ipsa a d
servandam percelebrem Gyprum j a m naufragium
facientem, tenderet, d u m juxta nauticas leges,
pedem refert, velumque intinctum laxat; sed
etiam periculum esset, ne propriee navis vectores
compelleretad seditionem;et quasi ad vexationem
non sufficerent externi piratae, aperte metuendum
esset, ne ipsos inter se committeret navigationis
socios; haec ad Cyprios prolocuta est: Gbrisi os
Paulas,per os meum profert senteatiam, atque ad
interrogalionem vestram ita respondet: Rogo vos,
fratres,ut observetis eos quidissensioneset
offendicula prxterdoctrinamquam
vos didicistis, faciunt;
et declinate ab illis hujusmodi enim Christo Domino
9
serviunt,$ed8U3Snequitix;etpcr
dulces sermo-^
nes et benedictiones seducunt corda innocentium .
NoblS o m n i l l O sufflcit bflec defensio, et ad interrogationem aptissime se habet' abundeque potest i d
quod utile futurum est edocere.
,

[/1
'
'
TJ
15 . Vos autem, fratres i n Christo C y p r i i , i m i tatores sitis Constantinopolitanae Ecclesite; bujus

pastores imitentur q u i Cypri pastores sunt, serm o n u m fistula indesinenter insufllantes, et alliCientes c a n t i c i s a d h o r t a t o r i i s et s a l u t a r i b u s . Cyprii
greges' Constantinopoleos pecora oemulentur Hsec
quippe longo intervallo a pastoribus dissita, cuui
immanibus lupis cominunem pastum babentia, capillatum barbse ornamentum detonsa, et carnibus
concisa, fidei sigillum ab insidiis tutum servarunt,
luposque frustra hiantes arguerunt. Quod si ex iis
nonnulli, perpauci numero, alicujus scabiei, vel
etiam rabiosi morsus participes fuerint, verum ad
resinam in Galaad
et ad spiritales hujusce loci
medicos accurrerunt; per quos et ad pristinam
redierunt sanitatem, non minorcm ac illeesi i n v u l neratique laudem ipsi quoque consecuti, ob suae
infirmitatisagnitionem, etquod velociter medelam
qusesierint.
10
R o m . , 1 7 , 1 8 ,
1 0
Jerem. vm, 22.
i i . ' , ,

, .
[.
*.
[.
] '
EPISTOLA II A D CYPRIOS ,
613
'.
\ ,
'
614
16. ltaqae sic etiam contigerit, ut pastores C y prii, cum lupis congressi, et pro ovilibus suis pugnantes, eorumque salutis curam gerentes, n o n n i h i l labascant, paulumque cedant, quod absit,
hortamur eos, ne statim i n desperationem incidant, neve salutis spem abjiciant, neque iniquitatem iaiquitati adjungant, et i n deterius progressum apprehendant, misceantur c u m gentibus,
earumque discanl opera ; sed confestim a lapsu
erigant sese, et ad medicum recurrant. Atque b c
quidem a d bunc m o d u m .
. ' .
17. Caeterum quod spectat a d d u o a b a c a p i t a ,

videlicet, ne citra Latinorum notitiam q u i l i b e t i a
congrua sibi dignitate spiritali constituatur, et ne
,
Romani sive clerici sive laici probibeantur a d L a ' ,
, , I tinos appellare, i o contentionibus vebementiorum

negotiorum, s i putaverint sea gentis suee judicibus

iDJuria affici; ea nostrae mediocritati videntur i n $ ,
differentia, aperteque ob solam turpis lucri con>

parationem a Latinis requisita. Non parvus enim
.
illis inde quaegtus exbibetur. Atque mediociitas
,
nostra boc Cypriorum pastoribus consilium dat,
, ut i n quibuscunque Lalini pervicaces contentiosi
que apparebunt, cupiditate captur ac emolumenti,
, , in iis cedant, nec ipsis obluctentur. Est quippe
9. '
res laude digna, corporali dctrimento l u c r u m
* animee comparare ; qucmadmodum c u m areis
. " , compensareaurea. Forsitan enim postquammanus
,

pecuniisrepleverint.eosabsolventapetitaraanuum
traditione; Ulorumquemanibuspondere depressis,

, ( ; hisce licebit sanctas maDus elevare a d Ocum, et
,
absque uilo astu et prejudicio sacra celebrare
,
mysteria.
\
'
.
' .
[Afl-
] ,
[/", ]
, -
18. U t a deeumpta e diurnis synodorum adnotationibus, et per subscriptionem eigillumque reverendissimi sanctiesimee Dei magnae Ecclesi cbartopbylacis Tbeodori Stilbe confirmata, data sunt
mense et indictione supra scriptis, anno 6731.
[/". ]
[Christi
1223].
Ejusdem

.
\
xicv.
" ,

'
, '

,
. ,
1 1
Matth. x v i , 18.
" Joan, x v , 20.
sanctissimi domini Germani epistola secunda ad Cyprios.
1. Cbristianissimi viri et pietatis amantes, quotquot C y p r u m percelebrein insulam inbabitatis,

Romani et S y r i , cuncti ortbodoxiae amatores, accurati fidei nobis a Patribus tradit custodes, s u per q u a m omnipotens Dei et Patris bracbium
Christus, Ecclesiam suam eedificavit, et porUe i n feri non preevalebunt adversus e a m . Quanto enim
magis ipsa oppugnata fuerit, eo plus corroboratur,
per Cbristi imitationem sese efferensJpsius quippe
verissimus est senuo, quo ita a i t : Si me persecuti
sunt, et vos persequentur; si sermonem meum s&rvaverunt; et vestrum seruabunt .
Igitur, fratree.
1 1
,f
615
GERHANI II C P . P A T R I A R C H i E .
Gaudete in Domino $emper; et Uerum dieo, gau- i * , dete

Dei frater Jacobus cum Paulo coeli aicen, . '*
sore charitatem vestram ad spirituales agones

perungant atque inciteot. Jacobus quidem cum dicit: Omnegaudium existimale, fratres mei, cum , tn tentationnes varias incideritis " Hic vero, dum
, , , Hbenter gloriatur in infirmitalibus suis, et sibi In , * t
tribulationibus complacet .
, u
. Ego certe minimus et inutili inter pontiflces,

beatum me censui in infirmitatibus, quod ad
pulum obedientissimum et ad aurea audientium
locutus fuerim. Neque enim cecidit super petraoa
semen verbi nostri , neque in aquis scripsimus,
neque doctrinaeretia frustra laxavimus ; sed seminavimus potius in terra booa et spicis ferace,
scripsimus autem In cordibus illuminatis ac puris,
mota lingua noelra Inatar calami scribs illius de
quo in Psalmis ; camque ia Verbo Christi demisiesemus rete, cepimus vos ad obedientiam fidei,
et Christo obtulimus opsonium coelesti ejus mensa
dignum. Unde et laatitia affecti ob primam capturam, ipeosque nos beatos rati quod propositum
eucceseiseet, rursus ia Cbristi nomine linguam
veltrt vemculum ad doctrinam demittimus.
17
1 8
'
'
* '
; ,
. " $
,

3. Nequaquam vos latet, homines litterarom disciplinarumque studiosissimos, quod qui a principlo exstiterunt Deiferi et divini praecones Patres
nostri, Spiritu divino moti, et apostolica dogmata
eeculi, cuncta quee ad catholicam Ecclesiam spectant, in funiculo spiritalis distribulionis ordinaverintac determinaverint, juxta Dei inspirationem, variisque Ecclesiarum determinationibus,
septa circumposuerint, atque slngulas ubique
prtvincias circumTallaverint ad cautionem, ne
ambitiosi et arrogantes facile a soia ad alienas irr
silirent ; eed Teriti macerias terribilissimarum
excommunicationum atquea Deo alienationum,
excolerent singuli spartam sibi designatam, propriaque sorte ac heereditate accommodata essent
oontenti.
4. Sed, mea errata 1 inexplebilem ambitionein 1 quee omnem modo canonicam disciplinam
abjecit, omnemque Cbristianam institutionem
evertere connititur, imo vero et adversus ipsum
Ecclesi caput quod est Cbristus, confidenter desibt, neque atimulos formidat, quos olim Saulo
comminatus est Cbristue, dicens ad eum :Durum
est tibi contra stimulos calcitrare
'.
, f
,
'
,
.
'. '
'
1 ) -
; I
,
,
xot
-
, , ^ ,
) .
tt. Novimus enim ouncti qui Cbristiano intincti

fuimus baptUmo, quod unus estmagister et ductor
noster, Cnristus, ipseque est omnium per orbem
Cbristianorum caput; universi autem pontificali
honorati dignitate, fratres sumus et membra cor* Pbilipp. . 4.
" A c t . ix, 6.
1 4
iac, , 2. II Cor. ,
'.
10. Luc. vu, 5.
U c , , 6.
1 1
Ptal. xur, t .
617
fiPISTOLA
AD CYPRIOS
618
poris Gbristi. Yeritas quidem i t a habet; testaturque ipse Christus, q u i est ipsa veritas, D e c n o n
qui eum ipsi viderunt, et fuerunt ejus minislri .
,
Verum fastus Italicus i d non vult, neque sustinet
* ChristuiD caput esse et v o c a r i ; sed eum ab hoc o r , '
dine ejiciens, senioris Romae pontifici i l l u m l a r g i
.
'
tur ; tum quioarii numeri patriarchatus reconflare

,
'
ac unuin exiis conficere tentat, audetque thronum
*
ilJius ponere super nubes, atque Altissimo assimi

,
lare . Nubes autem ego dico emiuentes pontifl ,
cias sedes, altasque, et i n patriarcbia destinatas ;
[ /*. ],
per quas exaltantur cuncta terrestria, volunlarium
' ' . '
mysticumque spiritualis doctrinoe imbrem susci
,
pientia. Oquantis lacrymisbeecdigna sunt, quantis
gemitibus ! quod superbiae spiritus, tenebrosus,
,
. quique maximorum delictorum auctor est, m a gnum boc bominibus refertissimum genus devi" , !
cerit.

, 0
S1
.
.
)?,
'
, (
,
.
.
,
*
-
6. P r i m u m equidfcin maximumque Italorum faciaus est interdicta illa a d fidei Symbolum addit i o ; q u o d ne aliquando tentaretur, anathemati
perpetuo eos q u i ausi essent subjecerunt oecumenicae sanctoeque synodi. Legat q u i voluerit, generalis sextae synodi canonera p r i m u m , q u i i t a a d
verbum circa finem babet: Si quis autetnex omni
bus pvcedictapietatU decretanontenet et ampleciitur, sicque opinatur et priedicat, sed iis contra adversariconutur, sit analhema.secundnmjatn
exposiium prius declaratorum sanclorum et beatorum,
Patrum decrelum ; et Christiano catalogo, ut
alienus extrudatur et excidat. Nos enim neque aliquid adjicere, neque quidquam adimere, juxln ea
quceprius definiia fuerunt, omnio siatuimus, vel
ulio modv potuimus. Et boec quidem memoratus
canon. Quod autem in omni oecumeniea synodo,
constitulis dogmatibus et canonibus consensum
per vicarios proebuerit papa illius temporis, nullus
erudilionis alumnus ignorat.
.
'.
'
'
1 0
,
-
1 1
L u c . i , 2.
'
7. J a m q u i d inde colligere est? Quod hujus

temporis veteris Romre pontifices nequaquam suscipiunt et amplectuntur eos veteris Romre pontifices, q u i temporibus vixerunt septcm generaliutn
sanctorumque c o n c i l i o r u u i ; sedsicuti nosGrascos,
ita et illos aversantur et nihili pendunt, d u m ea
non recipiunt quse ab illis synodice pronuntiata
sunt atque confirmata. Adeo ut nunc ltali sint UOVGB
fidei novique dogmatis introductores, et aliorum
inventores canonum. Quferant igitur tum aliura
Christum t u m alios apostolos. Etenim synodorum
illi Patres Numine afttati, ac Dei pnecones, nullateous i n Spiritum sanctum crediderunt, qui ex
duabus personis exsistentiam babeat, sed i i d c m
adjunxerimt Cbristo, ut i a caeteris omnibus, sio
Isa. x i v , 13, H .
PATROL. G B . G X L .
20
tlft
GERMANl CP. PATRIARCB2B
Mft
etiam i n verbis de Spiritu, quando docuit eum a , * Patre procedere

.
8. Et heec quidem vestrae c h a r i U t i compendiario
.
$
declaravi, ut intelligeretis quantum malum sit
,
subjici spiritualiter atque parere senioris Romae

epecialibus institutis: abstineo enini ab asperiore
' . dictione. Quocirca omnibus laici injungo, vobis
. "Obu
q u i catbolicre Ecclesiee genuini estis Jiberi, toto
,
pede fugere ab iis sacerdotibus q u i L a t i n o n i m
, $
obedienliae sese submiserunt: neve i n ecclesiam
(6)-
cum illis convenite, nec ullam e manibns eorura
,
suscipite benedictionem. Praestat enim, i n domi *
bns vestris Deura solitarie precari, quam in ec ,
clesia collectas c u m subjectitiis Latina sentienti* ,
bus facere. Si quis autem dictorum sacerdotum
(7). *
vita quidem honesta, decoratur, pietatemque am- ,
plectitur, i n eo vero duntaxat delinquit, quod aut

per vim aut per surreptionem succubuerit Lati
n o r u m tyrannidi quae illic ecclesias invasit, pro ,
fessusque fuerit se papam pro pontifice suo agno*
e c e r e ; n o n aliter permittatur vobiscum c o i r e i n
,
ecclesiam et sacerdotaliter operari, nisi prius

conversus, coram Latinorum archiepiscopo et epi, '
scopis ei subditis, dixerit: Non erit ad hunc m o - * '
d u m ; sed robur habeat quae ante missa fuit syno ,
d i c a segregatio. Rursusque, donec juxta i d quod

i l l a scriptura complectitur,ad divinam sacramque

synodum medioeritatemque nostram recurrerint.
.
9. Et clerici iis subjecti, quotquot nostree a d '. ' , haerent Ecclesite, voluntque fidem a Patribus tra- Q ,
ditam retinere, non subdentur pontiticibus suis
, qui praestiterint obedientiam ; neque si i i , c u m
Ecclesiffi Latinee obtemperent, illos excommimi* caverint, ulla ex parte quidquam ullatenus cura } . ,
bunt. Ejusmodi quippe censura irrita est, quin

imo a d censores revertitur; quoniam et scandal o r u m conciliatores exstiterunt populo Dei, c u m

sacrorum canonum disciplinam conculcarunt, i n - ,
,
vasores et alienorum appetitores
receperunt,
, [ L
]
atque iis dederunt manus, quod est signum obe
dientiee et servitutis, licet contendant d i c e n d o :

,
Patrios mores nostros nequaquam prodidirous,
,
neque aliquid extra sacrorum canonum prisscri * .

pta peregimus ; ignari ejus quod loquuntur. Nam
sanctorum apostolorum divinorumque Patrum ^

canones segregationi subjiciunt episcopos q u i

alienas regiones i n v a d u n t ; sed et eos anatbemati
, s
Joan. , 26.
I Petr. , 15.
( 6 ) . Idem Germaitus Graecorum patriarcha C P . Epist. a d aemulum suum

patriarcbarum Latinorum CP., productus ab A l l a tlO De lib. eccles. Grsec. :
,

',
,
,

, . Ego ve-
communicationi subjeci, $i aut manu cujusquam sacerdotum, qui

propteranimimollitiemin
obedientiam et voluntatem veterisRom
delapsi
sunt, oblationem accipiant, aut una cumiis psallant ut divinorum
sacrorumque canonum et
majoribus traditamm,
consuetudinum
prodUoribus.
(7) . Micbael Balsamon i n Anaphor a cleri CP. a p u d Leooem Allatium Be EccL
Occident. et Orient. consensione l i b . i n , cap. 2 ,
ro et Graecos qui ConstantinopoU
U . 4, . .
degunt jam ex-
CONTRA BOGOMILOS
621
subuaittuni, q u i novitatem inducunt i n inculpatani Chrislianorum tideni. Atque ita quidem babet
veritas.
10. Vosvero, peculiaris plebs Cbristi, state m
fide, viriliter
agile, confortamini ;
iuordinatoe
eompescite, pietatem adulterantes redarguite;
nullum reetorum dograatum prodentes, quffi ab
origine accepistis ; o n i D e m bujusce vityRfieramnam,
omoeque detrimentum gaudiuui atque lucrunfc

rati, duminod inviolatus i n vobis conservetur
orthodoxie iidei tbesaurus ; q u e m i n fine vit
uousquisque nostrum importans, ex boo saeculo
egrediatur; nudus quideiu a cunctis mundanis
rebus, et i a boc solo tbesauro spem figens, i l l a m que optabilem vocem exspectaos audire : Fides
* salvum fedt ,* vade in pace ,* CUJUSnonddtUP termiDUS neque tinie.
.
'.
'11
>
"
62S
15
.
4
'.
TJ
.
'.
"
11. Incolumes custodiamini universi per o m n i poteutem Dei dexteram, tam Romani quam Syri,
quotquot sacra ornati estis dignitate, mentemque
servatis ab ea serviiute liberam quae ex novo o r i tur circa fidem deflexu, et quotquot iater l a i c o i
fervidi esiis ortbodoxire eemulatores.
12. Gratia Domini nostri Jesu Cbristj, et c b a r i t a i
Dei et Patris, et communicatio sancti Spiritus, stt
c u m omnibus vobis . A m e n .
, e
Mense Julio, indictione secunda.
, > .
** 1 Cor. XVI 13. Marc. , 34. II Cor. 15.
GERMANI II
CONSTANTINOPOLITANI
PATRIARCHÊ
HOMILLfi
"
(1)
venerandce crucis et
contraBogo-
milos.
(Gretser de cruce opp. t. II, p . 112)

Rursus festivitatis mystica solemnitas nobis i l luxit. Rursuspopulusmeusmysticaschoreasagitat,
et i n CODCioneill plonus gaudio h u c C O n v e n i t , COU-
exaliationem
ii) Ex codice nanuscripto reipublicse Augustan n. 66, descripsiinus quatuor orationes Gern i a a i galriarcba, tres de cruce, quartain i n p n tn&in jejuniorum Doimnicam, et iiuaginum
restitutioneui. ID eodem codice exstaat aliae ejusd a i n , ut m sepulturam Gbristi, .
(Galvinianus inlerpres apud Curopalatam vertit
Annuntiationem
evangeucam.
Satis evangelice,
n a m catbobcus vertisset: Annunliationem
D. Virginis vel cerle annuntiationem incarnationis
ChrUti.
Deinfautibus ab Herode occisis, inque principiutn

evangelistai Marci, qaamGrtece edidit Hoescheliue.
Ia Doiniaicam aale Natalem Ghristi, deque tribo*
pueris m fornacem missis. - Titulus babet
domini Germani. Usurpaat eaiiu receu
tiotes GrflBci per syncopea pro , et
pro ut et Latiua ecclesiastica moaumeula, Domnus pro Dominus. Guropalata :
Dominus palfiarcha
; '
, domiiitisAndronicu8.
Cedreaas:
GERMANI II GP. PATRIARCHÊ
623
684
fertimque congregatur, et orbem circumquaque (2) , x i

me ambiunt, ct o m n i u m oculi i a me rescipiunt,
,

scclse nomea secUe longe antiquiori ascripseruof ;
. Q u o m locumnon intelligens k y l a n d e r , n a m Massalianos ante Bogomilos iofausto sidere
ita vertit: Alarcus, qui Tetraodium
magniSabbati
natos fuisse, haud ignoravit Ctidrenus aut Harme
compievit, quodhabet Cyri
Cosmx,cumvertendum
nopulus, ut ex bis ejusdem verbis p l a n u m evadit:
s i t : ^farcus.qui
TetraodxxnnmagniSabbalicompleHa>c Bogomilorum hoeresisnonmulto
anlcnostram
vit, composilxtm domino Cosma. Est atitem is Coscetalem exorla futi. At Massalianorum hflpresis alimasMajumensis, clarusintermelodosethyninograquot saeculis ante Harinenopulum e x s l t i t quod
pbos groecos. In actis synodi octavce contra Pboipsum ex Epipbaoio, et Tbeodoreto, ncquaquam
tuimqiuecalamoexarataasservantur inbibliotbcca
fngercpotuit.Gui a d d o Glfcain ivp. AnnaUu*, qui
Ravanca, rep<?rio eodem significato,
hn;c : Cum Franci trajecissent in Asiam (quod sub
, dominus Maximxts. Et i n manuscriptis codiciAlexio ComneDO faclam), Nicceam Bitkynxos Tm*cis
bus Opertim saocti Maximi exstat Epistola
qui eamobtinebant adtmptam pro cerlopretio
ven
, ad dominum Nicanarum.
Quid
dxdwent, tuncet Bogomilorum exortafuit huere&is
quod Groeci unicam syllabam pro integra voce
auctore Basilio, qui mcdicus usurpatur.
, in compositionc tamen, ponunt. Ex quo
Salis de exortu Bogomilorum, exquidus perspimore illa in lypico S. Sabee, c. 8 : ,
cuum fit,GermanuDi nostrum diversum esscab i l l o
, , , et Turcoveteri Germano, quod hoc etiam argumento ostenGra?cia, y.jpOiooovioz.dominas
Theophanes domxnus
ditur q u i a germanus iste vixit eo tempore, quo
Cosmas, etc. A d quorum siaiilitudineni Hispanis
Uali c u m ConstantinopoJitanis imperatoribus gradon dicitur dominus. Siuailes apocopas amarunt
vissima, et iafestissima bella gereoant, ut apparet
ex aeerbo illo epiJogo, quem m bac i p s a oratione
>risci Latini, binc ccel pro ca>lum> teste Lipsio,
contra Jtalos instituit. Non potestigitur eelas bujos
i b . iv Anliq. lect. c. 5. Rudinus : Divinum domus
Germaoi ad prisca i l l a tewpora referri, s c d a d poaUisonum ctel, Famul pro Famulus apud E n n i u m ,
steriora, quious Itali cum Graecis pertinacissimede
l i b . v i n , citante iNonio v. famul. Famul
optimus
imperio d i m i c a r u n t ; de quibus bellis copiose Ghoesset. Lucret. FamtU imp? obusesset. Facul Diates, Gregoras, alii.
liivr et difficeuL Non v. eod L u c i l l . lib. v i , Facul
wopellere in iquos, plura testimonia affert Nooi us ex
Tertio, Germanus iste vixit post excitatum schisF a c u v i o , A f i a n i o . Accio, > M K i . t . mbit\uodebim a inter Grcecos et Latinos, hoc est, postquam
lis. Ennius, l i b . v i i i : debxL Aomo, citat N o n i u s v .
nalre sunt interutramquenationem qutestiooes de
Debil. patriarcbre hujus proprium noprocessione sancti Spiritus, deazymis, de jejunio,
men est. Quo nomine non pauci inducti credideet i d gcnus a l i i s , quod manifestum l i t ex oratione
runt, Germanum istum esse veterem i l l u m Gerde restitutione imaginum, ubi Germanus iste stylum
manumsanctitatc et famae celebritateclarissiuium,
aspere stringit i n Latinos ob quasdam jejuniorum
cujus i n septima synodo crebra ethonoritica inenconsuetudines, Grascis inusitatas. At saoctus Gertio, qui cum Gregorio Pontif. Maximo Iconouia- G m a n u s c o D j u n c t i s s i m e v i x i t c u m Romaao poolitice
chis fortiter et generose sese opposuit: auique
Gregorio, ut apparet ex epistolis ab utrocme ultro
tandem ob verilatis defensionem a Leone Isauro
citroque datis, nec quidquam tunc audJeoaCur de
impio imperatore de sede sua deturbatus est. Caeullo scbismate inter Graecos et Latioos, quod a d
terum isti nunquam railii suam sententiain persuaquaestionesnunc intereosdemcontroversas attinet.
serint. Nam Germanus auclor homiliarum quee i n
Fieri ergo nequit, utGermanusiste sit vetus ille
supradicto rodice Augustano exslant, vixit post exGermanus, apud Latinos seque ac Greecos looge c l a tortos Bogomilos bcereticos, ut cx bac ipsa oratione
rissimus.
liquet, qua Bogomilos accrrime refellit, et ex altera
Quis igitur Germanus iste, et quotempore v i x i t ?
pro imaginibus, quam ex eod. cod. nunc p r i m u m
Omnino Germanus auctor baruin h o m i n a r u m , ille
m lucera edimus. At Kogooiili exorti sunt sub Alcipse est cujus meminit Gregoras, Jib m Bist. 4,
xio Comneno auctore Hasilio quodam medico, ut
fol. 23, bis verbis :
docet Eutbyinius in su&Vanoplici, p. n, tit. 23, q u i

, ,
postea, cum i n impietate persisleret, jussu impe '/ PaulO
(Mlea
ratoris, rogo blaspnemias suas expiavit. Fieri ergo
ex vivis decesserat patriarcha
Germanus, vir
non potest, ut Germanus iste noster sit antiquus
prudens,qux et virtxde et doctrina vitam ornaverat.
ille Gerinanus Iconoclastarum oppugnatorinvicttis.
Successorem babuit Arsenium m o n a c b u m , u t i d e u i
ISec rcfftrt.quod Cedrenusincouipend.Hist.p. 242,
Gregoras ibidem scribit, postquam sedisset aonos
e t p . 27, ut et Constantinus Harmenop. l i b . De
vii, ut babetur i n manuscripto Gatalogo imperatohoeres. dicunt, veteres biereticos Massalianos (qui D r u m ct patriarcharum Constantinopolitanorum,
et Eucbitffi et Entbusiastfie,) appellalosesse Bogomiqui adj unctus est libello De origxnibus
Constantinol o s ; D o n enim nonien boc adepti sunt Massaliani a
politams inscripto, et sub Georgii Godini nomine
non ita pridem edito. Notat ideiu Geuebrardus i n
rimo suo ortu, cum nec ab Epiphanio, nec a
sua Chronologia \ licet Gnuphrius i a Chronico trihcodoreto, Bogomilorumnomineappellentur. Sed
buat Gcrirjauo succcssorera Methodium hoc nomine
postquam Bogomiloruin secta cxslitit, derivatum
secundum. Esse autera bunc Germanum auctorem
est boc nomen ad ipsos quoque Massalianos, co
harum bomiliarum, demonstro p r i m u m i n d c q u i a
quod secla Bogomiloram esset pars&ectce Afassaliai a bne hujus orationis, q u a m pree manibus habcnorum. et cum eorum dogmatibus majore expai te
mus,vocatimperatoreni.subquovi7ebat,Joannem,
consenliens, utinquit
ftavmenop\uu$,cxcogitatistact optat illi faustos successus contra Latinos, et
men nonnullis aliis, et aucta pcste, ut idem auctor
loquitur. Sicutergoille, qui Hussitis Lutheranorum
raedicet ejusdem contra eosdeni p n e l i a et facta
nomen tribuoret. eo quod Lutherani cum Ilussitis
croica. A l Joannes istc alius n o a est, quam Joani n non paucis capitibus conveniant; non negaret,
nes Ducas, qui capta a Latinis Gonstanlinopoli,
Hussitas ante Lutheranos exslitisse. sed nomcn rerebusque Graecorum m i r u m i n m o d u m affliotis, secentiustantuminododerivaret advcstustioresbaeredem imperii i n Asia posuit, paulatimqae res Graeticos, propter siinilitudiaeni periidiee ; ita Cedrenus
corum collapsas i n meUuarestituerecoBpit. Scribit
et Harmenopulus non negarunt Massalianos longe
quidem
antiquiores esse Bogomilis, sed q u i a Bogomili p l u r i m a dogmata a Massalianis acceperant, ideo no(2) , f o r t , .
m e n recentius, >eJ ut planiue d i c a m , recentioris
.
y
GONTRA BOGOMILOS.
625
cv
' ,
siut , ,
, '
~ ' .
'
, f,
, '
* Psal.
LXVIU,
30.
Psal. c n , 27.
.
1
bortanturque, ut dem tT/ts escam i n tempore oppor*

tuno i . Et ego oculis undique circumactis, vidensq u e i i l i o s u i e o s a d m a t r e m suam Ecclesiam colleclos. exsilio prae voluptate, et immensalsetitiacon)pleor, delectatus insigni hoc confluxu populi, q u i
insLar uodarum ferit et leniter circuuiluit sacrum
hunc scopulum, i n quem ascendi. Quia vero inope
etpauper ego, omnisque orationis copia j a m c o n sumpta est, volentemquecibum proeberefiliis meis
facultas destituit, m i r u m i n m o d u m angor, acerbusquedolor medium cor roeum occupat. Sio
pauper el dolens ego&um. , et cor meum intra me
conturbatum est ut c u m regio Psalte loquar.
Gommode autem objecerit m i b i quispiam illud
ex Isaiee propbetia dictum quod de quodam protu lit, q u i praefecturam populi refllgiebat, ppopler
eain qua laborabat inopiam et respondens ait: )n
illa die dicel: Non ero dux, non enim est in domo
mea panis, neque vestimentttm , neque enim possumus pane orationis corda bominum confirmare;
nequescite et eleganter tunicas texere novimus
ex Veteris Scripturffiquasistaminibus, qiue subster
nuntur ei, quod postea interitur Evangelio tramati
seu subtegmini, in quo illud variegatuin et deau.
ratum consistit, quoanimae nostra? verecundi contegitur, et nuditas velatur. Propterea magistratuoi
quoque initio inire cunctabar, et ministeriuru hoc
detraclabairj, totoque die moestus iacedo, et ob pe-
626
Psal. xxxvn, 11.
Isa. m , 7.
q u i d e m Nicepborus Gregoras, lib. iv, de alio Ger- G ritatem secuti, quam ego rationi, et aliorum auctornano patriarcba Consfantinopolitano,successore
ritati longe majori non injuria poslhabco.
Arsenii; sed huichomilim istae altribui nequeunt,
De Bogomilis contra quod Germanus disputat ita
quia posterioriste floruitsub Michaele Paleeologo,
Constantinus Harmenop. Jib. De hxresibus: Signiqui urbem recuperavit,et postea subeodera impeficat Bogomilhjuxta
Mysorum linguam, qui Dei
ratore patriarcbatu cessit, successore relicto Josemisevicordiam implorat. Nicelas, tom. XIX Contra
pbo monacho,testeeodemNicephoro Gregora.Dehtreses (exstat raanuscriptus in BibliothecaBavaniqae inGatalogo patriarcbaram Constantinop.
r i c a ) ;
cujus antea mentioneixi fecimus. ponitur sub J o , . ' / *
anne Duca iroperatore . G m n a . Bog Bulganus Magnu$,uide aetatc ejiis nullum ainplius d u - rorum lingua Deum vocat, miloni
vero,Miseiere,tU
binm reJinquatur.
proinde Bogomilus idem sit acmisericordiam Deiattrahens.
' estautembic preetereundus error Cedreni,
De erribus Bogomilorum haec paucis Harraenofol.375,quiGregoriumpontiiicem R o m a n u m e u m
q u i pro sacris imaginibus c:im sancto Germano puhis: Veleris et Novi Testamenii Hb?%os repudiant,
unacwnexposito
in eis Deo,quasi quiper afflatum
patnarcbaConstantinopolitano adversus Leonem
Saton scriptifuerin l; septem dnn taxat exceptis, in
l s a u r u m egregie pugnavit. vocat; cura
quorum numero ct Evangeiium est. Hos ipsos qxioque
Gregorius Germani qualis fuerit hoc n o m i n e selibrosfalso interpretaniur,
elsacrilegisexwrandis
cundus, is autem q u i a Graecis Dialogus appellatur, (ob dialogos de Vitis sanctorum Patrum Ita- D quesensibus ad ea, quce xpsis sidentur, detorquent
ignominia crucem divinam afficiunt,veluti
qua> Do a se eonscriptos, et in Grfficam linguam a ZaminnmnecaoeriiMidemquef'eve7 enliadignumillud
chariapontifice conversos) sit (iregorius Magnus,
faciunt Dorninicicorpnris aiquesanguinis; quodqui
h a c nomine primus. Qua Dialogi
appellatione
dem inhabitantium
templis awmonum
sacrificium
n o m i n a t u r itidem Gregorius Magous ab Jeremia,
appellant. Nam in omnibus sacris wdibus habitare
patriarcha Constaotinop; cap.12 ejus libri,quo de
doctrina Lutheraaomm censuram tulit : u b i Tu- daimones aiunt. Nostrwn baptisma. Joannis; suum
vei o.Serval07isessedicunt.Solam
vocant precatiobingenses deceptia Gcdreno male id accipiunt(m
nem Pater noster, ccetwas repudiant, battoloqiscbolio ad marginem) de Gregorio, q u i tempore
amnominant. Deiparosdicunt illos, quotquotapud
Leoaie Iconomachi floniit, cum accipiendum
ipsos hoc consecuti sunt, ut Spiritus sanctus in eis
sit de Gregorio Magno, cui omnes recentiores
habitet,quasiqui\erbumindoccndo
gignont. Non
G'ieci. ut Gennadius, Bessarion, Dialogl noinen
modo ver somnum, sed vigilantes etiam videre seditribuunt ut et Damascenus, seu quisquis ille
cunt Patrem, ut senemy cuiprolixa
barba sii admoauctor est Orationis pro ildelihus defunctis inter
dum: Filium eisimiLem,quirecens
primam lanugiopera Damasceniet Luitprandus episcopus Cremotiem mutet : Spiritum sanclum, instar juvenis ;cui
nensis i n legatione ad Niccphorum Pbocam, edivalde 7iudtesi?itgenie. Haec Harincnopulus dc Bogota Otbonis Magni imperaloris nomine, licet Camilorain deliriis et blasphemiis.
rolus Sigonius et aliidocti "viri Gregorium II Diaogi nomine indigitent; forsan Cedreni aucto%
27
G E R M A N I II
OP. P A T R I A R C H J E .
Duriam frequenter ingemisco.Terretenim me ter- J

ribiJisillasenteatia,qufle dicit: Esurivi, etnon dedistis mihi manducare. Nudus eram et non operuis
tisme*. Neque enira mihi os aperire fas est, et exem
plo Pauli popuium roeum admonere, et dicere:
Habentes alimcnla et guibus tegamur, his contenti
erimv*: Neque enim victum ego vobis puppeditavi.
Nihilominus, quamvis i n hac tanta inopia constitutus, utruraqueprsestare conabor, quantum vires
ferunt, ut et esurientes pascam, etnudos vestiam,
omni mea spe ex illo, q u i panis vivus est, *u.pensa
qui deccBlodescendit, mundumqueafame: animus
perdente, liberavit; q u i etipse estvestime.ntum s a lutis, et tunica laetitiae ex codestibus contexta, q u i
omnium Adami posterorum nuditatem texit. Qni-1
cuoque eoim in Ckristo baplizali sumus, Cbristum
induimus . Sedquidnam populum meum huc conTocavit? Unde ista taro insignis coneio? Qua conentione sacer iste exercitus coactus est ? A n quia
cum sceptrum ubique regnantis Regis hoc loco hodie exaltetur. sigaumque omnia tenentis imperatoris eximium i n hujus templi altari collocatum sit
et erectum, consequens est, ut et Imperatoris rai
lites et satellites circa hoc sceptrum castra ponant,
et tentoria tigant? Macte popule fidelis Gonditori.
Macte benevoleotia erga Dominum; macte et obedientia.
%
Quid igitur, egregii Gbristi milites, et electa

Dei castra ? Nura satis vobis erit huc convenisse,
nequequidquamampliuspraestabitis,quamutRegis (
sceptrum adoretis? Num et arma sumere cupitis,et
belluin inire, et tela jacere in corda inimicorum
Regisnostri? Ipsamque, quae ab illis blaspbcmatur
etcaluronisincessitur, crucem, tanquam tropaeum
contra illos erigere ? Scio vos j a m ad conflictum
properare, etquaerere, quinam sint inimiei crucis.
uttotum impetum contra illorura cobonlero dirigatis, eisque ad sanguineui resistatis, et glorificetur
i n vobis ille ; qui propter vos in gloriam crucis mo
tem subiit. Age igitur induaraus vos armis fidei,
vestramque mentemprtegnanterapietatis telisefiiciaraus, ut jaculisirapetere possitis Deo invisos ct
scelestos horaines, quos multi barbare Rogorailos
nominant. Gum enim multi sint inimici crucis, Jndeei, Agareni, et alii, omnes tamen istosabominatione et irapietate longe superant Boffoiuili, quos
maoifestum est esse os diaboli, et prtecursores
Antichristi, etejusjarainstantis prwsentim perspici?osprmcones, etconsummatioDisinundinon d u biosindices. Nec sine teste boc dico. Ilabeo enini
P a u l u m m i h i consenlientem, dnnj ita scribit;
novissimis temporibus discedent quidnm fide.atten
denie* spiritibus erroris, et doctrinis dsemonnm.in
hypocrisi loqnentium mendacmm ei cauteriatam ha
bentium suam conscientiam; prohibentium nubere*
nbstinere cibis,quos Deus
creavitadpercipiendum
Mattb. x x v , 42, 43. ' I Thim. , 8.
,
,
uoi

"
*/
O-Jx
.

,
; ,

-pai
. "
"
?.
? ;
; * ,
'
-.
/,
* .

,
;
'

^ ,
.
'
Galat. i u , 27.
"
, '
'
, '
'
630
CONTRA BOGOMILOS
f$
cum gratiarum
actione fidelibu* et iis qui cognoverunt veritatem. QuiaomniscreaturaDei
bona est et
, nihil rejicicndum,
quod eum gratiarum
actione per
, cipitur*. Hreccumannuntientjam desertores fidei,
' et cultores spirituum erroris, et deemonum doctri . " ,
nis attendentes p l a a u m faciunt, tempora, quae P a u '
lus novissima vocat, esse i l l a i p s a , q u i b u s i s l i adeo
.
scelestam et plenam impietate doctrinam effutiunt.

-
, , '
<
)*
Ideua ApostolushffiCquoquemonet in secunda a d

Thessalonicenses Epistola :iVe#imt;os seducat aUo
modo,quoniam
nisivenerit
discessioprimumetreve-
latusfuerithomopeccaii:filiusperditionis quiad-'
y
versaturelextollilurfsuperomnequoddiciiurDeu39
aut quod colitur,
ita ulintemplo
Dei sedeat,
osten-
dens se, tanquam sit Deus . De quibus igitur dixit,
nisi venerit discessio primum ? De ipsis, ut puto,

, . , , * Bogomilis. De quibus et ad Timotheum scribens
;
,
dixerat. ut supra j a m v i d i m u s , fore ut q u i d a m a
, ,
fide debcerent. Quod autem legitimas nuptias p r o , ,
bibeant, quodque o m n i a esculenta immunditi
. "
damnent et quod diabolici plane Bogoraili diabo ,
l u m tanquam Deum aanuntient, eique hujusaspe ,
ctabilis m u n d i effectionem a s c r i b a n t , quivis ipsie
,
i d affiniiantibus et profttentibus intelligere potest?

sed,o tuam Cbriste patientiam! loaganimitatem
,
.
quae omnem cogitationem excedit! Uoice et veris ' ,
!
simecreatoreteffector omaiscreaturse aspectabilie

! ' ^ et ioaspectabilis, cur tales blaspbemias sustines?

,
Cur adhuc fulmina cobibes, tersamque contiaes,
,
neque illa i n hoec tam nefanda capita vibras, neque

hanc aperis, etdetrudis scelestos istos, q u i fideli
,
servo tuo Moysi audacius obsistunt, q u a m Datban
,

e t A b i r o n c u m suis? Et tubonorans famulum t u u m ,

,

biatu terrre istos cootegis. Alienum ignem filii A a ' .
r o n altari mferunt, et ecce superne i n ultionem

exsurgit coeluui, fulguribus contrainjuriosos m i e
.
sis . His vero atbeis et sceleratissimis, n o n j a m
,
Moysi obluctantibus, sed tibi,quiuniversorumRex

es et omaipotens Deus, teque tuis ex operibus ,ex

. ,
dominatione, imperio, cura ot providentia ejicere
10
- c o n a n t i b u s f a u c e s terrffi
) "
alllUC
COncllldis,
neqUB
permittis, ut exsecrandosistosdeglutiant.Non alien u m imponunt ignem, sed alium conditorem statuunt, et i n opera manus tuee subintroducunt a d versarium et desertorem t u u m , quem pedibus i n
te credentium subjecisti. Ubi vero fulmina ? C u r
non vertuntur i n cineres. Quid adhuc moraris ?
; ;
/
,
f
Yerum alias quidem bnreseos illorum sordes et

ingentem illam i m m u n d i t i a m , q i i a m ore suo evomunt, silentio, velut fossa quadam et canali trans
mittam, et alio derivabo. Vercor eniin,ne si bodie
coner totam illam foetoris sentinain exantiare, euaveolentem hunc locum compleam, vosque pulchrae
I T i m . iv, 1-4. JI Thess. n , 3, 4. N u m . x v i , 1 seqq.
631
G E R M A N I I I GP.
columbas procul hinc expellam. N a m columbis

foetor valde adversatur. Quam vero blasphemiam
contra benedictamcrucem eructentilliquianimam
o m n i abominatione refertissiman habent, dumego
explico, vobis ad patienter audiendum v i m inferte,
ut eum cognoveritis, quo stultitiae processerint, r i deatis illorum insipientiam, vel potius ob illornm
peraiciem etinteritum laiuentemini. Adeste igitur,
lignumque i n blasphema illorum ora iraraittamus
et conteramus illos de terra viventium, Iignum,
i n q u a m , crucis vivificum iJJis q u i eifideliter labia
a d m o v e n t : mortem vero afferensillisquibusosest
blaspbemum etexsecraadum, more unguenti, quod
odorantibusbominibusvoluptatemparit,scarabffiis
antem exitium. Cujus figura olim advcrsus aquam
expressa, populum quidem fidelem confirmat, d u r u m veroet i m p i u m Pharaoneio submergit .
11
PATRIARCHJE
. '6
,
.
TffJc
, ,
fvoWig
#6
* ,
,
, Quee suntigitur illa, quee contraadorandam cru ; , , cem garriunt? Non oportet,inquiunt, crucem ado , '
rare et osculari, sed inhonorare et aversari, ut
, i l l a m , quae Christum sustulit e medio et occidit.
.

^
Allatoqueargumento,vos videlicetin dubitatiouem
. , ,
conjiciunt. Si quis, inquiunt, tuum patremin ligno
, suspensum interfecisset, num lignum illud honorasses et adorasses ? Nequaquam v e r o ; sed et ad- ;
,
versatus illud fuisses, et pessime odisses, et vel
, ,
roculintuitus,fugisses, taDquaminimicum,quippe
. " quod dilectum tibi parentom peremit. Jam audi . :
vistis blasphemiam i l l o r u m . Quid vobis videtur?
Vultis, u t t a n q u a m telam araueae totam hnjus ar- ^ ;

gumentationis connexionem dissolvam, redargu .
amquenugasistasimpietateplcnas? Agedum refel
lamus. Insitum estanaturahominibus,ut benovolo

sintanimo i n benefactores, vicemque et gratesre ,
p o n a a t : neque solura ipsos de se bene uieritos
, ~ bonorant, dcbitoque cultuprosequuntur, sed et illa,

,
quae u t m e d i a ad beneficentiam intercesserunt, et

instrumenta salutis procurandrc illis, qui pcriculum

subeunt, beaa prfedicant: fidcmque tibi faciat sa
)
,
pieatissimus Salomon, q u i ait Benedicile
lignum
. quo salus obtingit . Multi etiam gladium regium
,
honorarunt;sublalopereum tyrannoruiii quopiam
et restituta oppressis eivitatibus libcrtate, imo et

'
ad locia, et ad tempora, quibus vel quies et tranquillitas, vel emolumentum aliquod aliquibus ob- D , .
venit honos processit.
,
Et ut rem in pauca conferam, omne illud quod

hominibus aliquo modo adjumento est, ut benefi
cium v e l g a u d i a m obtineant, laude dignum a p u i

homines et charum babetur pro ratione utilitatis,
,
q u a m affert. Quoinadmodum e contrario ca, qune
, , ' ,
nocumenti alicujus causa fuerunt, ct irjolcstieecffi , , .
cienlia, odimus et aversamur sive instrumenta
, eint, sive loca, sive tcmpora. Fuit, qui enscm, quo

. '

frater peremptus erat defoderit, virgaiuque filii in '
terfectiicem con/regerit.Maledicit David montibus
, f< ,
Gelboe, q u o d i b i amicus occubuisset . Maledicit
,s
13
gjod . 26 seqq. Sap. , 7. " II Rpg. 1, 21.

f
CONTRA
633
634
BOGOMILOS.
* tttet
. et Job diei, i n quo natas est, propter eas, quee sibi
evenerant,calamitatesprocell8squetentationum .
, ,
Videamus igitur crucem, quibusnam utilitatem, et
*
quibus d a m n u m attulerit, isque q u i emolumenti
; ,
aliquidaccepit, parem utilitati honorem depromat;

coi autem crux detrimenti causa exstitit, bic eam
* '
merito suo aversetur et abominetur. Legantur igi , tur ea quee i n Evangelio secundum Joannem repe, . riuntur, quae sic a d verbum habent,etabipso Sal

vatore nostro proauntiatasunt: Nunc judiciutn est

mundi hujus; nunc princeps hujusmundi
ejirietur
, ,
furas; et ego cum exaltalus fuero terra, omnes ad

meipsum traham \ Ecce ex his pauculis verbis d i ,
scere licet, q u i crucis ministerio beneficiis sit affe. "
ctus, etquis damnum etcontritionempassus. Quod
" - ,
vero Cbristus beec dixerit de voluntaria i l i a . q u a m
subiturus erat, crucifixiooe, testera
fidedignumip,
sumEvangelistam habemus.Subjungitenim-ZTocve.
ro dicebat, sign ificans, qua morte moriturus esset .
Eumdem igitur sermonem r e s u m a m :
Nuncju .
dicium est mundi hujus; judicat vero ut rex i n

tbronum regalem crucis conscendens. At judicium
.
i n hanc sententiam terminatur, ut princeps m u n d i

extra suum imperium ejiciatur, ipsiusque ad ,

versus homines tyrannis et diuturna violentia c o
bibeatur, et tyrannus pedibuseorum qui tyrannide
,
opprimebantur, subjicialur propter mortem inique
Salvatori illatam, et propter effrenatam illam i m ' -
pudentiam i n oronium Regem et Dominum, et ut
,
non amplius m u n d i princeps appelletur. Ejectus
.
, - Q est enioi Christo crucifixo, postquam proprio san.

guine munduin emit, quique m u n d u m emit, is a d
. '
amicos suos concionans d i x i t : Data est mihi omnis
. ,
potestas in cwloet xn lcira
. Et ex isto tempore,
terrigenae, qui beri et nudiustertius a d inferos de,
ferebantur, nunc tanquam cives i n ccelo coascri ,
,
buntur. Asseruit enim : Si exaltatus fuero in cruce,
, ,
omnes traham ad me ipsum, ut u b i ego sum, et
*' .
ipsi sint mecuru.
; Qui igitur crucem honorare debent? A n q u i

beneficic crucis ex diaboli tyrannide erepti, et a d
, ,
coelum evecti, et qualis cuui angelis glorire par ,
licipes effecti s u n t ; an diabolus, qui cx priore po ; ; , ;
testateper crucem excidit, qirique nunc bominum
, ,
pedibus miserabiliter substratus est, ut ab illis
;; ^ ludibrio baberi et conculcari possit ? Universi
,
quidem honiines multis affecti et aucli commodi
;
,
;
latibus per crucem, vitamque eeternam adepti,
,
'
merito debent et adorare et osculari crucem, ex
*
qua tanta bonorum copia ad illos manavit. At vero
,
diabolus neccsse habet, ut cracem oderit, et pro , ; * * '
cul ab ipsa aufugiat, sicut qui ex igne aufugit; per
;
ipsaui enitu contritus, et cnervatus, et funditus
/* "

eversus est. Qtiicunque igitur cruceru oderunt et
,
,
avcrsanlur, inanifesta sune erga diaboluin bencvo , ,
lentiac documenta c d u n t ; e t ut ei lideles et ob

,
noxii, i d quod ei inimicuniest, inimici loco ducere
u
, 4
13
,6
1 4
Job l i i , i .
I 4 #
Joan. x u , 3% 32. Ibid. 33.

5
16
Mattb. xxvm, 18.
635
GERMANI P . P A T R I A R C H ^
debest; quemadmodum vicissina amare i d quod

ipse amat. Consentanee igitur et c o D v e n i e n t e r affectioni suae erga diabolum, et inviolato foederi
conformiter, affirmant Bogomili, iniquum esse ut
l i g n u m , in quo pater aJicujus aut amicus interfectus sit, adorent filii aut amici ejus. Kcce enim
pater i l l o i u m diabolus infinita mala per crucem
passus est, sicut ostendimus, et propterea crucem
oderunt patris sui interfectricem et perditricem.
Salvator enim raundi Cbristus, licet sponte s u a
cruci sit suftixus. et sanctissimam suaui animam
in paternas manus libens volensque deposuerit,
attamen deouo eamdem propria potestate et libertateresumpsit, juxta verissimum illud e j i s o r a oulum : Potestatem habeo ponendi mimam meam.
etpotestatern habeo Uerumsumendieam ,
morsque
bujus bominibus vitae 8Rtern causa exstitit.
l7
636
-/,
; .
Vere verbum crucis pereuntibus quidem stultitia

etty nobis vero, q u i salvamur, Dei virtus etf .
Quid igitur tibi videtur, amice diaboli Bogomile?
A n Apostolo obtemperandum est asseveranti c r u cem esse virtutem Oei, a n tibi perdito et profligato, q u i crucem stultitiam nominas ? Si vero tu
diabolorem gratam faciens, nunquam cessas, quin
crucem voces stultitiam, at ego iterum fidenter et
audacter aio. Deum quoe stulta sunt mundi elegisse etanimalemhominemnon
percipere eaquoe
sunt Spiritus . Si vero tu, diaboli dUcipulus, dedecus esse arbitraris crucem, sed magister meus,
Mihiabsit, inquiU in alio quopiam, quse in raundo Q
gloriosa etsplendida oensentur, gloriari, quam in
cruceChristi* .
Quid Petro iirmius, cui oeque saoguis, neq-ie caro Filium Dei revelavit, sed ipse
solus Pater, et solus ingenitus? Nibilominus c u m
ei adhuc passionis mysteriiim ignotum etabsconditum esset,magistrumqueadcrucispatibulumfes
tiDantem intelligeret, conatus quidem est, tenero
quodara amorisairectu, cursuin illumet festinationem prohibere, illudque, Propitius esto tibi, Domine, non eril hoc tibicommiseralione
quadam
ductus protulit, sod contra audat cum grivi indignatione i l l u d : Vade post me, Satana, scandalum
mihi es, quia non sapis ea, quavDeisunt, sed ea, quce
hominum . 0 iniraculum ingens ! Salanas appellatur magnus Petrus quod crucem detrectet, ^
quam ut coinmodum toti uaundo longe fructuosissiinuiu Christus arripere cogitabat, et ut petra
scandali et lapis offensionis retro abjieitur infractnm illnd Ecclesiee fiindameotuin ; quo supplicio
non eris dignus, qui blaspheiijias contra crucem
clatras et crueitixum a(-cusas ? In vitam enim comminisceris crueifixionem, et modo non fructuosam et condticibileui, sed et ipsi cruciiixo damliosam,ipsosqueqni Cbristum cnicitixerunt,potentiores cruciiixo statuis, tanquam qui nolentem et
reluctaatem ad crucem rapuerint.
,8
i9
, 0
i 3
" Joan, x, 18.

Ibid. 26.
1 1
1 Cor. , 18.
, 9
"
,
. , ;
'
, '
^ ,
; "
"
, ,
"
, -
"
,
;
. '
,
,
, ,
1 Cor. , 27. I Cor. n, 14. Galat. v i , 14. Matib. vn 22.

f
637
CONTRA BOGOMTLOS.
Ki
Haec d u m audacissimi advereos omnipotentem
, Christumblasphemooreevomunt.egregios Christianosseipsos appellitant,cvirn revera sirat Antichriati.
.
Rem e n i r a Antichristi et legatosejus a g u D t , eique
,
soli s e r v i i i D t , et in ipso spes suas repositas habent.
, Sed abeantisti desertores c u m daemoneque a p o . ' staU.etinignemeeternura ipsiparatum ablegentur.
,
Talemenim iiliissuis tbesaurum pater ipsorum the sauriz.ivit, tbesaurorum siiorum carbones i g n i t o s
. reperient. Et Anticbris+useaqutB Christi sunt, sub *
leg^resultusdesuisitidemdiscipulisdicat: Volo, ut
, u bi s u m. e t i s i si t m ec n m. Et prin ce ps tenebrarum cutn coborte sua ad propriuro locurn descen ,
dat. Nos vero, baereditas veri Dei peculiaris et electa,
, ' .
quam cruce acquisivit, proprioque sanguine emit,

. , adeste adoremue, et accedamus ad ipsam crucem,
,
et q u i varia ab illa beneficia accepimus, variis
, ,
itidem noininibus earodem celebremue. T b r o n u m
,
illam Uei nomiDemus, in quem ascendene mundo
, ; ' mundique tyranno j u d i c i u m iudixit, et m u n d a m
,
quidem ex tyrannide liberavit et servavit,condem , , natum veroetconfusumejecitcum satelbtibus suis.
*
et deposuit potentes de $ede. et exaltavit
humiles .
, , *
, , .
,
Et diabolus quidem ex antiqua gloria excidit,
, '
eo quod ex coelo supra nubes sese sublevare cogi * '
t a r i t ; revocatoque quasi gradu deacendit. V o l e n ,
tem eDim i n nubibus tbrooum suum collocare de , ,
turbavit e nubibus i n terram, quam se etiam dele*

turum jactavcrat, et ex terra io t a r t a r a : Rudenti
C bus enim caliginisin tartara delractum tradidit in
,
judicixim veseivari .
Nos vero, q n i per cruccm
salvati sumus, progressu et profectu sursum ten
d i i D u s . Licet enim prius subnervati et prostrati a
/ ,
uialigno et doloso adversario a d ioferos usque
.
descenderimus, at nunc opera crucis ex terra i a

coelum usque sublevamur. Horum gratiascalaeetiam
,
similitudinem m i b i crux babere videlur, i n q u a et
. '
ascensus et descensus cernitur. Ascenduot quidem
*
usque ad cnelos bomioes, descendunt usque a d
.
abyssum dsemones. Regium sceptrum crux est,
, Adami posteris usque ad finem saecub' admirandum
; . ,
et conspicuuin, ipsisque angelis
reverendum
,
Tunc ewim,inquit, parebit signum Filii kominis in
,
coelo, et plangent omnes tribus terrx ,
q u videli" , D cet,iidiiiri Abrahauai non complexfe,non exsultave ,
runt videre diem passionis ejus, vel s i viderunt,
,
uon gavisa sunt obgloriam ejus,quiapotiusauda ,
cter contradixeruut: Kolumus hunc regnare super
' .
nos .
.
Altare est crux. l n ipsa enim sacrificatus est
,
Agnus Dei, qui tollit peccatum m u n d i , et carne i n
, ^ Deo subsistente, et divino sanguine consecratum
.
est; raajus eniin in proposito munus est q u a m
,
altare, et a munere altare ipsum sanctificatur. Cee .
terum et q u i i n boc crucis altari jurat, jurat q u o u
15
36
87
-* L u c i , 52. JI Petr. u , 4. " Matth. xxiv, 30. - L u c . x i x , 14.

7
GERMANIII CP. PATRIARCEL*

3
que i n vivifica illahostia, quffi super eopositaestt
0/AVUf( , *
n a m oum cruce animo et oogitatione simul cooci*
. pitur Christus. Crux lectulus est Dominicus, quem
. ,
non lacrymis, more Davidis, sed sanguine lavit,
, , '
q u i ex Davide secuadum carnem procreatus est
Christus, non p r o p h u m expians peccatum, natura

enim sua immaculatus est, sed destruens et a b o ,
lens peccatum m u n d i natum exligno, et i n totum
,
mortale genus propagatum, dormieosque i n illo
,
somnum,vitee et vigiUee eeternoe causam et effecto ,
rem, surrexit propria potestate, in matutino inter
ficiens omnes peccatores terrx

.

Quin h o D o r e et cultu 'digmim nunc lectulum

'
,
invenio, ejusquc rei testem do Isaiam, qui disertis
verbis praedixit : Et erit requies ejus hono$ . Re-
(3), . ,
quiee appellatur, q u i a peregrinationis labor et
,
sudor, et aliae naturales et indetrectabiles passio , ,
nesetafTectionesconcessudivinitatis,quando opue

erat, commotre et concitat/e i n humana Christi n a tura usque ad orucis supplicium ; de ceetero c o n - -
sopitee sunt, Christique morte mortnae. N a m si ,
. ' quando post resurrectionem aliquo ivit, itio illa
, ,
eupra naturam, et plane admiranda fuit quem . -

admodum nova itidem fuit raanducandi illaactio.

Dies me deficiat, si omnia vivificae crucis miracuta
.
persequi velim.
*
In Rubro mari crux a d u m b r a t u r ; eratque hoc

prmsigniiicatio et pradelineatio ejus ruboris, q u i

.
ei postea per Domini sanguinem est i l l i t u s . A m a ritudinem aquee transmutat i n dulcedinem- popu- Q ,

lumque errabundumet fugitivum v i v i f i c a t . Sau
*
ciantes serpentes perimit, servatque ictos et sau , cios *. Utioam et venenatas istas viperas,Bogomi, ,
los i a q u a m , i n crucem injuriosos, a facie terree
,
exterminasset, q u i omnia perreptantes, populum
Dei mordent,venenumque impietatis sum infundunt
,
piorum animis ; quosnon sine commiserationis af ,

fectu jure sic alloquar: Geniminaviperarum,
quo ;
modo, et quo a judicio gebenna? fugietis , quarn
vos vobisinet ipsi accendistis, abnegata pietate
. '
absque persecutione et tormentis ? Sed res illorum
, .
in bunc finem desinent, nisi resipuerint poenitentiamque egerint.
(4)
Nos veroagedum populum Christi cominuniamus
sacris precatiouibus, ne roorliferum hujus haeresis ^ ,
venenuinanimamejuscontingat. Largiterenim ubi
.
que malitiadiffusaest, et circumcirca obambulant

impii, ut egregio Chrisli gregi aliquid nocumenti

,
inferant. At vos videte graves lupos. videte canes ;
, , '
, e
80
,3
38
* Psal.c, 8. , 10.
9
8 0
E x o d . , 1 seqq.
8 1
E x o d . , 2 3 - 2 5 .
(3) Ita 70 Interp. Isaiae , ubi vulg. edit. Et

erii sepulcrum ejus gloriosum. Locumetiatn secund u m LXX accepit S. Hieron. de sepulcro Christi,
liis verbis epist. ad Marceliam, nomino Paulae et
Eustocbii : Cujus sepulcri gloria mullo antequam
excidereluva Joseph,scimus haiie valicinio prophetatum ; dicenth : Et erit requies ejus honor: quod
icilicetsepulturx
Domini locus esset ab omnibug
honorandus.
81
Nura. x x i , 6-0.
8 8
Luc. m , 7.
(4) Sequilur aouleatus i n L a t i n o s E p i l o g u s , s c r i ptus eo tempore, quo Veneiiei alli Uali, sicutiet
Franci,gravissimabelIacumGrcis gerebant,ipsa
i m p e n i sede Graecis adempta.Qao minus m i r a n d u m , Germanuraislum Lalinre glorue inimicum,
liaguam et calamum asperius et mordacius in
Latinos strinxisse. Similes iovMtive in Ladnos
exstant apud Nieataaa/Gregoram et auos Groecos.
GONTRA BOGOMILOS
641
642
, videte malos operarios, et observate eos q u i sic

ambulant sicut habetis formatn nos, ut audeam
. ^ ,
cum Paulo g l o r i a r i : Multi enim ambulant, quos
,
scepe dicebam vobis, et nunc flens dico, inimicoi
/
crucis Chrisli, quorum finis interitus **. Custodite
,
, , insigne fidei dcpositum intactum ct i l l i b a t u m .
quolibet enim salvum etintegrum reposcetur, cum
,
ad terribile tribunal Cbristi assisteraus. Yerum

orationem niinc quasiobsignemus precibus votis .
que ardentibus et assiduis pro optimo imperatore
ont*iTt)Bi;vat
nostro.
.
xoi

.
Tollite igitur, fldelis popule, manus vestras a d
"^- , ,

Deum pro illius, qum tot j a m labores subierunt i n
, R CODUictlbus et preeliis adversUS bostes, Ut ponat
,
brachia ejus velut arcumcereum et doceat manus
,
ejus ad proslia , ut repellant Italicam illam velo citatemrapiendialiena, ut revertanturin occasum,
,
propriam suam patriam, si q u i supersint, et esu, ,
riantutcanes , n o n habentes amplius sanguinarii
,
cruorem Ausonicum, quem lingant. Et circumeant
. )
propriam civitatem fame pressi, incassum latran
.
tes . Joannes, q u i baptizavit eos i n proprio ipso , ruin sanguine, custoditus a Deo imperator nosler
,
evangelizans, acclamat nobis subditis : Omnis val , , , lis implebitur ,
abjecta et afflicta generatio, aonis
,
quidem novae Romae, calamitatibus veromiserabi ',
liter j a m vetustee. Et omnis mons el collis humxlia, bitur , elatum videlicet. Halorum supercilium Et
. ' .
erunt prava in directa , illo tanquam viffi duce
. ,
preeeunte, et omaia revocante Christo, q u i et ea,
,
quae nobis sunt impossibilia, potest. J a m vero et
. "
securis adradicem posita estRamis
enim modo
.
amputati3,etin terram dejectis, truncatimque solo

allisis, non desperandum est, q u i n et radix incidi
, possil. Forte eniin, utex transplantatione, infirm
.
sunt illoe, quas miserunt, radices. Fide igitur Deo,
, .
qui omnia potest, imperatorum piissiine et mitie ,
sime, teque. ut David ait, tanquamscuto crucisctr, ,
cumdabit veritas ejus , et non timebis timore n o , ,
cturno ** ejus, q u i occulte te aggreditur, formidi
nemque immittit, neca sagilla volante in die * , et
, ,
bostepalam tibiresistente. Omnia enim haec longe
' ,
crux Cbristi repellet, et dux tibi erit ad omnia, q u
.
desideras, et ut scutum bonce voluntatis coronabit
, 3
3 7
3i
39
40
,
,
,
,
, , ,
,
. ,
, -
te , triumpbatorem et victorem supra superiores

imperatores effectum ; precibus et interventu c a stissimce Deiparee, et immaculatffi Dooiinae nostrse,
et semper Virgiais Mariae, fortissimisque victoribus
Cbristi martyribus, etoinnibus sanctis intercedentibus istbaec eveniant, sanctissima et omnia gubernans Trinitas, i n tribus personis e t i n una D e i tate adorari solita, quam decet omnis gloria, bonoe
et adoratio i n infinita seecula. Amen (5).
u
Phillpp. . 18, 19.

Psal. , 35.
Psal. LVHI, 7.
Ibid. 15.
lbid.
Ibid. 9.
** Psal. xc, 5.
Ibid. 6.
Psal. 5, 13.
8 4
10
8 3
4 8
(5) Disquisislio de isto Germano revocat m i b i i n

memoriam,quodestapudPoeeefinuminApparalt*
37
3 1
Luc. u i , 5.
8 9
Ibid.
44
$acro,v* Qermanu8,s\}b prisciillius Germani, patriarchee Gonstantinop.nomlne circumferrilibrumlte
643
GERMANf II CP. PATRlARCHiE
, y *
644
. '.
vivificam
II.
Cfmcem tertia jejuniornm
Dominica.
(Gretser, i b i d . . 228.)
lectulum Salomonis, sexaginta fortes in cir-
cuiluejus ex potentibus srael,omnes tenentes gladio&,beUvmquedocti" . R i g a u d a e n i m s u D t s t a t i m r a dix et principium encomiorum, quae de veneraado
crucis Domioica3 ligoo instituemus, idque iluentis
aquarum e Canticis deductarum, etliquoresapientitfs a Salomone profectae, ut si sticundum i l u v i u m
oratio decurrat, fructus leetitiae inde illis exsistat,
qui umbram ejus desiderant, et sub ea consideot.
SalomoQ igitur, si iaterpretari boc noraen velimus,
pacificum significat, Cbristus vero pax nostra est,
ut Paulus testatur, qui ferit utraque unum et medium parietem inimicitiarum
dissolvitLectulu*
autembujusSalomonis crux est, inqaoconsopitus,
dormivit vitalem soumum, et quo eum, q u i cor,
'
/-
ruerat, A d a m u m denuo eicitavit. c u m sponte sua ' ,

.
super boc caput suum reclinasset.

Sexaginta vero fortibus lectulus circumsepitur ,
et ambitur a poteatibus Israelis suntque i l l i , q u i
. " sub veteri et nova lege vixerunt. N a m q u i ex d u o
decim tribubus Israelilici populi, Dei amantes fue

(
runt, i n duos diversos status distributi s u n t ; alter
,
enim viUe status ante legem latam fuit alter post
}, tabulas (legis) ettabernaculum. Similiteret i i l i , q u i
,
octdis s u i s d i v i n u m V e r b n m coram aspexeraat, et
,

gratiae prsecones et nuntii exstiterunt, ad aequalem
, ,
duodenarium numeram redacti suat, otnnes tamen
tripiici quasi classe continentur ob Trioitatis c u l 1
Cant. u i , 7 Ephes. n , 14.

1
processione sancti Spiritus, et l i b r u m De pane in

femtentatcet de purgatorio, etde tribus modis administrandi
baplismt. Isti tractatus nullo modo
ascribendi sunt sancio Germano, q u i sub Leone
Isaurico florait,quia fuitorthodoxus, cum Romano
Pontifice conjunclissimus : et necdum controversiee istae inter Graecos et Latinos exstiterant. Si
sunt alicujus Germani, erunt forte hujus ipsius, de
quonobissermo est; schismaticuseoim fuit,etacer
bostis Latini nuininis.
Nequeeliam sancti Germani sunt ea responsa,
qu<B exstant lib. m Juris Grceco-Romani, fol. 232,
utsentire videtur Barooius, tom. IX Annalium
anno 730, n u m . 6, i n inargine; quiarepugnat n u merus annorum taundi subscriptus. Et primo
responso mentio il t Constaotini Comneni,quem clarum est, vixisse nonnullis seeculis post Germanum.
Scboliastes Juris Grceco Romani tribuit Germano,
qui prius Adrianopoleos. postea Constantinopolis
pontifex fuit, de quo Gregoras, et CataJogus pa
triarcbaruinGonstantiaop. m fiaelibri qu&riiJuris
Graco-Romani.
Nec sunt sancti Germani homiliae in D. Virgfaem,
ex quibus Canisius i n u h a citatlib. I Ue beata V i r gine, ct quse Graece exstant i n Bibhotbeca Augustana. n u m , 51 et 66. Sed sunt vel nostri Germani,
vel alicujus posterioris,quia stylus etgenius prorsus idem est. JNec refert, quod h o m i l i a de Preasen
L
tatione D. DeiparaB dicit a p u d Surium baberi i n

Simeone Metaphraste, q u i istos posteriores Ger
manosaetate antecessit: quia v o l u m i n a i l l a Metapbrastae centones eunt, quibus posteriores G r e c i
perpetuo aliquid assueruat. Quare n o n probo,
quod doctissimus vir Petrus Pantinus h o m i l i a m i n
pifesentationem D. Virginis, a se editam, sancto
Germano attribuit, euraque euindem esse putat
cum illo Gerinano, cujus exstat bomilia i n cfedem
infantium, ab Herode patratam. Nam utraquehomilia est recentioris Germani, de quo supra.Nec
Cyrus ei loci est nomen p r o p n u m , vel praenomen,
sed vocabulum hoooris a recentioribus Gneds iis
ui i n dignitate suot tribui consuetum. Nec iste
eroianus sanctus est, sed scbismaticus.
Et q i a semel censoris munus suscepimus,addo, m i b i j a m p n d e m eam suspicionem mjectam
esse,ne ipsam quidem T/ieoriam rerum ecclesiasti
earum quas tomo VI RibliolliecxSS.Patrum
in*ertaest, pertinereadsanctum et vetustuui iJlum Germanum, sed ad aliquem ex posterioribus ; q u o d
j
iHe locus de fidelibu$,in Veneticis insutis
tiabitantibus persuadet, nam temporibue prisci
illius Gerniani paucie, imo forsau null iosuJfle
Gractt sub Veoeto imperio tenebantur.Et auctor
fideles vocare videtur eos m i i , Greecorum opinionibas addicli, in inculis VenÛcia a Ltiiuorum
rUibus abborrebcui!L -
v e
V M F I C A M
<45
tum, todidemque baptismi, quibus perficiuntur,

immersioaes, Prophetarum et apostolorum gloriatio crux est, qua ooinibus potentiores efifecti
sunt, niultis virtutibus etsignis patratis, p e r q u a m
mundus iilis orucifixus est, et quilibet iUorum
niundo, qualis erat iile, qui sibi placebat i n infirmitatibus suis, diceos : Quando infirmor, tunc
tens sum s.
Omnes, ioquittenentes gladios super femora sua
propter timores nocturnos. Addendum enim est i d
quod restat de sententia ex Canticis. Per gladios
super femora n i l aliud intelligitur, quam coercitionesillae et cobibitiones, quaecupiditates ad v e n trem speclantes de medio toUunt. Hujusmodienso
ante alios praecinctus erat magnus illegratiee miles,
qui in quadam epistola ita l o q u i t u r : Castigo corpus
meum,et in seroitulem redigo,ne forte aliis prmdvcans, ipsereprobus efficiar*. Huic sententi aptissime quadrat etiam illud, propter timores noctumos . Etego ex Davidico armamentario gladium
bunc depromens, orationi ad propositum demonstrandum aggressee quasi suppetias feram: Scuto,
inquit, circumdabit te veritas ejus; non timebis
timorenocturno*.
Nam scuto hoc impressiones
carnis, et omnia, quae binc eoascuntur, noctuma
phantasmata et spectracomprimit. T a l e m i b i bodie
dicendi exordium erit, ex lectulo quidem exsurgens, et ad boc progredi incipiens a d matutinas
vero istas o m a i veneratione dignae crucis adorationes, omnes peccatores terrce interficiens .
Isti
autem. suat daemones, salores peccati et maliti
genitores.Aerenim vel manu formatus, v e l i i n g u a
percussus, signoetinvocatione crucis aerios spiritus
procul abigit. Gravis, inquiunt, nobis est crux et
Visu et auditu.
Quando igitur oculi fidelium emissiones iQas
visivas ad crucem ejaculantes sanctificati sunt,
illaeque donis coelestibus cumulatae, gratia plenee,
reciproco cursu a d suam origiaem remearunt,
labia vero diducta adsalutationem et osculum ;
deinde confestim conducta et compressa, etaerem
divinae cruci circumfusumhaurientia, etintrorsum
trabentia, omnem membrorum fabricam et dispositionern vivifica quadam inspiratione compleverunt,
olfactus insuper voluptate perfusus est obsuaêolentiam inde manantem ; frontes preeterea, et s u percilia, et vertices contactu sanctificatioaem perceperunt: agedum aures quoque ornemus, quasi
quibusdam iaauribus aureis crucis praeconiia, n o n
quodnostraexistimemusaurea;nonita sentio ;sed
quod siat a d ipsam, quae laudatur, o m n i veneratione digna. Honoratur enim et lignum [manibue
lignatoris ex arbore, eaque infructuosa recisum, si
postea i n contum efformetur, sceptrumque regium
sustiueat.Non me fugit igltur, vestras quoque aures
sanctificatas esse bymnis i n crucem decantatis.
' -
, '
* , .
,
'
,
.
>5
",
-
>
rf
&,
.
"
,
,
'
II Cor. x i i , iO.
'
) '
^-
1 Cor. , 27.
Cant. m , 8.
CRtJCEM.
Psal. xc, 5.
Psal. c, 8.
64?
GERMANI II CP. PATRlABCH^.
48
Gaeterum parce, non ad satietatem, neo nisi ad
, ,
' oportet, siprinceps vitaenovi Israelis Chrislus, q u i , ' et ad supernam Jerusalem nos deducit, virga vir } ,
, .
tutis suce , quae est crux, arentem meum a n i m u m

percusserit.Tunc cnim p e r gratiam suam vestras
aures exsatiabit abunde,eftusaaquabenedictionis,
, . '
non contradictionis. Hinc ergo dicendi initium s u .
memus.
Gum sacrarum Litterarum paradisum perlustro,

duo ligna reperio propriiset distinctis nominibas,
'/
ab aliis, quaj crantin Edem, ligais iQiiominatis, se- ,
juocta : lignum scientia* et lignum vitte . Quorum
, ?,
illud primis parentibus propositum erat quasi i n

. *
adversarium; hoc verorepositum eratin prsemium.
Sic enim yisuirj fuit Agonotbeta et certaininis praesi- g ,
di ne mens bominum sine lucta )anguesceret,deses- , .
que et extra omnem pugnce aleam degeret; n a m ejus- ^ modi vita, omni profectu caret, nec ullam coronam
.
parit. Extendit ergoligaiim scientioe velut manus
,
quasdam, ad manubrii apprehensionem,suavitatera
,
et pulcbritidinem fructus, bominemque et oculis,
et lingua traxit, ut illo fructu frueretur, q u i ei
. "
magnam cladem allaturus erat, s i intemperantia
.
devictus eumdem gustasset, quod et evenit; n a m
, ,
succubuit. Gum enim fructus bujus assultibus
$ , ,
quasi obsideretur, manus cupiditati dedit, captus
que et i n servitutem redactus est infelix, et mrse.
rabilis b o m o : et ex hoc tempore a ligno v i t , ,
exoptatissimo illo victoribus praemio, excidit, et ab
',
ejUSCOmmunionerepellitur,abjectus et COnfusione Q ,
plenus : vivere vero j a m peccatum incipil, et do ' , minatur ad Adam ttsque ad Moysem ,
ut ille i n
,
cceluui raplus Paulus disserit, per Afoysem legem

. '
intelligens, quae h?ijus ministerio Israeli data est.
Porro vitce appellationem accipit m u l i e r a viro post
*
Iransgressionem et maledictionein ; oatu c u m ex
,
coelesti ct iminortali vita excidissent, facti sunt
.
p r i m i parentes nostri auctores bujus tot i Q c o m m o , dis et peccatis obnoxiae vitee. In iniquUaiibm
enim
'
*
conceptus sum, et in peccatis concepit me mater

mea
Eva ; q u i a i p s a m a t e r est omnium, q u i i n
.
hac corruptioni exposita vita dcgant.

Hoec quidem i n hunc modum sese babebant; et
,
ego prae ignavia implicor et illaqueor ligno scienU8B, et casu gravi COrruO, etaligDO viUeabstrahor, ^ ,
, . *
jamque nil n i s i mortalitatem iv.doleo. Quid enim
; )immortalitas c u m mortalilate cominune habet?
, ,
Exsurgit autcia irrihi alteraex parte aliud l i g a u m ,
-
manur.que remissas et genua dissoluta ex ruina
excitat; nam virga virlutiscYUx
a Davide picta est. .
;
Quam vero admirabilis est rcparatlonis ipsius mo ). *
dus ? Commovetur propriis visccribus ad miseri ,
cordiaiu Doiniuus et Agonotbeta noster ; neque
, sustinet videre iiginentum m a n u m suarum cujus
, ,
gratia totamreruoiuDiversitatem,etquidquidin ea
,
contiaetur, condiderat, deemonum manibus illudi,
gtlstUTO, DUQC autem laulius et COpiosius i d facere
10
11
Psal. cix, 2.
Gen. n, 17.
10
Rom. 5, 14
- Psal. L, 7.
650
VIVIFICAM CftUCEil.
64>
, . et velul p i l a m q u a m d a m i a terra v o l v i et t r a h i .
Nascitur ergo novus Adara, mundoque specie
--ToivU* " " ,
humana innotescit, divinam majestatem, certadis,
pensatioue i n raultis tegens ob adversariuin. Quod
.
primo parenti eflicacis institutionis loco e r a t ;
quippe perspicue edocto, quomodo et ipsum lunc
,
ad pugoam accingi oportuerit. Si enim ego, inquit,
. , ,
q u i natura Deus sum, et i n coelis babito, i n ter ,
r a m descendi, et usque ad formam servi uie deraisi
,
et abjeci, quare tu, q u i te terrestretn esse, et i u
, ,
luteadomo babitare non ignorabas, unosaltu super
, 0 ; - omnes coelestes orbes saltare conatus es ? Quamobrem necesse fuit, ut ipse Agonothetes noster

parem pro nobis pugnaoi iniret, eumque q u i c a l ,
caneum nostruru observat,artificiose supplantaret.
.
Eapropter l i g n u m plantatur i n loco Calvariae,
.
Heec vero Calvaria, ut vera traditio habet, p r i m i
, ,
parentis A d a m i est, quo velut spcctatore ingredi*
, ' tur Cbristus stadium locumque certaminis. At
.
fructus ligni hujus mors erat certtssima et prre , "
s e n l i s s i m a ; nihil, quod recreare posset, nibilque
, ,
gloriie continens, quin potius plena dedecoris et
opprobrii, judicio illorum, q u i h u m a n a tantum s a . ,
piunt. Et fructus ille quidem scienthe pulcher
,
erat visu, et jucundus gustatu, et magniiica d i v i
nitatis adipiscendee spe implebat. At crucis fru, ,
clus contrario piorsus modo sese h a b u i t ; ut Isaias
,
eminus euindcm conspicatus et miseratus d i x e r i t :
, ,
Vidimu8
illum, et non habebat formam, nequepul ,
chriludinem,
sed species illius sine honore fuit
.
) , - Q nt, quod ad illaui attinet, omnibus hominibus
forma inferior fuerit. Neque soluin fructus bujus
.
arboris inglorius fuit, sed et sensum auiaritu
dine infecit; n a m fel stiUabat; quse eniui prinio

parenti fucrc dulcia, ea i n fel conversa sunt ei,
, q u i casum illius reparavit, fiuntque contrariorum
,
, contraria medicaincuta, et is q u i amaritudinem
expertus cst, servat illurn q u i pulchro fructu sese
, ,
oblectarat, et voluntaria nuditas corruptionis i n
?,
dumentum curat, uiorsque injuslajuslum perimit,
,
e t l i g a u m j a i n pridem exsecrandum et mortiferuin i n benedictionem desinit, vitamque ternam
producit.

Quoe omnia a d ingens certamea nos erudiunt,

, et hinc pugnue rationem cognoscimus, discimusque
,
omnia jucunda ut tristia et acerba defugere, quo
, , D nudi simus ab o m n i erga m u n d u m affectione, ne
princeps bujus inundi occasioneni adversus nos
, *
accipiat. Disciinus eliaiD binc orare pro iis q u i
, nos leedunt tanquam pro benefactoribus : et nihil
;
morari, si q u i dividant vestimenta cx quadruplici
, ' -
elementorum serie coagmentata ; quid enim nocu , , menti inferre queant, si lunica superis i a oris
texta, anima i n q u a m , salva etintegra permaneat?
; .
biscimus denique ipsam mortem i a n q u a i n s o m ,
n i u m quoddam reputare. Erit eniua tempus c u m

expergefiemus, diemque sinc vespera intuebimur,
.
secureque occupabimus illud, quod i n nocte b u j u s vitee animo et cogitatione concepimus regnum
Isa, LI1I,2.
"
21
651
OERMANI II C >. P A T R I A R C I L E .
Videte, qualis echola virtutis sit crux. Videte,

quo ferat imitatores Cbristi crucifixio. In coelum
eubducit, coeli cives facit, haeredes Christi. Quam
adorandum m i h i hoc l i g n u m , q u a m coleadum,
q u a m venerandum! ut ego iilud reputem pro scala
i l l a coelos tangente, i n q u a Christus ionixus est.
Mortuus enim pro vita m e a i n cruce teaebatur,
more bominis, et i n eadem firmatus est, ne ad terr a m propter corpus exsangue incbuatus decideret
i , q u i divinitate omnia complectitur vitaque
funotis vitam inspirat. Angeli vero ascendebant et
descendebant perbanc scalam. Ascendebant enim
quodammodo, Jesu modicum quid prae ipsis minorato et humiliato, propter cruciatutn mortis. Con*
festim autem descenderurd descensu infinito, c u m
orucifixum viderent supra omnem principatum et
potestatem evectum. Et quidnam aliud, quam creatorem suum, et regem, et Dominum glorioe ? At
sub hac scala dormit diuturnum i i l u m somnum,
universalis ille patriarcba, pater o m n i u m viventium, et princeps omnium, qu ab initio fuerunt
famdiarum, A d a m . Et lapis a d caput ejus ; siquidem locua Calvariee Utbostrotos est appellatue.
**.
**~<**
*.
,
*
, ,
*, '
. '
'
* . ' '
. , ,
*,
>

'
,
'
fex bac sublimitate a d aliam quamdam sublimi rrcpov

U t e m recurrit oratio, Dominique vocem ita dicen

tem a u d i t : sicut exaltavit Moyses serpentem in de- * cv

i t r i o , itaexaltarioportet Filiutn homini$,ut omnis,
,

qui credit in eum, non pereat, sed habeat vitam
,

mtemam . Quatn magnificata iunt opera Do, ' . mini l nimis profundas factm sunt cogilationes tux.
! V t r inspiens non cogno$cet,et stullus non intelliget
. hmc . Vellemmodoet Judeeoset Bogomilosadesse,
,

. "
et audire orationem reprehendentem et refellentem
,
eorum maledicta contra benedictam omniumque

v o c i b u i laudandam crucem. Sed q u i d commune
.
Ecclesi Dei, et mutis illis canibus ? ut propheta

a i t ; prasertim c u m , ne profanos istos a d beec
; *
audienda advocem,impediatpsalmus, q u i affirmat

Judaeum insipientem heec percepturum, et
, ,
stultum Bogomilum non intellecturum. In vestram
" ,
quoque merito incidam reprehensionem, si acce . ,
t u m a filiis vestris panem objecero canibus. Sed
,
l i quidem abeaniadcorvos, q u i sub intelligentiam
. ' cadunt, scelesti, tanquam morticina queedam et
, ,
lacrymis digna cadavera, illorumque oculos a n i - D , '
males effodiant. Vere enim nec cognoverunt, ne .
que intellexerunt: n a m i n tenebris ambulant.
*
,8
1 1
At vos filios coslestis Patris alemus pane n u triente animas, i n quem panem injiciemus lignum
crucis, non ut comminuatur, sed ut coagmentetur.
Iterum ergo verba Evangelii recitentur: Sicut exaltavit serpentem Moyses in deterto, ita exaltari
oportet Filium hominis, ut omnis, qui credit in eum,
non pereat, sed habeat vitam xttrnam. Principio
Joan. , 14,15.
Peal. x n , 6, 7. '* Isa. LYI, 10.
' .
1 VIVIFIGAM GRUGEM
653
654
historiamdubitauonibuequibusdam percurremus.
Qua de causa, c u m populusaserpente morderetur
rijy * ** .
et m o r e r e t u r , preecepit Deus, ut spem v i t suspea ,
sam haberent ab oeneo serpeate i a altum eiato ?
, Atqui statiiu a c o n d i t o mundo morsper serpeotem
; ;
in mundutn iatraverat, lignoque v i t homo p r i ' *5 '
vaius fuerat. Cur non permisit Deus, ut oculos
, .
converterent ad veaerandam iUam et miraculorum
; ,
effectricem arcam, sicque curareotur ? U b i vero
,
virgaMosaica,quflB serpentes magorumdevoravit?
;
c u r n o n e t i p s a i n serpentem, ut olim, commutata,
, ;
absiimpsitillos i a eremo serpentes ? Illud a u l e m :
,
Non facies
omnemsimiltiudinem,nequeeorum,qiuB
, ; *
in ccelo, neque eorum, quw in terra " . q u o m o d o a
, ,
legislatore vioJatum est, et i r r i l u m redditum, d u m
rf
,

, - reus serpens sinegloria, solo et nudo iatuitu,
vitam largitur?
(1);

,
Yides dubitatiouie quasi catenam. Quam est m u l .
, ; "11
tiplex, quam firma et q u a m iadissolubilis I Oalti
. * tudo divitiarum sapientix et icientim Dei !

Vere
Jv
aate saecula jain preedetinitum erat crucis m y t t e
r i u m , nec aliter b o m i n u m salus procuranda fuit,
.
q u a m per solam crucem, quue quidem prius etiam

prcBfigurata est i n unigenito filio Abrabee, i n eo,
,
q u i ex promissioae, i a Ulo benedicto. E t rurftum
'
i n Josepbo illo formoso i u omnibus. V e r u m q u i a
,
istffi figur illustres erant, insigoiaque ferebant
, benedict et beatae stirpis, coatentue fuit bac
, '
presigaificatioae divinus sermo, q u i seipso imagi

nes futurorum plena, et omoibus numeria perfe , * Q cta figura describit; sed quia sciebat Cbrietum
, cum iniquis reputatum i r i , et iater maledicloe
,
aumerandum, propter crucis supplicium, eam ob
'
causam ascisoit quoque effictam speciem serpen * tis, tanquam nigri cujusdam coloris, q u i maiedi^
,
*
ctis et devotioni obnoxiis proprius est, tacite que
. per serpentem m u n d i salutem insinuat. P r i u s e a i m
,
assumpsit exsecrationi subjectam aaturam , .
tram, eamque salutis causam et vitfe immortaJU
, ;
fontem, et origioem esse ostendit. Similie autem fil
,
serpentibus, hoc est, maledictioni obaozii bomini , bus sed absque peccato, clarusque testis et p r a c o
. "
immunitatis apeccatoejus, q u i cruci appenau8,ett
, ipse eereus serpens, veaeni mortiferi expers, Ser .
peas vero veoeaum fert i n ore, aocuitque i n pa
,

Q radlSO d o l o s u s ille et f r a u d u l e a t u s SU8U1TU8, q u i
, xai
jade prodiit. At Cbristas peccatum non feeit, nec
.
inventus est dolus in ore ejus servatque
muadum
a corruptione.

Yeaenati sunt dentes serpeatis, mortisque a t r a
, ,
auctores; at Cbristi dentee candidi sunt, vel potiu
, , ,
lac s e c u a d u m p r c p b e l i a m J a c o b , partim quidam

quod sernio ejus nos ducat i n terram melle et
, * ,
lacte manantem, ad Jerusalem illam spiritualem,
'
17
,9
, e
Exod. x x , 4.
0 m
x l f
33. ti p t . n , U.
e
f 1) V e r b a iUa referri po^sunt a d Ipsam Moysem,

si lectio h o c roodo conetitaattrr
. ^ tamen
G e n
X L I X >
laudaiur ei celebralur Afoyses quod xreo* serpentes

effinxerit, ita ut sit viviflcare, aed
aniaialis speciem efflagere.
GEftMAM II CP. PATRlABC&fi.
55
*S4
et solo inlellectu coguosci a p t a m ; p a r i i m vero, .

quod typicarum repreesenlationum n o n t i t capax,
ftovov ^ ^ .
n a m solum lac ex omnibue humidis speciem n u l , ; aufurril a m effigiat, neque formas corporeas reddit et
. " *repercutit. Serpens autem exuvias quotannis ponit.
. ' *
AtChristus nihil habuit de veteri bomine, q u i ,
corrumpitur secundum desideria deceptionis ne* ' , ,
que q u i d q u a m abjecit; sine peccato enim novus
x * i .

A d a m vixit novaeque creatur auetor. Talis c u m
,
esset, i n crucem ascendit, seque statim onmis
, maculae expertem esse publice testiiicatur; acce, .
densque ille, qui j a m deprimebatur serpens, nihil iu
; ,
eo reperit. Omnibus enim modis superior erat vene-
n u m jaciente maiitia, praefocaturque perniciosus
,
ille serpens, et draco apostata q u i calcaneum no- ,
strum observat, conservatur autem Israel, animus , , videns Deum, cognoscensque salutem eeteraam re ,
positam i n hoc Deo, carne quidem crucifixo, per

|"
divinitatem vero vivificante m o r t u o s ; i a q u e m
perspicue competit et deeinit oraculum Moysis sic

veticinantis : Videbitis vitam vestram pendent&n
,

ante oculos vestros *. Necesse enim h a b a e ruat et i l l i , q a i prius a serpentibus icti f a e - ;.
rant, adeum,qidexcolimina8U8pen8U3erat,8erpnteiD, oculos Ievare q u a s i a l i t e r eis vita n o n esset
obventura, quam ab intento aspectu i n i l l u i n .
Et Qunc nos quibus ante oculos Jesus Christus
, ' depingitur C O n s o n a d i v i n o psalUB Davidi cana ,
mus : Oculi omnium in te sperant et tu das illis
.
eteam in tempore opportuno * . Sacrificatus enim
,
e t tuspensusAgnusDei propriamcarnem edendam c .

apponit iUis q u i i n te spem salutis reponunt. '

Aperis tu manus tuas, expandens eas i n cruce, et
,
imples omne animal Patris tui beneplacito. Patris
.
vero beneplacitum est, ut omnes homines salvi

fiant, per voluntariam tuam passionem et crucem,
, ,
et ut omnes i n agnitionem veritalis veniant. Agni ,
tio autem veritatis est fides recta in te, tuumque
Patrem principio carentem, sanctumqueSpiritum.
*
Quis non adorabit scutumsalutisnostrae, quis non
;
celebrabit profligatricem homicidae Satanee ? Crux
;
videlicet lumen vultus Dei est signatum super
* .
nos
N a m sceptrum Regis lumen ejus est, igna
,
roe ut lucerna ad ipsum deducens. Hoec significa . lioest, datatimentibusDominum, utfugiant facie
arcus et diabolicarum impressionum. Heec et Q
,
lignum plantatum secus exitus aquarum fontium*
.
que salutis. l n omnibusenimdivinte Scripturee l o

cis, hymnis et laudibus crux decaotatur, quee fru.
ctum suum dedit in tempore suo *, quo i n Litbo ,
stroto depacta est. Gaudet vero crux iis, q u i vita
, ' fluxa,
molii et delicata contempta, asperitati
(2) .
et eeveritati ChristianeB disciplin sese dedunt.
,
At fructus ejus est remissio peccatorum, quam i a
1 1
** Deut. , 6.
1 1
Psal CXLIV, 15. " Psal. , 7.
(2; Vocat Germanus Calvariee montem Lilhrostroton quod et ab aliie Greecis factum observavim u s . Nec satis m i h i notum q u a ralione ; c u m L i -
Psal. LIX, 6,
Matlh. , 45.
tnrostotos fuerit tribunal Pilati, ex quo fententiam mortis i n Chriatum dixit.
657
IN VIVIFICAM CRUCEM.
'
.
, h
658
ea affixus A g Q U S Dei, qui tollitpeccatitm

donavit credentiblis i n i p s u m .
mundi ,
,5
, * ^ ,
,
*

,
,
'
) 0-
xpiTii
Caeterum adeste omnes, adoremus scabellum

ubique regoantis Cbristi, procidamus volentes, ne
id nolentes facere cogamur, quando Pater inimicos
Filii posuerit scabellura pedum ejus. Adeste igitur,
procidamits et ploremus coram Domino qui fecit
nos . perditosque ob inobedienliam reparavit per
crucem, no ploremus, quando virtutes coelorum
commovebuntur, apparebitquesignum
FiliihominuincwlOy etplangent omnes tribusterroe ; u t e n i m
mentiri nescius Cbristus Deus p r a d i x i t , crux secundum ejus adventum antecedet, tanquam regaJe
vexillum ab oinnibus facile cognitu. Et cognoscent
omnes ex Adamo progeniti usque ad consummationem, Christum crucifixum venire judicatum vivos
et mortuos. Prxoccupemus igitur faciem ejus i n
confessione
Similes flamus Regi saeculorum et
judici omnis spiritus Christo crucifixo, similitudine, quee est per imitationem. Imilatur vero C h r i stura, qui divinae morti carnem suam clavis affigit,
mundo crucifixus et mortuus.
te
,7
, ,
,
,'
,
$
'
Claude tuos oculos, cum q u i l delectabilium i n

eos inourrerit,abripiens te ad perniciosee voluptatis
exitium. Claude os tuum, c u m consistit adversum te peccator calumnians,et irritans a d injurias.
et obtrectans proximo. Surdus esto ad oblocutiones et injurias, et cane c u m Davide mente t u a : Ego
vero tanquam 8urdusnonaudiebam,et$icut
mutut
non aperiens os suum . Liga manus tuas, ne extendantur ad actiones a n i m daranosas, neque ad
rapinam earum rerum quse nihil a d te attinent.
Golliga simul et pedes, si conentur currere a d d e v i a et barathra, et ut paucis dicam, confige m a nus et pedes timore ejus, q u i ob contaminationem animalis indumenti manibus ot pedibus ligattis et ad poenam expositus est. Si ita simul c u m
Christo crucifigaris, gloriam cum ipso consequeris,
quando venerit i n gloria Patris sui c u m sanctis
angelis. Tunc adorabis perfectiorem j a m et sublimiorem desiderabilem Domini crucem, c u m videris solares radios ejaculantem, angelicisqueturmie
circumdatam, signumque iidelibus, ut a d Regem
confugiant, prabentem, et ab bostibus segregantem, et ad beereditatera expertem successionis
convocaatem, quam omnes nos assequi contingat
in ipso Christo Deo nostro, quem decet omois glor i a , honor, et adoratio, c u m Patre principio carente, sanctoque et bono et viviiicante Spiritu,
nunc et i n infinita saeculorum seecula. A m e n .
19
[,
. .
" J o a n . ,29.
* Ps , 6>..? Matth, , 30. Psal. xciv, 2.
Psal. xxxvii, U .
GERMANI CP.PATRIARCHJE.
lnadorationemvenerandxetvivifie*crucu,tempo-
re medli jejumi.
660
***/
cv ) .
(Exstat Patrologifle, tom. X C V M , c o l . 22, inter Opera S. Germani I.)

VI.
Inprimamjejuniorwn
et venerabilium
'.
Dominicam.etin
sanctarum
imaginum
restitutionem.
(3)
.
(GRiiTSER, t II, . 437.)

Quam dilecta tabernacula tua, Domioe virtu ' ,
tum, concupiscit et dcficit aniina mea i n atria Do*
m i n i * , n o n propter pulchritudinem creatura , ,
rum,murorumque eJegantiam el marraorum splen ,
dorem, aliorumque, quae solerset industriushomo
,
ingeniose excogitavit. Haec enim secundas apud De .
u m obtineot, et exigua ratio b o r u m vita animaque
, .
carentium habetur. Quod vero potissimum Do ^,
minus curat, quodque omni sollicitudine d i g n u m

,
judicat, est bomo, pretiosa illa res, quem Deut

prae omnibus aliia bonorat, coBlestis t i m u l et ter- , ,
restris, nexusque coelestium et terrestrium, parvus
, .
mundus, cujus gratia totus hic est mundus. S i
.
igitur tabernacula Dei homioibus replentur, et si
,
in domo Domini, et i n atriis Dei nostri, justi sunt

,
plantati sanguine Christi, et si florent ut palma,
,
multiplicanturque tanquam cedrus i n Libano, vere
, '
cjilecta sunt hsec taberaacula: neque merito quis
.
ea terrenaappellaverit. Nam universorum Dominus
* ,
i n bistalibus babitat; u b i vero ipse, i b i etcoelestes ordines, et exercitus angelorum flammas G ,
. ' ,
specie imitantium. Itaque ego si unquam alias to,
tius anni decursu, hodie profecto dilexi divinum
^ ,
boc etsacrum tabernaculum: adeo enim repletum
,
esthominibus, ut propemodum quasi effusi templo
, capi nequeant, tam arcte uniti et conjuncti c u m
M I
to.53 p
g a
i , XXII1, 2.
U
(3) Yocabatur bffiC Dominica

ut manifestum est, tum ex aliis Grmcorum
libris ritualibus, tum ex Typico sancti Sabae, cap.
,
42, C U J U S t i t u l u s e s t :
, * Dispost-
Qcclamatio dicitur, sedet in tkrono tuo. Nam lecto

ftynodico, solebat concio imperatorem fausiis acclamationibus prosequi et consalutare, eique vitam diuturnam comprecari. T y p i c u m :
, *
Omnibui peraciit
vitamdiuturnamprecamurimperatoribus et antistiti. Ex his p l a n u m esse arbitror.quam vere scripserit Calvinianus schoiiastes
Curopalatm,Uoinibicam brtbodoxiffi aut junctam
autcerteproximam fuisse Pentecost. Qui juncta

vel proxima, si fuit prima D . m i n i c a puadragasi Supplicationem
in communi instituimu$
E l ut inaxime juncta aut p r o x-i m ^ fuisset
mefi ?
Pentecostee, non debebat teraen conjioi i n vicecurn sacrosanctiswucis lignis, et venerandis imagisimum primum diem M a i i ; tum quia n u l l a Oominibus. Legebatur eodeiu die decretum concilii secundi INicaeni (leimaginibusreparandis, retinendw nica stabilem et fixum locum hatat inter dies
raeoeis, tum cmia Penteoosto e*t faetum mobile
et bonorandis. / , inquit T y p i c u m ,
dependens a Paschate. NOD ergo * e m p e r cadpre

potestLlominicabrlhodoxiaB i n 2 i diem M a i i ; c u r a
Ahimu$ in locum destinatnm^ ubi legendum
ipsa Pentecontehuncdiem velantecedere veJ aubsynodale decretum. Dominicae , et
sequi possit.
synodici tum publice recitari consued, mewinit
Nec minus errat idera Scbo-iastes, c u m docel
etiam Guropalata l i b . De off. aulse
Con$tantinop.
ex quo item liquet imperatorem eo die divinse rei Dominicain orthodoxise fuisse festuai
, magni oancmis, Minime vero. Nam Domigratia templum SopbiaB. veteri et solemni ritu,
nica orthodoxiffl fuit prima QuadrageeimeB fespetiisse. . inquit ille,
tio seu ordo prirnas Dominicx ianctorum

jejuniorum, vel Orthodoxix.
Instituebatur eo die, i n memoriam restitutae
Orthodoxias, processio n o n sine crucibuset i m a ginibus. TypictimSabee.cap, 42 :
,
,
, ;
^PU
ad
S. SopniaB
orihodoxix, t
Sopkir ctiam die Domimco
*'
' cum
legitur tynodale dewetwt}, siat: cum vtro fausta
i
- ' .
. . . . . .
.../.
f - > * ' ' '
t u m m a g n i c a n o n i s a g e b a t u r ^
- * Quiflta
fcriaqwntx
hebdomadis Quadragetimx
Greecopuip l i b r i . .
\ docentiipc ntuales
, '
DB TMAGlNiBuS.
D o , el inter se vinculo, ut et corpora quodammodo ad unionem et conjunctionem compeUant,

utque i n unum quasi pegma coagmententar et
concrescant.

Tanti vero c o n c u r s u s causa est commemoratio
.
sanctarum imaginum restitutarum. Jacebat enim
" ,
Christi imago, non triduo, sed longissimo tempore
,
in obscuro et tenebricoso Ioco invidia haereticorum
. ' '
idem c u m Judeeis sentientium : sed nunc inde v o ,
luntate Patris exsurgit et p r i m a hujas reeurre
ctionis annuntiatrix exsistit gravissima inter m u ,
lieres et discipula Cbristi regina, quae a divino
(4)
, *
munere nomen h a b e t : et per ipsam a d omnes,
qui tunc erant apostolici viri, Christique pracones,
,
resurrectionis hujus prflecomum manat, rursusque

exoroatur Gbristi Ecclesia sanctorum imaginibus
,
et typis, gratumqtie odorem acquirit, ab Icono .
machorum abominatione liberata. Vasis enim u n guentarii vice functa egregia iila discipula, et a

Deo coronata regina, omnes q u i Copronymi h , , resi infecti erant, tanquam scarabseos quosdam,
,
ex coeno progenitos, suffocans perdidit : et p r o
prium conjugem iraperatorem Theophilum misera, ,
biliter a tyrannica impietate captum, tanquam d$
, stercore inopem excitavit, vitee quidem consore,
. " at sententiee exsors. eximiam mulierem, qu
I multarum mulierum clades et damna preestitit!
, ' .
Eva v i r u m e x paradiso ejicit contamioata per
, inobedientiam illa,quffi secundum Deum est, s i , ,
militudine. Sedebat Job i n sterquiiinio, corpore
,
Q quidem graviter olens, anima autem gratum odo . '
rem halans. Et improba illa mulier suadebat e i ,

ut e t a n i m a m blasphemiis proferendis inquinaret.
, , ,
Non ita Dei amantissima heec femina. Ipsi enim
(5)
mariti nomen competit. Nam cum Deum diiigeret,
, a Deo dilecta est, propterque Deum virum quoque
, tam vebementer amavit, ut eum ex inferno, eoque,
,
quod
inibi est, tribunali eripuerit, et ad paradieum

conatu et studio superis grato, et spirituali labore
' )
traduxerit, heerentemque i n coelo exsecrandae h . reseos Coprony m i , ab bac blasphemia expedi vit,va ,
lidumque certamen subiitet sustinuit,ut eum v i n .
dicaret Christo, cujus nomen unguentum effusum.
,
, ,

' , .
*J ,
*
,
( 6 )
/4J Theodora imperatrix uxor Theophili, mater

Michaelis de q u a Zonaras. Cedrenus, et alii. A l ludit a d Theodorie nomen verbis illis :
.
) Sunt qui scribant Theopbilum imperatorem

sub finem vitee resrpuiaaa, et ab lconomachorum
impietate destitisse. ita refeftar i n Periocbe, seu
In hunc modtim, mnlieres, amate maritos vestros ; sic opem ferte, neque i n solis carnalibus
c o m m u Q i o n e m cum viris vestris babete, amantes
D
illos propter volaptatem ; sed et sabministrate ea
quae aaim* coaducunt; et suggerite qu a d salutem pertinent. Etsi prius mors illos abripuerit
adhucvitiis inquinatos, curate illorum salutem
precibus, lacrymis, eleemosynis et divinis sacrificiis. Potes enim, mulier, mortuum quoque v i r u m his operibus salvum reddere. Quia vero adbuc
summa l i b r i vicesimi p r i m i Nicephori Callisti: q u i
liber s i m a l c u m aliis post decimum octavum sequentibus nccdum prodiit. Glycas tamen ait p .
Annal. Tbeophilum moriturum petiisse ne i m a
ginee sacree rusus erigerentur. Idem Zonaras i n
Theophilo.
() Locus pro purgatorio probando.
663
GERMANI II C P . PATRIARCHJS.
s u p e r s u n t retrimenta queedam
464
a b o m i n a t i o n e . '
C o p r o n y m i , a u d e n t q u e r a b i d i i l l i c a n e s et a m i c i
, ^ - - .
l u t o sues
de
c o n t r a a d o r a n d a s et
sacras
imagines
C h r i s t i , o m n i u m q u e s a n c t o r u m , f e n u m et s t e r c u s
e v o m e r e (sic e n i m i m p i a et b l a s p h e r a a i l l o r u m
dicta apello, sunt autein isti, q u i vulgo
Bogomil-
v o c a n t u r , v e r i s s i m i A n t i c h r i s t i d i s c i p u l i , et p r o .
d i t o r i s Judre c o n d i s c i p u l i ) , i d e o a d i p s o s
nem convertam.
oratio-
E t e n i m n o n raro illis i n faciem
sidio Cbristi, q u i a b
afficitur. P a u c u l a vero quaedam
et
ex
contumeliis
disputatione
c o m m i m i c a b o , ut cognita i l l o r u m errorc,
lentis verbis inscientes n o n c i r c u m v e n i a i n i n i . Multi

enim nunc circumeunt, inque
domos
sese
i n s i -
n u a n t , i n t e n e b r i s a m b u l a n t e s , et p i e l a t i s
specie
i l l a selecta et d e l i b a t a , c u m v c s t r a e t i a m c b a r i t a t e
fraudu-
restiti, ilJorumque impudentes vultus confudi, s u b illis injuria
m u l t o s s i m u l abripiunt. N a m c u m sint tenebricosi
d i a b o l i , t r a n s f i g u r a n t sese i n a n g e l o s l u c i s .
Rogavit m e q n i d a m ex d i a b o l i c o r u m Bogomilo
'
r u m n u m e r o : Q u a r e , i n q u i t , a d o r a t i s p a r i e t e s , et
a s s e r e s , et c a l c e m , et d i v e r s o s
, , ;
colores?
His vero
s a c r a s i m a g i n e s tacite s i g n i f i c a b a t . A d q u e m
ego;
Q u a n d o v i d i s t i a l i q u e m Ecclesiee nostroe a l u r x m u m
a d f o r n a c e s , u b i c a l x est v e l a d r u d e r a , u b i l a p i -
d u m c u o i u l i visunlur, v e l a d officinas,
u b i ven-
dunturcolores, properare, etista adorare etcolere?
S i eniro l a p i d i b u s et c o l o r i b u s c u l t n m
mus,
necesse
esset
exbibere-
^.
ut u b i c i m q u e l a p i d e m
v e l Q ,
a s s e r e m c o n s p i c e r e m n s , e a a d o r a r e m u s . A t Jonge
, , ,
a l i t e r se r e s b a b e t . N e q u e t u q u a n t u m v i s i n i m i c u s
. ,
veritatis, i d a f f i r m a r e a u s i s . C u l t u m e n i n i
cxhibe-
m u s n o n s i m p l i c i t e r materiae. s e d e i , quae
in ma-
t e r i i s e l u c e s c i t , figurae ; n e q u e
,
,
iigurre, sed
>5
C h r i s t i , castissimse Dei M a t r i s , a l i o r u m q u e s a n c t o -
r u m . N a m bonor imaginis transit a d prototypuin.
, .
E t forte q u i d e m
h i s t o r i c e C h r i s t u s e x p r c s s u s est
vel i n hac tabula, vel i n
pariete,
n u d u s . Astant auteui Judo-i

c u m fello l a t u s
considens,
omni
fodientes,
cruci
affixus,
porrigentes
acetum
Pilatusqne
a s s i s t e n t i l m s ei m u l t i s
o i n n i a bsec i l l i s i n c o l o r i b u s et
i n throno
satellitibus :
bistoriis repra;-
s e n t a n t u r . A t n o s , r e l i c t o eo, q u i sedet i n t h r o n o ,
"
;
r e l i c t i s i l l u s o r i b u s Judoeis, m i l i t i b i i s q u n C h i i s t u m U ; , [
vulnerantibus, e u m , q u i n u d u s i n cruce pcndet
, ,
et a b i p s i s i l l u d i t u r , a d o r a m u s et s a l u t a m u s . H i c
: h i c figunB
et i b i
Q u a r e i g i t u r i l l a s q u i d e m o d i i n n s ct
aver-
sunt colores
figur.
et i b i c o l o r e s
s a m u r , h a s vero a r a p l e c t i m u r et o s c u l a m u r ? Q a a
do c a u s a ?
typaotcxeinplariasanctasiint,sanctasilideinimag:i-
eorumitidemimaginesdetestandasesse. Iterum crgo
i n t e r r o g a b o te, t u i t e r u m r e s p o n d c . L i b r u r a E v a n -
,
-
;
,
. *
g e l i o r u m s a n c t u m esse c o n f i t e r i s , e u m q u e , u t tbe-
s a u r u m eeternoruin ^ o n a r u m cojis,
et b u n c
n e s c s s c . Q u o r u m vero prototypa exsecrabilia snnt,
an
. ,
Ego tibi e x p l i c a b o : S c i m u s c o r u m , q u o r u m p r o l o -
'
, ,
lamcr;
^^""^ft*-**
T l
A O V
'
DE IMAGINIBUS.
665
666
/ - aversaris, ethonoreindignum ducis?Nequaquam,

. . " inquis, honore indignum, sed plurimo honore
dignum existimans, eum adoro et osculor. Recte
, ,
hoc dixisti. Vere enim omni veneratione dignus et
.
sanctissimus est, vereque liber aeternae v i t . Vide
, . ,
igitur, ex ore tuo condemnaheris, Bogomile. Dio
; ergo, nonne liber hic ex asseribus compactus est?
; Nonne ex pellibus ? Nonne ex filts pelles conne;
ctentibus ? Nonne ex atramento, et aliis non raro
; '
coloribus ? A n igitur et tu l i b r u m Evangeliorum
, ,
adorans et deosculans asseres et airamentum et
, , y
pelies adoras et oscularis, aa verba Dei libro i l l i

inscripta ? Vere, inqnit, verba Dei i n libro scripta.
; , ,
A n potes vero verba Dei scribere, et ut legi pos>5 .
sint, efficere absque atramento et cbarta ? Non,

; , . - inquit Quid igitur hinc C O n c l u d i t l i r ? Videlicet a d
Scripturam evangelicorum verborum adbiberi pel ; " les, atramentum, et bis s i m i l i a ; i d vero q u o d
, ,
honoratur, esse ipsa Domini verba i n illo libro
exarata. Itaque si quis verba deleat, simul etiam
.
, , libri bonoretp et reverentiam oblitteravit, idque,
quod remanet, inglorium, et inbonorum,et adora .
tionis expers effecit. Sic, heeretice et fatue, de
, ,
, - sanctis itidem imaginum picturis cogita, i d n i m i rum quod honoratur et adoratur, esse tiguram et

nomen sive Cbristi, sive Ueipare, sive alicujus
, , .
, ex coeiitum numero. Haec vero formari aut pingi
aliter nequeunt, nisi ex diversis coloribus; figura
autem expuncta inhonora de csetero remanet m a (7), teria et communis.
.
' , - Q Et ut exemplo rem illustremus : sit speculum
aliquod vel vitreum velferreum, etfinge e regione
, alicujus ex speculis consistere Cbristum. Effigietur

. vero forma etiam illius, splendore speculi et clari $ ^' tudine, et in ea ciare reluceat. Si igitur quis desi $. derio tactus ad speculum accedat, i n quo species
Christi relucet, illudquelabiisattingat etosculetur,
,
num talis speculum honoravit, an eam, quee e s t i n
,
speculo, formam Christi ? Perspicuum est, quod
, ' /,
formam. Si enim speculi naturara coluisset, eique
; ,
cultum exbibuisset, consequens csset, ut omne v i . ,
f,v trum et omne ferrum adoraret. Si autemhoc nemo
unquarn fecif, illud vero duntaxat osculatus est, i a
.
quo Christi species apparuit,planum est vel caeco,
, ,
eum i l l a m , quae i n materia elucescebat, formam
,
, - ^ lionorasse: idem de sacris imaginibus statue. Sed
. tu, qui heereticus es, non simpliciter Iconomacbus,
hoc est, iinagiaum hostis, sed adversa fronte Cbri
.
stomacbus, hoc est, Christi oppugaator es, eaque
, '
, de causa contrasacramipsiusimagioem arma cor , ripis, et efferatus es. Nam et pardales ferunt bostili
animo csse i n humanamfiguram, et i n eam rabiose
.
furere, et sicubi speciem bominis efformatam v i derint, i n eam insanire, et iracunde insilire, u n , ' ,
guesque expromere et exacuere. Tales sunt et filii
' ,
(7) Hceretici interpretesCedreniet CJycffl,Iconoraachos et lconoclastas vocaut

simttlacriperdas,
notnine baeretico, et a d fraudem prorsus apto; et
, ^roeaxit restitutionem 51mulacrorum, ut , simulacra*, ignoaoerem,
nisi scireni, q u a uiente banc vocem usurpent, et

quo et quonam usurpando alludant Magis probo
interpretem inrebus ecclesiasticis magis ecclesiasticura, quam Latinujn, etsi noinen iinaginis ceque
L a t i n u m , ao illud alterum.
GERMANI CP. PATRIARCHAE
perditionis, et Antichristi precursores diabolicirevera BogomiJi, q u i Christum insigniter oderunt,

neque vel oculis usurpare sustinent veoerandam
ejus imaginem, quin et idolum i l l a m nouiinant.
YeresepuJcrumpatensestguttur e o r u m , halans multamfetori8hlasphemiain,filiitenebrarum,

e t a d lumen veritatis cci sunt. Christus, mundi
conditor, cuni vidisset similitudinem quamdam
TibariiCiBsarisJiuminisimpii etidololatrae, non affecit eam injuria, neque idolum nominavit, sed
imaginem. Tu vere, miser, non cohorrescie, c u m
i m p i u m illum horaiDeiii, quoad honorem et cultum
^rffiponis Cbristo, caelorum Regi, sanctisque angels maccesso, cumque imaginem illius idolum esse
riasphemas ? Ubi autem figuram Caesaris Chrietus
iqaaginem appellet,audi. Interrogarunt aliquando
Phristum Judaei, tui a m i c i , et fraties, et foederati,
p i b i l enim a Judaeo differt BogomiJus ; quin potius
Ofnni Hebreeo sceleratior est Bogomilus: Hebreeus
eoim licet cstera improbus eit, attamen Deum rer u m conditorem esse confitetur. At Bogomilus diabolo rerum procreationem ascribit. Obstupesce,
ccelum,superhoc,etfimdamenta terrae, movemini,
et disrupta absorbete desertores istos, et i o communem rerum eftectorem et creatorem injuriosoe,
Ut et olim Datbaa et A b i r o n cura suis.
5
, '
oi
. ,

, ,
, . ,
,
;
x - ,
.
"
.
,
~ *
",
, . , , pecyhra
'.
* ,
Quod jgitur dicere instituebamus, hoc e r a t : i n , c , ;
terrogarunt aliquando r h r i s t u m J u d e i , si liceret
censum dare Caesari, a n non?IUevero respondit C .
,
dicens : Ostendite mibi numisma ceosus. l l l i s *
;
que ostendentibus, rursus respondit:* Cujus est
.
*
imagobaec et superscriptio? Dicunt e i : Caesaris.
,
, ,
Et Cbristus : Reddite, mquit, quse sunt Ceesaris,
. ", ,
CaBsari, et quai sunt Dei, D e o . Audisti, exse , ,
crande Bogoraile, Christum dicentem : Cujus est
;
hcec imaqo et superscriptio ? quodque siiailitudo
, ' . *
,
Caesaris i n numismate expressa imago fuerit, oon
*
idoluui. S e d o b j i c i t : Scriptura testatur, simu > ,
lacra gentium argentum e t a u r u m ' esse,et nec
, .
loqui nec videre, neque ambulare. Cura igilur
' , etiam imagines nibil eorura operentur vel agant,
, ,
queB agere solent i l l i , quibus ex appetitu sese mo
.
vendi, et loquendi, et ambiilandi facultas inest.
afflrmamusiilasidolisnonesseab-imiles.hisipiens. D ! ,
)., , ,
et stolido corde bomo ! Si loquercntur imagines,si
,
,

viderent, si audirent, si circuirent, oou essentiina . '11
gines, neque siirjilitudines sed prototypa et homi . '
nes perfecti. At imago est tantuiusimilitudo proto *
typi, et imitalio quaadam uotis expressa. p i v i n a
. . yero Scriptura idola appellat dasmonum similitu * . '
dines. Uaemones enim erant gentilium d i i . Num
, , igitur, quod daemones fuerint dii geutimn, abaega ,
biuius nos v p r u m Deum, et utathei in hoc mundo
;
versabimur ? Hoc enim affirruare tuoe tenebricosee
57
S T T t
Psal. . 11; , 3.
Matth.
x x i i , 17-81. P s a l . cxau,
669
DE
670
IMAGIMBUS.
* , .
, * ,
, ' .
,
. " *
. []
, ;
3 ,
, .

, .
, ,

),
, ,
, , .

,

, ,
, ,
,
, *

, ,

, - ,
*
*
,

, ,
, ,
'
.
mentis est, ut cum dii gentium daeraonia fuerint,

neque vos honoretis Deum, ne censearaini deemon u m cultores, sedathei sitis. Si vero hoc atheum
et impium est. eadem quoqae ratio erit imaginum.
Gentiles enim daemonum formas adorabant, nos
Ghristi et sanctorum ejus. Qua; (enim) participatio luci ad tenebras, vel qune conventio Christo ad
Belial
?
Si igiturluxet ten^brre iinum et idem sunt, tunc
itidemimago Christ; et idolum unumetidemerunt;
sed in sceleratum tuum caput, ter exsecrande Bogomile, bsec blaspbemia expetat. Disccs igitur,
bostis veritatis, veritatem gentes illas multorum
deorum cultrices et atheas, deemonum sculptiles
similitudines effecisse, eisque ut diis servisse, et
vitse suce curatores, vitae expertes constituisse,
erantque simul etprototypaet similitudines, daemones et deemonum effigies. Gbristus vero c u m
verus Dftus sit, tanquam unigenitus Filius et Verbum Patris principio carentis, factus est borno
propter nos secundum veritatem, et non tantum
imaginarie, manens i d quoderat,speciemque h u manae ipsiusformap expnmimus ethonoramus, ut
sanctam, quia etCbristussanctissimus est. Idemet
i n creteris sanctis preestamus, bonorando et a d o
randosanctas imaginespropterexemplarium similitudinem. Nec ut deosistas colimus, a b s i t ! quin
et anathemati subjicimus illos, qui hanc calumniam nobis irrogant; cum Christo excepto, neque
ipsasanctarum imagintimprototypa, deos natura
sua arbitremur: sed potius legitimos Dei servos,
amamusque illos, q u o d i n veritate Deum amarint,
ethonoramus, quod pro gloria Gbristi usque ad
finem decertarint.
* *
, ;
, .
;
, ;
. '
, .
, '
, , , ; vouov
, ,
.

, ,
. *
;
,
,
, c
,
,
Uerum ergo interrogo te: Quis est, q u i dicit

idolagentium argeatum et aurum esse
? et
caeteraquiB sequuntur. David,inquies. Ipse vero
David cujus legis discipuluset cultorexstitit? Num
veteris et u m b r a t i l i s , an novee clareque lucentis?
Veteris certe. Et quomodo tii, qui Bogomilus es,
libros veteris legis expungeas, totamque legislationera illam a maligno, non a bono Deo profectam asseverans, et omnia i l l a silentio condemaans, solum
hoc frustillum versuura abscissuuo nobisproponis?
Oportetenimte totam legem recipere, vel si illam
non recipis, neque hune paucarum syllabarum versiculum approbare. Stultum est enim unum d u n taxat radium ex toto sole, ut splendidum. et utaurifluum laudare, reliquis omnibus ut caliginosis
condemnatis. Vel quoraodo poste unius et ejusdem
fontis aquani didcem et a m a r a m internoscere ? Et
qua tandem ratione volens libensque boc prnptervolas: n i m i r u m veterem legem, vel potius Deum
verum, qui in vetere lcge locutu? est qui niandando
Israeli boc praecepit: Non facies ooinem similitudinem,nequeeorum, queein coelo,neque eorum,
8 9
II Cor. v i , 14.
P s a l . cxm, * .
5S
6 9
GRRMANI II C P . PATRLARCHiE
67!
871
quffi i n terra * ; illum eumdem jussisse p r a p a - , *

rari duos aureos tornatilas cherubiaos, et utrioque
; ""
ad sacram arcam collocari ? Testis verbis meis ac- , TTJ
cedit et Paulus, ille i n coelis gradiens apostolus,
, *
facta eorum mentione in ea, quee est ad Hebraeos
Epistola, u b i sic ad verbum scribit: Post vela- , ,
mentum autem secunduiu, tabernaculum, q u o d d i
citur Sancta sanctorum: a u r u m habens tburibu , y

l u m , et arcam testaraenti circumtectam ex o m n i
, " ,
parte auro, i a q u a urna aurea babens manna, et

virgaAarorj,quaefronduerat, et tabulae lestamenti,
, '
superque eam erat cherubim gloriae obumbraotia

propitiatorium ; super quibus cherubiois saepe
.
iis, q u i digni erant, Dominus apparebat. E a enim de
.
causa a Paulo cherubim gloriee nominala sunt.
Vides,caBce, quomodo,utsupradicebamus, san- , , , ,
ctae sint similitudines sanotorum prototyporum. seu .
,
exemplarium. At vero daemones exsecrandi et p e ,
nitus detestandi sunt, eorumque idola exsecranda
et penitus detestanda sunt;etqui colunt illos, eo-
rumque eimulacra, pariter cum lpsis ignem eeter- .

num basreditabunt.Ignisveroeslfuniculus heeredi , .

tatis Bogomilorum ; cum et illie competat i l l u d :
$ .
Dii gentium d e e m o n i a . Et attendas velim ad
orationis seriem. Omnis bomo q u i ralione etora- , ,
, ,
tioneregitur, Deuui quem colit, eumdem coniitetur
*
conditorem coeli et terree, et o m n i u m quae i n terra;
/ .
e t q u i v e r e b o r u m effector est, ipseest et Deus. At
,
veroBogomilieffectionem mundidiabolo assignant
, ut proinde si sibi constare velint, eumdem et Deum
existimare et adorare debeant: quo fit ut Bogomi- C , ,
lorum deus sit deemon, idolumque horum dsemo num quilibet ex Bogomilis assimulatus ad unguem
, ,
suo prototypo. Sunt enim et isti tenebricosi infor. "
mes, et, ut uno verbodicam,dmmonisquasivultum
,
etpersonam i o d u t i . Similes illis fiant, q u i colunt
eos, quiquQ eoruin blasphemias recipiunt, subja- ,
ceantque omnes eeterno anathemati.

Suppetebantquideinetaliaquae preedictis adde
rem,refutandse Bogomilorum stultitiae, sed modo
, ' vocat nos divinae raystagogiae et sacrifiii offerendi
,
terapus: quod d u m auspicamur, omnes veritatis

,
bostos et amici mendacii, ab o m n i u m q u i Cbri
stiano nomine censenlur,linguis, anathemati sub .

dentur. Ego vero, charissimi filii, si perbrevem
,
cobortationemadutilitatem animarumadjecero,di ,
cendi iinem faciam. Memini me et alias vos i n struere et monere ut quinque bebdomadis diebus , .

semelduntaxat circa horam nonam cibum capiatis
Et nunc denuo de eodem vestram cbaritatem com- (8) e
et
Exod. x x , 4.
Hebr. ,5.
Psal. xcx , 5.
(8) Graeci, non inodo Dominicis n o n jejunant,

utinos Ecclesiie habet, sed neo Sabbatis. Quo lit
ut quinque tantum dies bebdomadis jejunio coacedaot. Carpit autem paulo post Latioos Greecus
schismaticus, et bostis Latini nominis. Habent
Groeci duas Quadragesimas ; alteram quoque ita
dictam, verno tempore, ante Paso.ha, de quo hoc
loco Germanus. Gonstat septem eeptimanis; ut
numerus QuadragesimwooiBêatur q u i a Sabbatis
similiter ut diebus Dominicis j q u n a n t Greeci.

Inchoaturdieslunee; Domiaica proxime sequens
estprima Dominica Quadragesimee, Ortbodoxi
nomenadepta. Tertiaest
Adorationis crucis; sexta, P a l m a r u m : pridie ceJebratur resuscitatio Lazari. Dominicam Paboariun
sequitur magna hebdomas, quee est septima Quadragesimap.; primamsepUaiamQTiatiraffesimeaQtecedit , aaa Tvpofo>3âb esu
Dfe tMAGlNlBUS.
73
*

- J
. '
,
,
, )
^, -
, .
,
$,
, . |
,
'
'
74
moneo. In hoc enim consistit jejumum ut scrius i n

die cibus, isque mediocris sumatur. Quod ei n o n
ita agis, sed consueta bora manducas, non est boc
jejunii observatio, sed dissolutio ; etiamsi mensa
cibis tenuibus et minime superfluis sit exetructa.
Non enim boc ipso, quod carnibus abstines, jejun i u m observas: ne fallaris, sed oporlet te ventrem
ante boram praefmitam cibos appetentemcontinere.
Servus Domini es. Prius Dominum tuum c u r a . Vaca
orationi. Appone illi curam salutis tu quasi comedendam. Hanc enim esuriens queerit. Quo facto
ad curam ventris tui convertere. Quod s i buuc Domino tuo proeponis, baud Christi famulus, sed
mancipium ventris appeUandus eris. Et hoc quidem
semper facere debemus, neaipe divinum cultum et
venerationem corporali nutrimento preeferre, sed
infirmi sumus, vel potius i g n a v i , desides et tardi.
Si igitur bis jejuaii diebus boc fecerimus, Latinor u m adversus nos p r o b r u m de duplici cibi s u m ptione cohibebimus et evitabimus, si n i m i r u m semeJ qaotidie et serius comedamus.
.
'
,
,
, ,
'
'
, , $
" ,
, ,
, "
. "
, ,
,
>
Sed a i u n t : Licet serius c i b u m suinant, at eerius quoque ex mensa surgunt, lautius instructo
et preeparato convivii loco, promiscue simul, p i sces, olera, legumina oleo pingaefacta, i n dies
singulos, usque a d satietatem comedunt, ut v i x
usque a d eamdem crastini diei tardiorem h o r a m ,
omnia, quse vocarunt, digerere possint. Contine
linguam, bonio, a d baec verba, sicut et os a d
c i b u m , et tu q u i n o n manducas, manducantem ne
sperne. A t e g o tehortor, non uttotamLatinijejunii
formam et rationem secteris, sed ut qualequale,
quod i n ea apparet, b o n u m amplectaris. Prudens
enim, et intelligens novit n o n m o d i c u m ex eo
etiam, quod i n i i n i c u m et n o x i u m est, ulilitatem
reportare. Quando igitur Dominus nos m o n e t :
c Eslote prudentes sicut serpeates, et simplices
sicut columbee*, n o n vult, ut morem serpentis,
" Matth. , 16.

casei, respondetque noetra Quinquagesim. Dominicaquee hanc antecedit, respondetque nostr
Sexagesimee,vocataraGreeci8 ,
seu , quasi dicas, Carnisprlvii; et tam beec,
q u a m priorilla Dominiceeappeliatio deeumptaest

a b bebdomade Dominicam antecedente, q u a r u m
u n a d i c i t u r , altera utraque
uomen suuin Oominicae, taaquamtermioo suo tribuit. Alteruro jejuniumquadragosimale observant
Grseci ante NataJem D o m i o i ; illudque incboant
14 Novembris,utdocetBalsamoninScboliissuper
interrogatioaes q u o r u m d a m monacborum. quae
babentur postcommentarium illiuaia Photii omocanonem. Idem constat ex Typico sancti Sabee,
cp.p. 14. Nec introductum est boo jejunium ab
apostolis, utjejuaiuoimagQffiQuadragesimac; quod
ex caaone69apo*toloram manifestumevadit,ubi
unius tantumQuadrageaim Jit mentio; sed euccessu temporis consuetudiae receptum est. Nec
omnee equaliter ebligat toto i l l o 40 d i e r u m n u m e r o ; ait enim Balsamon tstisaase siquia jejunet
septexu dies ante Natalem, et hoc neceasano i a -
c i e n d u i Q esse, sive a laicis, sive a m o n a c h i s : Et

qui non ila facit ab ortkodoxorum
communione
separabitur, ait Balsamon. At monacbie ex statulis
suorum ordiaum jejunaodum esse ait a 14 Novemb r i s : Quia hoc est canonicum et salutare; sicut et
laici, quisuasponte itajejunant, laude
etgratiarum
actione digm kabebuntur. Dc bac Quadragesima
loquitur Guropalata Jib. Deoff. aulx
Constantinop.
cum att, a d mensam imperatoris protopapam
accedere, ,
Quod
Quadraqesima
prxierierti.
Inquee verbaCalvinianus schobastes:
Grmci jejunium
quadragesimale
anle
, id est, in Adventu, celebraverunt;
explicandum erat, quale boc jejunium fuerit, quando
incboari coasuetum: o u m i a Adventu, an ante
Adventum, n u m soluui et unicum, e t i d genus alia,
ne quis ex verbis tam generalibus, vel scboliasten
errasse crederet, v e l ipsemet errandi occasionem
abriperet, exiatimans vernum quadraginla dierum
jejunium Groci4uiase ignotum.
675
GERMANt II CP. PATRIARCILE
616
quem habet, venena spargendi et interficiendi, ' cx '

vel ut insipientiam columbm imiterotir; sed ut
r c ^ .*1.
serpcntis instar curam et solertiam capitis custo
diendi osiendamus. fd enim unum elaborat ser
,
pens,ut prwreliquo corporis tractu. caput ilhesnm
,

conservet. columba autero mutuari nos cupit
animum malitiffi expertem, et ut eos, qui nos i n - , , '
j u r i a afficiunt, toleremus, neque vindictam exspe . tamus, privata enim pullis suis sustinet, neque ob
,
id domo excedit: et hc tantum ad imitationem
,
proponenda, alia ornnia procul abjicienda sunt.
' .
Hoc et tu fac ; idque quod in Latinis jejuniis inesse
cemitur bonum, quod est, tardius cibum sumere
mulare. Grebriorein w o cibi snmptionem et
uberiorem illis relinque.
, | ,
*
Si dicas : fatue superor e\ eauriens manducare cogor, preesertim cum alias veoter mala , , . , ,
bestia sit, et nescia c i c u r a r i ; audi quid respon
,
.
deam. Idcirco tempus hoc jejunii, dilecte, et est

et dicitur, ut esuriaraus. Et q u i famem fugit, is

fugit et jejunium, et satietatem sequitur. At sa, . " ,
tietas et jejunium ita sibi adversantur, sicut aqua
, et ignis. Quando auteui esuris, in mentem revoca
, ,
et reputa paradisi delicias, et eorum quae istic
, ,
sunt bonorum fruitionem, futuramque gloriam, et
.
aperi os t u u m , et imple Davidicis cantibus, et
, libere ad Christum d i c i t o : Ego vero i n justitia
,
apparebo conspectui tuo, satiabor oum apparuerit

mibi gloria tua , c u m veneris c u m sanctis
. *
angelis tuis reddere unicuique secundum opera
^
eua. Summa orationis s i t : Per multas tribulationes
oportet D08 ingredi i n regnum coelorum, c u m , t ,
, angusta et arcta eit v i a , quns ducit ad i t a m ,
;
. * ,
lata vero et spatiosa, quee ducit ad perditionem .
)*,
Si ad vitam aeternam peryenire velis, amplectere
#*
ea, qufe sensum affligunt et contristant. A l i a
.
enim via in eam iogredi non licet, si autem fugien ,
do i d , quod asperum el laboriosum, declinaveris
,
'
ad i d , quod spatiosum est, noveris finera bujus, ' . cemodi viae esse igiiem inexstinctum, et vermem
,
irrequietum. Ecce testificatus tibi stim, et ostendi
.
duas istas vias, et utriusque exitiis. Gradere qua ,
cunque voles. Hoc unum te ignorare nolo, licet
. ,
quis centuai saecula i a boc uiundo afiligatur, i d to .
tuui nihii esse ad cruoiatus vel unius diei, q u i

sunt in gehenna. Utioam vero nobis contiagat per

pusillas tribulationes, et mediocres
aerumcas

malorumque perpessioaes eeternam invenire i a
-
coelis requiem, gratia et bumanitate Douiini Dei

etSalvatoris nostri Jesu G b r i s t i ; ipsi gloria c u m
,
Patre principio carente, et c u m sancto et vere
. .
vivificante Spiritu, nunc et seinper et saecula
saerulorum. Ainen.
\
e s
V.
Jn divini corporis Domini ac Salvatoinsnoitii
Jesu
Christi sepulturam, in die Magni Sabbatx.

tv
(Exstat inter bomilias Germani I, Patrologi t o m . XGVtU, ool, 143)

e Psal. x v i , 1 6 .
6 8
Mattb. YII. 14.
676
IN ANNUNTIATIONEM . MARIife-
677
MONITUM.
Sermooem sequentem Monacbiensis bibliothec codice primus Graece edidit novaque versione donavit Ant. Ballerini, S. J . , in opere cuititulus: Sylloge monumentorum ad mysterium conceptionis immaculatx Virginis Deipa?\v illustrandum.nomn
iSM. Tom. II,pag. 293. fn preetatione, quam editor i n seribit De Germani homiliisin DeiparxAnnuntiationem,
ac veluti append icem preebet alterius Dissertationis De Germani homilits in SS. Deiparam, orationi tn Prxsentationem pneiixfe, evincit, e duabus qu
bujus argumenti feruntur, Germani homiliis, alteram quidem, a Combefisio Grcece et Latine editam,
seniorisesse Germaoi(Patr. t. XC VIII, coL 319; ;preesentem vero recentiorisesse G e r m a n i l l , qui titul u m CoDstooliaopolitani episcopi tenens i a urbe Nicaena sedem babuit, quo tempore urbs regia Gonstantinopolis a Latinis occupabatur.
'
'.
$>
'-
'
'
,
,
/.
'
In
Annuntiationem.
l.Super montein excelsum ascende, tu quievangelizas Sion; exalta in fortitudine vocem tuam> qui
evangelizas Jerusalem (t). A b lsaiae lingua e d i vini carbonis tactu ignita (2) dicendi prooemium
mutuandum fuit, non secus ac vicinus a vicino
petere ignem solet. Et proxima sane veteribus
illis suntquee spectant a d n o v a m gratiam, et utraque ad accendendam conspirant unam facem, quee
lucerna fit pedibus eorum (3), qui ad inveniendam
veritatem properant.
VI.
r .
'.
,
,
(1) Isa. X L , 9 . CumGraBcaSS. Bibliorumexemplar i a constanter bic legant, .., patet,

mendoso codice usum esse Nioodemum monachuniy qu\ (Heortodrom. pag. 208) ioitium hujus
homiliae refert bisce vefbis: ....
(2) Isa. vi, 6-7. Et volavit ad me unus de seraphim, etinmanuejuscalculus,
quemforctpe tule- rj
rat de altari: et tetigit os meum.
(3) Psal. r x v i u , 105.
(4) Adeo non Graecis raodo, eed etSyris, Goptis
Armenis consut?tum fuit coeleetibue spiritibus quamdam veluti formam igneam tribnere,ut ad eos i n dicandos nonraro absoluta voce ignei seu flammei
utantur. Neque admodum repugnandum, si quis
bunc morem contendat d e i u c t u m esse ex Psaltis
verbis (Psal. cm, 4): Quifacu angelo$ tuos spiritus,
* T o m . GXXXVT. M t i o .
Hoc itaque inceosa igne ad excelsam bujus diei

eublimitatem sese attollat oratio, et c u m angelo
Gabriele adinstar flammae rutilante (4) simul a d volet. Hunc enim ad nuutium felix Virgini iUi
supra captura purissimse (5) deferendum propbeticus sermo vehementius provocat; eam vero i n Jerusalem et Sion a longe propbetica dioptra p r o spiciebat, sive tanquam civitateui magni Regis,
de qua (6) proprie gloriosa dicta sunt, sive tanq u a m excelsam hanc Sion, qaatn in suam ipsius
habitationem Deus elegit (7).
I I . Quod vero conficitur, q u a m sublime supra
naturae fines eminet! llli enim inter angelos Dei
principi, qui per coelos graditur, quasi ex b u m i l i
atque i m a regione proficiscatur, (propheticus) eermo manifeste indicit, ut i n altum ascendat, ac vocem vebementer attollat.
Est enim Virgo, est omnino coelorum verticibus
sublimior, ac prae angelis divina forma praestantibus, Deo longe similior (8), etsi i n angulo quodam
et ministros tuos ignem urentem,se\\, ut G r a c i legunt, , seu , seu ,
seu , vel . Conl. Joan.
Lorinum in n . 1.
(5) Vide singulare studium exquisitissima u s u r pandi vocabula ad singularem Deiparae puritatem
denotandam : aliasautem innuimus (tn not. ad%
VI Orat. Isidori Thessal. part. i , pag. 423*), v i x a l a m
vocem proferri posse, orua puritas et intensive et
extensive summa signincetur.
(6) Psal. Lxxxm, 3.
(7) Psal. c x x x i , 13.
(8) Postolat contextus, ut sanctae Virginig e m i nentia atque expressissima cum Deo similitudo non
ad diviaae maternitatis bonorem, sed a d p r a r o g a tivas animee insitas referatur: lis ergo a n i m a ejus
67
GitRMANf II CP. PATRIARCrtfi
6*
Galilwae vereetur (GalilaBa autem, v i vocis spectata, ^ ,

humilem locum significat), atque, ut h u m a n a fert
, ^"-"
conditio, vitae hujus vallem perambulet, etsi pau,
pere fabri tecto i n Nazareth se contiaeat.
.
III. Qua quidem i n re magnum prteterea latet
1 . m y s t e r i u m ; et quod utique etiam i n proverbio est,
' ,
e domo preesto est testimonium (9). Nam paterfa.
mdias, et ars fabrilis, quam ipse exercet, compen .
diario totum oculis myslerium subjiciunt. Et sane
,
vel ipse rex David testatur, Verbo Dutnini ccelos

firmatos esse (10); Yerbum porro subsistens (11)

intellige et supersubstantiale, q u i non modo haec
,
COBII convexa, sed et universas, queB boc omnia
circumcingente ambitu continentur, creaturas ea. " $ rumque ordinem firmavit. Nunc autem nic advenit
.
a d collapsum Davidis tabernaculum rureus erigen'
.
d u m , ac jucundius (12) reslaurandum. Defecerant
) ,
j a m principes e tribu J u d a ; Davidis quoque re .
g n u m dissolutum erat, et simul tabernaculum
,
ejus corruerat. Ast bodie in domo David cornu
.
salutis eiigitur (14); siquidem e familia David
, ,
suam Josepbus ducit origiuem. Cornu autem QO
,
strse salutis estChristus, q u i c u m et Patris dilectus , .
sit Filius (15), filius unicornium appellatus est,

,
canentePsalmista:
Etdilectusquemadmodumfilius
unicornium (16). Nam ipseet i n coelis ut unigeni . " tus ex solo Patre natus effulsit, et i n terris e sola
matre ortus est i n tempore, ipse, iDquam, q u i et ,
*
exspeclatio gentium (17) vocalus fuit. Hoc itaque
'
tabernaculum rursus eedificat, oeternam suam i p (13;, sius deitatem quamdam veluti basim ac fundamentum inconcussum supponens, et super banc illud C
exstruensacfirmans,quod (sancto) Spiritu operante
.
assumpsit. Et bac quidem ratione regnum statuit
sempiternum: n a m regni ejus non erit finis (18.)
'. .
I V . Hcec et per prophetas praedicta sunt. Cum
,
enim ista et ille polliceretur, q u i fallere nescius
, ,

eet: Post hxCy inquii^ revertar, et rexdificabo ta
,

bernaculum David, quod decidit, et diruta ejus
,
rexdificabo, et erigam illud, ut requirant caeleri

homxnum Dominum^ et omnes gentes, super quas
invocatum est nomen meum super eos (19). Hic , , '
' .
porro ettanquain lapis angularis (20) Judoeos cum
-
gentibus conjungit; ac pacem se annuntiareprofi. E a de re Gyrillus (lib. in Joan.. cap. ,
splendoribus, etiam antequam ab angelo salutareV . 29) : ,
tur, enitcbat, ut angelis eminentior, sanctior, p u rior, pulchrior preedicanda foret.
" '
carel subsi(9) Haud eodem plane seneu, u l i palet, Auctor
steniia,ui humanum
verbum,$edsubsistenseslac
usurpat adagiuto, ' , ac veteres
vivens, ut qui proprtam in Patre ei cum Patre e.cGraeci dicere consueverunt, . Uoc
sistentiam habet.
enim postremum in testein quadrat, cui, tanquam
(12) Nisi forte pro {juctmdius),
suspecto, vix ulla iides baberi possit: i d autem
legendum sit
(magnificentius),
prorsus alienum est a scopo Germani. Pulaverim
prout res malle videtur.
ltaque, testem domesticum nic appellari Davidem,
(13) Cod. particulam bis repetit.
e cujus progenie sancta Virgo exorta est. Testatur
autem David, in fabriii arte Josepbi prostare my(14) Luc. i,69.
steriitypum, quatenus Dei Verbum exhibet veluti
(15) L u c . l i i , 22.
hujus universi artificem, qui dein ad collapsum ta(16) Psal. x x v m . 6.
bernaculum restaurandum manum admovet.
(17) Gen. XLIX, 10.
(18) L u c . l , 33.
(10) Psal. x x x i i , 6. Verbo Domxni cceli firmati
(19) Act. xv, 15, 16 ex AlftOSJe,.!!, .
$unt.
(20) Isa. xxvui, 16: EpH. ii, 20 : T m ( r . >
(11) ', c u i opponitur et
m
ANNUNTIATIONEM 6 . *AA\M.
68i
, - tetur tumiisqui longe tumii* qtd prope sunt {2\')

neque solum sedetxn throno David patris ejut (22)

secundum carnem, sed etiam regnat Deus super
"
gentes (23). Quando autem ( h c futura sint), de, .
clarat, quod i n ipso vaticinio additur. C u m enim
,

.
dixiseet: Regnavit Deus super gentes, protinus sub '
,
d i d i t : Deus sedel super sedem sanctam suam (14).

H c autcm sedes est Virgo, i n q u a per carnem ex
. , ' ipsa assumptam veluti i a throno sedens, cum v a ,
r i a r u m mentium u D i v e r s i l a t e m sibi obsequentein
,

effecisset, super omoes regnavit.
.
Sic igitur ille, q u i Dei i n terra apparentis paterpu tabatur (25 26), ejusdem de universo nostro genere
,
restaurando consiliura arte sua fabrili i n anteces
s u m a d a m b r a v i t . Virgo autem dignissima insuper
.
,
, ' ' hujus reeedificationis cooperatrix fuit, non aliunde,
sed cx semetipsa plane itnmaculatam ac (Deo) m a
teri experti congruentem materiam suppeditans,
,
e q u a vivens Dei sapienlia cedificavit sibi domum,
columnis septem innixam (27); totidem enim n u

merosuntcharismata(sancti) Spiritus; idemautem

Spiritus et assumptee carni formam indidit.
(21).
V. Yerum quomodo oratio mea, bumi repens ac
' . ,
mentis bumo defixee iaterpres, ad tantam sese ef ,
ferre celsitudinem audeat, ut siroul c u m angelo ,
r u m principe, Dei speciem babente, alas explicet,

, et ad bunc montem, i n quo Deus deambuleat, n o n
, ;
secus ac olim Moyses i n montem Sina, subito

ascendat ? Licet enim nos quoque quadraginta die , '
r u m jejunium prfiesenti hac die absolvamus (28),
' * ' , noxi eamdeni tamcn ac ille puritatem consecuti su ,
m u s ; quoniam neque jejuniumnostrum cnm jeju . "
n i o i l l i u s comparandum est, neque, preeter u n a m
< ,
linguae tarditatem exilitatemque vocis, quidquam

eorum possidemus, quee illum admirabilem effece*
,
runt. Aut quomodo iaoifenso pede v i a m , quee ducit
;

ad Nazareth, teremus, nisi Deus miserit angelum

, ,
suum ante faciem Verbi (29), et facilem ante eum
.

v i a m paraverit ? Hunc porro ref ulgentem arcbange

$ l u m c u m ducera habeamus, in viam pacis, certe

scio, dirigemur (30). Speciosi enim sunt ejus pedes
. ' ,
evangelizantis purissimoe (Virgini) (31) paceni et

, ,
bona(tt);pax
vero nostra Christus est (33). Adve
5
nit enim, ut dissita conjungat, ac pugnantia ad p a .
cem compooat, quoe quidcm bona ex hujusmodi
pace proiluentia, madiatrice Dci Matre, uberrime
i a universam terram effusa sunt.
f
(21) Cod. .
scba sequenti die 26 Martii recurrebat, s u b Ger*

mano reperilur 1228.
(22) Psal, cxxxr, 11; Isa. , 7 ; Jerem. x x x v i , 30.
(29) Malacb. m, 1 ; L u c . vu, 27 ; Marc. i , 2. Quod
(13) Psal. XLVI, 9.
de incarnato Dei Verbo scriptuin est, n o n sine a l i (24) Ibid. sec. LXX, q u i legunt (requo abusu a d sermonem suura auctor transferre
gnavit), ubi Vulgatus habet regnabit.
videtur.
130) Luo i , 79.
(25-23) Luct l i i , 3 3 : Putabatur ftliu* Joteph.
(27) Prov. ix, 1. Quod dicitur vivens sapientia
(31) VidesDeiparam indicatam absoluta appella(/ ) , palam facit, sermonem esse de sa- t l O a e , quod sigllificat
pienba subsistente, videbcet de Filio Dei. Hinc ut
Tray, ac proiade omni ex parte puram antonomapaulo ante vidimus, viventem ( ) Cyrillus dicit
stice compellatam.
Aoyov (Verbum), utsubsistentem fateatur.
(32) R o m . x, 15: Isa m, 7 : N a b u m , i , 15.
(28) Hinc patet,homibam ba bitam esse postremo
(33) Epbes i i , 14.
Jejunii quadragemralr8dteûijt\u8 autem, quo *
(21*) Isa. LVII, 19.
PATROI. GR, C X U
83
683
G E R M A N l II CP. P A T R I A R C & f i .
V I . Salutaris itaqueex Batura sua eetpax, qum
.
,
ett a Oeo et imperturbat beaUeque vita coacilia, . x o i /'TftjflC A s 7 * 9 $ ?

trix etcustos, et seinper b o a a , sibique perpetuo
, , ^
constans, undique turbulentis, dissidiis, ac levi
,
6
etiam scissioni omnino inaccesaa. Qnm vero inter
. . hominespaxest, atque e terreais enascitur animo , ,
r u m consensio, baud semper est bona : q u i n iino ' ,
fit u i quandoque scelesta exsistat, et c u m ilioruui,
q u i pacem eam babent, studiis componitur, belio
\

ipsoinfesiiorreperiatur; quemadtuoduui e contra <rio plus pacis inestinterdam m ipsobelio,plusque
,
* <talutit i n discordia, q u a m i n ea quas b u m a n a p a .
ritur voluntate, concordia.
V i l . Pacem b a b u i i p r i m a parens mea i n paradiso
.
oum serpente,etconveneruut siinul a d colloquen- , *
d u m hinc amans recti
natura, inde osor buinani
|-
^ _ ,,
^ * 1

"
vpwnwf
^ wo w
g e n e r i t animus, Sataaas. Et erat iila quideiu sin- . , ;
cere agens i n simplicitate s u a ; iste vero indutus
,
amictu fraudulentiffi erat, cujus exterior quidem

species fulgorem eequalitatis c u m Deo ac splendi , ' dissimaqueeque callide proponebat; quod vero i n ,
, ,
terius abscondebatur, a d vuJpiaos tantum doios
, .
tendebat, subducebatque paulatim i n deceptionem,
atquead leoaem, vulpina pelle indutuin, preedae
inbiantem pertrabebat.
' ) Et boc colloquio atque unione concipiebalur dolor,
,

,
et vulnere divinae legi pcr exitialemligni esum i a $ uicio parieba(urpeccatum(^);peccaturnverogetie'
* ,
ravUmortem(35)
crudeiem viperau3,qufB primam

matremoccidit.
Rex autem pacis inter bominem ac serpentem C

, /
inwiicitiam ponit (36), beliunique implacabile m
onimaseBCuladuraturuni.ipse, inquit
'ol) observa- . - ,
, ,
bitcaput tuurn, tuque observabis calcaneum ULius ;

i d est, jugis inter utrumque et ab initio a d iinem
usque erit pugna, quandoquidem bomo primae i l - ' (38)
(39)
lius fraudis laqueum memoriae deiixum sempcr ret
,
tinebit, et cladem rependere, teque ultionis ac
,
poen timore terrere conabitur. Erit euiui, erit,
. " , , ,
quando tu, spiritualis serpeas, calcaueum hominis
, ,
observabis. Nam postremis illis diebus inexpugua''
bilis ipsi potestas calcandi supra serperUes ac scor ,
piones (40), tuamque omnem, mimice, potentiaoi
, .
proterendi tribuetur.
'.
VIII. Et hee quidem m i b i i n Eden (obvenerunt)
antiquissimee clades ; sed e Nazaretb o m n e p e r m u - jj , ,
. ' lierem, q u i d q u i d est boni dimanat. A d banc advo , lat angelus pacis, mysticae unionis nuntium allaturus. Nam c u m serpenti olim preebuiseemus auree, . ,
contumaces i n Creatorem fueramus, et a d aposta- ,
, . t a m deticientes, eramus a Rege divulsi. Maledicta
,
f u i t E v a , repleta autem futt gratia M a r i a ; r a d i x
,
acerba, sed fructus melle dulcior (41):radix i n
(34)
(35)
(36)
(37)
(38)
Psal. vn, 45.

Jac. 1.15.
Gen. in, 15.
Ibid.
Vigerus, nemiue diffideate, tradit, particu
l a m tantum de tempore u s u r p a r i : at palam

est, alio sensu bic eam adbiberL
(39) Cod. .
440) L u c , x , 19
W . MABLE.
686
y>5 j>vopv, terra ad corruptionem sepulta est; fructus terram

supervolatinsaoctitatisincorruptibiiitate;ubi enim
r$
sanctitas i b i est et inlegritas ; i i b i animi sensus,
,
, , - quantum per modcstamsui opinionem licet, sedeprimit ac bumiliat, illic coelestis iuiber delabens
,
.
stagnat. Gum serpens primse parenti divinitatein
pollicerelur,exsiliens llla verbumarripuit; (cootra)
,
d u m arcbangelus per aethera gradiens Mariie d e .
),
nnntiat, ipsam electam i n Dei matrem esse, semet
, , heec colligit sibi sollicite cavet, et qiue nuntiantur,
,
diligenter perscrutatur, Sic a inuliebris generis fa
.
cilitate se longe e x t u l i t ! Sic obfirmata undequaque
;
erat magni Begis p o r t a !
.
IX. Aiunt, arbores capite inverso vivere, ac r a '. , , ,
dices pro capite teoere, inde autem (a sepulto ca ,
) P ) sugentes bumorem per canaliculos transmittere ac sursum attrahere ad fructus producen .
dos. Geoeris nostri auctores prinii i n caput bumo
,
. defossi eraot,acradicum arrosores teredines hasce
radices depascebantur. Verum bic tandem fructus
,
incorruptionis munere dilatus est. et, inverso n a
turteordine, b a n c i n radicesquoque iucorruptioaem
*
transfuodit (42); et quod genitum est generatores
,
suos regenerat (43), quae deiuortuaerant,advitam
. ' '
parit (44), et qu amara, dulcia efficit. SuperemL

, nentissima enim preerogativa propterinnocentiam
et puritatem(45)supercognatam naturainelevataet
corypbaeaconstituta, tanquam sublimissimum l o ,
cum tenens divinuui e ccelo depluentem imbrem
, priina in se excepit: Descendit enim sicut pluvia in
, , Q vellus (47), scilicet i n purissimam hanc ac supra

c a p l n m e x o m n i parteinimaeulatam Maiiam (V8),ut
, (46)
anditati,qiiaoiuuisterras<|tiaI<*bat *.* niyhticas i r '., .3
, u- rigationesnnesfcusremf liuin aMerivt LOD&TUIU *:in<!
tenipus ellluxerat, <w quo ^ c u u d u m proph^tas
. ' '
mandaverat nubibusne nlu^rmt
imbrem
snperter ^ ,
ram (49), ne vepres videiicot a- spiiut ainpliu* i n
, ,
, , ^ vinea succrescerent. At vero poMquaiu i n uiedio
spinarum nunc lilium inventum est (50), nive can, / ' '
TJ
i t e
non fuit acerbitatis iUius etcorruptkmis, qute r a (43) Puritas, qu& Mariam supra universum hodicem inferat. Si enini fingas, serniouein esse de miauiti geuuselevabat, rationenabUacoutextus, ea
dulce:Jine,qua;ai-,erbitati ejusdera fructus succesest,quaaoommunioaii]iniij squaloresejangebatur.
berit, j a m nulla Evam inter ac Mariam oppositio
Atqiii couiaiunis ille s q u a l o r c i b i l e s t a l i u d , quam
iatercederet: nara tenemus omnes, etiaai E v a m
primsevum viduni ab Adara i n posteros propagadiviasB gratifle opeapeccatomundatam fuisee, attuiu. Apertissime ergo Deipara a Japsorum bomiqueadeoetiatnEvauibocseusu, acerbitate exuta,
nuui seusu spjuncta deschbitur.
dulcem fructum evasisse.
] (46) Cod. .
(42) Audis Germanum proclamantem, Mariam
(47) Psal. LXXI, 6.
f ructum exstitiaae, qui uon modocorruptionem n o n
(48^j Ut puritatem auctor designet, propter q u a m
contraxit, sed e corruptioDe radicem liberavit.
i n L)ei inatreui ac salutis hniuante inediatricem
(43) GemiDahabes inoraUone Isidori Thessaloelecta est Maria, hanc , atque n i c e n s i s i n Nativ. Deipara3,ubi (g IX) de A n n a et
appellat; quibus sane vooibus quod s u m de A d a m scribit: Anna, mater veneranda, cum g ?- m u m excogitari potest puritatis, exprimitur.
neraret,filiasuaindigebatut
regenerareiur. ...ne
(49) Isa. v, 6.
gueipsasoium....sedetprogenitoropushabuit,
ut
(50) Ecce tibi tristissimam illam peues Patree
tpsam (Mariam) velutimatrern
nanciscerelur.Porimaginein, qua universatu Ad/e progeoiemceudur o c u m sertno ait de generatione spirituali, q u a
metum exbibeut sentibus horreus. sanctam vero
iodigentquotquotin A d a m perieruot, plane bquet
Virgioeui unicuui iater tot spioas Jilium. H a t i o a u n o n posse eadem r u i n a ioteremptam eambaberi,
tem oppositionis satis evincit. privilegium illud
q u regenerationis interemptoruui est cauaa.
Virginis hic desiguari, vicujus a reliquis omnibus
(44) Deipara ergo ioterdemortuoe censetur:
secaruitur, immunitateaj nempeabuooriginie rea
mortui autem quipaip higjiptelliyuntur, nisi, ut
tu, q u i solus omoibus est communis. Neque praediximu3,quicuoquepeccati orlînalis labe infecti
tereae, quam accurate ac vigilaaler hoo V i r g i n i *
auntt
privilegmm desigaet Germaau. Postquam eoim
687
G E R M A M II CP. PAfftlAfcCH^.
6*8
didius, unguentis, suaveolentius, ac virgineoindu- x i . ;

tumsplendore(species,inquam,(5l)/aco6),C(Ele8ti8
; ^ T w * * m * ^
i a i l l a m a c vivificans imber descendit. QuaBnam huic mysterio inest significatio? Q u e n a m h s c bo- "
militas i n sublime erehens ? A u t qualis baec celsitudo b u m i l l i m a ?
X. Israelitico olim populo D e c e s s a r i a fuit legum
1'. ,
constitutio, queorumruditatiprospicerel,eosque
,

compelleret ad timorem D o m i n i , q u i ipsos plasma

verat et m i r a prorsus ratione servaverat. Repente
.
ac specie nunquam visa intuentibusqueterrificain
monte Sina se sistit Jegislator. Personabant enim
.
o m n i a m a g n i s t u b a r n m clangoribus:densamontem
undequaque involvebat c a l i g o : tubarum clangori
,
respondebat exadverso turboboirendumstridens,

et queecunque circum8tabant,multiplicis plena erant
.
terroris. Ejusmodi scilicet temculamentis Juqoei
animis puerascentes indigebant.
Quidporro post b*ec sequitur? Lex tabulis inscul-
; ix(
pitur, quse nempe tacite innuerent cor subditorum
lapideum, durumque adeo, ut neque perpetuo m a ,
nantibus divinee providentiae guttis ullatenus exca ,
vatnm, neque vel paululum fecundatum ex ipsis
(52) ^

unquam fuerit. Et saue statim ac misericordiler
,

c u m illisactumest,miserationis i m b r e m repellente
. "
duritie, gratia incassum decidit. Gum eoim Moyses
(53) ,
pracceptor e monte, ubiedoctusfueratjam desccn , deret, tabellasque i n manibus ferret, quibue ele
meata legis iosculptafuerant alque hasbominibus , îllis puerilem mentem gerentibusin manus traditu

rus esset; isti, cum jam manducassent etbibissent,

. ,
surrexerunt ludere (55), prceptorem ac preecepta
, ,
ridentes. Quapropter divinoruminterpresgravissi
mo dolore simul et indignatione percitus, tabellas C *
quidem in terram projecit. easque contrivit ebriis 3 (54)
sepraestareabnuenspraeceptorem; discipulisautem
* ludendi studiosis congruam sane adhibet discipli ; *
n a m , non quidem virgam aliquam utlatenus quro , ,
rens ; quid enim heec cumlapideo ac durissimo eo ,
r u m corde profuissent ? Sed quoniam lapis ferro contunditur, sic isla d e m u m erudiendi metbodo
utitur, ac ferri locum tenuerunt pugiones (56).
'. ,
XI. Porro antiqua isla, ulut plena terrore ac se,
veritate,proptervecordiamtamen illius popuii cer
\icis durissimop, et propter duritiem cordis illo; .
r u m , nibileorurn quce sperori possent obtinebant.

Atposterior, quee bodie celebratur, descensio
. ,
priori illa multo est admirabilior. Pacifica cnim et

tumultus expers adeo fuit, ut descendisse Deum
1
D
Mariam l i l i u m d i x i t , h i n c q u i d e m i l l u d nive quoque
candidius, ad excludendara scilicct cujusvis neevi
vel levissimam suapicionem, prsedicat ac suaveolentissiraum, inde vero virgineo pneterea decore
nitensidemcelebrat,quo innuat, purissimum i l l u m
candorem, cujus gratialiliinomenMariae competit,
alium a virginitatis caadore intelligendum esse.
( o i ) P s a l . XLVI, 5
(52) God. .
(53; God. , quee vox sane Grmca est,
sed ad rem non pertinet.
(54) De inendo, quod hoc loco occurrit in codice,
placetea stibjicere, quae vir clarissimus Georgius
Krabinger i n exemplari ad me transroisso adnotav i t ; Godex (inquit i n ciausula lineee habct et
initio sequentis . Scribi polius debebat supra lineam , ita ut vera leotio
s i t a ; , et > tanquam glossa roculoe compar e a t ; n a m pro (ut a p u d T n u c y d i d c m e t Platonem ' , ;)
poni solet.Vid. A f l i t t s a d Platonis Protagoram, p .
148 i n P l a L Opp. tooa. X.
(55) Exod. x x x i i , 6.
f56) Exod. x x x i i , 26,27 : CongregatigHe
tuntad
eum(Moy$em)omne$filiiLevi:quibu$
ai(:ffme dicit Dominus Deuslsrael: Ponat vir
gladitmmper
femursuum:
ttcetrediledeportausqueadportam
permedium caslrortan et occidat
untaqmtftteird'
trtm et amicum ti pnmimnm ttnflii.
f
. MARLE.
689
696
nedum booaiaes solum, sed et aagelos latuerit q u i

circa i p s u m ministerium obeunt, ac throno ejue
assistunt, et ut Scripturarum etfatum usurpem,

,
descendit sicut pluviainveUusffl),
siaestrepitu et

clam iis quoque Israelitis, qui viciaiores ipsi se.
, f***i
,
cundumcogaationemerant.iVoisciwws, inquit(58J,

quiaMoysi locutusest Deus :

huncatdemnesnmus,
. .
undesit. Videlicet contumaciacordium seepe m a a ,
suetis vcrbis mollitur, ac lentiortranquillusque i n .
cessus vel indomitas feras sape vivas oepit.
XII. Enimvero et alia m i b i se offert ratio disseJB'.
rendi, et copiosiori enarratione ea, q u a d vellus
, hoc spectant, celebrandi. Etsane compertum nobis
. ,
est,primosgeaerisaostripareates, tunicis iadutos
,
pelliceis, ac propter mortis sententiam terrore
.
prostratos ao veluti exaaimeK, a paradisi deliciie
*
. ,
expulsos fuisse. Virgo autem, eorum filia utpote
, , ,
bomo, si quasdam levioris momenti excipias pro
,
prietates c u m eorum vita cominunes, quod nempe
, mortalem nanc carnissarcinam gereret, et corrup, ' )
.
tibili c u m corpore viveret (59, quoad reliqua
,
longe illis sublimior erat ac divinior. Incorruptibi
,

litatis enim arrbas sibi comparabat, et inter b o , mines vivens a d materiae expertem conditionem
, ,
angelicam assurgebat, ac cernebatur ceu scala
,
q w d a m celsissima, cujus summitas ad coelos usque

. '
pertingeret (60), quae illic portenta sunt conside*
* /}
ransatquecontemplans(quanquam basim firmaret

^

i n terra), nec terren subetantiee pondere a d baec
*
intirmadeprimebatur.Juxta ipsam ascendebaat et
' .
descendebaiit Dei a n g e l i ; ascendebaat n i m i r u m
praestantia q u a d a m conditionis omDi materia ex natura sua careatis ; desceadebant autem virginea
illius puritate v i c t i ; eidetn vero Domiaus ipse innitebatur.
!
C
Oh quantum gratiarum c u m u l u m ! Ob quantam
!
Virginisdignitatem! Omniaglorieeejusdem cedunt;
,
o m n i a sunt inferiora, vel s i animo cogites tremen$ , , dissimosillos(Seraphim) sex alas babentes (61);

reverenter enim b i forcipem, qiue erat iilius
,
typus (92),apprebendunt; aut etiam si medium

, ' proferas pleaos oculis Cberubim (63), quos divinus
", Ezecbiel reproseutat ceu tbronos, supra quos ex
' , $
hibet Altissimum alas agitantem, et supra rotas
, ,
volitantem (64), siquidem a seeculo insita sibi

bonitateadincarnationis mysterium complendum,

,
et ad manifestaadam se hominibus ferebatur; at
nondum opportuaum teoipus advenerat, q u o d i m , perscrutabilis judiciorum ejus abyssus noverat.

. "
Illud sane (mysterium), ac Deuiu i a spiritu p a
xorTcpxojuvov
x i i v * ,
(57) Psal. L X X I , 6.
(58) Joan. , 29.

(59) NumquidQoneeclareprodithocetiamloco
doctrina veterum G r a c o r a m de coaditioae Mariae
communis lapsis hominibus probri expertis? Sane
nisi filiam fatearit illius reatueexsortem, q u i p r i mos parentese felicistatuinabyssum miserrimura
deturbavit, iaaois estoppo8itio,quam filiain inter
ac parentes auctor instituit.
(60) Oea. x x v i n , 12, M:\iditque (Jacob in somnis
tcalamstairttmiuperterty^
tangenscalum; dngelosquoquibeiascerutoto
ctodenti$pereaM,etIhminummnixwn
>
pice porro,quomodo hinc auctor occasionem a r r i piat,puritatem Virginis pree aagelorum puritate celebrandi :quod quidem encomiuui absre esset, si
olim Virgo peccati deformitate fosdata fuisset.
(61) i s a . v i , 2 iSeraphim stabant super illud :
sex alx uni> et sex ulx alleru
(62) Consuetum scilicet SS.Palribus fuit, ut forcipem, quaSeraphim calculum sumpsit de altari,
babeaat uti saactae Virgiais t y p u m .
(63) Ezecb. x, 12 : Et omne corpus ...,<?/ colla, et
manus, et pennx ... plena etumt oculiSi
(64) Bxech. x> 28 %9,
(J*
GERMANI II C P . PATRIARGHJS.
triarcha (Jacob) videns, Virgini i n n i x u m Oeum ,

conspicit (65). Quando enim dignuin imcompre * , Tt*i
hensibilis Dpitatis inventum est domicilium (66),
*
"

tu n cconsilium antiquum ac verum (67) finem at
|
tigit, atque in opns deductum e s t ; et puro Virginis
(68), *
sinu, pront infantes solent, incomprehensibile
'
fertur Patris Verbum, Adamiticee massae ex sancta
.
bac et superimmaculata terra desumptae atque efformatae secundum hypostasim conjunctus.
1. Omnia itaque, quae ad eam attiDei-t, d i . *- *
vinflB majestati congrua, omnia magno d i g a a m y
sterio (69) ;verumtatem ( j a m enim priorem sen- xaei
tentiam resumitoratio) nec Evae se secundum n a
turam iiliam esse diffitebatur, neque omnioo tu nicas illas pelliceas respuebat., Limus (70) enim,
quo c o n s t a b a t , e a m d e m i l l i c u m a l i i s naturainesse , fidem faciebat; neque tamen pellium crassities i n

ipsa locum babebat, hujus nempe vitae tulmultus
'.

ac importunflPcuraF, quee mortalembanc vitam comitari solent. tertio enim eetatis suae arino Deo *
.
eOnsecrata pst; a tertio eetatis anno angelus merasam ipsi instruens, victum snppeditabat; a tertio tatis anno non a popularibus modo turbis, sed
ab ipsa quoque paterna domo abstinebat.
,
Ouodquidemitafaciendumesse.priesignificatum
,
j a m fuerat. iNara rubusille (71) fiamma undique

correptus, qui subobscura ac levis erat Virginis
figura, hand tulit, ut pastor Moyses propius p r o - ,

gressus accederet; q u i a n i m i r u m pedes aliis cir cumvestiverat pellibus, quibus naturali plantarum
.
pelli prospiccret, ne forte nudus pes incedens a
terT8B asperitate doleret. Haud aliter enimvero opus Q ,

esse dixerim, utquisquis vias n o m i n i terere aggre

, *
ditur, a terronanim rerum afTectn spiritalps pedes
.
e\pP'*ito* -frv't. nequp hujtis vitre sollicitudinibus
i m p l i c a r i se sinat.

Talis n i m i r u m fuit anima innocentissima undequaqueimirjaculatflBMarifP ; q u i n i m o et superheec . '
, .
omnia longe sesse exttilit. Sanctior enira quibus\is
sanrti. o.t prn oiiinibns Deo cbaris charissima ipsa , , '
,
Deo pxstitit. Ac proptprea iinigetHhis in ipsam de ,

scpndit Verhum sirut pluvw in VPIIVS cf sirut stiilicidium
suppr
atillmis
lerrmn
~*?\ squalctUom t^r-
.. ( i o n . \ - v \ m , 1 3 .
N o n i j i i m si.'iliiH't i n v e n h u n
fnorat dinnum
*rr.iiH n-l;^l>fil.-ifi<.!Mî':iiiujn.quioqnutquni oxorti
,
fiw-.raist e x . ^ d a m fihi.:i<1 u(\\:w oiv.v.r< p-iif*<rna );ib*
turpes crant ac Deoinvisi. himmm }>iopiererea

iloiuicilniiu Maria fuit quia ab illa labe inimnnis
scrvata est. vide qiJfe g ^ n r n a babet IsidorusThessalonic. Ham. in Deip. Nativ. VI, part \, pag.
213. 214.
( 7 ) Isa.xxv, 1, secundum 1*XX ; nam Vulgatii9
babpt, cogitatinnes fideles, antiqttas.
(08) C o d . .
) Qnisnam, <pifP*o, scisoitanti de rationpconcepbonis. qnf *r Dfi iir- trli cosiirrua rt dicna
i a n l o l u y ^ t e r i o l i a h e r i qsieat. qius, iiiquain, spnndfrido afflnnare andcat. ejusinodi conceptionprueani esse, quff tilioîrai miuidopiOfert ? En*o
si quapcumqieai Virjfineni spectant,eadivin(Pmajestati confrruafuerunt, ac dignaincarnationis Dominicae mysterio, aane et conceptio Vipginie e a
fuerit oportet, quae c u m r e a t u filiorum i r nibii
4
'<^.
oommnne babuerit.
<"<). Uvnr.v ha]>es ; , v o c n m s c i l i o e t ' rographiîiicompcrtniiâ'- i i i e . n d i p l a n e ^ i i s p e e u n u
H a u d t a m o n obsciin--. c o n t e x i u s v o c r m postulat
5
q u i d p i i r u signilicantem,e qnoevincaturVirginis
uaiura cum aliie boinioibuA cominuuis. Etejusiuodisane esl tetTenasubstanliaAnquem
sensum
pertrahiutcunquepossent nnullwvoces Grfficae
quflB aliquoraoJo adformam vocis accedunt. At viderint ea de re sapieolioree.
(71) Lioet prcdigium rubi, flammiR correpli neque tamen combued. a Patribue habeatur uti l i g u r a
miraculi. qno Virgini Dei Genitricianaservata et
intetrriias. n n d p illud i n sacris ofRciis : Bubum,
qupin mderat Moyneiinfiombustum. contervatam
agnnvimtMtuam
laudabilemwrginitatem: auclor
tameo,nti ex eeqnentibus patet,ad8UH)mam iUatn
poiius puritatemspectat, quae Verbam Dei ad i e
attraxit.
2) Psal. L X X I , 6. Etiam Complutensu edibo et
o a c u m ea, bab^nt ***
pro
IN AlfNUNTIATIONEM . MAffliE.
693
.
'
renamquenaturamnostramcopioeeiirigavit, atque
ad suavesfructus abertim ferendoeexcitavit. Squal i d a enim. et cineribus ipsis sicoior evaserat, ex
quo Satanas, ceu fulgur comburens coelolapeus,
cum lethaliter ipsam sauciasset, omnem ei v i r o r w n
abstulit, aridamque et ad d i v i n o r u m operum p r o duoendos fructue ineptam peddidit. Orielur, i n q u i l (74),
indiebusejusju8titiaetaburi4antiapacii
donecauferaturluna.P&renimtiient,
u l et q u
reliqua sunt bajus P s a l m i , oratio persequatur,
rectaque v i a ad eorum quee i n eo lateant, explanationem progrediatur. Gum e n i m illuoeaoere eol
justitiae j a m incipiat oonsonum fuerit nt q u n
cultantur umbra litterae, i n lucem apertam educantur.
. "
, '
(73),
694
XIX Verum o h , q u i n a m sunt, q u i nobis a tergo

nunc latrant, magnumqae strepitum ac t u m u l tum excitant, et caninis dentibus i n sermonem
(75) ;
(nostrum) frendent? Prorsus Judeei sunt, turbu ,

lentum clamosumque genus; quorumfructificatio,
, ' .
ut c u m Isaia loquar (78), pro u v a clamor.
Quid ergo faciemus? Sinemusne, ut suis ipsi
; ' latratibus disrampantur, n i b i l adversus ea qum
,

; "
'
garriunt vicissim reponentes a n vero parvoe
(76) aliquos lapiilos i n impudens eorum os jaciemus?
; ^ .
Efticacius p o s t r e m u m boc mibi videtur argumen
tum. Etsi enim in conjectos bos lapides hiante
,

'
ore, ut solent, occurrant, baud tamen et mandere

,
eos facile poterunt, n t p o t e q u i eoliditata, qtiffi est
.

,
a veritate, gaudeant. Veritas autem e&t ipse C A n
, - Q *tus (79), qui dentes peecatornm conterit (80), ne

(77).
forte panem fidei impie discerpant.
'. , X V . Porro, q u i d post me clamas, Judaee, effrona
, ;
ac contentiose bomimcio ? Si quid babes, q u o d
, . ,
,
r e g e r a s , dicto. Ad Solomonem, inquit, hac dicta

,

referuntur, et hoc verbum bonum e corde eructat

David successon [8I)regnieju$,quiexutero
ip$iu$
/
egressui est(S2) ;nonaulem,proutitu

Chnstianus
, ' ,
contendis sermonem de Christo instituit. Siae,quaeso
. ", i n e p t e Q u g a r a m v e n d i t o r , r e c t u m s u i i m tramitem
, '
prosequatur oratio, neve eam ad te ipsum nitaris
, .
divertere. Neque enim nunc tempus est contentionis

,
foreasis, sedhymnosalterniscboriscanendi. Domi .
n u s e n i i n m e u s e coelo venit in terram non ut ju
,
dicet mundum, sed ut mundum vivificet(M). Verum, '
. , ^ tamenne properandi cursum sollicitos nos ideo

'
finegre videamur quod nobis non suppetaat quae
, ^,
contra reponamus,suramaUm,quoadlicuerit, r e m
'. '
- R
/ .
\ >

, quod n o n modo i n reliquis

G r a c i s editionibus, sed et i n textu Hebraico ac
Vulgata legimus,
73) Cod. .
74) PsaJ.Lxxi,7.
(75)
Cod. .
(76) Cod ..
(77)
God. .
(78jlsa. 4, 7.'
perstringeates, inscitiam tuara convincemus.

XVI. tate Psaimus (84) de eo, quem celebraodum
sumit, pacifico (85) (id enira significat Salomon)
(79) I Joan, 6.
(80) P s a l . m , 8.
(81) Psal. XLIV,1
(82) H R e g . v u , 12.
(83) Joan. x n , 47,
(84) Scilicet Psalmus LXXI.
(85) Notissiraum est Salomon TYQiW reddi pacificum; quocirca cum Psalmus inscribatur in S a lomonetn, jure inquit auctor,de Paciflco eum Psal-
GKRMANI 11 C P . P A T R l A R C H i E .
* $
^* **l^? .
t^
a proponit; tunt yero . f e g : J
^&j^
ista: prnuntiati illius e ccelo descensio, et iueo
,
pacifica sane etftinestrepitu.Descendet ,inqu\i{S6)
.
, ,
iieut pluvia in vellus, et sicut stillicidium
slillans
* ,
super tervam. E t b o c q u i d e m p r i m u m est; alterum
(87) . *
vero, dominatio ao potestas plenissima i a univer *
8ftm terram ao postremos ejue tcrminos. Subdit
e a i m : E( dominabitur mari usque ad mare> et . flwninibus (88) usque ad Urminos orbis terrarum (89)
,

ciiicet ab oriente usque a d occidentem ao per , ,
circuituni. Tertium est, quod nulluin ipse exsi
. ,
etendi initium, neque u l l u m fioem prorsus agno
,
toebat. Nam etinbaacsenteatiamiaduount Pealmi
. dicta.
.
X V I I . Porro SalomoQ neque exstitit, aBtequam
\ * *
ipsum partu Bersabee eniteretur, neque e ccelis , ' detcendit. Q u o d e n i m n o n d u m exsistit, nec sub. ,
, '
ttantia constat, idprofecto neque ascendit, neque
, . ' * ,
descendit. Sed neque ullo pacto Salomoni e o n g r u i t
, .
i l l u d : Sicutpluviain
vellus. Namqu facta f u e r u n t

adversus fratrem A d o n i a m , e j u s i n r e g n u m i n g r e s
h
t t 8 8 i i n
sum
tumultu
ae
consternatioDe
impleTerant.
Memorare autem parco, eum fraterno s a D g u i n e ,

quod ecelerum omnitim teterrimum est, (tbronum)
eontaminasse, etalterum postCain propter regnum
temporale fratricidam reperiri.
Neque rursus universi, q u a late patet, terrarum
orbis i m p e r i u m obtinuit; sed ditionis ejus terminos circumscribentia duo binc iode flumina intra
86 concludebant. Eupbrates videlicet et Nilus,
qU8B Uti , Jlktaici regni i n s t a b i l i t a t e m et ^
celerrimamhorumfinium mutationem subobscure
indicabant. Porro juxta ac Danieli ostensum
fuit (91), regnum Cbristi nullum fineni habitur u m est.
XVIII. Quod si Salomonem proexstitisse neque
tu ipse admittis, neque asseris, eum e coelo descendisse, et tamen perveree dicta (Psallis) interpretaris, atqueea q u prolatasunt deexsistentia,
accipis de praescientia, adeo ut contendas Salomon e m i n iacomprehensibili ac divina cognitioae
exslitisse, et ab eo q u i cuncta novit antequam
fiant (92), et cognitum et preedestinatum in regem
fuisse; iteruin ipse sciscitor: Quomodo potuit i d
descendere, quod non exsistebat ? Oeleruin scias
v e l i m , t e d e m u m ea de Salomoite tradere, qiue
quispiam vel de rana aut culice affirmabit. Quon i a m vel rana quiepiam atque iste etiam c u l e x i n finilam atque ad universa se porrigentem divinoe
naturea scientiain non effugit. Nam cuncta cognom u m esse. Heec autemappellatio si regni Salomoni
convenil. a fortiori coinpetit Christo, de quo Isaias
(ix, 6 ) : Vocabitur nomen ejus .... Paler futuri
8(C-
cuiiy Princeps pacis. Hinc illre voces, quibus nasccntcm DominumcollaudatEcclesia: Rex pacificus
mugnificatus
est, cujus
terra.
(86) Psal. LXXU, 6.
(87) Cod. .
vullum
desiderat
universa
(88) lsta lectio fluminibus, non modo a Vulgata

Latina discedit et a veritatc Hebraica^ sed etiam &
(90)
* .
,
,
, -
, ,
\
'
?
'
. ' ^

cominuni L X X versione, qucehabet

: consentientes tamen habet editiones tuni
Complutensera tura Aldinam, quaa c u m auctore
legunt, .
(89) P s a l . LXXI, 8.
(90) C o d . .
(91) Dan. vu, 14: Potesias ejus potestas xterna,

quoB non auferetur; et reonum qus quod corrumpelur. Et rursus (ibkf.v, Tt)\
Cuju*regnum
reqnum senipiternum est.
(92) D a n . x m , 42^
9
eo7
IN ANNUNTIATIONEM .
tfARLE.
scit antequam flant, et tii wiani* ejus omnes fines

ferra? (93) sustinentur, et q n constricta cujusvie
m a n u abdantur, acuto perspicit, etsi minutissima
sint, etsi necdum i n luce prolata.
XIX. A t m a g n u m q u i d tibi videtur, quod i n re'. , '
gem Israel (Salomon) unctus sit. A t q u i potior i n
. *
Saule hrec pra3rogativa videri posset; t u m q u i a
' * nutu divino unctus fuit; tum quia q u i eum unxit, ce ,
leberrimus erat sanctitate; n a m unxit eum Samuel;
' .
tum q u i a inter reges primus fuit, et cunctorum,
,
'
qui postipsumfueruQt,exorsus; sedneque uspiain
; ,
deprebenditur idololatriam lapsus, neque ab
. '

,
alienigenis, quarum Deus consuetudinem ioterdi , xerat, fetninis corruptus. Attamen c u m Omnipo ,
tentis mandatis pluries se male obsequentem exhi ' ' buisset, reproborum sortem deputatus est, et
vitam acerba morte absolvit; et nihil ei profuerunt
, ,
beneficia, quibus illuin Dous ex benigaitate s u a
.
sponte oumulaverat, imo vero in gravissimam om}
n i u m damnationem propterea provolutus est, quod, mala pro bonis, rependens, benefactorem
suura a d indignationem concitavit.
XX. R u r s u m itaque te interrogo, ac m i h i r u r s u m
. , responde : Quamobrem ex omnibus, quae ab Salo ) ,
monem spectant, tantopere jactas ? Qua de causa
;
tam multis eum laudibus obruis ? Quia, inqnit,
, ,

universis regibus, q u i eum seu proecesserunt seu
'
subsecuti sunt, sapientiorem illum fuisse, omnibus

exploratissimuui e s t : ot quia gloriee sublimitate et

opuua superbia regio cubito reliquos superavit.
Die ergo m i b i , gratuitone, quod ad tuum Salo , ^
monem attinet, Deus bomini cuncta h c tam a m ,
pla donodedit, an voro tanquam sudorum j u g i

;
ter manaotium, diuturnorumque laborum j u s t a m
- ; , ,
mercedem iste ea retulit? Nequaquam, i n q u i t ;
; , quomodo enim puer duodennis regnum uspiam
.
obtiauisset ? Hoo sane beDeficium fuitdiviaum, ao
d o n u m coelitus collatum.
, ;
^, , ,
^.
, ; ; ,
,
, ,
(9(5).
(93) PsaI. x a v , 4 .
(94) L u c . x u , 4 8 i
Ego quoque tecum sentio, et largitorem adoro,

donumque ipsum exosoulor. Compertuui estigilur
sapientiam, gloriam, divitias ac possessionum
amplitudinem totidcm gratuita divinffi munificentiae munera exstitisse. Faterisne ita prorsus esse ?
Fateor eniuavero. Porro quibus mullum
concreditum est, mullum requiretur ab eis (91); et polentes
potentertormenlapaliuntur
(9o), Certum i d babeo;
D est enim sententia ipsius Salomonis. Hic igitur,
q u i lot tanlisque c Oei bonitate coolestibus niuneribus cumulatus est, n u m exitu admodumbeato ac
digno sapienlia sibi donata vitaoi coronavit ? A n
non potius i n impietatis barathrura usque a d c a put devolulus est, ac divina llla munera profanavit ?
Quid taces, Judcee ? Adeone cito n u l l u m l i b i
euppetitresponsum? Suppetiasbffirenti egomet feram,divinitii3 doctum Ezichielem i n m c d i u m p r o ducens, seu potius Deum ipsum, q u i per eum locutus est, deprecans, ut sententiam per Ezechielem
(95) Sap. v i , 7.
( 9 - C- o d-.
(96)
G E R M A N I 11 C P . P A T R I A R C I L E .
700
latam rursus ipse edoceat: Si conversus jwtui (97) _ ^ ^ - ^

justitiis fuerit, et fecerit iniquitatem
in peccatis
(98) , ,
suis morietur, et non erunt in memoria justitiae
, (99) tti
ejus quas fecit (i).Q\xeindoqmdem igitureoimpietatis
, *.
adversus Altiseimum in his provectus est Salonion,
'
ut abierit post Astartem et Chamos aliaque ejus,
m o d i exseeranda idola atque abominationes; i d

vero propheticum Davidie et perspicacissimum

oculum non eff ugit, atque adeo multo minus latuit ,
pr&soienUamillius,quiincerfa et ocrulta sapientiae
*
tux Davidi manifestaverat (2) : quomodo fieri po

toit, ut adeo sublimia ac proreus divina de Salo , , mone praedicaverit, bomine scilicet fratricida,
, *,
idololatra, mulierum voluptatumque cupidine tam
faoile a d insaniam percito ?
Credisne, Deum per Oavidem locutum fuisse ? y
, ;
Omnino, inquit. Eorum igitur, quae seqnntur,
, . ' profesioncm anticipato praemisisti. Quid. inquis,
. , ; ;
illud est? Nimirum ante solem et lunam praeco '
gnita Deo fuisse, quae ad eum (Salomonem) spe , ' , *
otabant; et non quidem partim cognita, partim
.
iocognita, sed perspecta plaoe omnia tum mala
,
tumbona(Deo fuisse). Quo igiturpacto Davidi per
; ,
Spiritum suum magna illa, quaeque Deum decent,
; ; ;
de eo inspirasset, quem noverat, more juven- .
cae, ut E p b r a i m , insaniturum ? Sane i d summe blaspbemum
in caput tutim blasphemia ista
vertatur.
Quem itaquelocum hicbabet insulse a te memo rata praescientia ? Dictnm est eniin non modo eum
;
exstiusse ante solem et ante lunam ; sed et illnd
; ;, , additur : Permanebit cum sole ), et illud : Donec , . auferalur luna[G). Stat sane preescientia, si illud
. , quod praBvisum est, implettim fuerit : et s u m ,

quod ad id spectat, oxitum sortitur. Ad yero ille,
. ,
de quo prophetavit haec David cum sole et iuna
,
permanet; et nunc quidem Salomon non exsislit,
, ;
acthronus regni ejus eversus prorsus e\anuit;sol
*
autem et luna consuetos sibi cursus adhuc perfi ; ; .
ciunt. Qunerite igitur, et e.um invenietis, qui per- (3j
manetoum sole, simulque ante soloro rxsixten . ;,
tiara babet. Et cum inveneritis, accedile ab eum
; , ,
.
et illuminamini,
et facies vestrx non ronfundentur(l).
'. ". ,
XXI. Esto, inquit, de f.bristo ea pradicta fiisse.
. ; Si Cbristus solari ciirsui commensuraMtur, erzo
, ;
deficiente sole, deficiet pariter qui oum eo perraa^ .
net Cbristus,
, . '
Obmutesce, os blaspbemum. Virtns O i r i s t i
; . ,
sempiterna (est) et indeficiens. Nam si fde illo)
, .
dictum est etiam : ante solem, j a m temporanew
%
eximitur exsistentite.
Deinde vero, tu quoque mihi responde : quo(97) Discedit auctor a coinmuni Graica lectione
(Ezech. ilt, 20) .
(98) Ita c u m commuuiori LXX lcciione : codex
tamen Alex. habel .
(99) Greeca lectio communis babet , non
vero .
(l)Ezech. i u , 2 0 .
; ;
Psa. b. 5
(3) (ôd. *.
(4) Osee x, H ; Epkraim
(rituram.
ta) P s a l , L i x i . 5.
() Ibid. 7
(6) Psal x x x m ,
vitula docta
diligere
704
ANNUNTIATIONEM . MAJOJ:.
?<
inodoilludintelbgifl:Prita^mmo^

formaretur
terraetorbis,ela$ecutoetusquein*ac~
; ' '
lumtu es(8) ?Num igiturDeusoperibuaeuieCOJBVUS

/,
aut paulo anterior pronuutiabitur, propterea q u o d
,
dictum eet eum exsisteatiam habere, priusquam

;
monlesfierentautformareturierra?
Nequaquam
, * ,
iaquit:verumtemeaiUudasa?euio,quod promittitur

seotentiam forte errantem corrigit: sic e n i m i b i l e g i
t u r . Et SCBCUlo et USque SOBCUlum lu et.
11.
, -
(9), ,
"
Laudo respoosum tuum, eUi g r e feram s i m u latiouem. Vcreor eaim, ne si consimilia quiedam
etflBquipollentia dicere j a m aggrediar, protinua
resiliens efifugias, et rursus a d iasulsas ineptiaa
revertaris. Idvero, ioquit,factademoa8trabuot.
JJ
Dixisti illud sccculo, quod adjungitur, perepicue eviacere, Deucn principio carere. lgitur m i b i
, , ,
et reliquum concede, n i m i r u m i l l u d generationet
, ,
generationum (10), quod i b i sequitur i l l u d ante
' .
lunam, pari ratione significare expertem principii
idemque valere atque illud, sceculo.
'. . Quod s i evidentiorem
prreterea cupie
,
explicationem, eamdem Davidislyram(oisi tamen
,
etiam a d baac, ex veteri proverbio, apparebis
, .
l y r a m audieas asinus) diligentius pulsabimus:
, , , - Regnabit. inquit \ii), Dominusin saeculum, Deus
. ;
tuus, Sion in gencrationem et generationem. Quid
, - hoc maaaifestius, quid hoc praeclarius ? Eviden .
Ussime enim constat, idem prorsus valere in gene , Q rationern atque in sznulum; quin imo ibi plus a l i .
quod dictum invenitur. illud enira, quod per n u . - merum pluralemdicitur, ante lunam
generaiiones
, , generalionum idem est ac ante sxcula. Hic vero
.
dixit, generationem et gmerationem. Et rursus i n ,
quit idcm propbeta: Domine, nomentuum in seter , * - num,
mfmorialeluumingenerationemetgenera
lionem (12). Ex his o m u i b u s d l u d tinum perspicue
, evincitur, Deum priocipio aeque ac fiae carere,
.
non autem ipsum huic sasculo et geoeratiooibus
qiiHj ciiui tempore deflnunt, quasi coextendi. Ex quibus exsnrgit, etiam i l l u d , ante lunam
generationes qenerationwn.enmdem
prorsus contioere sententiam.

quod praeexsistit imiversis quee facta
7>',; , ,
s u n l , baud faotuiii lpsum est, si autcra non fac ,
l u m , est increatum; increatum vero coafesso
, . est temporis esse expers; quod autem est extra

teaipua, oovit finem; elquod ex aatura sua
/ >
n o o a o v i t fioem, neqne principium u l l u m babet.
, .
Exploratum est igitur euin q u i a o l e s o l e m et l a n a m per generatiooes generationum permaaet, et priacipio quod spectat a d iuitiuia temporis (13),
carere, ac nullum aosse finem.
,
, > ,
. -
(8) Psal Lxxxix, 2.

(9) Quispiam forte suspicabitur, legeudum pot
t l U S .
(\0) P s a l . L X X I , 5.
(11; Psal. CXLV, 10, sec. L X X . qui habeot ;

ubit Vulgatus lesrit, in scecula.
Psal. cxxxiv. Auctor i a principio secundi
hemisticbii c u m comrnunionlectioneGraecababet
particulamxal,ubiVulgatusLathiusrepetityOoetp,
,
Domine. Neque taraen Latina lectio peoitus Greecis imcomperta fuit: oamsufFragaturei Alexaudrii m s codex, qui ibidem reptit, .
(13) C i i m sermo sitde Fdio Dei, seite Germaaus
eum infinite, sed q']adantenus, id est,
, appellat, u b i
idem valet ac . Hfec sententia et volustioribus Patribus fauiiliari3 fuil; e quibus S. Gregorius
Nazianz. sic breviter ac dilucide, quo sensu F i l i u
703
QEMfAM CP. PATRIARCHA
Posoisti, Judae, ustodiam ori tuo, etfaoiem

<rou yvXex*,
xjd^rj
tuam obscuro pudoris veloabscoodi*ti, d u m magna
,
haeclumiaanatibisuumipsorum conditorem clare
**
^
*
manifeetant (14).
,
XXIII. Quod t i rursus supercilium vel ipso tem*
"
p l i pinnaculoaltius prae fastuattolleos, a d jactan ,
tiamSalomonemejusdecn templi exstructorem ser

m o n i velis subinferre (enarraos) quomodo impea- ,

sissimum studium ad Dei gloriam contulerit, e x i - , mianempe arte Dei tabernaculumvarie auri g e m * * , ,
marumque spleodore exoraaos,oihilaoo molitus,

,
ipquodintuentium oculos delectaret, et m a n u u m
* ,
h o m i n u m operibus Deo b*titiam afferre se posse
, existimans, oum ipsemet Dei opus reliquis omni , (\$>)
Tf (16).
bus prncelleas foret, ac sciret, Deum et coslos implere (17), omnemque terram palmo m e i i r i ;
( ,
H c si fastuoseforte jaotes, CyrusPersarum rex,
,
virlicetidoloIatra(18) et iacircumcisus, vanum fa
.
tum tuum oomprimet. Hio siquidem templum a
Salomone exdificatum, dirutum deinde ac fundi- , ,
tus eversum, ingentibus auri ponderibus et animo

$ ,
maxime alacri, bio inquam, multo post tempore
, denuo et erexit atque instauravit, populumque
,
captivitate suam patriaia restituit.
sustinuistis
'
,
eoim quisimulconslristaretur,
et non fuit;et qui
* , *
comolaretur
(20), et ex tribubus vestrae gentis
* unus inventus est; hic vero, v i r alienigeoa,

benefioam se vobis ac redemptorem preebuit.
.
'.
XXIV. Kt saae per eam Ecclesiam, quee est ex
gentibus, filii quoqae Israel quotidie a d pristi- Q
' n a m paradisi basreditatem vocanturetintroducuu*
. , tur. Ac templumanimatum,quodNabuzardan (21)
, (19)
accendens oupiditatum flammam aaimas dire foe ,
dantem, incendio absumpserat, Yerbum o m n i u m
oooditor atque artifex, reaovat, et juouadissime
, , ,
exoraat, illud i n semetipso excitaas p u r i s s i m u m ,
. , TJ
eanctis8imum, fulgentissimum. Ecquid enim aliud
est templum boc exoitasse, quamdeiflcatioae (22)
,
; factum fuisse Deum et divinam gloriam partici , passe ? Quae autem (buic templo exaedificando)
, purissimammateriam suppedilat ,prastantissimum
diceodus sit aut dicendus, tradit (orat.
39, 12) ,
. ,
*
, .
-
(17) Jerem. , 14: Numquid

terram ego impleo dxcit Dominus
ccelum
et
(18) Utique idolorum cultui addictus fuerat CyD rus; ac noaeeqrueeertumestidololatrameumpermansisse, auttalem adbuc, fuiste c u m templura
Hierosolymitaaum redillcandam jussit.
ullo
ter Vater estetprincipiiexpers;nequeenim

ex
est. FiliusFilius
cst, acnonprincipiiexper$\
exPatre siqudem. Quod si temporis principium
accipis,
eiiamprincipiocarel;
nequeenim
temporume/Tector
temporisubest.
H i c g e m i a a p r o p e a d v c r b u m iegere
est in ejusdem Gregorii orat. 20. a l 29, g 7.
(U) Luminariaauctor dicit solem et
lunam,de
quibus i a Psalmi loco, de quo disserit, sermo est.
(15) Cod. quod a
emeadaadum ceasui: at aliter Grceca versio loci
Isaice, e quo sententia desumpta est (Isa. X L . 12)
...
;
l6) Cod. $, scilicet coosuelo iotacismi
(16) C o d . .
(20) Psal. LXTIII,21.

(21) Quemadmodum Gyras, q a i restauraadam
curavit templum Domioi, aabitus est a S S . Palrbas
ceu typus Cbristi Salvatoris; ita Nabuzardan,qui
(IV Reg. xxv, 8 s e q q . ; et Jerem. LII, 12 seqa.)
templum atque urbem Jerusalem incenderat et destruxerat. babitus est ut typug diaboli,qai buman u m geous impulit i a r u i a a m .
(22 ) Deitlcatio () dioitur t u m ea, qpa na-
tura Cbristi bumaoa assumpta fuit i n unitatem

persoaae,tumea, quabomioea iaJUiosDeiadopU t i i divinee iUamiiiatk>iiia participes^mil*
ANNUNTIATIONEM . MARLE.
705
sane mulkbris generi oraamentum, ipeorum quoqoe coeleatium spirituum nitentissimam obscurat
puritatem (24), utpote q u , comparationeinstituta
.
istam immenso superat intervallo.
XXV. Hoc porro templum et ip*e Salomon p r o \ pheticis oculis conspexit, et futurum velut j a m
, * eedificatum contemplatusest,ubi inquit: Sapientia
, *
, , aidificavit sibi domum et suffulsit columnasseptem,
,

immolavit victimas suas (25) ; non quales i n tem , '
plo, quod ille (Salomon) extruxit, offerebantur
,

quse nidore et fumo templi ambitum replebant;
'
qaalesigitur ? Venite, inquit (26) comedite panem
; ",
,
meum, el bibite vinum, quod miscui vobis. Hujns , .
m o d i est enim secunduoi Ohristum Deo accepta .
biie et incruentum sacrificium (28) : Relinqute
(27),
, , ,
(23),
-. , ,

, ,
"
'
&,

(23) ISisi
.
,
,
'
quis malit legendum unica voce xara.
(24) Si nitentissimamangelorumpuritatemtam
onge excedit Virginis Deiparo puritas, ut eam
plaaeobscuret.quissuspicaripotest, Virginis anim a m aliquanao tenebnsacfoedilatepeocatiobvolutam?Haec verodjlig:enUue i n Germano advortend a . Cum enim disertissime deinceps originaleoi
hanc Deipane puriiatem profiteatur, hinc seosus
istarum quoque sententiarum luculeotior evadit.
'21')) Prov. ix, l . G e r m a n a s c u m LXXhabet
piifrt,$uffulsit: Aquiia tameo etSymmacbue verteroot , excidii, u l i et Yulgatuo Latinus
lagi:
126). i x , 5. Auctor habet {oenite) sed
cominunis LXX lectio est, .
^T"' A p u d LXX legitur .
{22) Disertissimum habes (esumoiuum fideinos t r o de incraento altaris aacnficio.
{10 Prov. ]x,6. Lectio h u j o i loci, q u a m Germanus exhibet, conaentit oom Gomphilensi ocUw
inquit (29) insipientiam, et vivetis. ProPius enim

insipientia est existimare, Deum brutorum ani*
mantium victimis, et fumo et nidore atque bis s i milibus oblectari. Numquid enitn,iaquit (30), manducabocarnestaurorum, aut sangumem hircorum
polabo ? Ecquis ista e manibus vestris exqumvit ?
XXVI. Praterea quanam, Judaee, ratione Salomoniconvenientilla .Eritnomenejus benedietum
in scccula (31) ? Quomodo et ea : Oinne* gentes i i lum bealum prxdicabunt (32) ? Moyses, q u i Deum
vidit, ipse iaterrogatur, n u m benedictus sit Salomon. Maledictus, hic inquit, {M)komoquicunquefccerit sculplile, et conflatile,abaminalionem Domino,
opusmanuum artxfich. Si itaque Solomon bujua
oriminis reus conviucitur, quomodo babebitur
benedictua, q u i maledictus deprebenditur ? Quomodo insuper omnes geates beatum iilum prtedicabunt, sicuti interim nos utique Ecclesia e gentibus collecta nomen Gbristi et benedicimus et bea*
tum pradicamus quoniam a dmoniorum errore
ipse nos eripuit ? Misit enim, inquit (34) Deus Verbum suum, el eripuil eos de interitionibus eorum, et a
studio impietatis. Nos autera, q u i eximia bac redemptione digni babiti sumus, quomodo beatum
jactabimus, et quomodo benediclionibus Salomonem cumulabimus, q u i exemplo suo idololatriam
confirmabat, et post falsos deos abire aperte docebat?
tione, qnm pariter habef, ,
, et sio utraquc suffragatur Vulgat
Latinieeditioni,re/ifi?^
munior Greecorum lec.tio Jiabet, , ; /3. A l d i n a autem
edilio utrumque scnsum sic j u n g i t :
^.
(30) Psal. XLIX, 13. LXX tamen habent ...
(31) Psal. LXXI, . Germanus c u m A l d i n a editione ... comtnunior tamen Grroca

lectio, cmn Vulgata Latina consentiens, b a b e t :
. . . .
(32) Jbiii Paulo aliter Vulgata U t i n a : Omnes

gentes maynificabunt eum*
(33) Deut. xxvii, 15. Auctor c u m cod* Alexan*
d n m o et editione Complutensi habet pro
, uti communior fert Greeca leclio Latin
VulgatsB coosentiens.
(34) Psal. CYI, 20.
ofttiiAM ii tp. KrtaAntiut.
*>7
Quod r e r o benedicendum et adorandum infer

" o W
*k\
omnes gentes sit nomen Christi, auctor nobis est
t W ; - r^9ttt--<ffe
altisonus Isaias, seu ille potius, q u i Isai prophe*
, *
tica inspiravit oracula, sic omoino aperte pronun< ,
lians : Vocabitur servis meu nomen novum, qui be-
nediceturin terra;laudabtmt enim Deum verumflS). ,
Populus enim Dei non ampiius Jacob (appellatur),

non amplius Josepb aut E p b r a i m ; vetera i l l a et
. ,
obsoletasuntnomina 8ednovovocaturnomine(36j,
',
quoniam et testamentum novum est, et novus
,
p o p u l u s . Quodnam vero istud ? Cbristianus, et a
. ; ,
Christo boc Q o m i n e cognominatus, vere nomen
ovopurri *>
suum gerit. Quicunque autem benedicit eum, q u i .
vere nomine suo sio appellatur, (eo ipso) Deum
, '
verum benedicit, scilicetCbristum, a quo Christia, ' .

nus nomensortitur.
Age itaque, et exinde sta mecum, atque ambo
* , ' , aimul Christum verum Deum adoremus; et fao
*
nobiscum signeris (57) lumine vultusillius a c n o v i
'
Testamenti sanguine, sicque mortis auctorem et
, ,
tenebrarum priucipem effugiae.
.
XXVII. At scriptum eet, inquit, quod Orieturin
'. ,
,

diebus ejusjustitia et et abundantia pacis < 38). Et hoc oraculum profecio Salomon operibus implevit, ut. pote q u i sapieotibus rectieque judiciis liles direm,

pserit, et irruentes hostes per circuitum sibi eub
jecerit.
.
At vero, quomodo, eacrilege tacuisti quod
, , : ,
sequitur ? Quomodo, fili ministerii, quod merito
, nocti comparatur, lunam abscondisti ut tbesau ,

r u m veritatie suffurari posses ?Quodnam verohoc
; ; , "
furtum?H0C uempe : donec auferaturluna.VerUm

cum lumine veritatis dubitationibus tuis occurram.
Scriptum est (nam et ego consimilia queedam
tibi narrabo) quod Suscitavit Dominus satan Salamoni Ader Idumaum, et Esrom et liarameeth, et
Andraezer; ei convenerunt adoersus eum ; et erat
dux agminis et occupavit Damasec: eratque satan
Israeli mnctis diebus Satomonis (39). Satan porro
dicit bic hostem et oppugnatorem.
u
. "
.
, ,

, , ,
'
' Sed dicam tibi etiam de justitia Salomonis, eeu

, '
potius non ego, sed Regnorum liber ista e n a r r a t :
Et locutus est populusad regemRoboam, dicentes: *
Pater tuusdurissimumjugum imposuitnobis (pater ', '
aulem Roboam fuit Salomon). Tu ilaque nunc im- D * ' .
minue pauiulum de imperiopalristui durissimo et
gravissimojugo, quod ipse imposuit nobi$(iO). A u - ,
^,
.
disne gratiarumactiones,quasSalomon recipitpro
(41),
sua erga populum justitia ? Adeo ut ipsa quoque
; "
populi defectio a d Samariam, e t a d vitulos (42)
(35) Isa. LXX, 15sec. LXX ; n a m Vulgatus LatiDUS paulo a l i t e r : Servos suos vocabti nomine alio;
in quo qui benedictus e$t*uperterram,benedicetur
in Deo, amen.
(36) Referri buc possunt q u leguntur Iaa. LUI,
2,12.
(37) P s a l . i v , 7.
(38) PsaL LXXI, 7.
(39 III Reg. , 14, sec. L X X versioaem, a q u a

valdebicdiflertVulgata Lalina.adeo ut n o n n u l l a ,
qiue apud L X X b o o 14 versiculo continentur, i n
Vulgata legantur YV. 23 e t l i .
(40) III Reg. xn, 3-4 aec. L X X .
(41)
C o d ,
(42) Vitulos aureoe uotor tautml a Jeroboam

creotoi. Vide III Reg, xii, 28-32.
IM . M A K L f t .
709
710
, - suo8 convereio nullam preter iniqttas Salomonis

vexationes causam habuerit.
(43)
' .
XXVIII. Sed nec quidquam c u m Salomone COEO'. ,
inune habet et illud, donec auferatur luna. Hucus*
, .
que enim t u m sol tum l u n a cursum euum, prout
- , ,
copstitutuoi
ipsis ab initio fuit, perficiunt, et C o n ,
ditoris sui nutui obsequuotur ; at Salomonie gloria
*
in puiverem abiit.
.
Cbristus vero. q u i ob suam io nomines cbarita
nostraM),
, , tem voittit ut inhabitaretgloriainlerra
boc est, ut per uaiouem cum Deo terrestris caro
. ,
nostraOeus iieret, Cbristus, i n q u a m , regnat i n
. .
ffiternum. Adde, quod leraelitica geos et nuspiam
, , ,
pace fruatur. Ubique enim terrarum vexatur, l a ,
, pidibus petitur, csditur virgis, tanquain pestilentissima m u n d i labes. Solus Christus rex est ter. ' , , ,
nus, et pacis per ipsuui parue nullus est finis.
, . Atqueboc etiam, Cbristum netiipe neque i a i u u m
(
,
'
habere neque tiuem, noa meum est, sed Isai p r o .

pbette. luitio autein ac iine carere solius Oei est,
naturae videlicet increutte propriuin.
X X I X . Atquti eadem pariter ratioae etiam j u s t i '. "
tia Cbrisd buuianaui oiuuein justitiam looge p r . ,
tergreditur. Non eoioi exbauritur i n tribuendia
, ,
bonis, qu corrupubilia ex natura sua sunt. et
*
cutn pnesenti vita amittuntur, duioque buc iiluc
; ' , decidunt et transferimtur, possessores suos i l l u , . .
dunt ; verum qualis ea est ? Perquam altissima,et
curarn gerens bominis, p r o p t e r quem et totus mundus, et quee sunt i a inundo, condita fuerunt.
C
Et vero postquam Abrabain, vir Deo charus ac
beatus ex omnibus, qui per eam setatem Yivebant,
,
electus a Deo est, quippe q u i Ueum ruagis q u a m
,
seoiet dilexit, et uiodo patriaoi et cognationem

ac possessioues omuesrelinquens, peregriaus veait
, ,
i n lerram alienam, et quocuaque jussit ille, q u i
, * '
'
eum regebat, alacriter sese c o u t u l i l : sed propter
. . Deuui ipsum ueque uaigenito atque beeredi suo
, , * pepercit; vicissimpairiarcbee Deus promisit, quae, ,
cuaque demum promisit, iaaumeram scilicet p o .
steritatem ac terram late possideodam, atque, oe
plura coagereos teedio sim (45), benedictio i n u n i versam Abrabte posteritatem transut.
'
Verum posteri ejus baudquaquain paternos
' - \j mores i n seuietipsis aliquando expresserunt ; i m o
, - . vero viam diametro oppositam terebant, et filii
/ ,
Abrah vei ipsos etbxiicos impietate preetergressi
.
sunt. Caput autein impietatis eorum fuit, q u o d
- filios suos et filiasimmolaveruntd(emonm($6). Sic
?
(f3) Nisi quis malit mendose positum pro , addeodaerit lexicis grwcilatis seriojjs et heec v o x q u a s i a .
44) LXXXIV, 10.
(4) Germani verba*

, adugium continent Graecis familiare, d e q u o
Sliidas (ad . ) : *
: Moves Ctnnagycum ; de iuis dicitur
qui mala in suum caput attrakunt. Et boc eensu idem adagiam rfcferunt et
explicant Erasmus (Opp. totn. II. p. 52) et Henr.

Stepbamus (Tbesaur. Vol. V, ad V. ). A t
hic sensus, uti patet, adrera non facit. itaque c u m
Suidas addat : "
, Anaggrus autem estplanta, quaesi teratur, malumsptratodorem;puta.verim adagium l a tiori sensu a Germaao usurpatum de iis q u i utcunque alicui rei diutius insistendo molesti evadunt.
(46)Psal. cv, 37.
GERMANI CP. PATRiAJtCHife

gratigsimum Deo sacrificium, q u o d i n mugenito vti ftivrts
Abrabffi perfectum fuerat, imitati sunt isti perpe .
ram ex Abrahoe lumbis et progeniti et progressi 1

^ , " ' ^ ^
Infensusigiturfuit
Deus generationi huic etdixit:

.
' ;
Semper hi errant corde (47). Caeterum etbnicorum
.
permist multitudinis nulla tunc ratio babita fue , ,
rat. Et vero cum idern Deus esset Judxorum et gen- ,
tium (48), utpote communis utrorumque creator
, )
et conditor, et omnes opera m a n u u m ejus essent;
'
at gentibusneque legem (scriptam) dederat, neque
. propbetas a d eos miserat, neque v i miraculorum
* ,

a d se attraherc illos voiuit. ^ q u u m igitur Deus

, ;
0
censuit, bos quoque atque eorum res providentia
.
\
sua visitare, et experientia probare, a n gentes d i ,

vinis mandatis obsequentes se preeborent. Et rur- , x a i
808 tamen memor promissionum, quibus se erga , *
,
patriarcbas obstrinxerat, et semen brahse (appre'
hendit) (49), et inter Judaeos versatus est, licet

nos?et, se ab illis baud receptum i r i . Factus est
. , bomo : conspiciendum se preebuit: cum kominibus
', ,
conversaius est (50); beneficia stia instar iluenti
, . ,
eiTudit i n Judreee tolius conspectu. Ast i l l i , quasi
, .
gravissimam injuriani passi, livore i n eum exarse ,

runt, et non secus ac fragrantiunguento scaraboei
* *
solent, salutaribus aquis exstincti sunt. Tradide
runt, crucifixerunt, morti addixerunt benefactorem
s u u m . Heec longanimitatis fuerunt : qu vero
,
poteslatis, e mortuis r e s u r g i t : per apostolos suos
ad gentes transmigrat: efftmditur i n universam

terram aqua saliens in vitam xiemam (51) ; et
.
.
quemadmodum desiderat cerva ad fonles agua- Q ^-,

.
rum (52), ad undas Siloe leniter fluentes avidiori
-
siti (gentes; desideravcrunt: et repleta est universa
, '
& scientia Domini (53). Hoc disposuit Dei j u
, stitia. Nam longe alia hominum perquam iniquis. , ,
simorum sententia est. Decernunt h i scilicet, e
,
multis fratribus eum solum dignumesse, u t a P a .

tre honoribus cumuletur, q a i et contumax, et du ^
rce cervicis, et parricida f u i t ; reliquos vero, q u i

nullius iniquitatis rei deprebenduntur, imo ad

'
mortem usque Patri obsequi parati sunt, ab hrere .
ditate paterna excludendos esse. Porro si hoc est
iniquum, uti profecto iniquissimum est, igitur qnod ei opponitur, justuai est, i m o n i b i l boc oequius
inveniri unquam poterit ejusmodi, quidem fuit justitia, quiB pereosdies o r l a est (54), quando i n
terris versabatur Salomon meus ; atque eadem decausa jaruantea ab aiio propheta (55) bic a p p e l latus est
soljustilix.
X X X . Quid adhuc (postulas) ? Salomoni (inquit) D
' . ; .
divinitus collata sapientia fuit.
,
Esto ; sed et terrestris paradisus a Deo planta (56) ' ,
tus fuit, et paradisi divinitus plantati habitator
* ,
Adarn ipse quoque a Deo conditus e s t : ipse qiio
,
que divinitus sapientia ditatus fuit, idque testan . '

tur aptissimae signiftcationes nominum, quae sane
l47)Psal. x a v , 19, sec. L X X .
(48) Roui. l i i , 29.
(49) H e b . n , 46.
50) Bar. lii, 38, sed apud L X X , v* 37
51) Joan. iv, 4.
52) Psal. x u i , i , 8 e c . L X X .
(83) Isa. , 9.
(54) Isa. XL , 8.
(35) Malacb. , 1 : El orielur vobis, Umentibtti
nomen meum, sol justiiise.
(56) C o d .
ANNUNTIATIONEM . M ^ R L f c - - ^
7i3
* ,
" , ,
, , ,
/,
7i4
ipse in paradiso universis animantibus coaveniea

ter imposuit. Verum si p r i m a bc u t i fortunata
laudanda simt, enimvero ut valde a r u m n o s a deploranda sunt posteriora, ac benedictionis illius
conditio i n maledictiooem propler serpentem atque mulierem conversa est. N a m serpens q u i d e m
deorum invexit multitudinem, q u o o i a m dixit :
Eritxssicut dii ( 5 7 ; ; mulier autem malorum (ser-
pentis) consiliorum administra apud v i r u m faota est. Hiac rex ille universorum, q u erant euper
terram, nudus, captivus, miserabUis paradieo expeUttor. - -
N u m q u i d n o n Adee r u i o a par invenitur Salomo ;
nis tragoedia? Nunqtiid non simillimi Adee ac Sa
; lomoniscasus?Ambodivinismuneribus cumulati;
* mulier et serpens et deorum multitudo nostros a
(58)
Deo primos parentes alienaat: eadetn, quee primis
*
parentibus, et nepoti obveniunt mala, iisdemque
. laqueis bic prebenditur. N a m etiam bic suasiones
mulierum, et a d polytheismum coaversio; et ne
,
serpeas quidem deest m a l i a u c t o r coasilii. l d sen*
.
sit et ille, q u i borum malorum particeps f u i t ; i p ,
sius enim vox illa e s t : Qui dissipat sepetn, morde
biteum coluber (59).Sepes autem bic, mea quidem

sententia, pro lege accipitur, q u instar m u r i a

pertnistione cuui mulieribus alienigenis arcebat;
.
etbanc quoque r u i n a m spiritalis serpens peperit.
XXXI. Atque h c pauca e multis tibi, Judaee,
. ^
aberranti et i n errore pervicaciter perseveranti
.
dicta fueriat. Neque enim longioribus refutationi
bus insistere, quap nunc celebratnr festivitas, p a .
litur. Et causidici quidem fuerit, adversus contra , . - G dicontes vebemeatius contendere, atque objecta
refellere. Paaegyrjm vero celebrantis magis munus
,
est aoimi motus a d tranquillum ordinem conipo
nere, et exinde i n corda, qu serena ac tranquilla
. '
pace fruantur, jucundissimam inducere festivitatis
,
voluptateni. Sed abeant sane belluee isto; Cbristo
infensae, et pudore suffusi discedant; Fialque
,
iilorum tenebrx, et lubricum: et persequatur eos
,
angelus Domini (61), q u i felix nuntium a d perpe .
tuam iliam Virginem defert: ipse autem nobis
prfleeat, et orationem nostram a d felicem exitum
perducat. A c de bis bactenus.
. ' 3
XXXII. Atecce uaiversum cborum prophetarum

video, a d banc cclebritatem leeto ac subiidenti
, ,
vultu u n a simul omnes accurrentes, libros ulnis
D gestaates,paratosque obsignaluui illum Oei l i b r u m
.
(sc. sanctam Virgiuem) e suis voluminibus alloqui.
, (60),
Inbac porro celebritate priinas agitpartes Moyses,
, ? n o n amplius, ut olim, ore blteso, quippe q u i i a
, lingua grave legis onus ferebat, sed expeditissirue
. ;
loquens. Quid porro c l a m a t ? Transiens videbo
,
visionem hanc magnam, quare rubus non combu
ratur (62), idque, licet i a semetipsa i l l u m gerat
(57) Gen. nr, 5.

Cod. .
(59) Eccle, x, 8.
(58)
(60^ Cod. .
(61) P s a l . xxxiv, 6. Fortasie Germanue non viiio

P A T K O L . G H . GXL.
codicis,quem m a n u terebat, sed ratione eyntaxeos

posuit p r o , prouti COnsone c u m Latina Yulgata babet et Greeca L X X
versio.
(62) E x o d . u i , 3
23
^GBBIfANI GP. PAtRIARCEfi

71
kFMfmtantft
montet
rtftmigant
covrf. ykp
t e n i m haud timeo i l l u d : Ne appropies huc (65),
, ^/
focf^SS^^
Gorporeum e n i m calceameatum, q u o medio ccele , stis aniaia terro insistit, j a m d i u tum d i m i s i . Insu 9 ), .
per ignis iste haud ignis consvmens est (66), sed , '
suaviter illuminans et e x b i l a r a n s : Neque enim ve- . ,
mt utjudicet mundum, sed ut mundo salutem fe, ' .
rat (67). Rursus video Deum inclinantem ccelos , ayioy et descendentem (68) i n montem saactum, q u i uni- >, *
versao teme supereminet, et nibil nisi coeleste a

pit(69).Video terram promissionis tacte et melle re- , -.
missionis manantem (70). Pro vetere illa mihi hor- ,
risona voce, dulciseimairj nuoc exaudio : audivi
^ ' o l i m : Ascendc in hunc montem, et morere ibi (71); , *
et oum ascendissem, statim inde a d inferos dee , "
Cendi : nunc per hunc inambulaDtis Dei ac
m i r o oelsitudinis moatem a d ccelestem vitam et

immediatam Dei visionem evehor.
.
XXXIII. Una vero c u m Moyse prodit i n conspe .
etum et frater (Aaron) nuceam virgam (72) m a n u
, ^ * ,
tonens, eamque o b oeulos Virgini ponens, ut ne
' 5 , '
cogitationibu* ipsa incerta fluctuet, neve heesitans

,
a d arohangelum respondeat: Quomodofietistud ,
;
mihi, quoniam virum non cognosco (73) ?
,
Eoce enim et puelto cognatus rex David, pro, ,
phetieum agmen perrumpens,in m e d i u m prosilit,
ao l y r a m pulsans Tirginei cordis conturbationem , ,
",
letiiter eedat: A u d t , filia, inquit (74), et vide. A u d i
, . " *
a n g e l u m ; oerne v i r g a m n o n irrigatam et plane
, , aridam, utpote omni bumore carentem, quomodo
(tamen) germinat,quomodo fert fructus, quouiodo Q , ,
, ,
suave olet, tantummodo ut tui eupra naturse ordinem partus figuram praosignet. Ne turberis a d Ga- . *$$
, bnelis d i c t u m ; verissimum illud est, licet n a t u r a
ftnee pratergredieoe: In duobus vel ttnbus testibus stabil omne verbum (75) Partum tuum admiran- . ,

.
d u m , q u i verbis Gabrielis annuntiatur, coeli i n s u ,
per enarrant. Inde enim adest arcbangelus; adest
proterea testis in ccelo fidelis (76), q u i promisit, ,
, de fruetu ventris mei positurum se esse super se

demmeam(ll)et thronum meumsicut dies CCBU(1%)
, ,
jugiter servaturum, atque ad ejusdem coeli celsitu, , .
dinem evecturum, adeo ut terrestris modo,
sed et coBlestis, a d tempus tantummodo, sed
et i n aoternum sit duraturus.
' . .
XXXIV. Et bffic quidem David. Sed et veaeraadi ^
, ,
patriarcheB, q u i p r i m a m honoris sedem obtinent,
.
divina prorsus de partu tuo praedicaat ac testantur.
E t b i n c quidem Abrabam i a exiguo et coaciaoo ta9
(63) Cod. .
(64) Psal. , 32.

(65) E x o d . , 5.
(66) Deut. , 24; Hebr. x u , 29.
(67) Joan. xii, 47.
(68) Peal. x v u , 10.
(69) Audia, Virginem Deiparam sancto monti
comparari, q u i non modo univers terr supereminet, sed m h i l terram eapit.
(70) D e u t x x x i , 20. Frequenter porro SS. Patree
sanotffi Deiparae s y m b o l u m babuere tenram p r o -
missionis.
(71) Deut. xxxii, 49.
(72) Virga Aaroo, qute a o n irrigata floruit, SS.
Patrifcus fuit typns Deipar, q u sine tactu p u doris inventa est mater Salvatoris.
(73) L u c . , 34.
(74) Psal. XLIV, 11.
(75)
(76)
(77)
(78)
DeuL xvn, 6 ; I T i m . v, 19.

P s a l . LXxxvm, 38.
P s a i . cxxxi, ii.
PsaL IXIXVIII, 30.
AWftWHATlONM . EAJtfA
718
, ' &
, h -
benaculoeumexdpieoe,<|uioalHs ftntbiH rireumscribttar (79); inde vero Isaac suscitatus de lapide

filtus kbrahco (80); lapideus enim S a r uteras
, .
erat, et ad liberos gignendos clausus.
Tertius autem se sistens Jacob, lapidem oleo
" '
inunctum ostcndit, domumque Dei nomiaat (81)?
, - T & *
s u p e r b a n c lapidem caputreclinnvit versus Israal
,
a labore itiaeris semet reficiens, quasi i n anteces , sum, clamante hoc ipso lapide, illud audierit: Ve
niteadmeemnes, qui laboratis etonerati estisetego
,
reficiam vos (Si); lapisautem erat Christus (83).

Porro s i Jacob iste recepit nomen lsraelis, Israel
7 , *
vero, v i vocis, est m#nj Deum videns; lapin erit
, ^
iste, q u i caput, seu, utclarius dicamus, mentem
, , *,
servorum suorum suffulciat, et sursum e terra
,
, - elevet, d u m nihil terrestre, abjectum n i b i l i n m u n do eos sapere docet.
.
Testis est et scala ascensionis, quee e terra a d
, ?
coelum usque pertingii (84). Hujus autem eummi
.
'
tati innitebatur Deus, q u i tamea etiam Jacobi c a ,

put inferius sustinebat, ut divin gcilioet et h u m a ,
,
rm natur ineffabtlem unitionem mediante spiri ,

tali bac scala, nempe Virgioe typice designaret:
,
,
unus enim idemqae erit et io terra, et i n coelo, e
.
divinitate habens quod sit immensus, ex h u m a o i tate vero quod loco circumscribatar.
, * XXXV. Heec utique tres illi patriarchee testantur.
. ,
At mihi vel iterum David eloquatar, modolosqne
(85)
.
c i t h a r a suae ingeminet; FUtminis impetus, inquit,
,
*,
Ixtificant tivitatem Dei (86).Porroio symbolo flth

.
^ minispacis praevidit (87) Isaias incarnationem Dei
'
,
Terbi, cujus impetus, immensee scilicetin bomines

eharitatis ad nostram naturam ineffabiliter a&su mendamimpuleus, '&& Deicivitatem(%8) 1 .
tiiicant. Hujus enim est vox i l l a , ioquieas: Magni , ,
ficatanima mea Dominum,et exsultavit spiritus
, , )
meusin Deo salutari meo (89).

.
,
'

'
'
cv .
(79; Gen. . Abrahami tabernaculum typus

fuit Virgrais Deipare,quflBimmensiDei bospitium
facta est.
(80) Mattb.ui, 9,
(81) Gen. xxxv,14, 15.
(82) Matth. xi, 28.
83); I Cor. x.4.
(84) Gen. x x v m , 12.
85) Cod. .
! 86) Psal.
XLV, 5 sec. L X X .
(87)Isa. XLVIII, 18: Utinamattendiuet mandata
mea Ifactafuisset iicutflummpaot tua, $tJmtUia
Sed agednm, et effluvium quoque sapientiae Salomonis derivetur a d impetus pacifict i l l i u s f l u m i n i s , quod exundans i n gentes gloriam eflundit,
etCantiea canticorum semot preebeant fluenta
fluentorum: Et ce tu pulchra es,amica mea,et maeulanon est in te{90). Immortalis Sponsi ista suut
verba, qum testimonium de S p o i ^ a Maria ferunt
eam scilicet universis creaturis supereminere, et
ututinter creatas rescenseatur,sii8etameu purilatis preBcellentia (91) a d e u m , q u i est increatus,
aceedere,
tua sicut gurges maris.
(88) VidesanctamDeiparamsymbolo expressam
civitatis Dei, de q u a i n Psalmo XLV.
(89) Luc. i , 47.
(80) Cant. r, 14, et iv, 7.
(91) E x i m i u m babes puritatis Deipars encomium,
qua scilicet et omnibus antecellat creaturis, atque
ad d i v i a a m paritatem, quaatum creaturae fas est
accedat. Atqui utrinque necessario profluit, ejusmodi puritatem nedum foedissimaaiiqualabe turatam, sed ne levi quidem neevo obniibilatam b a eri posse.
i\9
(GERMANI II C P , P A T R I A R C H i S .
72*
XXXVI. Gum itaque ad Sponsum, q u i ex natara

. '

eua imperscrutabilis est sanctitatis abyssus, Spon

,
*sam accedere, praestantissimum q u i d sit o m n e m

mensuram excedens, continenter hujus accessus

eucomium oratione prosequiturjet iterum: Surge,
- , ' , , ,
i a q u i , propera, amica meajormosamea, columba

, (92) (93).
mea: ecce enim hiems transiit, imber abiit recessit
sibi; flores apparueruntinterrajempusputationis

.
yf.

advenit, vox turturis audita est in terra nostra (94). (94)

Hae Canticorum figune et adumbrationes obvio

) .
quidem sensu veris adventum et p r i m i apud J u ' ,

,
daeos mensis ioitium significantrquotemporeom ,
n i u m mater (terra) frigoris soluta vinculis, et ipsa
' ** *
foeturam absolvit, omnigeoasque berbas progignit.
,

,
Dei autem Mater et vere sancta terra, ac sola n o n
* accepto semine fetum progerminat nullo humano
opere excultum, atque implementum accipiunt illa
leaiee oracula: Egredietur virga de radice Jesse,et
flos dt radice ascendet (95).

'
XXXVII.Verni itaque temporie' venustatem, velu l exsistentiae siue fundamentum, i n ipsis rerum
ioitiis invenit p r i m a n a t u r e humanee plasmatio; et
veraum bunc ornatum invenit modo naturae nos t r regeneratio et renoTatiomundi.Et sane a l i c u b i sacraram Scripturarum dictum est, q u o d vidit
Dominus DeusteiTam, eteratcorrupta; quippe omnis caro corrupwat viam suam super terram (98)
et terra repleia erat tniquitate (99). A d hanc igitur
iniquitatemsislendamaperiunturcataractae ceeli(i)
6t omnes fontes abyssi, et borrida fit e diluvio fa- ^
cies terraB. ac pristinoe elegantieeloco ad integrum
annum facies terrae aquis inundatur, simulque
cum iis ommbus, quae ex ipsaassurgunt, affligilur,
insuetamque hanc hiemem subit. Verum q u i d eadem rursus dicit Scriptura ? factum est sexcentesimoprimo anno vitx Noe, primo mense, prima die
mensis, defecerant aqux faeie terrx, et aperuit
Noe operculum arcx quodfecerat,et viditquod defecisset agua facie tttrx (2). Videsne,quomodo et
secundi m u n d i exordium a primo veris tempore
incipit ? Omnia ex aequo vetera i l l a a d preesentem
spectantsolemnitatem, quaet divinivultus aversio,
etiree ejusdein profunda hiems finem s u m u n i : t u m
vero terram salutari visitatione Deus lustrare, et
isto vere ceu fiorida coroaa ipsum exoroare i o c i pit, et ejus sulcos bonitatis suae muneribus inebriare. Sed et David vernantem prope d i x e r i m v u l tum explicans, ac voceincitbareesono conjungeas,
huic terree reaovationi congrua sic canit : Dominusdabit benignitatem et tena
nostra dabit
fructumsuum (3).
t
'
,
'
(92)
Cod. *\*.
***
,
,
'
(97)
TJ
Cod- >.
(98) Gen , 12.

(99) Ibid. 1 1 ,
(1) Oeo. TIII, 1 1 .
(2) Gen. ?m, 13eec- L X X .
(3) Paal. L X X X I V , 13.

'

"
'
(93) Excidil e cod. .

(04) Cant. 11, 1012 sec. LXX.
(65) Lect.com. .
(96) I s a . x i , 1 sec. L X X , q u i legunt de radice
ubi Vulgata Latina babet, de radice ejus.
721
IN ANNUNTIATIONEM . M A R L E
722

XXXVIII. J a m circumferri tandiu huc illuc, ac

funesta procellajactari cessatarca m u n d i , et insta, biles (4) aquasomnino deserit. J a m revelantur a b s .
COndita antiqui illius et sane veri consilii ()

mysteria : mundo illucescit. Sol justitire (6): et
* q u i d i u i n teoebris et i n u m b r a mortis sedebant,

digni facti sunt, ut m a g n a m lucem videant (7), et
, pro iluctuanti i l l a et flaccida vita soliditatem epi
ritalis mansionis adipiscuntur. l b i itaque receden . tis diluvii nuntia (apparet) coluniba ; quae quidem
d u m adhuo procella obtineret, prodire nequa~
*
q u a m a u d e b a t : prodit vero, postquam diluvium
, .
cessavit. Sed et c u m deflueret spiritale diluvium,
candidior nive ob animee splendorem, purissima
, ac rationalis columba (8) mundo apparuit. Ac p r o , g pterea dicit Sponsus(9): Veni, amicamea pulchra
, ', ,
,
mea, oolumbamea: ecce enimhiem transiit,imbcr
* abiit. Noarine autem columbt vox Canticorum gra, . tia plenam (!0) appellat, t u m quia tota et semper
,
a d n o r m a m Spiritus semetipsam expresserat,eam~
q u e n o r m a m q u a m d a m veluti naturam induerat;

t u m etiam q u i a finem hiemis errorum annuntiavit
,
hommibus,a.tqueunctum Iwexsiiltationisprxpar
ticipibus su\$(\i)mundoostendit.
Etolimquidem

.
a Deo, adversus peccatores irato,dictum, fuit :Non
,
permanebit Spiritus meus in ipsis, propterea quod
,
carosunt(12); proindecum viviiicans Spiritus inde
' ,
recessisset, mortiferum inductumest diluvium. Hic
'.
'
autemquid?S/>irtitiesaricid/5,inquitarcbaQgelus,tt-
pervenietin te, etvirtus Altissimiobumbrabit (13),

qiiiB pr8B omnibuscreatis prorsus es immaculata
5 , .
'.
'
,

,
.
,
,
,
XXXIX. Verum et qilffi sequuntur i n CantlCO,

orationis texturae inserantur; Tempus putationis
advenit,* VOX turturiS (lUditCL $t in / flOStrCL
(14). his germea quoque sterilisproecursor virginei partus, simul exprimitur. Et saae angelus
faustus ille nuntiusutrumque simul connectit. Nam
posXquamVirg\nidixii:Spiritussanctussupei'veniet
in te,et virtUSllissimi obumbrabit tibi; ideoque
quod nascelur sanectum vocabitur Filius Dei (15);
continuo prfficursoris conceptionera his adjunxit,
inquiens:ii ec.ce Elisabeth cognata tuaet ipsa
concepit filium itl senectute sua (16) Hic est turtur
solitudinJs amicus : hic tempus putatioois appropinquasse testatur, ubi ait : Jam enim securis ad
radicem arborum posita est (17). Postquam enim
" C
^
^ .
(4) De voce ita Henric. Stepbanus:

VOCl .
Hieronymus enarraru, quod Grxci Bibliorum i n (10) Vibe D e i p r a m antonomastice terpretes reddiderunt , verbum, , gratia plenw, appellatione dcsignatam.
inquit, apud Grsecos a m b i g u u m est, et potest so}11) Psal XLIV, 8
nare,quod non subsistat, et quod intolerabile sit.
(12) G e n . v i , 3 sec. vers. L X X , cujus tamen
(5) Isa. xxv, 1 sec. L X X .
Vulgata editio paulo aliter babet, ...
(6) Malacb. iv, 2.
: voces autem
(7) Isa. ix, 2, et Matth. iv. 16.
etiam edit A l d i n . desunt.
(8) Spirituale diluvium est ruina i n universum
(13) Luc. , 35.
genusper Adam inducta. Porro resipsa postulat,
(14) Cant. ir, 12.
ne eo diluvio periisse putetur columba illa p u r i s (15) L u c . i , 35.
sima, quae nuntia communis salutis apparet.
(16) Ibid. 36.
(9) Cant. n , 10. Hoc etiam loco Germanus omit(17) Luc m , 9.
tit , q u o d ex c o m m u n i vers. L X X adjungitur
7f3
GERMANI U CP P A T R I A R C f l A
Ttt
hiemt pertransiit, et vivificus Sol juetitiio resplen- , 6 ,

duit, flosque e radice Jesse germinavit, plane
40 (Jg) , -- - * - f f
oportet utquaecunque arbores, hujus eolis radiis
, ,
eiroumfotce i n pristina sterilitate, nullum frugifer
, ivi
vitee succum promittentes, perseverant. Jam exci ,

dantur, et i n ignem conjiciantur et c o m b u r a n , , ,
tur<19) Namque ajqaissimum et i d ita judicavit
.
Sol juetitiae: Ut quid enim, inquit, etiam lerram 7 , ,
occupat (20) ?
;
XL. Quanta vero mibi exemplorum copia suppe
M . * Q ,
tit, quibus veluti coloribus bodiern festivitatis

. *
mysterium pridem j a m a d vivum deeignatum repe I
ritur ! Mensis iste, principium raensium et totius
, *
annui orbiecaput, ipse est, qui i n ifigypto Israelein
, *
vidit tum in mediis calamitatibus intuentem suave
,
libertatis lumen, tum exemptum per eanguioem ab <?''
. '
angelo exterrainatore ; cujus rei testis erat sacer
, paschalis ritus. Verum illi teuiporaria servitutt,
, ' *
aique laboriosis ffirumnis, quflB saltem per mortem

oessant, ea occasione liberati fueruot. At iJJi, q u i
, ,
ab A d a m vel usque ad hunc Cbrieti adventum v i tam finieruot, tyrannidem sane acerbioreui, i n te- .

nabricoeasinierorum sedesdescendentes passieunt.
;
^ ,
Et certe apiius his.quivinculismortis atque infero, ,
r u m captivi detinebantur, convenerit quae i a Pealmis dicta e u n t : Et clamaoerunt (inquit) ad Domi- .
num,cum tribularentur, etde necessitatibus eorum .
liberaviteox.Misit Verbum suum, el sanavit eos, et .
eripuit eos de interionibuseorum (12). Nemo quippe ,
,
alius de morte tropeeum erexit, et naturam a c o r r u ptiooeliberaviUaisiPatrissubsistens e t c o s B t e r n u m ^ , *

,
Verbum, q u i secundum paternum beneplacilum

ecce advenil, ut incarnatus ex virgineo sanguine
sit primogenilus in multis fratribus{2%), etcogna- , &
.
ios suos invisat. Manifeste enim compertum est.
. ,

Dominum e tribu Judee ortum esse. Erit autem,
,
quaodo propter f r a t r u m invidiam i n Egyptum,
.
i n tenebrosa nempe inferni regoa, descendet.
' .
XLI. Quin etiam v i d i t b i c (primus mensis) opere
, ,
oorapletum (23) tabernaculum illud vectile, oujus
, princeps artifex fuit Beseleel, nulli utique sub
,
,
nixuoi fundamento, intus vero nibil continens,
,
nisi figuras veri tabernaculi, et animatee ilJius vere

sanctificationis AVCCR, de qtia eiiam cantatum i a
Psalmis ftiit: Deus in medioejusetnoncommovebi- , .
iur(24)Tum dedicatio tabernaculi, boc ipso men.

se ab lsraelitis celebrata est (35). Adeo nempe di
gnum roaxima cura Doraino Deo visum est divi . num illud ac magnum niysterium,qu6d hodierna
.
die perficitur, ac propterea variis ante symbolis
descriptum fuit.
'. $ XLII. Nunc etiam Sapienlise Dei dotnus c o n
(18) .
(19) L u c . I U ,
9.
(20) Luc. xnr, 7.
(21) Psal. cvi, '20 et 28.
(22) Rom. vnr, 29.
(23) Exod. XL, 2et 15: Afense primo, prima die
mensis, erigetabemaculumlestimoqii . Igiturprift
mo mense anni secundi, prima die mensis, collocatum est tabernactilum.

(24) P*al. XLV, 6.Particulamei,qii8eetaVu]gata
L a t i n a , et a communi Greeca L X X leolione abeot,
retjnent tameo cum Germanoeditiones Aldinaet
Complutensis.
(24) Conf. Exod. X L
TN ANNUNTIATIONEM . M A R L E .
725
7 *
struitur, eaque,quodad b u m a a a m oooperationem

et ordinem natur spectat, carens fundameatie.
*
Hic enim inhabitator ipseest babitationi* fundamentum ; et modo plane mirabili domus super
. " ipsum ffidificatorem s u u m cernitur fundata. Q u
"
, , * enim Verbi est hypostasis, eadem et d o m u i est
fundameatum ; quoniam illud, q u o d assumptum

(26j, - est, i n Deo subsistentiam babet, ac Deus i n eo i o b a b i t a t ; adeo ut d u a r u m , qu i n uno Ghriato
.
&uat, naturarum discrimen manifeete appareat:
.
quoniam aliud sane est, quod inbabitat i n aliquo,
' , ,
a l i u d vero, quod inbabitatur (27). Recte igitur, ut
, .
, m i b i videtur, i a eamdem gentontiam dici e i i l l u d
ipse ceasui, quod coatinetur i n Psalmis : Erit fir , ,
mamentum in terra super summis montium ( 3 0 ) .
' , - Uoigenitusenim fundamentum etbypostasis factua
terrestri carni, q u a m ex Virgine assumpeit, banc
.
exaltavit; etbumanam gerens carnem, glorificatur
' super summis montium, cberubicis scilicet, prout
, (28) ,
Deum decet, invectus bumeris, c u m angali fre *
quenter montium nomine accipiantur. Sed et aliud

myeterium i n eo praesignabatur, quod aliquaado
,
duodecim JudeBorum tribus pulcbro ordine q u a (29),
drifariam dietributee eint, arca vero praecede
ret (31); prffisignabatur nempe futurum, ut tabernaculo, ex purissimo sanguine Virginis dificato et
io Deo subsistentiam babente, tum coelestium tum terrestrium, bominumnempe,qui distinguebantur
i n Judeeos ti Greecos, ct ipsornm utique inferorum genua flecterentur.
.
XLUI. Cffiterum j a m satis symbolorum typo
' rumque adumbrationibus perecquendis immarati
. ' - eumus ; satis ex mulUpUcibus varusque propheta, - r u m oraoulis attulimus. Satis Davidicorum psal , .
^ m o r u m , et Salomonis canticorum delibavimus. A d
illa itaque pergendum, quee multi prophet et reges eupiverunt videre, et non viderunt (32).
llie q u i i a coebs cum tircore astat coram Omni
potente, m a x i m a c u m revereatia bodie astat co r a m muliere ; a b h u j u s splendore, utut ignea ipse
*
fulgens forma, perccllitur; materieeexperscorpore

constantem veretur. Summus sacerdos Zacbarias
, . adbuc diffidentiae s u poenam mutus, elinguie luit
, , .
Non nescit i d cognata Virgo ; cumque i d noverit,
, ;
archangelo tamenillud objicit: Quomodo erit mihi
,
istud, quoniam virum non cognosco (33) ? A s t hic
, ' *
pnenamintentat, sed c u m ea demissione, q u a
,
servulusuteretur, propositam dubitationem solvit.

Hanc quippe noverat non modo summo sacerdoti
, preecellere, sed vel ipsi,quodinSanctis sanctorum
'
latebat, propitiatorio, ubi sacerdos, d u m thymiama
.
adoleret, exstasi a sensibus abstractus est, ne scili ,
cet sensibilibus mentem adbibens, ab iis creden .
dis, quae mentis captum superarent, aTOcaretur.
1
(26) Cod. .
(27) A d v e r t e d i s c r i r a e n Nestorittnam i n t e r et ca-
tholicam sententiam. Utrisqueenim, Catholicis ac

Nestorianis, familiare fuit nanc imaginem usurp a r e et io Christo Domino habitaculum simul et
lnhabitantem contueri. A t Nestoriani, d u m i n h a bitaculo et habitante alium et alium v i d e n t ,
duas i n Christo peraonas impie d i s t i n g u u n t : Catbolici v e r o d u m m e r e aliud et aliud diount i n -
habitatorem et babitaculum, duas naturae, servata personae unitate, profitentur.

(28) Cod. , sed mendose, n a m
(Num. x, 35) Scriptura testatur, arcam praivisse
(29) Cod. .
(30) Psal. LXXI, 16.
(31) Num. x, 33.

(32) Luc. x, 24.
(33) Luc. i , 34.
727
GERMANI II CP. PATRIARCELE.
At Virgo mentem sopra o m n i a , q u sensus affl-

oiant, longe evectam, et s i m u l c u m incorporeis
mentibus Deo astaDtem gerebat. Pertpexit i d et
O a b r i e l ; quodque contra sibi responsum fuerat,
, '
nrpflfry,, ty{ * -
** .
non sane ex incredulitate, eed ex diligenti cautela qxxm purissimam deoeret Virgmem, profectam
yidebat. Propterea neque a d poenas intentandas movetur.
XLIV. Agedum igitur, c u m principe hoc psalte,
Ayt , c u m archangelo, festivis vocibus a d Virginem c l a - ,
$
memue, dicentes : Ave, gratia plena, Dominus te , , ,
eum (34). Nunc enim Deus c u m hominibus recon, ( . pirr*
oiliatur. Dixit alicubi, quisquis ille est, Israelitis :
. '.
Inxquxtatesvestrxdiviseruntintermeetvos
(35); at

p o s t q u a m d i g a u m gloria sua babitaculum te repe. '

rit, vetustum divortium aufert, et versatur tecum, , ,
etper te ad omnes. quibuscum communem habes ,
. ,
naturam, accedit. Ne, q u e s o , dicae,o super omne*
, ;
p u r i s s i m a : Quomodo hoc erit WIIAI, quoniam virum
non cognosco ? Propterea enim i d erit, quoniam v i - , . (
r u m non cognoscis. Propterea i n te, volumine
,

scillcet adhuc integro, iDscr>betur subsistens Pa. *
tris Verbum, quia virilis consuetudinis atramento

,
es inaccessa. terra virgine Dei manibus plasma , ,

t o s e s t a b initio A d a m ; nunc autem Adee illius
, .
plasmator ex te (39) oritur novus A d a m , ut veterem i l l u m jacentem erigat, et corruptione resoluium refingat.
Quomodo fiet istud mxhi,quoniam virxtm non co.
, ;
gnosco ? Hoc solum dicis ? At prastantiora siientio
; ,
, premis, quoe gloriacoelis es sublimior, terrestris
. , '
vero modesta tui opinione. Haud m a g n u m i n te i l (36) (37)
l u d est,, quod
v
i
r
u
m
n
o
n
cognoscas,
sed
potius
J
w
/
_
.
.
.
'
^
q u o d mentem, supra m o d u m omnem purissimam,
imperviam babeas vel m i n i m o motionis inordinatieminusvedecentis vestigio(40). Paradisus es aDeo
plantatus, et ez quo (41) genitalibusnaturae legibus
tibi propriis sata fuisti, Deus mandavit Cherubim,
ut ct giadiumflammeum atque versatilem i n orbem
circum te rotarent, teque undequaque inaccessam
fraudulenti serpentis insidiis servarent.
X L V . Spiritxissanctus superuenietinte,
etvirtus
Altissimi obumbrabit tibi (43). Cum E v a , paradisum
inhabitans, huc illuc vagarelur, tortuosus ad eam
spiritus, sinuosis utensserpentis flexibus, accessit.
In te vero rectus et sanctus superveniet Spiritus:
quoniam, ut vox tibi Canticorum concinit(44),reeiitudo ditexit te.
(34) Luc. , 28.
(35) Isa. u x , 2. Iniquitates vestrx diviserunt
ter vos et Deum vestrum.
m-
(36) Cod. .
(37) Cod. .
(38) Cod. .
(39) Ecce Virginem Deiparam comparatam babes

terrm illi, qure malediclionem nesciebat.
(40) CernisMariam a pugna illa exemptam, qu
originalis peccati est consectarium.
(44) Perspicna juxta atque elegantt imagine oculis subjicitur originalis innocentia Deiparo*. Est
enim sermo dc prirao cxsistendi initio, c u m creari
aniraailla sanctissima noa potuerit antequam seeundum naturne leges generaretur ; non prius vero
genita exhibetur, quatn Deus cberubim illani c u slodicndam tradideril, ne ullus a d eam aditus a n tiquo eerpenti paterei. Neque advertere omittas,
(38) .
/
.
'
'
* *>-
(42)
quomodoboc Virginisprivilegium commemoraturus, de ejusdem conceptione auctor loquatur. lta

enimeam fateturgenitamsecundum nalurse leges,
ut tamen aliquid, quod a d eam solam pertineat,
intercessisse subindicet,inquiens, ...
. E t lex sane natur obtinuit, q u i a eoOsuetonaturoeordineconceptaest: singulare vero
illud fuit, quod parent Atxna, ut cum Niceta Pahlagoneloquar(Hom. i n N a t i v . D e i p . A u c f . C o m etis. vol. III, pag. 437) in se ipsa malitix vitixque
torrentemstiterit; atqueadeo, cberubico flammeo
gladio serpentem arcente, ex pollula radice impollutue fructus progermioavit.
(42) A p u d LXX pro .
(42) L u c . l , 35.
(44) Cant. . 3 sec. L X X ; n a m Latiaa Vuigaia,
RMi dxligunt te
IN ANNUNTIATIONEM . M A R L E .
729
"
"
, -
rif
, ,
tus (Filius et Spiritus sanctus (48) ante o m n i a

saecula subsistentiam habuerunt. Verumtamen nequaquam et ipsa fugam cogitat, sed q u i d nuntio
reponit ? Ecce ancilla Domini, fiat mihisecundum
verbum tuum (47). Non ignoro, inquit, j a m prstitutum ab antiquo fuisse, ut Deusin terram descenderet. Propbetae enim veluti uno labio loquentes,
Dei Yerbum carnem e inuliere assumpturum m u l tifariam preenuntiaverunt; leetor autem de eorum
salute, q u i communem mecum habent naturam,
Altissimumque adoro, cui per humilitatem meam
complacuit, naturam, invidia perditam, uberrima
gratia dignam efficere, meque salutis, i m o et d e i ficationis mundo conciliandae mediatricem consti. tuere.
. ,
'
Et virtus Altissxmi obumbrabit tibt: q u virtus

plane Filiusest Altissimi. Et sane Judeeorum rex
David, Quo, inquit(45), iboaspiritu tuo et quo afaeie
tua fugiam ? Patrem scilicet alloquitur, cuj us faciee
et per omnia similis imago est F i l i u s ; q u i enim v i d i Filium,vidit Patrem (46); et sic Trinitatismyster i u m i n i l l i s verbis ostendit. C u m porro homo(bic)
esset, et conversus in cerumna,dum configitur ipsi
peccati spina (48), timens ultionem Domini, fugam
meditatur; et e spinee vulnere adhuc pede claudicans, haeret incertus, quo tandem etaufugiat e t l a teat o c u l u m , quem nihil latet. Ita quidem D a v i d :
at Virgo e Davide exorta archangelo sublimia
edocente, supercoeleste unius i n Trinitate Deitatis
mysterium (et ipsa) discit, nempe Spiritum s a n Ctum, et Virtutem Altissimi, e quo Altissimo V i r -
''.
'
* '

'
, ,
,
'
(51)
, .

, ,

730
XLVI. Ego vero oralione mea huo appellens

atqueexstasiquadam divinapraestupore correptus,
a d vehementerexclamanduin feror: QuammagnU
ficata sunt operatua,Domine! Nimisprofundx factse sunt cogitationes tux ! Vir insipiens, Judaeus
non cognoscet, et stullus, Nestorius, intelliget
hxc (50). Et vere incarnationis VerbiDei mysterium
ante m u n d i constitutionem praedestinatum f u i t ;
atque i n divino illo exercitus duce, velut i n tabula
quadam incorporea, anteaper S p i r i t u m a d v i v u m
ftiit expreesum. Vox enim Gabriel, ex Hebraea i n
Graecain bnguamconversalA?am/ricumquid sonat
i d est angelus theandricus. ldcirco Gabriel vel ex
ipso nominedesignatus apparetreconciliationisDei
JJ c u m hcmmibus internuntius, secus ac si quis
regis, q u i eum miserit, consilium i n regiis insignibus praferat, et quisnam nempe sit, et q u i d
yelit.
Vult porro (rexjarctam c u m bominibus conjunctionem inire, n o n quidem, ut heereticus quispiain
forte diceret, et amicitia solum et babitu, et vo-
(45) Psal. cxxxvir. 7.

(46) Joan.xrv, 9. Qui videtme, videt etPatrem.
(47) P s a L x x z i , 4 sec. L X X : '
.
(48) Habes hicmancamfidei confessionern,qu8B

Spiritus sancti,
flequeacFilii,originemasoloPatre
repetit. N i l m i r u m c u m noverimus hoc quoqUe
doctrinae caput i n causa fuisse, quod legatis a Gregorio IX missis a d extorres Greecos Ecclesiee reeonciliandos Germanus c u m suis obstiterit. V i d .
Raynald. ad a n . 1233 n.6 et 13.
(49) Luc. i , 38.
(50) P i a l . x c i , 6,7.
(51)
Cod. .
731
GKRMANI C P . P A T R L A R C I L E .
luntatis tantummodo consensione eemet c u m illis

conjungens; sed s u m m a m (inire vuit) unionem,et
quamdam sine confusione permistionem, utque
i n unam bypostasim concursum : adeo ut propter
persone identitatem ea q u e uniunlur, uno eodemque nomine appellentur, et unica adoratione
ytri
tvi
ovtw
, uU
^ ,
propter person unitatem bonorentur, etei quee uniuntur, quoad naturam, neque discrimen amifr
tant, neque duplicitatem recussent
Consimilem huic dignitatem tu quoque, C b r r
, ,
etiane, participas, si tamen huic appellatioai et

obsequium per opera erga Altissimum, et manda ' , torum ipsius custodiam praeterea adjicias. TQDC
.
enim et ipse theandricus ininister et astator regis
,
Ghristl proprie vocaberis. Nam s i Gbristus Deus
,
homo est, ergo Cbristianus ipsi administrailS tbe* x a i , andricus appellabitur, non secus ac regius dicitur
. ,
regis administrer. Videsne, ad qualem et quam su ;
blimem dignitatom nos Verbum evexit ? et quo ' ;
modo ipsi arcbangelo nos per nominis c o m m u n i o '
nem conjunxit (52) ?
'.
X L V I l . Immensi bujus beneficii conciliatrix no .

bis i l l a est (Virgo), qua; ceelos sublimitate superat.

Et quid dico, pari c u m angelis bonore per eam
,
nos dignos effectos fuisee, quando b u m a n a m sub , stantiam, quae ex ipsa est, subsistentem (ia) Deo
, Verbo, i n eodem tbrono c u m Patre et Spiritu s a n ;
cto sedentem, et a cunctis angelorum ordinibus
glorificatam atque adoratam cerno ? Namque unico

Cbristo, qui Deus est et bomo, perfectus quoad
, , utramque naturam exsistens, simul c u m Patre c ? ^ .
et sancto Spiritu honores divi : i deferuntur.
'. ' , ,
XLVIII, Ast tu homo, quee per p r i m u m b o
miuem es e terra ; et simul, Deipara, q u per . , ,
! ,
secundum bominem es itidem e coelo ! lilia p a !* ,
tris mortalis, et Mater Filii i m m o r t a l i s ! qu
Deum corpore induisti, eos vero, qii constan* ! *
corpore, i n Deos evexisti! universi bominum ge" ! * neris salus communis ! indissolubile coelestium
!
cum terrestribus v i n c u l u m , quae Deum c u m m i ,
nistrantibus angelis in terram attraxisti, et bo !
mines c u m congenita sibi terra ad caelos elevasti!
* !
sola e seeculo et proprie Dei Genitrix ! Hac >3 ,
enim appellatione velut quodam Dominse sigillo et
TJJ } aureo et bonorificentissimo sermonem meum ob
signo. Hoc nomen etore et corde et anima tota
,
a m p l e c t o r : et U t i n a m h 0 C i d e m tlim etiam i n OT& D
habens d e p r e b e n d a r , c u m i n s t a n s
stremos d u c e n d o s s p i r i t u s
vitaetinisadpo-
me a d i g e t !
Firmiter
(53).
enim credo, crudeles humanoque generi infensos

aeris exactores illud formidaturos, ac traositum ab
exactione liberum mihi permissuros. Hoc i p s u m
tuum Dei Genitricis nomen sit mihi dltimuslingu
loquentis motus, ut illud velut olivee ramutii i n ore
ferens, instar columb avolem, et i n salutari paradisi arca requiescam (54). Vebemeatissime enim
(52) Communem cumGabrielearr.hangelo appellationem ex Germani sententia sortimur, quia v i

nominis Gabriel dicit t heandncum ; tbeandrici autem et nos merito Qiincupamur, utpote administri
famulaates Christo, q u i seu ,
'
,

Deus et homo est.

(53) C o d .
(54) Psal. Liv, 7.
733
IN ANNUNTIATIONEM
.
' . ,
*,
^ .
"
.
,
'
734
MARLE
illuc remeare cupio ; quoniam inde avolare me

pristini mundi pater coegit (55), perque hanc vitam
fluctibus diluvii demersam jactandum tradidit.
XLIX. T u itaque, arca m u n d i servatrix, preces meas, obsecro. ratas habe, et meum bunc m i sellum ac nullius pretii sermonem excipe. Ac velut
levis ac lucida nubes (56), obumbrtx caput meum
in die belli. (57) Multt enim sunt, q u i ab alto me
oppugnant, et sagittis ignitis jaculantur. Leva m a ntis tuas in superbias tumoremque eorum (58), et
cito contere eos sub pedibus nostris. Quod si pedibus nostris etiamnum pulvis aliquis per serpentes calcaneo insidiantes (59) injectus, adhaeret:
huuc ipsi linganl{W) cum convertetur doloreorum
in caput illorum et in verticem iptorum iniquiias
eorwn descendet (61),
y
.
\
*
.
. '

, .
' * ,
(62)
'
"
, -
(63) (64)
'
"
(68*) -
(55) Mundi prietini,id est corrupti qui redemptiouem antecedit, pater est A d a m , q u i totum genus
b u m a a u m quodam veiuti diluvio demersit. Cum
vero pauJo postMariadesignetur ceuarca Noetica
binc plane concludas licet, hoc symbolum, quo
seepius penes Patres Deipara celebratur, ad prrogativaoi quoque devitato ab ea communis ruinie
deootandam spectare.
(56) Isa. xix, 1.
(57j Psal. cxxxix, 8.
(58) LXXUI, 3.
(59) Gen. m, 15.

(60) bsal. L X X l ,
L. Redde nobis propitium Deum, q u i ex te natue

est;exora ab ipso debitorum nostrorum remissionem.
Vides, quam ingens eit debitum nostrum : boc
unum nobis superest, ut chirograpbum tibi i n m a Dus tradamus : n e , quesso, propter ejus pondus et
propter debitorum cumulum oculos tuos avertas :
eicutenimexiguumnobistempus, aobreve reliquum
est praesentis vitae spatium, sic immensa quoque
sunt debita nostra. Quanquam ista a nobis vix n u merari possint, at Filii tui clementia quemadmodum expers est princjpii, sic nullis finibus circumsoribitur. Non secundum peccata nostra faciat nobis, neque secundum iniquitates nosiras retribuat
nobis (65). Quoniam secundum altitudinem cceli
terra corroboravit muericordiam suam super univwtum mortalium genus, propter immensam a m o ris suiergabomines abyssum crelos inclinanset i n
terram descenden* (66;. Quantum distat ortus ab
occidente.iongefecit nobis iniquitates nostras (67),
oriens quidem semper lumine splendidus et exsistens et appellatus ; occidens vero propter ineestimabilis misericordiae suee viscera ad vitae nostree et
ad humanee carnis tenebras se demittens. Quanquam tenebroe eum non comprehendsrunt (68) ;
quioimo et quidquid tenebricosum erat, dispulit
et i n Jucidum transforinavit. Caeterum levia censeri possunt vulnera, nostra, si cum illo infiaitae
virtutis pbarmaco coraparenturûod omnibus ex
eequo porrexit, ut omaia sanaret. laest enim buic
pbarmaco efticacicissimae virtutis elementum, ejus
Etinimxciejusterram lingent. Eamdem sententiam
legere est lsa. XLIX, et Micb. vn, 17.
(61) Psal. vii, 17
(62) Cod. .
(63) Cod* .
(64) C o d . .
(65) P s a l . c u , 10, 11.

(66) Psal. XVII, 10.
(67) Psal. . 12.

(63) Joan. i , 5.
(68*) Ita cod c u m dialecto vulgari, ut Hedericus
censet, pro .
735
CBRMANI GP. PATRIACHJE
nempe eanguig divinitus fhiens, qui
736
vulnerumnostrorum ita
malignitatem absnmit, ut ipris

quoquecicatricesabstergeatet i n pristinam sanitatem integram restituat.
L I . T o i itaque (o Deipara), eume chirographum,
. ,
quo tam multa debita nostra continentur, et i l l u d
,
dilaoera immaculatis i l l i s tuis manibue, quibus uti
,

mater eum q u i portat i n m a n u sua universum

ri
m u n d u m , gestati ; bao e n i m de causa e u m
. 'gesUsti, quo sicioet humano generi debita solve ,
rentur. Etiam nobis igitur Deum ex te natum pro >.
pitium redde, ipsumque a veteri (quo tibi obetri, cVicraviictustene*ur) debito libera. Fenoris enim, q u o d
,
ipsa universoriim Domino commodasti (69), carnie
,
scilicet hypostatice a Deo assumpto, rationem
vciov ,
ipse babet, et gratiam tibi gratiis omnibus potio
rem debet, quod boo idem fenus, p u r u m prorsue
.
supra quam dici possit, et o m n i auro splendidius
ac sincerius sonans, et d i g n u m , quo ipse uteretur,

,
9
servaveris. Quod quidem OOntreotare digni g facti sumus inter sacra mysteria, ac veluti colly , .
bistae mysticffi ao s a n c t m mens miautas i n partes
tribuimus, etper gratiam ipsius pauperes spiritu ab
a n t i q u i s debitis, uti credimus, liberos dimittimus.
*
,
Iatroduc, Domina universorum, i n coeleste
,
regum o m n e s q u i tibi se dedunt, teque vere ao
, proprie Dei Genitricem credunt, et c o r d a bac fide
, sanctificant, et linguam hao voce purificant, quique
,

auxilio tuo gloriantur ac spei ancboram t u me,

ditationi adnectunt poet Deum, quem i u Patre et
,
Filio et sancto Spiritu adoramus et glorificamus;
oui soli latriee cultum deferimus, et quem s o l u m
, o m n i u m nostrum conditorem novimus, et a quo
,

creata omnia pendent, ut consistant et conserventur ; soli increatee ac sempiternee n a t u r a , cui de- , ^
,
cet omnis gloria, bonor et adoratio, decusque ac

, , ,
magnificentia nuac et i n infiaita seecula saeculorum,
,
Amen.
. .
'.
VII.
Insanctor^mlnnocentiumocmionemyetininiiium
^
,
sanctiEvangeliisecumdumMarcum.LectaDomi|^
.
nica ante Lumina.
.
(Inter Homilias variorum Patrum ed. Hoesohelius. August Viadelic. 1586, 4 . )
I. Quis Deus preeter Deum nostrum, Deus ille
'. , qui preecingit me virtllte et instruit pedes meos ^ ,
tanquam cervorum, et excelsa statuens m e ?
, ; *
Rursum David orationi praecurrat C U m SOlitO de
cachordo)et suavi melodia animam moam remissam

et dormientem quasi inungens a d doctrinae sta d i u m eamque a d Dei laudes exoitaas, q u i me vir , ,
tute praecingit scientise, sterilemque meam mea
tem inbabitare facit i n sacra bac domo, matrem
, ,
filiorum leetantera; ipsis inde geaitis doctrinee ser .
monibus. Non enim meus est ille fructus, sed totus
, '
a gratia Dei procedit ; non quod s i m ego illa d i , '
gnus, sed quod dilectus est Deo populus m e u s : ei
, * ,
propter nos me roborat et dat verbum i n apertione
1
Psal. ,
32-34.
(69; Conf. I Reg. , 20.
HOMIUA SS. INNOGENTES.
737

/;
'
^ ,

' ,
,
*
738
oris m e i , et erigit pedes meos a d eyangelizandum

pacem et bona; et me super hanc excelsam catbed r a m statuit pietatis pneconem et virtutis m a g i strum. Et rursum ipse tanquam vexillum i n colle
et tanquam malus i n monte, congregans sacrum
exercitum. Non enim audebo dicere me esse tanq u a m urbem supra montem aut tanquam l a m p a .
dem supra candelabrum : heec enim eorum sunt
q u i i n vestris cordibusprogressus statuere, et grad u u m psallentium cantus posuere, quorum lux ex
operibus coram bominibus lucet secundum Evaogelium. E i a igiturefesto transeamusad festum, ex
celebrato ad fuiurum, ex Domini secundum c a r nem generatione a d nostram servorura regenera*
t i o n e m ; ex stella ad magnam lampadem, ex stel3 l a r u m adoratorum itinere a d totius justitiae Solis
progressum, n o n tria afferentes dona, sed potius
tldem i n Patrem et Filium et Spiritum sanctum
q u a m consigoat baptisma. Triduo ante c u m angelis glorificavimus Dei incarnationem, ac per eam
super angelos sumus glorificati. c Non enim ange108 suscepit, ut inquit Paulus, sed semen Abrabee
unde i n omnibus nobis similis factus est absque
peccato* Cum pastoribus gloria nati Salvatoris
splendidecircumdatisumus, et magis q u a m pastores quod i n incarnatione invisibile erat cognovimus, non oculis irjodo eum q u i i n mystico stabulo
jacebat percipientes, sed et ore contrectantes coelestem panem i n firmiorem fidem. Oculi enim auribus fideliores sunt, oculis autem tactus sincerior
Q 03 vero et ambobus fidelius.
, -
.
,
.
'.
;.
"
t Hebr. ix 16.
',
,
"
*~
II. Omnja igitur quee Betbleem divine peracta

eunt, j u c u n d a sunt plenaque laetitia quae mentem
penetrat; u n u m autem fuit quod Cbristianorum
animas moerore afflcit ac turbat, innocentium p a r vulorumablatio, immaturae etrecentis berbae messis. Quanquam et tunc metentibus potius illacrymavimus,demessisautemltati sumus manipulis.
In tenera enim et fforente berba plenam spicam
tradiderunt, borreis coelestibus dignam. Et non d i x i m u s : Benedictio Domini super metentes ; sed
manipulorumubertatembeatam diximus. Etsi enim
quemadmodum et i i q u i i n domibus sunt marcescere possent, brevi florentes ac deflorentes : sed
sinumAbrabse impleverunt,qui tales congregavit et
coaclusit manipulos. Sed seipsum latuit furensHerodes et demens ac revera coriaceus. Sic enim ejus
nomen interpretati suat. Accepit illud r u b r u m co*
r i u m ianocenti sanguine effectum, pertinens a d
tabernacula Cedar,ubi princeps tenebrarum et q u i
ab initio bomicida est, requiescit. Sed sua eum
spesfefeUit,etuniuscausatimens regis, multos ipse
interfecit, quoe sanguinea induit purpura. IUi c u m
immortali rege regnant atque i n aetemum vivunt.
Insecutores autem, propter suas adversus innocentes iojurias, occidentur ; et zelus perdet impios,
739
G E f t i f A M i l CP. ^ A T R I A h C t l E .
1*
ot optime dicit Salomon ; violenla etenim morte

. , k? ln
crudelem et homicidam animam erupit impiuspost ,
**&*9
ea. Et ut largius in scena eum cobibeam, coria , /
*
ceus ille uter et vetus tempore ac malitia, ut no . , v u m vinum. recenter effusum infantium sangui
nem accipiens, discissus est ac distractus. et postq u a m has immaturas uvascomedit, ipsius iounani- ,
rf
, orvov *0
tatem subiere proprii filii, a b i p s o interfecti, ut
narrat Josepbiis. Videbatur enim furens ille ac i n
, ,
Deum pugaans Hebreeorum dementifiH prlnderc,

, '
rex malorum subjectoruin, ao iiiud ommino voci, . "
ferare de innocentibus, quod postea ab eo consti

tutus populus de Cbristo : Sanguis eorum super
, nos etsuper filios nostros ';> sic rabidus ille ac i n ,
satiabilis lupus, assuetus i n teneros agaos irrtiere,
et i a proprios catulosquasi furens rabie excanduit. 3 , '
, , Sed gratias Deo quiinjustos sinitjustitiee manus
*
diutius effugere, sed glorificatur i a Pharaone, et
,
in iis q u i , qjemadmodum ille, contumaces sunt et
.
divina mandata coatemnunt et humileai plebem
, despiciuot. Sed et auac audire mibi videor Deum

dicentem: Loquere filiis novi Israel, et parent se

, ' , '
ex Mgypto ad mare R u b r u m , sed ex sangui ,
nis purpura quae novum Pbaraonem et puerorum

.
occisorum perdidit (ionocentis enim sanguinis ,
' * elTusio mors est ei q u i eum effudit), ad pulcnrum
, ,
Jordanem,facilem illam et laboris expertem p u r i , '
ficationem. Dum enim tria sunt quee purificant eos
qui procedunt ad ablutionem et abstersionem ve ( terum macularum, nempe baptisma, lacrymae et
) ,
per sanguinem martyrium,ostenditincarnatus Deus

.
ab initio sui adventus bas sacras oblationes victi ,
masque, accipiens excelsiorem esse eam q u per
, xat .sanguinem est, purificationem, non modo quia se , , ,
cundis mactdis non inquinatur, sed quia et lacry ' , mis ipsis perseverantior est. Puriticatio enim per

baptismum alia est, cum gratiae et Spiritus sancti
*
muneris sit. Charitatis autem i n Deum immensae
* ,
manifestissimumtestimoniumnonaliud tantum est
; , *
quantum pro eo qui nos diligit proprii sanguinis
eflusio w Majorem enim hac dilectiooem netno
.

babet quam ut si quis animam suam ponat pro
,
amicis s u i s ; > si pro amicis vero, quanto magis
.
pro Domino ac Creatore ? Sanguis enim ardentem
,
dilectionem i n d i c a t ; lacrymae autem, ut soletfieri,

obpoenarumtimoremeffunduntur. Paucorumenim ^
^.
et virtute perfectorum est ex dilectione lacrymas
,
effundere ; q u i Dei desiderio flagrant, quorumque
* ,
anim q u a m citissime c u m dilecto conversari et
. ,
uniri peroptant. Qualis erat ille dulce sonans pro, , ,
topsaltes, citharae cbordas scite contrectans etcan * tumblandumaccinenset amore plenum. Quando
, x a i
veniam, ait, et apparebo ante faciem Dei ? Factae
, sunt m i h i lacrymae meae panes die ac nocte, d a m

dicitupmihiquotidie: UbiestDeus tuue ? Perinde
.
ac si quidaui obtrectatores veoerandee ac sapienti
uxori qiias modo sponsi societatem gustavit, ab8
. 34.
Matth. X X T U , 25.
Joan. , 13.
P s a l , x u . 2, 3,
HOMILIA m ss.
741
,
sente paululum temporis conjuge, dicant; U b i e s t

amator tuus? Abiit relinquens te. Quoniam autem
nonsuscepimusmartyrum agonesverbis celebrare
sed baptismi graliara laudibus efferre, a d flumen
nostros cursus,nostrum ardorem dirigamus, etinfantium injuriam alio modo vindicatam exquiramus. Jordanica enim ablutio in mysticum sinum
perficitur, et sanctiSp ritusoperatione multiplicem
pulcbrumque partum profert.
* *, , '
;
"
, , ,
' ,
} "
,
,
"
-,
'
Jerem. , 15.
, '
Isa.uv,l.
III. Et quidem Betbleem filiis orbatae lamentabilem tragoediam lacrymosus Jeremias contexuit:
Vox in Rbama audita est, inquit, et ploratus et
idulatus m u l t u s . De spirituali autem, illa et
fecnnda generatione eloquentissimus Isaiasnatalia
canticalaetitiaqueplena connectit; Lffitare,sterilis,
qufienonparis;erumpeetclama, quae non parturis;
quia multifiliidesertacmagisquara ejus queehabet
v i r u m . universalem saltationem! mysterii
praeconum eloquentiam ! Undique m i b i aures
personant: e coelo, ex ioaquosa solitudine, ex
aquis ipsis. coelo bominum Pater c l a m a t : Hic
sit Filius meus dilectus, i n quobenecomplacui ;
in terra : V o x clamantis i n deserto: Parate v i a m
Domini
; > et aquis : Elevaverunt ftumina vocem suam, elevabunt fiumina fluctus suos avocibu? aquarum multarum . tribus his testibus
monstratus in Jordane Deus bomo declaratur m u n d i
Dominus et conditor. Et q u i omnia replet, percircuitum videtur m u n d u m obire*; ut eum qui e COBIO
decidit, luciferum, terramque et maresedeleturum
jactitantem undique expellat, ejus destruens tyrannidem. Vide enim, e coelo descendit Dominus
carne indutus natus est, i n aquis incedit, ex aqtris
egresso coeli rursum illi aperiuntur, accepturi
coelestem c u m terrestri carnerediturum,postquam
nostrae naturae damnareparaverit. Quemadmodum
enim bonus pastor et misericors, si ovis perdita sit
et longe ab aliis erraverit, ejus vestigia sequens,
procedit ungulas observans, et s i i n pracipitium
ducant vestigia, descendit investigans, et si i n speluncam introierit, intrat et ipse et si per aquas i n cesserit, transit et ipse aquam, donec errantem receperit receptamque i n bumeris portet congregetque cteterie feliciter vagantibus; ita sane et bonus
Pastor q u i a n i m a m s u a m proovibusponit, bomine
a pristinae gloriae summitate dejecto i n terram, per
aqua inundantes incedeate et ad extremam miseriam adducto eadem semita ac bomo errabundus
libenter et absque peccato venit. De excelso i n
terram venit, speluncam ingreditur, errantem i n quirens; praesepe scrutaturpropter eum qui j u m e n tis comparatus est; i n aquam descendit ffuvialem
n
, ,
. "
10
,
, ,
"
.
},
"
,
.
'
;
.
74
traocforiES.
Matth. m . 17; . 5,
10
l s a . XL, 3 ; Matthuiii, 3.
" P s a l xciu, 3 .
743
GfiRMANl t l CP.PATRIAHCUi!
744
propter eam ovem quaBaqoissubmersaest. Invenit , fp#it*i, ,

quodJ erraverat,. et statim coelestes januee aperinn.....
^ ,

tur, i m o vero, ut Scripturo verbo utar^patefact
>
suntcataracte coeli, unde et prius eruperunt inun

dantes pluviae, e t h o m i n e m per aquas salvatum,

, q u i prius per aquas perierat, suscipiunt, non a u - ,
tem, per aquas tantum, sed et per d i v i n u m Spiri**f3f,
,
t u m . Atque i d per ingeniosam consequentiam. A u ,
diit; enim ante diluvii immissionem h o m i n u m ge- ' ,
nus: Non remanebit Spiritus meus i n illis homi- , '
nibus, q u i a caro sunt ; unde ei postquam S p i , . *
ritus ille, tanquam columba, evolavit (non enim
tantam corruptorum hominum pestilentiam susti
nebat), spiritus procelJ ejus i n locum adductus
;
est, et per aquas destructio; atque i t a Deo odibile
*
scelus b o m i n u m diluvio perditorum erat, ut rena- (
sceretur pro aquee natura. Non enim tunc Spiritus
)
,
Dei super aquas ferebatur. D u m enimadhucaqu
tumescerent, cadaveraqueut verisimileest,innata
rent, corvus quidem ex ea qu omaia contiaebat,
.
arca evolans,redire noluit, mortuis corporibus i n ,
sidens, et corruptis gaudens, eymbolum effectus

daemonis q u i b o m i n u m casibus leetatur, sanguine
,

gaudet nobisque jacentibus irridet. Columba autem
non reperiensubi pedes sisteret, a d eum q u i m i - ,

serat rcdiit. Sanctus enim Spiritus n o n babitabit
, i n corpore peccatis serviente.Golumba porro solet
adbiberi ut Spiritus sancti s y m b o l u m . Ita res se tuncbabebant,etvitaiis aqua hominibus perniciem

attulit. Nunc autem, secunda, ut aiunt, navigatio,
et p u p p i m noslrae naturoe impellens substantia ab
.
eo q u i nobis invigilat nostraque curat, refluens ve snttntp
nit et v i a viee priori contraria incedit. Ex aquis i n
.
Spiritum, a Spiritu i n coelum, et desideratam deiH v , ficationem. Quam intempestive o l i m invadere co . , 6
nata mulier, extensione dexteree, perdidit et quee
, ,

i n manibus babebat, et c u m Deus fieri tenlarel

homo, p a r u m abfuit quin et bonio esse desineret
r a '
Homo enimconstatanimaetcorpore; quemmortis
5 ,
gladius scindit, unionemque dissolvit, q u a c u m
;
solvitur et appellatio, et terra solum modo nomina . "
tur. Ait enim : Terra es, et i n terram reverte >5
,
ris . Gum enim uno impetu et confestim i n
'
coelum ascendere cogitaret, fraude seductus lapsus
est, 6t decidit, et tanquam gleba ruptus est super ^ . "
,
terram, et i n infernumdissipataossa ejus. Acciaat
, enim David suum primo bomini dejecto oppor, . , ,
tunuin epitapbium. Oporlebat autem non ita, sed
.
quodam ordine et consequentia eum ascensionem
*
Buam curare excellenti humilitate tanquam duce
,

utentem.
r
1S
13
. '
IV. Sed a g e d u m et c o n a b i m u r explicationem a g -
'.
^ -
grediYerboram Evangelii quae bodie legenda sunt.
Quwquidem divinissimum Marcum extollunt, par-
" Gen. VII, 11. * Gen, , 3.

1
Gen.ui, 19. Psal LII, 6.
HOMILIA tN SS. INNOGENTEiS,
74$
,
) , *
,
iv
ovta
,
.
'

' ,
,
'
-'
1 6
Joan. , 1.
PATROL. G R . C X L #
'
,
,
? , *
'
"
; , -
'

, '
$,
74
vum prius interfratresCbristi(ex septuaginta enim

discipulis erat), sed ejus manus salutis instrumentum confecere et digiti ejus ordinavere scribentes
Evangelium regni* A d maximam gloriam elatus est
el usquc ad coryphaeorum honorem ascendit. Evan
gelizavit enim justitiam i n magaa totius orbis E c clesia et i n omnem terram exivit sonus ejus. Et
quorumdam quidom ex duodecim nomina multis
forte suntigQota; hujusautem mirabileest nomen
i n universa terra, et excelso preeconio evangelista
una c u m vangelio clare magaificatur et proclamatur in sacro Ecclesire suggestu. Et si i n barbarorum
ecclesiam intres, Christianam tamen, fieri potestut
evangelicas voces non intelligas propterlingu d i versitatem ; Marcus autem non adulteratus tuas
aurcspenetrabit,etcvangelicorumverborumlectionem meditaberis et laudabis Dominum. Hic igitur
tantus evangelista dictione brevis, scientia autem
latus,initium sui Evangelii facit Filii Dei in Jordane
manifestationem. Prius igitur vobis dicam q a o d a b
uno ex sapientissimis Evangelii iaterpretibus excogitatum ct scriptum cst de quatuor evangelistar u m numero : Qui super cherubim, inquit, sedet
Deus, quibus quatuor vultus Scriptura tribuit, tradidit nobis quadruplici facie Evangelium, i n uno
spiritu comprcbensum. Quemadmodum enim cher u b i m unumquodque unam quidem faciem babebat
leonisirailem, aliainverohoiniai,et tertiam aquilee,
et quartam vitulo ; ita et evangelici preeconii actio.
E t q u i d e m Evangeliuin secundum Joannem babet
Q Iconis faciem; animal enim regiumest et imperatorium leo ; similiter igitur et Joanues a regia et Dominica divinitatis dignitate sermonein ccpit, d i cens: I n principio erat Verbum, et Deus erat Verb u m . > Evangeliuui autem secundum MatthoBum
faciem bominis babet: a nativitate enim secundum
carnem et Verbi incarnatione narrationem incipit.
Evangelium vero secunduin Marcum aquilee coinp a r a t u r ; a Joannis enim propbetla incepit; prophetia p o n o , cuui res praevideat,rapide ea quae longe
sunt prospiciens,aquila est; acutissime enim videt
aquila. Vitulo simile est Evangelium secundum
Lucam, eo quod incipiat a sacerdotali Zacbarift
digoitate pro peccatis populi sacrificiuni oiferentis,
ct tunc temporis vitulus immolabatur. Et huec q u i ~
^ dem eleganti conceptu celebrat. Tribus igituraliis
vultibus omissis, aquila jaui eloquatur alas solvens
et nobis suis pullis supervolitet, per Evangclium
enim ab apostolis geniti sumus ; et alas suas extendens nos obumbret per Spiritum qui in ipsaest;
etparticipes nos faciat sui acuminis ut possiujus
intueri ea qiuc i a divinoruui sermoaum profunditate abscondita sunt. Laudo quideiu cam Evangel i i secundum Marcum cum aquila coinparalioneni.
Accurata enim est comparalio n o n modo propter
Joannis propbetiam, sed quia sermonis facies s l a thu Jordanemaspicit, u b i soljustilbe recens oritur.
10
GERMANl U C P . P A T R I A R C & B .
7*7
Aquila autem sola ez omnibus animaiibus potest

intentis oculis et absque dolore solis radios intueri
Oetendit evangelica aquila et i a flumine Jordane
ctlebratum d i v i n u m mysterium. Quemadmodum
enim b u m a n a faciesEvangelii secundum Mattbaeum
feslivitatis mysterium designavit, ita et Evangelii
secundum Marcum aquilamysterium revelat d i v i n i
baptismatis quo reno vatur,ut aquilae, veteris A d a m i
juventus, abluta bodie i n Jordane et eam quee ez
transgressione prodierat, corruptionem excutiens.
Et aliunde aquila sola inter volucres ex aquis generationem babuit Crealoris mandato ; et boc secundum Marcum Evangelium adivino baptismate
incipit, et i n altum conscendens i n coelo requiescit, Dominic asumptionis m o d u m edocens, vola-
, * . ^
'
ttk
,
.
tumque concludens per Salvatoris Cbristi ad Deum

et Palrem ascensionem. A c nisi longior videri de ,
berem, in medium quoque afferrem aetitem lapidem
, mire aquilae buic i n pullos utilem. Petrus autem

banc faciem aquilffipraebens Evangelium plurimum
$ juvitdictando, benead volandummovens historiam
. a d h u n c salutarem conatum. Sedhc ambitiosius
,
diola sunt, c u m erectus m i b i sermo sit ad

magnam banc aquilam. Hujus igitur initium est
.
evolvendumabundantius. Initiumcorporis cujuslibetomninoest caput. Caputautem evangehcee b u -
, ,
jus narrationis est Cbristus, etsi caput i n modum
rov
serviante Baptistam inclinet.

.
V. c Initium Evangelii Jesu Cbristi, Filii Dei, ut C

. t """ ,
scriptum e s l i n propbetis : Ecoe ego mitto angelum

,
meum ante faciem tuam qui praeparabit viam tuam

,
ante te. V o x clamatis i n deserto : Parate viam
.
Domini , etreliqua. Granum frumenti in terrce

sinu absconditum etsolutumprincipium fit abun, . , dantis messis et spicam profert multis pro uno
,
granisrefertam. Veteri lege n i m i u m arcta j a m ces- ,
sante et soluta (omnes enim propbetae et lex lisque
' .
ad Joannem propbetaverunt), initium quoddam

alterumet altera germinatio inde apparet, vita se (
cundum Cbristum et Evangelium regni. Quemad )
modum igitur i n terram injectum frumentum finis

quidem est spicarum unde ortum est. initium au . "
tem fit aliarum quse inde nasci debent s p i c a r u m ;
^
sic et libibaptisma et Preecursor vcnitutsitquideui D ,
finis legis et propbetarum sigillum concludens,

principium autem et radix NoviTestamenti et gra ,
tiee plenitudinis. Et postquam principium illud et

semen corruptum est, iile qui setnen Abrabee sus- ,
cepit Dominus, spicam emisit vitae, evangelicum

dicoprseconium, iinde conficitur purus angelorum

panis, panis quidem, sediminaterialis, pereum q u i
,
i n igais iiguraspontedes^.endit,8aacti8siiDum S p i ,
ritum ; panem angelorum dico, angelicam vitam
,

" M a r c . , 1.
750
HOMILIA S S . INNOCENTES.
et virtutis a m i c a m convemtionem, q u a m e t Deus

esurit, et n o n eam preestantes valde i n c r e p a t ;
,
c Esurivi, inquit, et n o n dedistis m i h i m a n d u
care
. Esurit enim omnino nostram salutem ;
, ,
salus autem vita pura est et i n p r o x i m u m dilectio.
. . , ^
Quemadmodum igiturdixi,seminantis typumpree . >
buit Joannis Baptistae prseconium et baptisma. Quo
.
soluto et subterlapso,effloruit gratiae spica. Et pro . " ,
p
r i a m quidem diminutionem conspiciens Baptista,

progressum autem et incrementum gratiae illius
* .
spicae, sincere ad eos q u i se adibant clamabat :
, .
t Me oportet m i n u i , i l l u m autem crescere , de

Cbristo dicens, non de boc contristatus, sed laeta,
tus. Hujus enim corruptio et Evangelii seminatio
, , 'Epti
et germinatio i n u n u m coibant et concurrebant,
, ,
, / , ' - 3 hominis nempe concinnationem. Et aliunde legis
coarctatio granum u n u m emittebat propter unita
tem gentis quse sub lege erat : Notus enim i n J u

d a a D e u s , neque ultra. Gratia vero gentium
, .
o m n i m o d u m semen congregavit et i n centum et

i n sexaginta et i n triginta bonorum ejus acttium

productio multiplicata est. Ita initium Evangelii
, ,
Christi est Joannis ad bomines revelatio. Ideo et
* i n q u i t : Ut scriptum est i n propbetis : Ecce ego

mitto angelum meum ante faciem tuam qui p r e p a
[]
rabit viam tuam ante te. Ut ex Patre venit vox
-
ad Unigenitum directa, angelum nominans bunc
' .
q u i vitam angelorum ducit Joannem, ne solum , t "
modo nativitati ex Virgine preecurrat Gabriel,
,
sedhujus i a Jordane regenerationis, q u a pro me
.
regeneratus est (mea cnim est Gbristi regeneratio),

, - ^ angelusJoannes adduceretur. Sed tunc quidem i m ,
materialis etinvisibilis, quia adhuc abscondebatur
,
incarnationiso3conomia,acnemini nisi Virgini nota
,
erat hujus vis mysterii. Nunc autem indutus carne
( ),
angelus Domini prsesentiae prsecuirit, gratia ange .
lica plenus, vocem autem sincerilate plenam emit
lens. Diceres tonitru scorpiones stimulum gerentes
,
stupore percellens venenatosque serpentes terrore
implens tanto ut fere sub terram descendere c u ,
piant. Quid enim sibi vult i l l u d , quod genimina v i
,
perarum nomioati silent et austera baec verba reti
;.

nent, et stupefacti stant, quasi fulmine percussi ?
,
Indutus igitur carne aagelus, imo vero vitam an ,
gelorum ducens bomo Gbristi Dei manifestationi
.
preecurrit, sed n o a immaterialis et incorporeus,
1S
, 9
,0
D multasob rationes. Oportebat enim coram Judaeis

stantem dicere et audire et tanquam digito eis i n ;
dicare ac ostendere Ghristum manifestatum q u e m
, , ignorabant. Si enim natura fuisset angelus, q u i
, ^
eum vidissent, i d passi essentquod Manue, dicen . tes : t Perimus, Deum v i d i m u s , formam bano

nusitatamnon ferentes. S e d e t q u i a ad baptismatis
miaisterium necesse erat ut ille assumeretur, ne .
cesse erat ut manibus Domiaum tractaret, h u m i l i ,
itatisque exemplar eo ipso baptismate praeberetur,
, c , D o m i n i capite inclinato, tacto et a d aquas descen
, !
1 8
Mattb. xxv, 42.
" Joam in, 30.
* Psal. LXXV, 2
Judio. xui, 2U
OERMANI II Cl>. PATftlARCttiE.
7S1
denle. Arrogantium enimetostentatorum Hebreo- *'

,, ^
mfyntit1.
* * t
r u m erat illud : Noli roe tangere **, quod et iis Xfcc
Isaias " c x p r o b r a t dicens : Voeiis q u i dicunt :
, ' *
Longc a iuc, n o l i m c taDgere, mundus enini s u m . > , avrtv
Omniuaiautemrationumsolidissimahsec est : C u m *;
deberct revelatus Deus vitam i a terris dcgere a n - g c l o s plano dccenleni ct edocere jejunium indesi .
nentes preces, b u m i cubationem extremam p a u - , * "
pertatem, sinccritatem i n veritate adversus poten- o t
tcs usque ad mortem propugaanda, peccato re- , * , ,
sistentiam, boec autem impossibilia vidrrentur
.
etimpraticabiliaaudienlibus: b a n c e n i m vivenlem

et divine descriptam vitae imaginem introduxit
*
Christus cx omnibus qui modo dicta sunt colori , , bus conllatam ac juxta accuratam forraam depi, , ,
c l a m ; quam utimitarentur, eos qui vellent incita- ,
vit. Ucet eniin, duinmodo vclint. Una enim est
, , ^
natura apud omnes, ct omnium borum capax esf,
* *

si ei vis adbibcalur. Proptcr haec omnia p e r b o m i , nem, n o a a u t e m per angelum facta est Christi a d ,
vcntusnianifestatio.lnlioereaduiiiigiturnostro pro, 8 posito.
*
,
' ,
' ,
. .
VI. Ecce ego milto angeluin meumante faciem

*'. ,
tuam quiprseparabit v i a m tuam ante te. I l a m a , jor omnibus propbctis cst Joannes, et tanto,
.
quanto major est boraine angelus. Maximus igitur
", ,
iutcr propbetas et Ezechiel; atquc bnjus viri m a . *
gaiiicentia exbibetur ei q u i ejus l i b r u m tractat,

oculisque menlis terribiles illas visiones intuelur.
" ,
Hoc quidem ministro et propheta usus Dominus Q .
Sabaotb ut Judoeis suam volunlatem intimet: Fili

,
hominis, inquit, mittam ego te ad d o m u m Israel
, ,
exacerbantis mc . Joannem autem non ita a d
" .
vocat. Sed quouiodo? Ecce mitto angelum meum
. ; ,
Deindequid? Angelusqaidemnominatur :num au . ;
lein corum cst q u i longe sunt a Domini facie
*
(ctcnim propter divinam q a a gaudent familiarita ( ;
tem longc dislantium cohors, ut aiunt, magis p r o ,
prium angelorumnomensortitaest}?Minimc. l l l u d
>*/ >) ; .
enim : antc faciera tuum, significat, prope fa, , ,
ciem tuaui ; q u i prieparabitvianituam antc tc :
*
h p m i n u m auimas disponet ad tuam cognitionem,
, >
scandaloruui lapides longe disjiciet, verrctque eas
poBnitentise prredicatione, abluet introductorio ba
*
ptismate et si pali quideua emergant e terra,
; , infructuosie arbores inuliliter solum occupent,
*
prope est securis, ettain prope ut j a m ad radieem
> ,
mitlatur. E l propter luec oinnia faciles vias faciet
, , ante prtesentiaoi t u a m .
u
Vox clamantis i n deserto: Parate v i a m Dom i n i . > Angelus etvocisrepressio Joannis pneauatiavit conccplionein. Natusdcindc q u i concepttis
Joan. , 17.
8 3
Imo Tbrea. , 15.
//.
" Ezccb. n , 3.
^>,
HOMILIA . 1NNOCENTES.
7 5 3
**'*
>
* , -
, ,

c
,
C u m Deo
i g i t u r a n g e l u s et i l l a v o s i n
Ille
Cbristi p n e s e n t i a re-
i m p l e r e t e r r a m et c o e l u m s u a g l o r i a ; v o x , p r o p t e r
v o c e m D e i a d e u m q u i e r a t D e u s e t b o m o . IIoc a u -
t e m vos prteterire n o l o , d u a s p r o p h e t i a s u t u n a m
tradidisse p r o p b e t a m ; q u o d ex solita Marci b r e v i tate p r o c e d i t . I l l u d e n i m : E c c e c g o
mitto
ange-
l u m m c u m a n t e facieintuam,eMalacbi<B p r o p h e -
tia sumitur, q u i angelus interpretatur.
MVOX c l a m a n l i s i a deserto, c o n v e n i e n t i s s i m e a b -
"
I eloquentissiino Isaia d i c t u m e s t : Vox c l a m a n i i s
i n deserto, Parate v i a m Domini. Desertum fuerit
q u o d n o n erant homines q u i audirent.
a u t e m c o n v e r s a b a t u r , q u i et t a c e n t e s a u d i t .
velatur. Angelus, quia Dominus Sabaotb venerat
triginta a n n o s patris silentium lmitatus est; n o n

q u o d i m p e d i e b a t u r q u o d a m m o r b o n a t u r e , eed
,
,
. f u e r a t e t p a u l u l u m visus se a b s c o n d i t et a d u s q u e
, *

, '
'
754
'
o m u i s Judceae r e g i o et e j u s u r b i u m m e t r o p o l i s J e r u s a l e m et m preesenti et i a f u t u r o . Proesenti q u i -
d e m t e i n p o r e , q u i a justitioe f r u c t u s a p u d e o s
e r a t . T e r r a e a i m e r a n t i n v i a et
Idaulem:
inaquosa
, 3
noa
.Ideo
etJoannes sterilitatem e o r u m c o i r i g e u s dicebat:
, .
Facite f r u c t u s d i g a o s p o R n i t e n t i e e . A D i m a e a u -
t e i n e o r u m d e s e r t et D e i c o g n i t i o n i
. >

' .
. , '
10
i a v i i e et n u -
b i b u s p r o p b e t i c i s inaquosae. M a u d a v i t
enim
illis
Deus ne pluerentsupereos. A l q u e o m n i n o p r o p b e tiae g r a t i a c e s s a v i t . D a v i d c u i o b s c u r a c t a b s c o n d i t a

sapientieesueerevelavitDeus, conversionein i n m e l i u s (terraemotus e n i m i p
Scriptura
nominatur)
e t b u j u s i n v i i deserti fecunditateinet correctionem

; propbetans cecinit : C u m Deus pcrlransiret i a
d e s e r t o , t e r r a m o t a est. E t e o i u i
ceeli
distillave-
r u n t a f a c i e D e i S i n a i . P l u v i a m v o l u n t a r i a m segre-
gabisDeus,h8ereditatituae,etiniirmataest; t u vero
T J *
p e r f e c i s t i e a m * .'< M a n i f e s t i s s i m e i g i t u r F i l i i prae-
s e n t i a m et l e g i s a d g r a t i a m t r a n s i t u m p r o p b e t i a
. , ,
ostendit, s e c u n d u m Dei Sinai b c n e v o l e n t i a m per-
fectum. Deum autem SinaiPatrem appellavit pro-
pterlegem i a boc uionte datam;donatam autem a
F i l i o a b u n d a n t i a m d i v i n o r u m m u n e r u m et gratiae
, *
.

vangelium, plu viam voluntariaui,segregatamejus
b c e r e d i t a t i , g e n t i u m ecclesiae, O a v i d , u t o p i u o r ,
n o m i n a v i t . Vetus e n i m lex n o n s c c u n d u m v o l u n t a -
,
,
TIJ
tem, neque secundum priecipuaiii benevolentiam

e x p o s i l a est; s e d
secuuduni accommodationem,
q u e m a d o i o d u m p a t e r c u m i i l i i s l u d i t , r e t r a b e n s eos
, , , *
a p e r i c u l o s i s l u d i s ct p e r d i t o n m i
* -
e n i m D e o o p u s e r a t c a r n i u m m a c t a t i o n e et a d i p e
inde provenienti ? q u a m etiaui
,
,
. "
societate. Q u i d
ut i n j u c u n d a m et
odibilem bominesaspernantur. Quod auteinid i n v i t u s fecerit, i p s e q u i a d i d se a c c o i n m o d a b a t , p r o p r i a m deinde manifestavit voluntatem, Quis

quisivit, inquit. l u e c d e
manibus
vestris
D a v i d : Hostiani et o b l a t i o n e m n o l u i s t i
, 0
2 8
ox?Et
. Non
modo autem propter b o n o r u m actuum absentiam
d e s e r t a Judaea n o m i n a t a est, s e d et p r o p t e r f u t u -
r u m e x c i d i u m et v a s t a t i o n e u i . I d e n i m et i p s a v e
13
Gea. i , 2 .
" Luc! ni, 8,
, <
Psal.
LXVII,
8 , 9 , 10.
1 1
Isa. i, 12.
Pal, xxxvrti, 7.
755
tU
G E R M A N I II G P . P A T R I A R C J E
ritas Christus preedixit: Ecce relinquitur domus * ; Aet6cT 1 *

v e s t r a deserta . Et d u m esset i n cruce et p a s . Siapniav
*
9
8 0
sione et descenderet ad inferos, terra mota est, et
petrffi sciss sunt, et cceli distillaverunt lacrymas
, ,
*,
*-
.
VIII. t Rectas facite semitas ejus. 51 enim reH \ .
jecerint similitudinem c u m genitis viperis, et q u i
decepit, serpentis vias omiserint, rectas semitas f a

cient. Sic enim iie transgressiones cor rigere licebit,
, .
e t e o s q u i e i n Cantico laudatur justitiaamabit, etre generationem qiueper baptismum est O b t i n e b l i n t ,
, " " ,
et Patris COelestis vere filii erunt. Si vero i n priore ^
,
V i a permanserintrursumqueiliveteratioilis e t d a u .
dicationisincessum tanquamperversi et depravati
' ,
tilii, serpeiltium more C i r c u m v o l u n t , pectore et
, ventre incedentes, cupiditatibus et belluatione
, ,
frlientes, futuram iram effUgient: furor enioi
,
illis, ut ait David, secundum similitudinem ser-
pentis q u i ab initio bomicida est ; ventris autem
,
C U p i d i t a t e et cetaoeos ventres S U p e r g r e d i l i n t u r :
, *
domosenimviduajumcornederuntjetorphanorum
roiseriis lfietati sunt immisericordes.

. Venit Joannes baptizans i n desertO et preedi \ *

cans baptismum poenitentiee in remissionem peca
torum. Et accedebanl ad eum omnis Jubaeee regio C .
et Jerosolymitani, et baptizabantur omnes i n Jor ,
dane, COnfitentes peccata S U a . Rursum MaJCU9

, per breviorem v i a m procedit, et distantia COlligit
.
et i n unam vallemderivarevidetur duo baptismata
, etpari efficaciaintroductorium etperfeclum osten ,
dere.FoânaliquiscredotEvangelistamdicereJoan
nisbapUsmumpeccatorumreniissionempraBstare.

Sednonitaest, i t a . Tantaeenim fODSgratiflB SO s l
lusestdominibaptismus.Verbaautemîccoh83rent:
. '
, . -
cVenit Joannes baptizans in desertO.o Et hic distinctionem interjice, lector, tanquambaptismati Joan-
"
nis s o l i d u m murutD o p p o n a s i l l u d q u e a dominico
TiJ
baptismate sejungas. deinde d i c i t : EtpraedicaQS

,
baptismum poenitentire i n remissionem peccato , r u m ; quodest Cbristi baptisma. Etpatetaliunde; D , illic enim dictum est, Baptizans, i d estactum bapti ,
zandi O p e r a n s ; hic vero u b i reillissio est peecato . , r u m , Praedicans, utdefuturo alterobaptismate,cu , , ,
JUS prfflCO erat, Operator. Preeparatio enim
erat Joannis baptisma Domillici baptismatis et Ut
,
quffidam preecursio; ut non modo vox preecur, . reret Verbo, sed et baptismati baptisma.

. Erat autem Joannes vestitus pilis cameli et

zona pellicea circa lumbos ejus . Volebambene
cinctum i i l u m et instructum viatorem paululum
M
Luc. , 35,
Marc. 4, .
?
U44
HOMILIA IN SS. INNOGENTBS.
757
758
hac arcta et constricta v i a tardare ejusque vestimentum observare, et eum qui illud contexuerat
interrogare, cur ex pilis cameli contextum erat,
, .
animalis i m m u n d i , nec potius ex lana ovina, aut
, ,
integra ovina pelle, quemadmodum erat Tbesbitae
. "'
Eliee vestis. Sed quoniam videmus vos nostris ver

bissatiatos, bujus prsedicationis exteasione fa ,
tigatos, hic ubi de ascetico Joannis vestimento agi ', .
tur, sermonis, ordini finemimponemus. Neque no
bis suspicio est vos i n mentem vobis injicere nos
' exindigentia non explicatum Joannisvestimentum
,
pnetermisisse, tanquam ea tantum quae ab o m n i , ,
bus facile capiuntur, interpretari possimus; neque
,
irridentes dicere: Gamelum deglutusti, n u l l u m ea
,
de re institutionis verbum ore proferens, despu * B maeti autem sordida, ut culices, et faciles cogitatu

sensus; non adeo male suspicor, nec tam facile
.
acandalizor ut i d in a n i m u m i n d u c a m . Spero i m o

,
fore ut Dei gratia largiatur nobis v i m cognoscendi
,
et eloquendi facoltatem i n vestra charitatis utili
tatem, et Scripturaa difficultates vobis solvemus,

quffi usque modo a Deo inspiratos Patres et magi * stros latuerunt. Tantum ne cessetis omnibus Do

minicis diebus buc convenire,etinhacce sapienti

Dei domo commorari, et ejus victimis delectari
,
ejusque poculum bibere. Ego enim excelso praeco . '
nio inutilis ejus servas singulis Dominioie a d convi
'
vium vos congregabo. Det autem Dominus vos
.
mecum coelestis et aeternee mensae convivas fieri et

regni coelorum digaos esse; quod utinam omnes
Q VOS assequamini gratia et bonitate Patris et Filii
et Spiritus sancti, quibus una Divinitae et unum

regDUED, CUl COnvenit O m n i s gloria, bonor et ado, ,
ratio nunc et in infinita SffiCula. Amen.
pov *
. .
Germani decreta qusedam synodalia
ANNO DOMINI
vide in tomo CXIX,
col. 795 sqq.
MCCXLVin
MANUEL II CP. PATRIARGHA

Pater
L e Quien i n Oritntts Chrtstiani t o m . I. p. 2 8 6 , huic M a n u e l i decreta

L e u n c l a v i u s M a n u e l i CharitopuJo a s c r i b i t .
tribuit q u #
789
THEODORDS W P . .
ANNO
DOMINI
MGCLVIII.
MIGHAELIS CHUMNI
THESSALONICENSIS METROPOLIT^
DE GRADIBUS
COGNATIONUM
Vide tom. CXiX, c o l . 1298.
ANNO DOMINI MCCLIX
THEODORUS MCAS LASCARIS

NOTITIA
(Ex Leonis AUatii Diatriba De Theodoris ap. Maium i n Bibl. nov. PP. t o m . VI, u . p . 190.)
Theodori Ducae Lascaris imperatoris n o n m i n i m a l a u s e s t , q u o d i n minime pacatis reipublicae rebus.

sed p l u r i m u m turbulentis, teinpusquodilli supererat ex publicis negotiis excussum studiis et scriptioni
tribuebat: ideoque varia sui ingenii monumenta, quaedoctissirais quibusqae admirationi sunt, posteris
reliquit (7). Excusus e*t illiuscanon paracleticus i a sanctissiraam Virginem, quo illius opem t e m p o r i bus difficilliinis! et calami tosissimis implorat, elegantissime scri ptus post Paracleticem librum Grsecorum
ecclesiasticuuj. Ludovico Maraccio de Grceco Latine reddilnmdabit i n suis Ceesaribus seu imperatoribus Marianis Hippolytus Marraccius, dicti Ludovici fpater. Ejusdem de communione
naturaii libros sex primtisin linguamLatinamvertitClaudius Aubertus triacurianusGallus, qui denique
Calviniana ejurata bceresi.Divionc catbolice obiit, Basilece apud Episcopium 1571, in-8. Exemplar Graicum Joannes Sainbucus J o a i r u Leunclavio transmiserat. Habentur etiam mannscripti Grcece in bibliotbeca regia Scoriaci ct i n Vaticana. Incipiunt : .
.
Ejusdem habentur ibidem inanuscripta
. Laudationes in patrem, in regem Alemanorum, et alia ltem canones
Deiparampreces, Ct alia plurima. Nec

De Chrisliana theologia libri septem. Quos eosdem esseputocumiisqui in Vaticana sunt num
1113 ; etsi non sunt integri, dcest etcniui priinus ct pars secundi. Tertius est, , umtm
esse . . " , , ^ Qtiartns, , de divinis
nominibliS. . ^ . QuintuS, ;
, de sancta Trinitate. . , .
SextUS, , adversus LatinOS de ptOCeSSione, SpiritUS sanctl. . , SeptimUS ilem :
, contra Latinos de processione Spi? Uus Sdncti*
^X
a t
* .
(1) Tbeodori hujus imp. magister fuit raagnus

ille Nicepborus IMeinmiua, cujus monitoriam orationem , qualem Oporteat esse regem (cum ejusdeui paraphrasi) ad reg i u m discipulum scriptam vulgavimus nos i n sccundo voluminc Scriptorum veientm,\iiiim autem
resque gestas preeclari bujus imperatoris scribii

luculenter Epbriemius cbronograpbus. l b i v.9269,
d i c i t U P Theodorus x*t
, omnimoda sapientia aoctrinisgue instructus. MAI.
76i
D E DIVINIS NOMINIRUS. -
MONITUM
762
EjnsdemoiaîTrlxicfvxwv ^' , gubernatricis

animarum hypotyposeostzbri tre$cum expontione. Patstamen titalum mendosum,et quod Leonis imperatorisest, Theodoro
tribui Ejusdem , laudatio in sanctum martyrem
Trypkonem*
In Vaticana. Ejusdem ,
in annuntiationem
Deiparce, et de incarnatione Domini nostri Jesu ..
7 i , ' . Scoriaci et
Vaticana.
Ejusdem
salutdlio in Deiparam,
CCMOn qui COfiocto. Canon gui caniiur in acathisto. Ejusdem
ciniiurin imaginem Deiparce miraculis conspicuam odis

processione SpiritUS sancti COtltra LatitlOS
Scoriaci i n r e g i a . legitur preeterea ejusdem i a bibliothecis Ualicis , salulatio
in sanctissimam Deiparam.
, , , .
y
A L T E R A .
(Cave ad. a n . 1255).
Theodorus Lascaris, junior, Ducas etiam dictus, ortu Niceenus, Theodori senioris, qui capta a Latinis Constantinopoli imperii sedem Nicseam transtulerat, ex Irene filia nepos, Joannis Ducaa Irenes
coojugisetTheodori successohs filius natu major, patri i n imperio successit a n . 1255. Rem adversus
Bulgaros,Tbessalos, aliosque imperii bostes fere per tiennium feliciter egit, verum infirma valetudine
morbisque fractus, babitum monacbalem induit, et i n Sydandronum monasterium, ut nos docet Dorotheus Monembasiensis (a) (in Magnesia i d sitnm erat) secessit, ibique breve quod vitue remansit,
tempus consummandae poenitentiie et otio pio ac litterario consecravit. Regnavit aanos 3, defunctus
anuo 1259, tatis 36. Princeps omnino eruditus, meliori sorte seeculoqua dignus. Gerte s u m m u m
cj is tutn i n pietatem, tum i n rein litterariam studiumex ipsius nummis imperiique insignibus lucuJenter constat, i n quibus dextra crucem. sinistra volumen tenens describitur, V i d . c l . et litteris non
minus quam dignitate illustrem D. d u Fresne Famil. byzant. p a g 223. Scripsit j a m monachus a d
Joannem episcopum Coronensem prolixum satis tractatum advenus Latinos de processione SpiiHtus
sancti. Exstat m s , sed mendose exaratus, et i n fine multilus i n bibliotbeca coll. Gonv. et Caii Gantab. Titulum et prologum, quos i n usuin meum descripsit D. Wbartonus, Graece bic s u b jungain:
, ,
. []
'
'
,
0
, ,
,
' ,
,,
"
"
Pergit deinceps illustrissimus auctor varia sacrae Scriptura; loca plurimaque SS. Patrum testimonia proferre, quae quidem acutc satis urgere solet. (De aliis
Ducw scriplis vide notitiam Allatii, supra.)

()
'. . '.
DE
SEQUENTE OPUSCULO
MONITUM.
Mai Bibl. nov. Patrum, V I , II, 258).

f
Suprascriplis episcoporum Heraclex

proximetubleximushancpfxcipueobcaiiSM^
et Tarsi commentariis.breve
aliud regii aucioris longe recentius
ejinmodi scriptum estutnonnisigrcece
exhibendum
7*3
ftt
THEODORI tt I i P .
tndeatur;quianominibtisscilicetproesertimcomposUistotum
corutatqux latine expressanoH elegtoiliam
tantummodo, verumetiamvim
scepe suarn viderentur amitteriautinfHngert().
LOHiâTTLl%Hm&
prtxcedentedissertatione n. CXXXtlde
ineditoopere TheodorijuniorisDucce
Lascarisimp., idesl de tfw
theologia Christiance Ubris septem; qui lamen reapse ocio $unt, ut idem Allatim in opere de ronsensu
col.lVZcorrectius
scripsit. Dixit etiamde codice Vat. 1 H 3 . quemego nuper obseroans, satis
lacenm
eomperiet madorecorruptum.Porro
hujusregii tkeologi(quifmperavii
Nicceceab anno 1255 ad 4255)
unumsaltemex octolibrisedereconstitutt,
quiprce cceterisconspicuussanusqtiein
codice est; etquihane
certeutilitatemprxbet,utPollucis
OnomasticonacDionysium
Dedivinisnomtnibus.et
grttca
generatim
lexica,pcrmultis
vocabulis locupletet guxgramrnatidcurioteadnotabuHt.
Tttulus universioperis estTov
.>

.
Quarti
autem libriille
est titulus, quem in nostra editione mox profenmus.
f
(a) Prologum tamen Latine vertimus.
EDIT. PATR.
TOT
REOIS DOCTISSIMI
DOMINI THEODORI DUCLE

SERMO QUARTUS DE NOMINIBUS DIVINTS
Numen d i v i o u m cum diversis, tum non explici-
tis nominibus appellatur, quod quidem illius m a jestati et naturae mysticae ac celsitudini proprium
est. Ea enim res ad o m n i a quee sunt spectat, nec
tamen eorum quee sunt, ' i a numero est. Oportet
igitur nos de ejus nominibus pro virili parte disserere, non ad unguem vero, hoc enim ficri
potest; nec prius dicta repetenda sunt, quod
fastidiosum foret; nec diversimode, sed secundum
ejuspraescriptumacvoluntatem.lgitur ex operibus
ejus divinis Dei qualitates abstrabamus. Omoe
enim quod fit i n mundo a Deo veoit, et quidquid
de Deo venit, miraculum est; omne autem m i r u m
divino bonore afflciatur oecesse est. Magoum i g i -
tur Deum secuodum maaifestatiooes ejus nominabimus, tamen e nominibus naturam m o o strantes, aut ex innominato v i m prsedicaado. sed
mera nomina expoaeates, i d tantum agentes ut
eum c u m Paulo apostolo o m n i u m Dominum ao
nemioi subjectum declareuias.
,
'
, '
'
, ,
'
IgitUT ceatum, i m o mille aut potius iaaumefabilia n o m i n a pbilosopbi strenuus diacipnlue
,
f *
768
DEDIVINIS

h
*
enumerabit, mundanas acuritates recensendo.
.
,
, ,
, ,

,
,
) ,
'
'
,
'
Equidem aut cum illius facultate aut i n oris apertione, sicut Paulus, laudes meritas pronuntiabo, et
impedimentis evitatis mediam, ideoque b o n a m
viam sequar, secundum inhabitantem gratiam, et
sacra Scriptura duce et scientia auspice, rorem
et guttas Spiritus divini ope perlinguamdistillabo,
et vocabo eum q u i invisibilis est et intellectui h a mano inaccessum, a sensibus alienum, supranaturalem, vere Deum,idque uniceadejus gloriam ;
et sic divinorum nominumcelsitudine fteus vocem
meam tollo, et pietatis fructum piis dapes lautas
offero. Haoc ob causam q u i legit, non eolum i n genii acumen augebit,at rei profunditatem scratetur et secundum vires exponat. Sed n o m i n u m illor u m significatus aliam etiam v i m habet. Non enim
fortuito imposita sunt, sed qualitates divinee majestati inhaerentes indicant. Hinc opus nostrum, a a ximacumpietateinchoatum,hoIIlinibU8pii8 aostudiosis oblaturi, Spiritus sancti auxilioac gratia rite
invocatis c u m flducia hunc i n modum exordimur.
766
NOMWIBUS.
* *
* *
* * *
'
. .
* *
* * *
'
.' $ .
. ^

767
THEODORIIMP.
44- 6 ' v f f t t ^ -
* *
' * * -
* *
.
-
* -
* * *
'
* *

* *
'
"
* *
' .
* *
* *
* '
' *
* * "
* * " Q
*
*
'
*
*
' * -
* .
" *
'
'
*
^ -
" "
*
*
* "
'
. ' *
*
*

'
'
'
'
'
'
"
DE DIvINIS NOMINIBUS.
769
*
'
- * -
"
'
770
'
* '
- _ *
" * * *
'
( ita COd. )
' * ( itCL
COd. ) *

* * *
$
;
Tcy>
* -
TTC
::3^;/
"
ftt
THEODORl I M P .
00
EXHORTATORIUS
A D SANCTISSIMAM D E I P A R A M ,
OPUS
DOMINI
THEOD. B\JGM LASGARIS
Paracletice G r a c o r u m c u m interpretatione nostra. A l i a m yersionem ediderat P. R a y n a u d u s

S.
i . Opp.
fralrem
tom. VII. ab Hippolyto Maraccio acceptam, q u i eam e Graeco codice Leonis Allatii
per
s u u m Ludovicum Maraccium fieri curaverat. At omriino abludit a textu Greeco Paracletices.
1. HirmUi.
Pharaonem
aurigam
diebus Ulis submersit.

cruois formam
virgaMosis
y i miraculosa
Postquam
enim mare i n
divisisset, Israelitas
migrantes,pedibusque
\ ' .
- ,
, ,
ex Êgypto
iter facientes salvavit; q u i
Deo b y r a n u m cecinerunt.

Adversitatum impetus a n i m a m meam b u m i l e m
vexant; calamitatum nubes cor meum obscurant.
T u autem, Mater Dei, qua* Iucem
, , ' ,
divinam atque
aeternam genuisti, i l u s i r a m e l u m i n e sallltis.
E x angustiis vitee et tribulationibus ab inimicis

illatis forti tuo bracbio, immaculata,
liberatus,
, 6,
misericordiam tuam infinitam et erga me cbarita-
, : , , ju-
tem carmine celebro.
IgitUT fiducia pleQUS i n gremium tuum COnfUgio,
et apud te consolationem queerens adsum et h u m i
p r 0 8 t r a t U S , 0 Domilia, l a c r i m a b u i l d u e a c g e m e b u n -
, ,
dU8 precor ne me miserum spernas,
tu q u i C b r i -
etianorum es refugium.
Absit ut maglialia tua silentio prcpteream. Nisi

eDim tu, VirgO, apud F i l i t i m tlium divinum c a u -
* , ,
sam
, TOOW-
meam egisses, quis me e tanta m a l o r u m v o -
ragineliberasset?
Eripe IIOS, s e r v o s tuOS, Deipara, e periculis.
f "
Secundum Deum enim a d te ut m u r u m inexpu-
gnabilem C O n f u g i m u s .
Respice, illustrissima Deipara, pro misericordia
tua. a d miserias quibus COrpUS m e u m v e x a t U T , et
anima doloribua medere.
HYMNU8 A D S S ,
DEtRAftAlt.
714
3. 2#
Apsidis coelestis constructor, et Ecclesi mode >
, , $ }, rator, Christe, tu me firma i n amoretuo, s u m m u m
animae desiderium, iidelium fulcrum et a d m i n i c u , ,
l u m , Deus misericors.
.
Troparium,
.
A b o m n i malo, presidio tuo benigno, meeripe,
, , , ' et auxilium fer servo tuo h u m i l i et infortunato,
q u i salutis spem i n te uno pooit,
, , >
.
Miram te m i h i preestitisti, Domina, V i r g o , i n
' ' , ^
beneficiis quae i n me contulisti; quare magnificen , , ,
, tiam tuam laudibus atque bymnis celebrare n u n q u a m desisto.
.
Tempestates, Domina, i n me irruunt et aerum , ,
n a r u m gurges me devorat; sed t u m a n u m m i b i

auxiliatricem porrige, preesidium et adjutrix m e a .
, , .
, ,
,

,
, ,
.
' , ,

Veram te Deiparam confiteor,qu mortis imper i u m abolevisti, et quae vi tua vivifica ex inferni
vinculis a d vitam bac i n terra me revocasti.
Eripe nos servos tuos, Deipara. e periculis.

Secundum Deum enim a d te ut m u r u m inexpugnabilem etadjutricem confugimus.
Respice, illustrissima Deipara, pro misericordia
tua a d miseria, quibus corpus meum tribulatur,
et animee doloribus medica adsis,
4. Hirmus.
*. .
Gbriste, Domine et Deus, exsultatio m e a , q u i
, , , ,
p r o d i v i n a t u a misericordia paupertatem meam
,
, C res e x i s t i : ergo c u m A m b a c u m e x c l a m o : Virtuti
, >3 tueB gloria, misericors!
, .
Troparium.
.
Ubi tandem aliud inveniam refugium ? quo con ;
fugiam ? ubinam salvus ero ? quodnam a u x i l i u m
; ;
, 1 - i n vitee terumnis et tribulationibus babebo ? T i b i
soli confido; i n t e g l o r i o r ; sub alas tuas confugio.
; , , Serva m e !
, , .
Dulce flumeu misericordife tuae, q u o a n i m a m
,
meam a e r u m Q o s a m ac humilem beneficiis recrea
, , , v i t ; a n i m a m dico i n malorum ac tribulationum
camino purificatam , te magnifico, te carminibus
, ,
celebro. Salva me !
$ , .
Te Yirginem sanctam, immaculatam solam ha , ,
beo, murumiaexpugnabilem, refugium salutis; ne
, , ,
te avertas a me misero, b o m i n u m desperantium
, ,
spes et propugnaculum, aegrorum gaudium et con, ^, ,
solatio.
^ .
Quomodo, Domina, misericordias tuas p r o
*
, , dignitate preedicabo, quee a n i m a m meam undique
vexatam, ut aquse i n s u l a m , circumdederunt ?
sollicitudines, obeneficia, q u o r u m egomiserjactu; ' ,
ram feci!

Eripe nos servos tuos, Deipara, e perieulis.
, ,
Secundum Deum enim a d te ut m u r u m i n e x p u gnabilem confugimus.

Reepioe, ittustmeima Deipara, pro misericordia
, ,
D
175
tHfeODORIII .
tua, a d miserias quibus corpus m e u m vexatur, et
animae doloribus medere.
5.
Hirmus.
Cur me a Vulta (uo rejecisti, L u m e n inaccessum ?

Tenebree dirae me circumdant misorum. Sed a d me
convertere, quaeso, et vias meas secumdum l u m e n
mandatorum tuorum dirige.
77
x*i
' .
, ' ,
, .
Troparium.
Grato ex animo ad te c l a m o : Ave, Virgo Mater,
, , ,
salve, sponsa D e i ; salve, refugiumdivinum ; salve,
, ,
velum et inurus inacoessus ; ave, proeses, salvatrix
, ,
e o r u m q u i c u m fide ad te confugiunt.
Qui, me odio habent, tela, enses et fossas i n

vanura apparant, ut miserum m e u m corpus d i l a cerent et i n i m a terrce deprimant. T u autem ex
eorum iasidiis me libera,
, ,
, '
Quodnam grati animi d o n u m tibi offeram pro
Age, misericordiam tuam i n me ineffabilem sine
me pradicare et carmine celebrare*
periculis.
T u enim, secundum Deum, murus noster teneus et
Respice, clarissima Deipara, pro clementia i u a
'
mp
refugium exsistis.
/.
, ,
a d aeruumas quibus corpus meuxn tribulatur, et
animae doloribus remedlum after.
~
.
Libera nos servos tuos, Deipara,

xov
donisquae infinitatuamagniQcentia i n m o contulit?
6.
-'. .
Hirmus.
Precationes effundo erga D o m i n u m eique tribu-
laliones mcas aperio; a&rumnis enim satiata est
a n i m a mea, et vita mea morti
appropinquat, et
j a m precor, sicut J o n a s : malo,
Domine, me ^ , , , .
delibera!
.
Troparium
Calamitatum nubes aniinam m e a m mjseram et

cor
obscuraverunt, et tenebris replent. Sed tu,
Virgo, quae lumen inaccessuni geauisli, vocationis
* '
tuee divinse instigatione heec longe fuga.
, .
Te i n miseriis consolalricein et m o r b o r u m niedicatn c o g n o v i ; te mortis destructricem et vike

fluvium
inexbaustum,
ct i n o m n i tribulatione
p r o m p t a m et eflicacem novi coasolatricein.
,
-
MisericordiflB tuee abyssuin et miraculorura, quee
innumera perpetras, cbaritaUsque in me ioexbau-
SUB fontem nonsileo,Domina, iuio una cuui omni-
bus preedico et alta voce aauuatio.
D '
.
VitiB oerumnos me undique circumdedcrunt, ut
>-
apes alveare, Virgo, et miseriae tela cor meum
vulnerant Sed. te auxiliatricein et liberatricem
obviam babeo.
Libera nos servos tuos, Deipara, e periculis.
, ,
Secundum Deum enim a d te ut m u r u m inexpugna-
biiem et praesidem confugimus.
Respice, inclytissiuia
Deipara, pro clementia
tua, a d miserias quibus corpus meuxa Yexatur, et
aaimee dolenti medere.
BYliNUS A D . SS. D E I P A R A M .
777
7 Hirmus.
Hebneorum filii i n fornace i l a m m a m strenue
exstinxerunt, et igaem ipsum i n rorem transmu , ,
tanint, clamantes: Benedictus es Domine Deus,
,
i a seecula!
!
Troparium.
.
Deipara, qaeelumem procreasti, nocte me peccx

torum circumfusum Ulumiiia, quae lucis es con, ,
servatrix pura etimmaculata, ut ex intimo te corde

, , .
glorificem.
Praside m i l i i , Virgoconsolatrix,quiomniauxilio

destitutus s u m ; tu enim potentia tua egeDorum
, ,
auxiliatrix es et spes eorum q u i j a m de omnibus

,
desperrverunt.
.
Ego omni ex corde ac mente et labiis le magni
, , fico, CUJUS magnis dODlS fruor : benignitatem
tuam, ianumerabilium miraculorum quae tu
' ;
penetras, numerum indefinitum!

1
Respice oculo propitio miserum, i n quo s u m ,
, etatum, et pro inflnita tua raisericordia e miseriis,
, ,
periculis ac tentaiionibusme eripe.

? . .
.
, ,

.
'. .
'
Erue DOS, servos tuos, Deipara, e pericalis ;

q u i a secundum Deum, a d te u t m u r u m inconcussum confugimus.
Respice, clarissima Deipara, pro misericordia
tua, ad eerumnas quae corpus meum obruunt, et
aoimce dolorosce succurre.
8. Hirmus.
Dominum, q u i i n liionte sancto e t i n r o b o Moysi
Virgiois partum mysticutn indicavit, laudate et
superexaltatc MBCUla.
.
.

.

,
.
,
, ,
.
'. .
, * ^
PATROL. G R . G X L .
Troparium.
Ob misericordue quae babes viscera, ne me u n darum maris bujus vitee immersum deseras, sed
i n a n u m m i b i auxiliatricem porrige eerumnis vit
tribulato.
Miserioe calamitates et rerum aDgustiee,
Virgo sancta, me invaserunt; eerumnoe autem v i t
ac tentationes me undique obruerunt; tu igitur
m i b i cum bracbio tuo forti auxiliabunda adsis.
In tempestatibus tu mihi portus, i n trislitia tu
gaudium etleetitia ades; i n morbis tu mibi p r o m ptam fers opcm, e periculis mc eripis; i n tentationibus tu m i b i Hberatrix assistis.
Ave, tbrone
ignite D o m i n i : ave lumincre
aureum, lampas mexstincta ; ave, virginum gioria, matrum illustratiol
Eripe nos, servos tuos, e p e r i c u l i * ; q u i secund u m Deum ad te ut m u r u m inconcussum et m u n i menconfugimus.
Respice misericorditer, illustrissima Deipara,
a d morbos corporis mei, et animee dolorowie auxil i u m feras.
9. Hit*mus.
Coelum obstupuit, terrte termini tremuerunt,
q a i a Deus bominibus secundum <H&rnem apparuit;
venterautem tuus amplior quam ipsumcoeiumeet
*3
779
METHODII MONAGHI.
1M
factus. Hanc ob causam angelorum et hominum , , ahori te magnificant

.
Troparium.
.
A d q u a m , quaeso, aliam me convertam,sanctis , ; * eima? quo coafugiam ut salvus fiam ? quo protici ; ;
s c a r ! Quam coDsolationem, q u a m auxiliaroem
, ,
reperiam ? In te u n a m spero, de te sola glorior,
; * ,
et a d te c u m fiducia confugio.
, .
Nemo sane. Sponsa Dei, magaalia tua et
,
abyssum imperscrutabilem miraculorum tuorum
,

narraverit, ob quae ardenter te venerantur et o m ,
nes ut veram Dei Genitricem adorant. In hymnis
, *
gratiarum referendarum officium implentibus mise .
ricordiam infinitam celebro, et magnam tuam v i r .
, *
tatem et benefioia i n me tua omaibus priedico et
,
x mente, corde, animo et voce annuntio.
, ;
,
.
Suscipe preces meas bumillimas, et clamori meo
' ,
, , '
aures proebe, et lacrymas, vide et quae te precor
^
a n n u e ; omnipotens enim es ut Uomini omnipoten ,
tis Mater, dummodo bumilitatem meam respe .
xeris.
, ,
L i b e r a n o s , eervostuos, Deipara, e periculis.
Secundum Deum enim a d te ut m u r u m ioexpu .
gnabilemet antistitam confugimus.
, ,
Respice, illuetrissima Dei Genitrix, pro clemen ,
tia tua a d miserias, quibus corpus meum vexa .
tur, et animae tribulat doloribus reinedium affer.
Theodori
tibrum
de eommunicatione
ANNO
naturali
DOMINI
ex mss. producimus
in
Addendu.
MGGLXJ
METHODIUS MONAGHUS
NOTITIA
(Angelo Mai, Script. vet. tom. III, p . 246.)
Dum Ephrcrmii
Catalogumpatriarcharum
Byzantinorum
Latmum facerem
typisqueexcuderem multa
mihiin\aticants
codicibusscripta
prxdictorum
patriarcharum
occurrebant
lucesxpedigna,et
quxmgulorum prxsulum
temporumque
historiam augebant,re$que
apprime ecclesiasticas illustrabant.Ac
tantem
sanenumerum
in manibus habeo epistolarum
sermonum decretorum
tractatuumsynodorum,
utpecuHeris
ex his scriptis tomus in hacmea coliectione conficienduspostea
videatur. Nunc, Ms omnibus praetermmit,
unutn delegi Methodii monachi libellum
ineditum, quo nullum fere vidi aptiusad Byzantinse
sedt tfttes
variasoculissubjteiendas.Scribendia
Michael VIII imperator Patmologus
9
anno Christi /26/, post recuperatam

Latinis ejectis Constantinopolim,
Joannem III Ducaenum Lotearim,
quipupillus
patrerelictusin
Michaelis velutitutela
adolescebat.cumque
ipsopostea regnaturus
eral 1mr
maniscelereexcxcavUâtqueitaomni^peregniproturbavit.Rei
afrocitatem
tulit xgerrime
Arseniuspatriarcha Byzantinus
\ eoqueprocessit ,ut imperaloretnMKhaelemabecclestAsticacommunione
removeret:
qui mox culpamsuam,ut
parera(,profitens
cononicam
absolutionemimplorabat.
Quamubiparumcrty
duiuspatriarcha indignabimdtisqiientgavit, coactaepucoporum tynododediLopiram
Miehael,
utAn*
D E SCHISMATE VITANDO.
788
nius sededepelientur.eique
Germanus IIIsubstUueretur. Remplmius cognoscere UcetexArseniitestamento quod Coteleriu$ Monom. eccl. Gr. i.If p . 468, vulgavit. Germano item Josephi abbatis artificns
- expulso, Josephtu ipte patriarchalem sedem, adnitente Ccesare, obtinuit. Interim Byzantina
Ecclesia
gravi schismate Laboravity dum aliiArsenio
ut inique exauctorato studerent: alii, ut fit, Josephum
patriarcham noveUum scctarentur. Hoc animorum fervente oestu, atque in his ecclesiasticit motibtis,
Methodius monachus, ut $ckismati (quod satie pessimum, Ecclesioe malum est) obviam iret, UbeUum
scribendum censuit, quo demonstraret Byzantinam Ecclesiam, quanquam saepe prcepotentia
Caesarum (de qua legendusesl Lequinius Or. Ch. t. I, dissert.prwv.
cap. 17) contra cequissimas et
sanctissimas canonum normas, pastores invita accepisset, nihilo tatnen minus perpetuo cavisse, ne
schisma tn popuU* fieret; dummodo hi prcesules orthodoxam fidem retinerent. In hoc scilicet veriitur
tottus summa opusculi; cujus notitiam seu titulum tradidit oiimAllatius
in Diatribe de Methodiis, p.
383, neque tamen ubinam id latitaret nobis indicavit: mihi vero in Vaticanis codicibus deprehensum
est, ettypls dignum atque utile visum. EUienim idem argumentum anoymus alius auctor versavit,
quem e codice Barocciano anno 49i vuLgavit Oxonii Humphredus Hodius (), Baroccianum
tamen
opusculum et brevius est, et ab hoc Valicano salis diversum, ut legens comperu
(a) Opusculi ab Humfredo editi titulus hic e s t : Anglicani novi schismaUs redargutio seu tractatus
ex historiis ecclesiasticis, quo ostendilur, episcopos, injuste licet depositos, ortkodoxi successoris
communionem nunquam refugisse.
EDIT.
DE SCHISMATE VITANDO
LffiELLUS.
$
,
.
'.
, '

,
.
,
'
*
f r i
, ,
'
*oi
*
TJ
. ,
' ,
(1)
METHODIIMONACEIexdiversi*libri$synopticis
Sylloge, qua demonstratur haud oporterepopulos
ab orthodoxis episcopis semet sejungere, quan
quam exaliqua criminosa ratione electio eorum
processerit.
4. Poetqam magnus Gregorius Theologus C o n stantinopolitanamsedemabs se abdicatam dimisit
creatus est patriarcha Nectarius; et post hunc
Cbrysostomus; quo inique exptdso, Arsacius prcedicti Wectari frater a d scdem evectus est, sane
contraomnem canonicamregulatninon solum ob
injustum Gbrysostomi exsilium, verum eliam q u i a
ut traditum est, sollicito ob oemulationem fratri
Nectario juraverat Arsacius nunquam se regiee u r bis infulas fore recepturum. Arsacio successit, s u perstite adhuc Cbrysostomo, A t t i c u s , q u i nonnisi
post vicesimum episcopatus annum mortuus e s t
Ecclesiae vero scbisma sublatum est, c u m nondutn
exstincto Attico divi Ghrysostomi nomen i n sacra
Diptycharelatum fuit. Attico successit Sisinius,
huic Nestorius: quo decretis tertiae synodi deposito, Maximianus Constantinopoleos fit episcopus.
Atque boc mortuo, traasfertur Gyzico Constantinopolim sanctus Proclus, scieate etcomprobantequi
per illud tempus erat Romee hierarcha, ut et Zonaras i a Cbronico narrat, et aiiunde etiam c o m pertum est.Porro divus Proclus cum sancto Proclo
Alexandrino communicabat;neque istantummodo
verum etiam processor ejusMaximianus, n e c n o n
(I) L i b . x m , 22._ Notiti tamen hnjus partem aliunde sumit Methodius, ut ipsemet i n n u i t ; n a m
Zoaaras de R o m a n i pon^dsfiiTjlBraigio n i h i l dicit*
783
MONACHL
Sisinms et Atticus. Nemini enim adversabantar \ * *^6>

sive Cyrillus sive reliqai p a t r i a r c h s propter v e l
* * ,
sedis translationem, vel alienam a s u m m o jure
, ,
^
canonico elcctionem. Neque vero episcoporum ho
;
r u i n ordinationes a quopiam repudiabantur. Q u i

enim i d fieri poterat, p r e d i c l i s summatibus c o n '
sentientibus?

, ;
2. Quod vero res ita se habuerit, c a m aliunde

constat, tum ebamexepistolaadNestorium sancti
Caelestini papa3 Romani palam iit, q u inciptt:
Aliquantis diebus viloe nostree. Et paulo post:
Sanctee recordationis Atticus catbolicee magister
(2) iidei, et vere beato Joanni etiaoi ad ista successor. Et multis interjectis: c C u r tamen ea quae
p\ ,

,
',
>
" ,
adversus bos tUQC SUQt acta, quaeruntur, CUm C6r- " '
ftr*.
tum sit illinc ad nos a catbolico episcopo Attico

, *
tunc commentarios esse directos ? ldem ad cle
r u m Constantinopoleos, atque ad tunc versantes
; '
ibidem, episcopos, presbyteros diacoiiosque

scribens contra Nestoriuoi, sic loquitur: Nam ut

,
a recentioribus inchoemus, q u i d n o n animos vestros
, * " ?
magisterium
edocuit
sanctae recordationis
, ;
Joannis episcopi, cujus oratiocatbolicam astruens

'
fidem toto orbe diffusa est? q u i nusquam per
;
doctrinam suam defuit, quia ubicunque lectus est,
*
predicavit. Ulius diligenti prudenti constantia
* */,
celebrata successit. Rexit enim sanctee recordationis
.
epiacopus Atticus Cbristianum populum decessoris
*

exemplo, et sacrilegos persecutus est baereticorum

furores. Cyrillus iteui i n s u a a d Nestorium C ^*
^,
epistola a i t : Testor, vivente adbuc beatoe
.
recordationis Attico, scripsisse me de sancta et
$
* *'
'
consubstantiali Trinitate libellum. Sic ergo isti

se gesserunt locutique sunt.
'
. .
1
3. Quis vero ignorat,quodjam egodicturussum,

nempeiUorumquiinjustissimam sclestissimamque
m a g n i Cbrysostomi depositionem curaverunt,prin~
cipem fuisse AlexandrinumTbeopbilum,proximos
autem huic Severianum, C.abalitanum,et Berrboensem Acacium ? Attamen hipost Chrysostomi o b i tum,quanquam apud Innocentium papam postulati
fuerunt, tamen neque deposili sunt neque increpiti; quia poenas propter Cbrysostomum de ipsis
sumendas Dei judicio papa permisit. Ipsum vero
Tbeopbilum quis a propria communione removit,
q u i omniumCbrysostomi calamitaium verbo operaque auctorfuit propter invidiam adversus hunc
susceptum ? Sane et i n Patrum Vitis sic legimus:
Dixit sanctus Tbeopbilus episcopus Aiexandriee.
Quod autem bos Ecclesia i n venerabilium babeat
patriarcbarum atque pastorum numero, testimo(2) In Appendiceprima ad j u r . civ. Vat., p . 144
j u m demonstravi, textum genuinuin epistolee b u jus i n codice antiquo Bobiensi habere amator pro
magiste?% Hic tamen sequi debeo Metbodii lectionem , cujusmodi est i n yulgatis Greecis
editionibus.
' .
'
7 '
'.
'
'
,
'

D (3).
(4)

*
* c
. " # , ^
Tf
Mwv
(3) Ergo falsa narrare videtur Nicephorus Cakf

siusHist. x i u , 34, apudquemlnnocenliueTbeopkil u m anatbemate percutit. Reapse illa I n n o c a A
epistola a Gallisto relata inter spurias ponitor.
(4) Non
tegttur^muram
*Vcov>
DC SCHISlfATE VITANDO.
785
788
xernj n i u m dant ecclesiarum synaxaria, i n quibus sic
, ',
* /
sanctorum Patrum nostrorum Constantinopoleoa
antistitum, Nectarii,Arsacii, Attici, atque Sisinii.
legimus:Octobrie die undecima, commemoratio
',
Item troparium tono quarto:
Odivi
guberaato-
res populorum, apud c o m m u n e m gubernatorem

Deum estote intercessores, p r o vestro officio nuno
. >
etiam gregem vestrum coelitus dirigentes : pacem

aniuiabus nostris postulate.
' .
, -
cbem arcbimandritamprofligavit,Byzantinae urbis
episcopus exetitit. Is tamen i n latrocinali Epbesi
synodo, propterea q u o d Eutychen c u m Dioscoro
consenUentemdamnaverat, interemptus fuit; sive
, -
calcibus ineiliente Dioscoro, sive,ut alii
dicunt, a
B a r s u m a i n exsilium compulsus, atque inter eun-
4. Post P r o c l u m magnus Flavianus: is q u i E u t y -
, ' -
d u m a sicariis interilci jussus. T u m Anatolius i n
Flaviani sedem a Dioscoro substituitur, bomine, ut
* , ,
dixi, bseretico, et q u i sancto Flaviano necem attu-
lerat. Etsi aiitem Dioscorusaquartasynodo depo-
situs fuit, attamen neque Juvenalis Hierosolyraita-
nus, neque alius quisquam ex iis qui Dioscoro a d
iojnetamsancti Flaviani depositionera,culpabilem-
, ' -
que Anatolii promotionem, Epbesi faverant,nemo,
'
i n q u a m , vel damnatus est velomninoobjurgatus;
ne ipse q u i d e m e a , q u a m d i x i m u s , ratione o r d i n a -
. -
tue Aaalolius.Testaturboc epistola quoque Leonis
papee a d Maroianum imperatoremscripta dediae-
' , ,
}
,
cesium per illud tempus commotione, u b i heec l e -
g u n t u r : Quoniam vero ipse (nempe Anatolius)
', } - Q orthodoxam fidem amplexus est, de ordinatione
'
moliatur

* .
,
(),
omnem egressi modesti limitem, universam Dei
Ecclesiam pessum dederunt, quique totumquoque

terrarum orbem, q u a n t u m i n ipsis est, p e r m i s c u e runt; quiforaomniadomosque contentiosis p u g n a -
cibusque qurestionibus quotidie onerant, q u i a ta-
men pleriquc eorum i d , pro quo depugnant, intel-
(6)*
Quorsus haec ?
alii nunc s u n t q u i i n j u r i a m pertulerunt alii item

autem
pa-
r u m vel nihil h o r u m intererat: pro re n a t a j u d i -
carunt: fortasse etiam hoc judicio oequitatisfamam
stabiliendam sibi putarunt, seque alicubi laudem
'
ligere queaat; h i , i o q u a m , dicenl:
- D q u i poenae sententiam scripserunt: res
dominuni illum Arsenium obtentui sumentes: q o i
5. V e r u m a d hoec fortasse respondebit aliquis

eorum q u i tam intemperanter nunc obloquuntur,
' ,
ejus queestionem instituere preetermieimus. b o c

ergo r e r u m statumaneat,nequeulterius q u i d q u a m
consecuturos existimarunt. Sane in praedicto nego-
tio sie quispiam loquatur. Verum enimvero de
m u n d i luce Joanne, lingua aurea predito, quis ita
'
dicere ausit? Nonne ipse iavidioe atqueinjuriarum
, ,
tela perpetiebatur ?nibilo tamen minus, c u m esset
veritatis exploratissimae exemplar, inficiam
iojuriam Deo permittebat, q u i universiorbisjudex
(5) De Araenio et eehismate ob ejrw depositio
M m coorto dixi in preria notitia opuiculi.
sibi
( ) biteUigit judices q u i Arsenium patriarcbatu
xauctoraveruat.
trr
METHODD MONAGHI.
7*
futurue est: deque Ecclesioe pace sollicitus, cavens- / ,

que ne Christi corpus laceraretur, interrogatas a
, .&
quadraginta suarum partium episcopis, q o i d n a m
*
eis i n tanta injuriarum nequitiacontemptuqueca-
n o n u m agendum suaderet, respondit orans simul
atque adbortans, communicarent c u m adversariis
, ,
sois, ne schismatis, rei fierent.Reatum porro h a u d
demnaverant, verum his veluti ascripsit, q u i sibi
favebant, sanctis episoopis, nisi c m n caeteris c o m -
municarent concordiamque servarent, videlicet,
pariter
idem sancta* quoque
orhodoxiam retinebant.
O l y m p i a d i i n allocutione,
q u a m templo egressarus atque i n exsilium profecturus habuit, b c
ait:
Fieri
non potest, ut E c -
'
subeste. neque
<
" . &,
86GU8 ac mihi caput docile inclinate.
clesia Dei sio viduata permaneat. Si quis ergo or- JJ ,

dinatus fuerit, et tanquam patri
i n eos contulit q u i se iniqueetpreetercanonescon-
q u i a adversarii
vmxlt-
Heec legen- ( 7 ) .
tibus Chrysostomi Vitam exploratasunt. Sed de ea

re hactenus.
. lmperator Anastasius, prout in Sabee magni
*. * ( ,
Vita descriptum est, Euthymio eede dejecto ; q u i
Acephalorum baeresim, cujus ipse studiosue erat,
|3,
'
non recipiebat, Macedonium huic substituit, q u e m
, '
vir apparuit, ipse quidem confestim sede atque
. " ,
urbe pellitur; ordinatur autem Timotbeus : qui
pariter brevi expellitur ab impio Ceesare, q u i a or-
tbodoxus deprebensus est. Atque hi fortunam ejus
m o d i experti sunt. Interim vero sanotaB urbis p a -
triarcha
saactUS
Helias, bis
auditis,
angebatur Q *
'
(8)
consectaneum suum judicabat. Sed quia ortbodoxus
quidem animo propter injustam preedictorum pa-
" , , , ,
triarcharum depositionem: nihilo
tamen minue
communicabat c u m nuper electo post praecessoris
expulsionem, quoniain uterque ortbodoxus erat.
Quin adeoabhujusce heereseos v i r i b u s d i v u s q u o -
q u e h i c H e l i a s propria
sede detractusin
vincula
"
conjectus est: i p s i a u t e m substitutus Joannes qui
baeresi consentiebat, et ab imperatoris sententia
nondiscededat. VerumtamenbicJoannes d i v i S a b
familiaris amicusque erat; cujns obtemperans ad-
monitionibus ab baeretica sententia sectaquestatim
*,
recessit, tidemque Heliae sanctorumque Patrum
Sabae ac Theodosii toto animo amplexus est.
(3.
5 .
$
7. Etenim c u m aliquando imperiali mandato ^

cunctue de more populus, monacborumque i n a u
mera multitudo i n sancti protomartyris templo
coivisset; tanquamsipatriarcba Joannesanatbema ,

iis dicturus esset qui synodum quartam admitte, '
rent, Severum Acepbalum repudiarent;idenim se

facturum promiserat ministris regiis Joannes; a m -
(7)lntellige Palladii Dialogum de Yita S. Joannis

Chrysostomi ed, Montf. tom. XIII, cujus videsis
pag. 28et36.Caeterum Palladiusait,Chrysostomum
preecepisse Olympiadi ut subesset futuro post se
episcopo,ita tamensiille consensu o m n i u m electus
esset, et reluctans nedum ambiens,
$ ,
, Q u a s reoipiendi
episcopi conditionesnescio curMetbodiusretinuerit. Pafiadii locum recitat etiamBaroQius tom.Yl,

ad an. 404 .n. XLI.
(8) Cum Methodioscribit Euthymium elia.m anonymus Baroccianus;sed dicendum esse Euphemium, prorsus coastat ex historia ; et sic recte
babet e ianrEpbmmiue-vriOea
et976.
D E SGHISMATE V t T A N I K ) .
789

* ~
*
'
'
, ,
790
b o o e m p a t r i a r c b a c o n s o e n d i t , oum eoqua Sabas ae
(9)
Theodosius monachorum summates fideique o r thodoxai propugnatores, q u i ex utroque latere p a triarch astiterunt. Aderat intemplo neposquoque
imperatoris Hypaticus captivitate nuper redux.
Tum vero fefellit prorsus Joannes promissam A n t r
stasio fidem, consiliis Tbeodosii obtemperana at
que Sabie. Etenim sublata voce anatbema egregie
dixit iis qui oecumenicam quartam synodum c u m
prioribus tribus nonreciperent; Severum, Acepbalosque, atque oinnes omnino bsereticos exaecratus
est. Tum enimvoro pudore suffusi sunt quotquot
regiarum partium studiosi i n templo aderant; ortbodoxi autem iiduciam receperunt, e i patriarehtt
omnesadbwserunt, insuper babentes q u o d praster
g canones sacros ordinatu fuisset. E x 60 igitllT tempore beatus Sabas ac Tbeodosius bonorem veneratioaemque patriarcb Joanni exbibebant sedem
occupaoti, quia j a m ortbodoxus erat: simulque
Helifle q u i rect iidei gratia oarcere tenebatur. Q u a
i n re ipsum prorsus sanctum Ueliam i m i t a b a n t u r :
sic enim et ipse superiore tempore c u m Gonstantinopolitanis Eutbyioio Macedooioque se gesserat;
postea vero c u m Timotbeo,scbolastico o l i m Antio*
cbeno et apocrisiawo, aeque commuaicaverat.
(10).
8. Justinianus quoque imperator sanctum Eutycbium sede dejectum ad Amaseee monasterium

relegavit, eique Joannem subrogavit; quem item
[ , Ecclesia, quia ortbodoxus erat, admisit; preterea , . ' que Antbimum e Trapezuatis Ecclesia a d r e g i

urbis infulaa Iranelatum ab eodem imperatore. Et
,
quanquam deinde Antbimus ab Agapeto papade
positus fuit, propterea quod haeresim retineret,

,
divusque Mennas subrogatus ; ordinati tamen a b
' Antbimo sacri viri, ad communionem admissi sunt
, quotquothaeretico errori valedixerunt: Severi enim
".
hreresim fovebat Anthimus. Postquam vero Mono ,
tbelitarum pessima haresis exorta est, quemoam

ab bis ordinatum sexta synodus non admisit (cui
,
caeteroqui praeerant Agatbo Romaous papa, Geor
' ,
,
gius Goastantiaopolitaaus, ac Tbeopbanes Antio
,

cbenusjsimodo haeresimejuravit, orthodoxamque
/,
;
fidein professus est ? Item Rbinotmetus Jusiinia
({{)
nus (.allistum sanctissimum Constantinopoleos epi
D SCOpum injuste depulit sede, regiaque U f b e fllga

,
tum et excaecatum ad veterem Romam ablegavit:

' Gyrum autemuionacbum inclusum, ex Amastride

urbe accitum, i n pracdicti statione collocavit, q u i a
, ,
praedixerat ipsi reditum i n regiam urbem, atque
impenirecuperationem.Pbilippicus vero Bardanes

,
.
imperium adeptus, et sextam synodum antiquavit,
ut ipse putabat, celebrato stulte adversus eam con ,
cilio (id enim se facturum promiserat Callistratici
, , ' coeoobii monacho q u i ei imperium ominatus fue*.
'
(9) Nempe Euphemium, ut j a m d l x i .

(40; Hic tamen Timotheus creditur fuissebeereUcus.
( H ) Imo hic dicitur Gallinicus ab Epbraemio,

anoaymo Barocciano, aliisque.
7*1
MKTHODIIMONACHI.
wt); etpatriarchaexauctorato^^
neum s u a m elegtt, q u i fervidus nefari Monothelitaram bereseos amator erat. Artemius autem,
quiet Anastasius dicebatur, oum regium eceptrum
affectavisset, Cyzioo transtulit a d regiee urbie sadam sanctum Garmanum, Joanne ejecto, q u i a d ersus saoram sextam eynodum, ut d i x i , furebat
, ,
711
T? Kalb
pwv$
** (Un L .
Vri ),
otubrvoro
, ,
quoautem arcanis Dei judiciis Leo lsauimperii habenas COiripuit, postqoe DOnum
regni 8Ui annum iconomachiam COmmovit, 18 eanCtumquidem Germanura, objurgationumejus i m - _
patiens, extorrem fecit, aedemque metropoleos
Anaetasio conceasit. Jam quinquaginta et septem
annorum intervallo, quo iconomachia debacchata
e8t,eomplurium,ut necesse erat, hujue metropoleos
patriarebarum euci-essio fuit: doneo aetate patriarchflB Tarasii, regnantibus Irene magna c u m filio
Constantino,8eptimaeyDodue coaluit ;cujus tamen
juseu nemo depositut eet, q u i ab Iconomacbis ordtnationem accepisset, si modo eectam e j u r a v i t ;
exceptis baereseosauctoribus e l antesignanis, vel s i
quis ad fincm usque periinaciam retinuit.Sedecce,
post religiosissimum Curopalatam imperatorem,
Leo Armeniueoccupatatyrannide.consopitam iconomachiam suscitavit, sanctumque Nicepborum
erepto pedo i n exsilium pepulit. Leoni successit
icbael Balbus, buic filius Tbeopbilus. Cunctie a u tem sex et viginti annis, quibus b i b s r e t i c i tyrannidem exercuerunt, nemofereorttaodoxusexstitit patriarcba. Verumtamen post Theopbili obitum
magnaTheodorapatriarcham fecilMetbodium sanotissimum; q u i quidem, suffragatore inter ceeteros
consiliique auctore magno asceticoJoannicio, u t i n
hujus Vita lcgere est, cunclos ab heeresi resipisoentes i u comrnunionem recepit.
9.
licUS
9 \ ,
"-
' , ,,
, *
'
, ,
^-
, .
. '
(12)
40. Nunc a n i m u m attende ad ea quoque scandala quoe Ecclesiae propter improbissimum contumacemque Josephuui, ipsius Ecclesioe oeconomum,
acciderunt, Tarasii et Nicephori patriarcbarum
sanctissimorum, nec Tbeodori Studit, tem- D
poribus. Hic enim Josepbus, c u m ConstantinuK m a gnae Irones filius repudiata uxore adulterinam
a l i a m p e r nefas toro reciperet, Josepbus, inquara,
nuptiis benedixit confra sancti Tarasii vetitum :
aquo Josepbusimprobus excommunicatus est, n o n
tamen i n perpetuum : eteoim invitus licet planeque nolens Tarasius coactus est i l l u m rurtus i n
communionem rcciperea Coostantino imperatore;
qui impiara iconomachiam feliciter corapressam,
suscitaturum se sceleste minabatur, nisi q u i bene
dixerat nuptiis suis Josepbuin patriarcha recipe-
,
,
'
(12) Hunc locum de Micbaele^ Tbeot>bilo 6X Tbeoddra, citat ex MethQdiaioa AUalius. Contra
Creyyh. p . 344.
DE SCHISMATB VITANDO.
793
r e t : quem i p s u m postea Nicepborus quoque p a triarcha et confessor admisit, coaotus videlicet a

Nicephoro generali q u i explosa beata Irene impe ,
r i u m v i usurpavit. Postquam autem i n preelio a d ,
* versus Bulgaros Nicephorus foede cecidit, regnumque a d ejua filium Stauracium deveait, q u i menei
bus haud plus duobus dominatus obiit, Michael
, Guropalates sceptro potitur; moxque Josepbus d i ,
grjissime,utla9tanterdiceretlicet,a divo Nioepboro
,
patriarcba excommunicatus est.
*
potxod
794
11. P o s i i d factum a d Ecclesi communionem

rediit divus Theodorus, q u i etiam patriarcb pro
,
sua sapientia ac virtute reconciliatus eet, p r o u t i n
, - g ipsius Vita narratur, necnon i n quadaui epistola
* ejusdem scribitur. A i t vero Vitffl auctor : Post *
quam divus Tbeodorus ac Nicephorus patriarcba

ab exsilio i n patriam redierunt, o m n i acerbitate
,
inimicitiaque abjecta Tbeodorus totum se i n pa , *
triarcbffi familiaritatem tradidit, sententia, tecto,
, , ,
mensacommuni utens, multisque eumlaudibus or .
nans, Preedictis consonat magnus quoque confes
sor patriarcba Methodius. Ait enim i n quadam a d

*
Saccudianos Bcscetianosque scripta epistola, q u i

nondum Ecclesite reconciliati erant, sed i n scbis ", '
mate permanebant: Nisi enim vester beatue
,
Pater Tbeodorus cuncta improbasset, q u i a san, ^
ctos patriarchas dicto scriptove jecerat T a r a s i u m

atque Nicepborum, nunquam eum a d communio , - Q nem recepissemus. J a m baec epistolam siquis
. , ^
>*
.

(15).
, -
avet inspicere, i u sancti nostri Patris Niconis libro

quaerat Porro magnus Methodius quatuor i n pontificatu exactis anuis pie sancteque vitam clausit.
.
'.
, .
1-2. Mox sancto ad patriarcbatum evecto Ignatio,

Bardas Michaelis imperatoris avunculus atque Cee-
(13) Epistolam hanc i n Nicoois inedito opere

*
alii qufsrant. Ego quidem eam lego i n perdocto
,
uodam prolixoquc Greeci auctoris tractatu n o n
, *^
umtypisimpresso,sed, utreor, i n b a c m e a C o l

lectione postea vulgando, in quo rursus luculenter
' , '
demonstraturexecclesiasticaHistoria,scriptis Pa >5 .
tr am, svnodorumque decretis, quantopere a schis
matecavendumsit. EnautemMetbodb patriarcbse
)
epistolain, sive potiusduarumepistolarum excer
ptum :
D , . . .
'

,

,

'
, ,
,
, '

, ^
,

: *

,
' . Particulam quamdam
hujus epistolae recitavit j a m Allatius i n dissert. de

Methodiis p. 377.
In codicis autem margiae sic rei historia scribitur :

,

' , .
METHODn VONACHI.
x a i
sar,nnnimsTjamfitagft^
cto Ignatio omittere juberetur, ob vitaodas
objur-
gationes a l q u e e x h i s c o n s e q u e n t e m i n f a m i a m
(oam
etiam ecclesia
sede
secluserat
eum
patriarcba)
<\*4
misso repudio, c u m incestum amorem i l l u m a s a n -
Ignatium deturbavit, abutens scilicet MichaeJis l e -
vitate, ad explendam
suam cupiditatem. Quo ex-
^^*^
) ,
p a l s o , s t u d i o q u i d e m consilioque Bardae, MichaoJis
, ,
autem
auctoritate,
collocatur
in
sede Pbotius.
Yerumtamen Macedo Basilius Miohaele interempto
a d r e g a u m connisus. Photium exauctoravit, Igna-
tiumque restituit. Causa vero rei fuisse
traditur,
q u o d Pbotius, misso nuntio, eacrae menst c o m n i u -
gerenti Micbaelis csede. Sed enim Ignatio
, .
mortuo,
, ,

rtirSTJS a d Photium dignitas ab eodem imperatore 3 , ,

defertur : cujus filius Leo philosopbi nomine
cla-
neSantarenumdefenderet
r u s P b o t i u m denuo sede removit; timens, ut aiunt,

i n causacalumniae q u a m
<
. '
nione Basilio interdixerat, m a n u m adbuc cruentam
0,
i i l e o l i m contra se a p u d patrem imperatorem stru-
x e r a t Hoc e n i m obvertebatur Leonis menti nuper
, ,
r e g n u m adepti. Ergo Stepbanum fratrem
suum v i
(,
r e g i a patriarcham creavit. A t q u i nemo ex bis p a -
triarchie repudiatus fuit ; sed admissi omnes atque
i n bonore b a b i t i a p u d
fidelium
Ecclesiam
fuerunt
'
et adbuc sunt atque existimantur. Idque flt p a l a m
),
ex l i b r o synodico, u b i ba&c babentur
Pbotii, Stepbani, atque A n t o n i i
< lgnatii,
sanctissimorum
versus sanctiseimos
patriarcbas
l g n a t i u m atque
Photium.
"
,
,
* *
A n a t b e m a iie, quae dicta scriptave
ad-
. '
(14)*
p a t r i a r c b a r u m ffitema i n e m o r i a sit. Et rursus :

fuerunt
.
13. Ego v e r o c u m s y n o d i c i m e n t i o n e m
fecerim,
a d d a m et a l i a v e r b a , q u o r u m p e n e oblitus
eram,
'.
Sic enim i b i d e m pneterea l e g i t u r : T a r a s i i et N i -
cephori sanctissimorum p a t r u m aeterna memoria
sit. Rursusque : l i s q u r e d i c t a s c r i p t a v e fuerunt
<
adversus laudabdes
'
patriarchas
Tarasium
Nicephorum, a n a t h e m a . Videte r e c l u m
atque
Deoque
xpiow
gratum sancta) et c a t h o l i c Ecclesijudfcium, san-
ctorum Evangeliipreeconumapostolorum, sancto-
rumque Patrum n o s t r o r u r a , v o s , i n q u a m , q u i g e -
nerali ortbodoxorum coetui r e s i s t i t i s .
Exhorrescite,
, i n q u a n t u m m a l o r u m b a r a l h r u m p e r d i s c o r - D ,
diamvestramruatis,eraendationiquecuramimpen-
d i t e . N a m praedicti o m n e s q u i b u s sacer h o n o r h a -
betur, quoniain homines
*-**
^**

*
**"

p a s s i sunt : nostis e n i m q u i b u s i n v i c e m verbis at-
'
que scriptis adversati s i n t : q u i a
.,
erant,
humani
aliquid
videlicet
bilesinspecieincausascontroversiarum
proba-
nactierant
et s i i u m q u i s q u e p e r e q u i j u s c r e d e b a n t :
i p s u t n vestri
quoque
nonnulli
temporibusegisse videntur.
horaines
quod
nuperis
E t e n i m q u i B inulti fa-
ciunt, ex i i s q u i vestrum s u m m i B
r<;ctitu J i n i s s t u -
dium simulant.silentio magis commendareoportet
p . ft33.
(14) synodico legi solito quotannis Constantinopoli et i n cuncta G r a q i a

Creyghtonum,
lqa^qitjwr
Aliatius
Contra
D E SCHISMATE VTTANDO.
q u a m scriptis. N a m q u i n occulto, inquit divus
apostolus, a aonaullis iiuat, ea dictu quoque turpia sunt. Sed enim h c vestrarum partium bomi,
nes maxime norunt, q u i deinde a vestro errore
* ,
resipiscentes, nohis patefeceruut, non sine multo
,
dolore ac lacrymis rem confitentes. Age vero quod

.
j a m dixi, venerabiles i l l i viri lingua et scriptis i n
temperanter sane usi s u n t : divinum autem Eccle judiciuni, quidquid inimicitiarum tempore et
' iBstu dictum scriptumve fuit, anathemate synodali
, ,
perculit : verborum vero scriptorumque auclores
.
peramanter omnes recipit, aeternaeque memoriaB
bonorem cunctis aeque per sacrum ritum acclamat.
14. Quid autem binc docemur ? Nempe rectius
\ ; * fieri si coDsensio et pax inter ortbodoxos Cbristia ,
nos firmiter concorditerque cum Deitimore et cba ,
ritate servetur, quam si, d u m j u s s u m m u m vide ,
murpersequi, formosum Ecclesiae Christian cor ,
pus discerpamua. Inhoc enim, inquit Dominus,
, , ,
*< cognoscet mundusquoddiscipuli mei esU3,(non si
, ' * *
e u m m o j u r i mordicus adbeeseritus, verum) s i i n v i . '
cem dilexeritis. Qui igitur ob alicujus tutelam
, , '
canonis turbas ciet seditionesque commovet, atque
,
Eccleei corpus discindit, (si modo ea fidei purita, , temretineat), hic, inquam, quantumvis se religione
, ( ,
permotum autumet, nescit tamen (fremat quisque
) )
licet, dicam quodsentio),nescit,inquam, s e l u p u m
,
esse ovis pelle confectum, rapinaque et dolo con . '
cretum. Nequc vero mibi quisquam succenseat ;
,
non enim meus bic sermo est, sed d u o r u m q u i
- Q ierram universum verboacmoribus illustravere v i p i d o ; , , ,
rorum, Ignatii,inquam, tbeophoriet J o i n n i s Chry * , , ,

sostomi. A i t euim disertis verbis Ignatius : Hic
,
tibi lupi instar rapacis sit, qui gregi exitium sub

ovis pelle molitur. Hunc ne martyrii quidem san

guis mundabit. > Ghrysostomus autem hominem
qui schisma i n Ecclesia facit, pejorem haeretico

esse testatur ; neque tantummodo pejorem dicit,
,
verum cum summa emphasi multo pejorem esse

pronuntiat. Alius vero sanctus vir q u i d a m : Qui

(15). " , Ecclesiam, i nqni t (d u m modo sit orthodox a), scindit,
, ,
eodem se obslringit scelere, atque illi olim q u i
,
Dominicum corpuslanceatransfoderunt Veruinta .
men si q u a ha?resis forte inciderit, tuncdemum is
,
qui adversatur, haud schisma i n Kcclesiam invehit,

' sed hanc a scbismate prohibet ; veluti i n sacris
divinisque canonibus sapienteranimadversum est.
. ' Sed illuc, unde discessimus, redeundum est, et
,
suscept materiee tenor continuandus.
"
'
15. Leo Sapiens,quem jamantea commemoravi,

Nicolao Mystico per v i m injustam depulso, q u i a
nuptias ei quartas nonannuebat,Euthymium s y n cellum patriarcham fecit.Sed enim mortuo Leone,
Alexander frater e j u s j m p e r i o ad se translato. E u t b y m i u m deposuit, propri-eque sedi restituit Nico-
(15) Utrumque dictum tam fgnatii q u a m Chrysostomi exstat i n bujus postreml bomilia XI m
epist. a d Epbes. Porro lgnatii dictum citat etiam
Joannes Antiocbenus apud Cotelerium Monum.

Eccl. Gr. 1.1, pag. 176., ut jaru. observavit G r a biue.
'. ,

. '
799
METHODD
noiacm.
MO
bum.JamhosambosE^
, ;
orthodoxi erant, et q u i a sacrai leges protegebant:
. qp
n a m etEutbymius p l u r i m u m laborrasse dicitur ne
rtpoc r f
optiquartas nuptias Leo imperator lata lege sanciret:
, *
quod reapse impetravit. Sed ad recentiores j a m

acoedamug. Manuel imperator Comnenue sanotum
. .
patriarcham Cosmam cognomento Atticum injuste
tede detraxit, alio substituto; q u a m rem sacri oa- * .
,
nones vetant. Sed tamen Ecclesia hunc quoque
xorrayoyeav,
recepit,neque ordinatos ab eo repudiavit, Quod
.
'
veropraBdictusCosmaspatriarcha multaerga Deum
'
fiduoia polleret, hinc innotuit; moerens enim E c . "
cleeifB malis, q u a m regnantium tyrannide oppres
sam videbat,jam sede decessurus,August0> uterum
, .
imprecatione conclusit, ne masculam prolem u n q u a m pareret. T u m Cantostepbanus tempori veli- '
ficane, oum d o m i n a astaret, m a n u m intendit ut ^, ,
patriarobam alapapercuteret: probibitus tamena
,
pwesentibui e s t T u m patriarcha conversus, Sinite
. *0 , bunc, inquitt, paulo postenim Petream suam exci, ,
p i e t ; i d quod reapse accidit. Brevi enim elapso
'
tempore bello Carcyraeo Contostepbanus periit,la . pide ictus a nescio quo de superiore urbis muro ;
, " , , '
quo iotu vitam foede misereque amisit, prout p a triarcba prodixerat. August quoque uterus m a - ' ( 1 6 ) '
sculo fructu expers fuii, post patriaroh quam d i - ,
ximus imprecationem. Etsi enim natusest Manueli ,
fllius Alexius baud ex illo tamen, eed ex Maria ' **
, Latina, eusceptus fuit.

,
, *
'
'
",
, '
16. Quid vero Isaacius Angelus ? Nonne praeter C

omnem justam causam tituluinve canonicum, Camatero deposito, Nicetam sacellarium oblrusit ?
Noane buuc ut imbecillum, anno unoexacto, r e movens, Leontium patriarcbam fecit quem etiam
MarJanum vocitavit, testans, hunc sibi a Deipara
ostensuin cum mandato, ut dejeclo Niceta Leontium i n sede poneret ? Nonne postea Leontium
exauctoravit, affirmans pariter i d sibi a Deipara
imperatum, et Dositheum Hierosolymitanum Constantinopoliiu traastulit patriarcham ? Obloquente
autem magnopere ob banc rcm populo, nonne etiam
Dositbeus sede excidit, alio substituto ? Quinque
igitur patriarcbas Byzanbna i n urbe intra noven- D
n i u m constituit lsaacius, quanto sciiicet tempore
ipse regaavit; rationem quidem velcanonicascausas nullas secutus, sed propria tanlum vohmtate
et arbitrio illum ejiciens, bunc oggerens. Et tamen
horum neminem, vel eos q u i ab bis stint ordinati,
Ecclesia exclusit: quodque festivius fuit, vel potius turpius, omnes b i regnante Isaacio vivebant,
(16) Heec erant apud Epbrremium . 10165 ssqq.
absque notilia tamen quod Gontostepbanus perierit bello Corcyrseo.
(17) Huno looumde Isaacii ADgeli promotioibui
t c . T i ( ) ;

,
;
, "
'
r / ;
sen potius perturbationibus ecclesiasticis profert

exMelbodionostro Allatius C o n i r a Creygh. exerc.
xvii, p. 330. Rem narrat atiaiapbrftUKiius v. 6010
qq.
TTJ ' .
pov,
80$
DE SCHISMATE ViTANDO*
801
propter brevem imperii ejus periodum. Sedde

bactenus. Nunc alia subtexere placet.
;
his
, " .
\
, ,
(18),
?.
Hv
(19)
T J J
17. Hierosolymorum patriarcha et confessor

Maximus,postquam, congregataPaleestina synodo,
m a g n u m Atbanasium Antiocbia profectum atque
ad suam urbem accedentem i n communionemaccepit, q u i j a m decretum Constantii imperatoris
nactus erat Antiocbise, quo sede sua deponebatur,
propter Eusebii Ceesariensis i n Palsestina episcopi
calumnias, ipse quoque Maximus sede sua detrabitur; habetque successorem, adnitente eodem
^ Cflesariensi, Cyrillum illum mirificum, q u i antea
fervidus A r i i assecla fuerat: quee res c u m aliunde
constat, tum inde etiam, quod Maximus bomou
sianus bonore excidit Cyrillus autem ab Arianis
ad sanctae urbis pontificatum promotus est pro
Maxinio. Porro divus Gregorius Nyssenus i n oratione dereliquiarum Stepbani protomarytris translatione, sic a i t : Cyrillus post resipiscentiam
vocabuJum homousion admittebat. t Hic secundas
etiam preesens synodo recto dogmate pugnavit:
et plurima atque utilissima scripta orthodoxae E c clesiae reliquit. Jam vero bic Cyrillus n o n solum
Ecclesia ejectus n o n est, propterea quod sedem
occupavisset, vivente adbuc Maximo et recti dogmatis causaexsulante,verumetiam laudatissimus
fuitatque pergratus: n a m q u e e t h u n c i n sanctorum
^ numero Ecclesia recensere gloriatur.
.
'.
' -
. '
'
,
; *
'
, *
,
'
'
(20)
(18) Imo Acaeii. Anonymus vero Baroccianus

episcopi Cffisariensis nomen reticet.
(19) sanctum Stepbanum duae exstant laudationes N y s s e n i : u n a i n priscis editionibus, altera
ex codioe Vaticano a c l . Zacagaio edita. Neutra
18. Quid porro magnus inter confessores Meletius?Nonne Sebasti, et m o x Berrboe Syrae,
postremo Antiocbiaemagaaesacras i n f u l a s a b A r i a nisaccepit?nonnebisipse favebat navabatque oper a m ? n o n n e b o r u m placitah\rmaresatagebat,quor u m favore pontificatus apicem adeptus erat ?
Verumtamen quidam vestreesecteehominesmeciim
colloquentes summa eum stuldtia affirmabant, se
quidem Meletium Aniiochiee episcopum, German u m confessorem, Proclum Gyzico translatum
Constantinopolim, simulque GregoriumTheologum
exceptione quadamet quasi gratiose episcopos
agnoscere, n o n tamen ut genuinospreesules. Itane
D VOS CUIlCli reapse judicatis, an potius 608 q u i SIC
irreligiose loquuntur, vos quoque quotquot p i i
estis, p a r i nobiscnm contemptu a v e r s a m i n i ; s a n ctos autem bosbominesveneratione prosequimini,
non exceptione quadam et quasi gratiose, sed ut
veros reapse veritatis patronos, legitimosque E c clesiae ministros ? Verumtameaquidbacinreagere
vebtis, ipsi demum constituite. Dei quidem Eccle*
sia prsedictos viros ceu genuhios antistites, r e c l
nostree fidei magistros ac defensores ubique praetamen loquitur de translatione reliquiarum ejus:
quarenec verba a Methodio citala i n iis leguntur.
Superest ergo ut tertia Nysseoi oratio de S. Stepbano detegatur.
(20) Deatt in cpdice.
MONACHl DB 8CHTSMATE TITANDO.

dicat,eisque gloriatur; atque ilavincit omnem hm- ' *
rcsim. et h o r u m freta magisterio atque exemplia
, vixoj * * * * *
malitiam illorum aversatur ac procul abjicit, q u i

sub religionis obtentu fidelium
corpus
nituntur
discindere.
19. Divuscerte Chrysostomus de Meletii
Antio-
cheni episcopi sacris manibus primo quidem
re-
'. '
generationis sacrum lavacrum, postea diaconatus
quoqueaccepitordiuemquanquam,
probe sciebat,
m a g D i i m Eustatbium in exsiliointer plurimas m i -
s e r i a s versari, rectae iidei causa.
que laudationibus
Is etiam utrtim-
exornavit, Meletium,
inquam,
que coatentionum amatores praeclare contemnens.
appellatione*
bomillibus
atque Eustathium,rixarumindecentium stultarumnec non excogitatas ab
contra decorum atque officium. Quippe Uli Mele-
, -
tianos appellabant adversarios suos; bi rursus E u -
statbianosillos vocitabant.Quee
'
flagitiadoctissimus
quoque sacree rei Basiliusjampridem detestans, fla-
gitiosos miserabatur. Quare et a d m a g n u m A t h a n a -
sium sic scribebat : Antiochi morbus
'
magno
medico indiget: ejus enim Ecclesiapetsivitaliasana
sunt, VTJUUS tamen laceratur.Idemin aliaepistola
a i t : Ego Meletium n o n ignoro : usa est enim
communione ejus Ecclesia m e a , etadhuc utitur,et
c u m Domini gratia deinceps utetur.
Si omnes, omissis contentionibus,
Et i n alia:
h o m i n i Dei
, '
Meletio adbaererent. Adbuc in alia: < llla Eccle-
sieemembra esse j u d i c a m u s , q u c u m , b o m i n e D e i
Meletio coheerent. >> Et rarsus:
Oportet
omnes Q
ad hominem Dei Meletium se adjungere. Repre-
hensus autem anescio quo. i t a se defendit: Ego
Antiochiae episcopum novineminem nisi Meletium.
Neque omnino sic dixit. quodEustahiumrejiceret,
(21).
sed u t e o s refelleret conftinderetque
q u i Meletium
his verbis
20. Hoc, i a q u a m , saltem exemplum spectare vos

Josepbum,
oporteret, neque t a n t a inconsiderantia

sanctissimum
clesiam tenebat r e g e b a t q u e , d u m Eustatbins i n e x etiam
silio otiari cogebatur. Fortasse
non recipiebant: simul etiam, quia is interim E c -
dolorem Arianis inurere voluit.
praeclarum
nostree ducem, sacrumque nostrum
repudiare
religionis
patriarcham.
Et alium quemdam per epistolam admonens magnus
'. * 0 , ,
Basilius, hortatur utomissascbismatum discordia, ^ ,
'
~~
bic magnus Basilius presbyteratus ordinem a Me-
Ietio suscepit ? Legite Socratis
(22)
ecclesiasticam H i -
- .
'
-
*
Meletium sequatur. Sed c u r p l u r a d i c a m ? Nonne
storiam, itemque magni Basilii Vitam ab A m p h i l o
chio lconiensi scriptam, ut rem cognoscatis. Tn
Vita quoque sancti Antonii scribitur : Fide
, *
autem
'
admirabibs erat Antonius et prorsus orthodoxus :
(20) Aliter mox divus Antonius, cui Hieronymus

nosterconsonatinEpistolaadDamasum: Non novi
que jus aegre dignoscatur, nec nisi fere tempore

inclarescat, quod idcircoPindarusait omnium re-
\italem* Meletium respuo, ignoro Paulinum.
Con-
sule Catalogum episcoporum Antiochenornm i n

collect. V a l . 1.1, part. , . 15. Haec ett n i m i r u m
episcopabum scbusmaUim naturaut yeritas reotum-
rum
sapienttssimum.
(22) Imo diaconum factum a Meletio
Basilium
dicit Socrates lib. iv, 20, ut certe in editionibui

legitur.
NICEPHORuS CF>.
x a i n a m n e q u e c u m M e l e t i a n i s s c h i s m a t i c i s c o m m u n i -
*06
PATRIARCHA.
c a v i t u n q u a m , q u o r u m n o v e r a t i m p r o b i t a t e m et
, ' -
a p o s t a s i a m , n e q u e c u m Manicbeeis, n e q u e c u m aliis
, ,
quibusvis
heereticis p a r t i u m a m o r e
versabator,
n i s i forte a l i q u a n d o c o m m o n e n d i c a u s a . E t p a u l o
infra ait b i o g r a p h u s : C u m s u p r e m a m o n i t ad i -
scipulis daret, m a n d a b a t ipsis ne c u m M e l e b a n i s
, , cc
( 2 3 ) ' , ,
,
-
|3
, ,
.
communicarent.
Rursumque
quas audistis a
m e , a d m o n i t i o n u m : n u l l a q u e v o b i s c u m Meletianis
Arianis
c u m Arianis
schismaticis
ne
paulo p o s t : % Mementote, inquit,
. "
scbismaticis v e r s a r e n t u r : Nostis e n i m , inquit, i l l o r u m i m p r o b i t a t e m p r o f a n a m q u e haeresim. Item
'-
'
, '
c o m m u n i o sit, n e q u e
heereticis : scitis e n i m
omninoc u m
quomodo
et e g o
ejusmodi consortia vitaverim. sancto ergo A n tonio c o g n o s c i t e extra E e c c l e s i a m v o s esse, s c h i s m a i i c i ; neque vos oportere a nobis
sincera poeaitentia t a n g a m i n i ,
filii
recipi,
fiatisque
per conversionem, velut sacri quoque
nunt canones.
nempe
nisi
Ecclesiae
decer-
Illud etiam animadvertite, q u o d
M e l e t i a n o s A n t o n i u s beereticos a p p e l l a v i t
dicens: Nostis e n i m illorum i m p r o b a m p r o f a n a m q u e baeresim.Sic etiam Apostolus
hcpreseos n o m i n e
scbismata indigitat i n Epistola a d Corintbios, etc.
, . . . (24).
(23) I d c i r c o c u m A r i a n i s M e l e t i a n i c o n j u n g u n tur, q u i a M e l e t i u s a b A r i a n i s p r o m o t a s f u e r a t , u t
ait, preeter M e t h o d i u t n , e t i a m H i e r o n y m u s i n
C h r o n i c o . Caeteroquinsi magnusAthanasiusfpraeter B a s i l i u m ) c u m M e l e t i o c o m m u n i c a r e o p t a b a t , u t
ex Basilii epistolis n o s c i m u s , i d prorsns Meletium
a b A r i a a i s m o l i b e r a r e videtur. Et q u i d e m delusos
fuisse A r i a n o s , q u i M e l e t i u m consentire s e c u m
p u t a b a n t , ait a u c t o r C a l a l o g i e p i s c o p o r u m retrocitatus.
(24) H a c t e n u a M e t b o d i u s v i s u s m i b i e s t u t i l i s
p r o p t e r e a quee e x e c c l e s i a s t i c a s e d i u m o r i e n t a l i u m
flistoria defloravit, R e l i q u a erant i n codice a s q u e
a d o p u s c u l i finem p e r p a u c a .
ANNO DOMDfl H G C L X I I
MCEPHORI
II
GP. P A T R I A R C I L E
CONTRA E O S QUI DICUNT M O R T U O S SACRO O L E O UNGENDOS ESSE.
( M a i , N o v a B i b l . P P . tom. I V , p . 6 1 , i n n o t . )
P r a v s B n e s c i o c u i c o n s u e t u d i n i et s t o l i d i t a t e p l e nee i n m u l t i s l o c i s a d b a e r e n t s a c e r d o t e s q u i d a m , u t
. ,
a b oculatis testibus a u d i v i . A i u n t e n i m eos d e f u n -
c t i s o l e u m s a n c t u m a d m o v e r e et c o r p u s m o r t u u m
DeeoMich,Lequien, OrienLChmU
l> 281
CONSTAirriNUS ACROPOLiTA
inungere. perversa doctrina! oouli omnino non

videntes! Sanctaenimetoecumenicasynodus p r i m a
hoc fieri edixit erga eos q u i a n i m a et corpore i n firmantur, secundum Apostoii praeceptum: < lnfirmatur quis in vobis ? Inducat presbyterosEcclesiee,
et orent super e u m , ungentet eum oleo i n nomine
Domini. Et oratio fidei salvabit inftrraum et alleviabit eum D o m i n u s ; et si i n peccatis sit,remittentur
e i . Vides m a n d a t u m ? Disce m o d u m et irratk)nabiliter agere n o l i . Simiiiter et Pater noster, Areeaium dico Gonstantini egregim urbis patriareham,caeremoniam bancperseptem ministros fieri
jussit etiamsi episcopi siat vel metropolitee ; ideo
precesipsealijuandoprwstitit. Vide p r e c u m a d b i bitarum metem, et disce q u o d ignorabas. Rursus
1
eis d l C O : A i t Dominus noster : U b i s u n t d u o v e l

tres congregati i n nomine meo, i b i sum in medio
eorum ' . Et iterum ipse Dominus noster et Deus
i n Evangelio secundum Lucam c u m de eo loquitur
q u i i n latrones inciderat, ejus vulneraoleo et vino
fota fuisse ait. Hcec ergo a d vivos spectant, non a d
mortuos. .Tu vero q u i boc facere praesumis, a n i m i
nescio q u a insatiabilitate laboras. Dico i g i t u r : Nem o boc facere audebit; sin, ut transgressor p r a d i ctorum habebitur. Quod si m i b i dicas, boc ut opus
p i u m erga mortuos fierit; apage ! E x eleemosynis
enim et quae a Cbristianis fiunt mortuorum commemorationibus fructum spiritualem apud Deum
a n i m s percipiunt; tu autem corpus mortuum i n ungens et dicens: Commoretur Spiritus tuus i n
servo tuo ut reliquum tempus i n mandatis tuis Q
perseveret; et r u r s u s : Leva eum ex doloris lecto
e t a stramento afflictionis ; cum baec profers,quod
agis non intelligis. Sed finem dicendi facimus allato
ex Salomoae testimonio: In viro iatelligente serm o simplex et brcvis solerti et prompto auditui
sufficit.
"
spo*m > ..
* ;
'
? ,
. * ;
,
"
'
* "
rv
^/

, .
0-
, .
* ,
etk
, *

, ,
'
, * ,
.
, ^ ,
/
.
* Jac. , 1 4 . Matth. x v m , 20.

1
DOMIMI MCCI.XX.
GONSTANTINUS AGROPOLITA.
(Cave ad a n . 1270; Fabric. Harl. t. VII,)
Constantinue Acropolita, magnus logotbeta,
sive Metaphrasies junior dictus, in
&ula Gonstaatinop. vir summue, elaruit, imperante Miebaele Paleeologe, circaao* 427vVCausam G r -
*09
810
corum adversus Latinos fovebat maxime, contra quos pluret de proceisione Spiritus aancti tractatos
reliquit. Duos i n scriptis Gnecorum laudatos se vidisse refert L. Ailatius De Consens. Orient. et Occident,
l i b . n, cap. 15, n u m . XIV, col 780. U n u m , cujut illud p r i n c i p i u m , " alterum, cujut
i l l u d , . Quorum, jnquit, frusta, eaque satis pobta, i n
codicibus mss repariuntur. Qua occasione, quo animo logothetae nostri commentarium una cum
propriis comburendum i g n i obtulit Tbeodorus Muzalo, i n cadem dignitate successor et protovestiarius
plene te docebit Pachymeres l i b . v n , cap. 8. Scripsit etiam Constantinus Orationem i n sanctam martyrem Theodosiam, partria Gonstanliaopolitanam, quae sub Leone Isauro pro cultu saorarum imaginum
Constanlinopoli passa esl. Cujue boc initium,
, . , Ctc. Haac orationem etiam
suum indicem retulit L. Allatius De seript. Simeon. pag. 84, q u i et alibi queedam ex ea profert. advers.
Hotting, p. 200. Exstat ms. i n biblioth. Vindob. ood tbeol. L a m b e c GXI, Nessel GGLXXIX, n u m . XVII,
f. 217, iterumque cod. histor . C X V , n u m . U , f o l 73, pag. 2.Confer. Lanibec. Comment \\b. IV, pag. 63.
Exstant et aliee ejus historiciarguraentioratioDes;oempe
'mS.ma7HyremNeophytum.Pr'wc.:
, ' , a p u d L. Allat.
De script. Sitneon., pag. 105. In S. Theodorum Tyronem. Princ. ,
. Ibidem pag. 109. S Joannem Damascenum. P r i n c . :
, ibidem pag. 112. Hunc sermonem a se descriptum, Lutetiam ad J . Aubertnm, i n futurum
novae editionis Damasceni ornamentum (), ee ms. misisse testis est ibem Allatius in catal. Oper.
S. Damasc. ad calc. Symmict. n u m . 28, p. 450. Ex eo qusedam profert i n Consens. depurgat. p. 761
%
CAVE.
Ex orationibus Gonstantini Acropolitoe i n sanefos, quas mss. memorant Allatius De Simeonum

scriptis, p. 84 et Gaveus parte altera Hist. liiterari scriptorum eccles. ad a. C. 1270, illa i n martyrtm
Tkeodosiam, Craece ex me. Vaticano c u m Oan. Gardoni S, J . vcrsione exstat i a Actis Sanctoram
tom. V l l Maii, p. 69 86 : et altera in S Joannem Damascenum, iddem e ms Vaticano Gnece c u m
versione. J . Francisci de Rubeis. IGti Romani, tom. II Maii, pag, 731 760 F A B * . V i a d o b o a s cod.
GXI, n . 17, et COd. XXXV, n . 2, est

oralio in 5. martyrem Theodosiam, q u sub i m p . Leone Isauro pro cultu sacrarum i i n a ginum passa est. De priore c o d . Larubec. c o m m . IV, p . 140, u b i Koilarius verba Lambecii ex
i n d i c e pag. 526 repeiit. Lambec. vero, Memiait, ait, bujus Constantini Acropolitte Joannes Cantacuzenus, Historise Byzaulioie i i b . , cap. 14, u b i refert, eum fuisse u n u m ex imp. Andronici senioris
assessoribus i n judicio contra nepoteoa ipsius, Andronicum secundum s. juniorem. lpsa Cantacuzeni
verba s u n t b e c : , .
posteriore cod. vide Lambec. VIII, pag. 789, ibique Kollar. Paris, i n b i b l . p u b l . est i n cod. MCCXIl
Const. Acrop. bomilia i n Theodosiam martyrem cod. GMLXXVf, D. 14, i n laudem Constantini
M. et UeleoaB ejus matris. In cod. eod. n . 13, i n luadem Georgii martyris. Mediolaai i a b i b l .
Ambros. Coast. Acropol., sermones et epistohe, teste Moatfauo. in B. biblioth. mss. I, p. 493, A . ialer
epistolas Georgii Cyprii suot quaedam ad Conetantinnm et Georgium Acropolitas, in c o d . Vindob,
Ca?sareo LXXVII. V. Lambec. Comm. VIII, p. 1068 i q ., 1077 sqq. IIARL
(a) Omissus est i n editione Mich. Lequien.
IPATROL. Ga.
CXL.
26
CONSTAMHNI ACROPOLIT^
SAPIENHSSIMI DOMNI
GONSTANTINI
LOGOTHETJfi
ACROPOLITiE
SERMO IN S. JOANNEM DAMASGENUM

(Ex ms. bibliotbeo VaticanaB Interpretate Joanoe Francisoo de Rubeis Jurisconsulto Romano.
Acta SS. Bolland. ad diem 6 Maii.)
Benedic, Domine.
, .
1. Joanni orationem! Damasceno encomial Quo
'. I
igtur pacto i n ipso limine torpebo, et p r i U S ! .
quomadcertamenexuarnonaufugiam ? Ad immit \ *
tendamininexpletumsapieatifiBprofuadumvastum ,
.
que sermonum pelagus orationis naviculam impe
t u m a r r i p u i ; et quomodo non c u m horrore n a v i ; ,
gationemaggrediar?ingressus vero, quomodo
,
ftubito repletus terrore, neglectis gubernaculis de , , positoqueullerius progrediendi conatu, non proti ;
nus ad regressionem convertar? Fateor equidem
, * ,
quod non satis mature consideravi m a g n i t u d i D c m
' . ,
argumenti,nequeutsicdixerimsubstili, speculando
quo me propositum meum proveheret. Circumde- & , dit me fluctuum inter se C O l l i s o r u m aestus, et tail, .
q u a m i n tempestate conturbatte lnenti effusa est
, , *
C a l i g O ; ideoque ab ipsis carceribus, Ut proverbio
dicitur, me subiit poenitentia, seu potius in ipsa
, , ,
navis solutione ancboram tollendo fatiscens, peni ,
**
t U S defeci atque a m b i g U U S S l l b s t i t i , incertus quo , , modo gubernarem aut quo mentis dirigerem i n - ' .
tentionem. Magnum est profecto, quod faciendum
,
suscepi: verum, sicut in maximis quandoqne tein
pestatibus, fax opportune elata apparuit, etfausius
, ,
quidam splendor pertransiit, q u i illuminato men ,
tis oculo et mentem implevit fiducia, et univer .
s u m g u b e m a n d i m o d u m indicavit, a c b o n a m q u o ; ,
dammodo spem felicis in portum appulsus osten ,
dit. Qaalis vero splendor ? aut q u fax ? Beati h u x l ^.
JQ8 dirinique et m u n d u m illustrantis luminaxie r a ,

rc
I N S. JOAN. DAMASCENUM.
gl3
814
dius atque exortus. H i c e n i m etatim atque COnfirmatamemoria mentem adratiocinandumillumina'

vit,
manifestavit etiam quanta apud Dominum
, ,
valeatgratia; simulque ostendit quomodo per invia
, possit mihi viam aperire Deo proximus ac veluti
,
deificatus; Deo, inquam, q u i suam i n arduis i m .
plicatisque negotiis libenter ostentat potentiam, et solo nutu patrat miracola, opinionem omnem excedentia.
2. Faustis ergo auspiciis solvo, et claris i n altum
. ' , ,
provehor plausibus : confido etenim quod magnus

,
hic vir,de quo sermoneminstitui, quemque nunc
, ,
mihiproposuiinnobile orationis argumentum, sub
,
eistenti i n se Yerbo increateeque Dei sapientice a d , ,
stans, et c u m beata ac per seipsam bona Trinitate
,
conversans, cui duni viveret sincere servivit ejus
, $ * * * *
quoad licuit imitator, n o n tantum tolerabit quod
,
pro meatenuitate offero, verum etiam adjuvabit et
' ,
auxiliarem dexteram porriget, felicemque carsum
, ,
prabebit sermoni, etmecum,utitadicam, suscipiet
, ,
conatum effectui mancipandum. Ageergo, magna
' , fax veritatis et luminare cognitionis Dei, appare,
. " , ,
meamque orationem rege, et quo decet flecte.
, ,

Hinc
meus j a m incipiendus est labor : Deo tamen
, '
prius invocato, ut me, gloriee tuae causa, supra
, spem omnem, edoceat sapientiam ; aliisque fre , ,
quentibus i n te coUatis bonoribus adjiciat istud,
, ,
quod ostendesinmeadjuvando,miraculum. E q u i , '
dem licet ante me alii nonnulli iis, q u i divinam
. '
sicut tu conversationem excoluerunt, et supra h u ,
manaBTitffi n o r m a m elevati terrena deseruerunt

adbuc
in mundo viventes, tanquam angeli c u m
, ) ,
luto compacti ; licet, inquam, alii nonnulli haud
,
praesiimpsissent palriam istiusmodi hominibus

, ,
aliam
ascribere, aliam nuncupare civitatem, i p
sosque aliunde natos profiteri, primus i d de te
' ,
auderem, et ccelum patriam tuam esse assererem,
,
contribulesque ac oives tuos divinas istic meates

,
prastantioresque naturas, materia et perturbatio
nibus nostris superiores ; atque boc faciens forte

' *
attingerem scopum, certe non nisi veritati c o n g m a
, .
preedicarem. Quoniamtamen provenientes me alii,
'

de aiiis tibi i n virtutis bonore similibus ita sunt
,
l o c u t i ; per diversam ego viam progrediar, scilicet
, per tritam vulgo expeditamque, quee ad ejus q u i
,
commendatur genealogiam perducit, atque a m a ,
joribus ipsumque pragressis incipiens, i n ejus,
,
quem sibi proposuit, laudes descendit.
.
'.
3. A b Oriente exortus est bic lucifer, divino

effulgens lumine, unde etiam Salvator b u m a i i a m
indutus carnem, veluti eolmente perceptibiiis t e m poraque excedens apparuit, exinde terminos m u n d i
suis diviais sermonibus veluti radiis quibasdam
illustrans, at abacta erroris caligine, luminosum
cognitionis divin orbem explicans, ac v i a m i n
coelum tendentem manifestans nobis. Decebat enim,
et plane decebat, ut c u m d i v i o u m Verbum ab
Orieotalibus plagis apparuisset, ad viam salutis sese
ducem preebenslquoniam rursus subverti debebat
hominum genus mutobiUUti obaoxium, ita ut m*
815
CONSTANTIM A C R O P O U T A
guis licet evectum profectibus aregiotamea re-

ctoque tramite haud parum deflecteret), decebat,
inquam, hunc erroris expertem theologum, quaai
diviuum lumen indidem consurgere, nosque successive dcducere per iter, infallibilis veritatie
splendoribiis illustratum, per rectam scilicet verorum dogmatum confessionem, quaad eam perveniremus sortem, quae supra ccelos nos manet, atque ad sublimiores illas divinioresque maasionee,
quas aate tempus, futuris sub tempore, uaiversi
opifex praeparavit, intendensutad easdem pertingeret lubrica et versatilis natura humana. Quomodo autem a recto tramite cito aberraverit, et ad
perniciem festinaverit per intemperantiam, suo
loco mea explicabit narratio ; seu potius, quando
'
'

*%-
r c v a fwwi-
, '
,
ud
), #
TCYJ
,
,
'
istuc per?enerit,deplorabit; Dostramqueutparett

'
x W v lugeae infirmitatem, gravem et assiduum contra
v w i ^ * .
nos SalaneB incursuin lamentabitur : ouoc vero
,

redeuadum aobis materiam est, et qiu beati
.
concerount originem, quaeque ipsam preecedunt,
jam sunt enarranda.
4. Ab Oriente ergo, ut supra dixi, magnue hic
'. (1),
,
vir et plane coelestis apparait: ia viciaioribus pa -
radiso plagis et volqptatis horto propinquioribus
$ divina brec plaata germinavit: ex aurorae cubili
-
surrexit nobilis iste iater Orientis, addam etiam
* '
,
' ,
et Occidentis, Boreeeque et Noti atque uoiversi

mediterranei iacolas; ut qui aemioem aon aateceseit veraiogenitaque aobilitatc. Quomodo autem * ;
. ' E x et uade, sigaificabo. Natus est Damasci, celebri
supra modum civilate, quam inter primas urbes Q , ' ,
numerari nescioquis audiverit; quique ea visa

nonante rem aliamomnem, dignam auditu vebt
,
de ea narrationem iastituere, descriptionemque
.
contexere, iisetiam, quiipsamprius nunquam vi ; ;
deriot, admirabilem. Quid enim bac urbe iave ; , nies, quod suscipias ? situnme ? et qualis ta, , lem aacta est positionem ? quam sic veaustant

,

flumina, prata ornant, monte* muniunt, condeco, , #
raat planities; quse pecoribus referta atque uber ,

sipfri*
Um ea alens et binc affluentiam babens rerum,
(2).

optima est autrix juventutis: quam is, de quo lo ,

quimur, pacem ipsam diserte nominavit. Sed
, ,
quamvis ea talis esset, totque afflueret booie, et
,
propter ista sic etiam ab Ulo laudaretur, aulla
tamen re alia permisit deiacepe gloriari ipsam oatus ea. quialios, exaliis aatoslocis, aatecelleas
et supra modumcelebrisfactuseffecitut a se solo
celebraretur, tanquam parvarum et obsoararum
urbium alias una foret.Cogaomeatumeaimab ea
sortitus Joannes, conlinuo egregium quid visus
est; domesticisque ac pcregrinis iacomparabiiis
dcmoastratus, atque biac louge lateque celeberrimus, eiFecit ut nunquam laudari posset ipse, quin
(1) Themanitis regio Arabife hic aotoaomastioe
pro toto Orieate, adeoque et pro Syria accipitur,
jn qua Damascus Joaunis patria.
(2) Si recte seasum capio, ipse Joaaoes intelligitar: sed yebm discere quo operum saorum loco
'
.
,
'
[3])
'
ila Damascum appeUet.

(3) Hoc modo supplendum censui, expuncto
quodsc. ms, Jegebatur
.
IN S. JOAN. DAMASCENUM.
817
81
, - etiam ejus patria laudaretur, et quasi pro ipso nomiaaretur aut cognominaretur ex ipso. Ex illo
, .
sane tempore quo natus i b i Joannes ast, t i m u l ac
, ,
nominari aliquis audit Damascum, divinishuinanis
que rebus insignem, etiam ipsius nomen audit, et
TC
utrinque grande quidpiam atque admirabile sibi

'
,
reprsentans, suamque cogitationem supra se re
flectens ratiocinando, stupore prorsus ineffabili

.
completur.
5. Yerum nos binc ad se genitores trahunt.etne
\ '

res suas taciti piwtereamua cogunt: n o a enim ita
,
parvaehee sunt,ut transcursuatqueoinissione cen*
seri possint dignee; sed valde conspicuee ao m i r a , ,
biles accuratam tcriptionem memoriamque ordi ,
natam merentur : fortunee siquidem bonis, et bis
^ ,
- quibus homines inbiant commodis prseclare fulti,
nihilo minus insignea fuerunt divinis animi doti , ,
b u s . Jam pridem enim udem i n Cbristum, velut
*
haereditatem quamdam a majoribiis per manus
.
traditam tcnentes, longe auteiverunt decessoree
,
suoB, quodam zeliimpetu ulteriut elati. Scilicct ad
*
ipsorum utque eetatem fides, i n hominibus p a r v
, adinstar scintill delitescens, i n ipsis atque ex
,
ipsis aeeensa est ad modum facis lucnlentae. Cum
, .
eaim occultis Dei judiciisomnesfere Orientis par

ies, Romano imperio subditas, poeteri ancilke
Agar suis excnrsionibus vastarentac depopularen,
tur, etiam subjugarent civitates plerasque, et
,
Tirga peocatorum contrajustorumsortem immissa

eorum q u i recte Deum noverant eique soli servie
-
Q bant omnia diriperet, vel potius excuteret velut

pulverem; pulobra quoqueOamascusfheucalami ! .
tae!) sub i m p i o r u m illorum potestatem deveoit.
, ^
E x omnibus itaque ilbus incolis, aliquibus n o n
,
n i b i l reluctantibus, quibu&dam Dei cultum ab i n i ( )
tio ejurantibus, nonnullis vero ( q u i ralde paoci
,
erant) impollutam usque a d finem servantibue

religionem, majores magnihujus magistri atque
, ,
pweconis fidei intrepide constanterque pro eadem
, teseopposuerunt et tota v i t a s u a custodiverunt
, *
i l l a m , p u r i puram suis tradentes posteris ; q u o d
*
eorum quoque descendentes successi faciendo.
,
erant veluti rivus mundissimi fluenti; et l u t u m
,

impietatis perraeantes profanatioaes barbaricas

,
veluti l i m u m transibant; virtutura, ut sic dixerim
densitate eos impermistos transmittente.
* ,
.
\
),
'
,
,
,
*
6. Hoc igitur pacto, veluti per successionem

hujus beati v i r i parentes vita omnino religiosa et
praestanti virtute emicueruot. Nec enim recipiendos putamua eos q u i diversa qumdam de ipsis narrarunt, e o q u o d res eorum indiscriminatim audiverint, ut existimo, neque de exquirenda accuratius veritato auditorum solliciti fuerint. Sancti
namque atque ex sanctis prognati fuisse credi debent, q u i i n medio i m p i o r u m constituti fidem i n temeratam servare potuerunt. Sanctissimo igilur
ac divinissimo viro calumniam impingunt, et
veluti ex ipsius odio illos, a quibus procfessit, s u -
Sit
consTAfmNi
ACROPOLTTA.
g i l l a n t : quandoquidem v i r beatus et majores h a - , ^ fmbuerit sanctos, et parentes quoad vixerunt secta , ^,

tores pietatis ; idque cum publicas esaent dignita
, i r c tes nacti, et multa apud Persas potentia praediti,
xowoO
utpote c u m preefectis eorum dominantes et curam ,

urbis partientes uuiversaferme Damasco subpatrit

' .
Mansurisditione constituta. Sub barbaris namqua, , ,
sicut j a m d i x i , geniti majores sese aptaverant , ,
t e m p o r i : et licet a vera religione non recederent,

*
appellationibus tamen n o m i n u m et amictuum
,
speciebus, barbari (ut sic dixerim) et Pers fue, W , .
rant facti.
7. Vocabaturitaque pater ejus Mansur, Persico
*. T o c a b u l o , et i n maximo apud Persas honore p o , (4) *
situs circurcfluebat divitiis , atque indutus gloria
,
,
ambiebatur a frequenti comitatu. Indigentibus i n - , , terim suppeditabat pecunias, ferebat injuriam pa- , ,
tientibus opem et redimebat captivos ab exseora b i l i Persarum superstitione simul et a gehenna,
ptcv
.
9
ipaos alioqui manente, vindicans i n futurum. Non , *
autem hoc faciebat perfunctorie, v e l sicut eors
,
tulerat, eorum peragebat negotium, satis habens
,
redemisse eos atque de oeetero neglectos dimit * .
tens : sed m a x i m a circa eoe utebatur providenlia

iterumque et iterum iis assistens, omnes insimul
, ao seorsim singulos curabat. Imprimis namque
*
eorum contegebat nuditatem, et imbeoillitatem
,
oorporum diligenti competentis victus ratione fo

,
vebat congruo deinde numero dierum ipsis velut
,
dominis s u i s intendene, et quidquid a d eorum
oommodum pertineret studiose complens: postquam Q ,
,
ab rumnissueecaptivitatis exemptoi sufficienter

.
que recreatos videbat a d pristinam rediisse vale
tudinem, jubebat benevole, utrum mallent, edicere, manere c u m ipso vel edire a d propria. Qui- ,
cunque igitur a d reditum i n patriam propende- ,
bat, sufficientia sibi sumebat viatica et inter feli , (
eis itineris vota dimittebatur: quibus vero n i b i l
) erat potius quam c u m eo versari i n suburbanis
, agris quos possidebat plurimos, i i s sufficientem
.
largeque abuadantem ibidem subministrabat v i , -
ctum, delicias eisdem exbibens nullo ipsorum
,
labore qusesitas. Talis erat vita genitorum Joan ,
nis, t a b s virtus eorum : sic vacantes Deo ac puro
, ,
ejus famulatui, annos suos c u m o m n i , bonestate
emetiebantur, semper illum habentes p r oculis,
et sua o m n i a ipsi consecrantes, c u i t o t u m fere- .
bant acceptum, et propter quem fortunas omnes
promptissime communicabant poscentibus.
8. Quid autein boaus remunerator Deus ? M a gnaextremisreservans, temporibus, magnum q u i d
largitus eia fuit. Etenim diuturna laborantee eterilitate et sobolem j a m d i u desperantes, parentes
effecit, et quidem mascula? prolis parentes, ta
lisque filii quem simul cum Gratiis natum quis d i xerit, eo quod non solum illos a p r a t e r i t e infecun(4) Videtur anctor, veluti ex sui temporis u s u ,
bonoratiori Persarum appellatione Saracenos d i gnari, ut q u i j a m inde ab anno 628, exstincto
\ ;
'
,
,
Cbosroeet filiis ejus, imperium Orientis e r e p t u m

Persis tenuerunt.
i. JOAN. i K M A S C E l l U i L
gftt
ditatis moestitia liberavit, T e n i m etiam j u o u n d i tate quam m a x i m a implevit, insignem ab i p s i u *

u t e r i e g r e s s u formam v u l t u s atque elegantiam
,
prafereas, unde eis dabatur occasio, auguraadi

bene de ea qua adultior complendus esset, m o r u m
.
gratia ac venustate. l t a genitus, lustralibus m o x
,
uadis per baptismum purgatur, fides genito,
r u m ! sincerus zelus ! amor fervens erga Do*
. m i o u m ! Non timuerunt i m p i u m praesideip,
,
.
magistratus aut eorum ministros formidarunt,

I !
irratioaabilem vulgi dementiam, geatis vecor !
diam exborruerunt: nongloriae, a o a p e c u a i a r u m ,
, ,
multiplicis i n speciem beatitudinis ratiooem
,
, , babueruojt, n u l l u m denique earum rerum respe,
c i u m , quae apud plerosque i a magao suat pretio:

3 sed boaorum o m a i u m privatio coatemaebatur, ut

,
oibili d a m n u m : et solum placeodi Deo desideriuoa
,
cunctis rebus proferebatur. Nullam igitur consi.

liis suis moram dilationemve iaterpoaeates, saa
'
ctirtcaverunt puerum statim ac aatus fuit; n o n
, *
sicuti alii ante ipeos claaculum i d facieates, aed
,
propalam, idque superno (ut m i b i quidem, vide, . *
tur) iastinctu moti. Quem eaim Deus proaoveral
, atque a longo temporum intervallo ad s u Eccle
siee reparatioaem destinaverat, tolerasset n o n

' ,
statim ut prodiit sanctiiicari, et simul atque s p i rare ecepit regâerari preestantiori quodam

geaeratioois modo.
ri>

$&
,
'

, ,
*,
^ *
^,
'. '
,
'
.
,

' -
- '
),
'
.

'
,
,

,
-
, -
9. Postquam infantilem praetergressus aetatem

Joannes, institutioni coepit mattirus videri, hooesti ejus admirandique pareates a o a rexpexeraat
ad corporalium exercitationum magistros, quorum .
cura filius suus scite tractaret arcum et bellic
gloriae conquiread aptaretur, decertare inter p u gilcs disceos, aut stadium levi pede percurrere,
disco ludere, saltare agiliter, conserere m a a u s ,
adversarium supplantare atque prosteraere: sed
qua?rebatur paedagogus idoneus, quisciret a n i m u m
excolere, oraare corpus, et utrumque admovere
Deo, atque ex terreno homine angelicum quiddam
et cadeste formare. Magister queerebatur vere
profuturus. sed qualem inveniendi spes aulla apparebat: prorsus enim difficile erat reperire a l i quem iater barbaros Greeci peritum sermonis, et
in medio impiorum nancisci v i r u m , qui secuadum
Deum viveas sufficeret homiai ad meliora perducendo. Pater igitur (quem acrius h c torquebat
cura) haerebat ambiguus, et omnesimperii Persici,
in quo poterat plurimum,partes lustraas, indagabat num alicubi ejusmodi ftominem venari posset.
Oeus interim, q u i seepe ex contrariis contraria
procurat et res bumanas rationibus occultis ab
alto temperat, etiam negotium istud disponebat
sapienter, atque j a m pridem longinquis m u a d i
partibtis accersebat virum, juxtaintentionem m e a tisejus : arte enim quadam recessus i a speciem
coutrarii usus, providerat q u o modo ei largire-
CONSTANTDa
811
tar fci (jeod taatopere deskiarabat: quisoamautem * * , *** twv.

faeritbiomodae,
audite
t^t
~
tftfetf,
.
J
J A
10. Posteri ancill Agar, qui l i b e Sara n o

jnen tibi nescio quo jure ueurpaverunt, quique
enri exiistantes, tanquam serve filii et serrilia
cogitare soliti, samper oirca dominoa prav metv>
tie, et animi erga heros improbi apparaanmt,
non eatis habueruntin Romano imperio ocoupasse
pieraque Orientis loca, et dominorum sceptra êhementerimminnisse, sed reliquie etiam partibus
inhiantes, consilium iniverunt inaulares atque
maritimae urbee et regiones invadere. Clatae
igitur delati perourrebant littoreas civitatos, et incolarum accolaromque multos vivos capiebant,
quorom alioequidemperimebantgladio,quamplu-
rlmos vero subjiciendos pretio crudelissime distrahebant, Postquam autem (beu calamitatem!)
malie tantis ex animi sententia patratis, rediemnt
ad tua, oum immensa quam adduxerant turba,
quia vendere omnes non poterant fnam plurimi
oum esscnt, magnotamenpretiotaxabantur),timul
tiniversos decreverunt jtigulandos. Fortaseis autem
hoc consilii sumebant, quia eos magistro suo cxeecrabilistimo Maboraetb malebant eaoriflcare,contra
fas quidem natur acturi, aliquam tamen etiam
in hoo rationem seqventes : siquidem ille diaboli
ab initio homicid discipulus imitatorqua dum
viveret, leetabatur caedibus permisitque occidere,
aut potius preecepto inter potteros inviolabili demandavit; quemadmodum aliud quoque scelus C
omne incunctanter docuit perpetrare.
i \ "
;
,
+*
xi
irtpi
, & fx rfc
'
.
!
{io>
ompcotaf*
&
'
os-
(tWvfiow)
*. , '
il.Igiturad ceedemet sacrificium adduoeban
tur myriades integr, interque eos velut uaus de
,
vulgo aestiuaabatur quidam, ad eadem cumca3teris
,
ferenda damnatus, qui unus dici poterat pretiosus
mundi thesaurus et digoum terrarum orbis ornaraeQtum, ille, inquam, qui secuadam Deum se or- ,

naverat Cosmas, vir et externa sapientia insignis,
^ **et ea quo) domestica est nobis incomparabilis :

qui cum a mundo recessisset, interbomiaes ex Dei
) consilto viventes conscriptus,nonsolum cum ipsis
,
cito venit in vitre morumquesocietatem, eorumque
, '
virtutes perfecte aequavit; verum etiam longo ip . '
sos praecelluit intervallo, propositus cunctis ut
conversatioais perfectioris idea atque irrepreben- D , ' *
eibilis regula. At non boc uno fuit contentus, neque
5 * 5satis babuit tantum seipsum dirigere ac propriam
, , , *
vitam juxta Dei voluntatem componere; sed vtUe
, comraunis homines circumiens eosdem curare ct
,
ad Deumstuduit promovere : ut, si fieri posset,
. , ;
abduceret eos ab indulgentiori et affectibue mancipata ac brutali conversatione, atque ad bonestuoi , ,
,
et ornatum vivendi genus traduceret, qualerevera
, hominem condecet. Denique suo egrediens mona ( ) sterio, etabltalia (unde crat oriundus) recedens
/
.
atque ulteriores regiones ex ordine perlransiens,

) * '
et per viam cunctos instruens ad saniorem vits

, i V , f 6 J i r o l i ^
fomiam cuin peronissfct ubi plratcd factori erant
8*5
,
816
exscensionem, ex incomprebeneibili Dei judioio i n
eoruin incidit manus, et captus fuit. Simul itaque

abductus, nunc inter jugulatos assistebatmon t a (
,
),
'
meii eum conturbabat mora preeseos, eamque per ' .
agre subeundi aecessitas, q u solet imprimis
formidanda v i d e r i : sed u n a re aolum T a l d e tristabatur et commovebatur, ac pene ultra q u a m decebat ferebat moleste (probitatis tamen potius quam ambitionis studio sese affligens, i d ipsum a u tein i n peotoris arcano fovebat, quia cui aperiret habebat,
,
(
'
12. C u m ergOOOacaptiviejus v i a m supplicii

rapiebanturadmortem, videre erat illos confertim
ad pedes ejus provolvi, eosque bumectare l a c r y ,
mis et ut salutisingulorumcoasuleretpro ee orare

unumquemque. (Juorum erga ipsum reverentiam

,
preoaadique instantiam, indicem fiduoi ac spei
,
& immobilis, q u a m ipso repositam habebant,
considerantesbarbari, et ceeteroqui gravem specie
, 8C moribus venerabilem conspicientes cceperunt
,
interrogare eam, quis esset, unde natus, quod ei
, studium, q u o d nomen foret; et q u a de causa
, ,
(cumipse quoque similem aliis haberet originem
, (
ex hominibus) ita preeter naturam agere videre [] )
tur, monastica vita i a perpetuum eleota (ex a m i ,

ctu namque agnoscebant ejus professioaera), ut
(
seecularibus rebus averaus, solam quae i n religio) ,
sorum claustris est quietem desideraret, illic esse

,

q u a m maximi faoiens. Neque enim fiefarios illos
* ' latebat monachorum institutum. et quem scopum
,
coosideratiooibus ac meditationibus suis haberent
,
propositum; ut q u i eorum multos seepe fecerant
, , C captivos, et tunc eorum plures tenebant; eurio , (
sitatis gratia, forte etiam nostra rideodi studio
)
' r e s i l l o r a m soliti explorare. llle vero, profuado
.
arcanoque suspirio edito, Me quidem, inquit,
,
oportebat inconsolabiter tristari, intueotem cou
tribules bosce et uaanimes meos, pecudum more

TiJ
adlanienam protractos, vos autemeorum peraicie
,
gaudentes, cum sitis bomiaes eteequali nobiscum
*
sorte creatune Dei quanquam religione dissidea }, tis a nobis,opera auctoris malorum diaboli, q u i
, ,
j a m pridem genus h u m a n u m decipiens ipsum se ,

junxit a Deo ct a paradisi deliciis extermiaavit,
*
atque i n hanc luctus regionem transtulit; non a u ,
tem desistit etiam minc ejus pessima indoles ac
,
rualis gaudens ab invicem nos disjungere falJaci 0 bus SUIS prtBStigiis, et dolosis illusionibug magis
' . '
magisque clongare a Deo. Verumtamen a l i u d q u i d 3, dam est, multo dignum moerore, quod me affligit
,
jnconsolabiliter, videlicet quod disciplinarum o m ,
nium emensus stadium et sapientiie fastigium

consecutus: nullamejus partem dimittendo q u a m
, non s i m perscrutatus, ncmini ad hunc usque
diem de hoc thesauro c o m m u n i c a v i ; e t a b eo, q u i
.
hrec mihi tradidit, oietuo socordiw ad extremum
damnari.
'.'
'.
'
, xoft
&
13. Audiit hunc sermonern pater J o a n n i s : sequebatur enim, dextere satagens; ut ex iis q u i detinebaotur diiferreutur multi, nec paucos exitio
subtrabeas. Quam proxime itaque accedens a d
eum, teasiai et reverfeuter inteiTogavit, dicenie l
CdlfSTAlfTOIt AcAOPOLSTA.
flM
Vtorane, n t dixisti, tantam i n te b o n a m oeculta- , , ^

t a m est? Hle autem. effusis a d haec lacrymis
, t *
eodemque a n i m i sensu motas, eadem iteram affir ; ntammavit, et qucunque noTerat distinctiori enume,

ratfone percarTens,singuladistinctiue diffusiusque
,
$**
explicabat Dieebat ergo quomodo numerorum r a .
tiones et cohwrentiarum proprietates polchre c a l - ,
leret; et plani ac s o l i d i p e r i m e t r o s ac diametros
, )
, , *
atque figuras edoctuui sese, etiam laudatissimam
-aatrologicee compositionis scientiara tenere. ac
,
yeluti constitutum i n coelo dimensum esse motus

*
corporum e t h e r e o r u m ; sapientie quoque eublimio,

rie sacris initiatum s e ; quodque (ut uno dicam

, ( )
verbo) possideret aliquid inter humana pretiosiss i m u m , b o n u m profecto, quale nunquam huc aut , *
venit aut veniet, aiciit q u i d a m e veteribus sapien- 3 ( , , tVoW*,
,
tibus dixit Et tamen i n neminem incidi, inquit,
)
quocum haec poesem communicare. A d q u i l l e :
. * ' , ',
Scitoquod egoimplebo desiderium animi tui, neque
,
abire te sinam tali laboraotem egestate et confe , , ctum dolore, partim quia pro tibi credhis examen
,
formidans, poenam times, partim q u i a perioulum

, ' , estne ignotus hinc exeas, et iti obiivionis profundo

occulteris, eo quod nullos post te relinquas filios,

acquisitos per magisterium, q u i longe preestantio,
res a d futuram m e m o r i a m q u a m naturales esse
,
.
videntur, et, sicut audio, diutius vivunt q u a m ge , .
niti secundum carnem. Sunt enim m b i filii, forma
, , , praestantes fiJii, maturi, fibi capaces discipboa
r u m quas enumerasti, velut receptacula puris8 i m a 6t amplissimi alvei, sed adhuc inanes, de- Q xai , ,
>3fectu talia largientis et quasi per r i v u m infunden, . , ,
tis. Hos ego tibi adoptandos tradam ; tuum erit
* '
eas quas dlxisti disciplinas ipsis tradendo eosdem

quodammodo regencrare.
.
14. HIBC c u m dixisset, festinanter abit a d P e r sarum principem, qu sibi c u m Cosma intercessiesent denuntians, eumque petit dari sibi, et
cujus r e i gratia i d petat, manifestat Ut vero assensum ejus obtinuit (multaenimapud ipsumgratia etauctoritate valebat),non miaori gaudioquam
Gosmas perfusus,domum eumperducit. Quomodo
autem intcr varia humanitatis officia ipsum exceperit, ct quam jucunde complexus fuerit, longior
verborum circuitu prolixius explicare superfluum
* ' ,
,
, .

^,
),
'
, /
,
putO. Cffiterum C U m super Omnes domesUCOS e u m ^ constiluisset et sicut alterum se coli a cunclis
jussisset, tradens ei filios suos, ipsius quasi filios
efficit. Isti erant, Joaones, spleDdidum nostrac
orationis argumentum; et ille q u i ante ipsum,
defectu prolis naturalis, fuerat adoptatus a Mansure, admirabilis, inquaiu, suoque ut nomine sic
et moribus Cosmas; de quo q u i d velut in traasitu
dixerim ? quandoquidem siquis resejus susceperit ex proposito receusendas, vix eas prout d i gnumest exsequeretur. Accepit ergopuerorum sibi
commissorum par divinus psedotriba, tanquam
pailoram generosoram doirîtor exercen4uni a d
' ,
'
8*0
universi orbis culturam et ecclesiasticorum dogmatum s e m e D t e m . Ego autem de eximio Cosma i n

praesentiarum dicere omitto, differens eum et i n
; aliud tempus rejiciens. Qui enim de uno pro d i , gnltate dicere non valeo, qualisnam exsisterem, i n

alterius actionibus ad placitum immoratus ? c u m
, ' cffiteroquinproverbium audieriro, AdYersum duoe
,
ne exuitor. Ea igitur quee ad Cosmam spectant

, *
praetereo ; g r o quidem animo ferens quod simul
* ambobus nequeam intendere, et res ab eis gestas
, ' ,
utraque (ut dicitur) manu complecti, nnaque ora ,
tione enarrare prcerogativas utriusque, aut potiue
,
,
divina opera actaque egregia. C u m itaque ad i d

agendum s i m impotens, revertor ad Joannem, animo ad defectionem usque laborans, atque anhelitum flegre ducens, et totus sudore madidus, velut eorum aliquis q u i longam emensi v i a m , longiorem
ante conspectum habent.
15. Postquam ergo Joannes dignum se praece. ' -
ptorem, Deo i d procurante, nactus e s t ; a q u , ut
, , ,
, , dicitur, per declive flaenti apparuit similis irrevo' ,
cabili impetu et celeri comprehensione dicipli ,
n a r u m ; aut sicat ignis i n stipula, aut s i q u i d est

,
aliud eorum, quae progredientia celeriter, ad me /

tam suam pertingunt celerrime,oculorumque aciem
,
ferme praevertunt. Qui etiam superavit ea quae iti
'
,
'
exemplum velocitatie populari sermone usurpan ,
tur, ct quea hyperbolice adducuntur antecessit,
,
onines insimul artes citissime emensus, ipsasque
, ' 0
praBvertens voluttres, atqueefficiens,utcollat se .
cum, animalia quaedam tardigrada aut h u m i re , '
pentia possent videri. Dixerim ergo quod quanta
, '
celeritate gloriatur spiritus, quantaque pollet a g i , ^ C litate, ut ab extremis ad extrema subito impeta
.
transeat, et i n cnelum ipsum ab inferioribus hiece

' ,
partibus recurrens, interdum super i l l u d coasti,
t u a t u r ; tanta etiam Joannes, q u i erat veluti p u ,
rus spiritus, non obtenebratus corpore neqae i m
^,
plicitas vinculis carnis, gloriari poterat cursus
, ,
felicitate contentioneque circa liberalium artium

*
disciplinam, nuequam labens, nusquamoffendens,

sed omnia continuo impetu pertransiene, et usque
, ,
ad profundum quarutneunque notitiarum mente

'
pervadene. Non incongrue igitur, si hunc tidisset
,
Plato, doctrinam esse reminiscentiam defiaivisset,
,
et fortasse meruisset probari, magis verosimile
' ,
q u i d loqui visus, q u a m si proposuisset queedam
.
ignobilia parvaque exempla, puta silentem ac facilem olei iluentis cursum, et reliqiia his similia, infantulorum tenue ingenium valde exiliter ex*
primentia.
, *
-'.
'
, ,
830
16. Universum namque orbem litterarium fere

sine temporis spatio absolvit, et qussi momentaneo, certe perquam brevi temporis impendio ad
GrsBoi sermonis usum conformavit l i n g u a m ; m u l tamque cognitionem hinc adeptus, ea raentem
instruxit: lectis vero fabulis tigmentisque, Greecas
quidemnugas damnavit, in allegorica tamen looutione apparuit vel exinde mirabiliter exercitatus,
atqae a d susceptionem majorum idoneus, ad s u b l l m i o r u m dico disdplinacum spaoulationumqug
831
GONSTANTINI ACBOPOLim
comprehensionem. In divisione itaque earum partium, quas ignein spirans facultas complectitur,
perbene versatus, inspectis orationum ideis ac
methodis, collegitex iis obitermultiplicem inventionum copiamaffluentiamque, velut mercator sedulus, qui ad alium tendeng locum in quo magnum
sporat lucrum facere, sicubi per viam quid offenderil neutiquam contemnendum, non recusat ejut
causa tantillum ibi cominorari. Ita ergo etiam
Joannes, rhetoricam rhetoricaaque methodos
quoquo modo mercatus,continuoad pbilosophiam
accurrit. Et primum quidem bujus primordia, rationalem scilicet facultatem exacte perdiscit, figuras resolutionesque syllogismorum explorat, propositionum affiuentiam et promplum usum colligit; atque enuntiativ* orationis naturam specula- g
tus, demonstrationem aggreditur, velut ratiocinii
regulamet perpendicularem normam veritatis,
aut potius ut scalam quamdam introducentem ad
naturabum rerum investigationem, quque ad
contemplationem evehit mentem, ad sublimiorem
ecilicet aliam prestantioremque supernaturalium
rerum indaginein. Loquacitatem vero quoe cum ipsa
et post ipsam discitur (ita namque veterum non
nemo dialecticam nominavit, qute primam pbilosopbi partem mire excolit et omnium artium est
ministra, earumque tradit ac declarat principia
et axiomata: ad orane siquidem quod perquiratur
autaocidat opportunas etiam ipsa Tiae aperit),
dialecticam, dico, facultatem ecquis diligentius
quam ille, aut eicut ille perdidicit ? quis tanta perspicacitate ingenii in ea versatus est? Nullus sane ^
oum eo disceptavit, quin e vestigio coepti pcenitens se ipsumcondemnarit temeritalis. Expeditius
enim aliquis Cret Labyrinthum, aut Ceeadam
Lacedffimoniorum ettugisset, quam elencborumipsius evasisset retia, si semel iis esset irretitus.
**,
, r c
iuanî^
?*
TC
,

,
,
.
),
(
* x t t -
' ,
/-
' ,
.
,
'
6(6)
*. .' $ 17. Astquando ad investiganda naturalium re,

rum arcana processit, Stagiritffi discipulis superior
,
apparuit: non enim solum videbatur naturae peri xaf' ;
tus arbiter, verum optimus explorator rationum,
-
juxta quas natur rerum fuerint ordinatee. Quare
.
ipsius Aristotelis, et omnium quotquot ante et
'
post ilium de naturadequenaturaUbus rebus disseruerunt examinator sodulus, aut etiam explana- , ,
. |
tor tutissimus liabitus est. Anim vero immortalitatem non ambigue ex ambiguis illius argumen- D
' '
tis credidit; neque ex altiloquis, ut dicam
, '
,
*
fabulosis coromentis Platonis, erronea quaedam
, circa illam sopbismata fuit amplexus, per incorporationes quasdam et transformaliones totam de
(5) hic pro rkelorica
usurpari,
' ut quae animos dicendo inflammet. patet ex sequentibus; ne quis autem de bujus lectionis sinceritate scrupulus cuiquam incideret, operee pretium
ccnsuit Possinus noster ipsum archetypon codicem
inspicere.
(6) Notus passim Cretensium labyrintbus. Lacedeemoniorum Ceeadas non item. Fuit autem beec/ril
& Strabone, Thucydide et Pauwtnia boliigitar/
c u s t o d i a p o b l i c a , inquam malefici conjiciebantur a d d i t Strabo, apud Persas sic d i c t u m eediticium p l e n u m cineribus, et alibi m e m i n i legisse
m e quidpiam d e s u p p l i c i o p e r c i n e r e s , c u i cfesti-
aatus i l l i s e x i m p r o v i s o i Q T O l v e b a t u r suffocandas,
q u o d forte o c c a s i o n e m p w e b e r e p o 9 s i t suspicandi,
ex uro, et inftrnus
eiymologiam peten
dam eise; l l s . Vaiic^ mb*ii
CONSTANTtNI AGROPOLlTiG
833
834
anima doctriaam suscipiens: sed vere atque i n

dubitanter intelligens ipsam esse immortalem, a
,

conditore Deo etiam i n aeternum aut glorificatum
, >5
aut punitum i r i , juxta vitam i n corpore actam, et
,
cognovit et d o c u i t ; persuasumque babuit, statim
, atque creata foret,semeleam colligariunimateriali
, ,
corpori quod nirsus esset assumptura subtilius
. '
diviriiusque. Hino vero progrediens a d sublimio
res disciplinas, accessit ad speculandas astrorum

) , rationes proportionesque, eorumque inter se c o n , ,
gruentia conquirendas et investigandas
figuras:

,
propter quorum nolitiam terrigena quispiam pos(*
sit velut ex opposito, dici bomo coelestis. Propera
)
vit etiam adplanetarumprogressus figurationesque
, ,

eorum et transfigurationesvarias indagandas, E u
clidas in hoc genere an tecellens, Ptolemeeos exsupe .
rans, e t q u i i l i i s antiquiores fuere Cbaldeeos, quasi pueros semiperfectos scientia fuisse demonstrans.
'
18. Verum illud parum abfuit quin me preteriret. Gum i n veterum commentarios de m o r a l i p b i losopbia incidisset, quos Stagirita et Cbaeronensis
2, (7), ' ac gravitate m o r u m apud Graecos commendatissi ' ,
mus Plato composuit; non semetipsum omnibus
^
incircumspecte tradidit, quae ab iis memorifle fue ' , pdrv
runt tradita, sed inter ea optime discernens,
, ' quaa bona judicabat imprimebat cordis tabu , )is, q u s vero ad licentiam videndi gentilem et
, .
cupiditatum illecebras putavit pertinere omnino
, ,
(8)
respuit. Sic communionem uxorum, a Platone

adinventam, et a Cratere institutam communis
, (9), ,
vitffi societatem, caoinam reputans atque ex animo
detestans sectatores ipsorum i n m a l a m crucem
, ' ,

amandabat: Aristotelis vero de conjugio opinio ,
. ^ n e m non improbans, sed excelsius ea aliquid sa
piens, sublimioraque et diviaiora cogitans, incon, '
taminatamlongeque prastantiorem conj ugali vitam
,

proelegit. Ut enim provectioria evasit aetatis,
,
compellebatur quidem a genitoribus ipsis a d n u ,
ptias, atque ab aliis, et bls quidem multis posi*
*
tisqueio dignitate, eodem pertrabebatur : sed
,
veluti impaesibilis queedam natura, a terrenis re ,
bus omnino aversus, a d eaa inflecti recusabat
,
obstinate, utpote alibi suum habens scopum,

eoque studium suum transferre cogitans, quo raa .
gnus Paulus auum intendit propositum, unusque
et alter Joannes, is scilicet q u i i n utero matris ante nativitatem exsilivit, et quem necdum viderat Dominum adoravit; et ille q u i supra ejusdem Domini pectus recubuit, bauriens inde Iheologice
footem.
D
'. ,
19. Deinceps autem taliter concinnavit seipsum
'
,
,
animique potentias ita adornavit ac mentis impe*
rio subordinavit, u t i a eo reipsa apparerent divina
qufedam barmobia
et decor
m o r u m angelicus
gravitasque quapropter non solum erat cbarus at
qtie aLQabilis genitoribus, sed et aliis omnibus i p -
(7) Plutarcbum iateilige, Cbaaroneie? in Bceotia

natum.
(8) CratesThebanu8,Diogenis Cynicidiscipulus
qui nihil pessider* stpientem Toluit.
(9) Ad canem album, verbatim diceretur : erat

autem Athenis dictum gymnasium, i a
quo procul a pudice natis remoti, exercebantur
n o l b i ac epurib
"
GONSTANTlia AGBOPOL2Ti.
83S
sisque
beterodoxie m u l t u m
venerabilis.
Post- . I W q u a m vero pater ex hac vita egressus traneiit a d

; , hdn
aliam, suffeclus stalim filius paternam aasumptit
dignitatem, atque inter proceres fuit ascriptus,
lnvitus tamen. pueris eDim et ab initio cogita-
verat semebpsum Deo consecrare eique soli v i -
'
ere, Samuelis exemplum non solum sequens, sed
etiam i n hoc fortaese superans, eo q u o d ex seipso
xai
hoc elegit, autem a parentibua, sicut ipse,
promissus Deo et exhibitus fuit. Verumtamen sup-
, .

* ,
< *
posuit humeros curae civilium rerum, q u i spiritua-
libus adbaerebat ex animo. Sed o b ! q u a m dextre,
q u a m prudenter et consulte creditum sibi munus
, ,
administrabat! Diffundebatur ergo p e r o m n i u m ora
admiratio ejue, sed p r e c i p u e ab ipso urbis prafe-
cto honorabatur, post q u e m erat immediate p r i - , ' ,

mus ac velut coJlega dignitatis. Atque binc ordi .
m u r majora dicere, exantlatos nempe i n causa
Dei labores quceque p r o veritate sustinuit certa-
m i n a admiratioae q u a m inaxima digna.

20. Sed quando buc devenit oratio, agedum n o -
',
'
straa lamentemur calamitates,et b u m a n a m lugen-
tesimbecillitatem, faciamusspectabile iaveteratum
adversus nos o d i u m auctoris m a l o r u m , atque de
iis quae ab ipso passi sumus et patimur, ut p a r
est, conqueramur. Bene eatenus babebant se n o -
stra, et res Cbristiana florebat, provalente ubique
ortbodoxa fide, omniaque universimoptimoerant
in statu adeo ut ceelestis qucedam, ut sic dixeriiq,
, ' ,
regio videjviur esse orbis terrarum, q u i a rebus
nostris praesens aderat Deus, seque adversus c o n - Q ,

traria nobis praebebat curatorem. V e r u m malignis
ac fascinantibus ocuiis aspexit nos, q u i j a m p r i -
dem
nobis mvidit Satan. atque (ut gentiles l o -
'
]3
quuntur) gravi Satumalique aspectu nos intuitus
est. M o d u m igitur acer ille atque a d malefacien-
d u m induetrius adinvenit, quo solum repeile-
'
remur a gubernatione et visitatione divina, sed
ipsum Deum nobis efficeremus i n i m i c u m , et a d
, '
s u m m a m contra nos iracundiam concitaremus.
Quoniam autem plerumque consuevit iuipetum i n
homines non facere nisi per medium, quemadmo-
,
'
'
),
duiu olim in protoplastos per serpentem, rursus
quemdam sibi invenit p r a v u m moribus, varium
mente, refertum improbitate, conglomeratis frau-
dulentiis contortisque in orbem commotis serpea-
tem, iracundiae vero impetu et intolerandi furoris
vebementia bellum, ac congrua sui nominis a p -
, ,
pellatione leonem, Leonem, inquam, ex Isauris
apostalam, qui primumdominosuoimperatorique

acceptus, potentiam ejus atque imperium supplantavit, non generosa quadam strenuitate usus (ne
quia boc putet), sed dolis et fraudibus : vafrities
siquidem b a u d raro peragit magna queedam, et
(10),
/,
( ),
(10) Theobosius Adramyttenus hic esset intelliperatorem, sed mox utelectum audivit c o n t r a eua
gendus, q u i Anastasio deposito suffectus a n . 715 icBdus cum Artabasso Armenia praetore iniit Fa
Leoni cessit imperium : verum non a Tbeodosio,
ctus autem impcrator non statim, ut i n f r a d i c i T i detur, sed anno regni sui nano primani ocepit
aed a b Anastasio prafecturam Orientis assecutus
erat L e o ; Tbeodosium veronunquaoi ajpumtuu- insanira conlra iaaG4aa i m f g i n ^
IN S. JOAN. DAMASCHTOM.
836
grandia patrat fraudulentia; quque manus robusta diuturno labore n o n valuit edomare, q u a n doque facillime expugnat astutia. Non igitur m i r u m , si etiam ipse, contra p i u m Gaesarem i m p i a
meditatus eumque rebellando aggreesus, ac forte
ipsa i l l a ejus bonitate confisus, propter quam a d
imperium evectus fuerat, non est frustratus su
voluntatis proposito. Sunt autem q u i dicant occultioribus sortilegiis divinationibusque superstitiosis
ac nefariis preestigiis j a m pridem a d boc fuisse i n vitatum. Et ille quidem, preeclarus scilicet Tbeodosius,abdicato sceptro imperium dimittens (quod
utinam n o n contigisset!) ecclesiasticis ministeriis
semetipsum dedicavit; Leo vero postquam accepit
regnum, furere, ebeu! adversus sacras imagines
coepit,sive quod eodem recidit, adversus Deum,ne
non adimplevisse diceretur quod vatibus suis promiserat,sed debitum fideliter persolvisse q u o d sub
conditione eventus successuri contraxerat.
21. Magnum igitur bellum contra Deum excitat,
iautilia faciens templa et loca sacra subvertens,
simulque a d divinas imagines abolendas etcomburendas tota v i con8urgens,deformem omnino reddit, potius dixerim, subruit Dei Ecclesiam, q u a m
ipse assuxupta bumanitate fundavit, quam pra&cones ejus divinitus afflati circummuoierunt, q u a m
martyres cruore suo purpuratam illustraverunt,
q u a m sancti Patres tanquam turribus a d securitatem comparati8 vallarunt,quam denique Deas ipse
et Pater i n palma manus sum gerit, F i l i i et Verbi
sui sanguine redemptam, et divinus Spiritus ex
Patre indicibiliter procedens, sicut et Verbum m o do quodam a nulla ratione comprebendendo ex
eodem Patre generatur. Gontra banc Ecclesiam,
graadem audaciam ! temerariam praesumption e m ! perniciosus ille pedera extulit; et tantum facinus molitus, Dei j u d i c i a ! a d finem quod volebat
perduxit, q u i d q u i d aaimo volutarat adimplene.
Erant ergo res nostre quasi campua, ut ajunt,
entorum, vel arundo ad auram versa inversaque,
aut virgultum tenue levibus ac brevibus i n n i x u m
radicibus, et quocunque libuerit cuivis ductile et
flecti faoile. Equidem n o n omnee accuso, sed potius plerisque advocatum ine o p p o i t u n u m offero,
sicut unus ex antiquioribus dixit. V i d i etenim,
vidi (quod utinam non vidissem!) etiam ego talia
et i n similia tempora, pro d o l o r ! incidi, atque i n
noctem bujusmodi tenebris obvolutam iacurrene
graviter offendi, immedicabilibus pene vulneribue
( i i ) Videtur iofelix scbismaticus dolere, vel

quod non satis consfans fuerit i n tuendo schismate sub imperio Michaelis, q u i unionem cuni
Ecclesia Romana fecerat, eique se opponentes
removebat ab officiis, sicut etbunc Constantinum,
< quem educarat apud se i D f o r m a r i q u e optimis
artibus curarat, pnvavit propterea loco gratiae,
quem prius babuerat et a sua familiaritate removit, uti scribit Pacbymeres part. , 1. v i , c.
27. Si tamen ille sic castigatus vel m o d i c u m remisit de pertinacia, Michaele sesquianno post
mortuo, rediit ad vomitum a n . 1282,sub A n d r o -
nico, a quo denique factus est logotheta circa a n n u m 1294. Vel (quod potius crediderim) dolet ob
eam divisionem, q u a sub Andronico scbismatioi
ipsi divisi fueruat m Josepbitas et Arsenianos, quor u m b i severius, isti benegnius agi volebant c u m
iis q u i unioni Roman (quam utrique detestabaatur) renuntiarant; de quibus idem Parcbymeres
parte n, l i b . i , cap. 21 et 22. Sed et alia deinceps
scbismata plura exstiterunt Constantinopoli, per
justam Dei retcibutionem, ut nec unionem bax>erent inter se q u i nolebant babere oum R o m a n a
Ecclesia.
? , - J
, .

'
('
) *

. ' ,

'
, !
, ' '
, - ]
,
.
'.
,
,
, ( ;)
,
,
.
!
) ,
. , , ,
,
, .
,
. , , ,
,
,
,
'
(li).
830
CONSTANTOU ACROPOLFLE
confosatu. Sed oro ut animortun et corporum c u - , * tifafr

rator Deus medeatur m i h i , istorumque verberum
, } .
livores aboleat benignus medicus nostreque infir- . ,
mitatis misericors reparator. Sed agedum a d pro, ,
p r i a revertatur oratio et superioribus rursum i n .
sistat.
22. Subversi fuimus a malo, m a l u m i n res huma \ nas divinasque usurpante i m p e r i u m : q u i vero haec
"
restaurans ad pristinam reduceret integritatem i n , , *
*
veniebaturncmo, omnia autem adimpossibilitatem
,
desperationemque extremam reciderant: n a m ma ,
. " ,
gnus Joannes, qui tam densam impietatis domina, , *
tricis noctem poterat illuminare, absens in Perside
,
vivebat Damasci; et q u i vere noster erat rerumque

**$.
nostrarum etiam exinde provisor circumspecussim u s , i n aliena commorabaturregione. Q u i d e r g o ? ; * ,
$ ; .
an suseistic studens utilitati,res q u bic erant, p u * , ' blioas neglexit ? Miniine vero. Sicut enim loci alicu , ,
jus indigena et amator i n alieno constitutus solo,

ibique negotiis sais curandis intendens, sicubi intel ( ,
lexerit res patriae proter animi sui votum agi, etiam
),
e longinquo iisdem consulit studiose, non sine con -
turbatione atque anxietate p r o p r i a : sic quoque vir

bic divinus, animc quidem consternatus est statim
, , atque i d contigit et internis motibus conturbatus,
,
tamen Domini sui bsereditatem anxie curans, con,
^
suluitpopulo Cbristiano, et frequentium epistola
,
r u m scriptione curavit ubique omnibus notum fa,
cere errorem, manifestare corruptelam, etin demis '
so ad animarumperniciem homo occultatamescam
sub conspectum adducere. Forte etiam preesens . ' , ,
intervenire Toluit iis quee bic agebantur, et nostris

calamitatibus coram opitulari, ipsum Ctesarem re , ^
darguendo j u x t a consuetum sibi zelum, multa lo , ,
quendi libertatepraeditum; zelum,iaquam,igneum
, pro Deo, Eliee i n s t a r ; et posita j u x t a Psalmistam
. ' (
iniquitate ejus i n conspectu ejus, coercere impe )
tum multitudinis imperitae, et quatenus posset
.
ipsam erudire. Verumtamen absens (ubi autem et

quomodo diximus supra) istiusmodi propositum
,
non poterat facile exsecutioni mandare; aliis ergo
,
modis debitum Deo obsequium persolvere cupiens,
quaquaversum suas direxit epistolas, quibus m o
, nebat ritus priores capessere et patriis legibus ac
, .
religionibus inbeerere. Has autem epistolas ad eos
q u i hic degebant mittens multas ac fere innume- , ,
,
()
rabiles (quamvis eas conarentur occultas habere

q u i recipiebant) n o n potuit evitare,quo m i n u s v e , nirent i n nolitiam imperatoris, ejusque furorem
1
adversus sapientem scribam suscitarent et contra

generosum pakestritam incenderent,suaderentque
fraudulentis dolis eum a d o r i r i : quod quomodo
actum sit, licet breviter explicare c<Bperimus,nunc
iterum dicemus distinctius.
23. Erat is, ut d i x i , Leo Isauricus, belluinus ille
quidem et iracundiae m o d u m nullum ponens, non
tamen usque adeo Iconinus, ut palam auderet
* Psal. LXXXIX 8.
, - ;, , * .
'. , , '
)<
"
842
IN S. JOAN. DAMASC15NUM.
841
prodire a d pugnoi&v sed vulpini morie m u l t u m

quoque habens, s u b regia ac leonioa et terribili
specie vulpinam vilemque et fraudulentam occui TC ' . $
tabat mentem. Furit ergo contra sanctum, occi , dere eum, si possit, aut verius laniare cupiens
, ,
cruentasque maxillas sanguiae ejus tingere, et
, mansuetissimum v i r u m ferino raore q u a m crude ' ,
lissime devorare : sed non inveniens q u o m o d o i d

.
perficeret, ad familiarem s i b i vafritiem converti ,
,
tur. Coaclis undequaque subnotariis notariisque,

,
Pbarisaice contra veritatem insurgereaudeotibus,
,
quos a l i q u i s b a u d inepte dixerit ioiquitatis exper ;
tissimosscribas; cum perditis illis consiliariis, con ,
tra graliam Filii Dei et Cbristum Domini delibera ,
tionem instituit, tanquam Herodes .alter etiam,
*

,
ipse insaniens : multosque despiciens, veluti parvulos atque imbelles angitur aniino, ut u i i u m
/ . "
i l l u m , virum utique perfectum, interficiat. U o u m
,
siquidemiilumnoverat cseterorum o m n i u m esse
.
instructorem ad luctain, et c u m uno sibi coogre;

dicnduui sciebat ad puguam paratissimo. Intclli ,
gebat enim ex concordi omnium relatione v i m
,
atque potentiam sermonum ejus contra universos

q u i palam omnes confitebantur, quod non aude.
' rent c u m homine congredi disputando, despera ,
bant autem quod ejus scripta possent abolere, ut;/ ,
pote j a m u b i q u e dispersa, multumque persua(
)
sionis (nec eoim volebant dicere veritatis) h a .
bentia.

rf.
'.
.
,
'
'
('
,
,
'
* *
)
,
,
,
, -
, ,

PATROL. G R . G X L .
24.Tunc tyrannus aliisdiifusus omaibus atque i a

seipsum conversus, cognitionem propriis committit cogitationibus, et ingenii a d m a l u m vaferrimi
machinamentum vere diabolicum reperit. Imperat
epistolarum Joannis unam aliquam requiri, studio
quantocunque adbibito, sed epistolam autograp b a m : ministri yero ejus, q u i non Deo sed h o m i n i
placere nitebaotur, quorum ossa dlspersit Deus et
quorum meuioria cum sonitu periit, perquieiverunt, i n v e n e n i D t , cursimque attulerunt ad eum,
taaquam a d magoumquoddaminexspectatumquc
lucrum gaudeotem : q u i accersito ad se viro c u i d a m industrio, S i cbaracterem, ioquit, Joannis
apudDamascum degentis, JoannisdicoiiliiMansurquem gravem infestumque rerum nostrarum bostem etiam inde patimur sicut nosti, potueris i m i tari ejusque simiUimum exemplar conficere, m a gnam a me inibis gratiam et grandi prsemioremuneraberis. Audithoec dexter ad nequitiam scriba,et
falsificandam Joannis m a n u m pollicetur deinde
quod erat poilicitus t a m scite explet a d imperatoris voluntatem, u t o o n solum alios latere suppositio posset, sed etiain ipsummet Joanncm, licet a d
cujusvis rei comprehensionem acerrimum, sicfugere valeret fraus occulta et maleiicus astus, ut,
quod a d c h a r a c t e r i s p r o p r i i f o r m a m attinet,liUeras
pro suis deberet agaoscere, quee vero iis continebantur ut non sua repudiare. Conficta siquidem
fuit epistola, velut ab ipso ad Augustum scripta,
sicut sqlera ille scriptor acceperat i n mandalis,
27
848
CONSTANTML ACIOPOLITA.
seenndum propositi in autograpbo characteris -
militudinem et diabolicam tam scribentisquam j u -
*,
**.
bentis i n d u s t h a m ; et a d Persarum prefectum
* ,
m i s s a : c u m hac vero missa est etiam alia de
Joanne. Q u autem,ab boc,velutadC<esarem mis-
sa epistola, suggerebantur, baec eraot quoad sen-
sum; neque enim verba referre ipsa possim, p a r -
tim; oblitus eorum,quee n o n c r e d e b a m i n e m o n a m
nostrammereri.partim dedignatus tam exsecrabi-
lem imposturam. Sensus ergo talis quadamtenue
. .
(12)
'
* ,
<*
erat.
25. Servile coUum etiam e longinquo submitto
tibi, Ceesar tuorumque pedum extreoritates a m -
'.
,
plector. Equidem,uta Cbristo denominationem h a -
bens, tibi, ut Christianorum ubique degentium
'
* ,
*-
p r a s i d i mariifestare debeo, quae pertineut a d i m - , ^ *>piissimos Saracenos; q u e m a d m o d u m scilicet ea se

, ,

nunc habeant, et qualia ipsis acciderint, quoque
,
m a l o r u m processerint furiosi ilii. Sciat igitur m a -
jestas tua, ipsos omnioo destitui militaribus c o -
"
piis (divisi enim inter se sunt. mutuoque ab i o v i -
cem atteruntur conffictu) atque adeo superatu f a -
(13),
'

),
ciles esse ouicunque voletiti: m e a m insuper p a -
triam, urbem antiquam et claram, q u a funda-
mentis multo j a m tcmpore subrutajacet, et in m i -
geriarum plenitudineui dejecta est, nullo pariter
negotio ubjugabilem apparere.Necuncterisigitur,
ter maxime imperator, sed prasens assistens solum
te v i d e n d u m p r o b e , atquead ea qufe bic geruntur
* *
improvisus accede : brevi enim ao eine certamine
Damascum, famee
celebritate notissimam, sub Q
tuam rediges potestatem, et m a g n a gloria a c q u i -
sita redibis; me siquidem in multis adjutorem r e -
rf
' ,
peries, uipote potentem i a Perside et rerum s u m -
mam
quocunque libuerit ducentem ac traducen-
.
' k
isto continebantur : q u vero a b imperatore a d
'
Persarum prafectum addebatur epistola i n buno
tem. Et heec quidem aut bujusmodi a b a figmento
6-
feremodum conscripta erat.

26. Admoduminclyte acnobiliter nateetprwpotens Persarum praefecte, bene valeas, et q u ad
5'.
,
.
tuam atlinent potentiam ac dignitatem cedant
prospere, meeeque dominationi denuntieris p l e n a
felicitate f r u i , alque de raagnitudine n o s t r a idem
intelligas. Nosti q u a m ego sim i n fcedenbus et p a -
*,
tf
ctis conventis nulli obnoxius mutabilitati: t e m - ( )

pus enim, magnus (ut q u i d a m d i x i t ) m a g i s t e r r e -
r u m , nihil n o Q d e t e g i t a t q u e
revelat. T u o r u m i n -
terim subditorum q u i d a m , improbitate gaudens,
inimicus p a c i s , et bostis virtutis,
convellere niti-
tur foederainter nos j a m olim sancita, et jusju-
(12) Videtur preesumere, q u o d textus epistolee

in Vita e x p r e s s sit originalis, boc autem ex illa
Vita adeo non intelligitur, ut potius contrarium
dici existimem.
(13) Anno Christi 730, motee a Leone persecutionis quarto, Masabnas, Saracenici exercitus veteranus et plurimis victoriis illuslris ductor, c b i
que praelio plures utrinque cecidere, H*a>m>i

autem m fugam actus est. > Et r u r s u m anno T&
i n Turciam exercitum i n d u x i t : cumque jaa
Caspias portas attigisset, inetu correptus retit
concessit, sicuti scribit Theopbanes a d aantf
Leonis 13 et 15, quae sane non male conveniiol
oum cbronologia alibi a nobis deduota.
Turoomm terras expeditionem suecepit^ oonaerto
<-
8. J O A N . DAMASCENUM.
84
randum diseoivere quo nos ad invicem pridem

obstrinximus, urgendo ut regionem tuam subjugare coner, atque auxilium ad boc non modicum
' mibi se laturum pollicendo. Verum ego sinceree
. *' ,
, , amicitia. nihd comparabile esse existimans, h u . jusmodi suggestiones atque consilia abominor *
quod enim tam m a g n u m lucrum mibi posset a l i ,
cunde emergere, propter quod foedus violera et
, ; "
amicum provocem ad iracundiani ? Cfleterum quis
,
talium macbinator sit, ipse (quod aiunt) p r o d e t :
,
idenim manifestum facitepistola,ipsius propria exa , .
ratamanu. Haeenempe suntimperatorioapicedigna

et i n commune utilia cogitata; sic eum sua docuit

p u r p u r a : ita sublimis illius honoratissimoque d i .

gaitatis insiguia non patiebantur vafre dissimulan -
, g tem aut omnino reticere quidpiam, aut agere

fraudulenter.
.
27. Postquam tales scripturas accepit barbarus
\ '

iisque contenta perlustravit oculis, inbumanus
, j a m antea c u m esset et inconsiderato impetu
, (15) . . . . ' ,
ferri i n iracundiam solitus prscepsqueadquidlibet

efFutiendum; vera esse mox credidit quae signifi, cabantur sibi. Accersitum ergo Joannem cum i n . '

terrogasset, utrum ipse eas scripsisset epistolas et
,

' ,
, * quid bflec sibi vellent; cumque ille, ut i n re i m provisa non auderet suam esse scripturam abnuere
, ( ,
(erat enim perquam circumspectus in verbis cati *
tusque, ne qua i n iis sibi obreperet falsitas), fiden ) , ter tamen inficiaretur, se talis ullius facinoris
*
habere conscieotiam, vel quidpiam ejusmodi t r a , , Q ctavisse, tyrannus neque m o r a m disquisitioni i n dulgens, neque tempus examini, tanquam i n re
,

.
proprii oris c o n f e s s i o n e comperta et uadequaque

certissima, decernit supplicium. Ita ad dextero
' ,
manus absciesionem dexter per omnia minister
,
d a m n a t u r ; idque (ut orudelis iile ac prosus i r r a
tionalis existimabat) non miaus merito q u a m cle
)
,
menter: dextero siquidem ministerio privatum,
' ' et, q u a facinus fuerat ausus, parte multatum,
, '
impotentem reddebat a d eiinile quidpiam molien .
d u m patrandumve deinceps.
'.
28. Non iamen bic stetit effranis iracundi i m , ' *
petus; sed addidit aliud, partim ad contumebam
,
ejus q u i fuerat io delicto comprebeosus,partim a d
,
aborum ne i n taiia unquam prolaberentur exem , - ^ p l u m , eodem etiam facto suee obsecutue gravis
' simas iwe odloque, SUCCedenti in locum prioris
(

amoris ao benevolentiffi. Sic enim ferme compa , rati sumus, ut quibus paulo ante afflciebamur te , nerius 8 i q u i d offenderint quoquo modo, magis
(14),
(14) Hyperbolice i d acclpiendum, sive c u m respectuad tractatue pridem initos, sed eeepius
violatoe, perirruptkmes iteratas Saraoenorum i n
Romanum impenum. Nam idem Tbeopbanes testatur, quodpredictusMasalmas, anno Leonis 10
< Cresaream Cappadoci armis aggressus,eam occupavit et nireum anoo 14 Romanamditionem
armis infestavit atque i n Gappadocia Gbarsiani
castrum sibi dok> subjecit et r u r s u m anno 16
Mariae fiHue Iaam bellum Romani intulit, pe-
netfataque cum armato milite Paphlagonia, multa

captivorum preeda ditatus i n patriam r e d i i t ; atque ita deinceps singulis fere anoie, quandiu vixit
Leo, modo Mavias, modo Suliman, filii ejusdem
Isatu^provinciasbasautillas iagressiieguntur; dum
ille orthodoxis imaginum cultoribus vexandis i n tendit.
(15) Videtur versus vel saltem vorba aliqaot excidisee
CONSTANTINI ACROPOUT<
847
etiam aversemur: et quod heri impensius a m a - , * rf

bamus, bodie, si tegula intercidat, ut proverbio
*,
dicitur, oderiirjus ac reprobemus. His ergo de
, , ,
causis rescissam dextram jubet pnefectus tolli i n
) * xjct ttt
altum ac medio foro suspendi ad spectaculum
'
oinnium. Nec mora, suspeoditur dextera, dextera
.

utique Domini, deitera praestantiori glorificanda
,
,
virtute, dextcra quee coafregit inimicos, auctores
, $
scilicet ac repertores impostune, quee m a g n i , * , tudine e u gloriie contrivit adversarios : adversa ,
*rii autem erant inaovatores diviaarum ac patria (
r u m traditionum, improbitatis pugiles generosi,
, ; )
eorumque instructores deemones, q u i n o s j a m inde

aprincipio oderant. Detrium phatur dextera etiam a
, ,

remotissimis partibus virtutemoperala, quaenovum
, ** aVoyc*simul ac velerem Israelem, bunc tempore, illum . , *
revelatione perfectiori ac cognitione diviniori sic
,
dictum, contra inimicos vebemeater corroboravit.
,
Porro statim atque i a o m n i u m conspectum dextera
, ' i l l a venit, omnes simul et crediderunt culpam et
, ' *
poenam agnoverunt, noti, ignoti, domestici et
. ' ,
alieni, bcne ac male affecti (quamvis promptum
,
esset suspicari aliquem viro per omtiia bonesto
, .
, ,
,
ac probo inimicum), quasi a natura sit insitum
,
seu potius a consuetudine prava inolitum pleris ,

que, mala etiam de optimis facile credere. A l i q u i
. -
enim aut polius plerique, eos a quibus neo i n m i - ,
nimo quidem laesi sunt, hoc ipso quod vel tantii- . , * '
l u m proecellant, oderunt et aversantur, contra
, ,
creatorem eorum Deum agentes impudenter, i p
,
siusque magnificeatiam eegris oculis intuentes.
,
<
pui
2 0 . Ututsit,peromniumora divulgatafuitetculpa G '. ,

, ,
et pcena,ita volente Deo per quem denuo facienda
'
erant magna et antiquis illis non absimilia m i r a *
cula ; si oon mediante Moyse, Josue, Elia, aut ali ' , , ,
quo propbetarum ac divinorum istorum v i r o r u m ,

,
carte immediate, per non indigaum si quis alius,
' tfa neque invitum. Referantur igitur et conferantur
. ,
inter se, et praeponantur etiam bodierna veteribus.
V M K O U .
Postquam detumuerat furor barbari, mittens a l i ,
quem Joannes reposcit m a n u m , pretexendo dolo , ,
ris vebementiam, et cruciatus acerbitatem suppli,
calioniabasnonexcusabili; allegandoque ratiooem
, >
verosimilem,quod nunquam m i tigandus esset poen
, '
sensus, quandiu suspensa manus maneret. Nec
. '
pluribus opus fuit a d cicurandum ferinum tyranni a n i m u m , et eum quiimplacabilis videbatur ,
*
componendum. Ita enim sese babet bomo, ira*
cundiss succumbens fcra efficitur exhomine,sum ' ,
pta autcm ut voluit vindicta mansuescit, et ex fera

. '
rursus transformatur i a bomioem.lndulgetur ergo
;
Joanni, ut dexteram recipiat; m o x autem et re, ' ,

cepta fuit, et admota parti unde fuerat abcissa,
. *
est eidem adunata. Quid vero bic justius admira ; ,
bitup aliquis ? vel potius quomodo excequabit ser ;
mooe rei facto digaitatem ? Utrum deinde obstu , tfavfyvtv ^
pescet prius, a n iidem Joanois, an vero potentiam
S. J O A N . DAMASCENUM.
8*9
* ,
850
semparvirginis Deipara Marir? Quodnam h o r u m

denique majoribuspraeconiisefferet, aut quomodo
utrumque simul comprehendct, utrumque ut p a r
est celebrabit?
;
'.
, '
, ,
,
,
,
,
, *
* ,
,
,
30. Oratorium namque domesticum ingressus

Joannes,cumante venerandam imaginem Deiparre
angelorumque reginflB prostravisset sese, et pavimento adhcerens crebris capitis allisionibus intim u m animisensum esset testatus, rescissam protenditdexteram etvelutapraesentimedelammagao
clamore deposcens, acprofusis cum lacrymis irrogati sibi supplicii causam commemorans, propter
tuam, inquit, imaginem ac Filii tui, et eorum q u i
multifariam ei placuerunt, icones, inimici veritatis
hoc drama subornarunt, et totam banc scenam
contra me composuerunt: itaque fidcnter pelo,
ut meexaudias, et inanum salvam m i b i reddas,
valeam miracali tanti laudem ascribere tibi, ac
celebrare magnificeque extollere gratiam, q u a v a les apud Dcum, et assiduam tuam deprecationem
pro nobis. Testabor autera omnibus manifeste
ipsam pro q u a passus sum veritatern, et propter
q u a m truncata mibi dextera fuit. Eia, p i i ac m i sericordis Domini mater p i a atque misericors:
eia, omnipotentis Dci genitrix, ejus i n q u a m . Dci,
q u i sola voluntate cuncta produxit et nutu regit
universum m u n d u m : et quoniam propitiabilis
est suppiicatio tua, orationera meam excipe et pe-*
titioni meoe larg>re effectum.
C
31. Haecatque bis plura c u m dixisset, dolore

noanihil se remitteote obdormivit: et (o rairabi! !

lem Deum! potentiam apud eumdem ! et apud
,
Filium auctoritatera !) apparet dormienti Sanctis !) sima, ac velut vigilanti non secus ac si viveret ex
,
imagine colloquens, sanam quidem dexteram ei se
. facturam pollicetur; Verum, inquit, tu vicissimre* , , * cordare sponsionis : et ad ea quce dixisti impo .
sterum m a a u eadem utere. Kxorna ut poteris

, '
Ecclesiam Cbristi, propter quam semetipsum exi
naoivit, cumque perfectus esset Deus, perfectus
* ....
eliam boino ex me alque pcr me a p p a r u i t : quod
, , vide ut pulcbre eiponas, uti et caetera ineffabilia
*
D mysteria ex suggestione Spiritus, sapientiam tibi
,
prebituri. E x o r n a Ecclesiam propter q u a m s a n , guiuem suuui fudit, q u i superCherubim ambulat,
,
quem tremunt Serapbim, cui virtus universa a n . ,
gelorum atque archangeloruin multo cum metu
* ' '
,
assistit. A d haec Joannes : Nibil equidem, quod i n
*
lneerit praetermittem: sed t u , Domina, succurre
, .
m i b i : fatoor enim supra vires mcas esse, q u o d i m , perasquodqueego conabor. Tuncovigilans salvam
*. ,
sibi dexteram suamesse invenit, nec babuit men, rf
temin potestate, partim quidem prae gaudio, partiin

.
ex admiratione et ex alio i n alium affectum pro, ,
ptermiraculimagnitudinem distractus est. Atquehic
* ' ^
opportune quis istud Psalmistce usurpavcrit: A d
'.
884
COIf S T A J I T M A G R O P O L I T ^ .
vesperam demorabiturfletus, et a d matutinum 1-
tiUa*. >) E a e n i m p r o q u i b u s familiares alque vicini
omnis conditionis
et
aetatis
ejularant,
gemue-
rant, suspiraverant vesperi, mox atque illuxit age-
r t
bant contraria omnia, exsultantes, gratulantes, j u -
bilantes c o m m u n i
cunctis
gaudio
cum
preeter
expectationem viderent dexteram salvam, adbfiereniem bracbio, atque a d quidlibet

'.
32. Neque porro intra parietes
domesticos
bic
rei geste:
sed Jonge
lataque
procurrit
fama;
quidam etiam festinaverunt praefecto suo nuntiare
( '
(ex Agarenis hi erant, erga nos
semper
propterdetestabilemsuamsectam)
malevoli
quod salvue sit
'
^*
babilem.
'
plausus, vel penes solos familiares bffisit notitia
, *
Joannes, ac membris integer gaudeat gratuletur- , , xtptxporsr,

que sibi, et velu*i laureatus quidem pseana oonci-
nat, palamque exsultet. Ille vero continuo
accer-
.,
sens sanctum, quid sibifactum,esset jtibet veraci-
'
ter explicare, extrema quaeque comminatus, nisiut
actaerantomnialoqueretur. Divinus autem Joanne*
tanquamseipsojammelior,
ut q u i a d meliora voca-
baturaDeoetexbincmajoraûscepturus
erat, nibil
veritus, non iram q u a m paulo ante expertus

rat, non furorem ejus intoierabilem, n o n
liorem sententiam, liberavoceetanimo
Ne existimes, inquit, q u o d
vel
fue-
terribi-
confidenti,
donis vel dolis
evaserim poenam, aut alio aliquo m o d o me
eidem
, , -
p b a r m a c o r u m virtute sectionem curaverim : sed
subtraxerim; multo minus quod b u m a n a arte
4?.
o m n i n o c r e d e q u o d et passus sum quidquid jussi- Q X*V * '

* '
- - *

sti, et' a solo ^Deo medelam
sim consecutus,
mem
,
brorumque integritatem salvara
quemadmodum
i ?
potes intueri. Atque haecdicens ambas manus ex-
tendit, atque in altera
demonstravit
circumdu-
ctam lineam, quae perquam manifestam

aectionem factam, et restaurationem
faciebat
*,
secutam.
33. A d haec obstupefactus
barbarus, Vere, i n -
''
quit, innocens eras, Joannes; et nos quidem fraus
" ,
decepit,tu verocontraomnem justitiam damnatus
ac passus es : sed deinceps
majoribus apud
me
subditis meis
eris illustrior.
Joannes
tibus profluens,
mundo
Absit, inquit,
maneam,
a solo Deo
ut
calen- ^
amplius
extractus
ex
eerumnis. quas proferre solet heec terrestris

tatio, seu potius pratum n o x a r u m , sicut
in
iis
habi-
externo-
'
,
,
, x l
nobig vocabulo utar, vallis l a c r y m a r u m . At pree-
) ' ,
fectus, Nunquam
nonemo
Hic autem; Gaput
ego
dixit, vel, ut
tibi, Joannes,
inquit,
si
consueto
concedam.
velis, aufer: n a m
paratus sum mille potius, si possibile
sit,
mortes
r u m sapientum
if**(
,
%
universis
{Sop6rpov,
. 3
honoribus extolleris, et supra ceeteros constitutus

vero in terram se prosternens, et lacrymis
' , '
.
]9
cidere. Ule tamen manebat immotus,
suaro urgebat petitionem,
nec
a
minus
sententia
neutiquam revocabilis. Grave ergo inter utrumque
Pgal xxix 8
obire, q u a m ex eo q u o d nunc coepi proposito exJoannes
, ,
^
0
8. JOAN. DAMASCENUM.
853
,
,
,

- ]3
'
'
certamen ac velutt colluctatio pertmax fuit, oum
884
(3
unus alterum niteretur viribus omnibus superare,

totoque robore velut irruere, pianeque ex animo
ad hoc incumberet. Sed victoria penes Joannem,
utpote causa meliorem, stetit:
victus est autem
sanguinarius iile barbarusque tyrannus, et c u m

eo invisibiles luctalores
atque adjutoree ipsius
daemones, quibonis nostris operibus atque consiliis perpetuo invident.
.
,
"
34. Quid ergo fecit aut quomodo res disposuit,
, ,
postquam audivit, Quidquidplacuerit, age, exse-
* ;
'
lem indutus babitum, in bonam aese v i a m dedit,
' ,
, , -
*
inter propinquos divisit
Cum auteui sic omniaprudenterordinasset, servi-
reliquas possessiones
Deo utiliora etiam consiliacapiens, pecuniam q u i -
B d e m o m n e m distribuit pauperibus, agros vero et
>
et prudens dispensator, j a m
proprias ordinare, tunc autem adjuvante i p s u m
quere ? Fidelis ille
|3-
inde ab eo tempore q u o sui ipse juris potuit res
^,
externa qui0em specie pauper, sed a d emendam

pretiosam margaritam multas opes, virtutem s c i licet, secum efferens. Ingreditur ergo Hierosoiym a m , ut ibidem salutis nostrae mysterium susciperet; Deoque ac Domino suo reverenter adorato
sanctificatus, a d magni Sabee monasterium abit.
Sabee inquam ilbus,
virtute celeberhmi et c o n -
versatione nominatissimi: Sabae, totam qua sub

sole est terram vitee suee
claritate illustrantis,
q u a m quidem ejus vitam aliquis dixerit iri exetnplum monasticae professionis de ccelo missam esae
Q bomioibus super terra commorantibus, cumque

. ' ' ,
boc dixerit, nibilpreeier veritatem dixerit certo scio.
,
Ut autem ad illius monasterium (lauras plerique s o ,

spirituale ostium apprebendere sibi liceret, et i n i l lius proprium ovile recipi; interim vero nec oculos
!
,
! *!
"
-,

*t
exbibuit ovilli i n evangelio perdiUe,supplicans ut
, -
abbatis venit, adejus pedea procidens, similen sese
lentistiusmodi loca nominare) atque inconspectum
audebat levare i n coelum, sicutille i n parabolis a

Salvatore memoratus publicanus, propositusque i a
exemplum poeuitentiee fftque sincerse confessionis;
idque c a m a teneris, uti dicitur, unguiculis ipsaque nativitate purus fuerit. cor contritum 1
spirituin humiliatum ! animam Deum videntem,
Deum semper cogitantem ! animam diviaee glorie semper intentam, eaque sola spectantem q u a
D illuc condacunt, mentique illi primee ac mentium
corporearum eeque ac incorporearum opifici i m mediatius inbserenlem! animam tam excelsa virtuteevectain,tam,tamprofunda bumilitate depressam,ut se quasiinutilem ad omniaexistimaasde seipsa triumpharit, seque utgravissimorum peccatorum
ream Iraduxerit!
'.
nes receptus est, quasi q u i necdum multos eosque
in virtute preestantes superasset. Mooasterii autem
35. Ergo in magni Sabee lauram magnus
praefectus
Joan-
m o n c b o r u m prsecipuos accersit: ac
p r i m o q u i d e m ei, q u i ante alios ingrossus astabat,

0ipam injungitnovitii, q o e m ei monstrabat,
ge
8W
C O N S T A N T I M ACROPOUTJE.
rendam. l l l e vero tanquam attonitus, uti vultu , , .

,
#
Jpsomonstrabat,mini8teriumhoc recusavit susci
, ,
pere,postquam seutcumquecollegisset,hoc solom
, opt - , >
effatus: T i b i n u n c , Pater, videor inobediens esee,
, , cv#>
n i b i l tale, sicut nostis unquam passus, ex quo m e
, , , * tibi regendum commisi, sed nequealiasidem com, ' * '
missurus : nuno autem causam intellige et ignosce,
, , . '
E g o a l o n g o j a m t e m p o r e n o v i celeberrimum bunc
* '
v i r u m : ejus enim laudes manifesta vulgavit
,
fama, tanquam facondia et vita c l a r i s s i m i : quapropter vereor ejus curam suscipere, Pater reve- , '
, , .
rende, imparem eidem me judicans. A d aliuin
' *
deindeee convertit abbas, ct bio similiter sese
. ,
excusat; indeque a d tertium, q u i eeque toto nisu
' - ' , *
r e s i l i t : prout etiam alii aliique fecerunt, quos
abbasappellabat. aequeeos inveniens impersuasi-
*
ium '
, ^ %
biles ex formidine preenotata. Ut enim verbo abt o l v a m , omnes illi venerabiles senes, licot a p l u - ,
rimis annis monasticam Titam professi, ejusque
, *
officia omnia perspecta babentes, i n hoc conspi , *
rabant ut magisterium sibi propositum declina,
rent.
'
'
36. Post omnes denique v i r ille divinus, tan, ,
q u a m istos despiciens, accersivit a l i u m , cetate
,
provectiorem, fortassis et virtute, simplioitate vero
,
'
m o r u m Abrabamiumsenem,muHumetiam Jacobi
,
pneferentem sinceritate sua, vereque aotiqui mo ,
.
ris b o m i n e m . Huic inetitutionem Joaonis coinmen
dat, baic praecipit ipsum deducere per v i a m Nazarenee eecundum Deum conversationis. Cum C ^
* "**<
*
' *
e r g o i l l e Joannem perquam libenter accepisset,
7 * *
'
^
^
,
manu prebensum in suamdeduccnsceUulam, ipse

,
quidem revcrtebatur gaudens velut grande lucrum
, ' ,
adeptus, Joanncs vero ineffabili repletus erat lffi .
titia a c s i i p s u m p a r a d i s u m ingrederetur. Nam et
,
huic beato dabatur preeceptum : scd prteccptum
. ,
baudquaquam ex lcvioribus, quale impcrfccto ali , ' cui proponcretur. Siquidem mandabat senex vo * '
#!*/*
lantati propnre oranino nihil induJgere, neque
,
facerc quidpiam quo pcr se inclinabatur ; sed ea
, ^^,
solum qufiR imperarentur conatu oinni a d finem
, perducereperfcclequeimplere : Deum assidue b a -' ,

bere p r ocidis, et c u m co versari continuo ac
. , , ,
pro delictis deprecari, crebro genua ilectcndo et
,

, ;
ferventes lacryiuaseffundendo. Nibil eoira, Gii. i u
quiebat, sic acceptuoi babet aut pluris facit I)o . ,
m i n u s q u a m spiritum humiliatum et cor contri , tum. Atque baec quidem ipso in liminc praecipiens
* ,
ac veiuti fundamentum jaciens, oslcndebat quasi

,
p r i m o r d i a qiuedatn : q i K u autemad a n i m a m trans ,
foruiandam in inclius atqur? perfcctius coaptan ;
d a m faciunt, ncc n o n a d potentiarum ejus perpur ,
gationem evectionemquo, qum d e m u m oralio pos(, '
sit digne exsequi ? Incipit autciu a cognitivisfucul (16),
tatibus, ut appetitivas etiam animalcsque poteu-
46) Quae pars tertia bominis ? Corpus, nisi

or, adquod spectant qoinque senaut exterai,
subjecti appetitui aa voluntatf, quam concipio ,
iut altenimboniinUpartenl, litamin adima partim-
p a r t i m i n corpore : cui denique superstet ratio

aiveintellectu8 totu88pirituali8;eoqnepara p r i u u l
et d i g a i i e i n l a boininie.
*
t
pov.
\
,

,
6*
* '
858
IN S. J O A N . DAMASCENUIf.
857
, ' , '
tias, quaeque his subjecta) sunt speotantque a d

tertiam deterioremque hominis partem, parti eubjiciat meliori atque ad diviaiora transferat.
3 7 . A t q u e hio fortasse mirabitur aliquis, q u o modo perfectum j a m virura docere praesumpserit
senex, et j a m s u m m u m perficere adbuc m a g i s ;
etenim per seipsum magous erat Joannes utpote
p l e n u s sapientia, ornatus virtute et utrinque
venerabilis quam q u i maxime. Verumtamen adjioi
semper aliquid potest ad bonum, et perfeoto perfectius, prfiBclaro p r o c l a r i a s invenitur. Noa igitur
incongruum fuit q u o d simplex bic senex, ignarue
prfleteritorum (ut q u i ea nec scrutatus erat fortasse neo scire curaverat) instituerit e u m velut ex
imperfectioribus abquem, paulatim a d virtutis perJ
fectionem inducendo. Gastigat itaque eensus ejue,

ut assuescat neque superfluum videre quidpiain,
nec deliciosum audire, nisi Dei vel rerum divina* ' ^ , r u m causa, neque g u l aliquid indulgere per g u ,
i t u m voluptatis e r g o : sed solum comedere q u o d
)
,
a d tuendam vitam sit satis, memorem antiqu
,

transgreseionis, et quomodo per gulam maximis

,
bonis olim exoiderimus; cogitantem etiam sinoeras
,
alteriug v i t deliciae ineffabilesque voluptatee.
Vetabat quoque vel m a n u m extendere inconside * rate vel aliquid molle contingere, p r o ooulis h a f bentem ruinam protoplaetorum ex audaciori oon, .
tactu natam. Florum deinde atque unguentorum odores jubebat ablegare, sola mente semper olfacientem paradisi fragrantiam, atquebac frui unice oupientem.
'.
-C
38. Et bfiBC quidem circa eensus eorumque
gana venerabilis ille senex et philosophiee p r a ,
cticae scientissimus docebat discipulum a d o m n i a
,
' )
obsequentissimum, et d u m s u m m a m ignorantiam
,
simulat, actionis teque ac speculationis perfectio *

nem sedula meditatione consecutum sapientissime
;
'
doeebat. Quee autem circa pbantasiam phantasiee ,
qne obnoxias a n i m i passiones praecipiebat, qualia
,
,
demum eraut ? Yere admiranda, queeque ut expli ' cari possint, egeant ipsa magni illius v i r i lingaa,

utpote i n praxi ac tbeoria summi, i n eaque quae
) ' e x h i s d t i o b u s exsurgit pbilosopbia preecellentis
maoifeste cunctis, q u i eo tempore aut etiam a l i ,
quando cxstiterunt. Imperabatscilicet, terrenarum
( atque materialium rerum nulli oinnino adverteret
0 , ' ^ a n i m u m , siquid vero ejusmodi reliquum ei esset,
' )
*"''
" i d continuo cnectum ejiceret atque exturbaret (in
,
,
boc enim consistitpassio pbantasiee, circa res m a "
, gis terrenas vereantis, et boc virtutem eidem a d - *
versantem dissolvit), sola autem ea cogitando v o l ' veret, quee supra nos sunt et quee vere subsistunt,
,
ut quae excidcre nequeant, magni faceret: a d ea
, ,

sola mentem attollere, a d ea conniti j u b e b a t : ut
^ ,
''
qui per virtutem factus esse spiritus videbatur,
, ,
ipsam quoque operationem spiritualem monstra ' ,
ret animumque ad perfectionem evectum i m m e diate susciperet, efficaciorem multo atque divioiorem, utpote iutellectualem, neque ulli interiorum
facultatum obnoxium, sed bas omnes elevantem atque trahentem a d se, et per se ac seeum transferentem a d D e u m .
. 39; Talia venerandus illo senex prudenter atque
%>
oamtAmm ACBOPOLTTM.
eordate suggerebat mjungebatcrue suoper gratiam

filio, lioet sapientia oano et prudentia seni, q u i
alioqui etiam a puero virtutem sibi Yeluti collaotaneam et ubique familiarem habuerat. losuper,
H6 se omnino aiiquid esse putaret seque propter
eloquentia cultum extolleret, Tetabat illios ullam
magnam sive parvam rationem habere, sed
forae excludere simul ac semel quidquid didicerat Axternum atque ipsam etiam memoriam q u a n t a m poseet eliminare jubebat: neque solum non
permitlebat aliquid numerose componere, enoomiie bietoriisve soribendis vacare, sed neque
epistolam mittere D o t o r u m alicui. Scio equidem
haoo tpiritualia panri facienda ab imperitis, quasi
qnuo iDde
apud
d u mjsteriis
m i n i t i a t o disciplio
a ; e o q u o d n oarcan
n e i n t a ploquor
t i a d cognooendum, quantam babeat voluptatem, quantum
que faciat animum dilatari perfecta expresaio cogitaiionum suarumet cooceptnum, mentis accurata
manifeetatio, Sedquid dioerent illi, quando audirent quod etiam prescribatur eilentium et omoim o d a lingu oompressio imperetur, ita u t n e c gry
proferre dieeipulus audeat, nisi oum a magistro
JU88U3 ex divinis libria aliquid k g e r i t ad Denm
propitiandum oonfitendumque ?
40. Quid vero innoceos ille et Deo tota mente
affixus, cujus cor rectitudinem eemper dilexit,
quomodo i n istie se babet ? Num labascit, tantum
pondus praceptorum dedignans?aut sublevari petit, ne scilioet i n principio preegravatue sucetim.
bat ? Longe istud a Joanne. Libenter cuncta i n
1%**** -
M
*
J
4 .4
%%

/1 it ^
bumeros
suecipit,
et viam
hanc
q u ducit
ad
Deum generose ingreditur, seu potius a d vitae
monasticffi stadium alacriter percurrendum exui"
tur, et non solum ad quintuplum, sed ab decies
millecuplum certamen inungitur. Sed forte euecepit generose, quod non tulit fortiter; aut ingresftus intrepide, n o n certavit constanter ? Abeit boo
omaino, absit. Non tamen velut victor aliquis i n
Olympiacis, Nemeis, vel Istbmicis vibter coronatua apparuit, aut ut unus eorum q u i i n Pauatbenaus prfiBvaluerunt corona oleagiaa magnifice revinctus comas, aut pineam quatiens, eoque vebe*
menter intumecens, vel sacris quibusdam pomis
(profanis potius dixerim) gloriosus, ridentibus
quidem i l l u m sapientioribus, pueris vero applaudentibus et succinentibus in scena theatris ; a u t
sicuti sors tulerit inunctus et breviadmodum tempore laudatus, idque solis fositan promiscu
conditionis turbis ac vili plebecula : sed exiit coelitus coronatus, angelis et angelicis hominibus c u m
admiratione circumstipantibua, spectaculum vere
factus,utiloquitur P a u l u s *,et angelis etbominibue,
visibilemque atque invisibilem naluram obstupefaciens.
'
^.
rh
'
[-]
/,
(*
*-
>*%
f^tfy
,
.
;
\ ;

; vj
| ;
^_.(^
^_>
\ i
*
- ,
'
tft tt.
'
t * v
),
**~
, .
, ,
'
J
T
A
A
().'
, ;
I Cor iv, 9.
(|7) Feetue: Pentatblum antiqui quinquertium d i x e r u Q t : i d antem ênus exercitatioois ex
hisquinque artibus constabat, Jactu dieci, aureu,

saltu, âculalione, luctatipne.
W S. JOAK. DAMA&ENUM.
*.
'
*
, ,
, ,
'
'
~
,
; .
'
"^5 ,

'
'
'
; ;
,

$,
"
: '
, *
,
, '
, .
\ '
,
'

'

'
41. C n m ergo gravis ille magister cognovit Joannem humilitate sublimem, obedientia morigerum,
virtutis exercitatione infatigabttem, omnique ex
parte probatum, adinvenit m o d u m alium quo eum
tentaret : aliter enim adbuc probandum censuit,
ut videret, utrum et quomodo etiam inter notos
familiaresque posset eamdem modestise mediocritatem tenere. Sportulas itaque multas colligens,
easque partim bumeris ejus imponens, partim i n
manus tradens, Damascum ferre omnes j u s s i t :
Tanto, inquiens, ênales offeres,idque aucto i m modice rerum tam v i l i u m pretio, ut vel sic experiretur discipulum suum atque ad consummatam
obedieDtiam exerceret. Quid porro Joannes, v i r tute summus, obedientia incomparabilis ? An cunCtatus est vel
affectUS
tsedio,
aut
aliquod
dtspli-
centiae signum ostendit, ut alins forsan faceret

mimie quam ille i n rebus divinis bumanisque m a gnus, aut etiam alterulris duntaxat illustris ? Quomodo aotem ? Tanquam vocatus ad beneflcium
recjpiendum exivit quam promptissime, ct magno
cum studio i n viam se dedit, velut si mitteretnr
ad illustrem sui ostentationem atque ad triump b u m pulcberrimum iirritaretur. Ingressus yero
Damascum, pauper, obsoletus et quantum ex h a *
bitu dignosci poterat, omnino contemptibilis, q n i
pridem ab omnibus bonorabatur et circumspiciebatur, mox ut forum intravit, sportis tanquam
ornamento ineigni circumcinctus, convocavit tifrb a m , et quanti venderet singulas indioavit: erat
Q autem, quemadmodum incolarom quilibet judiaabant, preeter morem exorbitans pretium, cujuspetitio advenientibus omnibus rieus et caobinni ocoasionem prebebat. lgitur, Quid deliras ? bomo,
inquiebat u n u s : aliue, Nugaris et mente caplus
T i d e r i e ; tertius aliud quidpiam ei objiciebat; neo
deerant q u i colaphos ei infligerent, aut i n faoiem
ceederent; quemadmodum fieri assolet i n proiniscuafori plebe, utrideanturstolidi, et cerebrotosi
ludibrio babeantur. Ita contra j a m pridem etultoe
atque deliros insurgitur passim ; et j u d i c i i imbecillitas, nalurali nervorum musculorumque dissolutioni imputanda, tribuitur ipsis saepe c u m risu
tam effuso, ut lacrym ab oculie exprimaotar :
quin etiam contingit ut tabbus injiciantur m a ^ nus, rapteoturque inclementer, et ludibrium de t e
praebeat naturalis organixationis infelicitas, vel
ceecutientiujDQ oculorum oaligo, si b o quoque eie
acciderit.
42. Ludificabatur ergo satis d i u vir gravissimus,
et q u i p e r o m n i a decorus erat, irapellebatur binc
inde ac repellebatur, et praeter rationem csedebatur, seu potius cffidebat ipse bostem invisibilem :
bic enim contra Dominum extollendo cervicem
miserabiliter corruit, ipse vero sic modeste h u m i literque se gerens, usque i n coBlum extollebatur,
faotus etiam angelis admirabilis. Tandem vero
antlqaorum ejas famalorum quispiam, curiosius
eum intuhoe, et o60fte in eumdem constai^ter d e ?
863
GONSTANTINI
ACROPOLITMS.
figens, cognovit ipsum esse, cujus famulitio fuerat , e v v r l n m .

ascriptus. Blox autem i n mentem recurrerunt opes

, tti
et gloria v i r i pristina, fors etiam benignitas ac
, * ' ctW
mansuetudo erga famulos observabatur animo ;

eumque egere reapse suspicabatur, e i , q u i i n ,
adversam, ut aiunt, fortunam impegerat, bene vel- , , .
le incipiebat. Bonus ergo ille famulus, bona etiam
cogitans (solent enim dominis suis, ut dicitur, ( ,
servi esse similes ) indiscriminatim numeravit,
,
)
quantum pro sportis exigebatur: et veluti de
,
contractu sibi gratulatus, a negotio importuno
. ,
eum subtraxit, q u i ut procul a curis saacularibus

viveret, negotia omnia abdicaverat. Sic q u i antea
.
plurimis stipabatur equitibus, nunc solus Dama
sco egrediens, retro unde venerat r e d i i t : neque
,

,
;
enim regressus fuisset, nisi mandato expleto,

quamvis contigisset ei i m m o r a r i diutius : et potius
circuisset tota vita sua inter ludibria exprobrantium, quod vilesreculas tamcbaroexponeret, q u a m
Patris eui spiritualispraeceptumnonessetexcecutus:
rediit autem tropeeis gravis, q u superbo bosti
generose obluctando detraxerat.

>
'
**<
7 *
13. Sed excipit noa aliud, dixerim de peccato tropeeum, verum ex parva quadam occasio
ne ingens facinus. Beato viro v i c i n i babitabant fratres duo, fraterna inter se charitate c o n j u n c t i ; nec
enim minus sibi conjungebantur spiritus eorum
ex propositi similitudine quam corpora ex natura.
Horum alter sublatus e vivis alteram pene m o r tuum reliquit: n a m is calamilate ista prorsue Q
victus, non admittebatconsolatores, non recipiebat
hortatores ; sed cuicunque rationi aures penitus
occluserat. Post alios ergo plures, ad eum quoque
accessit illa compassione plenissima anima, J o a n nes, vultu hilaris, sermone suavis, et utroque venerabilis, conabaturque moerorem eximere. Quid
autem non exoogitavit quo ejus a n i m u m a d se
revocaret ? q u i d non contulit ex sacris Scripturis
quo passionem consolando leniret? Omnem, u t i
dicitur, Iapidem movit; sed nibilo plus proficiebar,
quam statuee colloqucns v e l adamantem terens.
Tandem tamen (nam etiam gutta cadens assidue
petram excavat) rediit utcunque ad sese m o n a cbus, sibique ac sensui restitutus, Siquidem. i n quit, C O n s o l a r i me velis, a g e , compone melos ali- rj
quod, quod memetipsum succinendo dolores infortunii mei leniam, q u i i a animam meam incurrentes, intellectum conturbant et cor meum quodammodo depascuntur.
' . "'
'
, .
,
' ,
; &>, ,

'),
x a i , ,
,
' -
4 4 . Cui Joannes, Et q u a , inquit, ralione fieri

poterit, ut Patris mandatum transgrediar, absolute
jubentis abstinere a quocunque ejusmodi cogiiatu
vel opere ? Levis, respondet alter, haec inobedientiee culpa, respectu utilitatis e converso provenient i s : animam enim moerentem consolaberis seu
potius retinebis deflcieatem, a ^ e n e jam egreeeam
'.
, .
IN S. J O A N . DAMASCENUM.
865
,
, ,
, ,
'
. "
bat nibilominus Joannes et iterum pratendebat

datum sibi praeceptum ; nec instabat minus alter,
graviterque incumbebat supplicando, cogendo,
blandiendo, nibil non faciendo, quo persuaderi
bomini posse credebat genuinam ipsaruuimet L i taniarum seu precum imaginem i n se exprimens
qualescumque repreesentavit is qui primus deas
fecit, tales assimilavit, ut dici posset tanquam
ipsemet optimus poematis imitator. Verum adheec
etiam obfirmatus Joannes presistebat immotus,
semper memor pnecepti, ipsumque i n excusationem praetendens, quod nulla ratione posset infringere, quia per illud salvandum se sperabat. Sed
alter, etjam ante mentisimpos proe dolore, et tunc
i n U D i i m q u o d q u t s r e b a t toto i n c u m b e n s ingenio,
prudenter omnino ac sapienter, Reddenda tibi
erit, inquit, i n die judicii ratio bujus mei moeroris : scis autem quomodo condemnentur a Patribus, qui moerentes afficiuntinjuria. Quidquid hactenus adbiberi ab bominibus potuit, nibil a d
solatium m e u m valuit, n o n deprecatio, non poliicitatio, n o n prescipiens pater, n o n familiaris consolans, n o n amicus invisens, n o a cognatus proesens, ut UDO dicam verbo, nihil omnino : oinnia
enim qualiter aversor, qnee et j a m pridem d i m i s i
et nunc plane abominor. E i a ergo, Pater reverende, stylo tuoelegantissimoapplicamihisermonis pbarmacum, velut emplastrumquoddam salutare, quo sanitatem recipiam et anima retineatur
, Q i n corporejam deficiente, ipsamqne, u t i t a d i x e r i m
,
nj}
, '
, irrt 3

, <,
'
; -
(18)
conservabis vel etiam corpori suo restitues. Abnue-
866
"
, '

i n naribus
naribus b
a b e n t e . ttantumque
antumtme n
n norn
i e
xsnirantA.
habente,
exspirante.
Scias autem, et certo scias, fore ut res tota ooculta maneat neque unquam ad notitiam senis deferatur: hoc enim m i b i c u r a imprimis erit, semper
provisuro, u t q u o d compositum fuerit occultum et
arcanum habeam.
.
.
(19),
(18) Litas, i d est, preces priraus i n dearum n u merum retulitHomerus,cujusetiam pocmata disUnguuntur i a Bhapsodias, quas Latine libros dicimus.
(19) De tropariU, quae Laline versiculos vocare
possis, i t a scribit Zonaras a d Canonem anastasim u m Damasceni, ,
,
,

#
4o. His vincit hominem misericordem, demulcet

sua natura flexibilem, et ad quod vult, trabit per
se ducibilem. Componit ergo Joannea troparium,
sic enim istiusmodi solent nec aliter debent appellari: troparium paucorum versuum, sed m u l t e
energiae plenum, quodetiam suavissime canit, secundum harmoniee vereprimee tenoremrestque (si
lubet audire) hujusmodi: Humana omnia vanitas,
quee post mortem n o n exsistunt. Non permanent
opes, non comitaturgloria, subsequensenimmors
omnia ista fecit evanescere. Quapropter immortali
,
' *
Troparia dicuntur q u i a se convertunt ad tractum, et cantus mutationem a d iilud faciunt, seu

vertuntquodaromodo adtonum modulatiouemque
tractuum: nisi enim c u m illis concordet tonus,
i p 3 a troporia canentium non dicentur esse melos,
sed confusus, incompositus et inconcinnus c l a mor
G0N8TANTDH A ( * O W L r T A .
jam Christo clamemus : Reqaiem dona translatis

hinc UJHC, u b i omnium salueest. Oquant sapientiflB plenes suot heepaucw syllabae! pauc, inquara,
syilab respectu amplissimi quem c o n t i n e D t sensus: qualem pbilosophi latitudinem,hoc definitu
ac memoratu facile dictum ! Universim ostendit,
planeque demonstrat, et absolute concludit, nihili
faciendam vitam, nihili praesentia baec eestimanda
eese. Similia dizissetetiam i s , q u i o m n i u m sapientieeimus declaratus est Saiomon, et dixisset ei,
q u a m eaelitus adeptus est, sapientice oonsona : d i ota autem, ut admiranda, fuissent usum proverbii
sortita, non tamen prorsue coneona verbisejus vitoque dixisset, motus reverentiadoniexinde,8icut
ipse teetatur, prooedentis, ut taceam passionum
omnium humanarum, potiug dixerim irrationabiliuiri compressionem, Beatus bic certe et vere perfectae homo fuit, q u i sibi omnino conscius erat
oollateralem Deo eapientiam non quidem petiisse
palam,eed vere accepisse,etei nonpropalaretquomodo eam receperit, utpote jactantiam oris usquequaque declinans; q u a m i d taiaen verum esset
sermone eimul et opere declaran*, Proraus enim
averous a m u n d o et o m n i affectu irrationali extperier, atque ut verbo absolvam, aeque faeiendo ae
epeculandopbilosopbariedoctus, o m n i a s i m u l c o n temnebat et nihili faeiebat omnia; quippequi temporalia et terrena ouncia potiue non esae q u a m
etae credebat; atque illius p r o c i p u i boni duntaxat
capiditate flagrabat, q u o d supra nos est atque,
iaeffabile, et q u o d universa quee eunt suam h a bent vel accipiunt essentiam.
46. Sed, repentinum casum ! aut potius, euge
pneolaram beati nostri exinde probationem ! q u a
maoifeetiue debebat monstrari, quam subditus et
q u a m promptus esset ad Patris sui spiritualis m a n datum, quantamque obedientiam efdeferret. C a netiti praeter exspectationem supervenit senex, verba
audit, rem inteUigit,indignatur ut contemptus. Ingreditur ergo i r a t a m e n s etplenus furore a c v e l u t i
meram bilem spirans: neque intueri eum voluit,
sed plaoe aversane serioque repellens, v i x d e m u m
verbo, eoqueacerbitatepleno, dignaturmoerentem:
lta, miser, preecepti oblitus es ? Heeccine promisisti ? HiBCcine elegisti, quaodo renuntians mundo,
cogente nemine aeceesistiad nos ? Non meminjsti,
quot quantieque rejicientibus te, eoforsitan q u o d
morumtuorumpravitatem iotraetabilitatemque i n troepicerent, eolus ego te (quod utinam non fecissem !)susceperim iadiscipulum,mea teinstructione
dignatus ? non sanein spes ejusmodi ac talem finem
n o n profecto, per ipsam vitee, monasticae regulam:
n o n , p e r o r d i n e m i l i u m p u l c b e m m u m quem a p r i n cipio obsenrarunt, q u i reresolitudinem elegerunt:
, gpeciosissimam clarissimamque nigredinem
habitus,venerabili Pacbomiode coelis monstrati;sed
utteproutoportetcorrigerem,etomnemqua inflaria
(20) S. Pachomii
. fltrfiirmjm

,
*,
'
+,
rf
'
)-
^-
! ,
'
, *
^
,
,
'
,
^'.

'
* ) ' !
'
,
,
'

offfi,
, ,
; ' ; ,

, ;
,
'
,
,
'
'
prolixa et antiquiseima Acta damus 14
*
(20)
u b l ttHttt itt retatiut r e g u l t ^
869
8. 10. DAMASCENtftL
8?0
tui estiniationem sobigens, per TJam salutis sine

offendiculo transeundam deducerem. Nunc autem
' ' , deceptum me video lavando jEthiopem, et cancrum

,
docendo recti gressus rationem, ac l i g n u m tortum
.
erigendo, aat si quid aliud difficile mutatur, contra
' , naturam tentando. Quapropter i n derisum factue
^
,
sum, quadratque i n me proverbium, quo pleriqoe

,
utuDturcontraeosquialiquid imprudenter ac stulte
,
aggressi s u n t : etenim coepi facere, q u perfici n o n
. "
poterant, et super aquas scribere volui.Nunc ergo
,

exi statim, discede a me, vade post peryersam co ,

gitationem t u a m .
' *
'
. ' , ' , .
.
'
'
R O l a b i l i t e r , causamexponens m u l t u m q u e Venia
exoranda supplicans. Econtra senex stabat rigidus,

increpantiaverbaiolongum protrahens, seupotius
prolixas invectivas colligens: denique m a n u e u m
apprebendens, Nibil, inquit, ex nunc tibi ac m i b i
commune sit, b o m o ; quo voles abito. Egreditur
e r g o : verum quis valeat explicare ejus lacrymas,
planctum, gemitum, afflictionem animi. emaciationem corporis, doloris intolerabibs et inconsolabilis
tristitiee acerbitatem ? Non sic o l i m e paradiso ejeetus A d a m luxit, quemadmodum bic, non vana ut
ille spe deceptus, sed affectu fraternee commiserationis eupplantatus: et charitatis causa domo p a teraa expulsus. Ut vero aliquantulum i n se r e d i i l
(iadustria autem res est necessitas, et quisquis
, * ,
"
, , ,
, ,
,
'

- -^
"
mw*i*w
f/
<*v1A^bff,
) ,
,
- ww
'
47. Joannes vero prostratus h u m i flebat i n c o n -
-^^-^
v i m patitur, multum oontra molitur). Quid si, i n quit apud se, primoribas monachoram supplex
fiam, iisque ut legatis a d senem deprecatoribus
utar, ut me priori disciplina djgnetur, neque r e pellat a salute, q u a m inde exspecto ?
, .
48. Dictum, factum. Abeuot yeiierandi i l l i et

sancti senes, ut discipulum magiatro reeoneilient,
filium reducantad patrem. Sed adamante reperiunt
,
durioremillum,qibilenimeu8cipiebat neque ee pa . '

tiebatur emoUiri. Gum tamen inetarent vebemen ,
tius, ostenderentque quod graviores pro sua inole . ,
mentia daturus esset poenas, q u a m pro inobedien tia alter, Licebat enim, inquiebant, iterato prc*

pto corrigere i n discipulo quantamcuaqiie gravii
[] ( , , [] D d e l i c t i l a p s u m ;nequeconvenitnonadniitt6rep(Biii-tentem,acne satisfactionemquidem q u a m p r o c u l p a
,
vellet explicare ; reposuit i l l e : S i p r i m i p n o o ^
,
pti transgreseionem dieaimulare me vult, age, ea), , '
cundum adimpleat, Gircumeat l a u r a m lotam et
,
latrinarum sordes expurget.Hoc audito i l l i averto . "
runt vultus, discesseruntque pudore p r a g r a v a t i ,
, ,
cum ex una quidem parte conaiderarent viri vene
(21),
.
.
eidem praescripta ab angelo, i n q u afitmentiome

lotes albae, lebitonis seu superpellicii linei, et c u c a l i i : cujus licet n o n expbcetur color, n i g r u m
tamen bunc fuisse facile quivis credet
(21) A d v e r b u m , xdicularum, quas*ci*iatappel~
lamus, ita, ad bujusmodi neeeseitatem honestiori

vocabulo explicandam variffi apad DOS gentes
utuntar voce sedt$; Suidas autem, q u hic neutraliter , feminine ecribit , Ydttque dioi ut , , *
871
CONSTANTINI A C R O P O U T J E .
rabilis honestatem, ex altera vero obscoenitatem ' ,
sordium cogitarent
'
49. Quid porro Joannes? Vidit revertentes illos

fex quo enim mgressi erant, lcetum aliquid a d iis
se auditurum preestolans, ferventi ad Deum deprecationi instabat) et accedens interrogat, quid velit
Pater, et quid pro delicto tieri jubeat. A t i l l i primo
nonaudebantreraeloqui, reverebanturenim v i r u m
ob generis i n eo claritatem, nec minus ob virtutis
excellentiairj. Ut ergo vidit nibil se interrogando
proficere, adeorum sese prosternenspedes, magna
voce, Edicite, inquit, Patres, quid velit Pater
meus : ecce enim paratum me ad mandatum exp l e a d u m e t q u i d q u i d volueritexsecutionimandan-
d u m . Tunc rem, ut erat, exposuerunt, avertentes
vultum et prout decebat erubescentes. Ast cor
contritum ! spiritum humiliatum ! propter quae
non solum non despexit illum Deum autsalute qualicunque dignatus est, sed omnino magoifice et
splendide eumdem excepit, admirandis omnino
p r a m i i s ipsum cumulans. Etenim vix audierat verb u m , c u m m o x apprehensis manu scopis et copbinum bumerosuscipiens abivit, velutquianimo,
Deum ubique pnesentemvideote, etstatimmandat u m capessente, non secus cpiam de antiquo Israel i s p o p u l o confitebatur David, heec Psalmi verba
opportune concineret.Avertit ab oneribus dorsum
ejus *,agravioribusutiqueetmagispudendissarci
'.
, yt
'.-
ptoi,
, ,

. " *
,
,
)
( ,
. .

^,
;
, -
,'
>,
, ^
menta, non scopis solum, sed etiam manibus eas-
d e m i n copbinum collegit.
, ,
igitur necessaria a d sordium exportationem instru-
nis ; et manus ejUS i n COpbinO servierunt. FereDS C
50. Audiit heec senex, statimque emollitus, i a

occursum ejus Telociter egreditur, colloque infu8U8 deosculatur frequenter, alloquitur dulciter et
dicta retractans appellat filium obedientise, d i v i numqnehominem n u n c u p a t ; seipsum vero beatu m
prodicat, partim quia prsefectus fuerat tantoe virtutis viro, tam magno, tam perfecto, tam incomp a r a b i l i ; partim q u o d s u b m o t i s a l i i s e j u s m o d i m a nus ipse esset sortitus. Denique amplexibus cjus
utcumque satiatus,iDgrediturcellam,l8evaquidem D
m a n u dexteram ejus tenene, dextero verobrachio
dorsum ejus circumdans; atque ex eo tempore illo
utitur, n o n ut magister discipulo. neque ut filio
pater, sed tanquam nobiliorum naturarum u n i
c u m verecundia accedebat, vebementer ipsum honorans, etsicutconveniebatcolens.
5! Quoniam vero non expediebat lucernam abscondi sub modio (neque enim parva boec c a l a m i tas erat iideli populo, profandis i n tencbris oberranti, et graviter valde prolabenti), nec eequum
eratomnino obstruifontem (dumplcbs Christiana
* Peal. LXXX, 7 .
'. '
xrrow*-
, ^
*/*^?
,
.
'
, , } $
,
, '
'
* ,
, .
'. '
S. JOAN. DAMASCENUM.
83
874
verborum divinorum siti fatiscit et extreme periclitans g r e spiritum ducit) age videmus q u a ratione
producta luceraa sit, et fluento copiosi fontis h u ,
jus reserato irrigata haereditas Chrlstianorum, et
, *
divina plenitudo restaurata, Deo rebus nostris sa ,
pienter providente, et circa i d satagente. Iterum
, eaim libereegit Deus: non tamen sicuti Abrabamo
, tanquam i n trausitu apparuit intra tabernaculum
, .
neque sicuti nepoti ejus Jacobo per luctum et p u , '
, ' - gnain se manifestavit; illam, i n q u a m , luctam, qu
commuois nostree salutis magnum preefigurabat
,
mysterium exiaaaitioaemscilicetet <*usceptionem,
, , \
atque ejus q u i susceptus fuerat ex ipsa eusce

ptione deiiicationem. quo sane natura nostra, ut
,
existinio, extremis bisce tcmporibus visa est Israe .
, ' - lemsuperavisse, quod eatenus incominutabiliter ac
firmiter peccato inbaerens, congressa c u m Deo sit
, atque ab eo assumpta, atque ex eo lpso per quod
,
,
labi ac relabi debuerat, solum sanctificata, (o
, ,
tremendum m y s t e r i u m ! prodigiuin obstupescere
('
faciens animam rationemque transcendens 1) eed
! ,
etiam deificata et ab omnibus creaturis adorata
! ) ,
Non tamen, ut dixi, ad eumdem m o d u m nunc l i .
bere egit (isUe enim figuree erant alterius rei altio ( ,
risque providentiae), nunc autem per suam puriesi )
m a m matrem, i i l u d scilicet d i v i n u m et non m a n a , factum tabernaculum, ex quo prodiens i n i m i c u m
,
superaverat, voluntatem suam sigoificavit. Quoniam
, .
enim ex ipsa et per ipsam factus bomo c u m h o m i '
nibua digaatusest conversari; pereamdem,quam
,
, -
,
,
- Q SUpra
,
"
.
"
53. Qualia vero exinda composueritetqusB scri-
* .
, -
"
i l , ,
,
,
"
virtll-
, , , ,
;
archangelosque et O m n e s
.
'.
aDgelOS
tes honoravit, locutus est et manifestavit q u v o

Iebat.
52. Ergo nocte quadam apparuit seni Deipara
et, Gur, inquit, boc facis ? Quare obstruis fontcm,
divinis sermonibus copiose scatentem, et luminare
abscondis, ac lucem obumbrans, noctem efficis i n
meridie? PermitteJoannem exornare verbisEocleeiam Dei ; permitte ut rectis eam dogmatibue
stabiliat, permitte ut dissoivat perplexas intricatasque pessimorum sopbistarum objectiones, perroitte ut eorum sophismata et fraudes redarguat.
A d heec timore ac tremore impletus monacbus expergiscitur Joannem advocat, et, E i a , inquit, v i r
Dei, data tibi ad meliora gratia libere ex oune
utere, exalla i n fortitudine vocem, loquere verba
divina, et compone sermones delapea ex alto sapienlia plenos : apparuit enim m i b i generis nostri
salvatrix, intemerata virgo Maria, succensens m i h i
q u i a te impedivi, severeque iojuogens, ut tuo te
arbitrio sinam agere. Ignosce igitur quod te c o b i buerim, ignosce senib simplicilati. Econtra J o a n nes, n o a elatus animo, neque ullam omnino i n se
mutationem ostendens, sed i n eodem statu perma
nens, atque familiarem sibi modestiam relinens,
ipse potius ignosci sibipetiit, et pro se ut oraret
ad rem aggrediendam supplicavit.
.
.

P A T R O L . Gfi. GXL
28
#71
OONSTANTWI AiROPOLITiE.
876
psarit, longi temporis prolixique sermoiiis opue ,

xoxc
foret ezponere : igitur neque omnia neque ordine
puOptov *
euo dicam, sed pauca admodura, quee mihi i n
, , ,
mentem veoient, indicabo : partim ut iis, qui ipsa,
,
j a m antea noverunt, memoriam renovem ; partim
, * u t o o t a faciam iis,qui eorum cognitionem neodum
.
siiDt assecuti. Exornavit ego p r i m u m concinnis
^ * luismelodiis p r a c l a r a m Salvatorisressurectionem,

,
idquenon eimpliciter sed multifarieacdiversimode,
, inventione variarum cantionuic ,alternaqueearum ^ dem inter se mirabiliter connexarum vicissitudine.
, '
Sed et pro reliquis festis, quibus religiosa plebs
,
congregatur, u n u m aliquod sibi proponens eorum
' mysteriorum, quae Dominus ac redemptor noster
,
,
h o m o factue complevit, plurima eaque pulcher .
rima C O m p O S U l t . Doinde etiam sanctOrum U i e m o - tj - .
rias similiter honestavit, ita ut tantum non omnes
, .ad similem zelum evebat, atque ad ipsam eorum
- *
imiiationem disponat; facit enim a d exemplum
,
m a r t y r u m generosos, quicunque ad concinendos

martyrum bymnos accesserint, et ad omne, quod

,
ierrenum vel carnale est, sic affecto*, quemadrao
,
d u m i i q u i ietis suparioree sancte vixerunt, quan
,

doounque laudatorias de iis componit odas q u i
' , * .
vitam sic egerunt: eosque suis gloiiiicans canti, bue alios ex aliie, canentee dico et audientes, si . " ' ,
m u l omnes a d meliora ao diviniora tansfert. IUa
;
porro, quae aliter diffuse exposuit, quis valeat s i gilfatJm numerare ?
54. Gfleterum h c aliaque dimittam, quomodo
\ ' . ( ) prflBteribo encomiastfoos e e r m o n e s , q u i b u s v e n e - Q , ^
randffi festivitates circuinsonaDt, quique ad divi ; Tzoc.pt
niorem vere melioremque cboream invitant ? quo ;
modo transiliam fontem scientiee inde emanantis,
ut non ealtem i n transilu exinde bauriam ? ut a d ;
rebqufe festivitatie cursum robuetior evadam,

, .
quando me deiicere i n stadio sensero ac desperare
,
coronam. Cum enim illius memini, evagantem fo * ,
ras mentem continuo revoco ; cum ejus memioi
vere magie rationalis videor, ipsa ratione pruden- ,
*
, ,
tiue uti valens ; c u m ejus memini, repente inve,
,
nk>r eese solidue prae aliis cunetie theologis et
. *
multo ilbs intelligentior. Oh quot mysteriorum n o titiam brevi temporis spatio m i b i sentio inftmdi ! 1 a d quantam evehor magoanimiiatem ! Calco h u - * ,
mana, scindo aerem bumidiorem bunc et circum- ,
, ,
f u i u m terree, q u i n et alterum puriorem trans ,

cendo, et tantum non procurro ultra cetbera atque
, , *
ad tertium coelum pertingo, ct qum non licet lo *
q u i , effaridoceor, plenus entbusiasmo multumque
,
meipso melior : p a r u m enim abest quin illius
, , causa i n coelum ascendam totusque divinue fiam
.

et plane spiritualis, atque intelligendi facaltate
* mqaalis angelo factus videor. Disco quae ad imma, ,
teriales subslantiae pertinant, et quomodo nove -
narius cborus ad trinarium reducatur, prout ordi ,
natus est, cognosco et a d m i r o r ; insonant m i b i

inefiFabiles eorum d o x o l o g i s , et pene compellor
. '
i m a e u m iia diveraimode canera atque laudare
2
677
S. JOAN DAMASCENUM.
878
-
, , ,

,
,

. ,
, ,
, , ,

,
, , ;
, * .
B
simplicem ac vere unicam frinitatem. Intelligo

supremaeessentiae a c s u p e r s u b s t a n t i a l i s n a t u r e B h y postaticas proprietates, imo ipsam uoairj trium
p e r s o D a r u m e s s e n t i a m quodammodo comprehendo, sic unam potentiam potestatemque cognosco:
quo fit ut ipsam intelligam adoremque u n u m ac ver u m Deum,solumque inter omniaquae exsistunttripliciter indefinibilem acprorsusincomprehensum.
Cum igitur i n tres divido et i n u n u m conjungo,
tres i n proprietatibus, u n u m potentia, auctoritate,
consubstantialitate,et ea quae est causatorum o m nium cum p r i m a c a u s a dependentia, indissolubilique ipsius identitate; sic extollor, tam levis fio,
tam mirabiliter sursum agor, ut ex iis quee istic
sunt totus suspendar, atque inde divinior splendidiorque m i b i ipsi restituar.
'. ,
,
- ,
* ,
,
. ,
, *
,
,
, , ,
,
, '
, *
Q
, ,
,
,
( ,
)
, ,
,
,
' ,
,
. * [], *
, - U
, ,
55. Fabula est figmentumque poeticum, seu p o tius anile commentum,quo eequabter binc quidem
infantuli, inde pueruli consueverunt oblectari,
novitatibus audiendis gaudentes; fabula est, i n quam, q u a dicitur sol i n oceanum mergi, ibique
ablutus iilustrior resurgere. Ut tamen haec sit fabula, olim celebrata, nunc explodenda: q u i v i v i fluo isti fonti, aut potius inenavigabili sermonum
pelago et impenetrabili sapientiee profundo se i m merserit, fieri non potest, quantumcumque parum
ipse scintillet, tanquam exigua atque inconspicua
stellula, quin instar magni bujus solis radios suos
diffundat atque extrema queeque collustret, t a n quam a summis a d summa procurrens et splendore suo simul omnia replens : quales nonnulli
ante et post ipsum quoque effulserunt, velutpulcherr i m a * luminaria, universum terramm
orbem
illuininantia, Basilium atque C.regorium intelligo,
inconcussa pietatis antemuralia, firma Ecclesi
fundamenta, integerrimasfideibases; itasiquidem
ipsos nuncupabiraus non incongrue, q u i n et e m i nentioribus cognomentis appellari possint; c u m
illis vero atque post illos Joannem, aureum i l l u d
os, huic nostro cognorainem ac moribus similem
eique eomparandum ; neque enim ausim dicere
flequalem vel coeequalem; sed vere accuratum
exemplar, velut a d archetypi elegantis formam
expressum, agnosco illum atque demonstro. Verumtamen nunquid sine fundamento quis dixerit,
aliquem nostri temporis modice duntaxat, i l l u m i natum et velut radii unius evibratione coruscantem, D o n posse fieri totum clarissimum, totum
splendidissimum, totum deiformem ?
, :
\ ;
;
(
) , ,
' ;
,
' , ;
, ,
56. Nunc vero q u i d attinet dicere, quomodo p r

Joanne contemnendus sit Stagirita c u m sua aenigmatica disserendi arte atque multiplici expositione
naturee et naturalium principiorum ? quod parvi
faciendus sit c u m sua grandiloqueotia (non enim
ausim diceretheologiam)cumque sua male funda*
ta, aut, ut verius loquar, monstrosa de animabus
seateatia ille apud Atbeoienses et Greecos cteroe
nominatissimus Plato ? quod despicabilis fuerft
tota philosophorum turba, eadem cum illis sea
879
CONSTANTIM
ACROPOLILE.
poUuscontrariasenUens? Preetermittendanamque . heec mihi sunt omnia, quamvis magnifica et con

,
sideratione dignissima ; iterumque dicendum de
, libertate beati, q u a pro pietate decertavit, et zelo

,
quem babuit instar Pbinees contra fornicantes i n
' ,
suis adiuventionibus sive temerariis ausis, et i m
prudenter agentes contra immaculatas veneran( !)
dasque imagincs. Imagines (vab audaciam !) quas
,
i a memoriam incarnati Salvatoris, et eorum qui

p r o i p s o decertaverunt aut alias reliogiose j u x l a
, '
legemCbristivixeruQtsaactorumJam inde a p r i n cipio preedicatse iidei efformare didicit universitas
.
,
Cbristianorum. Quamvis nimine praesens, eminus
, ,
tamen emisit jacula coatra ioiprobes, q u i opinione
/
ac foedo ratiocinio suo conspurcaverunt aut etiam
,
omnino aboleverunt s a n c t a : et epistola sua, velu- , "*
ti hasta bene collimata, confixit filium Leonis,
,

ejus q u i primus a veritate exciderat, de quo etiam
,
j a m ante d i x i , paucaex multis circa eum i n bisto
riamrelatis seligens : nunc autem nominandus est

' , *
m i h i (velie enim vos credo) is, q u i ex eo natus,
( ) .
secundum ejus exemplum regnavit. Conslantinus
, , ,
bic fuit, q u i nibilominus, quin etiam multo magis
,
q u a m ille, insanivit, animo utique impudentissimo

, . ,
etbomo stercoreus; d e q u o non possum;imo abo |3
minor enarrare,quid ei, nescio quaratione, iti b a , '
ptismo contigit,contrarectam doctrinamautpotius
, ' , ,
&, , contraipsumbaptisma, in praesagium, sive utpotius
dixerim, in manifestam futuri e ventus praenotionem. , .
57. Hic u b i ad virilem pervenit astatem, q u o d
.

, ,
utinam non fuisset! q u i d non admisit sceleris ? Q ;
quid turpidinis non patravit ? Foedius q u a m pater
;
suus inquinavit Dei populum. Sed solertissimum
. '
consilium s a n c t i ! plagam opportunissimo tem ! !
pore inflictam! Pbinees quidem Israelitam i n sua , , , '
observavitnequitia, et hastam intorsit, atquepro '
palavit peccatum, et ceeteros eo exemplo emenda ,
v i t : sed uno solum i n loco repressit crimen, so &
losque praesentes avertit a scelere. Joannes vero
, * , '
vebementer zelosus pro Deo, et supra nos intelli , ,
gens, a c c i r c a nossatagens jaculatusestquidem,et
* *
unacumpeccatopeccatoremconfodit; sed statim i d
, ,
fecit ubique notum,et momento pene temporis omnes

sustulitiniquos, litteris ipsis revelans scelus ubique
, .
locorum i n conspoctu omnium, et de impietate trium
pbans. Macte tUO istO i n Dei causa zelo, martyr JJ , !
incruente 1 Macteferventi tuoergaeumdemamore! ! *"
! '
Macte animi tui a d pietatis defensionem
fiducia!

Macte illustri tua intrepidaque constanlia i n pree !
dicanda veritate!
58. Quid autein ? an erga Deum resque divinas
i l a affectus hic fuit, et Deus eum non promovit,
alquead maximaquaequesuscepit ? Igitur quomodo
cum eo egerit Deus, d i s c e ; et quomodo eum susccperit, audi. Suggerit Uierosolymorum antistiti,
tunc obtinenti thronum fratris Domini, Jacobi scilicet fervidi illius magistri atque prconis veritatis (quomodo autem suggesserit taceo, quia invisifyliter per ioternam Spiritus motionem i d factum)
'.

' ,
( '
'
),
881
882
, suggerit, inquam, ut presby feris ascribatJoannem,

et supernis atqae coelestibus mysteriis dignatum

ordient a d ea quae i a terris geruntur. llle ergo
. mox accersitum inungit, et inter sacerdotes collo, ,
cat,utmagnamhostiam,Christum ipsum nempe, rite
, , consacret, quae semel immolata immolatur quotidie
" , ,
pro nobis, semelquidem lapsis,quotidie vero impelli
' .
ad lapsum solitis. Quem vero sic unxit et sic eve , ,
xit Deus, quantique faceret etiam longa positis de ; ' monstravit; andeincepsnegligentius egit, remisit, , '
que industriam et ciroa virtutis exercitationem
; ,
elanguit? Minime vero: sed exbinc majorem multo
, )
animi alacritatem adbibere visus e s t ; i n subju ,
gando corpore ferventior, i n se humiliando s u b l i , mior, atque ad omnem aliam virtutem robustior.
.
, , Sicut enim eorum aliquisqui versantup i n palatio,
,
si ad majorem ascenderitdignitatem, promptiorem
,
se ad obsequia exbibet, ut ab eo qiii ipsum bono ,
ravit judicetur i d meritus, secum ipse rationem
* ,
iniens quo pacto debitum suum juste exsolvat: i t a
, ,
etiam Joannes, a rege regura, solo bono ac eolo
, ,
vero domino nostro, sacerdotii donatus honore,
,
omnium bonorum m a i i m o et venerabilissimo, et a

solis ipsi revera similibus suscipiendo gerendo ,
que, promptius capessivit miaisterium sacrum,
,
atque a d virtutis cultum vigiiantior exsurrexit.
. '
Postquam autem sese tam generose, non ad pen , , '
tatblum (ut superius dietum est), sed ad myriatbJon
( ) ,
preeparavit, quam maxime admiranda patravit
facinora, totumque i n sui admirationem theatrum
- Q r a p u i t : tbeatrum vero implebant angelici spintus,
'
ejusmodi certaminibus plus quam dici possitoble

- ctari s o l i t i : diaboli autem circumcursabant,ipsi re, sistentes ac multipliciter repugnantes, variis ex
, ,
adverso macbinis adbibitis, quos ille nihilo m i nus industrie generoseque pugnando superavit.
.-.'
'. *
$07 ,
,
,
'

J J
'
,
,
59. Talibas perfunctum, n o n erat par, relinqui

irremuneratum a Deo, quem sibi proposuerat agonotbetam, et i n quem j a m inde a principio inteatus, seipso quotidie fiebat major, et ad pugnas
fortior procedebat, m a x i m a denique opera ad finem
perducens. Quid igitur ? Prolixos ejus labores suscipere voluit Deus, eumque sanetis suis associare, a cer tanoinibus generosis deinceps quieturum,
sicut et fecit. Imperat ergo spectatoribus ac laadatoribus facinorum ejus angelis, ut beatam illius
ariimam ac virtutibus splendidam splendide accipiant deferaotque i n ceelum. Hic vero non mediocris forsitan exstitit concertatio inter cboros sanctorum, ubinam divinus vir iste locaretur, et cainam eorum, qui Deo assistunt, ordini preeficeretur,
Etenim multitudo martyrum ipsum invitabat a d
se, quia praeclarc fuerat veritatem confessus et
tantumnon extremaperpessus; quamvis, emollita
ad mediocritatem tyranni iracundia, sola fuerit
dextera privatus : q u i verosimiliter idoirco differebatur, superaa quadam providentia, ne ante
tempus cito auferretur vir tam insignis, et tae
88*
CONSTANTINi A C R O P O L I T i f .
nostra privaretur sermonibus, quos componens

Eoclesiam Cbnsti velut de novo fundaret et m i r a biliter adornaret: ut non dicam, tanquam exile
nimis. quod opes et generis claritatem abdicarit,
q u o d j a i n inde a puero amorem seeculi a seremoverit, quod simul omnia transitoria nibili eestimarit. Qui vero aliter quam fuso sanguine etabiliverunt Ecclesiam, ad se illum traducebant, de eoque
jure meritissimo gloriabantur, ut q u i circa rebgionem plurima scripserat dooueratque. l l l i porro,
q u i fluxam hanc nostram solutamque vivendi r a tionemdimiserunt, solitariam austerioremque amplexi, n u m q u i d ejus societate ornari etiam ipsi deaiderabant, idque optima ex causa? Quis enim
magis illo seeculum et quidquid i n saecula est
aversatus est, et plura ac majora despexit, nihilique omnino tBstimavit, quidquid plerique bomin u m m a x i m i faeiunt, atque i n sola cruce vixit,
midus omuino Cbistum secutu,
* ,
? * 7*
'
*'
pttifc ,
80. Existimo autem quod etiam , q u i tonitrni

filius cognominatus est, propter suam grandiloquentiam et verendam omnino theologiam, n o n
eolam judioavit ipsum secum sociisque suis apoetolis collocari debere: sed i d etiam reipsa effeccrit, rationes a d i d perquam justas adducens, et
propemodum eequalem eibi Joannem contestatus.
Nunquid enim studiosiseimum hunc v i r u m juxta
secum esse theologum demonstravit? nuuquid virginem? nunquid mysteriorum a eeeculo abditorum Q
p r a c o n e m , et eorum quee postremis temporibus
c i r c a n o s agentur ferventem praedicatorem ? Quod
si recubuit supra pectus Domini, acquievit tamen verbis Doraini, atque exinde etiam ipse tanquam e fonte inexhausto copiosam hausit eapientiam. Si purissima Dei Mater ei commendata n o n
est (beec enim ut aliis temporibue agerentur, magna
atque inscrutabili Dei providentia constitutom fuit,
nec ejus fueruot saeculi, cujus noster sanctue),
commendatam tamen sibi habuit ejus causam, et
ipsammet i n suis numerans e x o r n a v i t ; neque s o
l u m ipse multa eam est reverentia prosecutus, sed
etiam bunc affectum ingessit omnibus. Si ei n o n
contigit sub cruce consistere, crucem tamen a d amavit et quoad vixit p r a oculis babuit, Jesum ^
mortis damnatum intuens, et nudum i n ea pendentem Salvatorem cum memoriapassionisejus, at
communis salvationis per eum patrato, unde exoitabatur ad corpus magis subigendum aubjiciendumque spiritui. Cffiterum, u l i soli Deo Deumque
circumstantibue notum est, a n iste c u m sociis sive
alius ex divino choro, eum sibi vindicare c u piens, preerogativam tulerit a totius causee diribitore Deo, ita ex iis quae diximus qunque multo
plura praetermisimus manifestum atque certissim u m est, quod a Deo coilocatus sit inter eos q u i
proximi sibi assistunt.
01, Nuncage cborus omnisjustorum, oremus et
'. *
'
' ,
. "

'
;
,
otvottrt-
'
('
^ ), ' iitmtwam-
xai ,
, '

'
' -
. ' ' ,
, '
txf-
*
) ^

, ) .
^'. , ^ ,
8. JOAN. DAMASGRNUML
685

'
'
,
,
'
* '

,
,
;, ,
'
, *

'.
, ,
* '
.,
, -
* , ' , ,
apwi ,
? ,
,
,
,
, ,
. .
88
ferventer suppKcemus i l l i , ut velit nostrum meminisseapud Peum, eumque perpetuo interpellare
pro universa rnultiiudine Ecclesi, quam n o n m i nus hoc, quam quo ipse vfrebat tempore, auctor
malorum satanas infestat, et singulis quod maxime
convenitimpetrarepatrocinando; utomnesquidem
communiter stabiJiamus i n vera secundum Deum
animorum concordia, singuli vero sigiUatim liberemur ab ea, quee universum nunc occupat, caligine; ut dissipetur tempestaset gravis Ecclesi
jaotatio conquiescat, atque ita omnes et s i n g u l i a d
quletum salutis portum dirigamur, componendo
fluctus perturbatarum cogitationum et seeculi c u ras, quibus tanquam smTisanimtB procellis, mene
gubernatrix circumagitur, et invita quoque dimoB vctur a gubernaculo prsesidentis circa res spirituales potentisB, tanquam nausea vertigineque et deliquio laborans, simulcumsubjectis sibi potentiis
submergenda etprofundo perditionis involvenda;
iis, inquara, potentiis, quas socias navigationis et
tranquillfe negotiationis participes futuras mens
aecepit, naufragium autem quomodocunque p a tiens atque subversa, perdit, et u o a c u m ipsis
perditur.
92. Ego vero, beate, oro te, supplicem tuum

suscipe : et nunc quidem mei curam assumens
res meas ad salatem cceiestisque paradisi habitationem perducae, postquam vero fuerit a n i m a soluta corpore ardenter iasta, ne t e m a privatus
requie, excidam siocera voluptate. Ignosce etiam
G infebci m i h i , et buic conatui propitius esto. Noa
enim ex arrogantia ad ostentationem, sed multa,
ut noati, devotione sinceroque amore, quem a
pueridababui erga teet tuas compositiones luoubrationesque, adbanc dere orationem ?cribendam
me iugessi, nihil quod potui prestermitteas. E i a
ergo condona m i b i , et bunc laudatorium gimul
deprecatoriumque sermonem suacipe; atque i n
bac quidem vita me reforma i n omnibus verbis,
operibus, cogitationibus atque consiliis adjutor
atque opitulator, postquam autem e vivis translatus hinc fnero, ostende te m i b i susceptorem et
opportunum advooatum apud Deum, ut meliori
sorte n o n excidam ex operibus meis damnatus,
sed c u m i i s collocer, q u i incarnato V e r b o a dexD teris stabunt felioemque iUam vocem audiam,qu
digntim facit hominem benedictkme j a m olim ab
ffiterno Patre decreta, eumque a d perennem b e a dtudinem transfert, gratia etbeneficio ipsius i n geoiti Patrie et coffiterni Filii sanctissimique et
optimiatquevivifici Spiritus, uniue essentiffi, unius
potentiee, unius auctoritatis, unius naturee ac deitatis, q u a m decet omnis gloria, bonor, et adoratio, Q u n c et semper et i n seecula s s c u l o r u n i ,
Amen.
887
CONSTANTINI ACROPOLITJ:.
8*8
DE SANGTA THEODOSIA
MARTYRE
COMMENTARIUS
CP.
PRiEVIUS
Auctore Godefrido Henschensio in Actis SS. Bolland. Maii t. VI, die
29.
Causa et $erie$ martyriiexmss. Synaxariis : encomiuma Constantino Logothela scriptum; hujus

cetas et dignitas.
1. Deoimum Leonis Isaurioi annum funestavit
sacrarum imaginum abolitio, q u a m pridem ille
animodecretammeditans, effectui tandem manoipavif, amoto sanctissimo Germaao patriarcha et
i n ejus locum substituto impio Anastasio. Mox
enlm atque idolum istud euum supra tbronum
Eeolesiae collocavit, illarum removendarum i n i tium fecit a veslibulo palatii, quod abaenea Cbristi
statua ibidemcollocata nomenacceperat, u t X o X x i
dieerelur. Vestibulum istud, teste Codino libro
Deoriginibui C P . magnus Conetantinue fundarat,
i n eaque statuam p r a d i c t a m erexerat, quee i b i
stetit annos quadringentos et q u i n d e c i m ; cujus
Yirtate mulier, sanguinig profluviolaborans, sanata
fatrat, et multa alia facta erant miracula :
adeoque poeita illa essetanno 315. Sed decepit B
Codiaum eupputatio sua, vel librarii i n numeris
tfanecribeodis errarunt; oonstat eoim quod ante
annum 328 Constanttnus non applicuerit aniraum
Constantinopoli tedificand.
3. Haec ille, quee pene iisdem verbii legere est i n

eaquam Metaphrastes scripsit, ejusdemS. Stephani
Junioris Vita, quamque iavenire e s t a p u d l i p o m a n u m et S u r i u m , nec non inter Opera S . Joannis
Damasceni, propler vioinitatem argumenti de
cultu imaginum, ab eodem S. Joanne egregiis
orationibus propugnato.Ex dictis autem faciJe est
oorrigere Theophanem, de lentata Domioioae i r a a ginis subversione, imo et perfecta, agentem uno
anno citius quam de S. Gormani depositione et
Anastasii intrueione. Interim ei credere p o s s u mus dictarum mulierum supplicio non ita repressum esse zelum ortbodoxorum, quin viri plures,
muliebri stimulati exemplo, oonati sint ab eadem
imagine aroere iDjuriam, vel faetam u l c i s c i ; vereque addiderit, quod Constantinopolitanus populus, o b novam istam doctrioam m a x i m o dolore
percitus, tum ipsum Leonem statuit invadere,
tum multos ex imperatoris famulitio, q u i a b a?m
porta Domini imaginem deturbabant, n e c i dedil:
quo factum est ut i n multos, pietatis ergo, mem2. A d r e m ipsam quod attinet, testem do ea
brorum mutilatione, verberibus, exsiliis, damnis
babemus, q u i tunc vivebat, Stephanum Magnae
illatis animadversum fuerit.
ecclesiie CongtantinopolitaaeB diaconum, i n Vita
4. Sed quantumcunque animose egerrat viri,
S. Stepbani Junioris, memorabile martyrium ea
egregii tamen conatus initium feminis as&ribi deoccasione passi, d a n d a a nobis xxvni Novembris,
b e t : impritnis autem earam duci santite, de qoa
unde haec aocipe : l n his per potestatem agens
agere inslituimu*, Theodosiae : cujus nomat\N\beereseos tyrannus, tcutavit contiauo Dominicam
tam mortemque ut non ignoraremus, effecit ntoCbristi Dei nostri imaginem, supra regias fores
giosa Coustantinopolitanorum civium pietas, qui
p o s i t a m , eo loco quee ab ipsa dicitur Sancta
crudeli lanience subtractum corpus, t u m quidem
Cbalce demoliri et i g a i tradere: quod ei fecit.
In ipea autem demolitione zelo corroborataB quce- C pie condiderunt, postea autein, reddita Ecclesire
pace,extuleruntreligiosius. fortassisin eo ipso, ubi
d a m mulieres venerandae generose iosurrexerunt:
sanclimoninlis vixerat, crrnobio. Quoniaua autem
apprehensisque scalis demolitorem sacree imagidiem, quo inactata crudeliter fuerat, adduxerat a
nis spatharium devolverunt in terram, eumque
oblivionem srevrcpersecutionisdiuturnitas et taciearpentes tradiderunt m o r t i ; nulla deinde interturnitasscriptornm, placnit assumerehunc d i e m 19
posila mora procurrentes, invaserunt patriarcbaMaii quod Orieatalis ouinis Ecclesia celehcrrimo
lem domum, lapidibus impetentes i m p i u m A n a stasinm, vociferantesque. c a p u t i m p u r i s s i m u m ! cultu prosequitur S. Theodosiam, m a r t y r e m Cav
sareas in Pal{estina,dequanosegimusdie2Aprii.
iniraice veritatis ! Ideone preesulatum arri!>. lta nomen ejus inscriptum reperitur Menieis
puisti, ut sacrosanctas statuas evertcres ? Quam
excusis, qu83 fere sequitur Maximus Cytherseas
contumeliam non ferens profanus ille, fuga sesc
', ubi post encomium pnedictae ansubduxit e conspectu religiosarum mulierum ;
tiquee Tbeodosia? additur meinoria sanctie bosioatque ad tyrannum sese recipiensj eflecit ut i l l *
maryris Tbeodosite Cunstantiilopolitante, c u t d a k
Otnmes mortl traderentur
i
IN S. THEODOSIAM.
890
iusione a d arietinum c o r n u , qaoceryix ei confra- toqae tres sibi imagines comparavit, [Christi scili
cet], Deiparaque sanctissimee, et S. Anaetasiae,
cta est, per bujusmodi distichon
ccetera distribuit i n pauperes. Post aliquod vero
, ,
tempus, cum impius Leoarripuisset imperium,piis" ' .
simo Tbeodosio sese subducente; magnum patriarAlterumAmaltkexvisument,
Theodosia. cornu
cbam Germanum, eo quod nollet impio ejusdogHoc tibi, quo Ckristo victimapulchra
cadis.
mati adbserere, [cum gladiis etfustibus e patriar6. Eadem memoria, cum simili disticho repericbio] expulit, et sanctam atque Dominicamimagitur i n m s . Synaxario Chiffletiano: ubi insuperboc
nem Domini nostri, supra portam quae, [ab ipso
de vita, martyrio et cultu ejae elogium additur,
simulacro, sancta] iEnea dicitur, collocatam, coquod ex ipso collatum c u m textu Synaxarii Clanatus est dejicere efferus atque igni tradere. Gum
romontani a d 18 J u l i i , sic s o n a t :
autem boc ageretur, et spatbarius [cum eecuri] j a m
[ ']
esset i a scabs,volens sacramefflgiem a m o l i r i ; con
,

tinuo S. Tbeodosia aliseque pire mulieres arripuere

,
scalas, et dejectum i n terras spatbarium neci de

^ . derunt incurrentesque i n patriarchium, Anasta
siam pseudo-patriarcbam coeperunt lapidare. Sta ^
tim igitur reliquae quidem mulieres capite plexee
* sunt, Sanctam vero crudelis quidam atque i n h u [
] , ,
manus carnifex trahens a d looum Bovis dictum, et
; ,
cornuarietis rapiens, illud i n cervicem furibundas
[ ]. impegit, eique martyii coronam attulit. De infi ,
nitisporro miraculis, quae quotidie per ipsam fiunt,
,
cuivis scire volenti promptum est discere : agitur

autem illius festivitas i n monasterio Diocratis, u b i

[
sancta ejus lipsana requiescunt.
[]
[ ]
,
^
,
.
*
'
771 .
>3
- C
' .
[ ], -
[] ,
'
. HffiC i b i ; verbis
quae [ ] inclusi eQaromontanosumptis, u b i finis
etiam sic diversus reperitur : *
, ;
<
7. Fuit hiec in diebusTheodosii [Adramyteni]

pioruin parentum filia ex urbe Constantinopoli,
quffi c u m septennis factaamisissetpatrem,mater
accepit filiam, et i n unomonasteriorum Byzantior u m a t t o n d i t ; deinde obiit etiam ipsa, ralinquens
illiae suam dmnem substantiam* flaec ex aurd argta-
8. Eadem, sed ad 18 J u l i i , quando forte aliqua

elevati translative corporis memoria agitur, habentur in ms. Synaxario Claromontano, aliisque mss.
i n bibliotbeca Ambrosiana Mediolani, et Ducali
Sabaudica Taurini repertis : sed i n Ambrosiano
codice, pro tempore Theodosii Adramyteni, q u i
Leoni imperium cessit, notatur tempus Gonstantini
Copronymi, per manifestum errorem : et monaeterium, quod alibi Diocratis, istic
Dexiocratishppellatur. Sic autemrevera appellaodum docet Codinus,exquo Cangiusinsua Constantinopoli C A n stiana asserit, Dexiocratem hunc patricium fuisse,
et sub Tbeodosio Juniore floruisse, et ecclesiam
una c i i m gerocomio ipsi addito de suo nomine appcllasse. In Claroraontano autem, omissa miracul o r u m aut reliquiarum mentione, heec ponitur
clausnla : Accipiens cornii mactavit eam. S i c i g i tur pulchre decertantes, a n i m a s i n Dei manus tradiderunt: illius vero festivitas agitur i n sancto
monasterio Salvatoris Cbristi, dicti Benefici. Cangius in sua Constantinopoli Christiana de hoc monasterio fuse agit, docetque haud procul a Blacbernis juxta littus fuisse : c u m quo videtur facere
quod sequitur Encomium, d u m n u m . 34 ait, prope
littus sedissc contracturiquemdam Jndequesublatum bumeris essead tumbara Sanctae, ubi curatus
est. Fortasse sociarum mulierum corpora sepulta
in Doxiocratis monasterio fuerant; et propter communem eariim c u m Tbeodosia passionem, hujnsquoque festivitas ibidem agi ibidemque corpus
requiescere censetur.
9. Prffitaclum m i r a c u l u m , aliaque deinceps
Ehcomio narrata, seeculo primutn x i n exeilnte aut
CONSTANTWI ACROPOUTJS.
inohoato patrata s u n t : ante quae tempora i n v i d i t : i a Diatriba autem de SimeoBam s c r i oporteret pridem accidisse illa, quorum mentio
ptis, preeter hancde S. Tbeodoaia, tres e a r a m a
fit in Synaxariis, et antiquiora aliqaa ipsius
ee conspectas numerat, i a S. Neopbytum, i n S.
Sanotffi exstitisse acta unde accepta sint SynaxaTheodorum Tiroaem, et i n S. Joannem Damascer i o r u m mss. elogia : quae Acta modo invenum. Sed d u b i u m ipse suum solvere videtor
niantur. Utorumque jacturam utcunque supplebit
AJlatius, quando ex Pacbymere praelaudato allegat

locum, ubi dicitur Aadronicus Palseologos, post
, , obitum patris, t aote alios usus Muzalone Theo :
Sapientissimi et magni
doro, quem illus pater i n m a g a i logothete
logotbetffi, d o m n i Constantini Acropolitee, sermo
AcropolitfiB demortui locum s u b r o g a r a t : utique
i n eanctam hosiomartyrem T h e o d o s i a m : deGeorgii : nam Constaotinus aostep vixit c u m A n scriptus ex codice Vaticano. Constanlinus iste,
dronico, uti j a m supra dictum est.
propinquae sepulcro d e s habitaas, magnis11. Quia imo Georgii illius fibus faisse Conque ad ea tam i n sua q u a m i n generi sui persona
stantinus, plane colligitur ex l i b . , cap. 16, ubi
affectus beneficiis, banc illius laudatioaem publinarratur, quomodo Michael Con*iantfnum Acroce recitandam composuit, qualem invenimus politam, quem a patre magao logotheta accems. Vaticano. lnteliigimus autem Viennte quoque
ptum educarat apud se, ioformarique opUmis
i n Gssarea bibliolbeca exetare, et bic p r i m u m
artibuscurarat, propter pertinaciam inschismale,
G r e o o L a t i n a m exbibemus : eed antea quaerimus,
privarit loco gratiae quem prius habuerat, et a
qais Constantinue iste fuerit, et quo tempore
sua familiaritate removerit: q u o d factum antevixerit. A d hoo indagaadum ipee nobie euggerit, penultimo imperii anoo. Verum cito a p u d filium
geaerum sibi fuisse nUium principie Cholcorum,
Andronicum recuperavit Constantinus, quod
eamdemquenepotem defaacd imperatorieex filia,
apud Michaelem amiserat: uti et T h e o d o r u s , ob
regnantis sorore ; quee Coastantiaopolitanee histoeamdem causam gradulogotbelee m o t u s : qui cum
ria periii facile intelliguot ad Michaelis Palaeoeumdem ad Andronico recepisset, i n ipso perselogi,filiique ejus Andronici seniorie tempora sic
veravit, protovestiarii titulo iasuper a u c t u s ,
aptari, ut a d nulla alia q u e possint accommodari.
u s q u e a d a n . 1294, quo o b i i t ; et ipso logotbetoe
Coepit autem imperare Micbael anno 1260; et filium
muaere successorem babuit praedictum Gregorii
Andronicum, conjugio Ann filiee regis Pannoftliuni Constantinum, imperatoria mox affinitate,
niffi junctum, ascivit imperii sui consortem anno
uti supra diximus, honoratum. Quaadiu h i c posiea
i272, ipse autem obiit sub finem an. 1281 E j u s a c Q vixerit non reperio : u n u m verosimiliter videor
posse dicere, Eocomium S. Theodosiae a b eo scrifilii res gestas accuratis commeatariis prosecutus
est Georgius Pacbymeres, non ita pridem Latiai- ptum fuisse ante annum 1306, a l i o q u i nof
omisisset celeberrimum istud m i r a c u i u m qtxA
tate donatus a nostro Petro Possino, et Grecol i b . v, de Andronico, cap. 32, narrat Pachymeres
Latine editus Romae magnificentissimis ac plane
quo ique eodem contigit anno. Est a u t e m magoi
regiis typis Barberinis. Ex eo discimus, quod
logotbetep officiiiiii proprium, ut ait C o d i n u s iibro
tHiae Micbaeli fuerint tres, etiam nominaUB a
de Officiis, mandata regia et aures buJJas ad
Cbristodulo in epistola praevia a d bistoriam Joanreges, sultanos, satrapas expedire : isque ab
nis Cantacuzeni, Irene scilicet, Eudocia, et A n n a .
eodem Codino numeratur in ordine olBci&lium
lrene nupsit Asano Jnniori, Bulgariee regi ; EudoPalaiinorum duodecimus. Nec aliud pteterea nocia principi Lazorum collocata, marito mortuo
landum circa hmc occurrit. quam Acropo\i\ aî n monasteriurn sese recepit; A n n a , filio cralis
pellationem non fuisse patriee, sed famili cognoseu regis Serviae desponsa quidem, sed conjuncta
m e n t u m : cum satis certum videalur, tam Georn u n q u a m , anno 1278 Michaeli consanguineo suo
gium quam ejus filium Constantinum Constautinonubens, attulit ei titulum despotee: et buic potuit
politanos fuisse : alia autem geatilium ejusmodi
datus esse principatus Colcborum, ut x eo macognominum seeculis illis usitatorum exempla,
trimonio natus filius potuerit, circa annum 1295,
quae nequaquam credi possirt p a t r i a m , uti alias
ducere uxorem filiam Constaatini logotbetee, de
\iderentur, notare, vide apud L c o n e m Alllinffli
quo nobis i a praeseatiarum est qutestio.
in preecitata de Georgiis Diatriba u b i d e Acropo10. Leo Allatius, i n sua de Georgiis Diatriba,
lita agit.
edita post Georgii Acropolitae historiam, inter
42. Hacteuusde auctoreet lempore s c r i p t i Ea*
legatos a Micbaele missos ad Gregorium X, anno
comii. Ue loco uaartyrii a S. Theodosia tolersti
1273, nominatum inveaieas apud Pachymereui
verbum uauui hic prafiraittendum supereet. Cor
l i b . V , cap. 17, ex seaatorio ordine, p r i m u m
stantinusnum- 29 i n macello pertractatxi ianclam
magnum logothetam Acropolitam, dubitat, loa i t : Synaxaria, utique ex antiquioribus A c t i s , icoo;
cusne hic inteliigendus sit de praedicto Georgio,
ad Bovem. Hic locus aa o l i m , v e l sallem
(quem etiam magni logothetae functum officio
ConstantiniaBvo, macellum sibiadjunctumhaboeponstat), ao de Const^ntiao. cujus complures
riL eaque occasioae mactatorum a a i m a l i a m oor.
prationes i n sanctorum fesJivUates tempus
& TBEODOSIAM.
n u a ibidem a d m a n u m easeat: an yero i d Constan- pro, * conflotus etf, !m tae. legebatur,
mactatus est: q u si metapbora eet
tiau* per conjectandi licentiam ita scripserit,
boviaeneoaptata,spbalmaest l i b r a r i o r u m ; i l i e a u divino : de scio ex Joanne Tsetze iater fora
tem eo animadverso ita vertit, iategra a a p u b l i c a nominatum fuisse, ,
tem permansit fornaxilla usque adtempora Pbocee
, Bovisforum,
seu locum quiBos
dicitur:
tyranni, q n i ultimus o m n i u m ab Heraclio i n eo
ex Codino vero De originibu* eum fuisse yalde
combustus. Hoc e Phocee morte nemo bactenus
remotum a p a l a i i o : siquidem inter quatuor portious, quibus urbem ornavit Eubulus, duas uamerat,
somaiavit, nequevel per u m b r a m extundi ex hisee
c a Cbalce per Milium et Forum usque a d Taurum
verbis potest *
et Bovem et Hexakyonium ductas : posiea vero
^] <), unde vides q u a m
de statuis ageos : In loco, inquit, nuncupato
parum possimus interpretibus n i m i u m in opere feBove, maxima erat fornax, Bovis caput babens, i a
stinantibus fidere. Est tamen verum,quod i n Chro
qua malefici puniebantur : quare etiam Juliaous
nico Constantinopolitano, Alexandrino perperam
multos Cbristianos i n ea combussit. Erat yero fordicto, pag. 576 legatur, Phocffi cujusdam et Leoois
nax illa i n figuram bovis conformata spectaculum
scellarii corpora, trunca et d i u raptata, ad Bovem
longe m a x i m u m . . . et maneit usque ad Pbocam, g delata tandem et coacremata fuisse. Plura de Bove
aed Heraclius eam conflayit, follium (eereae mooetse
apud Gangium vide i n Constantinopoli
Christiana
genus eratj cudeodorum causa. Torsit hic loeus
l i b . . cap 24, u b i de foris pubbcis a u m . XI multa
Codini intarpretem Joannem Leuaclavium, quod
lectu et scitu dignissima inveniee.
TOT
KYPOT
.
SAPIENTISSIMI MAGNI LOGOTHET/E
DOMINI
CONSTANTINI AGROPOLIT^l
SERMO SANCTAM MABTYREM
THEODOSIAM.
{
800, fbl.
eodice Vaticano
9 1 ; interprete
R. .
Daniele
Cardono,
S.
J.)
PROLOGUS.
af
,
*.
* .
- ^
^ ,
pov,
* ' A f
{. Muiierem fortem ubi quis terrarum e t q u a r a tiooe facile pos9et reperire, parum addubitabat sapieatissimus Salomon. Nequeid saaeimmerito. Ante eaira q u a m uberiore divinaB gratiee copia
ccelitus aobis uti esset coacessum, etquo tempore
naturabumaaa,tumobauaquaminfesti aobis
eatanauasignesftaudes, tiun ob iaaadatorum divi-
805
CQNSTANTINI ACROPOLITJE.
n o r o m p r a e v a r i c a U o n e m c o n t i n u a m , s u i 8 a d m o d u m ,
viribus erat defecta; n i l profecto m i r u m , si i n

majorem semper, imbecillitatem delapsa, magis
etiam quotidie magisque oorrumperetur. At vero
postquam hominis naturam Deus a s 8 u m e r e , e a m que miserabiliter s a n e babitam rursum erigere,
quin etiam eum, quem U t infestum, 81C longe quoque nobis ese valentiorem tristi experimento sentiebamus graviter vulnerare n o n dubitavit; o m nesque,communiac8ufficienteadversusd8emonem
gratia instructi, V i c t o r i a m sperare p o t u i m U S , t u m
8 a n 3 V i r i modo, q u i robustiorem SOrtitl sunt
indolem, eamdem praeclare demonstrare s u n t aggressi, etiam supra naturaB limites sese efferentes,
verumimbecilliorisquoquesexusvirginesquaftdam
et matronae exstitere illustres, quee adversus eos,
quorum vires nostris longe sunt superiores, animo
p l u g quam muliebri decertare non fuerunt veritee,
angelicam, si verum dicamua, i n terra vitam d u Centes, et veluti ex altO despicientes quaecunque
) orbe hoc SUIlt, sed videntur magni faciend a : animae profecto seipsis altiores effectae, qu
C U m corpora s u a ubique circumferrent, eic tamea
q u a s i extra C O r p o r a , absque ulla eorum C l i r a , versabantur. E a r u m igitur, q u a s modo dicebam, m u lierum non pailCffi, post ingens i l l u d ac aacro quodam horrore plenissimum Dei ac Salvatoris nostri,
carnem nostram suscipienlis, arcanum, ingentes
a d virtutum quantumvis arduarum exercitationem
subeundam animos, et virile quoddam mentis ro-
**
'
*
*,
' *
,
.
, r f ^

?*
Xpttrov
* ,
, ,
,
'
, ' ;
*
,
, ,

* ,
CXOVTI
, ,
b u r ac propositum in iis certaminibus ostenderunt, Q ,
quffi CbristO et exemplo Cbristi S U S t i n u e r e .

,
,
Verum illa quce l a u d a n d a bodie nobis est propo*
7#
sita, et velut pulcberrimum quoddam donum a .

Deo mortalibus concessa, non a rei veritate alienum sortiia est nomen, Tbeodosia, i n t e r q u e alias
virgines sanctissimas ferventissimaB fidei praerogativa insignis, et inter martyres cileberrima, com
iis omnibus quae ante ipsam exstiterunt pulcbre contendit de victoria. Harum enim aliis n i h i l admod u m de gloria concessisse, a l i a s etiam n o n sine praeclara sua laude visa est e u p e r a s s e ; cuoctis
vero quas ipsam aut seecuUB j a m faerunt a u t porro sequentur, proses certaminum fortissima, e i i n e x pugnabilis facta est propugnatrix; partim a d fortiter certandum impellens verbis et jmJcbras in
p u g n a m vires s u f f i c i e n s ; p a r t i m a d propius c u m boste congrediendum fortiterque p i o Deo audead u m , rebus instruens et sermonibus iacitane, atque etiamnum cerlantes ipsa pro cujutqufc mwftu
auxilio suo fovens a c protegens; n i s i discere malis scintillte cujusdam rationem habuisse TheoaosiamQuod s i d i c a s , v i v a i n intellige pietatis h u c religionis scintillam, aud sordido i l l o repertam oinere, quo
universa Ecclesi facies, veluti caliginosa quadam nocte.id temporis obtegebatur: q u q u i d e m paul u l u m prius delitescens. at dein repente excitata, i a i l a u i m a m erupit clarissimam, ut ea d u c e quotquot n o n o i n n i n o cflecutiebant, i n r e c t u m pulchcrrimee s a l u t i s tramitem ultro reducerentur. Sed de
bis m o d o satis : ideo autem ea praeinittenda d u x i , ut operis euscepti adjutor m i b i Deus adsit. NuDcigr*
tur B. m a r t y r i s i n certaininibus fortitudinem, et i n a r e n a pro Deo suo gloriose depugnantis consta*
t i a m exbibeamus.
CAPUT I.
S. Theodosix natales, adolescentia, vita monastica.
2. A t q u e u l i n d e i n i t i u m d u c a m u s s e r m o n i s u n d e D (3'. " ' , ,
ars d i c e n d i (qure et ipsa positis a natura sanctio ^ ) , #
nibus r e l i g i o s e obsequitur) incipienduin esse
, ' , 8
proescribit, ex iis quae i n terra sunt posila, et ex
, #
quibus principium omnes ducimus ; a loco, i n - . ,
quam, etaliisnascendiadjunctie, principium quo ,
q u e f a c i e m u s d i e e n d i : N a t i v i t a U i ^ t u r l o c u m nacta
, *
S. T H E O D O S l A J i Y - ^
897
898
est Theodosia, ipsam magni Con^tantini urbem

decantatamadeo Ausoniorum imperatoruro sedem
regiam, universi quondamorbiscomplexam iiape ,
r i u m , cujus a d quatuor mundi partes extremas
, , fama nomenque inclytum pervasit; q u a m innu
meris abundantem bonis, nihil ita a d posteros
, ,
omavit, aut unquam est exornaturum, quam ipse
, .
q u i eam condidit, et preesentia sua prasidioque
, >5
fulcivit, magnus Constantinus, pulcbris i n Dei
,
causa laboribus ad fineni perductis memorandus,
, ,
et regum omnium Chritianoruni longe primus,
,
firmum religionis ac pietatis fulcrum, fidei nostrae
.
sanctissimae propugnaculum sane validum, ac post praecipuos illos apostolos ipse quoque dicendus apostolus. Tali itaque natali solo virgo ista beata prodiit, tali civitatis suae patriae gavisa est
principe et inclaruit patrooo, Dicam equidem, et quod res esl dicam ; eumdem i l l u m , quem modo
descripsi, ipsa babuit progenitorem, eumdem inslituendee vitae praeceptorem, eumdem a d veram,
quee i n Deo et a Deo est, a d gloriam ductorem.
' . -
3. Estne autem q u i illud quoque cognoscere
fortassis desiderat, quales Theodosia quantosque
,
felici sorte nacta sit parentes ? Ita profecto habeat,
;
supremam illos Dei majestatem preecipuo quodam
, ,

cultu et amore fuisse prosecutos, tum vero summa
. ;
accuratione universa ejusdem Dei mandata semper
),
implevisse. Quid opus pluribus ? Quantis circum ,
iluxerint divitiis, quantaque gloria, silentio prae. ' ,

tereo ; breviter pronuntio, parentem utrumque
, ,
babuit Tbeodosia, prole tam sancta tamque illu stri dignissimam. Ipsa autem, cum tenera adhuc
; $ ,
virguncula s e p t i i D u m wtatis suae annum nondum
,
esset praetergressa, cumque ad boc ut sine repre
bensione vitam hanc mortalem decurreret, et
.
cacodaemonis insidiis facta superior, illud vivendi
, , - C institutUED, quod Deo potissimum esset V l S U m ,
,
,
arriperet, patris etiamnum consilio et providentia
, . "
indigcre videretur, eodem orbata fuit. Sed nec ita
,
necessariis ad instituendam recte vitam preesidiis
^ ,
fuit destiluta. Idem quippe ille q u i omnia nostra,
,
d i u etiam ante q u a m Jucem h a n c ingrediamur,
.
cognoscit; q u i nobis deinde obventura, ab eo
j a m tuin tempore quo materno adbuc utero coercemur, pro sapientia sua optime d i s p o n i t ; et quos
vult praecipua q u a d a m cura, sive e maribus sive e feminis, fovendos e l i g i t ; b i c , inquam, paternam
s u a m providentiam erga tenellam adhuc virginem desiderari n o n est p a s s u s . Simul enim parens
Theodosise vitam b a n c c u m morte seu meliori potius v i l a commutavit, simul et mater caducis
m u n d i rebus, mundoque ipsi nuntium remittens secrette ac religiosae domus septis seipsam filiamque inciusit, u b i a d vitam praeclare ducendam pulcherrimis eam prceceptis curavit i m b u i .
'. $ - D
4 . Tribus omnino annis una cum filia traductis
, i n l 0 C 0 illo et exercitatione, nihil quod laude d i ,
gnum aut Deo placitum cognosceret omittens, p i a
, $ ,
Theodosice mater vivendi finem fecit, et terreno

relicto domicilio i n coelestem sese babitationem
, ,
transtulit. Tantum vero earuni quae hic videntur
,
filiee suae reliquit divitiarum quantum a piis i n
, ,
egenos elargitionibus ipsi superfuit: illas videlicet
,
rneliores ac veriores rata esse opes, quee et h i c
,
viventibus nunquam n o n adsunt, et hinc emigran ,
.
tes possessores suos minime deserunt; quae eos,
;
q u i ipsis potiuntur, non secundum i d quod babent
; ; ;
nominis, exceecare, sed a d acutissime videndum
oculos apcrire ipsis possunt et solent; quee deni-
'
CONOTAITriNI A C R O P O L I T ^ .
qoe u t p l u r i m u m suosad Deum amatoresrectotra-

nwp' icaret
mite perducunt. et, cum ipsissimam i n coelos
,
viam absque errore demonstrent, in eosdem

. ' , ^
quoque sine impedimento ullo ut perveniatur
,
efficiunt. Quid igitur B . Theodosia ? Qua, putatis,
' ratione divitiis, parentum morte s i b i relicus usa

est ? an imperfecte ? an sine fructu ? Minime
vero. Dona quippe corruptioni et amissioni obno- .
x i a i n pauperes distribuit omnia, tantum sibi duntaxat ex eis reservans, quantum ad sacras
imagines coemendas necessarium fore arbitrabatur, ex quibus tres sibi praecipue comparavft, prim&m
Domini ac Salvatoris nostri Jesu Chrisli. purissimee Dei Parcntis alteram, uoam iosuper saaetae m a r
tyris Anastasiae, tot Dei causa labores perpessae, q u a m ob singularem divinitus accepUm gratiam
populus Cbrisuanus cognominare solet Veneficiorum dissolutricem (i).
5. Atque haec sunt quae de iis quas dixi divitiis . ' *
* .
Tbeodosiasibifacienda,et mente concepit, et reipsa
. ncpi , *>,exsecuta est. Bonis vero iis quao vere sunt, nec
, ,
falsa nomenclatura dicuntur bona, quomodo ani , ; ,
muDi inteoderit, quisquam ne interrogat ? Sapien . terprofecto, necaliter quam illis uti par est. Non *, enim differendum sibi amplius existimavit q u i n ,
$,
secundum altissimae perfectissimreque sapientiae

.
;
placita,iisseseomnibus quae ad m u n d u m spectant
,
<&<,
bonis exspoliaret, ut plura et meliora deinde con ' , *
sequeretur. Cum vero curam omnemet sollicitudi ,
nem non necessariam abjiciens, sic quasi ad per, . '
fectamjam pervenisset aetatem, et ad s u m m u m

- xoti
prudenti omnis yocata esset apicem, a continuo
,
a d yirtutem conatu i t a n o n recessit, ut potius a
-
pulcberriuiis ejusdem initiis et ipsa sumens i n i - C
tium, ad summuni tandem perfectionis culmen
,
pertigeriL Nihil interim i n virtutum cursu nacta
-
impedimenti,nec circa postrema vitee suae tempora
, , *
iis quae ante egerat maculam ullam inferri passa,

,
b , ,
q u s multis j a m tum putabatur ad summa quaeque
,

curriculo pervenisse, magnum nibil de se sibi per
,
euasit; quin potius secundum i d quod a Domino
.
inculcari probe noverat, famulam se ducebat i n u tilem ; et veJuti nibii omoino quod ad profectum s u u m faceret peregisset, miseram se et booorom
o p e m m inopem reputabat; nec,non, secundum divinam et salutarem Paub admonitionem, qom retro
eranl obliviscens, ad anteriora se extendebat; abstinentiaque corpus suam emacerans, eljeaquam
non vigiliisse exercens, atque assiduas Deo preces offerens, continenter proftciebatin m A n .
6. A d Deum igitur et divina quod attinet, dicta
c . * H U oVj a m ratione eratoperosa atque assidua. Cum iis
?v ,
autem virginibus quee i n eodem monasterio sacris
, cc%fv ;
;
;
cum ipsa exercitationibus vacabant, Deus immor ;
talis ! quo modosegerebat?quomodoconversaba
tur ? q u o m o d o r e l i q u a s o m m e s d e s u a s p i r i t u a l i u m D , '
donorum c o p i a reddebat participes ? Insuper illar u m p l u r i b u s babebat se inferiorem ; neque i d so]um, s e d q u a s i rerum bonarum incuria, et a d o m -
nia
(,
foret i n u t i l i s , d i v i n o r u m m a n d a t o r u m n u l -
^ ,
l u m D o n negligeret, c u m ingenuo q u o d a m pudore

ultro accedebat u n i v e r s a s , propterea q u o d i n san-
c t e c u m Deo c o n T e r s a t i o n i s studio ab o m n i b u s se
(1) S. Anastasia cognomento colitur hoc nomine a Greecis 22 Decembris. quee a n

distinguenda sit a Romana istius appellatioQis
Probi uxore, nobilistima martyre eub Diocletiano,
yidebimus, si non ante, certe ad 25 Decembria Co-
d i n u s de Originibus ait templum illi aedificatnm 60

in loco, ubi fuerat domus cujusdam patrifî, ee>
g D o m e n t o Pharmaoi: q u an ut prima ocoasioap*
nomiois, autipsamoootrapbarmaoa ideaiytae^
cia, iavocancfi, alias queri poterit.
'
$&
901
IN S. T H E O D O S l A l f c ^
*0
srjperari arbitrabatur, miseram Sese et infelieem

, ' .
appellans. Quodque longe est majus,<;um tanta ei
, inesset prudentia, tamque preeclara agendi ratio,
, $
iDter ejusdem contubernii s o d a l e s , nulla elatioris

.
a n i m i e d e b a t signa, n u l l a m suarum sodalium i n v i d i a prosequebatur, sed araore cunctas et benevolentia complectebatur singulari. Non aliter quoq u e q u a m s i i n divino obsequio fuisset oovitia, et methodi ad Deum appropinquandi ignara aut i n s u e t a , a singulis petebat instrui, et i n rectam virtutis semitam, si forte aberrare contingeret reduci.
Ita spiritum ipsa b a b e b a t humiliatum, et cor contritum, quee duo despicere Deus nequaqum solet,
q u e m a d m o d u m sanctus testatur David.
. '
7 . Omnem animi fastum et motum vehementio . rem plane exuerat, cum nihil accideret quod v i r ' ' ,

ginem sanctam a d iracundiam posset provocare;
, ,
Utad solum retinuerat zeli et animositatis, quod
, ' , ,
i n daemonem effundere sine gioria posset
' .
Longe i g i t u r i l l u m a se abigere, longe fugientem
,
persequi, neque ommino appropinquandi, aut ex
'
requo,quodaiunt,cong?ediendi
secum occasionem
' ,
permittere. Non enim adversus hosti vaferrimi
,
,

impetus vel eminus suas experiri volebat vires,
. ' nec i i i palffistram omnino stistinebat descendere
.
et cominus cum eo congredi, sed meliori longe
,

consilio procul illum a se jubens facessere, egre , ,

g i i prorsus militis et antagOIlist partes Omnes
.
implebat, d u m l o n g l D q u o et q u a s i fugiens i n i , , , micum suum caute impeteret. Nulli earum rerum
, ,
q u a s bic miramur intenta,' nullis m u Q d i hujus
, , voluptatibus irretita, omnia sua vota desideriaque
- , , ,
i n unum Deum deftgere fuit s o l i t a : illius unius
capiebatur amore, toto animo d i u noctuque Deo ac rebus divinis intendens. Ita primis, quod aiunt,
unguiculis virgo ista beatissima preescriptas a Deo hominibus vivendi leges implebat omnes, i d sollicite curans, ut ne punctum quidem unum unusve apex divin legis custoditus elaberetur, cpiemadmodum ipsemet Dominus id faciendum constituit. Sed nunc majus quiddam, imo m a x i m u m , aggredior dicere.
'
CAPUT U .
Leo lsauricus,
imagines aboliturus,
Gymnasium publictim
cendio perdit.
sibi adversantibus
w-
8. Hanc pulcberrimam sane vivendi rationem

tenebat Tbeodosia, v i r t u t i s s t u d i o continenter
. '.
intendens, virginem sacrarum coenobio clausa,

' ,
et mente i n Deum semper erecta. Notum autem
,
est, quomodo c u m omnia nostra salva adbucesse
, ,
et incolumia, et de Deo divinisque rebus recte
. '
omnes sentiremus, eramus populus eximius et
'

electUS, q u i velut DOVUS lsrael, ipsi proprie obti^ ' ),
gimusinfuniculumbfiBreditatis SUflB. At postquam
, , <,
,
e COBIO pulsus superbia spiritus suam i n homines
,
'
invidiam apertum CCBpit , multis ac
, variis frequenter macbinis animos nostros o p p u ,
gnare est aggressus. Utveroadversus illos p a r u m
.
valuit, et hac ex parte proficiendi quidpiam spem
'
,
omDem macbinasque abjecit iautiles, alia" deinde
; ratione omnia susdeque, ut dicimus, vertere, et
; ,
ipsam Dei Ecclesiam aggredi iastituit. Cumque
, ,
rursum nibil eorum quffi singulatim coDceperat
' , efficere valuisset, quin etiam effuso risu meruisset
, , , '
excipi, a d suas s6 artes totum convertit, ac n o y u m
, ,
plane consilium excogitare o<spit. Non enim
r/.
Hv
^ , %
cum magistris
90*
"
-$1 ACROPOLITit!
u n u m quodpiapa divinorum dogmatum suspicioni , falsitatis obnoxium reddere est aggressus, sed . ,
a d v e r s u s Otincta simul i n s u r g e n s , i n ea rabiem
,
suam omnem c o n a t u s est effuadere. Quid igitur

*#
\
mali m o l i t U S est ? quas m a c h i n a t i o n e s adbibuit
. !
pessimus g e n i U S ? Venerandas Dei d i v o r u m q u e 1 !
imagines, sacras illas et o u i n i bonore d i g n i s s i m a s
, ' , effigies, utpote q uas p l u r i b u s n o n parum a d , , recte a g e n d u m prodesse judicabat, statuit emedio
.
sibi esse t o l l e n d a s . Et v i a quidem a d hoc letendit, recta i n speciem : sed recta qualem d e c l i n a a d a m
monuit sapiens Salomon, utpote quae talis v i d e a t u r , sed sit, verum ad s e q u i o r a dueat. Suggerit, i p s a s i e s l i m a n d a s esse i d o l a , et oinne c i r c a eas studium, veteris esse erroris atque antiqute sup e r s t i t i o n i s e v a n i d u m v e s t i g i u m , inter Gbistianos rclictum. Vab audaciam pesstiui dxmoois, et i z n piaiu stulUtiam ! v a b iasanas m o l i t i o n c s ! Modo scilicet baac, modo iiiaui perdendi homines r a tionem i n i t : a d e x t r i s e t a sinistris niseros i m p e l i t , a m b i d e x t e r a d i n f e r c n d u m nocumentum.
9 . Quinam autcm fuere quos j u d i c a v i t idoneos
'. ' , xiow ,&aut quibus USUS esl a d o i i o i s t r i s , quando Dei ;
p e r m i s s u r e g n u m s i b i e r a t v i n d i c a t u r u s ?Leo is fuit
a b Isauria dictus. Sflevissiina a b s q u e d u b i O ballua,
eademque i u d o m i t a : q u i contra Domini gregem

COntillUO i n f r e m e r e a g g r e s s U S , i n e u m aliler
quam c a r n i v o r a q u e e d a n i fera insiluit. Quemadm o d u m Ct is q u i per anuphrasim VOCatus fuit
Anastasius; quippe post . Germanum i n Dei E c -
' ,

tj|
,
.-
clesiammagnoejusdemmalointroductus,mortem
paucis et i n t e r i l u m
; -
attulit. Sed q u a tandem

ratione pro rei d i g n i t a t e , quoecumque i d t e m p o r i s
misera acciderunt atque acerba, verbis efferam ?
e p i s c o p o r u m e x i l i a , COmprehensiones sacerdotum,
v i r o r u m p r i n c i p u m c a l a m i t a t e s simul et i g n o m i - ;
nias, s a n c t o r u m b o m i n u m e t v i r g i n u m sacrarume Q ; ; ; monasterUS v i o l e n t a s d e t r u s i o n e s , et publice COn- ; ;
tm
stitutas e a r u m d e i n p r o s c r i p t i o n e s , v e x a t i o n e s
'
f e r e n d a s v i n c u l a , c r u c i a t u s , v i o l e n t e r allatas mor-
tes, et p e j o r a m o r l i b u s t o r m e n t a ? Verum ut san- ,
ctae bujus v i r g i n i s illastrem p r o r s u s a c i n t r e p i d a m

, .
magnitudinem animi c l a r i u s i a medium adducam, u n u m q u o d p i a m c r u d e l i t a t i s regiae e x e m p l u m pro
feram, reliqua iis quibus lubitum fuerit inspicienda p e n i t i u s r e l i n q u e n s .
10. Superiorum regum t e m p o r i b u s , c u m q u i
'. , *
regnorum m o d e r a b a n t u r babenas, eo quod gere, *?bant n o m i n e sese baud o s t e n d e b a n t i n d i g n o s , sub
, #
jectamque sibi d i t i o n e m ex i e q u o j u s t o q u e admini, xoAU
strabant f u l c i e b a n t q u e , r e r u m n o n n i s i h o n e s t a r u m
amore ac prosecutione c x o r n a n t e s principatum
s u u m , e t q u i d q u i d e u m d e m a d posteriores i l l u s t r i o -
r e m poteratredderc m a g n o StudlO p r o m o v e n t e s ad
i n c r e m e n l u m . H o r u m , i n q u a m , regum t e r a p o r i b u s D
p l u r a tradeatis d i c i p l i a i s loca exoedificata sunt,
q u certa quadam ratione sejuncta erant ab i n v i cem, eademque c o n j u n c t a ; sejuncta quidem locis
et fledificiis, at vero mutua quadem conjunctione
et communi p o r t i c u u n u m v e l u t i dificium coalescenti; ita ut, q u a i n v i s e x t e r i o r i s form varietate et numero distinguerentur, non plures tamen,
sed unaduntaxat domus dici posset. In bis porro
eediflciis,qu8eduodecim omnino censebaotur, nunquam n o n colocati erant prfeceptores, atque iater
eos ubusaliquis, q u i a l i o s o m n e s cunctarum d i s c i plinarum perilia superaret. Hic, ut o m n i scientia-
, '

',
,
* ,
H v
4*
^-
906
905
r a m geaere caeleros inler plane eminebat, universalis quoque magister appellari solitus e r a t : ut
autem isto nomine honons causa vocaretur, ab
, ,
ipso videlicet rege acceperat, et tam i n eos q u i s a
,
cris initiandi, q u a m q u i iis initiati j a m erant, a u ' ,
ctoritatem suam exercere poterat. Res autem sio
, ,
erant dispositse ab initio, ut tibi ratiocinandi auge , retur facultas; et quod bomini ex quo i n m u n d u o i

gignitur a natura communiter insitum est, ut inteilectu discurrere atque sapere per seipsum v a leat, ad congruum, prout opus foret. motum excitaretur ; multisque, si non omnibus, daretur.
commoditas recte p b i l o s o p b a n d i ; adeo ut et imperium istic erudiretur, et civilis status ordinaretur,
ipsaque etiam plebs, quamvis inconsiderata et vaga/qua fieri potest ordinanretur componereturque.
. H v ' '
11. Hac igitur, q u a m d i x i , ratione res sese

habebant antiquitus. Iisdem vero temporibus viri
; insignes prorsus atque preeclari eas quae per studia
, ,
honoris causa obtinentur sedes i n m a x i m u m sui.
.
accipiebant ornamentum, potissimum autem i s
, .
qui reliquis omnibus et erat et babebatur prae ,
stantior, quique consulari praefulgebat dignitate.

Non enim externam solum et saecularem philoso ,
pbiam i l l i , sed interiorem quoque religionis no , ,
stree tractabant, seque c u m otio divinis dogmatibus
. exercebant, et magna cum diligentia traditiones
scrutabantur ecclesiasticas. His ipsi intendebant,
, ,
harum studio toti occupabantur, nullaque earum
ut negligeretur suis curis suaque vigilantia effi . ' ,
ciebant; unde et i l l u d consequebatur, utsecundum
, , * - ^ omnes honestatis ac religionis leges vitam duce*^
. m*.
rent. Tales c u m essent, n i h i l p r i u s b a b u i t i m p e r a t o r
, '

q u a m ut eos i n suam sententiam pertraberet; i t a
, * >
sibi scilicet fore persuadens, ut si viros illos i m , ' ,
pietati suae baberet consentientes, aliorum quoque
, animos facili negotio expugnaret. At vero eorum
,
n u l l u m , n o n p r i m u m , non inftmum, non m e d i u m

a sana doctrina rectoque vivendi instituto deducere v a l u i t ; et quamvis modos omnes viasque tentasset, nibil tamen omnino effecit. Principio
quippe c u m omni mansuetudine et modestia suam illis mentem renuntiari fecit, quod illos opinionie
suae socios ac suffragatores habere p l u r i m u m desideraret. Verum ut ab eis euam amentiam acriter
incusari peropexit, neque, quacunque demum fortuna periculove proposito, adduci viros posse
ut sanctarum cuUum i n a g i n u m ac yeaerationem rejiciendam dicerent, a d minas et contumeliae
conversus est.
' . ' ' ,

,
, ,
^
, . * Q
, ! _
, '
',
PATROL. GR.C X L .
12. Cumqueboc etiam modo apud viros fortea

n i b i l proficeret, et aliud nihil quo eos cogeret
su])eresse animadverteret: suee se ferocitati abripiendum totum tradidit; concessoque jpsis deliberandi spatio, submisit q u i uedibus eorum flammas
injicerent. Hi opportunum maxime observantes
tempus, cum sapientissimi bomines q u i a d m u l t u m
noctis adversus o m n i u m domitorem somnum fortiter pugnare soliti erant, eidem etiam succumbere
essent coacti, et cubitum tantisper se contulissent;
alii alias aedium partes circumeuntes ignem spargere, verissimumque sapientiae ipsius bospitium
flammis undique inyolvere coeperanl; omnem i a tus manentibus exitum prsecludentes. Modico i g i tur spatio temporis omnes devorantibus ouncta
flammis haustiatque absumpti sunt, u n a c u m librie
atque ipsis eedibus. cladem, affliotionem I
19
907
60NSTANTINI
ACROPOLITJE.
908
quamsustinaissevidetururbsConstantinopolitana, ^ . , ,
revera autem natio Romana sustinuit universa,
' ,
ipsique etiam gentiles, quotquot, teste Paulo, sa- ,
pientiam ab initio quaesiverunt. Non enim talium
* ' ,
v i r o r u m duntaxat facta est jactura, verum etiam
.
plurium ac p u l c h e m m o r u m b b r o r u m , quos sapieotiasimi homines couscripserunt (2). Sed h u c deycn i , dicere volens unuin nostri Imperatoris facinus, ac veluti prooemium ejus quae s e c u t u r a esset
calamitatis; caetera si quis cognoscere cupiat, jpsam quee de illis conscripta est, historiam c o n s u l a t (3)
CAUT U l .
8patharium Christi
t
imaginem
dqecturum,praecipitat
reddil.
Theodosia,
etfideisux
rationem
tyranno
13. C u m igitur tam gravia tamque intolerabilia

'. ' .
euppbciainferrentursacrasimagines venerantibus,
*
illee autem abolerentur, et funditus, ut sic loquar,
, ,
exstirparentur, spatbariorum aliquis etiam contra
,
Salvatoris Ghristi d i y i n a m effigiem, stantem i n c a
,
porta q u i E n e a dicitur, suum est aggressus furo , r e m exercere, eamque i n terram prosternere. Hoc , , . '
autem ut beate TbeodosidB est renuntiatum, Pbi ,
nees m o x illam zelus et Eliae invasit. Plures deinde
,
)
religiosas matronas,quae m u n d u m mundique orna
m e n t a o m n i a a s e removeraat, toto animo soll
,
' ,

adbasrentes Deo, socias eibi adjungens, sanctoquo .
d a m furore a d bominem virgo fertur. E x eorum

, ,
b i c erat ordine, q u i gladio, n o n securi, instructi
regem stipant, q u i ordo est ordine satellitum, uti ,
,
indicat, nomenclatio (4), posterior ; regem autem
, ,
custodit, et a tergo subeequens atque ab impera
,
tore nusquam discedens, regium noctu conciave
.
servat, principemque i n publicum prodeuntem
jSaivct optcingit.Gontrahuju8modi hominem,generoso plane
.
atque intrepido animo, virgo progreditur.
\ vxtf
14. Quibus autem i l l a sermonibus audientium
; mentes, ut zelum Dei conciperent, excitabat ? qtu ;
bua Deum ipsum verbis alloquebatur, utjustam
} ,
ejus adversus hominos i r a m piacaret ? q u a m gene

;
roeos comitantibus se sororibus indebat spiritus,

et a d pulcbrum pro veritate certamen subeundum

****
q u a m fortiter animabat? Sic eniravero secum i p s a
, * Mrfpd*cogitabat, sic ratiocinabatur: Oportebat equidem
,
**^
eam me, q u a m ultro suscepi, rationem vivendi
, ' ' 4**
sartam tectam conservare. Hoc enim coram Deo et
' '
hominibus facturam me proposui, a d boc sacra
mento me obstrbixi, c u m Deo solo et mecum ut

, )
versarer, reiiquorum autem b o m i n u m societatem
, ,
afCioV
effugere conatu o m n i contenderem.Postquam a u
, /
tem generis b u m a n i osor acerrimus, et nulio non
%
(2) Teophanes a d a n n u m Leonis 10, animad- D phiamautsimilealiquod opuslectorem hicrenuti

existimo.
versum i n eoe praecipue ait, q u i sanctitate et do(4)Securigeri scilicet preecedebaut, sequebfjV
ctrina clarebant: adeo ut scbolae u n a c u m sacra
epawarii. Sed cruomodo i n ordine stipatonp
doctrina exciderint, quee a saeculo S. Constantini
regiorum secuodum looum tenui8seepatharioi*>
Magni usque de ea tempora floruerant. Greece
dicat ? Suspicor non tam n o m e n
, exstinguerentur. Profecto (nisi schol
cari, cui e j u s m o d i n o d o b a u d q u a q u a m p e r s M a ietce extra communem civium babitationem fuerint
juncta est, quam matriculam palatii, s e u ntine*
poaitrc) v i x est credibile, eedibus fuisse subiectas
claturam omci orum ,qualis passim in m a n i b i u e f A
flammas. cum vicini totius manifesto periculo.
indicabatque officii cujusque o r d i a e m , obeervaa(3) N u l i a m de hoc argumento bistoriam singulad u m quoties i a publicum progrediebatur i m p M r
rem nunc novimus, nec a l i b i citatam reperimus :
tor, i n iis quos vocabant, n o s prooesm i r u m autem foret eam auotoris aetate exetitisse,
siones diceremus.
nunc i g a o r a r i ; quare a d Tbeophanis cbronogra-
909
1 S. TtfEODOSIAM.
910
', tempore insidias nobis struens, Ecclesiam Dei ccepit
* .
perturbare, et gravem adeo contra eam excitare
tempestatem, tumsane prodeundum etiam nobis, quieta tantisper vita deserenda : n o n v i l parcend u m , non c o r p o r i ; illius potissimum gralia, qui pulcbrum bac i n parte exemplum nobis praebuit,
quique nos et nostra n o n minus bene q a a m provide gubernat, et operiim nostrorum mercedem
nobis ad extremum servat repositam.
. t
15. His dictis, selectas quasdam e Psalmorum

,
libro sententias proferens, alterno cantu Deo Sal ^ , , ,

vatori i t a concinebat ac confitebatur: Judica, Do
. '
m i n e , nocentes me, expugna impugnantes m e : a p ,
prebende a r m a et scutum, et exsurge i n adjuto .
r i u m baereditatis tua\ Ecce enim iegis tuae praeva , ricatores contra te levaverunt caput, profanarunt
,
impiis tripudiis altaria tua, et sacta tua homines
^. ' i m p u r i ac scelerati polluerant. Sed r e s p i c e n o s i n
salutari tuo ut videamus i n bonitate electorom
, } ,
tuorum, utexsultemusia laetitia gentis tuae. Lfleutia
.
porro tua i n eo posita est, ut cultu et yeneratione

ooini dignissimee, sacree t u e tuorumque sanctorum
,
adorentur imagines, utque secundum eam qu

antiquitus erat decentiam templa iisdem exornen
tur. Nunc igitur m i b i , et cunctis meis sodalibus,

,
u n u m mecum idemque sentientibtis, q u e q u e p r o
,
sacrarum i m a g i n u m , pro matris tuae purissimae,

pro eorum q u i variis temporibus yitam t u i causa

^, ,
et sanguinem effuderunt, pro aliorum deniquequi

quoquo modo grati tibi exstiterunt honore, certa,
, ,
men mecum subire minime detrectant; nobis, i n .
q u a m , universis auxilii t u i dexteram ex babitaculo tuo sancto p o r r i g e ; infirmitatem noetram, q u i

solus potes, c o n f i r m a ; largire viree et fortitudinem.
\ $ C
16. Exinde a d soldales suas conversa, hisce eas
yocibus est allocuta : Nunc tempus, sorores, acce . ,
ptabile, nunc vere dies sunt salutis. Induamur
. ' *
a r m a lucis, et adversus bostes>eritatis progredia .
m u r . Mors nobisest p r o p o s i t a : vitajigituramorem
.

n u l l u m pr&ferainus. Cruciatus mortem praecedent
^ ac8upplicia,sednonterreamur, neque formidemus
,
eos q u i corpori quidem mortem afferre, sed a n i
,
m a m nostram leederenullaralione possuntjquem.
admodum praecipitur nobis. Nunquid enim n a '
turae nostreeconsortes non fuerunt sublimee i s t o

; - ~ anima, quae apud superos modo versantur, queeque
ab ipso Dei i n terras adventu pro Deo divinisque

* /
legibus decertarunt?Tbeclae, intermartyresprim
, 7agones et certamina novimus : non beatissimae
, ^ , , - BarbareB, n o n generosae Jrenes, non magnanimae
illius Marinse (5) ignoramus prselia, quee tvrannis
, '
pariter etdaemonibusopposita, gloriosumdeutris*
.
que tropaeum posuit.
17. Exigui fortassis momenti quibusdam videatur ista nefariorum hominum macbinatio : sed
vos longe melius institute, i l l u d optime scitie,
noQ mediocre esse m a l u m , quod contra veteres
Ecclesi sanctiones impii ubique nunc sunt aggresai.
Divinas enim imagines, calce oblitas, ex oculis
toUere, et sacra templabiformia ac inutiha reddere
(5) Goluntor, S. Barbara 4 Decembrig, S. Irene

5 Maii, S. Marina, LaUnii Margarita, 1 0 Julii :
quas GP. precipuam veneraUonembabuisae, alibi

docuimus.
rf.
' 7
7.
. '
911
CONSTANTINI ACROPOLITÊ.
q u i d abud est quam pietatem, quam religionem

*___#.._.._.
"
omnemeverterefunditus,
et universum .Incarnationis divin mysteriuminane reddere atque n u l l u m ?
At faciamus p a r v i q u o d conantur. Quanti tamen
i l l u d faciendum sit quod velmediocre quidpiam de
legedivinaetmandatisinfriDgatur, Salvator noster
acDominusinsacrosanctis Evangeliis docuit, v i a m
prefectionis unius iota uniusque apicis rigore c i r cumscribons. Jam vero quam gloriosum erit, si di vinarum legumne minimam quidem par tem infringere
sustineamus. Jllustres quondam Machabaei, nec non
beatissima illorum mater, praesentes assistunt:
quale illi exemplum observandee legis siiniliter
certaturis reliquerunt ? Porcinas carnes solum ut
gustarent, a tyranno compulsi, n o n modo ei non
911
;
-
7 h
>-
Obediverunt, sed innumeros quoque propterea % \ *~

cruciatus sustinuerunt: ignique ac ferro traditi
.
et quaatumcunque gravia tolerantes tormenta, inconcussiperseveparunt. N u n c i g i t u r et n o s , illuelre
adeo exemplum mente animoque versantes, a d pulcbrum pro religione certamen s u b e a n d u m fldenter
accincts nos conferamus, et festinemus spatbarium istum, q u i impuras manus i n d i v i n a m Salvatoris nostri imaginem parat injicere, cobibere a scelere.
18. Haec ilJa, et confestim ad Cbalcen accedit :
\ ' , $
et(oin8ignemanimifiduciam !) mox utfuitin loco>
.
'
!
a nemine m o r t a l i u m probiberi se passa, q u i n et
,
' ,
fidenti vultu ounctos praesentes intuita, scalasipsa
,
o m n i u m p r i m a arripit,ac sodalibus, idemut ipsse

, } faciant, fortiter i m p e r a t Qui igitur i n scalarum
. ,
summitate j a m fere consistebat i m p i u s , sacram
, effigiem antequam corriperet, iis excussus, i n
,
,
,
profundum inferni corruit ; dejectus est enim :
,
et q u i paulo ante insolenter se jactans, os suum
i n caelum aperire, et coelis omnibus Excelsiorem
7, ' . ;
impetere blaspbema lingua fuerat ausus, mise , >*
r a n d u m ante OCUlos o m o i u m cadaver jacuit, se ,
pulturae etiam honoreprivalus. Repentina quippe
' .
hominis nefarii punitio omnes q u i spectacuJo interfuere, attonitos reddidit, atque a l i u m
fecit abscedere; ita B. Tbeodosi et cunctis quee c u m ipsa erant viriginibus, d o m u m se t u t i s refem
licuit.
'. ' flart19. Verun? quod factum fuerat, latere minirae
, ' * potuit ferocissimum regera, q u i magna mox rabie
. / , ' , ti i n sacras Deo virigines concitatus,infrenduit. Quid, , , xtottM (
q u i d igitur habebat supercibi, n i ita dicam, i n
u n u m congregans : Per caput, inquit, meum (bio
), ,
scibcet regibus pridem usitatus j u r a n d i mos est)

haud equidemcredam ex vobisaliquem amareme,
s i v e l u n a queepiam e facinorosis istis mulieribus JJ ,
,
manus meas effugiat, aut nonomnescontinuo, ex
. ' , , abditis suarum eedium i n p u b l i c u m protractce,audaciae tantee poenas persolvant. Haec v i x edixerat
imperator, c u m e ministris ejus p l u r i m i , p e r a l i a
alii urbis loca dispersi, religiosarum v i r g i n u m
domos et urbis totius monasteria perscrutari sunt
aggressi; requirent quidem et alias omnes, quaecunque injicere i n spatbarium mannus fuerant
ausee, sed beatam Tbeodosiam cumprimis c o m prebendere cupientes. Non enbn mediocria quaenamautvulgariaadversusiilam meditari suisvisus
fueratrex, q u a m o m n i u m p r i m a m facinus fuisse
aggressam didicerat, etrei totius exstitisse causam.
'
'
**$*
*

.
'

, *
tri
^
eooV
offcn
913
IN S. THEODOSIAM.
* U
Comprehensas ergo omnes i n publicum pariter p r o t r a h u n t : sed et c u m omnibus eam quoque,

prfficellens omnibus, u l i sol p r stellis, alias superabat fulgore,
ratore constituunt.
.
'
, '
, , ,
, )
,
, , , ,
,
'
,
$
Nunc igitUT
b a u d s a n e i n j u s t o a d v e r ? u m te COnsUTgene,
s c e l e r i s m a g n i t u d i n e p o e n a s r e p o s c a m ;nec
EU3
juste reipsa S U m a m SUpplicium s i m u l e t v i n d i -
.
nere, aliave ratione audeat
20. Ille vero, i n alias quidem omnes torvum

intuens, Ut q u i d , ait, infelices mulierculffi, eo p r o cessistis audacice, ut non m e a m o d o mandata contemnere, sed meum quoque spatharium ab eorumdem mandatorum exsecutione probibere,neque
i d solum, verum funesta ctiam morte delere n o n
sitis veritse ? A d beatam deinde Tbeodosiam c o n versus: Non, inquiebat, latere me potuisti, facinorosa et mulierum omnium pessima : non m i b i fuit
ignota tua illa infreenata jactantia, non audacia i n signis. Novi profecto quidquid adversus satellitem
meum, te hortatrice ac duce, gestum fuerit, e t q u a
ratione ministrumregiis obtemperantem mandatis
interimere minime dubitaveris. Mibi cum eo modo
ausa es adversari, tuas contra meipsnm manus a
- g te C O m p u l s a s f u i s s e i g l i o r a r e p o t e s .
'
qu
ipsarum i n medio, corara impe-
contra principem
mi-
c t a m , u t n e m o r e g i i s sesejUSSlS i m p o s t e r u m OppO-
efferre. Potes t a m e n (si v i s m u t a r e m e n t e m ,
et s u a *
d e n t i , a u t p o t i u s , ut r e g e m d e c e t , i m p e r a n t i p a r e r e ) b i c q u i d e m s a l v a r i et s p l e n d i d i s s i m e vivere,
i n altero a u t e m sseculo b e a t a p e r f r u i r e q u i e .
.
, '
d i u m p r o f e r a m ? q u a v e r b o r u m ac
21. Qua nunc ego dicendl facultate sapientissim a m martyris a d tyrannum r e s p o n s i o n e m i n m e -
copia i n s t r u c t u s , v e l p o t i u s q u a de coelo inspira-
t i o n e c o m m o t u s ? p e r q u a l e m scilicet i p s a et p r u -
sententiarum
denter
respondit,
et o b m u t e s c e r e
fecit
illum,
s u p e r c i l i o f c r o c e m et o r e t u r g i d u m ; i l l u m , instar
d s e m o Q i s s e m h a b i t a n t i s , f r e n d e n t e m ex adverso a d
deglutiendam ipsam, terramque et mare se posse
;*
",
* "
' ".
~
~"
abolereprflesumentem; q u o m o d o t a l i a m i b i c r e d a m
, , comprebensibilla esse, aut ea convenienter valebo
, ,
eloqui? Ego, responditTheodosia, j a m i n d e a p r i m a

,
,
eetate quietioris et ab o m n i b o m i n u m strepitu r e
motioris vitoe desiderio accensa fui, imperator,
necminus consequend salutis me 8tudiosa;sed
. 0 ,
nec ex iis quidquam, quee mundus i n bonis suis
gaudiisque babet, a suscepto consilio revocareme,

, , ,
Deo bene propitio, valuit. Nunc quoque boc tibi
,
est sciendum, e rebus omnibus nullam reperiri,
,
quae aDei charitatepossitme modo ullo abducere,

Si igitur ita tibi videtur, age, nulla interposita
mora, necem after: exhibeo corpus meum ad supplicia : verberibus illud jabe discerpi, membrorum
quoque o m n i u m compagem dissolvi, confringi ossa ; capitis abscissionem impera, atque, ut breviter
dicain, vit bujus usora privari me jube, ut citius ad immortalem melioremque vitam per te transmittar.

1 K
'.
, $
'
, ,
'
2 2 . Hoc responso a d summam consilii inopiam

adductus tyrannus, virgines alias boc iterum
sermone compellat: Vos certe nolite insanee huic
mulieri pertinaciter adbeerere, eoque dementi
progredi, ut vos et iis quae hic sunt bonis orbas
esse, et qu i n altera vita reperiuntur, paribus
certe, si non majoribus, voluptatibus p r i v a r i ,
quin etiam ad mortem condemnari aeternam, p a -
945
CONSTANTINI ACROPOLITiB
t!6
tiamini, IUae autem, quemadmodo egregiae m a - , , }

gistr discipulas decebat non minus egregias:
,
,
Absit, inquiunt, ut cum divinitus inspirata matre
.
,
ac magistra nostra non eadem sentiamus, ut tuis
'
morem geramus blanditiis, ut minis terreamur.
> , ' '
Hujus nos instituta ac mores sequimur, ab hac ne
.
aeparemur, cum obsecratione petimus. Quaecunque , , ,
igitur ab ea tibi dicta sunt, eadem a nobis dicta
,
tibi putato. Ingenti a d b c verba furore impletus
,
tyrannus: Insanas, eiclamat, mulieres e conspectu
.
0
meoquantociusabripite, aut potius, ut merentur crudeli morte peiimite, ut s i q u istiua adbua

fortassis sunt dementiffl, similia perpetrare exhorrescant.
CAPUT IV
S. Theodonxpost sociarum necem crudele martyrium et gloria in ccelit.
23. Talia c u m dixisset tyrannus, continuo m i nistri ejus,tanquamigni8ligna corripiens, sanctam
auferunt a conspectu ipsius ; et caeteras pariter
c u m ea abducunt, trahunt per crines, maxillas
percutiunt, per plateas raptant insolenter. Atque
has quidem absque m o r a crudeliter trucidant,
venerandasque revera victimas, religionis causa
rjaactatas, Numini supremo sistunt bomines nefar i i . postremfie condemnationis i n ultimo m u n d i
tempore, non sine insigni suo pudore, futuri r e i :
beatam vero Tbeodosiam, de qua plurimus regi
fuerat sermo, ad alteram servantes queestionem,
iteruui c u m ea loqui coeperunt, et quamobrem
pertinaciter adeo iis qu imperabantur contradiceret, pecunctari.
' . ' , ' , \*

,
^
,
,
' *
rff
, {
,
$,
\ ,
24. A t vero beata martyr, summa sapientia Q
summaque animi fortitudine ita eos est allocuta : f ' , ,
,
;
Ego quoqae i d , boni, ex vobis queero, q u i d
' *
tandem esse possit i n causa, cur ad cruciatus et
mortem me designetis?An proptereaftuod rellgiose ;
; ;
venerari stdduerim ejus imaginem, q u i cum Deus
esset propter me natus est homo, similis mei ? ; ; *2
aut ejus q u i Deum et hominem absque ulla yirgi,
*0*nitatis suae labe pcperit ? aut eorum q u i Salvatoris
adventum mundo universo annuntiarunt ? aut ,
; ' ,
denique eorum q u i euum pro Christi doctrina

, *
fuderunt sanguinem, quique alia etiam ratione
;
d i y i n a m sibi amicitiam conciliare sunt conati ?
$
Quomodo vero non optima cum raticne stultam
,
' *
me dicerent et insanam, si yestra profecto deliria
' ,
ego etiam delirare i n a n i m u m inducerem? autab

iis persuaderi m i b i sinerem, q u i ad absurda adeo
pertrabere me conantur ? I d autem q u a tandem

ratione valeam tolerare, quod sacree et yenerandee imagines odio vobis sint et ludibrio, et p r o ido&s
habeantur ? Idola certe novimus esse simulacra rerum n o n subsistentium, et solerti i n d u s t r i a *
preesentatarum figmenta : q u o r u m prototypa c u m yera non sint, neque per sese eestimationis ullin
aut pretii, consequens est, ut ipsae imagines nibilo majori veneratione sint dignae.
. '
25. Ut igitur verbis nihil contra eam effici posse

, cognoverunt, q u a m tanta a n i m i firmitate respon
dentem, tamque sapienter errores confutantem

,
audiveraat, immaniter cam ceedere coeperunt ;
, . '
quodque oratione persuadere non valuerant, ver , purv
berum atrocitate extorquere sunt aggressi. Sed
, ,
quod intenderant non modo non sunt consecuti,
S. THEODOSIAM.
917

'

, ,
verum etiam o m n i prorsus exciderunt spe, q u a

paululum eos decipiens, probavit esea, ut a i i ille,
stultissimos virorum. Illi enim verberantes instruebantet dirigebantictus: ipsavero n i h i l i eot f a ciens, ut vidit a verberibus ad verba rursum devenire paratos : Quod, inquit, facere vultia incunctanterperagite. Nostis meab ea q u a m nunc babeo
mentediscessuramnunquam. Nec sane quisquam
me terruerit eorum, q u i corpus quidem istud occiderepo9sunt,animte autem me|niolestiam u l l a m
afferre 11011 possunt, quemadmodum potest is q u i
animam una perdere valet cum corpore, q u i a t a m
hujus q u a m illius factor est et creator.
26. Qua ratione affectos fuisse putatis beec a u dientes ? quo modo tantum sui ipeorum contem3 ptum excepisse eos, q u i ob datam sibi a orudeli
imperatore potestatem, tollebant superoilium ?
Transfigebatur cor eorum velut jaculo quodam, et
toticonfundebanturpr furore, efficiebanturque
rabidi, et per iracundiam agebant omnia. N o n
enim omnino i n mentem sibi venire patiebantur,
aut quod mulier esset, aut quod adeo religioae i n culpateque vixisset; sed, veluti maleficam 6t femin a r u m o m n i u m ultimam nequissimamque, tolo
afflixerunt etinclemeater flageJlarunt. Yerberabant
i l l i , et verberabant viribus totis, i p s a vero mente
i n coelum defixa, etmajora melioraque o m n i a 00gitans (o insignem a n i m i fortitudiaem ! p r a c l a r a m i n Deum fiduciam! nunquam satis l a u d a n d a m generoeitatezn !) l i n terram licet prostrata
Q hflBC Psalmis suaviter concinebat: Dominus fir-
*0
'.
'
, '
'
' , ,

, !
!
'
918
mamentum meum et refugium meum, et liberator

meus. Deus meus, auxiliator meus, corau salutis
.
meee,et susceptor meus, quem inyocans salva ero,
i n ipso transgrediar m u r u m ; m u r u m , i n q u a m , perversitatie bujus, q u i separat a Deo atqae ab
eeterna ineffabilique i n coelis beatudine.
\ H v
27. Gernere igitur erat rivos quasi sanguinis e
,
,variis yirginei corpusculi partibus profluenftes, so, l u o i purpuratum, carnium frusta alio alia loco
, ,
sparsa, corpus prorsuslacerum, corpus dissolutum,
, et ante mortem quasi p r a m o r t u u m , c u m a n i m a
, , * ,
interimperturbationisexpersinipso quodammcdo
,
coeloversari yideretur. Etenim sublato aliquantis
,
, ,
per capite; Vcrberate, inquiebat, quantum potestig,
,
quin etiam cunctas i n yerbera afferte vires; noetis
. * enim, a pristina mentis sententia nullo me modo
; ' d i m o y e n d a m ; nec vestrie unquam desideriis me
, ,
subjicere poteritis. Nonneergo quod i n Anaxaroho
;
(6) pbilosopbo fuit p r a c l a r i s s i m u m insigniter te , '
nuit ? nonne melius quam ille, ob nobilitatem ce , lebris, et ob sapientiam clarissimus, corpus suum
. ' contempsit?Si enim, femina exsistens, molle n i h i l ,
, n i b i l sensit aut d i x i i femioeum, nec reverita est
, ' q u e m q u a m ; sublimiusprofectoquam ille pkiloso ,

,
pbata est, et generoeius egit. Hic videlicet exiguo
,
solum tampore verberibus oontusus, spectatoribus
,
(6) AnaxarcbiAbderitffl,cum juseu Nicocreontis

C y p r i i tyrranni i n saxeo mortario contanderetur,
ea vox laudatur a Laertio, Cicerone, V a l e r i o :
Tunde, tunde Anaxarcbi follem, Aaaxarcbum

enim non tundis.
919
CONSTANTIM ACROPOLITiE.
geetiitquemadmodum intheatroconspicuus esset; J 9 * .

ethominum tantummodo laudem consectatus, for
o i
titer fecit: cutn scilicet preesentes obstupescerent xot y t
hominem, subipsa contusione n e q u i d e m sesetor , quentem latus, ipsique q u i eum contundebant , .
commotis animis eumdem demirarentur. Beatam vero hanc, tam q u i caedebant, q u a m q u i caasam
epectabant, non modo, non miserebantur, sed infensissimo quoque prosequebantur o d i o , et dement i a m ei objectabant, propter q u a m eam putabant infelicem.
2 8 . Revera p o s t i l l a m D e i s u p r a n a t u r a m omnem
' . " positi incarnationem, iis quoque q u i sub natura

sunt supra naturam agere multaetpati concessam
^,

.
,
fuit. Neque i d immerito ; quippe natura o m n i
,
superior, natureeque effector Deus, et p r a t e r naturae

, ,
leges natue homo multaque supraejus vires effi
f f r t k r r a i *
eere valens, natur quoque dedit nonnulla supra
* vires perpeti, quemadmodum i n bac beata fecit.
Quo enim modo valeret femina, imbecillis sexu> , , , , pcenitentiis exbausta, corpore verberibus sic lace ; "
rato, atque, ut ita d i c a m , discerpto, talia inter

*
medioe cruciatus sentire et profari ? Equidem sio
,
,
*
existimo, d i v i n a m Theodosiam, Machabaeorum
. '
exemplo,corporearumomnium affectionum d o m i , ,
n a m constituisse rationem, vere invictam, vere
,
ineuperabilem. Cffiterum, ut tam fortiter tamque

constanter cruciatus peracerbos ab ea sustineri v i ,
) derantquieosinferebant,partimquidem quod afe, , , minayicto8seipsoserubescerent,partim contra s u ,
amipsorumpravitatemagentes,et i n rabiem q u o dammodo acti,quod tuno u n u m supererat, i n car- .
cerem amandatam earceralibus tradunt asrumnis, i t a eam fatigare volentes, et r e g i tandem subjicere
Toluntati.
2 9 . Non paucis deinde elapsis diebus, c u m de G
\

,

^
ea iterum periculum facerent, eamdemque eicut
, ,
ante persistere inyenirent, ac ejusdem cognosce . " *
r e n t m a n e r e sententite, mortem ejus decermmt.
,

M o x a l i i manibus eam accipienles, a l i i p e r capitis
velum trabentes, aliis alii corporis membris eam , ' raptantes, velut pecus quoddam, ducebant a d l a - , ,
nienam innocentem Dei buculam, ejusdem stabuli
, pgrerriet pascui consortem, neque ab eis divelli u n q u a m
. *
se passam. Non deerant interim q u i eam percute , f i o
rent, et inclementer verberarent; n a m caeteros q u i
eam convitiis, e pleno (ut dicitur) plaustro petitis, , , . '
onerabant omitto dicere. Postquam autem eo
, ( venerunt, u b i decreverant finem facere iis quee
' , '
intendebant (decreverant autem i d facere i n m a celio (7), U t tanquam Ovisjugulareturaut veluti J U - j) . ,
ic , ^mentum mactaretur tam a d contumeliam ipsius,
), '
q u a m a d aliorum idem c u m ipsa eentientium

xoetvorcpov
i r r i s i o a e m ) ; postquam, ut d i x i , peryenere quo
, *
yolebant, carnificum nonnemo n o v u m q u i d
, ' >
d a m et insolitum excogitavit: i l l a m enim quae
, .
capitisabscissioneautmacbfleraBimpulsu peragitur,
mortem acerbam quidem accidere, attamen tole ,
rabilem arbitrabatur. Arrepto itaque q u o d i n v i a

, publicaforteofferebaturcornu(8j virginemsanctam

,
(7) De loco supra j a m actum est. a u tem, Latinalicet vox sit, e l i a m Paulus dixit, I
Cor, X , 25. a l i i ; hinc , Ma-
cellum p u b l i c u m apud Cedrenum.

(8) Arietinum cornufuisseindicat auctor d i s t i c h i
i n Synaxariis.
IN S. THEODOSIAM.
021
922
prosternit solo ; et c r i n i b u s e a m o o m p i e n ^ m a g n a
v i j u g u l u m (9) cornu impellit, et diffractis qU
deinde occurrunt vertebris, acerbissimo c u m doloris sensu spiritum martyri vitamque ademit.
30. Atqne b i quidem ea q u a dictum est ratione
V . *
furorem suum expleverunt; Thodosia vero yotie
*
ao desideriis suis omnino potita est. Coelestium
,
quippe geniorum preecedeatium subsequentiumque
, ' , ,
comitatu stipata, non sine insigni l a u d u m p r e c o . *
nio, e terris i n coelum deducta fuit. D u m autem
,
ascenderet, poterat ad principatus et potestates
/ , '
sic fidenter loqui ; Exaltatum est cornu m e u m i n
. * Deo m e o ; illo quippe propitio, iniinicos meos
, ,
ventilavi cornu ; et ecce nunc ad eum proficiscor,
' ' ,
ipsummet q u i pro rae factus est bomo. velamine
,
amoto adoratura, et Matris ejus sanctissims frui ,

, , t u r a conspeciu, a c s a l u t a t u r a Cfleteras quae vel
pro Christo passee sunt vel secundum ejus prae ,
ccpta vixere, et ex earum conversatione exi
g u u m captura gaudium. Abeo, inquiebat, earum
. '
imaginum, quas religioso semper cultu venerata
, 8um, ipsamet conspeclura prototypa, Discedlte a
,
, ; me igitur omnes qui operamini iniquitatem. Uoc
, ,
itaque modo Theodosiee res sase habuere, hac
, } ratione i n coelos evasit. Nunc autem, q u i i l l a m

precedebant, qui comitabantur quique subseque ;
bantur angeli, q u i d fecisseaut quibus iacessisse
modis arbitramur? Etenim si super uno peccatore poenitentiam agente, quemadmodum ipsemet Dominus testatus est, tantum ipsis eit gaudium, quanta eos leetitia quanto gaudio dicemus fuisse
repletos, ob eam, quee a primis Yitee suae annis ei placuit per mandatorum ejue observationem ?
. C 31. A d ine quod attinei, non m i a o r i i l l a m plausu
ledtitiaque exceptam, nec pauciores l a u d u m ao

,
gratiarum bymaos Deopropterbominembumanato
-
decantatos fuisse arbibitror, quam tunc cum proto ,
martyris Theclae (10) animam deduxere angeli. l l l a
,
quidem Paulo i n tertium usque coelum rapto, et
arcana revelanda edocto, discipula adhaesit, a
*
quo c u m non pauca de rebus coelestibus didicisset,
, '
a d m a r t y r i i stadium alacriter decurrcndum egregie
,
profecto fuit instructa. Quid autem Theodosia ?

, Non P a u l u m , Paulive similem, aut etiam eorum
, .
U D u m q u i d i u sane post Pauli tempora vixerunt,

,
'
prfiBceptorem nacta est: sed quod pluris faciendum,

^ ' '
eum plurimi Christianorum (11) palam i n contra
,
,
,
riam partem traberent, rertam tamen viam tenuit,
, , ry et pro Teritate m o r i elegit. l l l a c o n s t a n t i a m tenuit
, ,
super re, imperfectis eeque ac perfectis indubitata
Theodosia, pro ea quae a multis vocabatur c o u . ' troversiam, ab imperfectis scilicet, q u i multas et
,
magaas contrarium ratioaes invenerant, ut aie ,
bant, mansit inconcussa ; ceeteris vero pari c u m

; ' petv
protomartyre perseverantia nibil quam illa m i a u s
,
egitfortiter. Iiludporro quanti faciendum est,quod
, ,
plures ejusdcm certaminis efFecerit socias, quas a d
,

similem zelum pro Deo excitavit. suoque exemplo

coelestis regni hffireditatem i m m i s i t ? Hoc ergo

* .
?
(9) Meliusforte Ambrosianum Synaxarium

cervice : quis e u i m nescit veriebrat
cervice, i n gutture esse ?
(10) S. Thecla, d i s c i p u l a S . Pauli, colitur, 23
Septenbris,
(11) Quia , ejusdem sententix,
de fide circa Cbristum duntaxat intelligi b i c debet, Christianorum
verti.
983
CONSTANTINI ACROPOLTLE.
m o d o l e e t a b a n t u r a n g e l i , s a n c t o r a m v e r o e t m a r - '
t y r u m t u r m e e , aliae a l i u n d e p r o g r e d i e n t e s o b v i a m ,
sanctoe s i m u l a c m a r t y r i o c c u r r e b a n t , u t p a r e r a t ,
921
xcv.
et s u a e q u i q u e p a r t i o u p i e b a o t p r o p r i a m v i n d i c a r e . D e u s a u t e m , c u j u s o p e et c u j u s c a u s a c e r t a v e r a t ,
c u m u t r i s q u e c o n y e r s a n s fecit u t c u m u t r i s q u e p r a e m i o p e r f r u e r e t u r aeterno.
CAPUT V.
ad 5 . Theodosix invocationem patrata, ubi Auctor de se et suis.
Miracula
32. A t q u e h u j u s m o d i f e r m e f u e r e e a q u e e
Sanctee
|3\
l n ccelo c o n t i g e r u n t , p r o u t c o n g r u e conjectare l i -
cet;nos
'
vero
q u i i n terra positi
s a c r a s ejus r e -
l i q u i a s feliciter p o s s i d e m u s , q u i d t a n d e m facere,
a u t q u a r a t i o n e affectos e s s e o p o r t e a t , c o n s i d e r e -
mus,
preesertim c u m tot ejus
admiranda
opera
n u l l o DOQ d i e e x p e r i a m u r , v i d e a m u s q u e b o m i o e s ,
b r o r u m suorum rectam consequiconformationem;
surdos
et Unguas
et D e o , q u i t a n t a e r g a h o m i n e s o p e r a t u r , g r a t i a s
'
e x b i b e r e ; et i l l a r a p r o p t e r c u j u s
merita tantum
beneficiorum a c c i p i m u s , quseque
lanta
>
coelo
u s u , o b insignia adeo m i r a c u l a gaudio exsultare;
in
11
c o r p o r i s u s u v i r i b u s q u e d e 8 t i t u t 0 3 , b a c t e n u s m e m - Q
ac mutos, recuperato a u r i u m
frf\m9&ai,
* '
n o r u m et l a u d u m
t i t u l i s , u t p a r est, p r o s e q u i .
g l o r i a , tanta i n terris potestate pollet, debitis b o Multa
vf
, '
merui,
s u n t q u i d e m quee S a n c t a q u o t i d i e f a c i t a d m i r a n d a , s e d q u i p s i e h i e c e o c u l i s i r i d e r e
n o n p o s s u m non enarrare.
3 3 . P u e r q u i d a m e r a t aetate a d p u b e r t a t i s
j a m progressus, ex e o r u m
quiin Phrygiaad
fluvium
pagorum
'.
annos
unoaliquo,
R b y n d a c u m (12) s u n t ,
o r i u n d u s , s e d a p a t r i o s o l o p e r e g r i n u " . H i c q u o d ^
dictu abominabile,vagorum Agarenorum impieta-
tem
, $
eectabatur,
et C o n s t a n t i n o p o l i m a d v e n i e n s ,
',
b a c illac p e r civitatem oberrabat. Ecce a u t e m ,
rabiem
deemonis, o m o i u m c o n t r a n o s m a l o r u m
auctoris 1 dieq u a d a m
gine.
etiam
i m p l e t u r t e n e b r i s et v e r t i -
M e r i d i a n u m scilicet
erat
tempus,
quando
O a v i d ait n o n babitantibus i n adjutorio A l -
'
, ' T J

deemoniacas imaginationes ingruere. C u m igitur
sic
'
g e n i b u s , u t tibiee f e m o r i b u s a d b e e r e r e n t , et a b o r -
t i v i s l l l i s b a u d d i s s i m i l i s a p p a r e r e t , q u o s a d pree-
tereuntium c o n s i t a n d a m c o m m i s e r a t i o n e m plateis
'
expositos frequenter c o n s p i c i m u s : q u i n etiam a p o plecticus
totus erat,
q u i d pateretur.
n e c plane intelligere poterat
C u m autem
q u i b u s assuevit,
n a t u r a cogeret a d e a
t u n c satis c o g c o s c e n s q u i d m a l j
* , ' ,
'
p e d i b u s i n c e d e r e ) m a n i b u s eeque a c p e d i d u s u t e n s ,
,
,
mendicato. Sic hacillacque repentem seque volutan-
t e m ( n e c e n i m a l i t e r p o t e r a t ) a d m e a s q u o q u e aedes
|9?)
e a t e n u s s a l t e m r a t i o n i s c o m p o s , u t v i c t u m queereret
* f
s u p r a s u a se g e n u a n o n p r o m o v e b a t , e e d p r o t r a b e b a t
eseet ( r e p t i l i s e n i m f a c t u s e r a t , q u i e a t e n u s s o l e b a t
* >
**"
. *
,
ffvpffe,
et r a t i o e i n o n p a r u m esset c o n -
t u r b a t a , d e r e p e n t e e t i a m c o n t o r t i s i t a r e p e r t u s fuit
agitaretur,
. '
t i s s i m i , et i n O e i t a b e r n a c u l o n o n c o m m o r a n t i b u s ,
'
. ,
e u m contigit devenire, m i b i q u e i n conspectum v e -
, , ,
n i r e , n o n gressu d e b i l e m , n o n claudicanterri, sed m a -
n i f e s t e r e p e n t e m et g r a d i e n t e m s u p r a p e c t u s a c v e n .
trem,secundum veterem maledictionem serpentis.

(12)Rbymlacus
fluyiusMysiffi
( P b r y g i a e m a j o r i s e a p a r s est) i n P r o p o n t i d e m i n f l u i t a d c o D g n o m i n e m
sibi u r p e m . S a n t q u i credant Plinio L y c u m dici.
IN S. THEODOSIAM.
925
' . '
,
,
, ,
, ,
,
. -
926
34. Non multi inde effluxerant dies, c u m rursus

ad eedes nostras idem se adolescens contulit, absque omni impedimento omnique incommodo progrediens, utroque firmiter consistens pede, et corpore i n a l t u m erecto, quemadmodumsolent i i quibus omni ex parte absoluta membrorum o m n i u m
conformatio obtigit. Prodigium boc omnibus q u i
a leraot non mediocre visum e s t : ac alii confestim
alios, ut fit, advocantes, super adolescente illo
multaexinvicem sciscitabantur.Nonne,inquiebaiit,
ille b w eet, q u i non a multo tempore buc a d nos
fuit delatus ? Nonne idem ipse ab beri et nudiuetertius contracta babebat genua? Multum igitur
dubitabamus, n a m vfera essent quee videbamus
oculis; donec ego ipse propius ad eum accedens,
percunctari ccepi, q u a landem ratione, quove tempore pedum sanitatem consecutus esset. A t ille,
Non ita pridem, inquit, binc ad littus egressus
)
'
sum, ut a pretereuntibus eleemosyn aliquid r o ,

gando consequerer ; c u m ecce e transeuntibus

unus quisquam (nec enim quis fderit scio, qui ante

nunquam bominem videram, et > deinde non c o n rif
,
spexi amplius) insolitam m i b i eleemosynam contu -
lit, d u m arreptum me atque io bomeros suos sub /
latum, deposuit apud Sanctam : hoc quippe n o .
mine beatam Tbeodosiam appellari, i n bac magna civitate fecit miraculorum multitudo : existimo
autem sic etiam i n aliisubique urbibus n o m i n a r i , ubique enim gratiam divinitus sibi eollatam explic a t ; quare etiam undique confluunt male babentee et discedunt sanitatis restitutionem consecuti.
\ 35. Itaque Sanctam quoque puer iste vocans
. , , rff ,
absque proprio nomme. Super bujus, inquit, t u
m u l u m me ponens ille, et desuper appensae lampa .

'

dis oleo inungens, oravit et abiit. Ego vero dereli *
, ctus, quid agerem nesciebam: n a m neque progre , '
di neque digredi inde poteram, sed inutilis instar
.
ponderis remanebam, omnibus a d vitam necessa ^,
riis rebus destitutus miser. Tres abierant diee,
,
cum m i b i queedam mentis coacussio accidit, non
, ,
qiialis ante exiguum tempus superveniens m i b i
,
genua contraxit, et vel sola recordatione sui hor ,
rorem mibi incutit; sed animum implens tranquil

litate, optimeque componens; unde, veluti si s o m
,
, Inianti tantum oblatum fuisset pedum impedimen ,
,
tum, ita me sanum exsiliens reperi, stetique i n
, * ptoc
pedes erectus et modicum progressus sum. T u m
, ' , D vero i n meipsum regressus,et unde auxilium m i b i
TjJ , venisset, intelligens, a d Sanctae sepulchrum c u , , ' c u r r i ; et s a c r a ejus imagini affusus, cum i l l a m

complexu frequeoti strinxissem, exivi, ut videtis
,
miraculum i n me factum celebrans. Quartus vero
.
n u D c dies est, ex quo urbem banc omnem sanus
obambulo, et quocunque locorum fuerit libitum
absque impedimento pergo.
*
,
( ' g
'.
,
36. Sed quae mea sunt, tanquam si mea n o n

essent, preeterire non debeo; ne si profundo eo
silentio obruam, ingratitudinis notae subjiciar,
quod nec sermone quidem exili dignatus ea fuer i m , i n quibus opere benefico praeventus sum c u m
essem i D f i r m u s . Quod autem posterius accidit, de
eo prius sermonem instituam. Gener mihi per
987
CONSTANTINI ACROPOLITJE.
filiam est nobilis atque illustris, utpote nepos ejus

qui modo per i m p e r i u m m o d e r a t u r ; iilius vero
filius, qui ex legitima parentum, avorum, et proav o r u m succeseione Colchidis principatum bseredi*
tate tenuit; q u a m enim hic imperatoris defuncti
filiam matrimonii lege sibi conjunxit, hujus quo
de loquor mater exstitit. Hunc cum sub vespcram
ex aula imperatoria d o m u m se c u m suis referret,
cupido subiit equo se exercendi, i n eoque n o n nibil se exbilarandi, quemadmodum frequenter solent tatis istius juvenes, i n prima preBs^rtim p u r
bertate, qualis ipee erat. Eos autem q u i circa
ipsum erant, et multo magnoqueconatu dissuadere
i d conabantur, intempestivum esse suggerentes,
contemnens, i n sententia omnino permansit; boc
, 2

,
'
, " ,
. *
,
'
tantum illis imperans, ut sues, q u i propter viam *'

, * ^
publicam pascebantur, abigerent. Fecerunt iili ut
,
jussi erant : ipse vero multimodis equum tentans
ferebatur, donec sqilioet sues abactae, ter quaterve
. " rederjntes, sub ip&is equi pedibus volutari ceepe, ,
runt, eumque impedire. Equus enim, quoties sub
,
, . *
pedibus ejus versabantur sues veluti de industria
* ,
i d agentes, cadens simul assurgensque, tandem
,
ita concidit, ut resurgere nequiret ; sessor autem
, *csexcussus tanquam e funda, statim b u m i jacuit
, ,
pronus juxta e q u u m , p a r u m a d m o d u m distans a

,
mortuo, nisi quod tenuis quidem artori puleus, a

.
medicis deprehensus, c u m adbuc i n vivis numer a n d u m suggerebat.
*. '
37. WOQ longue a palatio b c acciderunt, eo scilicet loco, q u i Stagnum rotundum dicitur. Sed, Q ,
quemadmodum ea solent quee fama feruntur, re ' , * ^ , . U
pente ubique vulgatum fuit, obiisse ex infelici
, * !
equitatione juvenem. T u m vero alii, 0 infelicem,

, ! \ * !
exolamant, casum ! infortunium ! alii, Q u a m ,
! inquiunt, subito i d accidit ! q u a m inexspectato
corruit 1 A d me quoque e vestigio quidam accurrit, ,
,
l a c r y m a r u m plenus, et cupiens quidem i d quod
,
%
acciderat renuotiare, sed voce noo continuis minus
, ***'*,
singultibus q u a m multo anhelitu impedita, ex sola
ty* '
demissi i n terram vultus moeslitia, et c o m m i . , #*
serationis quem demonstrabat affectu, triste m i b i
, ; .
quidpiam videbatur significare. Atque ego n o n
, , p a r u m animo commotus. Cui, i n q u a m , meorum et
, , ,
q u i d tandem infortunii accidit ? Tunc, respondit
. ' gener equo ferebatur, cum quo pariter i n terram
, , * i
c o r r a i t ; ac etiamnuminfelixjacet absque loquela

, *ft ;
et sensu. His narratis egredior domo : neque aliud
; ^ ,
audire per v i a m m i b i contigit, q u a m , 0 quomodo
. ' *
id intelliget, quomodo videbit socerejus! Hacillao
,

gemitus et manuum complosiones audiebantur ;
, ; , * ;
cum ego ad locum ubi jacebal perveniens, m a n u m , . '
que apprebendens et bracbia circumdans, Quid
.
pateris, aiebam, q u i d doles, cbarissime fdi ? age
indica : ipse v e r o m i h i l m a g i s audiebat quce dicebam q u a m s i e x a n i m i s omnino fuis9et.
38. Jamque nox illa praBterierat, nibil o m i t t e n ' .
tibus medicis eorum q u hac OCCasione, Ut fiant, , TOioroTc ars medica praescribit: utriusque manus apertae
- ^ ,
sunt v e n , alia tentata remedia omnia, omnia
, x * i ,
1
S. THEOBOSIAM.
929

' , '
, ' . '
.
,
,
'
,
,
',
'
, ,

930
uiota sus deque, ut dicunt, et nihil noa adhibitum

operae, ut sensibus redderetur adolescens : q u i
nihilo tamen melius inde habuit, sed eadem prorsus ratione jacebat sensus omnis expers. Praeteriit quoque ea quae noctem j a m dictam subsecuta
erat dies, atque ille i n eodem usque statu permanere visus: c u m ecce sub vesperam quasdam
quasi coactas nec distinctas satis voces,seu potius
deliramenta, proferrecoepit;deincepsvero concisa
quaedam loquebatur, a l i u d q u a m quod interrogabatur respondcns. Diurnis ut p l u r i m u m horis
maxime vero nocturnis, modo boc, modo i l l u d
dicens,nibil certi indicare aut exprimere manifeste
valebat- Clamores subinde edebat ingentes, quasi
intolerabile quiddam cogeretur perferre, ac vehemeuter sane lamentabatur.
39. Nos interim, q u i curam ejus gerebamus,

graviter, ut par erat, angebaraur : metus quippe
nobis incutiebatur, ne perpetuo debrus, aut tota
^^
vita impos mentis perseveraret. Sed nec b o n i
'
quidquam ominabamur ex poreis: illos e n i m

,
cogitabamus daemones, qui et o l i m a Domino i d

,
petierunt, ut inporcosimmitterentur, et aprincipio
,
,
insidiari nobis non cessant; maxime c u m audire ,
mus,quomododepulsi a v i a , i n eamdem rediissent
,
idque non simpliciter egrediendo redeundoque,sed
. * 0 *
tanquan assilientes cedentesque, ac denique auda ,
cius incurrentes, juvenein sudvertissent. Quod
vero baud longe a rei veritate conjectura nostra
. ),
abesset, ipsemet q u i hcec patiebatur, postquam a

, , malo suo liberatus deinde fuit, planissime declaraUA/UAIO
mmmn m m
..
... .
2_
k
/
*
1
v
i
\
*
\
A iniim O l K S flllBOA ?111
#
vit.
Asseruit
quippe
visum sibi fuisse v i r u m , atro
colore, severo vultu, corporis magnitudine inusi, , tata, qui funibus constrictos porcos sub ipsos equi
, ^
pedes adigebat. Porcos autem fugere p r i m u m c o m pulsos, alia deinde v i i n equum denuo immissos, donec sic impedito collapsus, pateretur ea q u o r u m
amplius non meminit.
'. ' ,
'
'.
''
'
^,
*
'
, > ,
^,
.
$
'
I ,
, ^
40. Non igitor absque ratione angebamar, quomodo e tam grandi malo eximeremus adoloscentem, et nos ipsos mcerore et sollicitudine liberare*
mus. Vix autem eaqueeS. Tbeodosiaquotidiepatrat
admiranda, coeperamus mente revolvere, cumecce
quasi ex tempestate delati i n portum, animos contiauo majores sumpsimus, et nobis veluti derepente
sumus redditi,qui paulo ante consilii inopes extra
nos ipsos versabamur, et iisdem quodammodo,
quibus adolescens, excruciabamur doloribus. O m nia igitur alia seponentes, a d Sanctae sepulcrum
pergimus, ipsumque i n templi pavimento collocamus. T u m eedituus sacrum e bpsanotbecatbesaur u m promere, iisque bominia, spirantis quidem,
sed quem ob v i r u m naturalium defectum intermortuum ffistimasses, totum corpus signare, i n i tium a capite ducens, oleoque e lampade accepto
i n m o d u m crucis vultum, pectus, ac dorsum jacentis oblinere. Ecce autem (o admiranda Dei opera !
glori insignis magnitudiuem, q u a i n ccek> perfruuntur anim, qu Dei causa i n corporibus cer-
931
CONSTANTIM A C R O P O L I T A
laverunt,animaequffisecuudumDeuinvixeruntcum , *
corporibus) quasi nihil unqaam mali perpessus.
.
neque aliquid preeter rationem locutus, integris

corporis ac meotis facultatihus exivit, expedite

<
loquens, et ea quee loquebatur intelligens. Omitto
, ]
dicere quantum ex eo tempore profecerit, non minus quam eetate, spiritus et corporis p r a r o g a t r
quod ego profecto singulari cuipiam Dei erga Ulum, providentiffi attribuere, boc minoris m i r a c u l i ]
habere rnibi posse videor.
41. Sed neque aliud, quod eadem Sancta admipd* '' '
*
r a n d u m m i b i beneficium praestitit, silentio d u x i
&.
prffitermittendum. Ante non exiguum tempue crus ^* , ,

m i b i fuit valde afFectum ex vulnere quod recalei , 4 /
trans equus impegerat, necmagni sub initium esse

vidobatur momenti. Postquam autem qualuor o m , *
nino elapsi erant dies, doloribus oppressus s u m ' , , ' * *
nonferendis,noneasolumqua leesus eram corporis
*
parte, sed i m a etiam pedis planta digitis, talo.
,
%*&
Pessime igitur m i h i d i u erat: cumque dolor ille
,
*
. /,
nonnibil leniretur claudicabam tamen yebementer,
, '
nec sine magna molestiaaffecto crureniti poteram

Duos i n isto cruciatu atino exegeram, nullo m a l i
.
quod patiebar le vamine,annisque deinceps singulis,

quemadmodum certiquidem morbi certis recur . ,
rere solen t temporibus, pedum quoque meor um do (
lorincrescebat. A c rursum baud ita multum post
, 6
temporis, a n n i unius spatio bis terve idem me tenebat m a l u m . Metus erat, ne cresoente eetate i n - '
) /
crementum pariter dolores acciperent. (Fit enim ex

,
immoderato quadam vitae amore, ut omnespassini
homines, ac ego imprimis, multos bic nobis polli- c
, ceamur annos, idque prosertim, si mei a d inetar
. '

v a n i s m u n d i b u j u s r e b u s , etsensuenostrosnimium
,
ad se rapientibus, addictus sit.) Metus igitur m i h i
,
>
erat,nemanibus pedibusque actotoetiam corpore
.
paralysi dissolutis, afiixus omnino lecto baererem. Ipsi ineuper medicorum prffistantissimi, q u i moi
bus etaetate et consuetudine propiores m i b i erant, n o n exiguo tenebantur metu, c u m n u l l u s artis m
dic conatus adversum mala mea quidquam valeret efflcere.

(3'. , * b
43. Qualia igitur passum me credis, cum inde ve, ;
'iAe*
tarer exspectare meliora, unde certo m i b i adju,
''
turi auxilii spes omnis fuerat ? J a m animos abje , &
ceram, et quodconsequens est, inerter l a n g u e b a m ;
. , 7*1
quando, secundum Davidicam doctrinam, memor
,
fui Dei, etrepente delectatussum ; In ipso quippe,
aiebam, etsi validissimus sit quo laboro morbus D '
,
,
et omnimedentium arte superior, attamen potenti
.
illius virtute domabitur. S i m u l e n i m atque firmiter
,

credere et sperare i n i p s u m statuimus, continuo
queB fieri posse non videbantur, Deo fiunt possi- ^ ,

b i l i a , nec estquidquam quod divinam ejus poten, ^
tiam superet. Inmemoriamquoquerevocarecoepi,
, t *
quomodo purissima Oei Mater, rerum nostrarum
*
quotidie baud parum satagens.divinam pro o m n i ,
bus misericordiam implorare non cesset. Sanctos
,
quoque illos cogitavi ac sanctas, quibus ab altie
simo i n ccelis Deo tantum bic grati fuit conces ,
sum,ut insanabiles curare morboset malis immedicabilibus mederi possent: Demetrium dico, $ ,

iUuminlermartjrresceleberrimumêcnon magnum
1
IN S. TBBODOSIAM.
933
cpiscopum Nicolaum. et E u p l u m (13) tot tamque

acerba quondam Dei causa perpessum, ac sacri
.
Evangelii verissimum diaconum. Prter hos et
c u m hisce sanctam i l l a m martyrem, a cujus tumulo haud longe commorabar,queeque perpetuisacadmirandis noo modo i n dies, verum etiam i n boras operibus, n o n mei tantum similes morbos, sed
longe etiam graviores depellere potest, i n auxilium vocavi. Mcdicorum itaque et pharraacorum ope
valere jussa, bosce solum morbo curatores proponebam.
' , ,
43. Nunc vero q u a ratione edisseram quee aota

sunt ? quo modo misericordiam, q u a m m i b i servo
8UO inutib,per sanctos suos Deusprastitit, breviter
, :
poteroexplicare? Ille ego,qui paulo ante membris

omnibus per paralysin videbar dissolvendus, j a m

, ,
plures transegi annos, et toto corpore firma com
,
page utens sic incedo ut incedebam c u m viginti

, ,
duntaxat annorum essem: manus quoque m i b i
,
feruntur libere ettransferuntur, quocunque animo
. ' $ ,
'
.
g collibitum est, aut vitalis spiritus impellit. Tanta
, ' ^ ;
v i d e m u s f i e r i a Sancta et quotidie admirabiliter
perfici- Sed q u i d attinet vetera commemorare, aut
,
ea qu i n nobis nunc contingunt scripto tradere

*
cum nullam i p s a sibi c e s s a t i o D e m indtdgeant, sed

uti fluctus fluctum, sic aliud a l t e r u m c o n s e q u e u d o
' ,
excipiat ? Etenim q u i illa omnia seriptione vellet
, *
c o m p l e c t i , i i s m i b i non videtur f u t u r u s absimilis,
, ' ;
q u o r u m alii Ouctus maris, stellas alii numerare,
nonnulli aliud nescio quid ex iis q u s fieri nequeunt n o n sine stultitia perficere aggressi, omnibus
se ridendos prabuerunt.
.
petv
994
EPILOGUS.
44. Verum,quod j a m ante quoque dicebam, q u i d
nos tandem par est facere, q u i tanta videmus,
,
tanta accepimus per Sanctam beneficia ? leetitia

, utique m a x i m a exsultare, mediatricem adbibere
, '
apud Dominum, c u m gratiarum actione excipere

* *
singula, patronam i n omnibus sine cunctatione
, '
accersere et nobis vindicare debemus; idque m a ' , gna cum ratione. N a m ut optima queeque et pr ,
stantissima, quae ab ea et per eam accepimus,

. ' ,
omittam proferre; assiduis illa Oeum supplicationi
,
bus fatigat nostra causa, nostrique eam magna ca ;

pit miseratio, qui multis adeo delictisdivinam m a
,
jestatem a d irascendum nobis provocamus. Quod
,
si medicam ejus solius m a n u m i n morbis gravissL ' ,
mis et imploremus et sentiamus, quantam illi p u .
.
tatis mercedem esse reddendam ? Gum autem n o n
corporuin tantum medeatur infirmitatibua, sed animorum quoque morbos tollere non cesset, eia, pro
suis quisque viribus debitum cum gratitudinepersolvat,et ipsam adversus malaomniamorbosque invocet.
'. *0 ,
D 45. Quod d u m ego nunquam non facere s i m so '

litus, nunc quoque non omittam i d ipsum agere:
, sed p r o me meisquesuppbcationesinstituens, aiiie
,

quoque formam preBscribam similia pro se obse
c r a n d i , eademque flagitandi a Sancta; 0 q u a

p r i m i s eetatis tu annis corpusculuxn tuum Deo
,

voluisti esse sacrum, et boc quidem extenuavisti

,
exeroitatione diuturna; a n i m u m autem, ante etiam
, ,
q u a m ex bac vitamigraret, a rebus omnibue orea\
'
' ,
'
(13) Coluntur S. Demetrius 8 Octobrie, S. Nicolaus 11 Novembrie, S. Euplus 12 Augueti.
I
935
A R S E N U CP. PATRIARCHiE.
9)6
alienissimura h a b u i s t i : ac demum tam h u n c , quam i l l u d generose contempsisti ac parvi fecisti

* ,
i l l i u s videlicet causa, quam ex tota anima totaque
,
,
mente desiderabas; mentem, o r o , aniraamque no
stram ab omni labe puram nunc quoque, c u m i n

* ,
coelo exsistis, conserva; c o g i t a t i o n e m omnem pern ,
versam arcensabanimisnostrismentesqueinDeum
,
transferens, atque (ut breviter omnia complectar)

,
universam vitae nostrae ac sermonis rationem se.
, c u n d u m beneplacitum divinum d i r i g e . Misericor * '
dem
Deum nobis redde placatum, ut recte et abs- , , ,
que O f f e n d i c u l o vitflB nostreB cursum iostituamus
,

ab o m n i l a b i s periculo remoti, cunctisque malis
$
SUperiores; exhacautemvita a b e U D l i b u s n o b i s p a ,
tTOCioare ferventer, supplica instanter, deprecare

operose, Ut severo exempti judicio, divinae illius
, , , ac ineffabilis beatitatis partem aliquam capiamus:
, , *
^
q u o d nobis omnibus contingat, per gratiam et be , ,
nignitatem Dei ac Salvatoris nostri Jesu Christi,

eui omnis gloria, bonor, et adoratio debetur, c u m eo q u i principio caret Patre, et sanoto ejuadev
n a t u r o Spiritu, nune et eemper et i n saecula seBCulorum. A m e n .
tis
DOHINI MCGLXXIII.
ARSENIUS
AUTORIANUS
CP.
PATRIARGHA
AMCREONTICON IN DOMIMCAM RESURRECTIONIS.

MONITUM
(Mabranga, A n e c d o t a Groca, t. II.)
Arsenii Arcbiepiscopi anacreontico (in Dominicam Resurreeitoid$)yfo

in cod, Vat. 208, versusque c u m uon invenustos, imo elegantes et poeticam q u a m d a m 8uavftaft0B|
olentes iavenissemi statim i n meis adversariis retuli, et typotbet tradidi. Arsenius, de crao au
oomperitur preeterquam quod Allatii notitia mox i n notis alleganda, fortasse est Corcyr ariiiepucopus, cujus orationes adhuc ineditas, i n laudem S. Barbar et S. A n d r apostoli (a) a c l . A i w *
Mustoxydio exoptatas e membranis et x i i s a c u l i nuper exscripsi; alteram scilicet e ood. Vat
679, alterum e cod. Vallicelliano 34 B, q u a m b i b l . prefectus Rev. A . Theinerus m i r a Kberahtale,
ut viris doctis mos est, m i b i obtulit. Preemissa exbortatione a d tam prfficlarum festum celebpanduiBt
Arsenius veris descriptionem poetioe persequitur, quae m a x i m a m carminis partem occupat; dein laod*
SS. Triadi tribuuntur, et S. Georgius, loci protector u b i Arsenius morabatur, veluti intercessor afm
martyras adbibe tur. Q uapropter est qui opinatur nostrum rsenium Monembasitjefui$$e arch&epitcopA
qui VenetiisseptuagenariusASM dece$sit{b),etinS. Georqiiecclesiatumulatu3est,qu*myn9
exejusd
ecclesi annalibus constet, Kal. Novembr. anni 1539 sub Marci Samariarii Zacyntbii praafectuim pt>
mum
ejusdem lapidem solemni ritu benedictum, ao 24 annis post absolutam fuisee. M i h i v e r o ttyfc
puritatem i n ode s p e consideranti videtur auctor x v i saeculo longe vetustior.
6
) Edere proposuerat L. Allatius i n Symmictis lib. v, 108.

\b) Cf. C h . F. Boerneri Dedoct. hom. Gr<BC. etc.,p. 155. Lips. 1740.
* Vide Gotelerii notam ad Arsenii Testamentum, infra.
VERSUS IN DOMINICAM RESURRECTIONIS.
937
938
ARSENII
ARGHIEPISGOPI
VERSUS
DOMINICAM
" ,
,
,
,
,

,
*
" ,
,

*
,

,
' ,
' ,
.
,
,

,
.
,
,
RESURREGTIONIS

,
,
;
,
,

.
' ,
,

^
.
,
,

,
.
6*
,
'

,
.
%
,
,

,

,
,
*
;
;
,
,

,
, ,

,
,
. ,
,
.
,
, *
,

Accedite ad me,omnes filii, accedite, chori cba- lemaspiciesorbemetsimulmeridionalem.Deinde

rissimi, adeste, pueri Musis nutriti, dulcem vocem
intueberis eequinoctii orbem, post hunc autem
proferentes, suavem cantum miscentes, b y m n u m
ceeterosmagnacumvoluptatevidebis.Hinc Deam
cuncti offeramus Regi omniumque creatori. Adest
laudabis optimum talen creatorem .Praterea aspice
temporum regina. Age, buccinemus cuncti, age
terrena, ineffabili fruere gaudio, Deum toto aiiimo
cantum modulemur, a g * dulce intonantes Oeum
celebra. Nunc omnes plantee vigent, avium t u r b a
laudemus omnes : rebquit enimsepulcrum,claves
in arboribus oanentes exsultat, viatorem deleomnes fregit lenebrosae et acerbffi mortis, vimque
ctant, Deum universi bymnis extoliunt. Quis a u inferni ouncta devorantis ; omnes resuscitavit
tem digne laudaverit ? quis digne preedicavent ?
aaimas, invictam potentiam suam ostendens. Nunc
Omnia nunc bymnis resonant, dulces cantusmoexsultat omuis creatura, exaltatum celebrat, Deum
dulaatur,omniumanimoslêtitia replent. Adeste,
laubat universa natura, tanquam bonorum largi- juvenes prudentes. Veris Jempusadvenit,jubilate.
torem eum q u i resurrexit veneratur. Quis digne
Nubium densitas solutaêst veris araoenitate,glapreedicayerit, quis digne laudavfctft quie bominibus
cies longe discessi^Trigusabiit, tristitiadispamit,
preebuit Rex seeculorum, solus raiyersi creator,
serenum adsp^ttur coelum. Adeste, juvenes p r u Lucifer s p l e n d i d i s s i m r i e t N u b i b u s e n i i i i ^ n p b s c u - dentes. W r i s l e m p u s advenit, jubitate. Zephyri
ratur, puram diffundit lucem ; o m n i a ingenHTn- lenGs s p i r a n t ; fluvii placide volvunt undas l i m p i d a s ; oves j a m i n littore secure lasciviunt, a g i
m i n e et pulchritudine ornat. Lucidus lunae orbis,
c u m matribusper virides saliunt campos. Adeste,
splendidus stellarum cborus, admirabili noctem
i l l u m i n a t claritate : videre licet i n alto Arctum j uvenes prudentes. Veris tempus ad venit, j ubilate.
J a m avis purpurea canit,vernalecarmenmodulamajorem ac minorem, Ariadnes coronam, zodiac u m conspicies p u r u m c u m signis, septentriona- tu, ad amoenos fluvios, umbroais platanie rePATEOL. GR. C X L .
30
ARSENII C P . PATRIARCHiE.
939

? .

,
, *
,
,
,

*

) *
"

6 ,
,
* .
,
, *
*

,

,

'

.
,
,
, ,
,
,
,
,
, ,

/

\,
,

,

,
.
,
,
,
*

*
,
,

.

,
*

,
*
creationem queerit j a m hirundo contra Tereum

corruptorem queritur, soror autem Itym sollicile
quaerit. Echo amatur a Pane, Galatea a Cyclope,
Venus ab Adonide. Adeste, juvenes prudentes.
Yeris tempus advenit, fjubilate, Coetus gruum vocem emittit acutam, dulce canit etiam cygnus,
alam versus Zepbyrum replicans. Cucullus vociferatur i n arduis montibus ; suaviter cantat etiam
cilla, avis ilia imitandi facultate conspicua. Omnes
aves quoe plantis olivisque nutriuntur, j a m cantu
valles replent. Adeste, juvenes prudentes. Veris
tempus advenit, jubilate. Jam fluctus maris motu
placidissimo feruntur, c u m nuper adbuc montibus
altiesimis exaequarentur, et q u i mare transfretare
conatur, velis expansis nunc longe discedit a d
l u c r u m faoiendum ; delpbinorum quoque et phocarum coetus sursum emergit. Nunc rosae dulce
aspectuecalicibusprodeunz, etfrutices v e r i
efflorescunt ;hyacinthus cum n&rcisso
pulch
dine oculos demuicent. Apis celiam c u m im
relinquens valles [circumvolitat, a r b o r u m 1
exsugit, succum a d cellas comportat, duicerj
jucunduin inde cibum efficiens. Adeste, j u v i
prudentes. Veris tempus advenit, j u b i l a l e .
nitas,natura indivisa,profunditas incomprebc
bilis, potentia inenarrabilis, p u l c b r i t u d o inexl
sta, Deus omnipotens ao Creator, Patris splen
g l o r i a , o m n i u m b o Q o r u m largitor, sapientiee
curator, concede bumilibus servis i n t e l l i g e n
coelestem, ut potentiam tuam o m n e m q u e ben
tatemecreaturis intelligamas. C e l e b e r r i m u m .
sanctos martyres offerimus tibi t a m q u a m medi
rem Georgium, studiomm, A r s e n i i p a t r o n u i
ARSENII PATRIARCELE
PRIVILEGIUM PRO MONASTERIO SS. DEIPARiE MACRINITISSO.
(Pasini codices Taurinenses, tom. I.)
,
Bypomnema pdlriarchsB domui Arsenii.

. *
S u m m u m malumesVasgligentia, multorumque
, ;
causa malorum, sed qualiaêjinde proveniant, for
xxflf
tibus viris satis notum est: et ruvQra n i b i l nunquam
,

,
boni ex desidia atque inertia pro&trxii. Hoc autem
et sapientes olim effati sunt, et ipsee res negleoU* - '
. ^
clamant perspicue.Quod dicimus, aperte videre est

.
i n iis quibus debita cura deest; nihil i n illis neque

, /
exquisitum ad considerationem, neque circumscrip .
tumsimplicitersensudeprebenditur. Res i g i t u r i t a
ee habet, fttque operis dUatorem c u m d a m n i s l u c -
PRIVILEGIUM PRO MONASTERIO MACRINITISSO.
941
942
tari, veteris eapientis sententia est. N a m si et p r sens studium, et sollicita cura atque assidua ad
quidpiam laudabilefelicitergerendum adhibeatur;
,
hoc neque tam facile i n opus deducitur, et sicubi
' ' ,

aliquid adversetur, multorum ac fortium virorum

,

ministerioopus est, ut perducatur ad finem, multo

autem magis, s i ceeteris, quibus res involuta est,

,

malis cunctatio addatur. Sednostreequidemmode, .
rationi debisista dissererevisumest opportunum,

reque ipsa novimus heec talia esse. Monasterium
' .
prope territorium Demetriadis subditione patriar

cbali situm, sub nomine castissimee Dei Matris, et
, '
Macrinitissum dictum, haec sane didicit, novitque

atque accurata peritia percepit. Gum enim m o d l ,
,
,
. , cum remisisset, et paululum desidia torperet, at, , ^ que inertia ipsum c o m p r e h e n d i s s e t , l a p s u 8 p e r i c u , .
l u m statim -...
i l l i imminuit, _*
atque *transmutatio ex

,
patriarcbali ditione, sub q u a proclamatum erat,

,
inepiscopalem Demetriadisdenominationem. Quot

.
eaim, et quibas modis Demetriadis episcopi, suie

quisque temporibus, monasterium boc usurpare

tentarunt, avidosque i n i p s u m oculos injecerunt ?

,
imo vero aegre ferebant, se noneese preeclari bujus

'
;
,
boni participes; noverant altitudinem, atquevene
rationis magnitudinem, minuentes o m n i u m existi ,
mationem, omnemqne moventeslapidem, ut aliquo
,
modo voti compotes fierent. Sed i n v a n u m ipsis
.
*
,
cecidit labor, atque i n pejus versa sunt consilia,
,
nibilque inane studium ipsis profuit, praeterquam ,
quodresmonasterii certas magis et stabiles effe .

cerunt. Quibus enimmodismonasterium, faculiatee
- C j > na parle episcopatus Oemetriadoshabuit,
,
bis patenter, ac sine ulla cootr adictione patriarcbale
.
,
apparuit, atque binc excitatum, patriarcbabbusby .
pomnematis sanctorumPatrum domni Germani,
,
et domniManuelisconfirmatum est, efante hujus .
m o d i bypomnemata recognitionem êcepit beati

despotee domini Manuelis ferentem iqscriptionem
*
aliorumepiscoporum, ipsiusque episcppiOemetria) ,
dis Nicolai Blattee, q u i p r i m u m de hofc monasterio
,

dubitavit. lpsaque recognitio pracl^re adprobat,
monasterium Macrinitissum patriarcbflehabendum,

atque Demetriadis episcopum nullajn monasterii

bujus Macrinitissi participationerjpf babere. Imo
. vero et ipse Blatt successor i n ^piscopatu Neo
pbytusdeclarationem scriptam (Jedit, atque Deme ^, - D triadis episcopum n u l l a m monasterii bujus Macri nitissiparticipationem habej^ demonstrat, p a l a m
, ,
aperteque patriarcbale ilhra esee pronuntians. L i .

cet porro cuilibet voler^tusingula instrumenta per , legere, eorumque vjfa. deprebendere, ao nosse,
,
*
quomodomonasierium patriarcbalesit,nuUajnque
,
illius partjteipOTonem habeat Demetriadis episco - >*tt^- Jy*Jutf solum autem i l b u s , sed neque
ffldicul
'
jpsi adjunct sub nomine sancti Onupbrii. Quod
'. * '
enim et sancti Onupbrii dicula patriarcbalis Slt,
,

perspicue manifestat cbarta Joannis diaconiAttici,
eo temporepatriarcbaliajura administrantis, facta
, occasione molestiee cujusdam illat a Demetriadia
<h
943
ARSENJI
CP.
PATRIARCHiE.
episcopo, quflB idcirco refertUT i n dictis patriarcha-
libus bypomnematis. Acsimpliciter quod vere patriarcbaba sint tam monasterium Macrinitissum,
q u a m hujus hospitium sanctus Onuphrius, nulla
est dubitatio, sed clarum est atque i n confesso.
Similiterque indubitata multisque instrumentis
confirmatahacre, rursusmagis confirmantur, qu
a d monasterium etadjunctameediculampertinent
N o n igitur ampliue diflerre voluit, ardentiseimum
erga b c amorem nutriens, a n i m o j m a g i s adhuc,
q n a m corpore, nobilissimus Comnenus dominua
Nicolaus Maliasinusmoderationie nostrojdilectis*
simus filius. Hic enim c u m laudabilem zelum a
patresuobeato Comneno domino Constantino Maliasino derivarii, toto animo iotaque mente m o nasterii bujUS MacrinitiSBJ, et bospitii
'
"
in
ejusdem
**
, '
ptr
, 9 i
utilitatemanhelat; ardet omnino pro confirmatiooe

,
et benefitio eorum, tranquiilitatem atque o m n i
m o d a m i l l o r u m libertatem desiderat, omnemque
*
laborem i n boc opus confert: quoniam memoratus
,
ejas pater beatus ille m u l t u m laboravit, et p l u r i ,

m a m adbibuit curam a d monasterium confirman

d u m , ut simpliciter d i c a m , quale modo est (sed

, , 6 <
lieet boonosee, atque perspicere inpatriarcbabbue
*'
roUtumhypomaematis).
Hic igitur vere religiosi
. *
patris religiosu* filius, divinis omnino intentus,

,
paternamque iBiiramin iis,quee ad Deum'spectant,
, \
eemulari summoperestudens, quales n o n adhibuit

preces apud moderationem meam, quotve postu,
lationibus eiorare n o n destitit n o n solum, ut prae ; ;

berem monasterio buic m e u m hyporaneraa, sed et
profecti electionem et ordinem, valde deprecatue C
,
est et m a r i m o ardoris fervoris que impeta obse
jxtra
crabat, imoenseque rogabat supplicationis finem
, ,
T i d e r e . Etfyic quidem s u m m u m erga Deum amo . ' n
r e m boc m d d o ostendit: moderatioautem mea op
.
timo propoyito benigne annuens, piumque bujus

Yiri votum adimplens, prasens omnimodffi i m m u nitatia hypomnema exhibet, virtute cujus, et Spi- ,

ritus eancti ffratia, defioit, omnino liberum esse
'
dictum morjasterium Macrinitissum, ipsiusque

bospitium sabctum Onupbrium, utpote quee pa , ]
triarcbalia modo eunt, acsempererunt,etnomina
buntur, secunijumea, quibus instructa sunt, d i
plomata atqueVatriarchaba hypomnemata eanc
torum patriarchai^m antecessorum meorum. N u l
lusigituromniumol;duium,8iveeccle8ia8ticu8, sive D .
, ,
laicue, sive senatorj^siye specialis queepiam per
,
eona audeat u n q u a m j\%s aiiquod i n iis revocare:
. '
sed neque q u i pro tenipQre fuerit Demetriadis

episcopus, rationem h a b e a t \ a t jus quodpiam i n
,
dictum monasterium, vel sanfetam O n u p b r i u m .
'^^
Speciali enim ratione i l l u m excuMiV^Doderatio
~^- ,
mea, utpote q u i turbarum cauea i n moi
.
esse soleat. Heec itadefinit moderatio mea, et i n

*
*
temerata i n perpetuum servare cupiens, excom
municationem infligit a v i v i f i c a Trinitate adversue
,
608, q u i abPOgare tentaveiint quidpiam eorum

qoce definita s u n t ;
excommunioatione
damnati,
. '
PRTVILEGIUM PRO MONASTERIO M A C R I N m S S O .
945
q u i preeceptorum aliquid abrogare auserint, m a

neant i n eo statu. Moderatio autem m e a circa ordinem atque electionem prefecti monasterii M a $ $ crinitissi haec preescribit. Gum prafectus debitum
: . "
Oeo reddens mortuus fuerit, iiat preefecti eieotio
ab omnibus fratribus, sciente religioso viro b o c
,
nobihssimo Comneno domno Nicolao Maliasino,
'

q u i plurimo atque spirituali amore nionasterium

et quffi a d i p s u m spectant, amplectitur. ,Ita enim
,

praecipit moderatio mea, ut ipso participe fiat

prffifeoti electio. ipsum enim et fratres omnes
. ,
monasterii transfert jus ebgendi praefecti modera ' .
tio mea, et absque ilbus scientia et placito nolu
mus iieri electionem. Sed monachi omnee et
$ }
Gomnenus bic electionem facere debent. Gom a a . g lem quis communi consensu electus fuerit, si q u i dem coatingat i b i diversari patriarcbalium j u r i u m
'
exarcbum, cruce insigniatur ab eo prffifectum eecun
.
" '
d u m antiquam ecclesiasticam ooosuetudinem. S i
,
autem fortassis absit ab iis partibus patriarcbicus

exarcbus, monachorum o m n i u m et Gomneni con

sensu electus antistes, sicut prefinitum est, o b '

,

tineat ipse omnia, q u a d monasterium spectant

una cum monasterio ipso, et administret o m n i a tan, ,
q u a m preefectiis usque a d reditum patriarchaiis

,
exarchi, eo prorsus modo, quo deinceps admini
straturus est, oum cruce insignitus fuerit. Gum
,
veroredieritexarchus, tumabeocruce insigniatur:
. '
a nullo eniin' alio Macrinitissi preefectus crucem
,
.
"
recipere potest, preterquam a moderatione m e a ,
' / - Q illius exarcho. Propositum est autem, ut i n
, , -
hospitium
sanctissimeeDeiparae sitnm prope territorium sanotissimi episcopatus Belestini, sub ditione quidem
bujus Belestini episcopi eedificatum, dictumque
d o m n i Hiliarionis. Quoniam igitur iJlius poseesores i n bospitium Macrinitissi redigere i p s u m intendunt,boc etiam exsecutioni mandari decernit moderatio mea, et redigi boc monasterium d o m n i
Hilarionis i n bospitium Macrinitissi:. boc enim leditione monasterium est, accipiat ab ipso eension e m debitumque tributum. Propterea igitur dicto
monasterio Macrinitisso et omnibus a d i p s u m
spectantibus prsesens bypomnema moderationis
meffi impertior ad perpetuam firmitatem.Mense Octob r i decimee quintae indictionis/ anni 6765 (Gbristi
1257), q u o d q u i d e m h y p o m t f e m a propria m a n u
s u b s c r i b e n t e s s u b s i g n a v n t f u s , etconsuetambullam
inferius S U S p e n d i m u s .
'
',
'
V,
0
,
.
,
,
' ' ,
' )
Macrinitissi
redigatur
monasterium
^ 4.
^ ^ ^ .
Versus tanquam ex persona
conditoris.
Tria m i b i monasteria simul constructa,

Atque preeclaris nominibus nuncupata.
Unum quidem est Cbristi Latomi.
Alterum eastissimee puraeque Virginis,
Tertium autem rursus insignitum
947
A R S E N I I CP.
PATRIARCHiE.
Nomine Praecursoris NOVAB Petr,

Sed j a m pro his ex coelestibus sedibus
Validum mihi auxilium praebe, Dei Verbum,
Meaeque conjugi, cbarissimoque filio.
Queecunque enim a me gesta sunt,
Inhuncfinem collimant, atque hoc consequi solum
[mibi curee est.
D u m intercedentem babeo optimam Virginem
prompto auxilio solum,
Maximusque affulget luminis tui splendor,
Haec vota facile consequi speraverim.
'
, ,
.

, .

,
*
pojov #.
(\)
TESTAMENTUM
SANOTSSIMI ARSENII ARCfflEPISCOPI CONSTANTINOPOLIS NOViE R O A k E
OECUMENICI P A T R I A R C H J E
(Apud Dotelerium i n Monumentis Ecclesiae Greca*, t o m . II,)
I. Yocalissimum Prophetam-Regem, ac Dei p a -

trem Davidem quotidie audio, dicentem: Homo,
sicutfcenumdiesejus: tanquamflos agri, sic efflorebit . E t : Homo vanitati similis factus est ;dies
ejus sicut u m b r a prffitereunt . Quibus nibil aliud
significat qoam humanee naturee celerem defeotionem citaihque mortem. Audio pariter sapientiss i m u m Salorionem eadem pronuntiantem, ipsique
concinenterjty per beec v e r b a : Vanitas vanitatum,
omniavaDitaa. Quandoquidem i g i t u r o m n i a vana
sunt, n i b i l q u i erebuspreesentibusfirmuni est, n i b i l corporeor^m vel corpori adjacentium permanens, anima êro materia caret ac mortem n o n
patitur; oportet ut cuncti sollicitudinem omnem
c u r a m q u e i n ea et i n rebus a d illam pertinentibus i m p e n d a n t V e c n o n continue mortis horam C
mente gerant necWquamintermittant memoriam
obitus.
\
1
'.
*
,
*
,
>
"
purra
{* * *

***
1 Psal. c n , 1 5 . Psal. a x u i i , 4.
1
(1) Arsenii Autoriani

patriarcbffl res,qu*>
que adTestacnentum boc sp^ctant, traduntur ab
bistoricis Byzantinis, P b r a a t z v Acropolita, Gregora, Duca, et Pabymere Videmiiis etiam Leo
Allatius DeMethoditSy p. 383, 384, uffiMfrêthodio
monacbo (a), et scbismate Arseniano seu .
tarum. In Catalogo episcoporum Byzantii, GraecoRomani Juris, p. 304, " ', etquinquaginta ante eum annis patriarchatum
tenuerat Micbael Autorianus, exeadem, utvidetur,
Autorianorum gente.
(2) . Eccl. I, 2. Obser() Cujus opus edidimus supra i n boc volumine.
vatio S . Augustini l i b . 1 Retrachtm,

cap.
variam lectionem vanitantium seu vaniiantum
ginem ducere a L^tinis codicibus m i n u s v e r i s , ci

Graece babeatef vanitatum, eatenus v e r a e s t
tieri potuerit; quaed am exem plaria Oreeca habuis
-, e quo vanitantium.
Certe i n a n t i q
versione opusculorum Eusebii a d finem l i b .
vaniiantium
invenio, quamvis i d e m E u s e b i
Prgep. evang. l i b . xi, cap, 7, ponat . Q i
quod vox Hebraica vertipotestwwiJtafttm et van
rum indeque vanitantium ?
;
TESTAMENTUM.
949
'. -

,

,

, ,
. ,
.
1
9S0
II. Idcirco egO q u i a primo pastore, judiciis m i ~

sericordiae ejus, i n manus accepi patriarcbicffi eedis ecclesiastica gubernacula, ut heereditatis ipsius
funiculum, quem bonus Pastor redemit proprio
sanguine, inducerem i n pascuamandatorumillius,
j a m instante die exitus mei, supremam meam voluntatcmcunctispatefacio, ut cognoscantres m e a s ;
quod nullatenus cooperatus fuerim, aut vel m i n i m u m consenserim perjuriis ac sceleribus queB prescesserunt. Deum testor, testor electos et sanclos
angelos.
III. Igitur confiteor, Dei ovile, exque ipsius

\ ,
concessione meum, ita me credere, sicut niundi ser , ,
vatores ac divini discipuli Domini mei tradiderunt,

sicut sancti Patres et orbis magistri docuerunt, sicut
, , confirmarunt sanctae et oecumenicee synodiseptem,
Quos illi abjecerunt etaiiathematizarunt,etiam ab .
jicio ac anathematizo; quos vero receperunt, recipio
,
atque veneror. Postbaec, audite me. Nonenim ista

loquor, gloriabundus, sed vera praedicans. Quandiu
, .
consedi i n patriarchali throno, non dedi s o m n u m
.
oculis meis, nec palpebris meis d o r m i t a t i o m e m :
, '
recedat invidia redarguens improbitatem et irjju ,
stitiam : nequaquam cessi, non neglexi gregem
, * meum nou cassavi nocte ac die pro illo decertare.

, ' , .
8
'. " (3), IV. Sciunt rerum periti, quot agones decertave r i m sub imperio celebris inter imperatores piissi ' .
mique d o m i n i Tbeodori Lascaris. Non pietatis
, ^ causa erat certamen, quasi piissimus i n aliquo a
, ' , ,
pietate descisceret; sed pro viduis, orphanis, i n . '
j u r i a m passis. Postqnam vero ille debitum n a
turae reddidit c u m summa poenitentia et confes, * sione fervida, filiumque suum haeredem impe ,
rii suumque successorem dereliquit, cuncti buic
, - dixerunt sacrameatum, sicut aatea i l l i jurave,
rant : nempe poalifices, senatus, omnis exerci .
tus, universus populus. Caput autem s u p r a c t e
ros, absente me, constituerunt Pakeologum, c u m

pontifices tum senatus, ob imperatoris aetatem i m ,
puberem : eumque caput factum reperi, quandoe
.
Niceea veni i a regiara. Ille juramentis maxime
, .
borrendis munivit se ac fidem dedit, et tomi c u m

sacramentis scripti sunt, Non multo interjectotem .
pore, q u i caput designarant, d o m i n u m eumdem
, , - D creavecunt. Tunc iterum libelli, iterum juramenta
. (4)
eaque prioribus terrribiliora. Deinde vero etiam
, purpura induerunt, c u m majorem q u a m antea
.
vim mibi.intulissent.
\ V. Testor quotquot noverunt immensam i l l a m
,
vim, et b o r r i b i l i u m pactorum sacramentorumque
oo^Hvo^cautionem. Q a o d s i i l l i sensumamiserunt, s e u m a * Psal. cxxxi, 4.
(3) . Gregorius Nyssenus b o m i l .
2 in EcclesiasterrijTi.
389 C,
. Rescribe c u m codice Regio
1797, . Penico etiam i n Parapbraei P a -
chymer cap. 9, De coelesti hierarchia n . 2,

.
(4) .^ .
951
ARSENII GP. P A T R I A R C H A .
gis voluntaria malitia veiitati testimonium n o n ,

dicunt, testor, Isaieeinstar , coelum et terram, q u o
, ,
modo restiterim, quomodo contenderim; quo p a - x a i , ,
cto iterum ille juramentorum confirmationem a d
,
me et a d pontifices fecerit. Nam ita juravit : Si
. (
volueronoxiiquidquamfacere,
siveperme, siveper
if
alium, in dominummeum, heredem successoremque
, ' ' ,
imperii, sim segregatus vivifica et consubstantiali
,
Trinitate, alque traditus diabolo. Cum hoc jure * <
jurando, etiam aliud factum est erga omnem p o , . 2 ?
p u l u m , pontifices sacerdotes, optimates, milites,
:
denique homines privatos, ut, quem e duobus i m , , , ,
peratoribus videret populus i n alterius insidias
*
declinare, si insidiator quidem occidisset insidiis
,
appetitum, ut cuncti congregarentur, atque illum
,
4
etiam interficerent ; proclamarent vero i n impe- 3

ratorem quem vellent e senatu : si yero inaniter
caderent insidiae, populus eum q u i insidiator v i sus fuisset comprehenderet, ac morti traderet h a beretque imperatorem i l l u m cui insidiee structee
essent: quod si non ita ageret populus, idsi quoque eseent excommunicati atque anathematizati.
VI. His ipse juramentis alligavit se omnemque
plebem. Nec multo elapso tempore, j a m a d coronae
impositionem oompulit me. Qua ratione enumerare possim multiplieem q u a m sustinui tyrannidem ? infioitas iUas violentias, noctu, per diem,
a pontificibus, optimatibus, sacerdotibus, monachis, hagioritis, solitariia, et ut semel dicam, a b
omnibus fere i n dignitate, sacerdotio, vita privata
constituUs?Sednecmulieres hujusmodi violentiee Q
~
"
expertes remanserunt. Testimonium
m i b i dabunt
omnes veritati innutriti, quanta a d Syrrhea, L u p a d i u m , Prusam passus fuerim. Ubi autem n o n
inyenerunt me e u voluntati obtemperantem ;
quadraginta pontifices, et amplius, sua m i b i scripta tradiderunt, i n propria capita babere se professi sacramentorum violationem, et coronarem
Pataeologum p r i m u m : quod erat nefas. Hocenim
fuit sacramentum atque sacramentorum maxime
borrendum ac formidabile, ut haberet Galo* Isa. 1, 2 .

T6J
$ ,
,
<
.
'

<
;
,
; ,
. , ,
(5), ,
(7)
. *1
(8)
'
'
n
rioW^*
(9). ^ b
sequerer codices quibabent, stercex, a stercns(5) vel . Hagioritffi, m o est stercoreus, stercoratus. Atque i n e a m senV
nacbi incolentes vel , montem santiam nunc pedibus discedo.
ctum et sacrum, montem Atbos :
(7) . i d est, si interpreteris, Conflu
" . V i c t o r p a p a tertius, l i b . 11 Dxalogorum non
procul ab initio : Postmodum vero in Grxcia in 0 tia : q u o e x a q u a r u m c o n f l u x u m u l t a l o c a L a t i n
monte qui Hagionoros dicilur, aliquanto tempore
nomen gerunt
(8) Forte , p r o .
mansit. Hinc , i n fine syuodi
. Urbsnota, quae , L o p a d i u m , 1
Palamitarum, Auctario 111 Combefisiano.
adium, Lupadium, L u p a r d u m , L u p a r , L u p a c
( ) . Dictionem Latinam fecit Tertullubat dicta reperitur.
liamus, Adversus Valentiniam$.<wp 8 : Intcrim in
(9) Aooy-'Quid s i t , q u i d onw
tricenario fecundxtas tota deficit: castrata est vi$ et
potestas et libido genitalis ASonum. Quasi non et et , etiam tirones sciunt. S e d
forte^tTffcabunt se ex istis Pbilonis l i b r o Dei
numerorum tanta adhuc coagula superestent. et
miS, p . 1149 : ( )
nulla alxa de pxdagogio nomina. Quare enim nonet
quinguaginta et centumprocreantur ? quareet ster-
ceim etyjntrophinominantur
? Quem locum frustra -^ E q u i d e m <
s i c e i i s t i m o , a viro i n c o m p a r a b i l i s c r l p t u m fu
sollicitant v i r i docti, in voce sterceix, q u per de, et , ad nunc sensum ; Sic 1
ridiculum facta est, ad designandos puerulos sterlix anima cventilata est, ut etiamjurejurancU
core inquinare se solitos, apteque c u m syntrophis
strinxerit se,quod firmiteret soltdeilla consist
seu coalumnis coajungitur. Rigaltii vero stercolx
qux falso existimavit.
nutrices, q u i d a d iEonum prolem augendam faciunt ? Q u o d s i q u i d m u t a n d u m esset, fibentereos
TESTAMENTUM.
953
(10),
954
Joannes i n omnibus primatum, i n coronatione,

laudatione, processu, et i n o m n i alio honore,
Paleeologas vero secundum l o c u m ; utque ipsi
pontifices foverent, tuerentur, conservarent, c u stodirent heeredem imperii, nec n o n post m o r tem Paleeologi traderent ei ipsum quoque Ulius
imperium.
VII. Postquam autem assumpsit imperium,

aniraadvertiqueillum plura iniquequamantea operari, et verisimile ex rebus ipsis fieri adbuc ope raturum, prae indignatione recessi. Tunc Epbe, .

sinum i l l u m a d patriarcbalem evexit tbronum.
*
Quem c u m mortis falx demessuisset, atque a d
,
- tribunai alterius vitffi transmisisset, rationem de
operibusjredditurum, iterum revocavit me. U b i
, .
vero proprium thronum conscendi, quaenam scrf
,
pta narratio exbibebit i n quas per eum incurre
r i m difficultates ? Volens enim imperatorem Calo ; Joannem a d privatum statum redigere, et privare
,
,
,
laudatione, monumento, omnique imperii nota ;
,
malis pastoribus et Ecclesi bostibus magis q u a m
praesulibus et patronis i n boc adjutoribus ueus

e s t : sperabat autem etiam me intra suos casses
, inducere, quod io exsilio multas eerumnas pertu . lissem. t u m vero Dei misericordia me a laqueis
,
ejus liberavit, et neque v e l tomum quem pravi

savique pastores confecerant audire volui, quot
, malis m 6 vexaverit, quantis calamitatibus afflixe, ,
. , Q Pit, novit q u i o m n i a COIltuetur oculus. Aliquando
quidem aiebat m i b i Non abeas Nicaeam q u i
,

Constantinopoleos ordinatus es ; aliquando vero
.
alia, digna ipsius versutia.
VII. Ceeterum recuperata Constantinopoli, n o '. ,
bisque eo profectis, quomodo vobis repraesen ,
( H )

tabo angustias qua m i b i ex eo a d Scutarium
; ;
supervenerunt ? quomodo v i m ? Urgebat ut Ephe 4 , '
sinum i l l u m nominarem palriarcbam, atque sus

ciperem ordinatos ab eo pontifices, sacerdotes,
,
diaconos ; sin minus, probibendus m i b i erat i n . *
gressus Constantinopolis. Videns autem me n e '
quaquam morigerum ; nullus enim eorum q u i ab
, *
illo ordinati fuerant, mihicomministravit, sedpro
, ,
aversandis abominandisque, prout par erat, illos
.
babui ; indigoatus concessit m i b i ingressum A t
' T J Constantinopoli iterum doli, iterum i n n u m e r a
' .
vexationes adversus me per eum processerunt.
'.
IX. Quando enim dominum S U U m ac impera, ,
torem voluit interficere, ne quod Jmpedimentum
' .
ex me oriretur, fraudes adversus me concinnattt
'.
(10) .
,
E s t , ,
, et , Latine laudatio, et laudes, faustaacclamatio imperatoribusfieri
solita. Uode , , ,
laudare, laudibusdiffamare,
benoacfeliciterprecari, faustis acclamationibus prosequi, acclamare
i n laudes imperatoris,/amiiarc. Item .
^,
acclamatioaibus ealutan. Oicitur
etiam , , -
, , et ,
, ) Quia MliltOS
annos, Ad
muUos
annos.
, , i n t e r
laudesetacclamationescaoteras vociferari praecipue

mos erat. Atque baec pervulgata.
(11) . Scutarium. Vide p r ceteris
infinitffi lectionis et doctrin viruui Carolum Freen l u m A d Villbarduinum p , 286. Dorotheus Monembasieneis i n Synopsi bistorica, .
955
ARSEN1I C P . P A T R I A R C H J E
s u n t Sed tunc o m n i a i n vanum reciderunt. Post-

ea oculos d o m i a i ac imperatoris sui c u m efifodisset, resque mihi nota facta esset, excommunicationi eum subjeci. Optaveram autem ut pcp.nitenliam ageret, multumque onus tributorum,
vectigalium e commercio, aliarum iniquitatum,
proptcr hujusmodi peccatuin minueret, sicque
venia donaretur. Verum q u i a pcenitentiam n o n
ostendit, nec aliquam m a l o r u m minutionem, quin*
imo additamentum, ei non i g n o v i ; sed post trien"
n i u m coram patriarcbis, metropolitis, senatu et
omni clero, i l l u m ex ecclesia ejeci, tanquam
indignum q u i i n eam ingrederetur, E x eo tempore commenta adversus me, quee commentue
est sine accusatoribus, sine testibus, ex nudo
duntaxat sermone. Hoc est, decrevi C O m m i m i o n e
impertiri sultani pueros. Ecclesia me expulit
idque c u m sacratissimus Pisidiee metropolita scripto confessus fuisset, quod ipse illos baptizasset
et communione donasset ; ego vero per scriptum
professus essem, me nullatenus i d scire.
X. Porro post exsilium, mille mibirursus i n l u lit calumnias et eerumnas. Interdum quidem, quasi
insidiatores excitassem q u i eum occiderent. Quooirca moecha synodus excommunicationis censur a m i n me e m i s i t ; ac ego ipsum me segregationi
subdidi, s i de q u o q a a m ejusmodi essem conscius ;
sin m i n u s , calumniae auctores insidiarumque, iisque credalos excommunicavi et anatbematizavi.
Alio vero tempore Barangos Narmaram, locum
exsilii mei, misit, custodituros me ; t u m innumer a b i l i a m i b i incommoda conciliavit. Omitto quee
ad Tricocciam pertinent, quem a d m o d u m mihi
eorum insultus imposuerit. N a m s i queecunque
i n me peregit, et adversus Ecclesiam Dei molitus
est, referre contendero, enarrantem deficiet tempus. De multis yero pauca representavi, propter
sermonis satietatem et nimietatem. quae n i m i r u m
inimica est auribus. Dicebam tamen, A b boc tempore satiatus amentia et tyrannide erga me servosque Dei, desinet, aget poenitentiam, ut venia
donari possit.
c
XI. Sed quoniam Ecclesiam Dei vertit i n spe luncam latronum, et lupanar ; item quem prius
excommunicaveram, in sedemea collocavit, necnon
ad illam impletatem omnimodamque perfidiam qua
Latini tenentur conatus est adducere Ecclesiam
Dei, qu83 immenso sanguine aote etpost Cbristum
ac per Cbristum magnam bostiam fuso collecta
fuit : d e m u m ingentem persecutionem contra
eamdem Ecclesiam excitavit, post tot annoe a persecutionibus : eapropter excommunicationem protendo, cui ipse subjecit se propria voluntate, pro(12) . Erant Barangi seu Varangi et
Varingi, imperatorum G r s c o r u m etipatores et s a tellites. De lis post Meursium, Fabrotum aliosque,
docteacdilligenter,utomnia, idem Fresnius noster,
historiee Byzantinea illustrator preecipuus.
(13) . Expono de Tricoccia
arce oirca Niceeam, et Tricocciotis, Nicanosque
95$
TESTAMENTUM.
. "
^,
. '
,
,
xoi
,
. "
* ,
. -

) *
*-
* &*
.
.
. ,
* ,
- o$tv
(12) ,
(13),
p i t , xei
. "
#7 4"
*3
,
, .
'.
,

*

'
rakw
' , ' ,
montesincolentibus.Ii^stexcfficationemJoamiii
Lascaris, adversus Michaelem Paleeologum a r m t
ceperunt, ut refertur a Georgio P a c b y m e r e , l i b . m ,
cap.
13, u b i
nominat.
autem arcis mentionem facit l i b . xm, c a p . 3 3 ; q u e

duo loca inter se collata Tricocciotarum n o m e i i
illu8trant,hominibuein8igniter litteratisobscxnrmn
958
GEORGIUS ACROPOLITA. 1.
57

,
.
,
,
,
$>
,
, .
prio placito, propria sententia; protendo anathema,

et i l l u m trado Satante, sicut antea ipsum se per
perjuria tradidit, nuncque tradit per Ecclesiee
persecutionem. Etiam Satanae trado homines n e quaquam pontifices habendos, q u i consenserunt
subscripseruntque impietati; p a r i modo proceres,
q u i dedere adminiculum ; item sacerdotes, cunctosque conscios ac assensores. Quod vero spectat
a d vulgarem p o p u l u m , cognitionis expertem, nescientem q u i d dextrum sit vel sinistrum : tanquam
discipulus mansueti Domini mei, dico h u i c : Domine, ne statuas illis hoc peccatum .
XII. Quidquid possideo, relinquo fratribus meis
q u i mecum relegati fuerunt, mecumque permanservint i n calamitatibus meis. Et q u i eorum q u e m quam vexareinanirauminduxerit,quicunqueillesit,
anatbemati s u b j i c i a t u r , s i t q u e pars ejus cum Juda.
4
\ '
'
, .
,
',
, -
,
^ ,
, ,
.
4
Sed et s i q u i s s u p r e m a m m e a i D v o l u n t a t e m descri-
bendo voluerit corrumpere, ac per alia verba insitum sensum commutare tentaverit, is quilibet sit,
seu ecclesiasticus, seu magistratus, sive alterius
conditionis, sit pariter sub anatbemate.
Act. , 60.
A N N O DOMINI M C C X V M C C L X X X I I .
GEORGIUS ACROPOLITA
NOTITIA,
(Fabric. BibUothecra
Grxca
ed. Harles, t. VII).
Georgius Acropolita (proprium boo famili (), non patrieo nomen), pater fuit Constantini Acropolitee (6), q i parentis exemplo magnus logotbeta (c) i n aula GPolitana, sed Micb. Paleeologi gratia ob
repudiatam Jo. Becci, patriarchae, oum Lalinis concordiam excidit, scriptis adversus Latinos, aliisque
lnoaumentis, quibue sanctorum memoriam (d) celebravit, novique Metaphrastx nomeii meruit, clarus (1)
Quando autem a Volaterrano et Jo. Guspiniano Acropolita citatur, pater Georgius intelligitur, quem
Labbeus i n Protreptico ad Ri&t.Byz., p. 49, recte monuit, i l l u m i p s u m esse Prxtorem Graecix, Chron i c i a Tbeodoro Lascari exorsi et i n recepta a Micb. Palseologo GPoli desinentis auctorem, quem testem
subinde citat J o . Leunclavius iaPandectis Eistoriae Turcicx ; n a m et Acropolitam Ephreemus i n CbroU
(a) Vide Allatium De Georgus, P- 355. et H a n c k i u m , De Byz. rerumscriptoribus, l i b . i . cap. 33,

( F A B R . ) A d d . G . CaveHist. litt.SS. EccL, tom. II,
p. 312 ; C. Oudinusin Comm. deSS. eccl. tom. III,
p. 465, Hambergep . ., IV, p. 835 sqq., et Saxii
Onom. ii, p . 316 (HARL.)
(b) Pachymeres m Mich. Palseologo VI. 26. Confer Papebrochium, t o m . VII, Act. SS. Maii,
f
P- 8.
(C) Constanbnum Acropolitam, perinde Ut p a 6
trem Georgium, codices mss. m a g n u m logothetam

vocant, et ex iliis Allatius, Lambecius [v. a d not.
d.] Caveus, etc. Sed et Pachymeri, VIII, 8, memoratur flammis traditum , Senioris magni logothetx, ad distinctionem nempe Junioris magni l o gotbet, Conetantini AcropolitaB filii, de quo verba
Pachymer perperam accipit AUatius, De comensu, p . 780. Qu ipse rectius de patre intellexit, l i b .
DeGeorgiis,p.
358. Pacbymeres, tom. I. l i b . nr,
9
c.28, p. 213, de Georgio logotheta :

,
.
(d) AUatius De Simeonum scriptis, . 109.
(1) Vide eupra col. 809, u b i exstant Constantini Acropolitae soripta quae supersunt EDIT
GEORGIUS
AGROPOLITA.
nico metrico () refert praetoria dignitate decoratum fuisse a Theodoro Lascari,imperatore,antequam

rebus omnibus ab eo Orientem repetente, preeponeretur :
*, , etc.
His Acropolitem proficit Georgium,

Cunctisque summum principem dat q u e m priw
$
PriBloris ipse ad dignitatem evexerat.
Gum A . C. 1241 (6),obiret Irens, Tbeodori Lascaris filia, uxor Joanis Duc Vatatae, imperatoris.
Georgius fuisse se ait annorum x x i (c). Natus ergo est a. 1220, ex illustri genere et i m p e r a t o r e m i p s r a
cognatione (d) attingens. E x patria urbe GPoli, q u a m Latini tum obtinebant, missus d c i n d e sexdtcim () annorum adolescens etbtterarum rudimeota edoctus Nicseam, u b i aulam, babebat eo t e m p o n
Graecorumque imperium moderabaturjam dictus Ducas, q u i Georgium rbetoricis, logicisetmafbematicis
disciplinis ab anno eetatis xvii (/) per septennium Theodoro Exapterygo et Nicephoro Blemmidsa
imbuendum dedit. Inde i n aulam iterum ascriptum, et eodem Duca cbarum babitum oee m i n a s a b
illo filioque Tbeodoro, (cujus tamen gravem indignationem (g) aliquando irjcurrit, non dinpoetTeconciliatus), variis auctum honoribus, legationibus cum laude functum et ad magni logothete dignitatem
evectum constat, q u copiosius ab AJlatio. Hanckio et Gaveo exposita legi possunt.Nec t a m e n omittood u m , quod A. G. 1274 a Micheele Palseologo missus ad concilium Lugdunense (A) i m p e r a t o r i s nomine
schisma ejuravit, et in Latinorum dogmatibus nihil reprebendendum videri est confessus, m u l t i s Qma
et filio ipso Georgii,Gonstantino Acropolita, aegerrime boc ferentibus. Denique, anno 4 2 8 2 , e o d e m q
non d i u post x i D e c , vivis exemptus Micbael Paleeologus est, obiit quoque Georgins, peraota Jegaticof'
adJoannem, Bulgarorum principem,anno aetatissexagesimosecundo, successoremque(A)inmagnik*?
thete munere nactus est Tbeodorum Muzalonem.
Exstat sub hujas Georgii nomine, quem Gregorius Cyprius (l) Aristotelem et P l a t o n e m aetath
s u appellare n o n dubitat, Historia Byzantina hoc titulo : sv
, Epitome chronica, sive historia compendiariaderebusproximx xiaiU, sive narratio euccincta de
iis qu (rebus per varios principatus divisis, vide cap. 37) acciderunt capta A . G. 1204 Latinis
CPoli, usque ad eamdem a. 1260 Michael PalxoLogo iterum recuperatam et Latino nomini ereptam.
Hanc Galatae sive Peree i n bibliotheca Georgii Gantacuzeni repertam descripsit Tbeodosius Z y g o m a l t ,
Nauplius (m), cujus apograpbum Georgius Dousa, GPoli secum i n Belgiumattulit,eoquedefuncto frater
Theodorus Dousa (n) vulgavit cum versione sua Latina notisque, L u g d . Bat. ex officina G o d f r i d i B u son, 1614, 8 ; recusam minus etiam emendate et sine notis A u r e l i s et caloni A l l o b r o g u m , eiveGr
nevae 1615, fol., c u m . , Nicepboro Gregoha io Laonico Chalcocondyla (o). Quamvis vero i n l o c i s obscmv
Meursium se et Scriverium subinde consuluisse Douca profiteatur (p), tamen non ita f e l i c i t e r i n i l
'
" ,
(a) Verba ejus edidit AUatius De PselllS 79.

(Vlde tom. CXLII, COl. 336 ). Adde Acropolitam
ipsum infra C. 66 sqq. et 70 HlSterix.
(b) CanglUS Famil Byz., pag. 223.
(C) Acropolita, cap. 39 HistoridP.
() Id. C. 97 et32, ubi eius .
e) Idem cap. 29, ubi omninolegendum -
,
|3 , ,

,
, oTt
' .
, ut vult Allatius
sed , ut
recle conjicitHanckius, pag. 542 ; cujus sententiam
iirmat, quod se j a m , et mox, postquam
ad Joannem D u cam est,
venitseptemdecim
et ab eo erudiendus
magistris
traditus
aonos natum
Acropolita
scribit.
(/) Acropobta, cap. 32.
(g) Id., cap. 63.
() Vide Acta concilii L u g d . sub Gregorio X ,
tomo III edit. Colon. 1618, part. n , p. 714 (tom.
XI edit. Labbei. p. 937); Hanckium, p. 560 s e q . ;
Odoricum Raynaidum a d a . C. 1274, n . 1 8 ; Bzovium, n . 2, ubi male Gregorius Acropolita vocatur
pro Georgio.
(i) Pachymeres i n Mich. Palzolog. l i b . v i , cap.
34 seq. ; Possinus a d Pachymerem, tom. II,
sium. V. hujus Turco-Grxcium, l i b . m ,
pag.
516.
(k) l d . i n Andronico Paleologo, libro et capite

p n m o . (add. Lambec. C o m m . de b i b l . Gees. VIII,
p. 1078. H A R L . )
() Gregorius Cyprius, patriarcba CPol., i a Georgii logotheteB encomio :
,
, ,
'
>
1
(m) Qui multa misit ecripsitque a d Marti&OvirtfJp/'
HARL.
() Tbeodorus Bezadicitur esse e d i t a i v A u M *

Leid., pag. 219. H A R L .
(o) l n b i b Petri
l . Uffenbacbiana
q u o n di n
am Mltoaei,
preemissis
Scriverii carmine
tionem operis Dousici, et A c r o p o l i t eloô, cx
GregorioCypriosumplo,aDographum GeorgiiDous , ex quo natam esse eait. T b e o d o r i Dousa.LB. 1614, 8,contendit docetquel. H . M a i u e , i n Bib\.
Uffenbacb. mss., pag. 566. M e d i o l a n i i n Bibl
Ambros. est Georgii Acrop. HUtoria de
CPolitano, sednumsitcompendiaria, a n uberior,
n o n animadvertit Montfauc, i n B. bibliotk
fnss, p . 497., A . Venetiis, m B . M a r c . eoA
403 ejusdem bistoria, fine mutila, n e o i n i
oodd.Gr.,p. 196,discrimeaquoddamsigiiifioate.
(HARL.)
(p) l a preefatione. quam, quia b r e v i e est, hK

subjicimus : Quod de Africa o l i m , m a l l e m hodK
de Graecia diceretur, ut ea scilicet n o b i s aiiquid
novi subinde suppeditaret pareretque. Q u o d quidem te juxta mecuni oi>tare, q u i tuus est ergo
litleras auior, lector candide, cerlo certius. Eccum
igitur tibi sub hocomine votoque b i s t o r i o u m
( atatis GraBcum, n a n q u a m ante h a o editOIB
961
editione versatus est, ut non gratulendum Acropolitse sit, q u o d Leo Allatius codicem Vaticanum ()
ejusdem opusculi ms. Greecumsub titulo nactus,illud emendavit etdivisum i n
c a p i t a , novaque versione d o n a t u m i n l u c e m i t e r u m e d i d i t Paris. 1651,fol., Dousee notis ad calcem subj u n c t i s (6). Observaverat autem jampridem Allatius inDe Psellis (c), hoc non esse ipsam Acropolitae bistoriam, sed tantum compendium ejus, nec ab auctore ipso(rf), sed ab alio q u o d a m , resectie,
quae illi parumnecessaria vieafuere, concinnatum.IpsumporroAcropobtae opus ejusdem plane a r g u menti, sed pvdcbrius diffusiusque, inler codices mss. Cbii (e) iavenit ac descriptum Romam advexit,
ejusque ope non modo Breviarii mutila hiulcaque et male ab excriploribus tractata correxit ad m e n .
tem auctoris, sed etiam historiam integram, Latina sua versione et notis historicie iUustratam Graece
et Latine t y p i s regiis edidit, compendioque i n Parisiensi, q u a m d i x i , editiona preemisit (1). Titulus
est:
. Acropolitam libenter sequuntur recentiores scriptores,

etiam Nicepborus Gregoras, ut i a notis, p. 227 et 239, idem observat, quitamen p. 249 noa diffitetur,
pleraque exactius a Gregora tradi. Acropolitee historia (an compendium ejus, non dixerim) ms. i n
b l i b l . A m b r o s i a n a Mediolanensi, et i n b i b l . regis Cbristianissimi, n u m . 734. ( F A B R . )
In diatriba De Geogiis qa& Georgio Acropolit subjuncta est,heec praeterea ejus scripta ab Allatio
commemorantur, p. 557. Forma de Fide. De virtute et anima, a n n o m u n d i 6671 (Cbristi 1263) ms. i n
b i b l . Antonii Augustini, eod. 174.
, theologia Nazianzeni
sententias, ,
, , potest unum, 51 seipso discedat, multa fieri, , *
. unitas principio
binarium mota, in ternario consedit. Incipit l
$
Ms. i n b i b l . Palatina.
ex mea bibliolbeca postliminio eductum. Repertum o l i m i n Galata (Pera vulgo) redeniptumque a
Georgio Gantacuzeno ex cujus libro apograpnum
t r a Q s c r i p t u m fuit manu Tbeodosii ZygomalflB ISaup l i i ex petitione domini Georgii fratris mei . .,
q u i a u c t o r e m i l l u m inter alios Gpoli superioribus
annis attulit. Hic C l i m a me exercitii gratia pro
meis viribus Latilie translatus esset, vix tamen
V l d e b a t u r idoaetlS qui
per
Virorum ora O C U l o s q u e
yolitaret. Versio rudis erat et nondum recognita ;

exempJar (quo unico usi sumus) ita corruptum,
tot lacunis et maculis oppletum, tam denique ab
o m n i parte culpa amanuensis (qui et ipse corrupto exemplari usus erat) vitiosum, u t m i b i l m i n u s q u a m bistoria a l i q u a uide elici posse videretur. Non mentior, lector : ad singula propemodum
yerba s u b s i s t e n d u m mihi fuit et d i v i n a Q d u m . Quid
q u a e r i s a m p l i u s ? fregi glaciem, quoadpotui, auctorem Jacerum mutilumque seposui, ut meliori tempori reservaretur. Sed c u m J . Meursius et P.
Scriverius, geminum et incomparabile saBculinostri eruditorum jubar, operam suam i n boc a u ctore liberaliter offerentes, non esse procrastinand u m dictitarent, accidit nescio quo modo u l bic
liber u n a c u m versione mea et notis nonnullis, e
manibus m i h i prereptus, quasi aborbvus partus
a n t e tempus n a s c e r e t u r , ita tamen ut iidem i l l i
uos d i x i auctori huic corriêndo non parum lucis
eberint, dilficultates plunmas et inextricabiles
errores explicuerinl. interim, amicelector, tant i s d i i t i c u l t a t i b u s coDsideratis bunc laborem meum
studiumquepromovendereibistoricaiexeBquitate
metire, et b a c ipsa diligentiam meam compensa,
eequi boniaue consulens primam bano Georgii Log o t b e t editionem : i n magnis enim volaisse sat
e s t : recogniturus eumdem, si Deo placel, a l i quando, et luculentiorem, si vita supersit, prodtwturas. Interim esto contentus boo Catone, et
(aj A n is est cod.,Vaticanus, q u i memoratur i n

Montfauc, B. dibl.mms.
1, ,6, ?Paris, i n
B. p u b l . cod. 3041, n . 5. (sec. Catal. codd. Paris);

Georgii Acrop., Hist. de iis gux post urbem captam acciderunt. Venetiis. m cod. Naniano 154,
n . 14, Georgii , ,
. Strategopulus,
codicis
scriptor, iQ fine addit :
^, .
-' \ Teste auctore Gatal.
codd. Nanian. p. 347. Sed i n primis notandus est

codex Vindobon. Ceesar., cujus quidem meminit
Nessel. in Catal. b i b l . Csar. ms., n . 68, 2, part.
v. pag. 134, sed diligentius intelligentiusque deecribit eum Kollarius i n Supplem. ad Lambecii
Comment. p.643, ubi numeratur codex 104. Id q u i dem opus m illo codice caret auctoris nomine, et
Tengnagel, tribuerat e u m Prxtori
Grxcim, quem
Leunclaviusmultislooisjaudatin
PandecteHistorix
rurnca?, nec immento.V. Fabric. i n i t i o h u i u s p a r a graphi.Est enim Georg. Acropolita, cujus lntegrum
opus historicum continet hic codex, ex quo AQatii
e d i t i o , vitus Jaborans et in fine m u t i l u s (desunt
enim, vel incuria Allatii, yei potius operarum i n ertia, tria u l t i m a capita, 86, 87, 88), mirifice potest
emendari ac locupletari. ( H A R L ) .
(b) Inscripta est e d i t i o
Georgii
Acropolitae magni logothetffi Historia ; Jeolis Cbronographia compendiaria ; et Joannis Canani Narra
tio debello CP., Leone Allatio interprete, c u m
ejusdem notis et Tbeodori uouzffi observationibus.
Accessit Diatriba de Georgiorum
s c r i p t i s . Recusa est baec edit, i n corpore Byzant.
scriptor.
Venet. 1729, fol., tom. XII, part. m. (HARL.)
(c) P. 63 editionis a me curat u b i i n i m a pa
gina typograpbus pro Paris. 1651, fol., pererrorem
posuit 4615.
^j^^ ?P
P ^* tribnit Allatus, p . 368,
C R
M T E B
s i
611
(e) AUatius, De Georgiis, p . 356.
(1) In beec nova Acropolit editione duplioem noluimus et eamdem fere, qxm i n Parisiensi ingeriituv
textusrecensionem admittere,8ed Allatianum exbibemus, Dousani (D) prepoipuis varietetatibus adnotatis.
EDIT. P A T R .
963
ftl
GEORGIUS ACROPOLlTA.
Precationes XIII, quas Michaeli Palsologo, urbem Gpolin iatranti, se composuisse narrat, c & f l
Historim et Oraliode recepta Cpoli cujus argumentum cap. 89 refert, interciderunt. A d d a n t u r :
I
Oratxo in templum Dominicx resurrectionis instauratum,in
cod.3088, p u b l . P a r i s . Logothetx domM
Georgii Acropolitx iambici versus LXIIl, q u i sunt Preefationis loco i n Tbeodori Lascaris EpistolasJ
T u m Lascaris epistolee 38, ad magnum philosophum Dom- Georg. Acropolitam
ante M a r c i o n i s lega-1
tionem ad Joannem D u c a m , Florenti, i n cod. Laurent, Medic. 35, plut. 59 quem copiose
recensel
B a n d i n . i n cat . codd. G r . H . p. 555 sq.
in c o d . NanianO 284, H. 1 0 9 . V .
Catal,
codd. Gr. Nan., pag. 474.
Georgii Logothetae interpolator de se ipso : , Leidffi,
b i b l , p u b l . inter codd. Vossian. Vide Gatal. illius b i b l . , p. 402, n . 17.
Gregorii Nazianzeni orationes 16, c u m perpetuis scboliis, i n caten m o d u m contextis, Gtoryn Acro- I
politce, Maximi confessoris et Basilii minimi, CflBsareee episcopi, cod. Naniano, cod. 64. Vid. Catal. codd. Gr. Nan. pag. 114. A d d . infra de Gregorio Nazianz. l i b . v, cap. 13, v o l . VI/, p. 540 e d i U
vet.
HARL.
Iedex episcoporum et aliorum quorumdam, in Acropolitx Historia memoratorum.

1
(Numeriscapita, paginae designantur.)
Acropolita de se cap. 27, 29, 32, 39, , genus ejus illustre 32. I m p e r a t o r i junctos
affinitate, 70. Imperatoris, Joannis Vatatzas, nomine epistolas scripsit et imperatorium sigillumiBpressit, 44, 49. Judexde Micb. Comneno, 50. In Tbeodori Junioris, quem i n logica d i s c i p l i n a instif
rat, indignationem incidit, 63. Ei reconciliatur, ibid. P r s t o r Occidentis constitutus, 66, 6 7 , 6$ X
AMicbaele perduelli captus, 72, 79 83. Legatus ad Gonstantium, Bulgarorum principem, 8 4 . Mictat
Comneno solemnium precum tredecimformulas componitpost captam Gpolin, 87. Orationis d e recep*
Copoli argumentum, 89. Duces exercituum nec omnino laudandos judicat, nec vituperandos, sed
omnia Dei nutu fieri, 44,46.
Andronicus Gomnenus, Micbaelis i m p . fiiius, 89.
Andronicus Muzalo, magnus domesticus, 63.
Andronicus, Sardensis episcopus, 84.
Arsenius, e monacbo una bebdomade diaconus, eacerdos et patriarcba, 53. Theodorum j u n i o r e a
ibid.y et Micb. Gomnenum coronat, 77. Depositus, 84. Nicepboro exstincto iterum restitutus, ibid. Sed
Cpolirecepta absens, 88.
Aurea Bulla, a Joanne Duca i m p . Melenicensibus data, 44. A i i a firmandis Thessalonicensium privilegiis, 45.
B a l d u i n i i m p . interfecti caput Joanni regi, pro poculo, 13. Regia insignia Gpoli c a p t a , U
Gonstantinus Gabasilas, Aobridis Bulgari arcbiepiscopus, 80.
Joannes Camaterus, patriarcba C p o l . , cap. 6.
Ganipanus (Aristopb.) ct , 4 5 .
Chrysopus, equi nomen, 61.
Gonstantius,Mesopotamita, metropolita Thessalonicensis, 24.
Cosmidii monasterium prope Blachermas, 88.
Grux imperatoria a B u l g a r i s capia, 44.
, centies repetitum, 88.
Demetrius, Bulgariao arcbiepiscopus, 21. , ibid. [Alius Demetrius, Tbeodori ftliai, dwpo^
cap. 45.J
Per dulleum et ferrum candens purgatio, 50. per mortis intentataa pFJWttrtH&
mentum quffistio, ibid.
, 29. ,
32.
Festum Transfigurationis Cbristi, 63.

GeorgiusClida, Gyzici melropolita, 88.
Germanus patriarcba, 33,42.
Gradibus ad Ecclesia pronibitis connubia imperatoribus permittuntur, 50.
, 68.
Hyacintbi monasterium 10, 18,42.

Imperatoriee litter, rubro consignat, 26, 38. Imperator, scuto insidens, proclamatur, 53, 77.
Irene, imperatoris soror, m monastico babitu Eulogia, 86.
Joannes, Hierosolymorum rex,27.Hunc octoginta annosnatum et mole corporis v i r i b u s q u e i n s i g n e m ,
vidit et miratus est Acropolita, ibid.
Joannicius, episcopus Pbiladelphiensis, 84.
Joannes Maorotes, quo a d epistolas magni momenti scribendas usus Joannes Vatatzes i x n p . , 48.
iudex d e M i c b . Gommeno, 50.
965
NOTlTlA.
965
Josephus Mesopotamila, grammaticus. 49.

Jurisjurandi formula, , 63.
Maauel Lascaris, inter monachos Maximi nomen adscivit, 59. Protosebastus, 60.
Manuel, Thessalonicensis e p i s c , 84.
Manuel, patriarcha, 18. Maximi successor, 19. Vere vir philosophus, ibid. Pietate insignis, lice^
litteras p a r u m doctuset u x o r i junctus, 51, Mortuus paulo ante imperatorem Joannem Vataztem, 53
Methodius, monasterii Hyacinthi abbas, patriarcba per tres menses CpoL, 42.
Mariee Hodegetriee imago, 88.
Michaelis archangeli templum, 22, 85.
Michael Auctorianus patriarcba. 19. ,
, 6.
Michael Comnenus Paleeologus purgationem per ferrum candens prudeater declinat, 50. E j u s e p i stola, 64. Scripto tomo a patriarcba e i abis episcopis a d iinperium suscipiendum iavitatur, 76. Cpoli
recepta patriarcbam i n tronum restituit, 89.
Morotbeodorus, 7.
Joan. Muzalo, e mystico monacbus, 40.
Georgius Muzalo, 75.
Andronicus Muzalo, 63.
Mitylenensis arcbiepiscopus, 74.
Nazareei, pro monaobis, 42.
Nicephorus Alyates,grammaticu9, 49. Praefectus caniclei, 75,79.
Nicephorus Blemmides, pbilosopbus excellentissimus, i n logicis Acropobte proceptor, 32. P r o c e ptor etiam Theodori Juuioris i m p . , patriarchatum GPol. respuit, 53. Epbesi versatus, 87.
Nicepborus ex metropolita Epbesino patriarcba, 84. Non per annum integrum, ibid.
Nicephorus, Tarcboniata, magnus domesticus, 36, 40.
Nicolaus, medicus bonus, pbilosopbee, rudis, 39. Dignitate actuarius, sivemedicusimperatoris,tota\
Palmarum die triumpbantis more urbem ingredi solitus imperator, 52.
Papa, 2,14,17.
Palriarchae ab imperatoribus libenter asciscuntar, q u i desideriU eorum n o n refragentur, 42. Neo
nimis sapiant, 53.
Pelagius, legatus, sive nuntius pontificis Rom., 17.
Joan. Petralipbas, magnus chartularius, sive canceUarius, 37, 40.
Pbidias statuahus, 50,
Pbocas, metropolita Pniladelpbiensis, 50.
Poeta (Homerus), 55,63, 69.
Praxiteles statuarius, 50.
Proverbia: in acie novacuUe, 9, 65. res i n angustiis constitut, 59. ,
, sccurflB, ibid. , ' , ' , 49*
, 65
63
, 70.
84,
39.
, 81.
81
monasterium, 88.
Studii monasterium, 88.
Theodorus Junior i m p . , a militibus appellatus, 58. Morti vicinus i n poenitentiffi
fidem
monachi induit babitum, 74.
Tbeod orus Exapterygus, Acropolit proceptor, i n matbematicis non admodum prostane, i n rhetoricis
egregius, 32.
Tbeodorus Irenicus, oognomine Copaa, patdarcba, 19
A d Tbeodorum Contostephanum instructio i m p . JoannisVatatzae, scriptotradita, quomodoaciemad
versus Latinos componere, quando et u b i confligere deberet,48.
Trinobi epiacopus juset patriarcb nomen sibi vindicat, 33.
Tzyrithon, magmis cbaritulariue, 45.
Xerus metropolila Naupacli, 49,
Acropolit ab Allatio subjicitur, p. 146 486: I O H A O T JOELIS Chronographia
compendiaria
(4),
res brevissime perstringens et successiones principum ab orbe condito usque a d captam a latinis
anno 1204 CPolin, c i r c a q u o d tempus vixisse auctor ipsevidetur, certe non d i u post scripsisse (a)
post hanc cbronograpbiam sequitur i n eodem volumine p a g . 187 199 Joannis Canani(6)
() Conf. Cave Hist. Itit. SS. eccL, tom. II, p .
(b) Vixit circ. a Cbr. 1421. V. Saxii Onom.ll,
'
'
J
6*
Narratio
de bello CPolitano anni ab orbe condito 6930, Christi
1422, furn Amurat Beis (sive Amurate secundus. Turcartiui imperator) cum fortissimorum
miUtum
exercitutyn eam irrupit, guam et expugnasset utique, nisiimmaculaiissima
Dei Mater conservasset. A i t autem Gananus, urbem conservatam esse m i r a S. Mariae ope, quae, violaceis amicta vestibus et saper
propugnacula deambulans, hostibus terrorem ac s u m m a m trepidationem incusserit.

'
,
(24 Augusti) ' ,
, ,
, /
*. \
!-,
>,
, ;
, ' .
,
,
Cum vero hostes atque adversarii nostri hoc tettimonio suo

constabiiiveriL
multo verissimum est hoc sanctissimx Yirginis miraculum.
Namqtte MersaUa. sive patriarcha
(i,
TurcarMm affirmabat,proposxtam
tuncillisfuisse civitatem ad prmdam,quemadmodum virt doctiPersa
cetate Mahometi calculaverant invenerant, que hoc anno, mense, die, dieique hora urbem nobis debellandam esse; et futurum id eratomninoastrorum
vi et astronomorum artificio; sed metterem illam,
violaceisvestibusamictam.percastr^mobambulantem
tur, vim astrorum obttidisse etastrologorumartificia:quamvis
non terra nequeexhominibu*,sed
e
ccBloetinvisibilipotestatevimobtinebat.
Similiter exerciius universi Turcamm jurtjurando
Mertatia
dictumconfirmabant,
et omnibusnarrabant, pugnce hora, dum cum audadoetimpetu quicoerceri
n
poterat, admuros castri pervenwant,ut
a&cenderant, Qracosquefugarent,
urbemque
caperent vidme
mulierem. violaceis vestibus indutam, deambulantem super propugnacula exterioris castri;
qua viM
statim tenebris, procella, timore, ac tremore con epto* omnes in fugam se et non ab bellum ctaftfK,*
vi influxuque illius mulieris formidinem sibi immissam, et urbem liberatam. Similiter t r a d i t u m est,
Heraclio imperitante CPolin precibus sanctissim Virginis liberatam ab obsidiones P e r s a r u m , qm
spectat scriptum Greece et Latine editum a Combefisio, t o m . II Auctarii notrf, pag. 805, Xpovotc
, etc. Sic A d o l p b o I V , comiti Holsati, a. C.1227, adversus.Danos pugnintz,
aiunt, visam innubibusS.MariamMagdalenam (6)amoBno jubareprotegentem ipsiu8Copia8,dextraqw,
levata illis benedicentem, i n hostes vero radios solares veberaentius retorquentem. Sed et ZosiaBf.
etnnicas scriptor, l i b . Y, cap. 6, scribit, Alaricum, ne Atnenas c u m exercitu occuparet, deterritaB***
eonspecta Minerva, armata obambulante urbis muros et Acbille, stante ante moenia, a d d i t q u e
i l l a m servatffi civitatis neutiquam a se prtermittendamfuisse,utpote ,
,
() Quam bodie Mouftium solent nuncupare,

hunc patriarcham Turcarum vocat etiam p. 292.
' .
Sffipiusidem CaaanusmeixioratTurcarumxaAo^monacbos, etiam uno nomine . Similiter Cbalipbas Turcarum Ursper-
gensis appelat papaset apostolicos sum

cissim fuit, c u i papa dicerelur II Gran
Christiani, et Mabometis III legatus
Leoniaam,
GalliflB regisministrum, ma(7num VizirUtm appeu**
it. ut refert Tan Faber ad L o n g i a u m , j p . 1 7 .
(b) Vide Lambecium lib. u Rerum
llemburgt*'
sium p. 41 seq. edit. pritnae.
ANNALES.
**
GEORGII
AGROPOLITÊ
A
CHRISTI MCCIV CPOLI USQUE AD EAMDEM

MCCLXI MICHAELE PAUSOLOGO
(Leone Allatio
(1-3)
RECUPERATAM.
interprete.)
1 * 3 Historiae commoda, qui res gestas aate

nos scripsere, oratione complexi s u n t ; alia tios ab
sriptio : D .
.

. Prooeinium tale
D :
,
'
-
Theodori Dousa* et Leonis Allatu nolae.

riraa hic sunt, benevole lector, cum in serproprium possit videri. Sed estofflcii palalini n o am in argumenlo libri, quaa virum etiain
l n c n ; unde haud scio an aomen proprium ,quamvis
remorari possint, ex utriusque o i m i r u m i n pereuDte officio,in fainilia pcrmanserit.Quee autem
i . Insolentcs i a sermone voces, res plurifuerint logothctoe partes apud imperatorem, ex
.dstruscT. Difficultatis illius i n causa sunt
Curopalate seu Georgio Codino petas licebit, cujus
tas, novitas, peregrinitas. Quae tria sermoni
exstat elegantissimus et accuratjssimus de officiis
rei obscuritateni adferre solent. Scrmoni
palatii politani et Magnae Ecolesire Jibellus. Vide
a vocibus vulganbus et a saeculi phrasibus
et JoannisMeursiiGlossariumGrteco-barbarum, ex
; rem obscurathistorioevarietas,qiiieet non
quo disces variis fuisso dignitatibus noraen boc
bic distorla esl el implexa. Sane accuratioappositum.Erat e palatinis(ut ecclesisticos praeternporum et rerum dislinctionem desidero. Sed
cam)
dmodum illo ajvo oinnium rerum ot iraperii
io eratdistractioque et quasi cbaos quodaam
(1-3.) Veteres fere omnes ac recentiores historici
nn, ita etiam existimo hanchistoriam. Qua3
i d ex animo accurarunt, ut antc alia lectoribus
nc semppr cum tineis certaret et opimum pabistoriae, et praecipue quam ipsi t u m scriberent.
blattispreeberet,manumadmoviextergendis utilitatem miro verborumapparatuproponcntes, ei
dibuset obscuritatibus explicandis Q u o d s i
quasi illice b l a n d a ceque ac impulsoria legentium
i n i a , quorum equidcmimparem mefuisse l i animis pellectis. ad sui lectionem vehementius i n i O f i t e o r , a l i q u i d me taiuen assecutum spero.
llainmarent: utilitateenimvidenturoruniaprobare;
le fefellerunt i n tanta obscuritate, excusabit
ideoque non incongrue Ovidius, n de Ponto,
uisquishumanusest.Prodititaque(quodfelix
Jpse decor recti, facti si prxmia
desint,
nque sit et utile reipublic litterarue) mea
Non movet; et gratis pcenitet csse probum.
studioque nunc p r i m u m ex pulvere situque
Nilnisiquodprodest.charumesi.
En detrahementi
et vindicatus Georgius Logothetes. auctor
Spcm fruclus avidte,nemo petendtts erti.
uam aspernandus et meliore (Hercules!) fato
At reditus jam quisque suos amat, et sibi, quidsit
simua, qui rebus gestis quasmemoriie prodit
UlUe soUiciiis computat
articulis.
terfuitsolummodo, sedplerumqueetprfefuit;
Idque cum alii fuse abundanterque peregerunt, ait
ion obscure alibi ipsemet indicat. Quid p l u - hic auctor nolle se nunceadera iteraro,ne videalur
)pus est?QuanlisuouBvohabitus sit, ostendit
eamdem cantilenam canere.Nec alia ratione suam
npropiusnovit,maximinominisetdignitatis
exorsis est historiam Polybius. ProcBmium boo
;gorius Cyprius, pracJaro illo et pcne i n v i inscio editum est a compilatore, licet fere omnain
elogio, quodoperipreeiiximus(a). Ut taceam
eamdem sententiameiferantur,queinedidit Dousa;
logothetae quae siimraa fuit apud Greecos
ut qudibet ex se animadvertet. Nos taraen codicem
tores dignitas ; de qua mox infra quaedam
nacti absolutiorem,prafationena i l l a m i n compilasumus. D O U S A .
C tione exhibuimus, quam ex eo exscripsir?.wj fere
]. Logothetes auctoris nomen
eamdem cum bao nostra. A L L A T I C S
:xiat inter alia scripta Qregorii seu Georgii tom. GXU.

PATROL. G i . GXL
EDIT.
PAXROI
II
GEORGIl A C R O P O L I T y E .
iUisqueipeisinmentemvenerenonsugffesserimus:
quid enim post tot scriptores. q u i totura quod i n
historia est bonuill monumentis editis deman-
T O V ",
'
, , .

;
^
,
, % .
', ,
,
'> *, :
, .

, , (4), , , ;
Theodori Dousae et Leonis Allalii noUe.

eam) , i d est rarii. Erat
Gallis et Belgis,
et , qui alias . Erant prtefelixantealiasetreginaurbium dicta,est, uomenqa
terea , , ,
propler excellentiam Urbis et Novee Romae meruft.
, qui postremus Nicetfe Choniatae i n
Nam Byzantium vetusnomen nemo p a u l o humanjot
Manuelo Coinneoo, l i b . vn, etiam
l^norat, situmque ejus, n e m p e a d B o s p o r u x D Thradicitur. loter omnes autem excellebat
c i u m , imperii Occideatis quondam (et eCiamtium
, ejusque munus circa mandata kullasque hodie, siitaTurcorum tyrannidemDommare liceat)
imperatoris et alia (queefunctioqufestorisestjoccucaput. Htec augusta et regia urbs, veteris K o m e
p a r i . Quee cum siogula diligentissime ab amico illo
(queB et septicollis uti h a B c ^ a l o o ^ G r a e c i s ) eemula,
nostro preestantissirao explicata sint etnotata, su- mundi miraculum,orbisepitomeacreruni ijomioapervacuum esse d i x i ea hic repetere, c u m ad satietum temporis in flore suo non immerito Martialis
tatem illinc baurire cruisque possit. Quaedam etiam
versibus compellari potuit:
h a u d protrita suppeaitabit summus joreconsuitus
Terrarum dea gentiumaue Roma,
lac. Ctyacius ad h b . x Godicis Justinianei tit. 30,
Cuiparest nihil etmhu secundum.
qui est De discussoribus, i d est. I. G. interprete,
Logothetis: et discussores ait esse veluti cognilores et Eaimvero hoc Judeeus scriptor teetatur, Benjamis
disceptatoresrationumfiscaliumab aliis tractata- (inquamj Tudelensis io //inerario s u o , u b i si
rum\e\etiamrationum publicarum. Novella ValenGpolim venisseet inler alia urbis a d a i i r a n d a vidisic
& Deindulg.reliq. refertdiscussore&in provin- Blacbernas adlittus maris, opus i m p . Emmaniudis,
eias plerumque proficisci am bitioneet suffrag io pot i-s c r i b i t : eo, i o q u i t , loco vidtres narratu incrtdi'
u$quammeritovelelectionecertaMingi es$ossUUim
biles. Deferuntur enim iniliudpalatium quotantdt
expeterecohortales atque etiam schoUires. Exhibet tributa,quibus
twresimpleniurcoccineapurpumibidemvirsummus,leg.ivexlib.Lvi Basilicon quaeex- que veste et auro itautnuUibi terrarum parstr*sulabat. Gujus capita preecipua baec swtiiiNonmitti cturx atque divitiarum exemplum inveniripets*inprovinciasdiscussoreni sine auctorUateprincipis; Affirmatur autem ipsius solius cxviiatU * W * <
discussis apocham sacram vel discussore dari ; ex foris por*u ac mercaiorum tributo enUeetim,
sumptu% solatiaguediscussoremsivelogotheten ha- ad viginti miilia aureorum in smgul<*&*Q{&~
berepublico,nihilcaperea collatoribus. Discussor in dere, Vixit bic auctor ante 400 e t q u o d \*&"
Novella Valentiniani s. d., inspector vocatur; sed
nos. Nicetas Gboniatesnon u n o i n l o c o a o b i l i u u M m
frequentius dicitur. Procopius, l i b . n
hanc urbem mire prdicat, s o r t e m q u e ejuijaa a
Debello GothlCO : * '
Latinis captee deplorat: vide i m p r i t n i e elogium ur - G bis in Alexio DacaMurzuflo. Habet i n o

Bonaventura Valcanius V. C, o p t i m e de littem

vetusti* Glossariis discussor alias redditur Greecis meritus. Gregorii Gyprii p a t r i a r c h e Cpo^
tani descriptionem etencooiium iliiueurbis,Emat, alias . Quo autem munere ex
nuelis praeterea Ghrysolorie epistolas, g u i b u s v e ^
xis omnibusnoster Georgius functus sit, haud satis
rem et Novam Romam inter se accuratissimecoov
mihibactenus compertum est. Quareillud medium
parat. Exstantque vulgo Petri Gilii de topograpfc*
relinquo.eruditolectori iovestigandum. Discutien
Gpoleos et de illius antiquitatibus d o c t i s s i m i duin ltidom doctioribus relinquo unde Acropolites
mentarii, uti et deBosporo Thracio. I m a g i n e m ^
dicatur. Acropolis Libyae nrbs et jEtoliae apnd
Stephanum Ethnograpbum. Iberiae Asiaticce etiam hujus amplissima? civitatis videre q u i v o l e t , adeal
urbs Daoni, hb.xxxvn.diverseealieeitem Acropoles. is aoadeoiia? Lngduuo-Batavae b i b t i o t h e c a m , ubi
Turcica Cpolis in tabula i i circiter p e d e s obloogt
Acropolisquoque arx Atbeniensiuoi: Athenaeenim
manu MelcbiorisLoricbii felicissime d e l i o e a t a Tis>i n tres partes sive regiones distinctre olim et (iivisfie,
AcropoLinMtu et Pirseeum portum: Hinc nonnemo tur. De eadem nonpaucaetiaminepietoliseUtioertriis suis memoriae produnt ampbsimus Augerius
fortassis satis putet constate auctorem hunc fuisse
Busbequ us et ornatissimus frater m e u s Georgius
Atheois natum, Aliis aliter videbitur. DOI:SA.
Dousa q u i aonis superioribus, d u m v i t a D e u s q u e s i (4) . Cpolis et ab aliis scriptonebant, Gpoii c u m esset, ex Georgii C a n t a c m e p i ,
ribus, antequam caperetur a Latinis, i d est Italis,
%
ANNALES.
974
darunt, inauditum aut cuiquam novum atfere mus ? Verum quod 4

proposita dictu d i g a u m
iv ,
a nobiscensetur,idscriptioninostraepreeponcmus,
,
" (5) ,
m
r e
Theodori Dousae ei Lconis Allatii notae.

gni et imperatorio stemmate o r i u n d i , b i b l i o
ass.codicibus sic satis instructoeservituteGe ,
logotbetam nostruai redemit; cujus priuiee

i, lector, s i aequum te ac faveatem seosero,
, "
laicabo tibi post nou visas bactenus et a
,
ixpetitas Joannis Zooaree epistolas theolo arum mibique cbarum opus. Quibus et alia
, ,
i succedent, reliqua m i b i adbuc e x iibris
, '
uos secuni . M. frater meus Cpoli advexit.
mviriillustris Hesychii Milesiielegautissimus . '
; De rebuspatriis Cpoleos,quem recens amicus ,
,
loannesMeursius Greeceet Latineprimus vul
ostique eruditissiinis illustrayit, nonest sane
,'
eundus,quinimo ambabus manibus amplec . , . Videaturetiam bic eodem tituloconscriptum
-, , '
l u m elegans Georgii Codini, origines Cpolita ,
aplectans,quodfrater meus GeorgiusHeidel . *
DliminlioguamLatinamex Grceco transtulit,
^, ea ab amicis ibidem typis descriptum est,

deinde editura notisque eruditissimis a u , ^,
>pera ejusdem Meursii. D O U S A . Gpolis lau ,
encoiDia passim ubique prostant; i n cujus
, '
usGraecilere omoeset Byzantini preeeipue
, ,
^quaces merito babiti sunt, et garrisse adeo
" ,
ue caput neque pes sermonis unquam coui ; * it. In tantam urbis felicitatem addam et ego
,
lla, quae quia n o n edita et rara, ideo gra ,
urioso lectori accedent. Aimonius Sophista
iucharist. i n Jufianum imperatorem inter C ,
',' , . - ,
,/' , ,
; - '

. " ' ,
, '
' ,
> . . - ' ,
, "' , ' ,
> .
' , ^
^ ' , '

, '

. , .
, ; tv , etc. Gonstantinus PorpbyrogeDoe- , ' , ,
t ds translat. rebquiarum divi Joannis Ghry- ,
. *
l i : ,
>. D
, - . ,
9 - ,
. Et TJ - ,

, ,
, ' ,
> . GOQStantinusManasses , ' ,
Odceporici;
, ,
, ,
, ,

.
Vitee Joannis A c a c i i : "
(5) * . HflBC tola periodus

luxata est et distorta : sensus quidem commodus
inde elici potest, sed verba corrupta sunt. Cujus
locimedicinam, ut et aborum quampJurimorum i n
boc libello, i a a l i u d tempus ditferre et felicioribus
ingeaiis relinquere q u a m tricas nectere Tellenas
consultius putamas. DOUSA.
07
GEORGII A C R O P O L l T i E .
rebus scilicet novis objectis nullique scriptorum . [ . 2]

cnarratis novam quoque utilitatem nobis accedere,
,
CUID ea in cognitionem h o m i m i m veniant, quorum
, ^/(
iluxoet popularis strepitus diffuso rumore veritali

non rectc consulitur. Qui itaque res nostras histo . \
ria prosecuti sunt, alio atque alio initio facto r e m
'
i n c b o a r u n t : exhis enira nonnulli ab orbeipso con 3
dito, alii a pneclaro quopiam sive Persarum sive
, , j
Gnecorum sive Romanorum sive alterius nationis
imperio exofsi, ad exitum sibi propositum scrip "
tionem propriam direxerunt. Nos etiam nibilomiaus

narrationcin nostram prosequemur. Res quippe
.
actas earumque eursum ab orbe condito multi ac
. *
soepe perlraclarunt. Neque bic opere pretium erit

disserere q u a n l u m illi in rerum gestarum serie,

regionum excidiis, urbiumseditionibus,belliscom-
,
missis, captivitatibus, 5 victoriis, cladibus et
^*
buj uscemodi generis aliis asser endis intcr se dissen
tiant. Gum enim varia sint ac multiplicia, adeo ut
* . TOUTOJ
neque victoribus ipsis, ut ipse suspicor, innotescant, q u i iieri potest ut incorruptam fidem n u ' *
damque veritatem ablhistoricis exspectemus ? Imo
, ' 0 *
scriptori quos fama plurimorum celebrantur assu .
manda sunt, n i verilateiu quemadmodum quiobo- ,
los frustulis depravant autadulterant, contaminare
,
velit N o a itaque gratia aut invidentia, non amore

aut odio, sed cognitionis tantum causa,ut ne quse
.
a nonnullis gesta sunt, sive illa prava sive bona,
'
memoriahominumdilapsaoblivione, quee tempore
0
*.
*>
, , , * (6)
'/ .
Theodori Dousae et Leonis Allatii not<e.

. '

,
,
' '
)
.
'
,
, , '

, * ,
, ,
8 *
. " , , ~
'
* '

.
,
' ,

, , . '
, * . "

.
{

. TantaiD u r b e m
ferro neque armis neque hostium v i e t impeta

sui magnitudinem, p u l c h r i t u d i n e m cm&*%
dotes oppugnari unquam posse existiiwAtiit.&
licet seepius et adversariorum i n a c h i i m tV w
bus seditionibus mire oppressam, e t pauco*
annos militi llalo prmaam d a t a m ut ita
cam, vidisset Josepbus Bryennius, q u i sub
nuele vivebat, tamea fleternam i l l i felicilaten
tcroruin b o m i n u m v i nunquam interrumpec
divino praesagio, quod utinam i t a fuisset ne<
perientia e u m mentitum fuisse d e m o n s t n
oratiuncula i n D. Virginem e u c b a r i s t i c a prrec
sibi autumat, q u a m i n opere nostro d e perj
D U t r i u s q u e Ecclesiffi Occidentalis COQSensibne
tam leges. A L t .
(0) ' ". Cum haprerem ac d u b i t a r a
bic locus in Homero exstaret, o p p o r t u n e sub
Daniel Hcinsius, nostrum e t M u s
decus incomparabile, monuitque H e s i o d i
" jS', ipso i i n e :
'

.
Ad cujus exemplum Famam etia d e a m vc

Virgilius, iv JEneidos:
Hxcpa$simdeafcsdavirumdiffundit
inora. D
'
978
ANNALES,
977
irrepit, obruantur, scribenda historia est. Narrationisnobis principium sit Cpolis expugnatio, urbig sane conspicuae omnibusque notae, et cujus
nomen i n bumanogenere nemo estquinon teneat.
.
'.
'
(9)
(8),
(1)
'-
( )
0 2. Alcxio Comneno, lsaacii, q u i ante imper i u m rexerat, fratre, (utrique Angelo nomen fuit)
Romani imperii sceptratenente, Itali Gpolim ducto
agmine invaserunt. Expeditionis causa boec fuit :
Alexius Isaaciuin fratreni imperio spoliatum obeaecat, indeque Romanorum dominatuui occupat:
* D .
Tbeodori Dousae et Leonis Allalii notae

(7) . Res gestas A l e x i i et domina dicebant. Atque hinc Jacobus Pbillippus
Bergomas liberandus ab'insigni ballucinatione,aut
l s a a c u A n g e l o r u m f r a t r u m , et quomodo lsaacium
mendo ? L i b . x u Chronici ubi de Montisferrati
Alexiusimperio pepuleritobccecaveritque, fusepromarchionatus primordiis circa a a n u m 985 agit
sequitur Cboaiata in Alexio et Isaacio, quem vide.
ejusque marcbiones recenset, ait Einmanuelem
ALL.
Gpolitanumiinp. Reinerio Montisferratensi uxorem
(8) . H i n c dedisse iiliam suam nomine Curamaviam,
Atqui
, nuncupantur a Cboniatabb.
NicetflB l i b . v i , scribitur Maria Euiirianuclis F. c o l lii i n Alexio Gomneno ; et alibi scepius* ,
locata fuisse raarchioni Montisferrati, imberbi a d
ALL.
huc adolescentulo ipsa tricesimum aetatis a n n u m
(9) . Romanorum
appcllatione accipit.
j a m egressa. Ergo Curamaria haicest ,
quemadmodum et m u l t i alii ejus eevi scriptores,
domina Maria, unde ignobli et inauditum illud(.politanosGreecos. Et Romania pro i m p e r i o Oriennomen detortuiii. Et quod monstrosius, ex b b
tali inusu est, quia imperii caput Gpolis NovaRoma
Curamariaa\nCunariam
fabricaruut pudendo erappellata est. Roma utique duplex statuitur i n
rore. Sed bujuscemodi ballucinationiuus p l u r i m i
constitutiooibus imperialibus, u n a vetus Italica,
neoterici vulgo iuiplicantur, qui ad boc exemplum
altera nova, i d est Gpolis, quam veteris et antiquao
castigandi sunt.Sed baec obiter monuisse sumciat.
Romce preerogativa lretari i m p p . voluerunt, I. vt
A d bistoriam quod attinet, lcgendi proeter Nice
C. De sacrosanct.Eccles;
1. XL 6 . Deepisco. et cler.;
tam, Rigordura. Godefriduin, S. Pantaleonis mo1. iv. De operib. public. ; 1. ult. C. In quib. caus. Q nacbum Golon., i n A n n a l i b u s a d a n n u m 1203. quos
pignfl.lut.,Detemporibusininteg.ZonsLras
aliique
d i x i , ex recentioribus Blondus Flavius Decad, 2 ,
iniinitaucfores cumvv Pvdicunt,Cpolil intel i b . v i , et De Gestis Venelorum,li. Autonius Sabellliguat. Quod noiara est. DOUSA.
licus, Histor, Venet, l i b . VIII., Platina, i n Vita I n nocentii I I I : PaulusiEinilias, Histov. Gal. l i b v i . ,
(10) . Accidit i d a n n o Domini i i 93
et Petrus Justinianus Venet. Multa i b i de navigaImperasse autem Isaacium Nicetas ait annos
tione Latinorum sive Occidentalium c u m Alexio
9, menses 7. Post quem Orientis 58 imperator f a c t u ,
Ccesar Alexius 111 Angelus Pius Felix Augustus,
aero Gpolim versus, de Alexii i m p i i fuga, de urui imperavit annos 8, menses 3, dies 10 Ve nit i n
is expugnatione et Murzulli tyranni de Tauri cotaliara Alexius (puer.forte duodecim annorum)
l u m n a prtccipitatione, de obitu i m p p . lsaacii et
imp., IsaaciAngeli,coeci etcaptivi acimperio dejei i l i i Alexii, d e i m p . Balduino Flandro ; quaecirea
cit, fiJius; auxilii a Latinissive Occideatalibas c o n a a n u m 1202 el 120* peractasunt. Expugnatam a u tra tyrannidem Alexii patrui petendi causa, anno
tem urbem invanio, ea parte q u a regia est et tem1201. Romantesedis tuin pontifex erat suramusp l u m S. SophieB, duabus navibus colligatis et a d
que antistes Innocentius III. De tota bac re inter
m u r u m admotis, ParadisoeiPeregrina
nomiaatis,
alios videndusNicetaa et Vinceotius Bellovaceasis,
apud Vincentium, l i b . xxx, c a p . 91, ex cpislola
Spec. histor. lib xxx, cap. 6 i . quo i a loco V i n (utvidetur) ipsius Balduini i u i p Exstant quippe
centius patrein pueri Conrezas prodigiose v o c a t ,
de hoc bello duro epistola) satis prolixae a p u d A r itemque cap. 90 et 91 ThurmtA, etcap. i O l Thurnolduui Lubecensera Gbron. Sclavor., l i b . v i , c a p .
sac. Peccavit nempe ipse a u t Jibrarii ejus propter D ltf et 20. Scribitur i n una de prospera Cpolim n a imperitiamJinguaBGrfficae vulgaris.Scribendum Kur
vigatione, de imperatore superato, deiuap. Isaacio
Isac, , l d e m m e n d u m e s t
apudveterem
custodiaeducto, de illustris filii ejus. Alexii i n ecchronographum regium, magistrum Rigordum
clesia S. Sopbiae coronatione, de gratitudine ejus
Gotbum, De gestis Philipm
Augusti
Franrorum
erga Latiaos, etalia. ltetn in altera iinp. A l e x i u m
regi, ad annum 1201. ubilegitur Comerac. Quin
perfidia Gnecoruiu seductum, ne promissa faceret,
imo i n ipsis epistolis Balduini i m p . et H . comitis
a Murzaflo Ducanecatuui,et latcra costasque ejug;
Sancti P a u l i , apud Godefridum Colon. S. Panlaclava ferreaconfractas esse ; ncc multo post dol e o n i s m o D a c b u m a d a n n u r a 1201, u b i Tirsam i n u m lsaacium, a quo iilius dicebatur fuisse sochius ecriptuLQ est. Non niinus imperite apud
ductus, aiem clausisse extremum, Murzuilum ocAntoninum archiepisc. Florent, legitur v o l . III,
capasse tyrannidem. lnde 5 ldus Apriles, sexta
tit. 19, c . 2, 1, Cnorean
pro . T r u n fena, Latinos navali prselio infeliciter cuin Grsecis
cata hujuscemodi vocabula multa posterioribus
dimicasse : sed pridie Idus. secunda feiia post
Graecis usitata.To pro aut ,'.
passionem Domini, conscensis muris i n urbem i r propriis nominibus prflepom solitum, Martino G r u ruisse ; imperatorem, q u i non procul a muris stesio m Turco-Gnecia et Joanni Meursio i n Glossario
terit intentoriis armatus, conspecto boste statiin
Graeco barbaro notatum. Antbos, q u i liber est
fugisse; Latinos magnacfede factaurbem invasisse.
linguae vulgaris Greecae:
Postridie Murzuflum iterum repugaaotem victum
^ S i c p r o ,
6886 ; t u m pleaam victoriaai Latinis obtigisee, et
t
079
GEORGII
ACROPOLITifi.
sed Isaacii filius e priore llli uxore susceptus,

tum primum e pueris excedens. facinus patratum
in parentem ure ferens, fugam meditatusRomam
appnlit, et ad pedes pontificis provolutus impenseque exorans acrins ad ulciscendas paternas i n jurias incumbebat. Sors tunc ut complures
in Italiam^ non ex Italiamodo, sed ex ditioneGallica, aliique ex aliis locis (nec deerant Veneti)
in unum convenirent, eo nomine ut Hierusalem,
ubi Dominicum erat sepulcrum, suo accessu i n
libertatem vindicarent. Eos in eumdem locum coe3 OHJ. .
, omissis
'

()
'
'
o m . I).
o m . D.
reliquis D .
om. D.
a d d . D .
5
(12) 0
<
"
Theodori Dousae et Leonis Allatii notaB.

inestimabilem pifedam abactam equorum, auri,arexccecatumque trusit in carcerem, eademque i
genti,gemmarumet pretiosarum vestium. Si inter
tateAlexiumnepotein,
Isachgenitum.annos
singulos (inquit) vicioriam partiamur, quilibet ex cim

gmtem,nisifugelapsusfuisset.exexcw
nostris non pauciores quam centum obseditetvicit.
interficere qucesivit. Perductus i n S i c i l i a m
Nobis non victoriam usurpamus : Domino est
puer asorore Irene recipitur etPbilippo m a r i t c
factutnistud;etestmirabileinoculis
nostris. Addit
mendatur, ut patri suo pro virili
opem
acertis delectisdieDominica Misericardias
Domini
simid etimperio et ocuiis privato, et f r a t r e n
imperatorem electum esse. seqnentique Dominica
que juvetexsulemetextorrem.His ille praend
yi/ifia^DeoingentiomniQmappIaususublimatum.
litteris ad summum pontificem et r e g e m AJeti
Ibidem boc titulo. u s u s , BddumusDei
gratiafidePhilippumprogreditup.aquibusclassium pnel
lissimus imperator Cpolitanus, Deo coronattis,
qui a d Palaetinam contendebant, c o m m e i u
Romaniae (itaapud Arnoldum est legendumj mouteum, 8 i fieri posset, i n patrium imperiur
deratoret semper Angustus,
FlandrensisetHennestituerent. Et exceptus humanissime pepigit
gnviensis comes. Has epistolas legere volenti i n
cramento firmavit ea se praebiturum q u v i
imindoest Arnoldus Lubecensisabbas,continuator
exitum perduci poterant: nam prter p e c u m
Helmoldi Sclavorum chronograpbi, ipso l i b . vi acervos auxilium contra Saracenos c u m R o
tine. Prior inscriptaest excelientissimo Dn. Othoni,
militibus et quinquaginta triremibus p r o m
Deigratia Romanorum regietsemperAugmto
;poLatinorum religionem amplexus p r i v i l e g i o r u
sterior inscribitur universis Christi fidelibus, armani pootificis e j u s q u e i a Orientali i m p e r i o
chiepiscopis. episcopis et abbalibus,
primoribusritatis restitutionem pollicetur,
promittens,
prxposit is, decanis,ccet erisque ecc lesiarum prxlat is
sunt Innocentii papee epistolaad A l e x i u m i n
ecclesxasticisque persmisbaronibus,
militibu$ $arC torem Cpolitanum, puer nempe A l e x i u s , qiu
in subsidium TerraB sanctoe quam in eocpensi
ziantis omnique populo Chritiano.
Atque eadem
nativis eis magnifice responderet,paratus
et\
h c reprffisentatur etiam in Annalibus Godofridi
omnibus etperomnianostris
staremandatis.e
monacbi, ceu missa Adolfo Golonieosi archirpisacrosanctam Romanam Ecctesiam
velletjuxi
scopo. Conferantquibus otium et lubido est. m u se $uum modis omnibus honorare. acea
effica
tuaque operaeam restituant. Legitur ibidem etalia
nostrae forentplacita voluntati. Sic i l l e C p o l i i
epistola, quam Henricus (qui aliis Htigo) Sancti
ducitur. Id c u m rescisset Alexius patruuj
Paulicomes Henrico duci de Lovanio, id est Braquoque legatos ad pontificem m i s i t , q u i pre
bantiee, misit. Quam vide ; et plura si voles, a d rent, Ghristianorum exercitum i n s u b s i d i u m
hibe Guntherum nionachnm coenobii Parisiensis
sanctsedestioasse suas regiones i n v a d e r e eia
in Alsaba. q u i historiam hanc captse Gpoleos ex
Gbristianos arma movere; sui m u n e r i s esseut t
ore Martini abbatis sui, q u i expugnationi etvictotali propositorevocaret, ne eorum msff&Chri
rieeinterfuit.fusftdescripsit, editam nuperex m e m norumsanguinofoedarenturet ) offeuamVa^
branis a b Henrico Canisio Noviomago I. C. antirent, ne Alexiofilio Isaacii, qui contraimpen\itn
quee lectionis tomo V, part. n . D O U S A .
demomnemmovebat,opeiTi prwstaret, c u m u
(H)
*
.
Alexius o b c i E u m i l l u d non successione, sed electione confc
cati Isaacii filius, ab Alexio patruo a custodia edutur,et Alexius,prius quam pater ejus e s s e t i
ctus, libertate et licentia utens, quidquid aliter
tor, natus esset,nec poteratsibi i n l m p e r i o e j
narret Blondus Decad. u , l i b u Alexium contraprotostratorem exiturum ad Democraniam sequitur. D quod vindicare. Quid ad haec r e s p o n a e r i t su
pontifex,ex ejusdem litteris ad e u m d e m A\c
Is, necj abnuente patnio, c u m Pisano qnodam de
quas perperam nonulli ad Isaaciumreferunl
fnga consilio inito, ubi navigaadi opportunitatem
potest.
captasset. ad Ilellesponti Auloniamfertnr, et Atby8 commorans per scapham navis ad navem gran(12) . Glassis V e n e t a ab
dem pervehitur. Conatus i n eo capiendo Alexii p a Dandulo Venetiarum duce, b o m i n u m OD
trui frustra omnes fuere : nam ille coma in orbem
Graecis infensissimo, deducta. U b r e t u s F o l i t i
rasa et Latina veste induta, et i n turba maffna
nuensMist. l i b . i v : Michael Palceologus sese
obversans, inquisitores latuit. Choniata in Alexio
busopibus, quibuseo
temporeomninocarebat,
Comneno. l i b i u , p. 710, 12, Alexii in custodiendo
en dumratus adversns Venetosperpetuos GCB
Isaacio fratre exceecato negligentiam non sine peGrwcorum hostes. quommquein
Grxcisexpei
riculo notat. Quid ergo Dugatur Blondus Histor.
maqnapars operce fueral, quique complures
decad. , libro vi ?Frater erat Alexius xtate miac loca imperii tenebant, in opem Genuensei
nor cam quo indutyentissime agebat, adeo ut ni- fugit. Expeditionis socii adjunguntur B o n i
hil sibi ad summam administrntionis
prxter immarchio Montisferrati, Flandriae comes B a l d i
peratoriumfaesset nomen; eumque Turcis sua te- comes Sancti Paub Ericus, couies Pleas Lod<
merilale captum imperator magna vi pecunise imet alii complures, tradit Choniata, audaces
pensa. redemerat. Qui pessimo oir ingenio piissitores et statura suis hastis p r o p e m o d u m ]
mum indulgentissimttmque
fratrem dolQ eaptum
Navium toto triennio Yenebis fabricatarui
%
982
ANNALES.
991
[.
gerat, q u i tunc tantam summus sacerdos seniori

R o m preeerat; quem, uti dixeram, p r o paterno
imperio recuperando Isaacii tilius supplici oratione
-,
exorabat. Adolescentis precibus, imo promissio , *

(13)
rum (neque eoim exigua pollicitus fueraty expe
'
ctatione uiotus copiarum ducibus juvenem commit, , ,
tit, ut 7
de v i a decedentes paterno solio re ,
stituerent, sumptus sive in itinere sive apud Byxan ,
*
tios iriora impenso ab ipso susciperent. Triremi ( , ( 1 4 ) , bus itaque et navibus conscensis: secundissime
* ,
rapacibus ventis acti Cpolim p e r v e n i u n t : i b i m a nifestant adolescentem, patrata scelera, unde enata

, '
jussa pontificis ante oculos o m n i u m proponunt.
' *
Congressi sunt per breve tempus ; colloquia inter
'
. ' ambas partes processerunt ; praeliis nec contem

nendis ad u r b e t Q decemunt ; Sed legationibus i m tis gravius dissident. His imperator Alexius a n i ( )

m u m despondens, quin imo tractationibus civium

*, ,
confusis illis quidem ac lubricis diffidens.cootemp* ' .
tis neglectisque omnibus fugam arripuit, sponte

quidem, sed illubenti animo, c u m illud enuntias (19) ,
set, ut auriti testes referunt, David fuga salutem
" .
sibi peperit, u o a secum et uxore et ingenti

pecuniarum vi ex imperatorio eerario avecta.
.
, (19) # **,

3]
<
, x a i . .
e u c Q
1 0
1 1
1 1
1 8
1 4
1 6
(19)
, * (18)

] ,
, , D.
. D .
* om, D .
D .
post , ODQlSsis et D. , 3 om. !).
* et 10 et ODa. D
9
1 0
1 1
1 1
1 8
1 4
1 6
Theodori Dousae et Leonis Allatii notae.

non equitum, et militum numerum babes apud C uiaxime formanfoedera constituta:i?educiw5 t n p a eumdein Choniatam, Andreara Dandolum Hist. Vttriam lexiusjmperatorque
aiU solus autcumpatre
net. b b . x, c a p . 3 etalios. Piura ducnm nomina
si superstes inveniretur, constitutwt, Grcecanicam
a p u d Jacobum Meyeruin i n Annal.
Flandricis
Ecclesiam ei religionem Rotnanm EccLesioB aut ca1203. A L L .
tholio.o ?it ui subjicerei. Pro damnis insuper,quxdam
(13)
. Maligoe
Venelis quam Francis ubigue constitutis Hemanuel
admodum noster Acropolita causam Cpolitan expeimpei alorpridem
intulerat,trigintamilliaaurimar
ditionis in Romanum pontificem, ut m eum Grsechas dissolverel. Principibus vero expeditionis nacorum odia excitet, conjicit: q u a m magis ingenue
vali impensas satis/acerei, in gua erant Venetis obliin Venetos et eorum ducem Danduluui, Graecis, ut
gati.b londus decad. II, l i b . v i ; et SabeUicus. Eud i x i r a u s , infensissimos. alii referunt. Danduli i n a nead. I X , l i b . : Moverunt ducum animos pueri
c h i n a s et artes, quibus classem illam instruxit,
lacrymaeet tenera xtas,
cuifacilefavorconciliatur,
C h o n i a t a minutatim narrat. Alienuin pontificis Insed mayis praemia gux promittebantur: nam prcBter
nocentii animuui ab ea expeditione, quam s u i n cxtera spes prxtendebatnr fore ul si Alexius cum
m i s conatibus procurabat marcbio Montisferrati
patre imperium recuperasset, Cpolitiana Ecclesia
B o n i f a c i u s , satis nobis indicant ejuadein Innocentii
Romanx subjiceretur. A L L .
a d A l e x i u m litterse et auctor jlius actorum : fp( ) . Cboniata . 7 1 7 , 15 A L L .
se vcro, marchio, deFranciaperA
lemanniamtrans(16) .
Vide Gboniatam, i b i itum fecit, ubi cum Philippo
duce Sueviae, qui
dem. A L L .
se reijein gerebat, dicebatur habuisse
traclatum, D
(17) . Naill post p u ne Alexium
sororiumsuum. filium videlicct Isaacii
gnam detrectataiu, ot malo genio i u fugam impelquondam Cpolitani impernioris cujus sororem ipse
lente, in palatium reversus c u m Irene fiha et decem
Philippm
duxerat in uxorem, afcedo captivitatis
auri centenariis,cum alio ornatu imperatorio ex
ergastuto fugientem reduci faceretCpolim
abexerpretiosis gemmis e\ perspicuis margaritis, sub p r i cilu Ckrisiiano ad obtinendum imperium Romanice.
mam uoctis vigiliam Oebeltum contendit. Chooiata,
De quo cum idem marchio ad summum pontificem
p. 723, 24. A L L .
acceisisset,
cxpit agere remotis. Sed cum inlel(18) * Regum l i b . cap. xxin :
lexissel
ipsius animum ad hoc non rsse directum,
* * :
expaditis
negottis ad crucis officium pertinentibus
Nuntiatumque est
SauliguodfugssetDaviddeCeila
arf propîa
remeavit. Vide de hac eadem re Annaet saloatus esset. Et l i b . II, cap, xv, fugit ab facie
les d o c t i s s i m o s Oderici Raynaldi ad annum 1203,
Absalonis. omnesque suos, quos Hierosolymis baqui pluribus Romanum pontificem a Grflecorum
bebat, ut fugiantbortatur ; quo spectat inscriptio
calumnia liberat. A L L .
P s a l m i m . DOUSA.
,14) Suntque in hanc
(19) . De uxore ne verbum quidem
OEORGII A C R O P O L F L E .
3. E o itaque Cpoli egresso legationem cives ad

Italos mittunt, nt Isaacii filius Alexius, cujus causa,
ut videbatur, ad arma profectum erat, invectus i m perator acclamaretur. Quare adolescens, quibus se
devinxerat deducentibus ltalis, conditioaibus i n troducitur et uno o m n i u m ore imperator 8 salutatur. Erant interium cives OUID Italis imagine tantum pacis et amicitiaB specie concordes, c u m Itaii
promissa impensasque acrius reposcerent, cives
earum s u m m a m subducta ratione immanem esse
existimarent, minimeqiie se eam persolvere posse
contenderent.Interea noviB turbae Byzantii concitae
sunt, Pater enim Alexii Angelus Isaacius, licet ex
urbe declinasset, adhuc i a vivis, p a u l u l u m antequam Byzantium caperetur, sententiam tulerat ut
ex donariis saoris i n unura collectis divenditisque
Italis debitum p r i m u m reponeretur; si quod deesset, ex aerario, civiumque facultatibus persolveretur. DUITJ inter se dissident et binc illincque legati
mittuntur, filius lsaacii Alexius ab Alexio Duca,
ab hoc eodem Isaacii filio protovestiarii dignitate
insignito, et a civibus nescio quid illi vitio vertentibus, Murtzupblo dicto, obtruncatur. Murtzupblus postea imperalornon dissentiente populo eligitur. Hinc magis ac magis Itali i n furorem acti
graves ac sempiternas inimicitias i a Byzantinos
susceperunt. Per idem tempus laudabili consilio a
civibus deliberatum e s t : n a m q u i praeeraat et d i gnitatibus pnefulgebant, decrevere ut Latioi, q u i
D .
* o m . D[),,
o m . D .
"),
1 7
1 1
1 1
1 1
| 8
(32)
et mox
om. D
" o m . D.
?
1 8
(23)
(24)
* iXkssa
**
3<
(20J
*
1 1
<
>
>
* ,
*-
""
Theodori Dousse et Leonis Allatii nolae.

Cboniata : tantum advectoe secum filiee meminit, C
uam tacuit noster Acropoltta. Unde vero bausit
londus l i b . vi, decad. n Historix ? ad eum tumultuminurbeconcitum
Alexius palricida
tenilui,n(h
cteconcubiafugiens, ingentem
lhesaurum,quodpoS'
tea resciium esl,apud Hircnemfiliam virginem in mo
nasterio defossttm reliquit. Et Sabellicus, Ennead.
IX lib. : Vcnelis in muros accedenlibm el in urbem
imipturis
advevsa vi Grxci resistunl. AZgre urbs
prima die est defensa. Nocte, qux deinceps secula
cst, Alexius imperator, desperatis, rebus,uxore et
liberis rcleclis occulte fugam ocnupat, magno auri
pondwe apud Irenem filiam, unatn ex sacris virginibus, humi defosso. ALL.
(20) . Poslulabant enim
auri centenarios quinquaginta statim numerandos,
et adjiciebantur conditiones durissimffi, tolerabiles
tamen nec omniura dificillimffl,qii!bus oaptivitatis
periculura imminebatacpublicum exilium. A u .
(12) . Consilium Isaacii D
secutus cst Alexius fifius. sacrosancta profanans
ettempla invadens, u l n e c sacris imaginibus p a r ceret, quarura ornatum aberptum imaginibus ipsis
bumi projcnlis et sacra vasa ab iisdemmet templis
rapta el conflata ut vulgare aurum et argentum nostibus dabat. Gftntiliura ea fuit opinio, ad conservandaiu rcra publicam tempia deorum nonnunquam
denudarc licere. Seneca, Conirov. IV: Pro re publica plerumque templa nudantur. et in usum stipendii dOna conflanlur\ N e t t d ut impendib c o n -
traberet, sacrificia non pauca s u s t u l i t . S e d

nobis q u i d gentiles senserint. G h r i s t i a n i Ghi
nam, veram nempe doctrinam a m p l e c t i m i
denudationem temploruin s i i n i l e m , s i necess
quara legcs priescribunt, defuerit. et Moeav
pontiflcis concedentjs, detestamur. Gvsee/Jkxts
semper et in omnibus supparasitareotor imê
toribus, rapinam hanc sumrais e t i a m itnXedv
non sinc indicatione lacessere. N i c e t a s de Isa
Angelo et A l e x i o filio p. 729, 8. Q u o c u t u coi
jnvabitqure Anna Comnena n a r r a t J i b . iv
* TrapcxiVrJ
ALL.
(22) " C h o n i a f a . 74
A L L . De protovesliariidignilate
v i d e Glossa
Meursii i n . DiiFerebant a u t e m c
late et mnnere prolovestiarius et
protoveslia
cujus infra auctor nosier mcminit. V i d e i b i .
dns De gesiis Venetorum Alexiimi h u n c n o a
protonolarium
facit. Quod tamen a m a n u e n s i
Jibrarii inendum videri potest, c n m d e c a d . II
vi, altier sit, et protovesliarium diserte legc
DOUSA .
(23) Alexius cognoininatus Murtsuphlus C

vocabulo ob conjuucta ct veluti ocidis i m m i i
supercijia. Nicntas in Isaacio Anpelo et A l e x
' ,

]
( Forte . VaHc auteizf
ANNALES.
985
Cpoli veluti accolee sedem posuerant, urbe 9 pellerentur, ne Byzantini internis insidiis appeterentur. Ulorum multa millia i n hostes transfugiunt,
[ . 4 }
licet prius fidem suani solemni jurejurando obliga (24). ,
, - rentnunquam se i n cives proditionem meditaturos,
coinmorituros potius, si opus fuerit veluti dome ,

sticos et indigenas: imo cum uxores ac filios trade .
rent, ut securioribus locis custodirentur, n o n
, *
suasere. Hi urbe egressi, multi n i m i u m re

rumque perili, re et opera et consilio q u a m p l u r i ' *, *
m u m hostes juverunt.
.

^.
''
. * -
.
".
(25)
(26)
8 9
(28)
4
(27)
D.
. D .
'
1 1
/j ,
58 ,<"
,^'
'
1 7
8 0
"
D.
4. Post quadraginta itaque dies exactos Cpolis

ab istis expugnatur anno ab orbe condito 6711,
duodecimo mensis Aprilis. Decimo namque anno
mense Maio a d urbem applicant, et mense undeoimo diripiunt. Sicque m a x i m a u r b i u m ac celeberr i m a capta est, uno aut altero, ut rumor increbuit, e scala malo navis maximae adnexa i n muros
insilientibus. Quae vero mala urbs subiit, prolixiorem poscunt orationeni longeque sunt ab boc argumento. A d ea porro quisque a n i m u m defixerit
** et
1 6
Om. D .
8 0
om.
D.
D.
a d d . D .
Thcodori Dousae et Leonis Allatii nolae.

nomen apud historicos vulgo concipitur. In epistola
Balduini i m p . apud Godefridum monachum Morchuflus, apud Vincentium Bellovacensem Morculphus et Marculphus,
et sic in Chronico Altissiodorensi. Blondo,Degestis
Venetorum,esiAfurtilus:
eidemque decad. II, lib. v i Murtilns, vcl, ut aliqui
habent scriptores, Morchulfus; Paulo ^ m i l i o Myrtius velMurzuphlus,
Gunthero monacboin iffs/ona
Cpolitana, Murtiphlo, cum interpretamento id est
(los cordis. DOUSA.
(24) .
C u m pro
his i n
apograpbo ipso i n contextu legeretur ,

quod nos in versione secuti sumus, additumqne
jn maririne csset , quod v i detur Graeculi cnjusdaiii slvc bomini* otiosi commcntum, i d ipsum perperam in contextum ab operis receptum est. Quoa monitum volui, lector nescius ne esses DOUSA.
(25) . . Ne tantopero decantalara Byzantii
oppugnationem, expugnationem el excidium non
sine tiedio concinamus, vide auctoras q u i de ea
s c r i p s e r e , intcr alios Nicetani, q u i ftise et non sine
l a c r y m i s oculatns ipsc testis prosequitur. Dorotlieus Monembasiensis in Synpsi Historiarum
:

,
.

>/ ,

'.)

.
^
,
'
*
,

.
,

zl; ,
.
;
* . NullfU blC a a Oppn*
gnandam Cpolim summi pontificis litterae. Totum

boc negotium regis Franciae fuit. Quomodo vero
Veneti p r i m i ante alios ingressi Byzantium d i c u n tur ? Cuin res civium apud surnmum patrem gereretur vitaque eorum i n dubio essct, pactionibus
saepe conmsis, Venetiarum d u x Ericus Dandulus
cum imperatore de pace acturus triremijuxta Cosmedium appellit. Eodem et imperator equo advebitnr. Dum ae pace et conditionibus disputatur,
Latinopura equestres copim ex superiore loco s u bito erumpentes laxis habenis imperatorem petunt,
ut vix equo converso periculum effugeritet c o m i tnm ejus aliqui caperenlur. Exinde maximee hostiJes naves, i n quibus paratre erant scaloe caeteraque
instruraenta ad oppugnandum neccssaria recta a d
mnenia accedunt et occupant. E x Ghoniata. A L L .
(26) ; . Acropolita noster facit a n num 6711 : iiamquc decimo raensis Maii i n urbem
appidere, contimiarunt obsidionem m.inses undec i m , q u a r e H mensis Aprilis urbem ingressi sunt.
Nain si 58 annos cam tenuere Latini,et anno6769recuperai unt Grceci. si deriias occupatae numerum, qui
reuianent erunt anni 6711. Choniata i n die mensis
consinit, i n anno non item, tanquam q u i anno uno
auctior s i l ; ait enim eam captam anno 6712. Ex q u i bus corrigtndus est idem Choniata i n Balduino :
& ,
* ^ (legitur ) *6)*5 ,
; ^ Et alio q u O que loco :
* ^ flegitur
)
. A l X .
4
(27)
, Choniata, . 721, 21, et
753. 14.
ALL.
(28) " . Malorum,
infoptuniorumacCOB-
diuin,quibusin clade illa Gpolitana ac Orientalisimperii b u m a n u J i genus, sed Greecorum potissimum
GEOROn AGROPOLlTiG.
quffi i n exoidio ac direptione u r b i u m accidunt, cae-

des b o m i u m , muiierum captivitates, preedas, do-
m o r u m effossiones, caetera ouinia, quibus gladii
scelere ac facinore i n hostes desaeviunt. ltali d e -
victa urbe, veluti e loco superiori impetu faoto
occidentis 1 0
o r a m omnem et orientis partem
tes fugientibus omnibus
eos
tanquam
abigeret,
ira coelitum
in deditionem
subigunt.
',
5. Imperator Alexius Angelus, quem antea Cpoli

3 4
\ '
<
decliaasse commemoraveram, Pbilippopolim ve-
*|
obee&jv
>
'
non m i o i m a m excurrere. P r i m u m oocidentis parinvectum m a l u m
(30)
'
post D * , .

afflictum est, post Dei omnia disponentis providen- tenus profecisse, deficimus, et angustamur, w
tiam et in peccata h o m i n u m ntroquam non sontium
credebamus potissimum dilatari : quomodo e*
s&mentis bumanitatem, causam Greeci Latinis,
Graecorum Ecclesxa quantumque
persecutiontk
quorum saepius alias furorem et immanitalem exaffligiiur,ad unitatem ecelesiasticamet
devotim
perti fuerant,attribuunt.Latini Graecorum perfidiae
sedis aposlolicx revertetur^ guae in Latinis
nm
et apostolici culminis onio. Latinisne an Graecis fiperditionis exemplum et opera fenebrainm
des boc negotio babenda est ? Latini dicent s i b i ;

utjam merito illos abhorreat plusquam
cana^
n a m Greeci eloquentia omnia invertunt, nomines
etenim qui non qux sua tunt. sed quoe Jesu Ckn
fallaces et leves et ad n i m i a m assentationem eruquxrere credebantur, gladio quos exerere debebi
diti, profttentes queinadmodum causa inferior d i in paganos, Christianorum sanguine cruentant
cendo fieri superior posset, otiosi, loquaces, COQner religioni nec mtati nec sexui pererceruni inc
tentionis cupidiores q u a m veritatis ; quibus. ut
finiam, j usj urand um joous est et testimomum ludus.
Greeci sibi iidem preestandam esse contendunt.
Quae ipsi de Latinis dicunt, ut fidem elevent, non
bic congeram. Greecis de Latinis loquentibus tidem
Dullam esse asseverabunt L a t i n i : contra Gr&oi n u l l a m Latinis de Greeci. Sic par pari redditur. Res
itaque beec i n obscuro latebit, nec quisquam veri
tus, adulteria
et fornicationes
pcrespoliaprincipum
lam in Grxcosjurisdictionem aut pote&tatem habentes puritate voti vestri temere declinasse videmini,
dum non contra Saracenos amia movistis, non i n tendentes adrecuperandam Jerusalem, sedCpolim
occupandam, terrenas opes ctelestibus divitiis prx~
ferendo. lllud quoque longe gravius
reputatur,
quod quidam nec religioni nec xtati nec sexui
pepercerunt, sed fornicationes, adulteria et incestus in oculis omnitim exerctntes, non solum tnaritatas et viduas, sed etiam matronas, virgines
Deoque dicatas exposuerunt spurcitiis gartionum.
Nec impenales suffecit divitias exhaurire ac diripere SpoLia majorum pariter et minorum,
nisi ad
_- I
.
I
.
_
^ . _ J
.
_..
^,-1
_ J
ecclesiarum,
thesauros,
et
ouod
gravius
est,
ad
ipsarum possessiones evtenaistis manus vesiras,
tabulas argenteas de altaribus rapientes, et violatis sacrariis cruces, icones et religuias
asportantes, ut Grxcorum ecclesia
quaniumcunquepersecutionibus affligalur, ad obedientiam apostolicx sedis
redire contemnat, quae in Latinis non nisi perditionis exempla et opera tenebraruiii aspexit, utjam
meriioillos abhorrealplusquam
canes. Tuverocontrajurisdictionemet
poiestatem indebitam, veipotius usnrpalam. apostoltcx sedis legati
consilium
allegastijanquam
exeo vobis licuerit cum prxfato
adolescentead instituendum sibi Cpolitanum impe-
riwn proficisci, e t c Ista vel similia ad alios eorum

scrbens summus pontifex repetit: Ecce quod cum
mcerore referimus et rubore, unde videbamur hac-
omnii
etmajorum, ntsi ad t hesat
ecctesiarum, et quodgravtut esi, ad ipsarum po$

siones extenderent manut *uas, tabellas arpem
eliatn de aUaribus ?apitnus et inter se confri^m
tatem inveniet ? minime yero. Reourrendum est a d Q in frusta, violales sacraria

communem judicem, qui momentis rationum ab
utrisgue auditis sine partium amore aut odio pronuntiat. Is fuerit summus pootifex lnnocentius, q u i
inregravissimarationibasponderatis, addito etiam
spectatissimorum homiaum coasilio ad marcbionem
MoDtisferrati datis litteris ita deliberavit: Vos nul-
in oculiz
exercentes, et tam matronas guam virgines eti

Deo dicatas exponentes spurcitiis gartionum.
i
suffecit eisdem imperialesdivdiasexhaunreac
c
et cruces
et
reliqx
asportantes, etc. Gum autem t a b u l a r u m argei

a r u m mentionem fecerit I n n o c e n t i u s , n o n erit
re, q u o d de tabula sive ara templi sanctae Sop
comminiscitur Dorotbeus M o n e m b a s i e n s i s , a d
terorum memoriam receasere. lnt*-.r e t i a m i
sacra ac pretiosa donaria a Venetis a l i i s q u e e
pta rem quoque commemorat boc m o d o :
, ^ ,
, rfrf*
, xmrfr&f
.
******
, ,
, * .
, * ,
^ , , *
j) ,
'
2 i\~
~*.*t
.'..^...
^*>.*\
r
> *.
, ,
, :
S e d d e b o c tides sit p e n e s a u c t o r e m A L L .
(29)
Unde ergobabuitsua Blondus ?
br\
Seddanteitigen
necessitate. cives runvocatus in solemnetn pom\

sacerdotes secuti sunt inermes, et crucibus
iconii
adfidemcomparandumpraemissis,
tenenles mu\
armatos, veniam suppliresoravernnt. qua
faciii
impetrata.portis
undiquepatentibus,
Latinim
nis multitudn undique est ingressa. Quiete urbit
proceres in consiLio decreverunt etc. A L L .
(30)
tradit Ghoniata. A i x .
DebeltUJB
fug
ANNALES.
89
(31),
(33)
(35)
(32),
(34)
'-
",
[* 5J
) .
'
*-
990
nieus nec a d accolis excepttis Mosynupolim coufugit, u b i moras trahebat. At Ducas Alexius. qui
filium Isaacii peremerat,illius affinitatem ambiens,
statim atque Alexium jugulavit, imperatoris A l e x i i
filiam Eudociam, filiarum illius postremam, sibi
i n matrimonio junxit. Tresetenim filias succeperat, quarum prima lrene Paleeologo, q u i despot
dignitate honestatus ante direptionem urbis vitam
finierat, collocatur; seciinda A n n a Theodoro L a scari desponsa; Eudociam tertiamimpuberem adhuc nec maturam viro crali ServioB nuptam dederat, q u a m ille, ut aiebat, nescio i n quo deprebensam patri remisit, cum quo eetatem degebat.
Eam Ducas Alexius, exclusa propria, uxorem
duxit. Sed potitis Italis Byzantio inde secum inter
alia uxorem deferens excessit, certiorque factus
Tbeodori DousaB et Leonis Allatii notae.

prandium sumpserat Judce, tt clavaferrea,
quam
tenebat inmanu lateramorientis
etcostas inaudita
crudelitateconfringit,
casuque vitam, quam laqueo
extorserat ,confingit ereptam,ac
imperialisepultura
(32) Gum Nioolaum Canebura aiolescentein
concessa propalatum
omnibus, scelus
funeris
seditiose yzantii inaugurassent et Isaacius animam
honore dissimulat. Scias quoque, lector, praeter
ageret, Alexius Bonifacium marchionem accersit,
bistorici iidem a nonnuUis notari Guntherum
quibus visum est Latinas cohortes m palatium
appellare Murciphlum tyrannum, cujus coasilio
admittendas, quibus Caoebus submoveretur. Id
Alexii pater antea obcscatus et i n carcerem
cum nuntiassentDucseMurtzupblo, cum multissuis
conjectus fuerat.cum eotemporis Murtzuphlinulla
cognatis, et spadonefisco praefecto sibi conciliato,
csset apud imperatorem auctoritas, etpraecipui
defectionem, quam j a m animo fovebat, e x c l u s i t :
illius facinoris auctores censeaotur
Tbeodorqs
namque intempesta uocte Alexium pueruni adit,
Brana, Georgius Paleeologus, Joannes Petraliphas,
aitque cognatos ejus, bipenniferos Barbaros, p l u Constantinus Raulus et Micbael Gantacuzenus. A L L .
resque alios in foribus esse ad eum ob initam cum
(33) . Ghoniata, pag. 673, 17. Georgius
Latmis familiaritatem etamicitiam oblruncandum.
Sic puerum territum complexus perportampleris- ] Phranza l i b . i , cap. 1, preeterbistoriae fidem duaa
Alexium Comnenumimperatorem filias generasse
queignotam i n tentorium, q u o d i n paJatiohabebat,
scribit, quarumnatu grandiorem Irevem vocabuio
quasi liberaturus perducit, et compedibus injectis
purpureaindueresandaiiajussit*
quod illam, et cui
in teterrimum carcerem conjicit, et sibi insignia
desponderetur, successores et hceredes post obitum
imperiisumit, necnoo ab abis imperator de more
suum foreconslituisset, etc.; exscripsit exGregora,
consalutatur; nec multo post a satellitibus suis
l i b . iv. Volaterannus, l i b . x x m , non minora turbat
Canabura captum custodiae tradit. Alexio deinceps
ab aliis scriptoribus dissentiens: Alexiu*
Murtzupuerobis venenum propinavit, q u o d c u m ille l u m
phlus cognomento, utestauctor Acropohta, fUiam
aetatis robore tum antidotis, cmibus utebatur, viAnnam
Theodoro LascaH locavit;
fugatusque
cisset, eum laqueo tandem praefocat, mense imperii
deinde, uti diximus, Gallis una cum conjuge
sexto, die octavo. Blondus, De gestis Venetorum:
Euphrosyna et generofuit. Acropolites, quem ipae
Et puerum Alexium.quemdatum
bis venenumnon
Jaudat, noa ait Alexii Murtzuphli filiam A n n a m
occiderat, elisogutturemanupropria
neâvit. SaTbeodoro Lascari locatam. sed Alexii imperatons
bellius, Ennead. IX libroqriinto : Murtzuphlusesf
Isaacii fratri filiam; nam agens de iiliabus hujus
itaque, quod maxime optabat, consecutus, ut pars
A l e x i l , * , scribit, ",
una multitudinis eum praefectum urbis, altera belli
* . Nullusque est
ducem, tertiaimpwatorem
declararit. Ipse ab ea
inter scriptores Greecos q u i in boc ab Acropolita
declaratione confestxm sateUitum
propinquorumdissen tiat. Q uie porro aequo aaimo ferret, dummodo
gue caterva stipatus esse ex publico proripuit in
Graecis omniao iejunus non
sit,
Alexiidomum.
ac puerum, quem antea veneno ) i n rebus
Eupbrosynam uxorem ejusdem Alexii Angeli,
petitum necare non potuit, eliso gutture
propria
Isaacii fratrisûxorem diciMurtzupbli,cujusEudocia
necavit ?nanu, homo tam perfidus quam ingralus ;
Alexii Aogeli raemoratur ? A L L .
peperitque sumrnum Jsaacii beneficium summam
ingratitudinem.
Hic, utvidetur, Sabeliius AJexios
(34) Despotce nom\ne,c\uoa in boc libello saopius
confundit. Namque Alexius Murtzuphlus Alexium
occurrit, io aulaCpolitana vocabantur blii, fratres
isaacii filium neci tradidit. Beneficiatamen Isaacii
generiimperatoris.sebastocrator, Gaesar etpatriarcollata Alexio non Murtzupblo fuere, sed Alexio
cbee. Sed ita dictus fuit imj>erii sucfratri,quod etipse Sabelliussupra viderat.de Alexio
cessor, filiorum natu maximus. Nonnunquam et
puero Isaacii filio sermonemhaoens: Qui tsaachium
aliis principibus amicitise aut affioitatis ergo
patrem, cujus beneficio magno auripondere
fuisset
deferebant. Quee omnia accuratissime Meursius
olim Turcisredemptus,
atqueitahumanetraciatus
observavit i a Glossario. DOUSA.
utquamvis multominor natu e*set, vixerit tamen
(35) rex. Idem quod Polonorum lingua
semper cum eo imperante ex ceqno, subita
vi
Crol. Nicephorus Gregoras non
oppressum privasset luminibus, privatum
artissime
semel nominat; et ) i n sancito
vinxisset, vinctum infoedum ac tetrum carcerem
quodam patriarchee anonymi apud beunclavium,
conjeci&set. Addit Balduinus epist. ad lanocentium:
in Jure Grceco-Romano; regina Gregoras,
Noctc igiiur insequenti dominum
suum latenter
lib. VII, Chronico
Cpolitano
ms|
lagueo $ carcere cum quo ipso die
apud Meursium. Niceta in Alexio Cooineno, l i b , 11
(31) ' * . ,
*, *
* , Gboniata. ALL
991
GEORGII
Mosynupoli 1 1
imperatorem
Alexium
ACROPOLITJE.
socerum * (36),
immorari alacri a d e u m animo festinat: q u i multis
alis titulis, sed fili potissimum causa ab
eodem
abhorrebat: affinis nibilominus personam induens
A l e x i u m excipit, praeparatoque lavacro ut una cum
filialavaretjussit, balneumque ingressum Alexium
imperatoris Alexii administri impetu facto
dunt et luminibus spoliant. Traditum est
invaabocu-
latis testibus filiam ad balnei fores stantem patrem
injuriis Jacessere, contraeam a patre pro impudioo
atque flagitioso amoreproscindi. Obcaecatus itaque
. *
Ducas Alexium apud Mosynupolim et loca yicina
palans vagusque oberrabat: et imperator
Alexius
',
avexere, scelusque
quod i n imperatoris
Isaacii
oepsadigeretur: n a m q u e i n c o l u m n a m maximaa),
oui Tauro nomen est, sublatum egere praecipitem,
et bio finis vitse illius fuit. Sed
imperator
Alexius
Tbessalonicam venit.
*
D.

D .
3 1
(39),
3
ba*
. '
oTurrp
filium ediderat ulcisc*ntes auctores fuere ut pree-
" *
Gpoli excedentes,
Mosynupolim i m m o -
(38)
circaque
inde deflectens Tbessalonicam contendit. Itali vero
rantes, COmpertum Alexium Murtzuphium Gpolim *
,
,
(37),
*>
*,
Theodori Dousae et Leonis Allatii nolae.

posset
ipsamEudooiam^tdigaitasejuepostulat
tertiam ejus iiliam nomine E u d o c i a m , ipso adbuo
Dyrrhachiuui perducendam curaese, p a t r e m i
Andronicum fugienteet Palaestina apud Ismaelitas
x i u m certiorem redditum, filiam l e c t i c a aliisc
oberrante, ab Isaacio patruo (aon patre, uti logoomamentis muliebribus missis, i n e e d e m su
theta) Stephano filio Neemani Triballorum principi
recepiase. Heec Byzantium reversa p o s t
capt
desponsam scribit. Tribaili igitur et Servii iidem
urbem Alexio Mnrszuphlo. qui d a a s u x o r e s prae
Seroi Plinio sunt gentes circa Maeotim. lidem c u m
fas omnerepudiarat, uteam sibi adj u n g e r e t , nup
Sorabis Ortelio videntur, Serbi Cedrenosunt circa
rat; sed Murtzupblo d e m i i m l u m i n i b u s orbato, I
Dalmatiam, quos dicii qnoque Scythas vocari. Serr i s s i n Tbesaalia Leoni Sguro i a m a t r i m o n i u m
viam Dardatios babitasse scribit Volaterranus et
patre Alexio datur. NotaTriballorum p r i n c i p e m d
Guspinianus. Dardania Ptolomeeo, Orosio et ahis
a Choniata quem noster Acropolita c r a l e m Sarn
Europce regio, qum Mysia mediterranea vocatur in
nuncupat. A L L .
codice. U l y r i parsest iEliano in Vaniset Nicolao
(37) , . C h o n i a b prm
apud Stobseum. babet Sophianus
Triballi
ter Eudociam filiam iaiperatoris s e c u m coad*d*
Mcesiee inferioris, populi sunt PJinio, Ptolemaeo et
E u p h r o s y n a m quoque Alexii A n g e l i vixoitmkmbo
Straboni, qui eos dicit adinsulam Danubii Peucen
impo?itam secum duxisse narrat i n Jhttzu$lto,
pertingere. Hos et Scythas quidam vocant. Servii
cum duos menses et dies s e x d e c i m
dicunturaNiceta; sedBulgares aLaonico ChalconSabellius. Ennead. i x , lib. : Alexius
ubi urbew
d y l a , Sophiano Lazio et aliis. De seriwsadi P a n una ex parte captam videt. cum vxore ae peUkxdectas Turcicas Lunclavii, cap. 37. DOUSA
(36) * .
Rem
prosequitur D bus magnaque vi auvi internpesta nocte JJysenituu
religui. A L L .
accuratius Niceta, lib. 111 DeAlexio Comneno, ter
tiamfdiam Eudociam, c u m adbuc A n d r o n i c u m
(38) ' . C b o n i a t a causai
fugeret et apud Ismaelitas et inPalaestinaoberraret
se nescire ingenue fatetur. A L L .
AlexiiisJsaacinmfratremStephano Neomanis filio,
(39)
Triballorum principi despondisse, quipostexiguum

Namque non multo post excaec.ationeai a Latia
tempus i n P a p y r i o m o n t e m o n a c h u s i i t ; f i l i u m i l l i u 8
Ducas c o m p r e h e n s H f c Byzantiam r e d u c i t u r , t i
eodetn nomine Stepbanum, palerni principatus
j u d i c i u m adduoUis p r o sui defensione afferebtts
domiaa Eudocia declarata, eam sibi junxisse ex
patriae prodltorem occidisse et poeois c o m n M ^
eaqueiilios suscepisse; postmodum divulso queriafflixisse; neque se unum id fecisse, s e d reliqtt
moniis amorc, c u m alter alteri incestuosos amores
illius cogaatos. Verumtamen I.atini,
repudial
objiceretcresceretqueindiesdissidium, Stephanum
omnibus, capitis hominem condemnant DOVO
sive conficto sive vere objecto adulterii crimine,
inusitato supplicii genere: n a m in a l t i s s i m a m &
Eudociam sola tenui inlerula, eaqne undique prrelumnam, q u e B i n T a u r o est, perductum p r n B c i p i t a i
cisa, ut vix pudendas partcs tegcret, ignominiose,
Is aliquandiuin pedes descendens, deinde i n oap
quo libitum esset abirc concessisse; fratrem Stesubversus et hurai allisus miserabiliter i a t e r i i i . S
pbani Volscum ejus inbutuanitate objurgata orasse
Choniata a nostro non dissidens. Paulo a l i t e r na
ut deposita iracundia, ct generis Eudociee habita
rat Dorotheus Monembasiensis ; * #
ratione, clementius ageret el famae suae consideret,
,
zovjgkpmiote
sed c u m ingentum illius implacabile movere n o n
, ^ <
a
994
ANNALES.
$93
, ,
(40)
, . ' ,
>(41).
8 3
12
6. Itali urbepotiti civibus potestatcm fecere
ut qui vellent manerent ac subdititii e s s e n t ; q u i
nollent, libere quo vellent proficiscerentur ; j a m -
que q u i ante abos eminebant, b i clam, alil p a l a m ,
, , -
sese surripiebant. Tbeodorus Lascaris, q u e m i m -
peratoris Alexii generum fuisse ab eodemque de-
(42)
(43)
spotam declaratum supraoratio nostra narraverat,
,^-
u n a c u m uxore A n n a
'
illi erant, primo Irene, alteraMaria, tertia Eudocia)
8 8
et filiis (tres namque f i l i
ante direptionem abscedeas et circa Nicaeam pro-
, ,
fectus, Nicaenos exorabat ut semet intus recipe-
, o*s )
rent sibique veluti domino obteniperarent. C u m
non proficeret, acrius incumbens, et vel uxorem
solum admitterentimpense deprecans, vix tandem
. . -
obtinuit. Quare Niceese uxore relicta circa Prusam
,
,
[ . 6]
loca o n m i a excurrebat; eo a n i m o u t i l l a sibi stibji.
ceret et pro socero Alexio ipse veluti iniperator res
ageret ac ministrarat. Nec spes eum fefellit: n a m
8 7
3 8
interim ad Persarura principem sibi amicitia de-
vinctum profectus atque auxiliaribus copiis auctue,
quw j a m d i u animo conceperat, perfecit. 1 3 Duo-
(44)
(45)
bus itaque annis integris c u m omnibus utidespota
, ,
Lascaris agnosceretur, conventusque ex viris cele-
berrimis acecclesisBprimatibusNiceeam concurren-
tibus haberetur, illud inter eos agitatum est, q u a
ratione Theodorus, ad illa usque tempora despota
, -
imperator acclamaretur. Patriarcba n o n a d e r a t :
.
] D .
D .

,
'
D .
:
D
!

OHt. D
3 S
8 8
3 7
8 8
Theodori Dousse et Leonis Allatii notae

, , ,
,
^ ,
,
,
, -
bat spoliatum, nudumque dimissum, longo tempore circa A c b a i a m et Peloponnesum oberrasse :

tandem Balduino a Bulgaris capto ab eodem m a r chione u n a c u m conjuge a d Alemaniae priDcipem
mittitur : ,

.
,

' ,
. Vide q u
86-
0. Et <jui ab et exscripsit Mattheeus Cigala i n

Synopsi kistorise. Hunc impcrasse Nicetas ait m e n scs d uos et dies sexdecim, ut vcrosimile est; Monemquuntur de Alexio, cap. 8. Villarduinue ait una
basiensis et Cigaia annos d u o et dies v i g i n t i ; c u m conjuge araarchione missum fuisse captivum
. NesciO tamen
ad Montemferralum ; i a q u a re n a r r a n d a non
u n d e n u m bauserint b i n e b u l o n e s . A L L .
omnes conveniunt. A L L .
(40) De Tauri c o l u m n a / q u a regione urbis fuerit
(42) " . Non statim initio captivide . Gyllium, De topoQraphia Cpoleos, lib. m ,
vitatis urbis, sed postcaptumBalduinum, eiNicet
cap. 6. D O U S A .
credimus, p. 834. A L L .
(41)
Ex
qua
postea a
marcnione a d H a l m y r u m fortunm s u a respondenlem locum habitalum missus est. Gboniata :

,
, -
43) ^ . 5. A L L .
(44)
(45)
de lsaacio illius 'fratre' dixerat jussu A l e x i i : Biov

, ,
. Addlt Gregoras l i b . I
e u m d c m , d u m i a T b r a c i a vagaretur a Montisferrati xnarebione captum, et opdm quas seoumfer*-
Paruere
nempe
tum
temporis Tbeodoro Prustei, Nicseenses, L y d i , P h i lomolpi, Smyrnaei, Epbesii et interjecta o p p i d a ; q u i

etiam loagis navibus fabricatis plerasque insulas
postea subegit. Gregoras, p, 13. 14. A L L .
.
Iconii neinpe
Gbaicbos-
roeiD, c u m quo pacem facit, et socero illius ManueliMaurozomaB partemimperii concessit, Chonas
scilicet Nicetce historici patriaiu, et quee i n Pbrygia
cst Laodiceam, et alia loca quee fluvius Meeander
amfractu suo amplectitur, donec m mare immer*
gatur. A J X .
905
GEORGII ACROPOLITiE
Joannes quippeCamaterus,quipalriarchale solium

Italis Byzantium expugnantibus honestabat, Didy
motoechum abierat ibique commorabatur : accersitus a Lascari aliisque scripto etiam patriarchatui
renuntians noluit accedere. Ideo i n ejus locumMichael Auctorianus sufficitur, ?ir disertus littera
rumquenonnostrarumsolum, sed exterarum etiam
peritissimus. Is despotam Theodorum imperatorio
diademate coronavit.
-o
. (46)
(47),
.
(48),
(49)
*5
7. Hinc i m p e r a t o r
Lascaris r e n u n t i a t u s i m p e n -
f.
8iu8adresgerendasaccingitur,bellisqueseplurimi8
iisqueingentibusexercuit.
Itali n a o i q u e i n o r i e n t e m
preBtergressipotissroamilliuspartemdebellavePunt,
thcma s i q u i d e m Opsicii et iEgeei necnon Atraaiy ttium i p s u m l t a l i s c e s s e r a t . Baris item et Aulonia,

PcBmanenum, Lentiana a d Lopadium, et Bitbyniee
omnia ad Nicomediam Itajorum imperium s u b i e -
(51)
(50)
(53)
'
'
-^,
i5fj

(46) . Patriarch summa erat i n E c clesia Orientali dignitas, ut i n Occidentali pootificis Romani. Vide Gl. Meursianum, nunquam sine
laude nominandum, in . Joannesvero hic
Camaterus patriarcha Gp. ex diacono et chartulario factus est Alexio i m p . , praefuitque a d captam
usque a Latinis urbem, annis 5, mensibus 8, dieb u s 7 . Posturbem captam Didymotoechum(oppidul u m Tbraciee, i n promontorio, ad Hebrum fluvium,
qui illud ambit, situm, Dimotuc vulgo)secessit; u b i G
cum supervixisset annos 2, menscs 2, dies 14,
diem s u u m obiit. Videatur Gatalogus sive Notitia
patriarcharum Gpolitanorum apud Leunclavium
Juris Grxco Bomani l i b . iv, Nicetas, i n Balduioo
F l a n d r o . DOUSA.
(47) Hunc ailte excisam

Cpobm sua sponte urbe egressum Didymotcecbum
petiisse praeter Acropolitam alii quoque narraat.
Quidergonugatur Epnreemius Byzaatinus, q u i cum
a Latinis tradit ejectum ?

,
*0 ,
" ,
,
.
' ,

,
.
, . Q4
locus c u m boc logothet debet c o n f e r r i . DOU&A.
De boc Michaele, quemadmodum et de aJiis
Niceenis patriarcbis adrecuperatam a G r e c i s C p o l i m , egimus in opere nostro de p e r p e t u a consensione utriusque Ecclesiee tum O c c i d e a t a l i s tom
Orientalis, Ub u A L L .
(49) . Unde itaque b a J b u i t sui
Monembasieosis ? ,
yspovTt,
,
,
, ,
. /3,
,
, .

,
'
^ . A L L .
(50) . Niceta, . 828, 1.
(51) . Progressus Latinoiviff

i n Oriente adversus Greecos et in illis partibi#rtfpagatum imperium tum ab Erico Baldxu)oiJ*to?>
tum a Petro Plancio fuse p r o s e q u i t u r Jftetain
Balduino, ex quo tibi pete, si libet. A u ,
. Sic d i s e r t e COABX BW', quemadmodum n o s t e r postea. Vel
truncate dixerunt p r o , vX
D pro tumultu, et multa talia quea paseim
Glossario observavit doctiesimus Meursius.
meminit etiam Zoaaras.
AnmL.
(52)
Lege
certe
tom. III i n Constantino Copronymo : ProOtnei*

De iflius morte Niceta, . 837,2. A L L .
Obsicii vertit Hieronymus Wolfius. A t OipM |qnoi
(48) . Onufrius Panvinius
erudite, ut omnia, dooet Meursius) primitui pw
Historiapum pater i n Chronico ecclesiastico, ad anlegione accipiebatur, quse provinciee alicui iiapon u m 1206 : Michael IV Autorianus
Grxcisin
sita. Hinc Gloeearium vetus H. S t e p h a n i : Legiorm%n
schismate post obitum Joannis Camateri. contra
. Postea ipsee provinciae translato n o m i o i *
Thomam Maurocenum Venetum (aLatinis electum)
appellari coeperunt, quod multis e x e m p l i s pnhnk
99 Cpolitanus patriarcka creatus, seditin Asia annos guinque, menses sex- Scribendum tamen i n lo- clarissimus glossographus. Quod autem '
, et quo mundi climate fiierit, disces ex Gon*
gotbeta Meursio nostro videtur . . . . stantino Porphyrogenneta Them. Orient. 4,* quem
. Ecce, inauit, in Notitia patnarcharum :
aureolum libellura debemus V. G. Bonaventurfe
(loquitur de Joanne Gamatero,
Tkeet ei Michaelem Saurianum slatim subjicit) - Vulcanio, ut ejusdem auctoris Occidentalia
mata Frederico Morellio, regio a p u d Gallos inter

, ,
,
,
preti. DOUSA.
(53) H c oum nuspiam terraruoif nzihi

ooourreret, corruptum esse vooabaltutiJydlcati
ANNAIES.
runt.QuareimperatorTheodorus i n summas a n g u stias adductus est. Nec minus a Graecis ipsis urge
batur. Enimvero i n perturbatione 1 4 ac confu .
sione Cpolitan direptionis binc inde alius atque
/ .
> . - alius cum exercitus ducerent, sive etiam q u i aliis
preestarent, partem quam ipsi moderabantur, sive
i d ex semetipsis tentantes, sive ab accolis i n l o
corum propugnationem accersiti, veluti dominatum
^ ,
proprium occupabant. Sic Tbeodorus cognomento
:
. (54) Morotbeodorus Pbiladelphiam dominatui suo sub , jecit. Alius item cognomento Sabbas Sampsonis
urbem cum his quae adjacebant tenuit. Paphlago ,
niam universam David Alexii Trapezuntis domini

frater, q u i et magnus Comnenus vocabatur, impe . (55)
ratoris Andronici nepos uterque ab illias filio pro,
, /ai , gnatus, obtinuit. Propterea i n maximis turbinibus
,
ac fluctibus res iuiperatoris TbeodOPl nutabant,
/ . >? q u i p r i m u m q u i d e m Morotheodorum et Sabbam
' [.7]
facde oppressit, ideoque tuto et sine metu totius
Celtiani Maeandri Pbiladelpbiee et Neocastrorum
,
dominatlonem tenebat.
, .
' 8 . Sed bic p a u l u l u m coercenda oratio est: n a m que mibi i n aaimo est, quee imperatori Alexio
contigere,necnon gesta in Occidente reliqua recen
cere. Appulerat imperator Alexius uti supra m e /. , , moravi, Tbessalonicam, exceptusque est a n u r u ,
,
genere quidem Ungara, sed imperatori Isaacio
, ,
C post uxoris obitum desponsata, muliere specie n i ,
m i u m egregia ac decora, ut 1 5 q u i illam viderant
> . * fassi sunt. A b Italis itaque Romana ditione i n p l u
rimas partes ac bomines divisa, Balduinus Flander

dandum : a d quam emendationem
strategi templum, opus m a x i m u m et celeberrimum,
Nicetas facem praeluxit i n Manuele Comneno,
incendi passus est. Postmodumad sultaoum r e d i i t :
: ^
sedimperatorlargitionibus impetravitutiile deser.
tusasultanoac prodilus ad se mitteretur, ea tamen
Baris ergo ad iEgaeum pelagus urbs,
conditione ut defectionem nec capite nec mulilatione
et Au/om#,circaHe]]espontumalicubi. DOUSA.
leesioneque ullius m e m b r i lueret. Qua de causa a d
) . Tbeodorus cognomento Mangadiuturnum carcerem est damnatus. C u m displipatria Philadelphiensis, aetate Isaacii Angeli
cuisset sultani fratibus, q u i regnum c u m eo diviteni regnum anectans, p r i m u m ejus urbis
serant, quod hominem profugum etsupplicempem audacissimam sibi conciliatet jurejurando
cuniee causa Romanorum imperatori prodidisset,
lgit, Lydisque omnibus ad defectionem i m iracundiam eorum placavit. Namque aiebat pacifis regium nomen usurpavitet argenteam mo- D cationis ergo illum remisisse, non prodidisse; et
n c u m imagine sua percussit. Derisa initio
bominem vagum i n patriam restituisse, ut nec ipse
tio fuit. C u m postmodum augesceret, n i h i l
alios nec ipsum alu prosequerentur. Hio E n c o
tandum ratus Isaacius bominem Philadelpbiee
circa Adramytium agenti arma infert, et inexspeiet. Cum diuturna obsidione urbem ad aedictato superventu et multitudine p r i m u m quidem
m compellere non posset, paciscilur iis conterrorem incutit, sed Errico. c u m Martis alea tenlibus utTbeodorus deposilis regni insignibus,
tanda videretur, ante aleos etper mediam bostium
tim agat civesqueei pareantut prius,et obsiaciemcum suisperrumpente d i s s i p a t u n n a m Greeci
? acceptis Byzantium revertitur. Non multo
equites a d p r i m a m i.atinorum lmpressionem et
3asiliusBatatzesplurimos Mangapbee conjurabastarum directionem concitatis equis fugientes,
irgitionibus corrupit, effecitque ut urbepellepedestres ordines bostibus trucidandos reliquerunt
et spoliandos. Ex Niceta. ALL.
; qui ad Chaicosroem Iconii sultanum profuuxilia oontra Romanos non impetravit.obtinuit
(55) . David siquidem
n ut Turci liberi, q u i arcu et pbaretra freti
et Alexius fratres, Manuele Andronici tyranni Romos preedabantur, asciscerentur, Sic n o n
manorum filio nati, alter Ponti Heracleam et Pas copii contractis Phryges, Laodicenses nec
pblagoniam occupaverat, alter Alexius OEoffium
ôlossenses innumeris cladibus affecit, m a n et Sinopem urbes et Trapezunten. Sed quomodo
civium suorum et jumentis abductis, areis
expeditionem Lucaris i n Davidem Latinorum au tempore incensis, et obviis q u i busquebosti- xiliis fultum susceperiteumque debellaverit, discea
a m o d u m tractatis. Michaelis quoque arcbie Nioeia in Balduino. A L L .
GEORGII AGROPOLITiE.
imperator eligitur, dux Venetiarum, c u m ipse , . (56)
prasens adesset, dospotae dignitate insigni tur et

,
perexiguam rerum accipit partem, ut scilicet re, ,
r u m o m n i u m quas Franci obtinuissent quartam ipse

parteni quartasque mediam haberet. C u m veroet

, , (37) "
marcbio non p a r u m i n suppetiis afferendis adj uvis
,
set, a Flandro rex Thessalonicee tit, et sibi Mariam

,
Ungaram, prius,utjamdiximus,imperatori Isaacio
desponsatam, matrimonio jungit. A b hac Alexius

(58)
,
imperator excipitur, nec multo post novis rebus

inbiare deprebensus urbe pellitur una c u m uxore

*,
Eudociaque filia, quam Gorintbum veniens Sguro
. , ,
illius regionis dynastce i n matrimoniuin copulat.
*?
Sgurus etenim post Byzantinum excidium solus

yjv
rebellione facta Gorintbo et locis adjacentibusim
,

peravit, quemadmodum alii aliis. P a u l u l u m au- ; ^
tem ibidem commoratur, cum a nonnullis insidias

(61) ? <
. , omissis reliquis, D .
3 9
Theodori Dousae ct Leonis Allatii nolse.

(56) . Capta Cpoli, ciira designationem imperatoris suiTragiis esse committendam
decretum esset, ex Francis et Longobardis q u i n que, alii sex dicunt, ex Venetis totidem lectis
judicibus, pluriuin suffragiissors imperii Balduino
FlaDdriflBcomitiobtigit,quodplerique putent Danduli fraude et solertia factum esse, qui eam ob
ccitatemexcluderetur,imperium penes euin csse
voluit q u i hilarioribus esset moribus et ingenio
minus ambitioso : sed quod potissimum fuit, tu
privatus imperatoris dcsignati principatus quam
remotissimus esset e Venetorum ditione, ne si
q u a controversia cuin illo incidisset, plures copias
subitoexsuo territorio arcessere aut Venetos hnes
.coinmodc invadere autincursionibus vexare posset, quffi omnia i n expedito esse Bonifacio ruar- C
cbioni ex Longobardi anorat. His Dandulus B o n i facium marcbionem repulit, Balduinum prretulit,
ejus ditionis limites tantum a Venetis dislare
noverat, quandum Venetifle a Greecorum provinciis
disterminarentur. Pactiones inter eos initas Innocentius non omnes laudavit, quasdam etiam reprobavit. Vide quoque Gregoram, iib. . Hinc, lector,
apnosces, q u a m insulse rccentiores ct iniini n o m i ms scriptores, Dorotheus Monembasiensis et Mattheeus Cigala, Venetis, inter quos synopses suas
bistoriarum pessime consinnarunt et ediderunt,
supparasitentur, q u i scribunt Venetos imperium
ordinem observare, salvis tamen

viciualibwt*
debent obsemari ei dividitam vestris qua?n*&ti
xqualiter, ita quodutraque pars possit indt ct
gruesustentari.Quodautem
residuum/uerit,p
Uri debet in alio havet ejuxla ordinem prxnomx
tum. Vos etiamet humines Weneti libcre et adsoi
absque omni conlroversia pcr totum imperiiun *
bere debelis omnes honorificentias et possessior
quas quondam consueristis habere tam in spirx\
tibus quam in temporalibus, et omnes rationes
consuetudines qaae sunt inscriplo et sine scr\
Ex pactis et conveotionibus de proeda d i v i
d a . ALL.
(58) . De Thessalonica
Joai
Tzetzes Cbil. 10, v. 175, Historia 3 1 6 . J o a i
Stauracius, Demiraculis
S. Demetrii : -
,
, *
, TS 7 '

<
Eamdem i n oculis curioso aspectu p o n i t Joao

Caminiata, n o n intiini temporis s c r i p t o r , De e.
dio Thessalonicensi, c. 4-6. ALL.
(69)
Cboniata
JD
duino . 792. ALL.

(60) H v . A l e x i U S eaim S
ptentrionalibus liltoribus, ad quos fuent a mai
cbione transmissus, avulsus, i n Tbessa]ica\tm{
Gpofitanum tenuisse,
pervcnerat, ac filiam Eudociam S g u r o i n mali
, et quod i a s u l s i l l S
monium coltocarat. Nicetasiu B a l d u i n o . ALL.
est, per annos quinquagiota sex vel, ut tradunt,
(61) Sgurus Nauplio ortus v i m a g i s q u a m voV
sexaginta et menses octo, addilis etiam diebus
tate popularium principatum tenant a patre s
ceptum non sioe sanguine i m p e r a a s . Ttirbule
tredecim, gubernavisse : * teaiporibus Argos dolo, C o r i n t h u m iatroci
', *,
' ', D cepit, et Atbenas c u m navibus et c x e r c i t u
lstnmum traducto adoritur. Idius conatus
. A L L .
oratione Atbenarum praesul Micbael Cboniata
(57) . Auctor Vitae Innocenprimere tentat, sed frustra. Tandein s u o r u m sa
t i i : Totum quidein havere, quod in civitate inventum fuerit, quolibet duci aecet et poni in commu- fortiter consulens militari prudentia grassator
arcet. Sgurus iram suam i n eam u r b e m ec
ne eo loco quo fuerit ordinatum ; de quo tamen
inulatcujus arcem expugnare n o n p o t u i t ;
haverenobis et hominibus Venetis trespartes debent
villas incendit. grcges armentaque r a p i t . E t ]
solvi, proillo haverequod Alexius quondam imdies aliquot soluta obsidione Thebas o p p u g o a
perator vobis et nobis solvere tencbatur. Quartam
c a p i t ; et Tnermopylis superatis per O E t a m n
veropartemnobis relinere debemus,donec fuerimus
tem descendens, Larissro c u m Aiexio i m p e r a l
in ipsa solutione coxquales. Si auiem
aliquid
conjungitur. C u m postea marcbio i n Graec
residuum fuerit, debemus per medielatum inter
transitum tentaret,ipse Thermopylarum a n g u s
nos etnos dividere, donec fuentis apccati. S i vero
ei imninentum eis mon em, aliaque l o c a quae G
manus fu&Ht, ita quod non possil sufficere ad meciiB aditum intercludunt, custodiebat. Sed Grae
moratumc^bitumpersolvendum,undecunquefuerit
prius havere acqui&itum, ex eo debemus aictum rum ignaviain iliis a marcbione superaMs loc
T
1002
ANNALES.
1001
s i b i parari a u d i s s e t , sese S l l b t e r d u x i t , et paTV83

Longobardorum manui impingens, d u m a d consobrinum Michaelem contendit, capitur. Micbael
,
.
Buippe parti veteris Epiri tunc temporis d o m i n a
batur,Italis circaea locaexcurrentibusl6 molestus

, .
operosusque. Hic, i n q u a m , usquequaque Michael
,
dominabatur, c u m Joanninis et Artae usque a d

Naupactumimperaret.Captus itaque a Longobardie

(62)
imperator Alexius pretioque redemptus, una c u m
- conjuge a d sultanum Iconii Jathatinem sibi fami .
liaritate notum proficisci deliberat: namque Jatha

tines e fratris tunc Musuhnanarum rerum mode ^' .
ratoris manibus fugiens profugus Cpolim a p ,

pellit, exceptusque ab imperatore Alexio sacro
*
.
initiatur lavacro filiusque adoptatur. Hic c u m

'
(63)
4 1
[.
4 0
'
8]
',
'
g imperatore Alexio Cpoli fugiente u n a aufugit. Nec

multo post v i r q u i d a m clam a d ipsum proficiscens
fratris obitum- nuntiat ; q u i v i l i i n veste ao
squaUente c u m nuntio iter ingreditur. E t a suie
cognitus Persarum principatui prest, Tbeodoro
imperatori belli dlscriminibus saepe afQicto debilitatoque non modo auxiliaribus copiis, sed fadere etiam pacto (Annam enim iinperatricem sororem compellabat) apprime proficuus.
' ,
'
* "
4 8
?5
. '
,
4 0
D.
(64)
* - o m . D. * *
. ]
'

'
(65)
4 4
, r$
4 1
.
9. A d hUDC Ut accederet S U a studia COnvertit
omnia Alexius i m p e r a t o r : ad imperatorem enim
etgeneromTbeodorum moleste accedebat.Commeatus itaque subvebens ditione Micbaelis solvit,
et 1 7 ventis operam dantibus a d Attali u r b e m
descendit, et q u a m cupidissime a sultano excipitur
lnterim Nicseee Tbeodoro imperatori degenti a
sultano legatio mittitur ,quae et imperatoris et soceri
nontiaret adventum, et quam injustus esset alieni
principatus occupator. Conturbatus animoimperator nimis male timuit totus S. Sultanasenim specie
propugnandi Alexii, re autem ipsa Romanos agros
omnes excurrere populabundus et ditioni Persica*
addere a n i m u m induxerat. Erantque res Tbeodori
in angusto oppido coact, et ut aiunt i n acie n o ry vacuke.Quare convocatis suisomnibusexplorabat,
i n suamne a n i n soceri imperatoris Alexii partem
abituri essent? llli omnesuno ore veluti extessera
inclamare, aut una cuni eo se vivere aut u n a m o r i
m.D.
4 4
. D .
4 1
o m .
om.
D.

cederecogitur; et aiiieetiamoladibuafractus cuui
Argos et finitimaoppida occupata esse cemeret a
marcbione, i n Acrocorintbo veluti i a antro et i n
spelunca se abdit, i n arduo monte sito ao fere
inexpugnabili, v i r inhumanus ac efferus, cladibus urbium, bominum ceedibus et populorum
direptionibus summopere gaudens, q u i nec p a iriee suffi Nauplio pepercit, et Nicolaum Corintbio.
archiepiscopum, c u m quo reconciliatus fuerat, inter epulas effosis ooulis p r i m u m , postea
de rupe preecipitavit.
P A T R O L . GR.
CXL.
(62i) Hv

Blomdus, De gestis Venetorum, ridicule satis partter Goffredus de Villa, Callicus, gui in Achaim
principatu
Dominico de la Dosa $ucces$erat, et
Mickael Comnenos Gr&cus nobilis cum Pulopo
ne$o, nunc Moreadicta,
perfraudem
Venetmreipublicx obedientiamque spoponderunt. A L L .
(63) . Gregoras,lib. i . p. 17. A I J L .
(64) . Gregoras ex Acro
polita, sua babuit, p. 17. A L L .
r
(65) , Gregoras, p . 17. A L L .
32
1003
GEORGII A C R O P G L l T i E .
velle. Recollecto igilur animo subdtiorum vocibus . uu} , *
imperatorNiceea exit, secum legatum sultani c o n ,

venens,ocyusque approperausPbiladelpbiam occu (66) Jjco

j
p a t . Sultanus cum imperatore A l e i i o , quem veluti
, *
Romanorum escam secum conducebat, i n Antio ' .
cbiam i m i p i t . Est ea civitas Meeandro adjacens
>. '(
illiusque potiund propositum erat.Hinc machinis
' *
adactis urbem premebat, l g et tantum ce ,
perat. Quod pertimescens Tbeodorus (nequeenim

d u b i u m erat quin ea subacta sultano nullum i n

(67).

posterum impedimentum foret, quo minus Roma. . *
n i i m p e r i i reiiquum debellaret) et veluti i n cubo
(
beHi exitu posito, sive ut verius dicam, Christi
,
domini, tujus noroen veluti tesseram et signum p i i
' *
nos circumferimus, praesidio nisus, propere celerat, p n u s commisso, ne quis attegias aut sarcinas JJ ) ,
Telquidsimilepreebo inulilepree necessariis tenui
I
victu veslituque deferreot. Exercitus b i a a m i l l i a
, >
h o m i a u m non exoedebat, quorum octiagenti Itali,
, /, t
v i r i strenui et m a n u fortes, ut occasio palam

fecit,rebqui Romaai fuere.
*,
. (68) <
-,
[ . 9]
fcfuj
10. Propeitaque Antiochiam factus imperator

' (69) rjfr
Porsam legatum, utremearet ad dominum, dimit

tit. Ille sultano nuntiat imperatoris accessum,

creditu omnino difficilem, adeo ut imperatorem

(70) - .
'
j a m adesse jurejurando confirmare necesse fuerit

legatum.Hisauditis sultanusquam celerrimecollectia copiis aciem militem excit. P r i m u m Itali ^ t o r i v . ( 7 1 ) ,
,
sultani ordines n i m i u m multos adoriuntur, ao ma .
nus validee viriliorisque a n i m i facinoribus effectis

. '
fereomnes occumbunt, c u m multo plures ac multo

.
numerosiores obtruaoasseot. Exsuperatis a Musul ^

mano Italis aullo aegotio Romaoorum exercitus
,
usus est, cujus potiorpars fugiens terga vertere,
.
19pauci se sistere pugnse exitum exspectantes.
* >
Ubi sultanus pugaam indipiscitur, imperatorem
, * '
vestigat. Haerentem i l l u m ^tque attonitum quis
luiuujuy*''* *piam ministrat. Sic celeritate qua poterat,'corporis
(73!/
*^ **
roborefidens inimperatoremrapitur. Secognoscuot
, * V
invicem, et primus sultanus clava caputimperator . '
, xw
risferit. Illeplaga vertigine correptus equo(quippe
;,
$
Ooff*
equus etiam plaga, nescio a a iterata, exsternitur)
d e c i d i t ; quo deturbatus et divino auxilio veluli D * V . " . I
1
ew
** om. D .

(66) . Gregoras, . 18. A L L .
(97) . A o n a Comaeoa, Alexiados
lib.
XIV :

,

.
(68) . Gregoras, . 18. A L L .
(69)
.
Namque
die
tertio superat moatis Olympi auguslias, quee i a
m a x i m a m porrftct loogitudineai Bitbyniam et
P b r y g i a m utramque distermiaant, illa versus septealrioaem decbaaate, his versus meridiem et
austrum sitis ; quo die undecimo cumpervenisset,
Caystrum traiicit, tam longum iter l a m bttiid*

r u m intervallo emeusus. A L L .
(70) . G r e g o r a s , . II A U .
(71) . Gregorasp. 1 9 . A L L .
(72) . Gregoras . 49. RM
fortitudiois, r a r u m virtutis beUic exempluiD!

animos eeternitate dignos, quam sibi ipai
morte perperere ! 0 corpora cedro digna
plagasillas stellis ipsis illustriores !
! mori potueruat. v i n c i a a t pede
referre aon potueraat. A L L .
(73) Gregoras, p. 20. A L L .
100
ANNALES.
fultus, erectus strictoque gladio sultani inde reversi,injurioseque conclamanlisGapite bunc,poste(,

riores equae, q u a i m m a n i ille vebebatur, pedes
. , , $
caedit. Indeque tanqum e turri dejecti sultani
, '
. " ' caput humeris avellitur: a quonamveroabscissum
sit, neque imperator ipse neque ex iis q u i aderant
) quispiam perspexit. Potissima itaque sui parte de ,
victus,cum ultraprogredicummillibushaud posset,
,
imperator devicit. Hinc relaxatis animis R o m a n i
, ,
respirarunt. Perpetuo namque Musulmani c u m Ro
* . manis, nunquam rescindendo amiciti foedere
sociati s u n t ; quo a Persicis pugnis liber imperator
, Italorum proeliis animum advertebat. Comprehendit
(74) ,
et socerum Alexium i n acie, quem debito bonore
*
affectum Nicaeam conduxit,insignibusque impera .
g toriis 2 0 spoliatum i n Hyacinthi monasterium
. relegavit, u b i et diem SUUm obiit. COIIJUX i l l i l l S
(75) - Euphrosyne i n Arta UTbe, i n q u a et sepulta est,
- vita excessit.
' . , '
^. (76) ,
, " , (77) $ , .
.
1 1 Profligavit deinceps imperator TheodoniS 6t
(78) , Davidem Papblagoniaejiominuiii, et i n potestatem
redigit Heracleam, Amastrim, Ioca i n eis atque
"
oppidula o m n i a . R u r s u m cursus orationis i d postu *.
lat ut quee gesta sunt i n occidente enarrem : ut
. [. 10] ^ vero histona omnibus perspicua sit, pauca quidem
, ' .
preedicenda S U Q t .
(79)
Gum imperator Isaacius rem regeret Gpoli.

(74) ^. Gregoras tamen, . 21,
. Vide supra C. 7.
ait caput sultani amputasse Theodorum, idque
ALL.
hasta m altum elatum barbaris exercitibus osten(79)
. H i c , dedisse. ALL.
functa uxore, Belae Ungariee regis n l i a m nondum
(75) '. Gregoras, . 21.
annos decem natam per legatos ambit. Sumptus
ALL.
nuptiarum, ne fisci pecunia i n simili celebntate
J76) . Gregoras, . 21. ALL.
minueretur, ab urbibus et provinciis affatim e x i (77) . Erat virili animo mulier, ab
g i t : sed Anc'iialo fimtimas preeserum afflixit et
ipsa natura dicendi suavitate etJepore ornata, a d
Hftmi montis accolas, praesentia optiine administranda et ad futura pro, , ait C b o a i a t a . H i
videntiasolerussima, aliis rebus teterrima pestis :
prius etiam Romanis infensi, per causam abacti
prieter enim exquisitum ornatum et l u x u m repecoris et alias vexationes aperte detiaiunt. Auctogium, etin mutando recepto statuet rebus novan
res defectionis fuere Petrus et Alaaus fratres. Ne
dis, quibus maritum superabat, ingenioimpudici- D tamen sine causa res novas moliri viderentur,
tiae p r o b r o a t q u e infauaia maritumdehonestabat
apud Gupressos imperatorem adeunt, rogantque
Hrec i t a q u e limites transiliens et superiorum A u - ut legionibus Romanis aversarentur, et preedium
gustarum i n s t i t u t a contemnens i m p e r i u m i n d u o s
exigui reditus i n Heemomonte sibi assignaretur.
p r i n c i p a t u s divisit : neque enim iraperator q u i d Re non impetrata, ut contempti, defectionem d o quid erat libitum mandabat, sed illa etiam pari
m u m reversi minantur,et potissimiim Asanus bomo
auctoritate auie visa erantperagebat. i a i o a l i q u a n audacior, q u i eo ipso tempore ob impudentiam
do pro s u a Iibidine iliius jussis intercedebat. l a
Joannis sebastocratoris jussu colaphis impingitur.
legationibus audiendis duo pretiosa solia conjunGontumeliis etiam irritati bomines isti nefarii gragebantur, et illa marito c u m magno splendore ac
vissimum i n Romanos incendium suscitarunt.
p i l e o gemmisetperspiouis margaritis ornato assiBulgari rei difficultate perterriti ab eo conatu
d e b a t , et torques pretioeissimos de collo suspenabborrebant. Hinc fratres, ut popularibus metum
debat. Aliquando etiam in aliis palatiis sejuncti per
adimerent, sub Demetrii martyris nomine temvicesadorabantur,subditisabimperatoreadillam
p l u m eediucant, i n quo multos coegerunt q u i deesalutandaratranseuntibusetgenua submissiusflemoniacos exquisite exprimerent, et furore acti
ctentibus.Nonnullietiam imperatoris conaanguiproloquerentur libertatem Bulgaris Deum concenei, qui summosmagistratusgerebant, imperatridere, Cbristi martyrem Demetrium neglecta Thescis splendidas et altas lecticas tanquam mancipia
salonica et Romanorum consuetudine ad ipsos
subinant. Ex Gboniata i n Alexio Comneno. l i b . 1.
pervenisse, adjutumm ad opus. T u m ac si m a i o r i
ALL.
spiritu inflarentur exaîtarenturque, majoribus
GEORGII A G R O P O L m E
1007
tanam, uxore demortua, quam supra diximus. Un- garam Ungarorum principis filiam uxorem duxit.
Gum appararet nuptias easque regias, magnificis
quoque sumptibus decorare decrevit. Hinc e x u n i versa Roinanorum ditione pecudes, sues ac boves
congregabantur. Sed c u m b a r u m rerum Bulgaria
o m n i u m feracissima sit, p l u r i m a quoquc ab ea
deposcebantur. Bulgari et antea quidem i n i m i c i
Romanis, illisque multorum bellorum, captivitatum, excidiorum u r b i u m et aliorum sexcentorum
infortuniorum per annos plures causa, tandem ab
imperatoreBasilio, quemnon aliam ob causam B u l garoctonum dictum fama atque 2 1 auditione accepimas, debellati a d imperatoris usque Isaacii t e m pora Romanis tributa pendebant. T u m ob ea quee
memoravimus rebeliionem moliantur, ct ab Asano
nescio quo suasore atque impulsore, omnibus quee
intra Hremum a d Histrum usque excurrunt i n potestatem redactis, regio occupatur. Eo res Romana
q u a m maxime affiicta e s t : Bulgari namque c u m
Scythee mutuas operas tradidissent, multi malis
Romanos vexarunt. Proptereaindignatus imperator
Isaaciusinunum collectis copiis adversus eos aciem
ducit. et maritima preetergressus atque per Mesembriam ci vitatem iter faciens fleemum ingreditur.
Asanus oum exercitu i n oppidulo cui nomen Strinabo immoratur ; et imperator Alexius tentoriis
fixis Bulgaros obsidet. Sed ab illis eluditur. Unus
enim ex illis transfugam siniulans imperatori
Scytbarum irruptionem denuntiat. Imperator conturbatus nuntio, licet die sequenti oppidulum subacturus esset, loco cedit, nec eam quam inierat
r e d i t v i a m , sed delusus a Bulgaro breviorem nec
inconsultus aggrcditur. Progredientetn itaque et
i n angusta semita laborantem Bulgari aggrediuntur, militem fundunt, apparatumque omnem bellioum depredantur, ipsam etiam imperatoris supellectilemdiripiunt. E x R o m a n i s plures ceesisunt;qui
cumimperatore evaserant 2 2 p&uci admodum fuere et prorsus n u d i . Hac victoria, praeda spoliisque
Romanorum Bulgari nimis et insolenter animos
sublevarunt:quippeexipsis imperatoriis insigoibus
pretiosiora conquisierant, et praeter ea regiaspyramidaa, pbialas celebres, pecuniaB v i m immensam,
ipsam etiam imperatoriam crucem, q u a m sacerdos
x a l
(80)

(81)
',
, *
'
'
, '

" '
' (83)

'
cTt
,
,
'
'
' "

0 7 .
, '
'.
;
cT *
*
,, *
, x o i
^,
Theodori Dousse et Leonis Allaiii notse.

(82) De Basilio Bulgaroctono proter nost
vocibus clamitarent j a m a r m i s Romanos invadenAcropolilam agit Gregoras, l i b r o secundo; U
dos, captos omncs a d u n u m ioclenienter occidenras, Gedrenus, Joannes Tzetzes i n C h i i i a d ; f l *
dos, pace et pretio repudiatis. His tota gens concifere omnes Lustorici Graeci. De ejus eadtftf*
tata a d arma cucurrit, et ex initio defectionis, qtue
sepultura Georgius Pachymeres, l i b . r, p. '
auspicata fueruut, animis magnis constabiliuntur,
Porro Basilium m eodem templo s e p u l t u m t i
Deum libertati s u favere. A L L .
(80) . Gregoras, l i b . , Gedrenus :
,
. 26. A L L .
(81)
'
Qu
m a l a BulgariinGiflecos eteorumregionesintulerint
variis excursionibus, aliis atque aliis ducibus, et
eorum bistoriae, donec a Basilio Bulgaroctono taadem fusi ac debeliati sunt, unde i l l i nomen B u l garoctono fuit. A L L .
, ,
. A L L .
(83) '. Defectionem B u l g a r o r u m , exped
nem i n eos (saacii imperatoris a d m o d u m i n

cem, et d a m n a iilata Romanis fuse prosequ
Choniala. A L L .
ANNALES.
1009
1010
. - abjecerat, n o n multo post i n flumine offendunt, ex

auro compactam, i n media ex sacrosancto ligno,
, )
cui Christus Dominus affixus pependerat i n modum
' , (
crucis efformato complectentem, nec non parvas et
. [ . 11]
plurimas thecas habentem, i n quibus celebrium
(84)
martyrum reliquiae, Deipar lac, zonee ejusdem

pars, et reliqua multa, ques sanctis loculis asser (85)
vantur, continebantur. Imperator ergo Isaacius
,
Cpoliin fugiens se recepit.
,
,
(86)
o m . D.
4 7
) ,
, *
*
* .
o m . D .
Tbeodori Dousae et Leonis Allatii notae.

(84) erat pileus acuminatus instar dus amplissimus Caesar Baronius, ecclesiasticorum
A nn a l;i u
nobilis,
anno *
325, quo
pyramidis,oVientaliumprincipumgestamen;cum scriptor
--^-<
K;I;
jus postea iterum Georgius m e m i m t : optimusimperator significare voluit orbemaChristo
crucis virtute triumpnatum esse. E x e m p l u m Cons
,
tantini globum cruciferum m a n u tenentis sunt r e l i , . Hoc, adhibito i n
q u i imperatores. Vide passim nummos. Sed impeconsilium viro consultissimo ac Byzantinaruni
r a t o r e s a o D modoinglooo imperatorioferebantcrurerum peritissimo J . Meursio, didici exduobusiihs
cem,sedet solam absque globo.Quod variaauctoauctoris nostri locis. Idemque docetur in Glossario
rumloca,statu8e etnummiprobant.EtGreeci,quando
Greeco-barbaro iteratte editionis, iisdem firmatum
cum bostibus coniligendum erat,signumcrucis seexemplis. Quibus tertium adde ex Niceta i n Androc u m i n aciem efferre et hostibus invictissimi pronico Comneno, l i b . l l : ,
pugnaculi viceobjiceresolebant. EtiamBulgarorum
,

regi prodeunti in bostem crucem pradatam Gedrenus
,
auctor est. Gonradus a Liechienam abbas Uspergen )^ , ^
sis i n Chron. anno 1101: Referebat
mihivenerabilis
,

abbas Gerardus9qui iunc crticemDominicam semper
.Vocat barbaricum pileum acuminatum et
lateriregis contiguuspraeferebat.
Sedloquiturnic
fastigiatam i n metam instar pyramidis. Non abside Christianorum bello adversus Mabometanos Guimile genus pilei, aut idem forte, videtur fuisse
l i e l m u s T y r i u s , l i b . x x i , cap.21 e t 2 2 , e t l i b x x n , c a p .
^ meminit i n Basilio Porphyrogenito C 21, docebit principes propriuin quemdam babuisse
Z o n a r a s , Annal. tom. III, quem triumpbantem
sacerdotem, qui i n expeditionibus ex officio crucia
incessisse vultornatum recta tiara aut tupha, signumferretquemille vivificx crucis bajulum a p , . S l l D pellat.Iste est
primariussacerdospalatiiCendrenom
Constantino Leonis F. Et hoc signum crucis pretiod i t : typho nimirum et superbia quatn in animis
sius, majoreaue cultu, booore ac reverentia suspigestantium excilal. Quae originatio utcunque nonciebatur et religiosius observabatur, inioclusas hanemini placitura sit fortassis, mibicerte displicet.
beret primae crucis particulas.Nam S. crucis lignum
A p a g e , apagenugasnugacissimas. Sed eWw/a?inper partes (ut ait D. Cyrillus Hierosolymitanus epister s i g n a muta mibtaria, qualita sunt aquilae, dracopus, Gatecb. IV, 10 et 13) de monte Calvarieesparcones,vexilla,flamul8Betc.,dequibusVegetius.lib.
sum est ac totum ierrarum orbem replevit. Ejuscem, G. V, in emendata V. C. Petn Scriverii editione.
m o d i cruces noa paucse passim occurrent antiquoHcnricus Huntindoniensis, Hist. Anglor. J i b . 2 :
r u n i monumeata evolventi. Tale boc fuisse m i b i
Ubiquean
te regem (Edwin um) vexilla gesta bantur;
persuadeo a u o d auctor noster
necnonperplateas
illudgenus vexilliquod Romaappellat, salvo tamen cujusvis judicio. Vide J a c o 7ii tuffam vocant. Angeli iulappellant,
ante eum
b u m Gretserum S. J . theologum, q u i boc omne
ubilibet ferri solebat. Idem habetur in Venerabilis
crucis negotium exactissime atque uberrime tribus
Bedae HislMb. n , c. 16, unde manifesto desumptomis persequitur. Quibus lectis opinioni meae subsisse videtur Huatindoniensis iste Henricus. DOUSA.
scribere ac calcalum adjicere lectorem candidum
(85) . Intelligit (quod etiam
a Meursio nabeo) crucem sphaerae terrestri impo- D nulla erit iavidia. DOUSA.
sitam, quam sinistra m a a u imperator gestabat.
(86) . A d zonam Virginis Deiparee
Qua re l d n i m i r u m innuebat imperator fidei i a
quod attinet, ejus quoque Greeci celeCbristum crucifixum beneficioorbisterrarum i m brabant prid. K a l . Septembres. Menologium clare
perium sepotitumesse.PrimusqueitainAugustein mense Augusto :
one effingise Justinianus curavit post ffidificatum
. Et augustissimumS. Sopbiaetemplum; e t a b i l l o m o x
vella Manuelis Gomneni de feriis : '
reliquiimperatores. Refert Codinus i n Originibus

Cpolitanis, et Suidas . . Haec Afeursii
* S U g g e s s i t amicissimus m i h i
nostri conjectura est, cujus mantissam vide ad l i Meursius Menologium Graecorum ex bibliotheca et
b r u m De Luxu Romanorum, cap. 8 ; de globo i m interpretatione Guilielmi Sirleti cardinalis, A u g .
peratorioIsidorusOnVmtimlib. xvn qui ejususum
die 31 : Commemoratio pretiosx zonx
sanctissimx
a t q u e origtnem ad Augustumrefertbis v e r b i s : P i Dei parentisAfarix,
reposilx in venerabiliejusaede,
lam in signa consiituisse ferturAugustus
propter
cum ipsa relata est ab episcopalu Zelx sub
nationes sibi cuncto orbe subjectas. ut magis (leJusliniano imp. et
factummiraculumperimposUiog e n d u i n puto imagine) figuram orbis ostenderet.
nem pretiosx zonx super reginam Zoem, conjugem
Huic pilae ConstantinusMagnueimp.crueem addiLeonis imp. D O L S A .
dit,teste Nicephoro,lib.vu,cap.49,etaliis. Viden
GEORGII ACROPOLlTiE
1011
12. Hinc delrimentis noxisqae non paucis Roma- \

"
nos Bulgari affecerunt. Sed et imperatore Isaacio
. x a i
a fratre Alexio obcaecato, eoque Romani imperii
)
habenas moderante. multis preeliis versusPhilippo ' (37) ^

polimBeroemque, ubi protostrator Camytzes depu,
'/
gnans a Bulgaris captus est, Joanne A s a n i fratre
*1
tuncdominante, Romanos Bulgari vexarunt. Asanus
* , 7rpwTOC
enim duos babuit fratres : u n i nomen fuit Petro,
(88)
alteri Joanni. Joannes penes illum residebat, 2 3

,
Petro partem e dominio avulsam commisit, ut r e -
geret. T u m m a g n a m Peristblabam et Probatum et
, , "
loca adjacenlia frater Asanus Petro, utjure suoao
' , ,
nutus gubernaret, elargitur. Sic factum est ut ad
- hn
bunc diem ea loca Petri regio cognominentur. Per
, (90) <
integros novem annos c u m Asanus regie admodum

rem BllJgarorum gessisset,aCOnsobria08UO IvagO, /

8
q u i s e p o s t m o d u m i l l i c o i n fugam dederat, j u g u -
latur. 68 fuit iniperii Joannes ipsius frater :

renuere namque Bulgari Petro provinciam d o m i n a n d i tradere.
(91),
8 0
'
(92) " ,
*\*
13. Joannes itaque Asani filius tenera adhuc

aetate rex Bulgaris constitutus multa i n Romanos
m a l a ingessit, et i n Italos etiam ipsos, prospere et
fortunate: erat enim, c u m Cpobs direpta est, B u l garorum rex. Quando itaque ltali universam Maced o m a m subegerunt, res eorum, q u i primus Gpoli
* ]
* om. D .
5 0
om. D.
. ' 7
(94)

8 1
"
'
($3^
<<
D .
Theodori Dousae ct Leonis Allatii notae.

(87) . Namque GrflBco- C conjunctus clam c u m uxore Asani s o r o r e con
r u m lmperium non minora infortunia sub Alexio
scebat. ld ubi comperissel Asanus, p r i n c i p i o i
rem acusare etpropierfacinoris d i s s i m u J a t i o i
sustinuit quam antea sub Isaacio sustinuerat, quee
capitis damnare. Sed verbis uxoris d e t e r r i t u s i
narrat Gboniata i n Alexio. A L L .
a muberein Ibancum transfert, e u m q u e slatia
(88) Quse sit protostratoris
dignitas,quod munus,
tempesta nocte ad se accersit. I b a n c u s access
unde melius lididiusque constare possit, n u l l u m
dififert, Asanus sollicitat. Tandem c a u s a c u r m
luculentiorum auctorem q u a m amicum nostrum
retur Ibancus cognita, gladio sub v e s t e ofl**'
Joannem Meursium tibi nominare possum Videaaccinctus ingreditur. Asanus n i h i l m*4ratit
tur ejus Glossarium, an tbesaurum dicam ? i n eum cogitans, ad p r i m u m ejus aspectom Sfet
. DOUSA.
tus, ensem quaerit. lbancus f a c i n u s occupal
(89) . Petrus preeterea auream c o rollamcapiti imposuit et pedibus cocciueos calceos ense i n inguine infixo A s a n u m occidit. lt
elapsus statim a d conscios se c o n f e r t , et
induxit, ut imperalibusinsignibuspopularibus suis
indicata cum eis consilium defectionis init. J
spectabilior ac dignior appareret. A L L .
(92) ) . Petrus p o s t n e c e m
(90) . A n n a Comnena, Alexiad. l i b .
non multum summa rerum potitus est; qui
V I I :
morte naturali, sed mieerabiliter & q u o d a m
, '
pulari confossus vitam finit, et p r i n c i p a t u s
, '

* - garorum a d Joannem tertium r r a t r e m trai
D Ita Ghoniata. Acropolita tarnen h i c n o s t e r al
Joanaes n o n parvo tempore a p u d Wcm
,

obses fuerat, c u m imperator l s a a c i u s &ecn&

Mysis arma retulisset : sed fuga e l a p s u s doa
, , redierat.Gregoras:'0

,
. ALL.
(91) Non Ibanus, sed Ibancus, apud N i cetam semper, et quodam loco ,
. Rectius arbitror
Ibanus sive Ivanus, idest Ioan Iwan, Johan. DouS A . Iabncus (sic Joannes a Blacbis dicitur) n a tura et moribus Asano similis et intima familiaritate
y
. A L L .
(93) '
. A s a n
Petro fratribus spoliandis infestandisque G r
immanior : cujus res gestas videre e s t i n
niata. ALL.
(94) Quomodo ItaJi M a c
niaui et Gneciain reiiquam sibi s u b e g e r i n t ,
rat Gboniata i n Baldumo. A L U
1014
ANNALES.
4013
imperium tenuit, regie administrante Balduino pro

dcditione Adrianopolitas sollicitant: namque r e x
Bulgarorum Joannes Philippopolim magna R o m a (93)
n o r u m clade preBda ditatus preeripuerat. C u m I t a *

l o r u m j u g u m Adrianopolitae detrectassent, Itali 2 4

i n eos copias, quibus Balduinus imperator et vices
(90) xort '
ducisYenetiarum Byzantii gerens praesto aderant,
. educunt; quare Adrianopolitae i n summas angustias
, adducti adregem Bulgarorum Joannem, ut suppe * ,
tias ferret et a scopulo i n tranquillum deduceret,

viros delegant.Postulatis ille oblectatus, sociosque
sibi Scythas asciscens, c u m palam i n acie adversus
.

Latinos prodire non posset, ex insidiis eos o p p r i , [ . 12]
mere statuit. Ipsequidemlonge Adrianopoli aberat,

.
Scythas vero i n Italos mittit, ut Scytbico bellandi
, ' modo eos aggrederentur.Italisinmore estequisi ferocitate
vebi, munirique
,
roiitate exsultantibus vehi.
muniriaue armis cciirr-cumquaque toto corpore, ideoque segnes ac tardos
*,
i n bostes ferri. Verum Sycthee, cum levius armentur,
. liberius ad versariosimpetunt. lllud ignorantes Itali
,
a Scythis prater opinionem dolis opprimuntur. Bal}
. duinus imperator captus et vinculis gravis ad B u l '
garorum regem Joannem adducitur ; illius caput
*

abscissum, sordibusque internis expurgatum et
,
.
(97)
ornamentis undique circumseptum, poculi loco
barbaro inservisse fama est. Adrianopolit n o n

statim rem perceperant : nam urbe egressi castris
, (98)
a d s u l t a s s e n t l t a l o r u m 2 5 acbonadiripuissent. Re
? -
'
8 8
5 1
5* o m . D .
D
o m . D.
8 8
8 8
o m . D.
D.
6 TJ o m .
8 7
*
o m .
D
om.
D.
.op.
Theodori Dousae et Leonis Allatii notaa

Adrianopolis obsi- C culis oneratus longo tempore Ternobi fuit. C u m
dionem etLJoannismacbinas
t
u : p r o l i x i u s narrat*Cboautem Aspietas a d Latinos defecisset, J o a n n e s y i r

niata i n Balduino. De bac urbe auctor Vitae Atbaastutus et dulore in dies ingravescente pene i n r a nasii patriarcb Contantinopolitani:
biem actus, Balduino educto e carcere pedes a ge
nibus ct manus a brachiis securi amputari, deinde
ipsum i a vallem praecipitari j u b e t ; u b i tertio de ,
muxs die esca volucrum miserabiliter exspiravit.
, Hinc patet cruantum fallantur i i q u i B a l d u i n u m fa
tali morte decessisse aut i n bello interfectum tra ,
dunt. Et quantum garrit Dorotbeus Monembaeien
,
sis, q u i eum i n Oriente post tredecim annos c u m
' * pugnaret adversus Tbeodorum Lascarim defunc(95)
,

,
. eadera Joannes Tzetzes Chiliad.8, versu

951. A L L .
tum s c r i b i t : ,
, *
, , ',
, ,
,
. SabelllUS quoque
(96) *. Choniata i n Balduino

Flandro, p. 829. A L L . In hoc deejus morte varia tradit, lib. v i , Ennead. i x ; Batr
et irjiserabili direptions urbis Philippoduinus, qui post Byzantium Gallxs et Venetis
polis (queeabAlexandriMagni patrenomen acce'
captam fuerat
imperator declaratus, intra annum
pitetiucimabula)autiquiscriptore8cumLogotbeta
auofuit imperio potitus vita decessit. buntqui scriconsentiuat lnter ceeteros testis Godebunt ad Hadrianopolim victum in hostium potestafridus Ville-Harduinus, marescballus Campaniffi,
tpm venisse atque in vinculis morte consumptum,
V. : ait enim Joannetn A s a n u m pulso Reinerio
alii Byzantii aiunt fato defunctum. Addit Gboni(anRenato)de Utrecbt, quiejusurbispriDcipatum
ata lectissimos Latinorum equites et hastis v i b r a n a B a l l u i n o imperatore acceperat, ipsam hanc urdis celebres eo in confliotu cecidisse,et Pleee c o m i bem contra fidem datam funditus evertisse, inque
tem Lodoicum ; callidissimum malum et o m n i u m
incolas plusquambarbaricarabie saeviisse, iaterRomaaarum cladium p r i m u m auclorem, Venetiaemptis crudeliter archiepiscopo proceribusque,
r u m ducem Dandulum, c l a d e exercitus ex fugienac ceeteris i n servitutem abductis DOUSA.
tibus cogQita,statim COQ versis frenis in castra prope(97) Cboniata . 812. A L L .
rasseetByzantiumrediisse,intestinis fuga tot p a r a (98) . Cboniata, p . 814. Sic v i n sangarum ruptisetscroto i n immensum tumeiacto.
1015
GEORGIl
AGROPOLlTiE
liqui Italorum i n tentoriis, clarissimis luminibus V *

accensis, quasi adessent,
nocte
pedem Cpo- , , ,
~
"media
~ '
'
l i m referunt. Eo mane cognito ab Adrianopolitanis,
quae i n tentoriis remanserant, p r e d a t u m itum est.
, , - *
Rex Bulgarorum Adrianopolitarum promissionibus
* ,
fretus, urbem sibi subjicere avens iter a r r i p i t : illi
' a
se dedere recusariint. Sed dolo rex Bulgarorum
$, ^
indignatus ad eos obsidendos a n i m u m adverlit. Ve
;
rumapparandis obsidionibue Bulgari omnino inepti
. (99) *
unt; neque enim admovendarum macbinarum ar (1)

J
89
8 0
8 1
et
_ o m . D .
D .
T
8 0
om.
D.
8 1
wxr
Tbeodori Dousae et Leonis Allatii not.

Gregoraa, l i b i , p. 15, 21. Epbreemius Byzantius i n
regis matrimonii imperiique sui consortiam.
Cbronico ppeejus bberaretur, obtubsae perillam procaa
* ,
rejectamque falso accusaretur. Matheeus PariiA
,
Bulgariee reginam. sed puellam q u a m d a m DB&

lemfuissedicit,utinfravidebimu8.Quibuspro^
.
rollario addit noster logotbeta, quod a b a l u t
,
termissum est,Barbarum capiti llliua i n conw
,
illusisse, cranio videlicet m a x i m i principis pA
.
vice abusum. Neque tamen boo ipsum cntegorn
*
astruit: ait e n i m . Utcunquetamenhocm
' ,
medium reliQquendum sit, de nece ipsius Baldoiiu
,
ne dubitatur auidem. Quid igitur eibi voJuntu^
* .
qui eum post lonffam peregrmationein et capti
vitatem carcere)eductum sospitem aeincolumem
Quemadmodum itaque nomen Danduli apud Greein patriam rediisse volunt ? Scio repefVam tms&e
cos inauspicatum atque infame habitum eet, ita Balquemdam Balduino non absimilem qui seuaperad u i n i , quamvis eorumdem boslis, gloriosum; cujus
torem et comitem FlandrieHanflouiaeque mentietiam vires atqueimperium ob amissam libertatem
retur, Nullo namque non temporeinventi suntqoi
oderant, mores atque ingenium exosculabantur.
infimo loco nati mend&do aeoonati sunt c l a r t s s i a i
Greecorum de eo preeconia dignaquae lapidi sepul- inserere familiis. Hoc exemplo Pseudo-Balduin;
c r a l i incidantur bic ascribam. Cnoniata p. 790. quianobile eet, non gravabor hio,tamen eteipa
Epbraemius i n Gbronico :
loloDgiuscula8itbistoria,fideveterum cbronognpborum ascribere. Oarem p r i m u m l o c u m Alberii
"
abbati Stadensi, qui circa iila t e m p o r a vixit Ga

succederet deinde Godefridus s a n c t i Pantalm

monachue Coloniensisin diligentissimis.qaoe
^ ,
per Marcruardi Freheri beneficio a c c e p i m u e , at
, .
libus S U D gestis anni 1225. Possem e t alios liii
,
adiungere, proclaros quidem et fide dignos, sed
, , ,
stiiiinfaceti homines. Sedhorum sordibns omissts
.
audiamus potius sceculi nostri
,
Florem xllibatum populi madmqw meAdlm
' .
Justum Lipsium. Is i n Monitis et exemplis*&**>
*
lib. u , c. 5, n u m . 8, rem narrat. N o n n i b i i * ^ ;

nebrioni isti ac im postori dedisse videtur fcjuto
' ,
Paris, scriptor ejus temporis, i n H l s t o r i a m ^
,
ad annum 1225. A d d e a u c t a r i u m Aquiciadxwna
* .
ad Sigeberti GemblacensisCbronico,nopPibAtt*
,
D berto Mrseo canonico A n t v e r p i e n e i puhlicatom.
' ,
Jacobus Meyerus Joannis lperii (qiri anno 12
" .
vivere desiit)Gbronicoaliisque yetuaHiadtnis Flan ' ,
driee monumentis et annalibus intpeotis, ialerce[ALL
ptusne sit Balduinus in praelio aa o c d r a a parnB
Nota fatum Balduini i m p . Scythis captus v i constare scribit nunquam posthac mventam*
vusque i n hostium potestatem venit, ac primo
nebulone Balduinum mentiente videipsum adtf*
Joanni Bulgarorum regi, m o x c a r c e r i traditus,moD u m 1225. Ghristianus MassaBUS, i n 6hronko>if
dico tempore post miserabili exitu periit, circa anannum 201, captum Adrianopoli i m p e r a l a n a w
n u m 1205. Fuitque Constantinopob interregnum
adversariis et abductum i n S y r i a m t r a d i t . 1 a i v
non prius explorata, q u ita contigit teste Niceta
riant auctoces. DOLSA.
Gaptus d i u Ternobi f u i t : c u m autem Aspietes a d
(99) . Ghoniata . 81411.Au*
Latinos defecisset, Joannes rex propterea vehe(1) hic superfluum possit videri, et e g|oimentissime exacerbatus sestuansque ira, et dolore
indies ingravcescente pene i n rabiem actus.Baldui- sula in contextum irrepsisse;cujus sententwanctorem habeo Meursium, ex cujus Glossario bac,
no educto e carcere pedes ipsi manusque amputari
quce unicebuc faciunt, deprompta s u n t : )***deinde truncum i n profunaam vallem praecipitari
, ignis. Constantinus. m Tacticis : > iubet,ubitertiodemum die escavohicrum misera . *
biliter exspiravit. H c Nicetas. A l i i i n carcere
, . GlossfiB Gre&co-Rarbarte : ;
membratim dissectum tradunt, quod uxori Joannis
. e o d e m
%
1018
ANNALES.
1017
tem callent, neque quippiam aliud capiendis urbibus opportunum m o l i r i possunt. Propterea inde
discedens, c u m nullus illi se opponeret, Italis ab
.
eo penitus debellatis, universam Macedoniam ex
currit,praedaingenti locupletatus, urbes c u m ipsis
. habitatoribus spolians funditusque evertens, eo

.
animo ut si quandoRomani iafortUQiodesaeviente
$
respirassent, propria oppida recuperare nequirent.
. '
Quare e fundamentis sustulit Pbilippopolim, praecla *
ram n i m i u m atque egrcgiam urbem, quae Hebro
, '
adjacet, alias deinceps 2 6 universas, Heracleiam,
.
Panium, Raedestum, Gbariupolim, Trajanupolim,
, (2)
Macrem, Claudiupolin,Mosynupolim, Peritbeorion
,
aliasque quamplurimas, quas enumerare o p e r s pre , tium non est.Multitudinem abigens circa Istri flu .
collocat et ex j a m direplis oppidis et urbibus
,
e n t a
^^.^..^
: "\
.
>
f
\
i\
t i A m i n n
. . /-1 s\-rt i r v \ f
r l o m n o
l l t 1Y\CA
n
omiDa p
r o p r i i s c o l o n i i s i m p o D i t , damna,
u
t ipse
dictitabat, compensans, quibus imperator Basilius

Bulgaros afilixerat, eumque fatebatur dici Bulgaroctonum, se vero Romaeoctonum indigitabat. Is
.

usque Tbessalonicam perveniens laterali morbo
(3)
,
, ,
v i t a m f i a i t , velut aliiasserebant, ira Numinis tristi
, , , ' - mortemultatusest. Somniavit enim ab armatosibi
, , , , adstante basta latus confodi: nemo enim, nec men,
,
tior, e memoria bominum totac istecalamitatibus

, .
Romanos afflixit, adeo ut a cane nomen illi imposi ",
tum sit, et Scylo-Joannes ab omnibus compella

retur. Gum enim Scythas sibi devinxisset affinitate
. ,
cum illis contracta, et mores sibi vindicaret ob fe , rociorem naturam immaniores, caedibus Romano , [ . 13] C r u m admodum delectabatur. Hoc fatis functo 80 (4), 'ris illius filius Phrorilas nomine, Scytbide avia i n
.
matrimonium ductaregnumBulgarorum occupat.
(5)
Filiusvero Asani Joannesclam ereptasût diximus,
,
ad Scytbas asportatur. 2 7
k
quidem de B u l (6)
garis: reliqua oratio, quibus gestasunt temporibus
' enodabit.
.
6 1
"
*.
f f i C
'
o m . D.

i n Turco-Greecia
Crusn. Sed de voce plus satis. Simile autem stratag e m a l e g i t u r a p u d u v i u m x x i , 32, Annibalis, c u m
superato Pyrenmo saltu a d Alpes pervenisset et
montanos balloe debellaret. Leguntur apud eumdem aujuscemodistratagemata alia, ignibus i n
c a s l r i s etiam vacuis accensis ad fallendos hostes.
(quodestTOAa^pov) exstat
N a m a d i g n e m nocturnincastPis vigiliaBageban-s
t u r ; cujus rei crebramentiopassim inlectione ve* / <>ccurrit:Horat.Orf. 10,fib.i;Virgil.u^neirf.;

Stat. P&pm.Thebaid., l i b . , l i b . viu et l i b . x n :
Propept. EUg. 4, l i b . i v ; Tacitus aliique historici
vide Homerum sub finem TIH Iliad. Nocturnum
signuni castrense i^nis, d i u r a u m fumus. Notavit
Schobastee Homeri a d Iliad. v x i n ; pyrasque i n c e n s a s legoad Bpeciemmajorisexercitus apud Nic e t a m m Alexio Comneno Porphyrogenito; sed et
m m i l i t i a igniam alius usus, nempe pro litteris ;
q a o d elegantiseimus Lipeius observil, Demilit.
Romam. l i b . v , dialog. DOUSA.
e
(2)
Gregoras,
lib.
I,
10. Vide etiatn Gboniatam i n Balduino. A L L .

(3; . Anna Gomnona, Alexiad.
ub. xiv. A L L .
(4> . De bello Bulgarico et B a silii i m p . triumpbo circa annum 4016 consulendus

Zonaras, Annal tom. 111, i n Basilio PorphyrogeD i t o . Meminit et Nicephorus Gregoras. D O U S A .
(5) . Minutatim omnia refert
Choniata i n Historia, et Joannes Stauracius, De
miraculis 5. Denietrii marlyris. A L L .
(6) " . H U D C fuisse S. Demetrium
raartyrem
Tbessalonicensium patronum refert
Joannes Stauracius, De Miraculis S. Demetrii:

.

,

.

'
,
frro,
,
4019
GEORGII A C R O P O L l T i E
M

'.
' ,
,

, ctj
*
14. Michaeli , quem Epiro imperasse etpar-

". (7)
tem aliquam dominii Romani obtinuisse supra

enuDtiavimus, tres fuere fratres, Gonstantmus
',
Theodorus et Manuel. Theodorus cum Thcodoro

, *
Lascari imperatore vivebat, i l l i , queroadmodum
'

et reliqui Romanorum morigerans atque obsequio- ,
8U8. Propterea Theodorum imperatorem Michael
'.

deprecatur ut eum ad se mitteret, quod nullum ge ,
n u i n u m filium adultum possideret(quem enim stis ,
ceperat Michael, ex pellice erat, de q u o infra d i (
cemus), et mortem intempestam pertimesceret, et
,
af
alios fratres ineptos a d domioandum judiearet.
) , .
Tbeodorum imperator fratri Micbaeli dimittit, cum
*
priue jusjurandum Adelitatis i n semet et i n succes . *
sores suos Romanorum imperatores exegisset. Sic
,
*
7
dimissus c u m fratre Michaele in communitate vitee

alque victus erat. Non multo post a servo Micbael
*
' . *
noctu i n lectulo u n a cum u i o r e cubans (ROOMBO
. oVft 9
nomen erat parricidae) interimitur. Quare T b e o
dorus frater i n dominatu, eecum habens Constan
* \
oovfvrf . ^
tinum et Manuelem fratres, succedit.Gum vero a d
,
principatum incumberet, 2 8 imperii sui j u r a n i
m i u m extendit : namque ex Italis non parvam,ex

" )
Bulgaris vero multam regionem suae ditioni adjeeit
(8) |
sibiqueTheHsaliam, Achrida, Prilapum, Albanumet
Dyrrhacbium ipsum subegit; ubi Petrum c u m i n - , * }
* :
genti militum v i ex Itaiia venientem,et quasi Cpo
, fj
lin inter intenderet, a summo pondfice eleclum,de
7 0
1 1
D.
o m . D.
* ) o m . D
, , D .
o i n . D.
D, omissis ' .
"
,
8
6 5
1 0
o m . D .
1
.
o m . D *
"^
D.

- G
( j
,

. ,
, , |9* , . , . ,

,
.
,
,
} , ,
. .
, ,
,

' , ' - D
" ~ ' ,
-
.
? y v ,
'

^
, *

mipm*
xtfOAjp
xorrcftQ,
' ,
3
,
. C O d i c e ?4
cano 163 i n margiae historiee Choniatae Ugp*

*
, )

. Et mCra: ' ^
, <
;
. A L L .
(7) . Gausa quoque addit GregO)
l i b . 1, . 13. A L L .
(8)
. GregOtf
l i b . 2 , . 25. A L L .
{
1022
ANNALES.
1021
(9)
c l a r a t u m q u e c i r c a e a d e m l o c a i m p e r a t o r e m , D y r
' * -
rhachiopraeoccupato forliter i n fugamvertit.Petrus
sororem p r i m i ex Latinis
(10) ,
,[. 14]

'
',
'
,
'
7 8
'
. '
7 4
b e r t u s et B a l d u i n u s ,
c u m primus
eorum
frater
Philippus Roberto administrandi imperii potestat e m fecisset, C p o l i s r e g i o n e m t e n u e r u n t . E x e o r u m

sororibus Maria
Theodoro imperatori copulatur,
, q u e m s u p r a i n n u i m u s , T b e o d o r u s , e x e r o i t u
coacto, Petro p a u l u l u m D y r r b a c b i u m preetergresso
et i n t e r A l b a n i a n g u s t i a s a d d u c t o sese o p p o n i t . I b i
nue fundunt, oppressis universis, 2 9 adeo ut o m -
filios,
P h i l i p p u m , R o b e r t u m et B a l d u i D u m , q u o r u m R o -
n e s c o m p r e b e n s o s v i n c u l i s a l h g a r i n t , i m p e d i m e n t a
, , -
Jolentse f u i t , e x q u a tres P e t r u s s u s c e p e r a t
Theodori G o m n e n i milites L a t i n o r u m copias stre-
et s u c c e s s o r i s
Mapra , >5 .

Balduini
illius Erici sibi m a t r i m o n i o j u n x e r a t . Sorori n o m e n
abripuerint, i p s u m q u e etiani i m p e r a t o r e m P e t r u m
gladio pereuierint. Hac victoria res R o m a n a b a u d
m i n i m u m S l l b l e v a t a est.
7 8
(11). ' .
, ^' ' * "
. ' , '
, ) .
D .
o m . D .
7 3
7 4
7 5
Theodori Dousae. et Leonis Allatii notae.

tis, c a r c e r i m a n c i p a n t u r . L e g u n t u r a d e u m d e m
T h e o d o r u m H o a o r i i epistolae, q u i b u s e u m t a n t i
facinoris accusat, b o r t a t u r q u e ut l e g a t u m sedis
apostolicaeetPetrumeximat vinculiset solutosabire
sinat ; e t n i pareat, niinas gravissimas incatit. E t
liberasse p o s t m o d u m l e g a t u m pontificiuni compert u m e s t . De P e t r o q u i d a c t u m sit, silent b i s t o r i c i .
D u b i u m itaque est a n i n v i n c u l i s e v i v i s excesserit
a n libertati restitutus fuerit. Certe i m p e r i o r e d d i t u s n o n est. R i c b a r d u s d e S a n c t o G o r m a n o i n C b r o nico, nunc p r i m u m a doctissimo Ferdinando
U g h e l l o i n Ilalixsacrse
t o m . III e d i t o , a n n o 1217 :
(101)
. L a t i n i
Petrus Altissodorensis comes in Cpolis imperatorem
scriptoresremaliternarraut, ferunt s i q u i d e m deelectus est. Romam veniens cum consorte sua ab
functo Henrico i m p e r i u m a b i i s q u i Gpoli erant
Honorio papa apud S . Laurenlium
extra muros
d e l a t u m fuisse Andrese Ungariee r e g i v e l s o c e r o
urbis in imperatorem et imperatricem
coronantur*
iilius comiti Petro Antisiodorensi, de q u o stalim
Quiregnum intrantes et se Brundusium
conferentes
A n d r e a s p o n t i f i c e m H o n o r i u m H l c e r t i o r e m r e d d i - cum honesto militari exercitu, ibi dominum Joandit. Petrus t a m e n p o t i o r i b u s suffragiis vocatus e
nemde Columna card. inCpol. legatum venturum
G a l l i i s R o m a m c u m u x o r e et filiis et a l i o c o m i t a t u
exspectant,
cum quo infausto
omine
navigio
a d v o l a t , et a b H o n o r i o d i a d e m a t e c i n g i t u r i n e c c l e transfrelantes adporlum
Dyrrkachiipervenerunt.
siaS. Laurentiiextramuros, neqiiidjurisOrientale
Qui pravo ducti consilio* imperatrice eos permare
i m p e r i u m i n O c c i d e n t a l e c o m p a r a s s e v i d e r e t a r , et
pr&eunte ad civitatem Byzantium,ob$idere,et
expunei.politanipatriarchaBJuribusinungendi O r i e o t i s
gnare prxmderunt
Dyrrhackium.et
cum parum
imperatoris detractum videretur.Honorius episproficerent
, ab obsidione civiiatis
ipsius dit o l a a d p a r t i a r c h a m C p o l i t a D u m : Nosautem licet
gressi sunt. Qui errantes per devia et condensa
pturies denegassemus eisdem, ne guisposset quesilrarum Graecis
interceptisunt.dequibusnonnulli
mvisde superfluo sugpicari.
guod in Ecelesim
in oregladitperierunt,nonullivero
captisunt et carCpolhanx
prxjudicium
faceremus.quia
timeba- D ceralisqualore
unacumipso imperatore
consumplur multis ne, sisic nobis confusus abscederet
ti. Ipse etiam cardinalis captus est et detentus.ttic
non solum sibi sed universoimperio grave dispenm i s c e t o m n i a et t u r b a t B l o n d u s Z ) e gestis Venetorum:
dium immineret, condescendentes tandem ipsos
Joannes nunc imperator Venetis promiserat, si ab
sine tuo veLalteHus praejudicio vel conlempsu in
eisgwaCpolidetulerunt
cum habito aponiifice exerecclesia B. Laurentii fons muros urbis
duximus
citu Cpolimdeportaretur,
Dyrrhachiumeisrecupesolemniter coronandos. E i u l m a i o r a u c t o r i t a s
rare, quam urbem Theodorus Epirotes furto dolisnegotio acceddret, c o m i t e m illi dedit J o a n n e m
quesurripuerat.
Debellaturus autem
Dywhackium
G o l u m o a n t i t . S. P r a x e d i s . A L L .
xmperator hinc lolem uxorew, inde cardinalem Co*
( ) " . H o c q u o q u e a l i t e r
lumnamCpolim
jussit accedere, inchoatague est
n a r r a n t s c r i p t o r e s L a t i n i , q u i s c r i b u n t DOQ a r m i s ,
obsidio, ef oppugnationesper dies feresingutos
msed p r o d i t i o n e e t p e r f i d i a a T b e o d o r o G o m n e n o c a tentatcB. Sed urbem veterimuro, quem Venetus t n p t u m ; n a m c u m i n v i a fo&dus c u i n T h e o d o r o i n i i s slaurasset, munUam Theodorus milite abundans ex
set, i n v i t a t u r a T b e o d o r o , et i n c o n v i v i o t u m i p s e
Epiro fideli faciie defensabat, adeo ut
imperator
l u m legatus c a p i u n t u r , r e l i q u i s fugatis aut prostra(9) " . A n n o 1219 H o n o r i o III
p o n t i f . R o m . P e t r u s h i c Cortenaeus e x c o m i t e A n t i s i o d o r c n s i factus i m p e r a t o r C p o l i t a n u s , e a d e m
h a c p a g i n a d i c i t u r i n preelio c o n f o s s u s o c c u b u i s s e .
A t A n l o n i u s B o n f i n i u s (Rer. Ungar: D e c a d . I I l i b
vu) t r a d i t i p s u m i n T h e o d o r i D y r r h a c h i n i t y r a n n i
carcerediem suumobiisse,Iole mterim sivelolanta
i m p e r i u m e j u s a d m i n i s t r a n t e A J i i i n Tbessaliae s a l tbus prflBterjurisjuraDdi r e l i g i o n e m e t i i d e m i n t e r e p t u m s c r i b u n t , et toto b i e n n i o i n s q u a l i d o q u e G
carcere fatigatum ac pene enectum t a n d e m o b
t r u n c a t u m esse a n n o 1221. DOUSA.
1023
GEORGU
ACROPOLTLE
u
15. VerumrareusoratioinTheodoram Lascarim
*' '
' l n i $
<
imperatorem deflectit. Huicex A n n a u x o r e , u t d i x i ,
, ,
fili natffi sunt tres, lrene, Maria et Eudocia. Mar i a m eecundam Ungariae regis Hierosolymis per i l . . , , .
lius ditionem revertentis filionuptum dederat, p r i -
/
m a m Irenem Andronico Paleeologo, quem et de
spoto dignitate insigniverat, uxorem l o c a r a t : nec
multo post Palaeologus deepota morte obit, et i m
perator eam Joanni Ducae, Batatzfficognomine, q u i

e DidymotGecho ortum duxerat et hinc protoye . *

stiariioflQciumadininistrabat.despondit.Imperatrix

, 6 -
A n n a antea vitam finierat. Hinc ex Armeniis u x o ,
r e m accipit imperator, c u i deinceps subiratus i n
(14) ,
G i l k i a m illiua patriam remittit, et c u m sorore Ita^,
l o r u m principis (Roberto, ut i n n u i , nomen erat et

*
7 7
Erico patruo uccesserat) nuptias facit. Per Eri- g

c u m res Romana et Tbeodorus imperator multum
detrimenti c e p i t : c u m enim esset fortis et ad 30
pugoandumpreeceps etaudax, videreque Romanos
depressos, et potissimum postquam sultanum imperator Theodorue leto d e d i t : tunc enim Italum
7 8
7 7
7 1
7
1
',
' .
a d d . D .
,
D .
, D .
o m . D .
7 8
?)}
>
j
7 1

potiridesperansnbiconstituerit
abeundum. Etquia
mediterraneas Macedonixurbes invisendi desiaerio
teneretur, petitam inter solvendam obsidionem
Theodoro fideipublicx securitatem accepit. Secundum quam scripto sibi datam ad Aretm amnis portum extensionem in Macedonix littora primam fecit.
Inde adnemorosa Tempe delatus.cumad
montium
$altu8pervenis$et,insilvis
tectorttm structas Theo
doroduceinsidiasincidit,
etabductus in teterrimum
carceremestconjectus.
Primum hicJoannem Hierosolymorum regem c u m Petro Allissiodorensi confundit. Res Petri, et quidquid Petro acciderat,
Joanni tribuii. Iole fuit uxor Petri, non Joannis,
soror Balduini prioii. Theodorus Michaelis frater
eidem Michaelim principatu auccessit, auem armis
et virtute bellica auctiorem reddidit. lole tantum
navipioByzantiumtranefretavitrcardiQalis Golumn a ejuedem Petriutilaborum comes, itaetcarceris
fuit. Leguntur etiamnum litterae Honrrii III ad
eumdem Tbeodorum et alios, quibus sol icitat sub
poenis etiara gravissimis Theodorum utapostolica
eedis legatum e custodia dimittat, alios ut factam
injuriam vindicent et liberationem procurent. Ut
dictaaliorum bistoricorum preeteream, q u i nec
bello pugnasse c u m Theodoro Petrum et legatum
affirmant, sed exoratos a Tbeodoro, etiampromis8is expensis ad ipsum Ryzantium, per illius ditionemiter arripuisse e t i n convivio captos carceri
fuissemancipatos,reliqua multitudine, quamsecum
ducebant, profligata. Chronicon Fos>ae n o v , Jordanus, Ricardus de S. Germano, et a l i i . Liberet i n
his fidem suam Blondus, si potest, si vult sibi
fidem in aliis baberi. RaphaeiquoqueVoiaterranus
Tbeodorum hunc Epiri prinoipera. q u i Petro Altissiodorensi insidias struxit, c u m Tneodoro Lascari
Greecorum imperatore confundit; narratque Petrum
non carceri manoipatum, sed abeodemmoonvivio
oblruncatum. Sadellius. Ennead. IX, lib, : Petrus
Ahissiodorensis ab Honorio pontifice imperatoriis
insianibus ornatus cum Foanne Columna supremi
ordinis antistite retro abiit: mittebaturn in Pannoniam ad arrnain Turcos comparanda.Ubi vero
Brundusium
ventume$t imperatorVenetisnavibu$
eum uxore et liberis exceptusin Dalmatiam transt
mittit, Joanne antistite ad camparandum beil

prxmisso.Ipseconatus
est Dyrrhachium #
ro. qui Epirum obtinebat, adimere.
Gerebai
pro imperatore Grmcim, Veneti aliqnando
instauraverant,
iUa ex improviso suo inse*
prmidio.
Ventio oi^que nomini
gratificai
imperator tumquia
imperiixmulum
infens
rat, aliqwndoDyrrhaehiwn
fru$tra
oppugt
Theodorus interxm pacis studium
assimu
Anlisiodorensiinsinuatus exhostebrevi
fU hc
Imperatorum
Uaque comiter invitatum
convivioobtruncat,
neqnefxdus nuper
ictw
que hospUaliajurareveritus.Alli
circa nemo
Thessali* loca, qum Tempe vocant, insidiis 1
doro exceptum scribunt, atque
in
pot
tem redactum invinculis asservatum.
ALL.
(12) ' . B e l a e 4 ejos
minis Unganee regi, Andreae 2 , c u i e x Hiero*
mitana expeditione cognomen Hierosoâa
adheesit cujusque hic meatio fit, , ! ^
M i r i a , testantibus Ungarorum a n n a l i b f O i ^
A n t o n . Bonflnius, decad. II, l i b . v n . Qui ôs
patris exprimeret, preeler E l i a m Reusnerum,
neminem. Hic i n Genealogico d i c i t fuisse Em
nuelis i m p . filiam; i n quo f a l l i t u r . E x Logot
Mariam (Belae 4, utopinor, c o n j u g e m ( clareT
d o r i Lascaris fuisse nliam d i s c i m u s . Quare c
gandus bicejus error, aliorumque fortsssjs,
l p s u m sequuntur aut quos ipsa d u c e s he
9
DOUSA.
(13^.
s c n b e Q d u m s t a t i m j
cedentia et mox sequentiasatis m a n i f e s t o
dunt, ut pluribus opus non s i a d T u l g t
scripturam redargueadam ac c o n v i n c w
DOUSA.
(14)
nes Baptista Egnatius, Cuspinianus et a l i I

Joannem, Ducam Batazem c o g n o m e n t o , c o n
Joannem Diplobatazium
vocent. O O U S A .
(15) h u j u s Greg
non meminit, q u i scribit demortua p r i m a u
secundam duxisse sororem Roberti i m p e r a
GPolitani, p. 21, 2 0 . A L L .
1026
ANNALES.
1025
militem, quo fultus cum suae nationis hominibus

audacter bellum conserebat, et quem
imperator
Ericus metuebat quod i n eo et genere nobiles et
, '
irato sibi ingenio viribus valentes conspiceren.
,
tur, perdidit. Praeterea, ut quidem memorant, de

*

imperatoris victoria certior factus, Lascaris, ex

,
clamat, victus est, non vicit. Sed ne diutius

orationem protrabam, vel boc solo res conspicua
.
erit. Nympheeum usque, cum nullus adversaretur,
castra posuit Ericus; indeque rediens, partim preeda
. , ,
parta opimus ac saturus, partim a laboribus fe , riari optans (neque enim i n sustinendis bellorum
, > , , . [ . 15]
certaminibus Latina natio perdurat), c u m impera , '
tore Tbeodoro foedus i n i i t ; concordatumque est

* *
Gimeni (sic enim mons Achirao adjacens appella (16) ' , ' ,
. tur) universa et ipsam A c b i r a u m a Latinis possideri, Calamum vero (id oppidum est, ex quo Neo castrorum tbema initium sumit) inbabitum de, (
s e r i ; quae sequerentur subarbitrio esse imperatoris

Tbeodori: ea erant Neocastra, Celbianum, Gbliara,
),
Pergamus,et quee a latere erant Magidia et Opiscia.
.
Preeter heec alius etiam regionis imperator Tbeo (
d o r u s 3 1 dominabatur, quae a Lopadio p r i n c i )
p i u m babens Prusam Nieeeamque suo ambitu con ,
tinet. Et sic Theodoro imperatori res cesserant.
( ,
'
'
8 0
8 1
8|
(17) ) ,
,
(18).
8 8
.
*.
' (19),
'
'
(20)
, ,

(21)
8 4
Sed Ericus licet Italus genere, Romanos t a men et Byzantinosindigenasplacidius sedatiusque

amplectebatur, et ex illis plures inter primates collocaverat, alios inter militem adnumeraverat,
plebem vero veluti proprium populum fovebat.
Etenim Romanis urbibus Lentianis ac Poemaneno
expugnantis,virosin illisMartemspirantes etedibs
facinoribus singulares praeter spem inventos i n l u cro deputavit. N a m Lentianis non modo custodes
aquarum peouria afflixit, verum etfamis adeo exeruciavit ut scutorum nec n o n sagulorum pelles
16.
' . ' '

, D .
' o m . D . " o m . D.
' ,
, ,
. D.
em. D.
8 0
8 1
8 8
8 4
Theodori Dousae et Leonis AUatii notae.

(16) . Multa de
expeditionibus Latinorum i n Oriente narrat Cboniata i n Balduino. A L L .
(17) . A n n a Comnena, l i b . xiv.
ALL.
(18) , . De themate Obsequii
supra queedam attulimus i n notis, videtur
Moldavia. DOUSA.
(19) . Balduini frater post mortem Bald u i n i tenuit et guberoavit imperium Gpolitanum
a n n u m unumetmensesquatuor absque lmperatorio titulo ; nemini enim, ita referente Niceta, p .
847, popularium suorum reeni inaugurationem
condonare voluerunt,nisi Balduini morte explor a t a , q u o d summopere laudane Ghoniata ineuos
Graecos invebitur. A L L .
(20)
mius i n Gbronico:
Ephra
'
,
, ,
, ,
,
, ,
,
. A L L .
(21)

. C o r r u p t U S locus. Sen-
sum qualemcunque e x p r e s s i m u s . In quo tamen

nobismet ipsis n o n satisfecimus. Neque etiam a m i cis. Quorum princeps Dusarumque ac muJiarum
amor, Petrus Scriverius a l i u d suspicatus latere
1427
0E0RG2I ACROPOLITJL
eomtder* <:<\ tiijt. &lun.m eUam
machjois *
adtnotit oatlo qij&tum,iJoqufc va*!* a c p r o f u B d e
xi TCi/', s
x
hiaoteaj uxiu ! aiium mvtuoio b g n a upergen% per qu&JrajnoU oie dend*reDt. Taadem
u r t e perdoixtiUL, D U J J U ex d e i e D s o n b u s pntter ger-
77, uxrx
lyjjxm,*
px;
TSVTS.
rtT**5r>svrt;
fwjt.
KiUMif
ksamcvryrs;
-y-svr>
manuin iitiperav>ris frairem, t q u i exerciiui p r .
*>; -& ct ^ ;&*
eral berriJOcaiUrm, et
*^
Palarologum A n d r o D i c u m ,
cui Ireoem iiliaio imperalor, ut antea diximus, colJocaveral, preuo redemptu* est. Uuin omnibus
Ericus uouoi cooTocatiftetia turmas ac cobortes
dittipati, ducibu* 32 eodem geoere asfcignatis, o m o i u m pnocipatum Tbeopbdopulo Georgio
commuit, et orieotalium partium custodiam demanda?it.
/>
, .
Voys;
IlauVau&^sy;
^ .
/ E c p o c v
/. &
7 3 X 9 V > ; ,
Tru.orovVsv
ZJU
/*
Seytir^;

r%V^
:*9
TOACXV y/ .
17. Sub hoc Byzantii imperante ad reginam urb i u m a l u m m o poouiice p r a s u l dpsi legatum i n digitatit) P e l a g i u i nomine papae pnerogativas o m "
nes referens a b l e g a t u r : namque calceos rubros
***
'
K.flrf>rrrsorb^
(),
-ss; :
' Vraa

adbibuit familiarissimum i i b i c o m m u o e m q u e a m i c u m D o t t r u m Danielem H e i n i i u m ; c u i v i r o q u i d
Graca, quid Latio/ debeant litterae, limatissimi
e j u s iogenii immortalee fcBlus e u m m o r u m q u e ac
eruditiinimorum b o m i n u m de iilo judicia abunde

teitantur, et sfntiet maximo c u m emolumento p o
fteritas. Is conjectura ex tempore nata, et d i v i n a
p r o r * u * (ita me tteus aniet) divinatiooe de.pravatisf i m u m b u n c l o c u i n i t a i D t e r p o l a n d u m d i x i t :

; ,
; , xarxvayxa^r/

. Hoc est.: / Leantinorum

quippe oppido
haudtantum aquaspenuriaprx$idiariosurgebat
ae
famet, adro ut clyyeomm el xaqorum coria manderent, verum etiam, e t c , vel ad verbum adeo ut
elypeis ac sagis coria manducare
cogerenlur. l)e
c u i u i lectioDis veritate oe dubita DOUSA.
(22) /'/. Fuit bic Pelagius episcopus cardinalis Albanun, legatus in Svria et ACgypto, ubi
obiit, sub Hooorio !II pontif. Hom. presbyter cardinalie tituli sive ccclesiae S. Praxedis. Vide O Q U frium Paoininra et Alfonsum Giaconium in pontificura et cardinalium historia. Jacobus de Vitriaco
Acconensiscirca illatemporaepiscopus in epistola
adLotbaringoKAiios.de captionc Damiatee; Igilur
nonis Novernbris, Saivatore mundi regnante, domino Petro Albanensi epwcopo apostolicx sedis legato solemniter vigilante, anno uratix 1219 capta
est Darniata. Petriim bunc euindem cnm Pelagio
crederequid vetat? A n non et sic rescribendtim ?
Pelagii Albanensi cpiscopi ac legati diserte meminit in eadem historia Oliverius scbolasticus GoloniensiR cpiet. ad Engelbertum arcbiepise. Golon.
et MathieiiH Paris Anglus in historia majore ad a n uum 1219. Aliique scriptores consentiunt, tam ve
terea quam recentes ; ex quorum numero videantur
Paulu /Emilius, Mntor. Gallor. l i b . v i , et Dbbo
EmmiiiH, Her. Frisiear. lib. v m , rccentcs quidem
ainbo cd elegante et accurati B c r i p t o r e s . verum
IJbbo nostiir variaro auctore i n p o n t i t t c i i l e g a t i
nomine adnotat.quosdam Pelagium, quosdam Columnarn i n g e r c n t e e , Blondus, Histor. decad. II,
l i b . v i i ; Boufimue, Iler. Ungar. decad. II,lib v n ,
et alii cardinalem Golumnam bic agnoscunt. Cus p i n i a n u H (Platinam in Vita Uonorii III secutus)
in) Petro Antisiodorensi i m p . Cpolitano : Est tum
Joannes cardinalis de Columno legatus
declaratus
{ab Honorio pontiia)
ad Anm res
reformandas,
R
c
cumcopxit
ablnnocentioexctiaiis.DePelaxiow
nymiis Historix orienlalis et Captx
Damiatxx
riplor apud Vincenl. Bellovacens., Spcc. Bistor,
l i b . x x i i , 138 : Damiaia multis
laburitsts capta et per annum vel amplius
nostmpassetsa,
postmodum Pelagio cardmaU et legal& Templariis et Hospilalariis
iotogue exercitu CAruUanorum excepto rege Hierusaiem Joanne,qiaob
quaii
dam discordiam inter ipsumet legatum
moUn
ab exereitu recessit. SoUUu** pcr
mfXjrtwiiMM
captuetgrcwiirrapJdciit,rtddilaeitpagani%.
Dt
cordiae hojus fomitem an foriem, n i s i f a l l o r , s a i
liquere existimoex historia Pauli j E m i l i i , q u e m li
de loco supra citato; et ex eo Meyer a d a n n u m 1221.
DOLSA.Pelagiuscardioalis A J b a n e n s i s episcopos
legatusablnnoceouo 111 Gpolin m i t t i t u r , summa
auctoritate instructus,utGraecos. q u i Latinisparebant,a scbismate abduceret atque a d E c c l e s i s sn u m revocaret. Narratboc idem S a b e l l i c u s , Emw^
ad. IX,lib.v :Henricuiimperator
Christianzp*tatis observantissimus se adjutorem
prmbmt Bomani pontificis, legato ad hoc Byzantium
ndm, et
Gnscos subigeretad Romanx Ecclesiae ntttmstscipiendum. Vix ea res moveri cospta est
**
ditio ingens civitalem invasit, Graecis *iibus imperatoris officium esse arma
curmt^
sacra; satis superque se datum, qui suam passt
essent Ecclcnam Itomanx subjectam
renuntiariHenricm retictitcum suapertinacia
Gr&asadmperii conslitutionem
convcrlitur.
I d tamen noa
Graecorum pertinaeia, sed legati i m p r u d e n t i a et
nimio in rebus exsequendis ardore, colligi potcst
ex aliis quoque hujusce Pelagii SLCtionibus. A an
plerique omnes, ut narrat Spondanas anno 12*1,
n u m . 19, Damiatse amissionis dedecus in Pekr
gium rejiciunt, gui contra omnium
militarium
ducum senlentianijipseearum
rerutninexperiut
alienissimo tempore vi censurarum
adversusjr
tanum castra movere inconsulte coeperit, *tum non ignavissimas morti vel turpwimae serrxtuti florentissimum
Christianorum
extrcitu*
objecerit, guo vel tum universam Syriam et commodiori tempore etiam JHgyptum el Babylonem
totumguc Orientem subjugare facillimam
fuisset.
Nec minus bac sua legatione a s p e r i u s functum
fuisse, adeoque negue apud i m p e r a t o r e m , neque
apud Greecos aliquid profecisse t r a d i t i d e m Spondanus aano 1213 n u m . 24, A L U
T
n
u
1030
ANNALES.
4029
induebat, neque diversicoloribus indumentis a m i ciebatur, quinimo equi sagulum el freena eodem
inficiebantur veneno. Et c u m moribus esset i m m a ,
nioribus, fastus ac insolentiee plenus, D i m i u m i n
.
Byzantinos seeviit. Et propositum a ratione aber
rare non videbatur : omnes enim, ut veteri Romae

<3colla subjicerent, compellebat. Hinc monacbi i n
. - x i
carcerem i m p i n g i , sacerdotes i n vincula, et templa
'
omnia occludi, nec prseter haec duo tertium statui

.
etenim vel papam p r i m u m o m n i u m pontificem fa,

.
terentur, illiusque inter sacrorum solemniame ,
moriam facerent, vel q u i i d abnuissent, morte pen (24)
derent pcenam. Hoc Byzantii accolse, et inter eos
(25), primas obtinentes, angi excruciarique animo et a d
. |3
,
Ericum imperatorem profecti, Nos, inquiunt,
, j3a-
abo genere orti aliumque babentes pontificem
'
,
, ,
nosmetlimperio tuo et potestati subjecimus, itaut
in corpora, non i n a n i m u m et spiritum dominareris.

,

Namque i a tui defensionem, d u m bellum geritur,

,
3 3 arma~capere necesse e s t : at nostris ritibus et
.
caeremoniis.ut lcedamus fieri omnino nequit. A u t

,
'
itaque nos ab urgenti discrimine libera, aut tan

q u a m liberis ad indigenas aditionem dato. Sic
. "
locuti. Ille c u m tot probis optimisque viris privari

, D o l l e t , etiam invito legato templa reseravit, vincu ^ . ' , lis custodiisque monacbos ac sacerdotes liberavit,

et tempestatem, q u a tunc Byzantium jactabatur,
,
sedavit. Multi vero ex monacbis, antequam heec
(23) . E x rerum Latinarum ignora- C tractaruDt Orientales. Quonomine hsec ad i p s o s a
tione factum est ut Acropolita.quod ex more illius
pontifice Roniano videtur instituta legatio,
qua
gentis esset.ad fastum etinsolentiam traberet. Quis
msignis Logotbetee locus. Sed Pelagius legatus surenim oescit rubra indumenta et reJiqua cardinadis cecinit, favente Cpolitanis imperatore Henrico
b u m supellectilis rubro colore inficis. Non tamen
Balduini fratre. Quanauamanno 1215,tempore Coninde sequitur, quicunque apud eam nationem rucilii Roraani, (hientalis Ecclesia, quo antea inaubris utuutur vestibus, cardmales esse ut nugacisditum fuil $e subditam Romann Ecclesix
exhibuit.
sime argutatur Zacbarias Gergenus i n sua CateNam CpoLx duo in patriarcham electi Romam venecbesi, crui c u m vidisset papam i n sede deferri ab
runt, quos ambos papa consilio cardinalium
depobominibus rtibris amictis vestibus,inconsiderate
suit, et tertium subslituit et investivit et ad sedem
et plane ridicule enuntiavit papam
cardinalium
propriam remisit. Refert idem monacbus i n Annaquatuor humeris subvehi satellito slipalum,
lidus. D O U S A .
? (23)
, [ . 16]
. A L L .
(24) . Nempe j a m
(25).
^. Hac de
re, nempe ut i n sacns h y m n o olim de primatu contentio fuit inter Rouianum

diis Greecorum papae Romani menlio ueret et mepontificem et patriarcham Gpolitanum; q u a m demoria coleretur, diuturna, ut et de primatu (de
cidit Justinianus et Romee Gpolim subjecit. Patet
quo j a m diximusj conlentio fuit iater Ecclesiam
ex Novella 131. Fecit idem Pbocas rogante BoniRomanam et Gpolitanam, duravitque ea a d temfacio pontiiice ; de quo Paulus Warnefridus, De
pora Michaelis Paleeologi, sub quo composita c o n Gest. Lonffobard. h b . iv,cap. 37. Romanusque D troversia iUa unitsoque Ecclesiae etsi neque ista
pontifex semper primatum asserere studuit,reclaunio perseveravit. Heec tria tum paciscebantur,
mante licet et multum repugnante patriarcba,doprimo ut a Cpolitanis i n bymnodiis papae Romani
nec sub Balduioo Flandro capta urbe fugatoque
cum quatuor patriarcbis mentio fieret, secundo ut
patriarcba Graeco, Venetoque Tboma Mauroceno
liceret ouivis Romam veterem tanquam majus t r i (primo ex Laiinis palriarcna) electo,
Orientalis
b u n a l provocare, tertio ut papee Romano i a o m Ecclesia, cujus olim metropolis erat Cpolis, cum
nibus deierretur principatus.Auctores Nicepborus
imperatore et universo imperio ejus capiti suo RoGregoras Histor. Byzaut. l i b . 5, Georgius Phranza
manoponHfici, sicutfttU antiquttusrenodata,
itoChronici Orientalis l i b . 1, cap. 6, Georgius PacnymancBEccUsix
sese esse filiam recognoceret; ipse merius i n Excerptis Histor. l i b 5, aliique. Scd n o n
etiam patriarcha
huic aspirans operi et applausteterunt postea hoc paclo Greeci, et pontificis
dens.se diynitatis suwpallium
aswnmo Romano
memoriam dedignati s u n t ; idcirco monet Palaeoponli fice recepturum promitteret. Verba sunt
logos i n epis*ola cardinalis Bessarion, inculcatque
Henrici (qui Meyero est Hugo) oomitis de Sancto
. Vide erudissimum MeurPaulo, ex epistola scripta Cpoli, quamannalibus
siuni Glossario voce , et i n notis a d
suis inserit Godefridus monacbus; q u i exstat Reepistolam illam Bessarioois Graeco barbaram, u n a
r u m Germanicarum tomo Freberiano primo. Haec
c u m illustris Hesycbii opusculis super editam et
acciderunt anno 1203. Sed statim, ut videtur,disdoclissime explicatam. DOLSA.
siluit baec concordia, jugumque Occidentale de-
1031
GEORGIf ACROPOLITiE
103J
gererentur, Gpoli excedentes a d imperatorem , $

Theodorum
commigrarunt,
^ . . J
:
. quibus illius mandato
*

,
monasteria adhabitandum assignatasunt. Etsacer
.
dotes Niceearo petentes, partim patriarchali clero
. ( 6 ) adnumerati, partim locis sacris oblectati, libere
,

vitam traduxere. Et hoec quidem boc modo ac i m & > peratore Cpolitano Erico gesta sunt.
.
^
5
'
18. Erico fato functo frater illius Robertus m o l '. (27) *

liusnegotiis incumbebat. Hujus soror imperatori
(28) .
nupserat. Paucis elapsis annis c u m Cpolitanus
' ^ 6 (3
imperator Robertus uxori n o n esset obnoxius,
, brtl
6 *
imperator i m p i u m faeinus patrare sibi i n animo

* iofat
proposuit, studens e u m Eudoci filiae alligare
, ,
sibique generum assumere. Hinc dissidia inter 6
yp
Manualem tunc temporis patriarcham 3 4 atque

imperatorem suborla sunt, c u m neutiquam adeo
.
infandis nuptiis consensum ille preestaret. T e r u m

, pnjcT* > *
imperator, quod optabat, preestarenon potuit. Non
.
)'
d u m enim i l l a Gpolim transmissa, d u m apparent
^ nuptias, vitam finit, generi suo Joanni Ducae
, *
imperio r e l i c t o : n u l l u m enim habebat puberem
, , filium, namque b i n i ex imperatrice Anna suscepti
.
ante obierant, et ex A r m e n i a filius unicus erat

[.17] & *
octennis, cum pater illius et iinperator vita defecit.
"
Quod itaque ille masculo filio eoque pubere desti, ^, ' A p u t tueretur, filiee suae maritus imperii heeres fit.

(29),
8 5
o m . D .
Theodori Dousae et Leonis Aliatii notse.

(26) De moaacbis et bieromonachis distincte suis G veriiverbasunt)iolocotamconepicuotolepariDOi
debet. DOUSA Videtur R o b e r t u s h i c i n imperio
locis notavit edecumata quaedam idem doctissimus
admjnistrando fuisse tenerior, a m o r i b u s q u e et otie
amicus noster i n Glossario. Vide i n et
indulsUse.GuiopinioniPaulusifimiUossubscrib^
. D O U S A .
b b . TII, ubiverbaejuesichabent: Robertus AUisf27)
.
Henrico S U C siodorensis Grxcorum Augustus virginem nokticedit Robertus, v i r non adeo fortis et acris et m a tatis Byxantix formosimmam, sedqum desp<mx
g n i a n i m i d u x , E p b r e m i u s i a Cbronico :
jam fuerat Burfjundioni cuidam iuveni flormHt
'
simo, sibi matnmonio consociavit, matre pueli*

auctore, Ixlaque his muUosplendidioribus mcjMft.
' |
Lastitiainnecem vertit. Burgundio
injuriamîf
' . A L L .
irritatus quam Casansnomine deterriim^Mm
(28) ' '. Quod a u coactaindomum socrus irruptione ft%tk%**M*
ctor bic dicit Robertura Henrici fratrem fuisse,
nuptam auribus desectis, truncis naritm Aefor
i d vero falsissimum est. Imonepos fuit ex Jolanta
mavit, anum mari proximo mersit, ete. T n ^ sive Yolauthide, sorore ipsius (nliam quoque perc u m b o c e x e m p l u m etiam Joan. Baptista Egnauperam vocat Jo. Baptista Egnatius et Guspmianus)
us, Cuspinianus aliique commemoranl, ita vXiir
nupta Petro Corteneeo comiti Auxerree sive A n t i siodorensi, q u i et ipse imperator fuit et cui suc- deatur Robertus fuisse Veneris q u a m Martis stodiosior. Sanebocloconosterpaucisejue indolammocessit Robertus. A l i u d egit ltaque Logotheta, si ita
scripsit. N a m supra disertis verbis dixit Petrum resque denotat quasi degenerantis a r i r t u t e miex Jolanta Bajduini sororepropagasse Pbilippum,
i o r u m . Balduinus I ita se gessit, a t i p e i s ab hostibus Latini nominis preeclarissiiBe laudatua ait
Robertum et Balduinum, Robertumque ac BalduiNam bunc Nicetas ita commendafcVtr e r a l viuset
n u m ipsi imperio successisse, cedente ultro P h i l i p po maximo aatu. Aberravit igiturbic ejus mens, a n modestus, neimpudico quidem otpeetu mtukrm
intuitus.quamdiu ab sua conjuge abfuerat (infttf
manus ? Yisi culpa hmc rejicienda sit i n librarios ;
p a r t e vel ipsi Scipioniprfieferendua). Vaeabaid^
de quo me amicus meus sumus, anliauitatis i i l u nis laudibus, necessitatibus conflictante* suMoi
strand et bistori v i a d i c a n d a B studiosissimus,
bat. Suxsententim adversanteszquoantmo flftfePetrus Scriverius submonuit, nempe bic scribenbat. Et quod maximum est, bis qualibet hehdom*
d u m , i d est nepos ex fratre y e l
de vesperiproclamaHjubebatneqttis
insuop*sorore, v e l forte pro eodem. Vide
latio cubaret, quialienam mulierem (UtigissetJti*
Eustathium Pollucem aliosque lexicograpbos.Conbus bumanis valedixisse perhibetur R o b e r t u s a a stanlinus Manasses i n opere bistorico versibus polino 1228, imperii a n n i s 7 vixdum expletis. Doosi*
ticis concepto vocat Justiaum J u (29) Nota Acropolitam u o u m filium maseniott
stiniani;
octennem Tbeoaoro tribuere e x Armenia uxore
]
susceptum, Gregoram p. 24 nollam iUain habuiaie
^ ].
asserere. A L L .
Elige u t r u m malis. Sane evidentissimus error (Scri-
1034
ANNALES.
1033
Imperator Theodorus Lascaris annos quinque et

quadraginta etamplius, minor quinquaginta natus
excessit, e vita, decem et octo regnavit, corpore,
* -
sed non n i m i u m , pusillus, moderate nigricante
. H v
promissa barba, sed quee i n extremis scinderetur,
, ,
variis, sed parumper, oculis, praeceps i n prcelia,

,
irae ac Veneris impatiens, i n muneribus m u n i f i , ' (30).

centior : quibus enim illi collubitum erat, ingens
, ,
auri vis donabatur, ut statim opulenti evaderent.
' ,
,
' ,
Pugnis adversus Italos et Persas quammaxime
', (51) conflictatus, p r i m a tamen Romani imperii ipse
,
fundamenta jecit, cui a Romanis quammaxime
, ,
3 5 gratiae habendae sunt. Sepultus fuit i n H y a .

ciatbimonasterio, ubi et imperatorAIexius positus
.
fuerat et imperatrix Anna tbalami consors.
' , '
. ,

" .
'.
, ^
'

(32),

(34)
(35)
, (33)
/xov

.
(36)
;, (37)
, ^, , C
19. Quemadmodum ergo dixi,post illius obitum

Romani imperii gubernacula Joannes Ducas gener
illius suscipit, a Manuele patriarcha, q u i Maximo
successerat, coronatus. Namque post patriarcb
Micbaelis excessum Irenicus Tbeodorus, c u i a
plerisque Copae nomen inditum fuerat, i n patriarcbam eligitur; post annos sex eo demortuo Maximus
monacbus patriarcbale solium ascendlt, gyneeceio
palpans ac supparasitans, et vice versaex eo assentationes et blanditias aucupans : neque e n i m a l i u d
eum i n tam sublime culmen evexerat. Sed post
menses sex moritur, et Manuel i n patriarchali solio
collocatur, vere v i r pbilosopbus, ut apparebat,et a
multis eo nomine b o n e s t a t l l S
*
'
. '
(38)
(39),
'
'
,
.
' ,

20. Sed a d res Bulgaricas redeamus. P r i m u s

Bulgarorum rex Asanus duos babuit filios, Joannem
et Alexandrum. Itaque Borila, cujus supra mentionem fecimus, regie Bulgarisimperante, Asanifilius
Ioannes fuga se abripiens i n Rusos confugit,ibique
per tempus aliquod commoratus, et convenaruni
Rusorum nonnullis i n unum congestis, paternam
baereditatem reposcit, 36
Borilam a r m a suscipit, et vincit, dominusque iit non exigu regionis
Borilas Trinobum ingressus septem annos obsidionem sustinet; et c u m socii defatigati succumberent, ad A s a n i Joannem deficiunt. Borilas inde
inter fugiendum deprebensus ab Joanne oculis
^ lditur, sicque nniversa ditione Bulgarorum Joan
nes potitur. Et hffiC quidem de Bulgaris.
e t

(30) '. Gregoras, , 24, A L L .
(31) <5 . Gregoras l i b .
, . 24. A L L .
(32) Debisce patriarchie, Manuele, Maximo, Michaele, Theodoro, Gpolitanis, Nicee tamen sedentibus, diximus nonnulla i n opere nostrode perpetua utriasqueEcclesiee,Occiaentalis et Orientalis,
consensione, ex quo leotor petat, s i libet. A L L .
(33) . In Notitia patriarcbarum
dicitur. OOUSA.
(34) ' . Notitia

ratriarcbarum
tradit vixiese-tantum ann. 1 m u u . * dies 5.Dou8A.
P A T R O L . Ga. C X L .
(35) . Hic antea preerat m o nasterio , ut est i n Notitia patriarc b a r u m . DOUSA.

(36) . Notitia patriarcharum tradit
menses 8. DOUSA.
(37) . Hic est Manuel Charitopulus
i n Notitia patriarcharum. DOUSA.
(38) . Dixit supra ut occupaverit Bulgar o r u m imperium, c. 13. A L L .
(39) De fuga Joannis A s a n i filii supra agit A c r o polita c. 12 et 13. A L L .
33
1035
GEORGII ACROPOLITiE
[ , 18 .
21. Comnenus interim Theodorus, CUJUS paulo

a n t e m e m i n i m u s , p r o p r i u m o r d i n e m d e d i g n a t u s et
qum s u n t i m p e r i i o c c n p a n s , p o s t q u a m T h e s s a l o n i c a m i n p o t e s t a t e m r e c e p i t , n o n m i n i m a m Romanee
d i t i o n i s p a r t e m , e x e a q u s u b e r a t Italis et a B u l garie intercipiebatur, sibi v i n d i c a l , p u r p u r e a q u e
c b l a m y d e induitur, e t r u b r i s calceis convestitur,
oblucante i l l i i n h o c q u a m strenuissime Gonstantin o Mesopotamita metropolitaThessaloQicensi,quera
d i r i s m a l i s et c a l a m i t o s i s e x s i l i i s c a n o n i c a s t a t u t a
propugDantem insectatusmisereafflixit. Sed Bulgari a r c b i e p i s c o p u s D e m e t r i u s , t a n q u a m q u i , ut i p s e
M
*.
'
7<
(40)

^,
' ,
'
- o m . D.

(40) . Depurpureis imperatorumcalceis videquae
Meursius fuse m Glossario, i n . Meminerunt
assim Nicetas et Gantacuzenus. Vide et Zooaram
Nicepboro Botaniata et Aiexio Comneno. E x
Procopu loco, quem v i r clarissimus i a Glossario
adducit. videmus eos a d genua usque pertigisse.
Hinc Ville-Harduinus \Morchufl[c$ caucha Les heuses
vermoilles. Etquemadmodum ldem amicus iile noster ibidem docet ex Joanne Guropalate i n Tziinisce,
habebant quoque jus hujusmodi calceorum reges
Bulgariae,qui videntur imperatores appellati fuisse.
Quonomineac titulo Asanum BulgaruincohoDestat
Hungariee rex Andreas 2, cognomento Hierosolymi
tanus, i n epistola ad Honorium III pontif. R o m . :
Hujus intentionis studio, ut
securumperegrinationis divino fulti consiiio pararemus
transitum.filiam
Mariam) Comnini Theodori Lascari filio nostru
BeLm 2) duximus in uxorem. Eodem etiam animo
xnter Azen Bulgariseimperatorem
mediante nostra filia, matnmonium celebravimus.Cujuslocime
G
commoQefecit Scriverius noster,ut et notm sequentis, logotbeiam nempe nostrum Bulgaruni semper,
nominare, p a r i titulo c u m imperatoribus
Cpolitanis, c u m aostineat i n aliarum regionum
dominis,necalionomine quam regis aut principis
movisset et omnia conturbasset, a r t i b u s ta

Euphrosynes Alexii uxoris Alexio r e c o n c i l i
summarerum a d i l l a m d e v o l u t a , c a e t e r o r u m
toritas et cognatorum q u o q u e i m p e r a t o r i s p<
tiaelanguit; et qui d u d u m a b i m p e r a t o r e p r o a
putabatur, nunc omnia poterat, et e r a t ina
star o m n i a m ; unus omnia recte s l a t u e r e ,
omnium moribus se accommodare, o m n i a
nibus pro dignitale posse tribuere existitm
tur, et ab imperatoris latere non d i s c e d e b a i .
vero potentia exciderant, gre ferebani, tum
gnati imperalricis, Andronicus Coatosiephan
cui Irene illius lilia nupserat, et frater
liusCameterus; q u i bilem s u a m c o n t r a i m p w
c e m e v o m u e r u D t , et i m p e r a t o r i a d
Occideti
abituro p l u r a referunt: sepJus A J e x i u m d i l i (

e cujus salute propria quoque salus p e r i d e l
quam Euphrosynem citra ullam v e r e c u n d i a
turpissima facinora delabeniem e l a d u l t e r i i s
l a m u m ioquinantem. Nam cum q u o i m p u d e
concumbit.eum e t i a m ad i m p e r i u m e v e c t u m
le. Quare potentia mulieris r e s t r i n g e n d a , am
e medio tollendus,ne postbac s i m i l e p i a c u l u m
mitlatur. Dictis indignaiur graviter l m p e r a t o
post Batatziiadolescentis caedem,regiis spo)ia
vestibus i n Nemetarium, muliebre monasten
dignetU.TOpp,8p,Ap.
circa Ponti fauces situm, i m p e r a t r i c e m adc
Joannem etiam vocat, c u m Hierosolyjubet. Post sex menses E u p h r o s y n e delafoi
m o r i i m , uti et nos eum vulgo vocamus,regem i n novisconatibuset Gonstantini Mesopotamitva
telbgeret. Quippe vocabulo quiddam ambus revocata,majorem quam a n t e a p o t a o t i i ^
plius et majus significare voluit quam nos voce
tinuit, et m a r i t u m a se a b a l i e n a t u m wri*M&
rex significare consuevimus. Et quanquam Graeci
d i t i i s reconciliavit.Gonstantinus v e r o l l w o y o ^
regem dicunt, nibilouiinus eodem vocata illius actatis vertumnus et h o m o calba\%m
biuo imperatorem etiam Romanum et Augustum
etversutissimusob dominee r e d i t u m m a g i s a c D
exprimunt: vix unus et alter veterum
appellant. Quamobtem quoties in bac bistoria vox gis i n s o l e s c e b a t , c u i O p o s s e t o m i i i a apudimpe
torem.Hinc caniclei officium,quod a b Isaacio ol
de Bulgarorum rege et Greecorumprincipe
nuerat ac rursus offerebatur,ut s u o f a s t i g i o intei
occurrit(occurrit autem passim) non, rexsed impereauit,sed ex lectore diaconum se c r e a r i voluii
rator reddenda est. ID quo (fatendum est) negligentiores q u a m par erat fuimus. Sane Bulgarus D dignitatesetiam ecclesiasticas c o n t r e c t a r e l . Si
latdeinde se imperalori non a m p l i u s o p e r a m
appellatus j a m ab antiquo et Nicephori
vaturum : neque enim permittere c a n o n e s e
Phocffi tempore : constat ex L u i l p r a n d i legatioae
dem et Deo sacra facere et c i v i l i b u s n e g o t i i s
ad illum ipsum imperatorem instituta circa annura
plicari. Quare cogitur patriarcba X i p l i l i n u s ut
968 : Cum,inquit, ChristophoH
fiUamPetrus
Bulsopolamitee simulet Deo e t i m p e r a t o r i , e t im
garorum basiceus conjugem oWerei.Notanda quoetpalatio s i D e f r a u d e c a n o n u m i n s e r v i r e l i c e * y
que qufle ibidem leguntur: De imperiali veslro navilegio concedat. Nec multo post T h e s s a W
mine magnasumus contentione fatigati :.ipse enim
pontifex designatur. V e r u m t a m e n c u m cujft
vos non imperatorem idest sua linguased
suee nullum modum statueret,sed v e l l e t lvat
ob mdignationem pfiyajd e$t regem nostra vocabat
p l u i n , dextera palatium tenere, f r a t r e s suost
Cui cum dicerem, guod significatur
idem esse
quam clavos et vectes inserebat, a c p o t i u s
quamvis quod significat diversum. Vide prseterea
inaures de utraque imperatoris a u r i c u l a susp
Glossarium Meursii i n et D O U S A .
debat, utsiauando ecclesiasticis c o n v e n t i b u s
(41) . Cui hujus
t e r e s s e t , Q u i l u m dictum aut factum i g n o r a r e t ,
apud Isaacium Angehim imperatorem summa
fauiiiiaritas. Cboniata p . 591. Alexio vero illius
uisquam locum suum se i m p r u d e n t e occujw
fratri et ante principatum invisus et post eum p a bessalonicam profectus et vix solio oolloea
rum gratus, quod p l u r i m a in Romana re pubuca
summa cum fesunatione Byzantiaai rediit, et
4038
ANNALES.
4037
fatebatur, sui juris esset neminique sui facti rationem reddere teneretur, ideoque i n ejus potestate
esse, quoslibet et ubicunque et quandocunque i l l i
; (44) * ^^ 4yc&6Jv *libitum fuisset, reges ungere, regio eum diademate
, * ,
coronat. Theodorus ergo imperator acclamatus,
.
uti imperatoribus moris est, res disponebat, de
*
spotas 3 7 scbastocratoras, magnos domesticos,
, * .
protovestiarios creabat, et reliquum universum
(45) imperatoriutn ordinem pro nutu dispensabat. Gum
.
vero inepte circa imperatoria j u r a stultus esset,
'^ *
Bulgarico magis sive potius barbarico more neque

ordinem servans neque decorem, et si quee alta
^, s u n t i n imperatoria aula veneranda decreta negli
gens, negotiis iacumbebat. Hic non parum Joanni
. imperatori adversabatur. Quare eum imperator, ut
.

^
(42),
\* (43),
^,
81
8 8
(46)
, *
'
8 9
(47)
, .
'.

'
*,

SPCUIldas iiriperii sibi haberet SUOque UteretUT

dominatu, i n nullo sibi obnoxius concedebat. Ipse
firmius ac validius reluctari.
22.Joanaes ergo imperator tum p r i m u m sceptris
obtentis, et Romanorum imperium i n angustum
adductum conspiciens, nec sustinens cum multis
aliis imperare, post elapsos duosannos b e l l u m c u m
Italis suscipit, et exercitum ex Latinis fortissimum
atque amplissimum conflat, quem Tbeodori imperatoris fratres germani sebastocratores Alexius
atque Isaacius deducebant. His enim, statim atque
imperator eorum frater moriem oppetiit, illius filia
Eudocia surrepta Cpolim secedere i n animo fuit.
Sed *pe frustrati fugiunt. E r g o a p u d Pcemanenum
D , omissis .
o m . D.
* D.
8 6
o m .
D'
8 9

solio collocatus summa cum festinatione Byzan- G
tiumrediit et unodigitoregebatomnia.Sedbic cum
fieretomnibusexosus,
aulicoruin criminationibus
apudimperatoremimpetitusdefastigio illo rerum
deturbatur; nec excutitur tantum palatio, sed p o n tificatu etiam dejicitur, et qui m a l i s a r t i b u s a a p r i marias functiones ecclesiasticas usurpandas pervenerat. primariorumconatibusdesolio dejicitur.
Et hoc modo Mesopotamita Constantinus et duo
ejus fratres ab administratione rei publicae et E c clesiffi removentur, et alii succedunt. A L L .
(42) . Hunc arcbiepiscopum Jacobum
vocat Pachymerius, Eistor. l i b . n. A L L .
?
Bulgariee plura diximus tn

late nostrode
perpetua utriusque Ecclesiee, Occidentalis et Orientalis, consensione, l i b . . A L L .
(45,)
De
bis dignitatibus cousule Glossarium Meursii i n et *. DOUSA.

(46) .Hinc pelluntur ine)tiaB pene aniles Volaterrani, quas ille maximasagit
ib. XXJII: Joannes Batatzes apud Zacynthnm t m perii titulum extra patriam annos triginta quatuor
tenuit. Huic filius Theodorus Lascaris nomen avi
materni referemfuit. Quem Joannesemtadecedens
MichaeliPalaelogo, viro in armis slrenuo, guo duce
43) **.
et administratore utebatur,commendavitJlleexpulPraeter bonorem l l l u m de quo j a i n verba fecim Latinis, pupillogue luminibus orbato et in carcem u s , qaod Bulgarorum princeps appelrem conjecto, imperium sibi per nefas vindicavit.
letur, legati quoque ejus o m m u m gentium legaBatatzes Nicffi imperium tenuit et administravit,
tis praeponebantur ; quod ex Luitprando liquet.
non Zacyntbi, quem oculis suis, d u m imperio poCuj us totum eade re locum b i c a s c r i b a m : Cumque tiretur, vidit, nec intueri bcuit. Nunquam Batatzes
indignans abire vellem, Leo curopalates impera- D Micbaeli PaJeeologo Tbeodorum coramendaviL netoris frater et protoasecretis Simeon pone me seque Theodorus h l i u m Joannem, sed Tbeodorus
quuntur, hsec latrantes : cum Christophorifiliam moriens filiura suum Joannem Georgio Muzaloxiiet
Petrum Bulgarorum banlens conjugem duceret, Arsenio patriarcbae .Obtruncato deinde Muzalone
symphona, in est consonantia scnpta juramento filius Tbeodori Joannes ab Arsenio et universo sefirmatasunt, ut omnium gentium apoostolis, idest natu Michaeli Palsologo commendatus e s t Falsum
nuntiiSy penes nos Bulgarornm apostoli praspo- est pr/elerea Batatzem Micbaele Palaeologo duce et
nantur, honorentur, diligantur. Praterea B u l administratore usum fuisse, quod verissimum fuegariae arcbiepiscopus supremum i n
rit de Andronico Paleeologo Michaelis patre. Q u i
ecclesias suas jusbabebat, neque patnarcbse Cpotandem luminibus orbatus est a Paleologo, n o n
litano aut ulli alii subjectus erat, Fidem faciunt
fuit ipse Tbeodorus, sed filius Theodori Joannes,
Tbeopbylactus i n epietol. Balsamon i n Privileg.
quoille pupillo decesserat. Hunccine bominem t a a patriarcb.Vide Meursii Glossarium i n .
tis delectatum esse nugis i n paucissimis verbis? A L L .
Hactenus de privilegiis Bulgarorum. DOUSA
(47j .
Historiam fuse p r o (41) . De auctonomia arcbiepiscopi
sequitur Gregoras, p. 25, A L L .
GEORGn A C R O P O L l T i B
103
ubi etcttlestiom virtutam militiie duci Michaeli 3 8 , ixxivoi

templum positum est, commisso p r a b o , v i a r n m q u e
.
snperat imperator marte ambiguo,primum quidem

. ^,
potiori Romanorum parte debellata, sed imperatore

deincaps c o m paucis admodum insignem victoriam
(48),
,
adepto. Ipse etenim hastam contorsit, hostem con

'

fodit, et magnas cogitationes i n bello, quodet

o"c '
antiqnioribus minime ignotum fuerat, c o m m o n [ . 19] ^ yap /
i t r a Y i t Victoria h s c nurum est quantum res Romanas
6\

anblevaverit, Italasimminuerit acdepresserit Iialo ,
r u m enim praetantissimos quosque viros i n eo

.

conflictu cepit, fratres itidem Lascarides, quos
' ,
. yap
crimmis convictos luminibus spoliavit. A l i i gladio

% {
internecati sunt; q u i vero p u g n DOQ affuere timore
,
perciti baesere. Itali etiam eo temporis Serrarum

castellum prementes, u b i 8UOS debellatos esse 3 , -
agnoverunt, Serris liberis derelictis fuga sibi con
suluemnt, c u m p a r u m abfuisset q u i n ab ipsis
.
expugnarentur. Exinde res Itala binc atque illinc

per Orientem ac Occidentem divulsa,et valeatiores
, r j r e i :
nacta adversarios imperatorem Joannem et Tbeo ,
d o r u m Comnenum, ipsum etiam imperatorem

vocitatum, cadere coeperat. Statim itaque Joaones

. 1
imperator dicto i n loco Jlalis expugnatis a b illis

Romanorum oppida oppressa obsidione tentare, et
, \
auxilio 3 9 opeque deslituta expugnare: paultdum
* .
eoim q u i i n oppidis erant, obsistere ; sed c u m , *
diuturnioribus et potissimum intempestivis (aeque
.
enbn vere aut autumno aut aetate, sed bieme

:
inedia irruptiones faciebat, admovebat machinas
' '
6t propugnacula dejiciebat) obsidiouibus urgeret, Q ,
.
q u i i n illis erant, defatigati ea, jurejurando vitam

redimentes, dedere, plerique etiam ex bis pugna
, -
periclitantes oppressi, tanquam captivi mancipati.

( ,
Sic ab imperatore Pcemanenum, Lentiana Cbario ) ,
ros, BerbeDiacum expugnata sunt. Joannes ergo
,
imperator undique bellum i n Latinos commovens
*
triremes compegit, pregitque i n Hellespontum, ubi
,

Holco nomen est, quibus molestus erat atque nego . - fiafttm
tioeus i n occasum irrepens, fortunas uniuscujusque
, ,
,
Btp6cvie. ^
e t b o n a depopulans. Inter ea etMadytarumurbem
?*
et Calliupolim et oram m a r i t i m a m Italis tribu^
( 4 9 ) ,
tariam depreedatur.
D.
* o m . D.
o m . D.
o m
9 0
9 8
8 1
1 1
o m . D.
1 4
11
o m . D.
Theodori Dousae et Leonis Allatii notae

Micbael bic arcbistrategus, cui i n P c E r a a - D
neno a Joanne Batatze Greecorum i m p templum
exstructum dicit Logotbeta, est Michael archangelus cujusapudGraecos multa veneratio est magnoque i n bonore eius memoria. Hunc
Qomine afficiunt Greeci quasi principem angelorum et coelestis militiflp. ducem. Micbael Glycas
Annal. part v i ; Quoniamimp.
BasiliusMichaelem
illumtemulentum
interfecerat.placandx
Dei cansa
multis perurbem locisnovas wdes
Michaeliprincipi
copiarum ccelestium duciexslruxit.
Emmanuelimp*
Novella de feriis : Feriamur, inquit, sexta Septembis, }
, quia die commemoratio agxtur miraculi,quod
aMichaelearchistratego Chonispalratumest.
Vide
MenologiaQr&corum
(48)
boc die et octavo Novembris. Eojm

festhiU
c u m a l i i t u m Zonaras tom. III AnmaL m e m i n i
Isaacio Corameao.Templorum n u m k d e j u s dedi
torum et Michaelis nomme n u n c u p a t o r u m oum
m u l t i tumCedrenusinBasilioMacedone memiB
monasterii ad B o s p o r u m alk^
Nicephorus Gregoras, l i b . v, c a p . 1. V i d e n d *
Nicetas, l i b . vn De xmp. Manuelxs gestis, itea^
l i i Vitximp. IsaaciiAngeli
aliique p a s s i m .
inter im peratoris flam m eola, Godioo c u r o p a l a l a
ste,unumarcbistrateginominedictum, a b imagi
V l d e l i c e t

. Vide, et interpretem corrige. D O U S A ,
(49)
rat Gregoras, p . 28. A L L .
Haec f u s i u s W
104*
ANNALES.
1041

* , ?
,
" .
'. ( ,
9 6
[ . 20]
9 7
9 8
- 3
^-
, ^
. '
'
, '
'
'
9 9
Q p a u l o post aufugit, ut q u i d a m
. *
1
,
3
'
tradunt, ailQUente
imperatore, q u i i l l u m liberius vagari posse p r a ceperat, ut quodam modo salutem suffuratus esae
videretur. Noctu ille i n fugam conjectus Musulmanos convenit, inter 4 1 quos a d extremum vitae
exitum eetatem duxit. Hinc imperator attentiua
rebus advertere; omnibus a d se adeundi facultatem, q u a prius utebantur liberiore, coercere; c u stodes ac vigiles,qui noctu interdiuque se ac rationes suas defenderent,addere. Sed o m n i u m maxime
imperatrix Irene, moribus ac ingenio maecula, et
c u m omnibus magis regie quam par erat conversans, ad conservandum eum incumbere.
23. C u m bffiC ageret i m p e r a t O P Joannes, acrf

busque Italos praeliis terra marique divexaret,
insidiee vitae illius parantur. Facinoris auctor erat
Nestongus Andronicus imperatoris consobrinus. Is
artissiinee affinitatis conjunctione neglecta spretisque amiciti juribus i n consobrinum s u u m i m peratorem conjurat, conjurationis consorte fratre
Isaacio et non paucis ex proceribus. 4 0
deerant sceleris participes Pblamulius m a g n i hetfflriarcbae dignitate beneficio imperatoris condecoratus, Synadenus Tarchaniota, sororis illius m a ritus, Stasenus, Macrenus aliique q u a m p l u r i m i .
Cum vero per multos dies conjuratio protraberetur, Lampsaci degens imperator conatus conspirantium rescivit, et triremibus ne ab Italis occuparentur concrematis, bello domestico magis quatn
externo invigilandum ratus, inde digressus A c b i r a u m proficiscitur, ibique questionem, ut consortes sceleris indicarentur, b a b e t : et conjurati o m nes convicti condemnatique sunt. Attamen impera*
tor bumaniorem se preebens Nestongum Isaacium
lumine et m a n u mutilat, Macrenum quoque; eav
pius enim c u m a tergo imperatoris esset et g l a d i u m stringere et vuinus infligere letale tentasse
deprebensus est. Alios itidem mitioribus pcenis
multavit, plurimos ad tempus detrusit i n carceres,
et ipsum conspirationis auctorem et i m p e r i u m
affectantem Nestongum Andronicum Magnesi i n
arcem relegavit. Sic amoris illecebro ab illis m a leficiendo imperatorem abstraxere. Nestongus
*. ,
.

- D
.
'
Ita.li interim c u m imperatore concordiam c o n firmare volentes castro Pegarum cessere; sicque
cum eis Joannes imperator pacem composuit, oum
a d Austrum omnibus renuntiassent, sed adhue,
quae circa Boream affinia Gpoli erant urbique
Nicomediensi proxima, retinerent.
.
o m . D.
o m . D.
o m . D.

o m . D.
o m . D.

D .
o m . D,

o m . D.
* *
D .
8 5
8 7
9 8
1043
GKORGII
ACROPOLITiG
10
24. Contigit etiam illud prius. Adrianopolitani ci- \ *8 . 7

ves legationem ad imperatorem obeunt,utexercitu
ad eos convecto servitute Italica liberet. Ille Isem
,
protostratora c u m copiis misit; militi consors erat

.
,
Joannes Gamytzes. H i Hellesponto adnavigato per
'.
Macedoniam iter facientes Adrianopolim veniunt,
.
'
urbemque ingressi stativa babuere. Gerto vero spes
*
imperatori Joanni inhseserat reliquorum etiam a d ,
jacenlium locorum dominatum babiturum. Verum

. '
* ;
Theodorus Gomnenus, de quo nos supra diximus,
. ' 8
vicinis 4 2 omnibus potitus praeter Rhodopes mon, [ . 21] ^ ,
tem, c u i et Acbrido nomen est, et i n eo oppida, et

,
roj *\
Melenium, quibus biblavus Asani regis affinis et ab
" , ' ,
imperatore Gpolitano Erico, cujus filiam e pellice
:
susceptam sibi matrimonio junxerat, despotee m u nere decoratus dominabatur. Sthlavus bic, ut se- ,

riein orationis paulum abrumpam, castro Molenico
',
potitus, v a l i d o i l l o quidem et hostibus inexpugna
yvme.
b l l i , suo ipse jure utebatur, nemini vicinorum
, *
principum obnoxius; quandoque eniui Italis affi ,
nitate c u m eis coactus, auxilio erat, quandoque

'
Bolgaris generis fretus conjunctione, quandoque
,
etiam Tbeodoro Comneno, nemini unquam se neque
. *
subdens, neque pacem conciliatam vere servansne , d t ôwVjapo
que assensus sustinens. Illi, post elatam uxorem,
,
Petraliphae Tbeodori Gomneni uxoris fratris filia
Dupserat, de q u a infra dicetur. Praeter itaque urbes

^
Stblavo tributarias, reliqua omnia Tbeodoro Gomneno subdebantur. Et c u m Mosynupolis, Xanthia, -
? (50)
Gratianus sub eo essent, Stagirae monte, quem MaCrem VUlgUS DOminat, decurso, Hebri ex ea parte Q ,
. " , ,
omnia aperta atque incustoditanec castello ullo m u t
nita excurrens, et DidymotcBchum 4 3 appellens,
-* . '
n o n multos post dies rex eorum acclamatur. Et
'

Adrianopolim usque perveniens, i n ea dictum Tsem
, (51)
protostratora et Gamytzen cum imperatonis copiis

, ,
reperit, et fallicibus ac captiosis sermonibus cives
1
1 0

Om. D.
1 0
o m . D.
o m . D.
om. D.
/*
D .
Theodori Dousffi et Leonis Allatii not.

Meminit quatuor fratrum Petral i p b a r u m , oriundorum ex Francorum gente, Nicetas sub Manuele Gomneno libro 11. DOUSA.
51) . Cboniata Isaacii Angeli l i b . m .
Url>ium ac regionum nomina i n alia tautata certum est et indubitatum apud omnes. P l u r i m a alii
suis notis vel commenlariis adnotarunt. Nos i n
eruditorum gratiam, eorumque potissimum q a i
recentiorum GrsBCorum bistonas legunt, exscribemus bic schedulam nobis Venetiis ex m s . Grreco
codice per v i r u m iide, doctrina, officio et religione
prastantissimum, Angelicum Aprosium Vintimill i a m , transmissam, ut scias c u i debeas hoc, qua(50)
^.
lecunque sit, eruditionis
raunusculum:
. . ' . ,
' . "
. ", .
' . . . . . ' .
. .
. ,
". . ^
. *
. . *^
. ' ^>
.
'
, , ,
, ,
JAGapt
D . ,
.
. ; " " , , ~
- ^ ' ~
, . vj
.
. Adde etiam ex A n n a C o m n e n a *
. -
. v u v *
. . Gboniata
. . " J
Joanne Stauracio " " <
Joannc Tzetze . P a c b y i
'. Joaane L y d o '
. '
. Georgio Acropolita I
. N i c e p b o r o Greg(
. A L L .
'Ajjp
4046
ANNALES.
1045

1 3
'
'
decipiens, o p i b l l S nempe, fortunis, dignitatibus

aliisque Romanos caeteros quara maxime sui causa
superaturos,persuadet imperatoris militem ejicere,
suum admittere. Quare protostrator Ises atque
Camytzes c u m exercitu pelluntur, c u m cives se
prius jurejurando alligassentneminidamnum i l l a turos. Pulsi, protostrator Comnenum Tbeodorum
neviditquidem(namqueitaconvenerunt),Camylzes
cum illi occurrisset, neque equo descendit neque
uti decet imperatorem adoravit.Quare iraincitatus
Tbeodorus (volebat enim se ab omnibus Romanis
imperatorcm agnosei, c u m et imperator diceretur)
gravissimis injuriis v i r u m cumulat, parumque a b fuitquin etiam plagas infligeret.Hoc Camytzffi,utab
imperatore bonores consequcretur, i n causa f u i t :
^),
nam ut rursum Hellesponto preeterlapso a d i m p e ratorem accessere, magnus betaeriarcha non a l i a m

ob causam Camytzes efficitur. Gomnenus itaque
.

Tbeodorus Adrianopoli occupatanon m i n i m u m res
(
Italas turbavit: quse 4 4
^
^
tenebant,omnia
,
adortus et Byzantium ipsam usque profectus,qaid~
)
q u i d extra urbem erat,pro arbitrio duxit, et o p i m a
.
praeda auctus adfores Byzi*,ingente Latinis timore

injecto, pervenit. Tunc temporis et Aseldeoae,

iiliffi imperatoris Tbeodori Lascaris maritus, ab iis
, (52)
q u i c u m Comneno Theodoro erant basta j u g u l u m

.
feritur, vulnusque lethale indicatum a perito t a n
'
dem medico sanatur. Exhinc postea erat vox aspe [. 22] . rior, nec colli vertebrae, ut antea, flexu faciles.
* ,
(
1 8
1 4
1 5
'.
(53)
, 8
1 6
. '
'
1 9
" .
8 0
'
(54)
'-
25. Sic ergO r e b l l S prospere gestis TbeodorilS

Comnenus, c u m suo imperio fines iidem eesent
ac Bulgaris, fcedus c u m Bulgarorum rege Joanne
Asano, q u i , u t dixi, post Borilam Bulgaris proerat,
i n i t ; illiusque filia,Maria ex pellice suscepta f r a t r i
suo Manuelidesponsata affinitateconjungitur.Sed
enim Angelas Theodorus c u m Asano Joanne conditionibus ac pactionibus perturbatis, c u m audacior
esset, atque inordinatius n o n solum i n regia, sed
i n aliis negotiis civilibus sese immisceret, seepeque
jusjurandum 4 5 negligeret iidemque yiolaret, i n
affioes Bulgaros pedem movet,et ex Romanis atque'
Jtalis ingentem militem exaggerat,et Adrianopolim
praetergressus i n superiorem partem Hebri a g m i n a
ducto c u m Bulgaris poscebat, sed exitium sibi
o m . D .
, ,
o m . 1).
. a i v a r firatetirfftvwi- k
1 8
D.
1 4
. D.
"
. ,
1 8
om
D.
.
8 0
o m .
D.
8 1
d m .
D.
Theodori Dous et Leonis Allatii not.

(52) . De bac dignitate vide
Glossarium Meursii i n .
DOUSA.
(53) . Gregoras, . 27
et 28. A L L .
(54) . Brevius Gregoras, . 28.
ALL.
1047
GEORGII AGROPOLTLE
queerens, acie confligere. Videbatur enim sibi

Bolgaros timore percitos nequaquam vel solum
sui exercitus impetum sustinere. A t n o n sicBuigari,
sed Asanus Joannes perfidia ac fcedere ab Angelo
Tbeodoro fracto potius quam propriis viribus fretus,
parva sibi auxiliari m a n u e Scythis conducta, ne
numero quidem millenis, confidentius i n conflict u m agebatur, signo etiam militari, ut a nonnullis
memoriee proditum est, jurejurando Tbeodori
scripto appenso. Et forte circa locum Hebro p r o x i m u m , quem Clocotinitzam appellant, mUites
adversis signis irruunt, et ut verbo singula expriroam, debeliatur a Bulgaris et Scytbis Theodorus,
e t a b bostibus una c u m eo n o n p a u c i illius affines
et dignitate conspicui et illustres v i r i , eorum
* * . '
'
<
* * ,
8 4
(55\
( )
SUpelleClile a Bulgaris depopulata,capiuntur,Asa- ,
nus c u m multitudine capta bumanius se gerens

potiorem copiarum partem, et eos 4 6 preecipue
q u i h u m i l i loco nati convenerant, liberat inque
eorum oppida ac urbes dimittit,seu exbumanitate
i d gereret, seu ut bac ratione utila sibi comparans et commodis suis apta disponeret: e o m m
namque dominium sibidefectionis lempus circumspectans moliebatur. Votique compos effectus
est : quippe quos ipse persequebatur, Marte
inoruento colla omnes subdebant. Illi etiam se
submisit Adrianopolis, non multo post DidymotcBc h u m , Bolerum totum, deinceps Serree, Pelagonia,
Prilapus et loca contermina.Magnam item Blacbiam
excurrit Elbanumque occupat et usque Ulyriuin
rapinis o m n i a vastat. Gum vero quae sibi animo Q
proposuerat majori ex parte complesset disposuissetque p r o arbitrio, patrias repetiit sedes, et
castellis nonnullis i n custodiam ac d o m i n i u m
R o m a n o r u m relictis, plerisque sibi reservatis,
milites i n illis ac duces queestoresque, q u i vectigalia et tributa exigerent, constituit; indicatusque
est ab omnibus tunc temporis admirabilis et tuto
fortunatus; neque enim i n domesticos gladio saeviit, neque Romanorum se csedibus polluit, ut q u i
ante eum Bulgaris dominabantur sueverant. Hino
n o n a Bulgaris modo sed Romanis aliisque genti
bus cbarus ac intimus habebatur.
8 7
~<
, " }
,
|. 23]
* ,

'
8 9
1 8
' vj
,
,
'
.

,
'
( 5 6 ) ,
* *>
'*
***-*
11

**. "
, '
',
8 4
, **
(57j * .
8
o m . D.
o m . D.
**
D .
o m . D . " 1. D .
] " <
. ] D . , o m . D .
o m . D .
o m . D .
o m . D .

o m . D .
' o m . D . * o m . D .
o m . D.
8 8
1 4
8 5
8 7
8 4
8 6
T b e o d o r i Dous et L e o n i s A l l a t i i not.
T? . Pleraque s i - D
m i u a exempla a p u d alios historicos invenies.quibus cognoscitur rem male cessisseperjuris: neque
enim fidem frangit bomini, q u i jurejurando foeaus
et pacta constabilita amolitur, sed Deo, q u i has
iniurias pulchre ulciscitur. Cf. Nicepborus p a triarcba, m Breviario
historico, p . 24 D ed. L u par., de Justiniano filio Gonstantini. A L L .
(o) Cf. Bandar. animadvers. in Constanlini Porpbyrog. De
(55)
(>6) (). T b e s s a l i a a n<

montana, quae magna Blachia d i c e b a n t u r .
tas i n Balduino, p . 841. Hinc illius r e g i o n i s
c l vocantur a P a c h y m e r i o ,
cap. 30. A L L .
(57) ' . H i n c p l u r e s
dem laudes et praeconia apud Graacos posl
res. A L L .
Them. 1. u p. 10 ia tomo nostro C X l l .
1050
ANNALES.
1040
4 7 26.Theodorus Angelue,ut dixi,una c u m aliie

afflnibus et viris illustribus ab Asano spolium factus i n custodiam conjicitur;cui Asanus prolixe ac
,
benigne et a d multum tempus favebat. Sed oum
' ,
d o m i novis rebus inbiare deprebendisset, lumine

privat. Frater illius Manuel Angelus, despotae d i (58), .
gnitate a fratre cobonestatus, fugam meditatus,
' ,
c u m Romanus miles terga verteret, Tbessalonicam
,
reversus despota vocabatur, illius et locorum adja
'
centium dominus, scriptionesque suas purpureis

, cbaracteribus consignabat. In quem et Joannis
imperatoris legatus non inurbana dicacitatejacta ,
vit, i n eum scilicet magis aptari posse quod de
.
, Cbristo i n Psalmis legitur, te regem et despotam. Et ex eo tempore Angelus Manuel reliquo ,
.
OCCldeiltali plaga oppidorum ac u r b i u m
dominus babebatur, a Bulgaris nulla molestia l a "
cessitus, d u m ejus matrimonium c u m Asani filia
,
vigeret.
,
.
, -
8 7
8 9
.
xC
TJ

',
4 0
4 1
- -
( .
(59)
)
. r$
24)
'
4 8
, ,
( ),

,
,
* . '
,
. /& (60) $ ,
27. Verum i n Byzantinos Italos rursus orationis

seriem convertamus. Gpolitani, c u m , ut ante n a r ravimus, Robertus, quem veluti imperatorem venerabantur, E u r i p u m profectus exspirasset et frater
ejus Balduinus puer 4 8 adhuc ac impubes remansisset, ad Joannem Hierosolymorum regetu miiitari
prudentia,ut tunc fama ferebat, singularem,manu
validum multumque inter suos specie corporis
eminentem, legatos destinant, ut a d illos concedeG ret et Cpolis imperator acclamaretur, res i n e a u t i
imperator obtlneret, nec n o n filiam, quam ipse
snsceperat, Balduino, sicuti ipsi existimabant, i m perii heeredi, qui tamen post eum eetate j a m matura
ac integra imperaret, i n matrimonium collocareL
ifitas regis n i m i u m processerat circa annos o c t o
ginta vel ultranati, quemadmodum et ipseeum v i d i ,
etadmiratus sum viri undequaque exactam m o l e m :
humanee enim magnitudinis m o d u m longitudine ao
latitudine plus nimio exoesserat. Rex legatis a n i m u m advertit, iterque per mare ingressus Gpolim
v e n i t : neque enim multitudo, q u a sibi tutum iter
terrestre faceret,suppetebat. Gum Gpolim penetraeset, neque egredi neque primus pugnam tentare
o m . D
Theodori Dousae et Leonie Allatii notae.

(58) . A o r o p o l i t a
non statim post p u g n a m e x c s c a t u m fuisse a

Bulgaro Theodorum, sed d o m i postquam i l l u m
excepisset bumanissime, c u m Tbeodorus post
etiam accepta beneficia res inuovare deprehensus
e s s c t . Gregoraa, 1.1, r e m videtur aliter narrare.
Et Ricbardus e sancto Germano i n Gbronico: Eodem mense Aprili in Grsecorum imperio faHum,
ett prxlium wter Graecoi, in quo Comnenus captus est et utroque Cumine arbatu*. A i x .
(59) *0 . B a l d u i n u m fratrem Roberti

facit Acropolita, Matthaeus Parisius i n Histor. A n glic, filium, In eo concordant eum fuisse pueruzn
nec ferendo oneri parem. Sic quoque bistorici L a tini. A L L .
(60) . Ricbardus a S. Germano
i n G b r o n i c o ; Anno 1231 rexquondam

Hierosolymitanus apud JReate ad papam vadit, de cujus
assensu obtinet ut cum filio imperatoris
Cpolitani
de filia zua contrahat, et ipse tit curator impe-
1051
GEORGQ ACROPOLTLE
aadebat: sat enim illi comperta erat Joannis impe-

ratoris rei militaris s u m m a prudentia et i n c o n flictu cum hostibus ingenium supra cateros solertissimum. Quare semet ipsum aggressionis illius
incusabat, 4 9 quod manus operi injecisset; et
male eoe asserere contendebat, s i ipsi tamen ita
senbrent neque ipsum propter propria commoda
proritarent, eum ad loca accessurum fuisse, q u
dominus Ulorum ac imperator administrare netciret: namque apprime callebat, dictoque firmabat, etiamsi decies tot loca a d regendum Joanni
imperatori suppeterent, optime eum illa agere moderari tuerique ab bostibus scire. Sive etenim
h o r a m causa, eive etiam quod Cpolitanisluxuriari
deliciis ac bonis a n i m u m implere vellet, duos i n ea
aanos exegit. Tandem triremibus apparatis et col-
lectis, uti poterat, copiis, i n orientem progreditur
et apud Lampsacum portum capit; Joanne imperatore a bello c u m Ceesare Gabala, quem propter
motam seditionem debellaverat, gesto continenter
regresso.
e t
'
4 5
*!
*
, xotl
, *

,
*
,
?
.
*,
(61)
"
*
, * ,
* & a
, *

*.
ovVi
.
'. * 0 xipn n
28. Imperator i n Stadi partibus tabernaculis
', c
positis, Andronicum Paleeologum magnum dome , ptixov
eticum, de quo supra diximus, copiis ac ducibus
, - -|
traditis i n insulam Rhodum c u m triremibus. q u
, ' *<*
satis essent, et aliis navibus dimitlit, ut validiue
* ,
rebellem invaderet et militi quos noverat artibus

* oi
opprimeret. Heec c u m ita perfecta essent, resque
,
eontra Cssarem pro sententia imperatoris Joannis
successisset, nec non relatum illi fuisset regem C * * * * *
,
50 Cpoli egredi eo animo ut Lampsacum appelle
ret ibique aduersus Romanos confligeret, cum bis
* u t o * frv;
quos secura babebat imperator admodum|paucos
[ . 25] ( $ , *
(potissima namque exercitue pars proelio ac tem ) > *
pestatehiberna afflicta d o m u m remeaverat), Lamp * * ) ,
sacum petit et apud Sigrenem castra metatur.
4
',
r*i
29. Tunc temporis et ipse a parentibus sedecim

annos natus et ex encyclia, quam vulgus grammaticam vocat litteratura instructus a d imperatorem
mittor. Pater etiam e Latinorum manibus se s u r ripere decreverat, licet ab illis et sumptuosis
impensis et officiis et beneficiis, quibus eum proUxe
' .
(62)
^ ?>
A e r
^ ,
.
_.
o m . _D.
"

D.
et
.
- -
,
* n&v D*
'
., D .

o m . D .
o m . D .
o m . D .
D .
' .
. D .
] D .
4 8
4 6
4 8
8
4
8 0
8 1
4 |
8 8
T b e o d o r i D o u e s et Leonie A l l a t i i notae.
rit, donec in majori constilutus tate perveniat ad D Regestis. A L L .
(62) . Anna Gomnena, l i b . .
legitimam. Mare apud Venetias intran* vadit col$ t O i \

lato exercitu Cpolim. A L L .

, et ^
(61) . Hoc duorum annorum intervallo Joannem regem i n Galliis exercitum c o m . E o c j c l i a i
arasse et i n Italiam se ad pontificem contulisse
erudilionem improprie hic G r a m m a t i c a m inteli
eate, tandem Venetiitt copiaa imposuisse navibus
git noster Acropolita, licet alii aliter exponan
et Cpolim appUcuisse, ecnbit Gregorius. Nonus i n
Cf. Tsetzes Ghiliad.2, .522.
*,
1054
ANNALES*
4053
TC -
. '
, *,
TJ
admodum prosequebantur, detineretur, nec leve

essetdomesticsupellectili8amplitudo,filii,famuli,
famulaeque impedimentum : i n ea nihilorninus perstabat senteotia, si quando facultas esset, etiam
vires exserturumetexitum tentaturum et concepta
vota obiturum,ideoquemead imperatorem p r o m i serat. Sed morbus gravis conatus intercepit: namque penesemivivuset media sui parte fere exsiccatus, annosque circiter duos lecto detentus, tandem
vitam amisit. Ipse vero i n aula imperatorio sumptu
necessariis providebar.
.
'. '
30. Rex enim Joannes, ut dictum est, q u i item

Cpolitanus imperator acclamabatur, Lampsacum
appulsus i n locum Holcum dictum naves suas 51

subduxit. Joannes autem imperator, c u m a d resistendum ac descensum impediendum o b j a m
' dictas causas copias n o n baberet, militaribus
artibus c u m exiguo milite bostium motus repri " , '
mebat. Descenderunt Latini et eorum rex Joannes,
. ' perque loca quaedam maritima iter intendebant,
,
c u m a navigiis discedere procul n o n auderent:
. *
n a m eos adversis copiis imperator sequebatur,
*
ingenio promptus et acer, q u i c u m parva etiam

manubostiam impetus propulsaret. Imperator per

radices montium, Itali per littora iter habebant.
* .
Parum itaque i n o r a m a r i t i m a imperatori subjecta
,
commorati(nequeenim quattuormenses exegerant)
.
nec multo calcato solo, c u m a Lampsaco Cencbriaa
*
( ^ ) Q usque ne miniino quidem damno illlato processiasent (namque imperator eminentioribus locis ne (
cessaria queeque antea conduota i n custodiam

),
tradiderat), a d Pegarum oppidum deflexere, unioo
(
tantum castello, cui Geramidffi nomen est, circa
)
Cyzici coles sito, devicto. Naves vero promptas,
,
quibus se Cpolim reducerent, babebant, et re, ,
. meassent utique probris ac damnis pleni, n i furto
Pegarum oppidum expugnassent. V i r enim q u i d a m
saxorum preerupta scanderedexter ao solers y i a m
,
invenit, per q u a m noctu 52
arcem armatos
, * Italos introduxit, q u i improvisa irraptione c u s t o
}
dibus contrucidatis oppidum occuparant. Hoo
[ 26] * , V
Romanis non p a r u m timoris i n c u s s i t : urbs e n i m

ea viris probis ac bonis et inter milites celebriori, . ^ b u s abuadabat. Verum imperatoris ciroa h c
prudentia et plusquam militaris calliditas Roma *
"
D o r u m quidem m e t u m excussit, Latinis vero

majorem formidinem injecit, et quoe ipsi impetus
. '
ex praeda facta sumpsere inbibuit. Quare c u m p a

r u m aut n i b i l , ut dictum est, profecissent, Cpolim
'
reverterunt.
,
5 4
. '
, , *
31. Imperator Joannes impendentibus periculis

et rebus i n extremum adductis discrimen succu*-
" o m . D .
o m . D.
D .
. D.
o m . D .
o m . D.
M
8 7
GEORGII ACROPOnTiE.
1068
rere perspicax et acutus, ut suos tueri ac servare

posset, quod et magis dignum consideratione erat,
et hostes infirmare, et per heec duopropria constabiliret, ut ambo perficeret, m o d u m inyenit. E x
imperatrice Irene filium susceperat, c u i ab imperatore Tbeodoro Lascari patruo nomen dederat,
undecim j a m aimos eo temporis natum. Asanus
item filiolam babuit Helenam nomine, ab Ungara
ortam, novennem. Imperator a d Asanum Bulgaroruoi principem oratores mittit, ut sponsaliorum
inter 5 3 pueros et inter se affinitatis mentione
induota de mutuo auxilio mutuisque inter se t r a dendis operis sermonem consererent. Asanus legatiooem a p p r o b a t ; pacta coaventa conficiuntur et
jurejurando confirmantur.
-/ OCD. D .
8 9
Mtfro
(63)
'
*
**
(64)-
xal
&
* .
,
,
8 1
27]
8 0
. o m .
oTt -
(65),
* ,
D .
<
*,
^^
ptkx ix
*
tf
** ****,
kfi
xpaafcr
, *
/*
.
8 1
i
xai
JXVXJ
*
'
32. Tunc m i b i matbematum et sublimioris

dieciplinae amoreexcito,omnibas valere jussis, u n a
eam aliis adolescentibus, ita annuente imperatore
atque Exapterygo Theodoro informante, logtca
acienti aditus foresque aperiuntur. Gum ante
imperatorem convenissemus, i n me orationa converea imperator dixit : . Hos Nicaea desumptos
prasceptori tradidi : tibi e domu mea accepto, ut
una c u m bis instruereris, facultatem feci. Ostende
itaqae te vere e mea domuegresum fuisse, sicque
matbematis i n c u m b e : militarem enim vitam secuto
quot ex liberalitate imperatoris stipendiaconstitui
poterunt, tot tibi aut o o n multo plura propter
familiee claritudinem supererunt. At u b i pbilosop h i insinuatus frugiferis opibus te impleveris, C
magnos honores ao dignitates tibi comparabis.
Namque interbomines maxime o m n i u m conspicui
praecellunt imperator atque pbilosopbus. Hac
ratione aula egressus praceptori me dedidi annoa
eeptem etdecem natum .Verumtamen Exapterygus
i n matbematis non admodum prsstabat, sed m u l tum dicendo valuit, utpoterbetoricis studiis eximie
institutus et a d eloquendum composite u s u atque
ingenio comparatus, ideoquenomenillius celeberr i m u m 5 4 fuit. E demortuo, postquam nobis
poematum ambages explicasset et orationis conficiendaeartem tradidisset, a d Blemmidem Nicepbor u m , quo neminem i n philosopbicis disciplinis
praestantiorcm novimus, me ipsum contuli, etqui- D
D.
8 8

D.
Theodori Dousae et Leonis Allaiii noiae.

()
.
Eadem prosequitur
Gregoras p. 29, Gaetera conveniunt Jntersunt tamen inter Gregoram et Acropolitam: n a m i n Gregor a legati ex Bulgaris y e o i u Q i , i n Acropobta ab imperatore mittuntur; i n Gregora filia Bulgari Helena
decennis est, i n Acropolita novennis, A L L .
(64) . Legi nescio quid bujus Theodori,
sed memoria non suggerit quodnam illud fueht:
ad res taiuen matbematicas spectasse suspicor.
ALL.
(65) De Blemmide pluribus alibi egimus. Edita

sunt illius PbilosopbicaetLogica,et orationesduee
de processione Spiritussancti per m e i n Latis^

verefle.Multo plura sunt i n bibliothecis. Pentf
sunt ejusdem oratio, ***
et bistoria de sancto Paulo et a l i i s Patribffl
q u i i n Latro monte solitariam v i t a m e g e r u o t ^
gantissime et a d antiquum s u c c u m c o n s c r i p t
l n Vaticana legitur eiusdem: t
, *
<
. PriHC
p i u m :
. ALL*
4058
ANNALES
cunque una mecum logicis speculationibus attendebant. Et de me ipso haec i n prasenti satis dicta
s i n t : in posterum vero reliqua, u b i sese tulerit
occasio, historiae inserentur.
.
81
0*1,

6 3
--
8 5
, ,
.
,
6 4
' -
6 7
'
},
7 0

;.
7 t
7 1
(66)
33. C u m itaque, ut prsedixeram, ambo Joannes

Ducas imperator et Asanus Joannes Bulgarorum
rex i n unum foedere icto convenissent, imperator
Lampsacum prreoccupat, et copiis Calliupolim
trajicil, adactisque macbinis castellum invadit, et
n o n multo post e Venetorum manibus recuperat.
Post heec Asanus c u m uxore Maria Ungara et filia
Helena Caliiupolim venit, u b i c u m imperatore
sermonem conserit: ibidemque amicitiam uterque
confirmant. Hic Hellespontum n o n Irajecit, sed i n
Galliupolis partibus remansit. Joannes iniperator
cum uxore et filia Helena Lampsacum, u b i erat
Irene imperatrix, remeat. Et puerorum nuptias
apparant, cum Germanus patriarcha 5 5 inter r e m
divinam nuptiarum caeremonias absolvisset. Tunc
et Trinobi praesul Gpolitano obnoxius imperatorio
ac synodico decreto, ut Asano Bulgarorum p r i n cipi affinitatis et amicitiee causa gratificarentur,
suo jure vivere et patriarchee nomine condecorari
obtinuit. His ergo ac similibus expletis imperatrix
Irene c u m filio ac sponsa i n orientalibus locis
versabatur, Asani uxor i n sedes suas reversa est.
Joannes deinceps imperator et Asanus conductis
copiis uterque occiduam plagam, quae Latinis serviebat, excurrerunt, ingentique inde p r a d a depor-
}
.
' '
'
'
^
*
, u tata Scythicam solitudinem, ut proverbio utar,

j *
universam effecerunt,
urbibus ac regione, ut
7 8
jurejurando conTenerant, sibi divisis. Galliupolis

cum ante adventum Asani expugnata fuisset, sub
:
imperatoris potestate venit. Simili ratione et
. (67) Madyta, et omnis c u i Ghersoneso nomen est.
, ).
Habebat pretereaimperatoret Gissi castrum, e t a d

fluviumquiMaritza
a multis vocatur fiaes extendit.
9
) Potitus est a d haec et monte Gano, i n quo oppidu,

l u m exstruxit, cujus i n custodiam misit Nicolaum
. ,
Cotertzem, v i r a m plurimis proeliis exercitum, i n

quibus adeo prastiferat ut 56 & P " d omnes i l l u d
, , ^ vulgatum fuerit neminem neque ante eum neque
,
post eum fuisse q u i tot ac tanta facinora vel atten; ,
7 4
7 3
7 6
7 7
78
' o m . D .
] ' ,
6 4
8 8
* D.
D.
rif o m . D. 8 8 /\ o m . D.
o m . D.
o m . D.

D.
D .
D .
U
o m . D.
, D.
'
^
oin. D
] D .
o m . D .

8 8
8 8
7 1
7 0
7 5
7 8
7 1
7 8
7 7
7 8
)m. D.

) . A c r o p o l i t a
, Gregoras
: '.
>n-entit E p b r a m i u s i n Cbronico :
,
,

7
,
. Acropolita
meaiori lapsu v e l parum rebus ecclesiasticis
intentus haec de Ternobi episcopo scripsit. De
Ternobi autonomia nos etiam aiibi, Ternobum
porro o m n i u m Hffimi u r b i u m munitissimam et
praestantissimam dicit Cboniata, i n montis verlice
8itam, fimis ciroumdatam moenibus, A L L .
(67) . Gregoras, . 3 0 . A L L .
GEORGll
1059
ACROPOLim
tarit felicius vel prosperius gesserit, u t i n d e Latinie 6% ,

q u i i o Tzurulo erant negotia facesseret. Asanus
fftfrovotu
dictorum locorum partes superiores ad Aquilonem

. oTk )
tenuit. E t a d i p s o s u s q u e Gpolis murosJoanne rege
, t o v , i
i n illis adsidente et intuente uterque perveniens
[ . 28]
ingentem timorem Latinis injecere, resque eorum

i n extremum discrimen deduxere. Porro c u m
,
autumnus preeteriisset ac hiems instaret, Joannes

imperator atque Asanus postquam inter se de , , j

gerendis deliberassent, Asanus quidem d o m u m
' !
revertitur, imperator i n Orientem transfertur.
. '
'
. ?
1 8
8 1
'
iton
**.
3 4 . Cujus filias Theodorus c u m adhuc immatura
\ h)
eeaet 8etate,Utpotequiannumundecimum, u t d i x i , ,
mus,nonexcederetcuniregiDamHelenam duceret,
- . . .
(68), TJ_
integer ab imperatrice Irene u n a c u m puella conser .
&*
y a b a t u r : colebantur enim ab ea pueri atque infor , &mabantur, tanquam quae ingenium ac naturam
.
opUmam nacta i n omne b o n u m a n i m u m inclinaret.
*
Igitur Latinorum res n i m i u m in angustum deducta,
***
d u o r u m etiam imperatorum affinitate in extremum
* . '
fastus ilie depressus est. Rex interium Joannes oum

,
n o n d i u vixisset, 5 7 bominibus sublatus genero

.
suo Balduino Cpolitanum imperium haereditarium
.
;
reliquit. Asanus pactorum quae c u m Joanne impe

*
ratore sanxerat perteesus, quanam raticne filiam a
, , *
marito Tbeodoro imperatore aveUeretet alii collo )
9
caret quserebat: Romanorum namque i n meliora C

- 7
' ) tspw
progressum formidabat,
gentis ipse Romanis
, *
obnoxiae occupator. Meditatur itaque causam,
, , ,
justam i l l a m quidem atque conspicuam, ut videba
,
t u r , licet expertos rerumque gnaros consilium
> *
hominis n o n preeteriret. Mittit a d imperatorem
,
^
atque imperatricem legatos, q u i referrent se c u m
**
uxore, d u m Adrianopolim venisset, filiolam intueri
*
yelle etpaterna necessitudine amplecti exosculari m
que, aliaque, uti p a r esse videtur,
explere,
* . ;
rursumque se eam a d socrum et consortem thalami
,
*
remissurum. Joannes imperator et imperatrix

*, f *
Irene, etsi fabulam ad amussim callerent et plane
{ , ' *
tecbnas ac macbiaas cognocerent, mittunt ninilo
minus ad A s a n u m filiam hoc enuntiato, si ille
filiam retinuissel et a legitimo conjuge separasset, JJ

esse Deum, q u i omnia conspicit, panamque
[ . 9 2 ] ;
1 1
D .
]

utrk
*
' D.
o m . D.
*>*
, D .
. D .

^*
D .

&
. D. 8 8 o m . D. 8 7 ' o m . D. 8 8 1.
D.
D,
o m . D.
*
D .
o m . D .
8 0
7 8
8 8
8 8
8 4
8 8
8 8
8 0
8 1
8 8

(68) . Cap. 3 4 . A L L .
8 1
1061
, . *0

9 4
, 5
9 8
'.
(70)
( )
, " .
' ,
8 8
>5
. D .
om. D.
*,

9 4
35. Per idem tempus S c j t b a r u m gens abexcursionibus, latrociniis ac Tartarorum caedibusreliqua,

cumfiliis et uxoribus, Bulgaris licetreclamantibus,
(69)
, - CUDQ
* .

9 8
jurisjurandi e l foederum sub teste Deo initorum

violatoribus infligit. Sed Bulgarus recepla i i l i a
abiit,omnibus eam sequeatibusrecessim 5 8 cedere
coactis, ac Heemum preetergressus Trinobum
contendebal. Gum illacrymaretur filia ejularetque
seque a socro, imperatrice Irene, atque conjuge
separatam esse anxie ac n i m i u m indoleret, fama
est Asanum eam ante suiequi sagulum collocasse,
digitisque i n faciem percussisse, minatum acriter,
n i silentio raptum ferret, se i n eam o m n i a q u i l l i
probro essent exsecuturum.
, "
9 7
1062
ANNALES.
9 8
innumera
esset multitudo,
o m .
] D.
utribus IstTO
superato, Macedoni loca occuparunt: alii circa

Hebrum et aequatas agri planities victus sibi suppeditant, alii i n loca inferiora, et fluvium quem
communis lingua, ut diximus, Maritzam vocare
solet, deferuntur, Hebrus namque re et nomine
usque Haenium excurrit, indeque i n Mgseum pelagus iufluit.Quod vero i n eum aUi fluvii ingrediuntur et auctiorem reddunt, nomina accolarum, uti
sese oilerunt, induit. Diripuere itaque omnia q u
i n Macedonia erant, adeo ut m i n i m o tempore
universa cultoribus spoliatadesolaretur, etScytbar u m 5 9 solitudo, ut proverbio dicitur, efficeretur.
Oppidulis item captu facilibus bello non sine
multorum strage potiti s u n t : r a p i n i * ac popula^ tionibus omnia vastata ; v i r i i n servitutem abacti
i n majoribus urbibus, Adrianopoli, Didymotoecho,
feizya, GaUiupoli, et s i quffi alia erat m u r o r u m
* o m .
D.
D.
9 8
o m .
D.
TJ o m .
9 9
D.
8 7
"
D.
Theodori Dousae et Leonis Allaiii notae.

(69) . C u m Joannes Ducas rerum potire
tur, m a x i m a Scytbarum multitudo ab Hyperboreis eftusa a d C a s p i u m mare descendit, et eorum
duce Sitziscane defuncto iilii ejus CbalausetTelepuges exercitus dividunt.Gbalaus Caspium et l a xartemfluviumad Septemtrionem rebnquens per
inferiorem Asiam descendit: Telepuges Jimitibus
imperii sui coostitutis meridiem versus Caucasi D
cacuminibus et deineepsmari Gaspio, perMassagetarum e t Sauromatarum regionemprottciscitur,
subigitque gentes omnes quae Meeotidem paludem
et Tanaim accolebant. Deinde Tanai superato a d versus Europeeas gentes multas ac varias e l e x i i s dem Scytbis ortas impetum facit, quae impressione illa perterrit mutandas sibi sedes censueruntineaueeniniilliesatisfiduoiflBad resistendum
erat, sed omnes et gentes et urbes trepidabant
et velut spicffi i n area terebantur. Unde et b i Scythico bello desperato pelbbus palea plenis pro r a tibus usi cum uxoribus et bberis Istrum transierunt, nec brevi tempore i n Tbracia oberrarunt,
idoneam sibi coloniam quaerentes, decem millibus

haud pauciores. E x Gregora. A L L .
(70) De Tartarorum colluvie et barbarie v a r i i
-varia scripserunt, Haithonus Armenius, i n Orientali Historia; MarcusP aulus Venetus, i n Itinerario;
Alexander Gagninus, in SarmatiaEuropaa, etcomp l u r e s a l i i . OmniumluculenUssime Vincentius B e l vacensis, i n Spec. Hittor. l i b . x x x i et xxxn ex
Simone de Sancto Quintino et JoannedePlanocarpi;
quaedam etiam ex Historia Tartarorum. Hos V i n centii auctores secutum video Ant. Bonflnium Rer.
Ungar. decad. u , l i b . vm, u b i statim i n initio de
mirandis Tartarorum moribus nonnulla pramittit,
Ungarorum gesta c u m ipsis bella postcommemoraturus. Illic vide, si fortasse ulla tibi libido est
cognoscendi bipedes nequissimos, homines, ut ita
dicam, non bomines, aut potius magna parte b e l luas, si vera sunt qu de iis vulgo traauntur ab
illis q u i aut ipsi gentem viderunt, aut a fide dignis
ea quae referunt accepere. DOUSA.
(a) Legendum est . Hebrus enim non ad f f o m u m fluit, ssd ab eo descendit, labiturque usque
ad i f i n u m urbem m a r i Mgeo appoeitam, et j u x l a eam i n mare exit. Cf. F r i d . Tafel i n Di$$ertatione
de Thessalonicaejusque agro, Berolioi, 1839, p.301. EDIT.
1043
GEORGII A C R G P O L I T i E
tutiorum strue circomdata aut habitantium m u l t i -

tudine circumsepta, divenditi sunt.
rc
, r f <
, $
,
4
36. Cum hffic ita succederent, Latini quoque perpetuo i n nos odio ac furore inflammati, et propter
q u a m i n eos Joannes imperator et Asanus irruptio*
nem fecerant, et urbium ac oppidorumprivationem
magis ac magis infensi, nostraaggrediendi nosque
opprimendi occasionem qurebant,et ad vires amissas instaurandas satis iilud peropportunum v i s u m
est. Primum sibi Asanum conciliant, c u m quo p a cem c o m p o n u n t ; deinceps Scythas barbaros, errones, peregrinoset advenas munusculis exiguis, sed
ubertoribus promissionibus illectos sibi adsciscunt,
agendorumque sibi sociosallegant. Hincmagnisex
Scytbis et Bulgaris auxiliaribus copiis recollectis
Itali una omnes simul adversus Joannem imperator e m aciem instruunt. Et c u m prope Tzurulense
6 0 castrum esset, vires ad i d oppugnandura convertunt, eodem Asano preesente c u m tot millenis Scytharum et Bulgarorum et Italicis macbinis. Tzuruli
custodia Nicephoro Tarchaniot, q u i e mensa tunc
erat imperatoris, postmodum magnus domesticus
creatus est, magni domestici Palaeologi gener, c u m
p r i m u m illius filiam Mariam sibi nuptiis adjunxisset, a b imperatore Joanne demandata fuerat Erat
Tarchaniota miles prastans et optimus d u x , et
diviniprfiesidii saepissimeparticeps, ut exitufineque
reram patenter innotuit : namque e u m plerique
aspirante magis fortunares absolvere quam robore
et militari peritia hostes superare existimabant. ^
Postquam castrum amilitacircumseptumest, arietes tormentaque Italie adfuere multa et valida,
quibus non boc solum sed altiores etiam muros et
ingentiores urbes quassatas diruissent. Tunc cogilationes magnas etin bellicis disponendis industriam
u n a c u m sociis, q u i e mensa erat, dilucide satis
demonstravit. Verum totum i d divin opi tribuend u m est. Nam Tarcbaniota i n externas macbinas
alias ipse machinabatur, et tantae copiarum m u l t i tudini robur ac a n i m u m quae i n immensa militum
multitudinereperiri possent, opposuit.Hffic anxium
ac sollicitumbabebant Joannemimperatorem, n o n
tantiim de castro pertimescentera, sed tanquam
summo ingenio et prudentia bellica p r a d i t u m Q\
^.
' ,
'
, ,
cipvjvvjv
A
%
"
~
'
mf
/zkv \
[.
3 0 J
, '

, ~
* .
1 0
* * <
(71)
1 1
. *
t 9
ra,
1 4
aVr

, pi
/ )
r^
| ^
. kn
(72)
,^ |
euspicantem, si castrum ab bostibus caperetur, D h

. dt
queecunque ipse i n occidente possideret, pessum
1 S
o m . D .
] D . ctpvfl
om. ).
* ' D.
) o m . D.
D .

D.
D .
] D , omissis .
**
] D .
o m . D .
o m . / *
o m . D.
4
1 0
1 1
1 8
1 8
1 4

(71) . Dignitas i n Byzantinor u m imperalorum aula n o n postremo loco h a bita est, utapud Curopalatem legimus. Witichindo
est mensss minutrator, aliis dapifer. Quem dapiferatus bonorem seu prafecturam mens j a m tum
subContantino Ma$no ita distributis officiis i n s t i tutam et Russi p n n c i p i assignatam, ut alia aliis,
testaturNicephorus Gregoras,lib. v i i , c a p . 8 . Vk
V . C. Marquardi Freheri Oriqines Palatinas, par
i , cap. 15 r e n o v a t i E editioms,et M e u r s i i Gloss. i
/. DOU8A.
(72)
.
JNon aim>
sea Dei pratia est quee pugnat, Gregoras, p. 8
de Alexio Strategopulo. A L L
1066
ANNALES
i t u r a . D e l e c t a b a t u r i a t e r i m i n eo e x p u g n a n d o a d , versarios retardari, eorumque potissimam impetus

j, '
,
parteiB confringi : n a m orientalibus rebus potius
: ,
a n i m u m advertebat, q u a s c u m a bello i m m u n e s
}
conspiceret, magis animogestiebat. D u m o b s i d e t u r
3. Tzuruli castrum, A s a n o derepente nuntiatur u x o
r e m U n g a r a i n i n v i v i s esse d e s i i s s e , e o d e m m o m e n t o
>
e t f i l i o l u m i p s i u s et T r i n o b i e p i s c o p u m o b i i s s e .

Ideo N u m i n i s i r a m r a t u s t o r r a e u t a i g n e c o n c r e m a t ,
.
et q u a m c i t i s s i m e T r i n o b u m r e d i t . l g i t u r s o l i I t a l i

c u m a d o b s i d e n d u m c a s t r u m e x se n o n s u f f i c e r e n t ,
q u a m in Romanos constituerant p u g n a m dirimentes,
,
C p o l i m revertuntur,etarx illa a b b o s t i u m obsidione
,
liberatur. Q u i e m e n s a erat T a r c h a n i o t a N i c e p b o r u s
,
i n bis v i c t o r i a m , q u o d utique s u u m n o m e n infert,
* .
, g a d e p t u s . A s a n u s e r g o p o s t d i c t a a d v e r s a a c i n f o r t u n a t a p i e a d m o d u m concipiens propterviolatum jus ,
juraadum,quodimperatori Joanni dederat,etfiliam
^ a t h a l a m i c o n s o r t e T h e o d o r o r a p t a m lisec
fieri,poe.'
nitentiaductuscaduceatoresmittitadimperatorem,
, , s e m e t i p s u m s c e l e r i s a c c u s a n s et p a c t a c o n v e n t a
reposcens,deprecansque 2 sibi v e n i a m
flagitio . ,
r u m Joannes i m p e r a t o r Ireneque imperatrix,tan ,
q u a m q u i i n magis pia ac magis divina prospicerent,

legatos excipiunt, nec verbis r e m prolatando r u r s u m
[. 31]
jusj u r a n d u m c o m p r o b a n t , s p o n s a m q u e Helenam r e
p e t u n t , quae a d s o c r u m et c o n j u g e m r e d i t , et p a x
,
i t e r u m i n t e r R o m a n o s et B u l g a r o s p e r a g i t u r *
: ),
/ ) .
t , ,
,
* . ,
.
' ' C
3 7 . S e d historiflB s e r i e s a l i o d e f l e c t i t , et q u
TJ} Cpoliagebaaturnarrare gestit: n a m q u e c u m t u n c
temporis ob varios ubique principatus i n multas
: ,
e t i a m p a r t e s r e s divisee a g i t a r e n t u r , v a r i e e t i a m
) .
o r a t i o n i s c o r p u s c o a f o r m a n d u m est. B a l d u i n u s
, q u e m supra oratio nostra Gpoli imperasse d e m o n , 's t r a v e r a t , o b c o n f l i c t u s e r g a R o m a n o s et p o t i s s i ; , >5 '- m u m p r o p t e r s u i a d v e r s a r i u m J o a n n e m i m p e r a t o (
r e m . q u i i n a n g u s t u m d o m i n a t u m iliius contraxerat,
> * ), diffidens a c p l a n e d e s p e r a n s , a d F r a n c o r u r a r e g e m
nr.ii
, '
s i b i a f f i o i t a t e c o n j u n c t u m et e j u s d e m g e n e r i s et
/ ' R o m a n i s i n f e n s i s s i m u m , i d e o q u e s u p p e t i a s f e r r e
/ , - p a r a t u m , p r o f i c i s c i t u r , o p e r a m q u e i l l i u s n e c c o n ' , *
t e m n e n d a m p o s c i t . F i t v o t i c o m p o s , et i n t r a b r e v e
tempus F r a n c o r u m sexaginta millia, utin R o m a n o s
, ' ' - a r m a c a p e r e n t , l e c t a s u n t . E t c u m n a v i g i i s v i a d i f .
ficilis e s s e t ( l a r g i o r e m e n i m 6 3 q u a m i p s i p o s s e n t
, ) facere i m p e n s a m s i m i l i s n a v i g a t i o p o s t u l a b a t ) ,
,
terrestri itinere v i a m ineunt, superiores Gallias
.
trajicientes p e r c u r s a q u e I t a l i a p e r r a d i c e s A l p i u m
16
18
19
80
81
88
1 8
14
,8
,8
30
81
' o m . D .
) o m . D .
o m . D .

i.
o m . D . J , D .
.
- . D.
* D .
o m . I).

^,

,
D.

]
] ~_
D.
o m . D .
o m . D .
D .
- , D.
17
10
18
19
11
84
85
8 6
57
PATROL. GR. C X L .
8 8
8 8
34
1067
GEORGII ACROPOLITiE
O s t r i c i u m p r o t i c i s c u n t u r , et p e r U n g a r i a m c o m m i -
grantes I s t r u m tranant, et B u l g a r i s i m m i s c e n t u r ,
"
o m n i b u s t a n q u a m a m i c i s et a f f i n i b u s u s i ; q u i et
" ,
propter semelipsos, nec minus i n nos o d i u m a m i -
cissime a locorum dominis excipiebantur Bulgari
' , \>
foederibus c u m R o m a n i s s p r e t i s f a c u l t a t e m F r a n c i s
fecere p e r m o n t a n a s u a t r a n s e u n d i , q u a s i v i a t q u e
factione coacti dedissent. S i c T z u r u l i a r x a Latinis
oppugnantibuscum Scytbarum auxiliaribus copiis
r u r s u m expugnatur. T u n c e a m custodiebatJoannes
Petralipbas m a g o i cancellarii dignitate a Joanne
imperatoredecoratus, v i r m a x i m i s corporis viribus
et a p u e r o m i l i t a r i b u s n e g o t i i s e x e r c i t u s ; v e r u m
Latinarum copiarum abundantiaetinnumera Scy-
tbarum vis tormentorumque spissum ac validum
'
8 S
. *
nvrt
8
'% \1
(73)
expugnationis pertimuisse. Latini itaque T z u r u l u m
c e p e r e , e t i n e a R o m a n o s c o m p r e b e n s o s c u m Petra-
lipba 4
v i n c u i i
a l l i g a t o s et G p o l i m d e d u c t o s f a -
[ . 32]
Tzurulus, Joannes imperator multis triremibus fa-
secum
conducto
m i l i a r i b u s v e n d i d e r u n t . D u m obsideretur a b Italis
b r i c a t i s et e x e r c i t u n o n e x i g u o
I t a l i s d e d i t i o n e m p a r a v i t . T r a d u n t n o n n u l l i c l a m ,
aliquos defectionemmeditatosideoque improvisum
& i
*"
, *6 t
I t a l o s a g g r e d i e b a t u r . N i c o m e d i a d i s c e d e o s et
, ro-J t\
C h a r a c e m p r a t e r g r e s s u s D a c i b y z a m praeter e x s p e -
'
c t a t i o n e m o p p u g n a t a m o c c u p a v i t . P r e t c r e a et N i -
cetiati c a s t e l l u m i n s u a m p o t e s t a t e m redegit. Infor-

otx%in^ \
t u n a t u s n i b i l o m i n u s i n t r i r e m i b u s fuit, c u m q u i i n
illis c o n f l i g e b a n t b e l l o essent i n e x p e r t i a t q u e i n s u e t i ,
-- *
et I s p b r e u s
Armenius
classi preesset,
cira res
m i l i t a r e s u l l r a q u a m p a r e r a t s e g n i o r . A n t e e u m Q .
q u e M a r t e m s p i r a n s , t r i r e m i u m erat g u b e r n a t o r :
( , ,
sed c u m ante p a u c o s dios de classe a u d a c i o r illius
c u m i m p e r a t o r e c o n g r e s s i o fuisset ( n a m q u e d i x e -
r a t l t a l i c i s t r i r e m i b u s n u n q u a m n o s t r a , l i c e t multo
pluresfuissent, c u m i p s e a m b a r u m facultates opti-
m e nosceret, o b v i a r e vel obsistere posse),
*
m
.
ginta triremes conduceret, a tredecim debeliatus
est, t o t q u e d e suisquot e r a n t h o s t i u m a m i s i t : s i n -
gulee e n i m s i n g u l a s c u r a i p s i s b o m i n i b u s et a r m i s
spolium65
t * Etbaecquidem itase babuere. Imperator vero Joannes rursus c u m Asano pacem
"* ***
s a n x i t , e t a f f i n i t a t e a m b o v i n c i e b a D t u r . A s a a u s q u a m ^ ,
7"?
apyoiv
viscumjurejurandofoederacompositanonnimisan-
'
valde miseranda victoria superatus : c u m e n i m tri-
c t u r a s p o l i a t u s est, q u a m i n se I s p b r e u s r e c e p e r a t ,
r e i U i e r u D
**
M a n u e l G o n t o p b r e u s , v i r m a n u potens, terra m a r i -
prefe-
*\
* * j
xieobservaret.tanquam quivelminimoemolumento
, ^ ,
s i b i p r o p o s i t o j u r a v i o l a r e t , i n a p e r t o et s i m u l a t e
amicitiauicolebat,et quaaamicorumeraatexseque-
batur.
8 9
^ . * . J * ^
o m . D .
/ OD3. D .
. OEQ. D .
] D ,
. ' ?
] D .
]
..:
* i
\
-^r
;~.,~,;..* -]
rj
39 J
o m . D .
)
D . 3
8 8
3 8
3 7

(73)
De bac dignitate consulatur Glossarium Maursii. DOUSA.
1070
ANNALES.
, Tij ',
> (79^. '
' '
41
38. H i c e r g o u x o r e , q u a m U a g a r a m fuisse
narravimus, privatus
filiam
Angeli
prae-
Theodori
I r e n e m , f o r m a c o n s p i c u a m et c o r p o r e p r o c e r a m ,
<
f r a t r i s p a t e r n i c o n s a n g u i n i t a t e m , q u i c u m filia s u a
> , e pellice suscepta cubabat, h a u d reveritus, sibi
\
matrimonio jungit. Erant Theodoro Angelo
filii
, m a s c u l i d u o , J o a n n e s e t D e m e t r i u s , et duae feminsB
/. , , - A n n a et d i c t a I r e n e ; q u a c u m A s a n u s f i l i o s b a b u i t
, , ' tres M i c b a e l e m , T h e o d o r a m , M a r i a m . P r o p t e r e a
vinculis solutus Angelus Theodorus, i t a genero
< , ,
ejus A s a n o a n n u e n t e , T b e s s a l o n i c a e et universeB
.
44
45
[. 33]
regionis,
'

.
recuperare a n i m u m induxit, paucisque a b Asano
. '
imperium
acceptis, c u m p a l a m i n fratrem Manuelem

capere n o a posset, c l a m i n g r e s s u m
arma
Tbessalonic
g m o l i t u r . S i c s o r d i d i s p a n n i s v e s t i t u s U r b e m f u r t i v e
,
,

.
> , : , '
,

) . ,
,
,
- ,
c u i ipse p r i u s i m p e r a b a t ,
ingreditur. G u m vero
quibus concupierat,
ilbs
s c i l i c e t q u o s i p s e i a r e b u s p r o s p e r i s s i b i et a m o r e
et b e n e f i c i o
6 6
devinxerat, innoluit, adversus
fratretn c o n s i l i a aperit, neque

T h e s s a l o n i c a m et a d j a c e u t i a
dominium
ditionemque
d i u post
loca
rursus
et u r b e s s u b
s u a m facit.
Is p r o p t e r
oculorum imminutionem imperatoris nomen recusat

eo t a m e n J o a n n e m
filium
c o h o n e s t a t et p u r p u r e i s
calceis pedes illius circumvestit, neque d i s s i m i l i b u s

litteris
subscribere
jussit;
sibi
vero
summam
o m n i u m r e r u i n a c filii t e t n p e r a t i o n e m
fratrem Manuelem abrogato imperio
impositum
Attaliam
ablegavit,
reservayit;
i n triremem
conjugem
ad
A s a n u m patrem remisit. A s a n u s Tbeodoro socero
^ q u a m g e n e r o M a n u e l i a d d i c t i o r e r a t : n o n m i n a s
, ,
/ .

/ , tv . } : /
f

, ,
. ,

,

. . -
-
,
-
e n i m i p s e a m o r e c o n j u g i s Irenae q u a m
Antonius
Cleopatrae c o r r i p i e b a t u r . M a n u e l i t a q u e
Attaliam
, ' ,
promissionibus demulsisset, nullo negotio copias
) . -
c o l l e g i t , P h a r s a l o s q u e et L a r i s s a m et P l a t a m o n e m
* ,
sibi
47
appellens a b Agarenis, q u o d ipse n u s q u a m speraverat, b u m a n i s s i m e officiosissimeque excipitur :

nain dicentiss a d J o a n n e m imperatorem contendere
c o m m e a t u , uti p a r erat, subministrato t r a n s i t u m
dedere. lndeque imperatorem
conveniens,
et u t i
g c n e r e c o u j u n c t u s et d e s p o t a j a m o l i m electus a b
imperatore
lubenti animo
visitur;
c u i c u m et
p e c u n i a s et t r i r e m e s s e x t r a d i d i s s e t , i d
Blachiam, prius ab illo jurejurando
magnam
formidabili
s a n e , t a n q u a m q u i et p r u d e n t i a a c s o l e r t i a
leret, a c c e p t o ,
direxit. U b i Demetriadem
a p p u l i s s e t et a m i c i s 6 7
excelManuel
familiaribus a d hos
litleris datis s u u m significasset a d v e n t u m ,
COmparavit
COQVenitque
CUEQ
alios
fratribllS
' D.
o m . D.
o m . D. "
D.
D.
D*
om. D
D,
om. D.
4 8
43
4 8
4 8
47
4 8

i) -
Cf. Anna Commena, lib. vn.
ALL.
GEORGIi A C R O P O L I T i E
1074
Theodora et Constantino. Nam Gonatantinus, ut

diximus, despota,qiiffi a>mmemoravimus,domioabatur, Tbeodorus erat Joannis, q u i Thessalonicee
acclamabatur, pater. Gum convenissent, ambo
fratres Manueli suadent ut conditiones et pactiones,
quas c u m imperatore Joanne inierat, perturbaret.
Ule volens nolens. ut q u i interfuerant et rerum
b a r u m periti asserebant. consilio eorum acquievit;
indeque inter eos amicitia ac familiaritate i n tercedente, divisis urbibus contenti, c u m Latinis, q u i i n Euripo atque Peloponeso erant, foedere
jungebantur.
,
3 0
, ,
34) ,
*>
*
, f
5 1
rs
39. Nec d i u pOSt Manuel, C u m p a c t o r u m , qilffi

cum imperatore Joannepepigerat, v i o l a b o n i s p r i u s
e u m poenituisset, ex b o m i n u m vita migravit.
Imperatrix etiam Irene, mulierprudens ac digna
imperio, multumque dignitatis ac magnificantiffi
p r a se ferens, ex hac t u r b a et colluvione decessit
E a sermonibus delectabatur etsapientum congressibus, quos m a x i m i faciebat, n o n sine gaudio
attendebat, u t b i n c manifestepercipitur. N a m c u m
8ol cancrum peragrans meridie defecisset, ipseque
casu i n regnam accessissem 8 (loca vero
Perieljstradictaimperator cum imperatrice incolebat), defectus causam a me poposcit. Ipse tum
p r i m u m pbilosopbee arcanis a sapiente Blemmida
imbutus aocurate r e m n o n poteram explioare, ex
memetipeo tamen, q u o d par erat, decernens lunae c
interpositionem adumbrati solie causam esse
enuntio, viderique solem deflcere re vera lumine
nonspoliatum, sedpotius lunaedefectumesse, d u m
i n u m b r a m terree incidit, quandoquidem illa solis
ftplendore renideat. Sed c u m oratio i a longum
protraberetur, dicta refellebat Nicolaus medicus,
v i r nullatenus i n pbilosopia versatus, arte vero
q a a m i p s e profitebatur eximius, et ea praeeipue
quffi experientiacomparetur,imperatrici suuimopere
cbarus, et actuarius dignitate. G u m i l l e itaque
opponeret, ipse vero magis ac magis garrulus
blaterarem, inter disserendum me imperatrix
quasi puerum compellavit; postmodum ac
eiindecore fecisset, a d imperatorem conversa, JJ
Indecenter itaque feci, ait, d u m bunc
nuncupavi. Et imperator, Non novumilludest,
inquit : adolescentulus namque est. T u n c
quippe eram u n u m et viginti annos natus ; ideoque similis appellatiohaud dedecebat. Et imperatrix
8 0
8 8
D .
*<
usque ad
8 1
(col. 1074
' ,
(75)

(76)
ftryov,
&
*
vm
. "
'
'
,

,
OW*VOVTY
&
(77)
,
add.
D.
8 8
.**
*
'\
* "
\* %
'
) )
^,
r.
*

'
*<$
),
*>
**
ptcv tV**^
16 o m 1).
Tbeodori Dousae et Leonis A l l a t i i notae.

(75) . Mortis causam, q u a m bic tacuit
Acropolita, narrat Gregoras p . 44. A L L .
76 . Irene et Joannis
D U C J B pietatem aliaque a d p i o s
usus opera prosequiturGregoras ibidem. de bac eadem Pacbymerius i n Historia. A L L .
(77). . A n n a
ffistor. lib.
GomtDC
o v x '
.
,
, ; A L L .
ANNALES

, ,
'

> .
pur.v,
,
,
/t
, )
prffibllit. vita functO Callimanus ejUS Ungara

filius domiaatu succedit. Galiimano soror arat,
cui Thamari nomen. E x filia vero Angeli Aeanus
res filios susceperat, Michalem masculam, u t
diximus, Mariam et A n n a m feminas. Calbmanus
pateraum regnum capessens fcedera c u m Joanne
imperatore renovat. Sicqae placida i n pace o m n i a
quiescebant. Manuele porro Theodori fratre
exstincto loca ab eo obtenta Micbael nepos occupavit
suisqueconjunxit. Rareumqae Tbeodorus Angelus,
c u m iilius Joannes Thessaloniffi et adjacentibus
locis imperator acclamaretur, et patruus lllius
Gonstantinus, despota et ipse vocitatus, et nepos
ipsius Michael inter se pacem agebant.
l
'
',
et sermonum similium gnaros bonoraret, eluceat,

Moritur ergo, ut d i x i , baec imperatrix, existimoque
9 6 solis defectum i l l i u s mortem prenuatiasse.
Cometa etiam, ex eorum specie quos barbatos
dicimus, ante sex menses i n Borealem plagam
apparuit,suffecitque menses tres DOQ uno i n locosed alio atque alio divagatus. Nec multo post
Bulgarorum priaceps Asanus vita excessit, v i r
inter barbaros optimas, nec propriis modo sed
alienis etiam optime usus : humaniorem etenim
cum advenis ad eum coacurrentibus, et potissimum
Romanis, quibus magnifice stipendianumerabat,se
[. 35]
effatussum,utquantumipsasermonibu8afficeretiir
At miiiime opus est philosophicos sermones

pertractantem sic a nobis compellari. Haec ideo

:>
1074
,
,
>
5 4
'
5 3
8 8
,
.
3
5 7
'
8 9
- D
8)
5 8
),
,

[.
o m .
D .
8 5
D.
8 8
40. Imperator ergo Joannes, Asano Bulgaro de

medio sublato et puero 7 0 Bulgariae imperante,
occasione arrepta appellationem imperatoriam,
q u a Joannes Angeli filius gestiebat, debere sibi i n
aoimopropoaens,primumTbeodorum illiuspatrem
nunlio seductum sibi conciliat, q u i tanquam tuno
recens res aggressus, n i h i l eorum q u contingere
poterant suspicatus, ad Joannem imperatorem ee
confert. Imperatoreum excipitlubentissime, bono*
ribus afficit, patruumque vocans mensaacreliquie
bumanitatis officiis communicavit. Postquam e u m
i a potestate babuit, et non eontemaendue esset e
Scythis exercitus, qaos n o n multos ante dies
muneribus variisque beneficiis sibi
devinctos
atque ex immanioribus moribus et Macedonia
distractos orieataleav oram deduxerat satia
animo certo et contirmato nibil sibi i n c o m m o d i a
Bulgaris pertimescens, partim propter pacta c u m
eis inita, partim quod res Bulgarorum a puero
regerentur, ex Oriente solvens, proternavigato
Hellesponto, secum u n a et Romanarum oopiarum
et Scytbarum auxiliis advectis adversus Joannem
] D .
D . OmiSSO .
8 8
8 7

.
Gergoras, . 37, brevissime.
ALL.
om.
D.
61 -
1075
GEORGII
ACROPOLITJE
T h e s s a l o n i c a e i m p e r a t o r i s s i b i n o m e n v i n d i c a n t e m 6
a c i e m i n s t r u i t . E t c u m Thraciae a c Macedoaiae
o p p i d a s u p e r a s s e t , G h r i s t o p o l i m et S t r y m o n e m
praeteriens Rentinae c a s t e l l o a n o n n u l l i s J o a n n i s
7 1 militibus custodito applicat, q u i nec imperatoris Joanois comparatos exercitus intuiti, castello
n e g l e c t o i n f u g a m sese c o n j i c i e n t e s , c u r s i m T h e s s a l o n i c a m p e t u n t . Q u i c u m imperatore erant, virie
b e l l a t o r i b u s v a c u u m c a s t e l l u m o c c u p a n t et i n c u s t o d i a m tradunt. Imperator recollecto exercitu prope
Thessalonicam stadia circiter octo castra p o n i t ;
n o m e n l o c o Provatae b o r t u s . G u m i l l i n e q u e
t o r m e n t a n e q u e arietes, q u i b u s t a n t a m u r b e m
o p p u g n a r e t et praelio s i b i assereret, s u p p e t e r e n t ,
milite,8edpraecipueScythicoexcurrebat,omniaque
*#
'
'
6 0
, TXJV
,
* [
36]
? 9 ,
?
azwm
'
0
c i r c u m l o c a depopulabatur. Erant c u m e o triremes,

q u i b u s praeerat M a n u e l G o n t o p b r e u s . Y i r i i l l u s t r e s
imperatorem sequebantur Demetrius Tornices, q u i
u m m a m r e r u m p u b l i c a r u m a d m i n i s t r a b a t et
negotiis intererat, A o d r o n i c u s Pakeologus m a g n u s
domesticus, c o p i a r u m gubernator, aliique multo
p l u r e s d u c e s m i l i t i b u s praefecti, R a u l u s A l e x i u s
protovestiarius, q u i e m e n s a erat, Nieepborus
Tarcbaniota, Gontostepbanus protosebastus, P e tralipbas magaus cbartularius, aliique celebrium
n o n p a u c i . Sed Joannes imperator urbi adsidens
a g e n d a o m n i a i n civitatem m o l i e b a t u r ; n e c 7 2 c * v e s
desponderant a n i m u m , s e d foribus egressi excursionibus imperatorios divexabant. Nec multos
xii
. *
,
tri
,J
^
, 9

,
. '
,
,
"
\urja
, "
p o s t d i e s T a c b a r i o r u m n a t i o i n M u s u l m a n o s i n v a - C , ^ '
d e n s proebo c u m i l l i s d i m i c a t et f u g a t ; d e q u o
j m p e r a t o r a b i m p e r a t o r e T h e o d o r o filio, q u e m i n
P e g a r u m partibus u n a cura Joanne Muzalone
mystico q u i d a m , d u m c u m laicis connumeraretur,
sed,tum monacbo,hominenavo,industrio, experient i s s i m o et r e b u s i m p e r a t o r i i s a d m i n i s t r a n d i s a n t e
alios excellentissimo, etMichaele Libadario magno
betoeriarcba, r e l i q u e r a t , c e r t i o r fit. I d u b i p e r s e n i s s e t i m p e r a t o r , u t s i l e n t i o scientes tenerent et n e
e u i r e m c o m m u n i c a r e n t j u b e t . Jteriin c u m J o a n n e ,
q u i ThessalonicfiB e r a t , foedus ferit, c u m p r o e o
Tbeodorus A n g e l u s Joannis pater legatus accessisset. Inter d i e s q u a d r a g i n t a s a n c t i o n e s factae s u n t et
j u s j u r a n d u m finem h a b u i t : n a m q u e r u b r i c a l c e i
d i m i s s i et u n i o n i b u s i n t e r s t i n c t a
insignia
sunt; ab
imperatore
imperatorum
postea
,
*0

'
*
\ ?*
despotae
*

'
, *
, :
s u p e r Q ,
pyramis
q u a m l a p i s r u b e u s e m i c a b a t , quae
o m . D .
] !
, D .
. D .
o m . D .
' o m . D .

,
, , !
', . ' D .
*
9>
o m . D .
. D . ] D .
6 4
6 5
6 7

(79)
. A d i
Glossarium
Meur-
i i i n h a c v o c e : facies o p e r p r e t i u m . R e l i q u a
* u t e m quffi b i c c o m m e m o r a n t u r a i g n i t a t u m n o m i n a
functiones i d e m a m i c u s ooster longe doctissimus
u i s locis accuratissime explicat. Q u e m viruna q u o -
t i e s c u n q u e n o m i n o ,si e u m d e b i t o b o n o r e e n c o i
q n e a b e x q u i s i t a et e x c e l l e n t i e r u d i t i o n e repc
non afficiam,scito q u i a illa n o m e n i p s u m p r a
c a u s a m essse. DOUSA.
1078
ANNALES.
"
iv ?,
3 ,

> , * .

'
(80)
digaitate coadecoratur, cujus etamicitiam coluit.

His completis imperator Orientem remeat, c u m
fecisset ut imperator despota esset et servus;quem
jurejuraado, uti moris erat, obstriaxerat muoeribusque pro digaitate 7 3 affecerat, et ceBteros
alios illi subjectos pecunia doaaverat. C u m eo
etiam patrem Tbeodorum reliquit.
,
,
[.
57]
' .
41. IgitUP imperator Joaones, CUDl 86 Orieatem recepisset, Nymphaei biemat. lade discedeas
Lampsacum venit, u b i e B s t a t e a t q a e autumnotrans, ,
, actis, initio biemis, dimisso loco, Pegas contendil,
quando et iater a m b u l a a d u m seevientis biemis v i m
, ,
. atramexcepit,cumcastraSigreae locasset, exorsam
et per duos dies illius frigore ac glomerat nivis
' , turbinibus afflictus, donec ad Pegarum arcem
.
Pervenit. Plures eo i n itinere virilis et m u l i e ; } bris sexus cxanimati s u n t : ad trecenta namque,

.
u t q u i rationem supputaruat retuleruat, b o m i a u m

mortaorum capita, nivali co tumulo contecta,

,
consita sunt, quando venforum rabie ne intueri
; , rij
quidem alter alterum poteraat, omuesque q u i malo
.
interfuere contestati sunt similem se |biemis

, Q borrorem a u a q u a m alias persensisse. Decima

octava tum mensis Decembris dies numerabatur ;
* ,
aaaus 6741, ut mea fert sententia. Imperator i n

Pegarum urbe donec biemis samtia molliretur
*. '
commoratus, inde exiens Nympbeeum appellit,
,
ibique ad veraum tempus permansit. Musulma , n o r u m itaque exercitu dissipato, ut diximus, a
. , ,
Tachariis, quibus sultaaus Iatbatiaes prroerat,
[ (81) s u l t a n i 7 4 Azatini filius, q u i exboao i a p r i a c i p e m
). D,
] D.

).
D omissis .
o m . D .
] D.
70
71
7 1
7 4
70
71
71
Theodori Dousai et Leonis Allatii notae.

De purpureis imperatorum crepidis, ao
> ? supra egiraus ; ltem de tiara et pileo ad
plum pyramidis in altumsurgente etacumiDe quo nuac audieadus Nicephorus Gregoib finem Histori suae, i a Ntenia: De capitis
bistoricus, cruem saepe vir magnus producit, ait

receptaCpolivemssein
manusGrcecorum
imperatoria Bulduini II symbola,qux quidem hcec fuerint,
foi*m(B Latinis usitatce et unionibus
distincto, cum lapiilo rubri coloris in vertice capitis
tegumento, apudsuperioresimperatores
mo~
fejus bic meminit Logolheiz) calceament coccotinit utxtateprovectiores
aulici proceres pileis D cta, gladius vagina de coccineicotorisserico
facta
vatis ( se
vestitus. Conjunge heec cum iis qum a nobis supra
ectisutereniur prodignitatecujusque.\tque
de pileo etcalceis rubris annotata sunt. DOUSA.
nperiisymbolababerisubditlogotbeta.Quod
(81) . Gbalaus Sitziscanis
niiatJoannesCantacuznus,Z7is*or,/?omsit;e
filius, ut supra diximus, superatis Tanaidis fondintinx lib. i , cap. 3, ubi pileum istnm bus Europam devastavit. Alter Sitziscanis filius
&^lapidemappellat, cum iaapice pilei lapis
Telepuges Gaspiis augustiis superatis, Sogdiana a
daR magnitudinisaciacomparabilis pretii spe- tergo relicta, Bactriaois et Oxosogdo flumiae ad
:ur. GrflBce est ; et
radicesmagaorum montium progressus c u m exerf. cap 37 : , aotante
citu hibernat. Montes quod una continenti serie
Jacobo Poataao S. J . , cui i l l u m auctorem
cohrent, unum velutimontemconflant, etTaurus
taatissimum, bacteous ignotum, luceauper
dicitur, q u i Asiam universam mediam dividit, i n c i tum. ut et Georgii Phpanzee Chroaicou, depieas ab occasu ppoxime iEgeeum mare, et A s i a m
is. Sed Latiae taatum, qnod unice dolemus.
secans ad subsolanum ventum, juxtaOceanumsese
ndalis iuiperatoriis idem Caatacuzeaus, lib.
terminans. Veremaximorum gregum autarmento.H.etbb.m cap.27. VideadusetiamLeuaclar u m i a s t a r m o a t i u m cacumiaa superant,et popuios
nPandecteBistorice
Turcix. Preetor Grfficiae
eubjectosinvadunt, et Indiam peaetraat, q u a a t a i a
t
1079
GEORGU AGROPOLITiE.
m a l a m degeneraret : potibus namque, libidioibns

monstruosis exsecrandisque amoribus furens,perpetuo cum homuncionibus et rationis et naturie
humanee penitus igoaris consuescebat. parentisuo
dissimilis, q u i libidinibus, ita tamen, parebat;
quare et melius progenitoribus ipse suis aciem
struebat, erga imperatorem benevole affectue.
V e r u m quibus iste delectabatur, iisdem saturitate
fraudata adjutus est ; q u i c u m se vellet i n
pugna Tacbarica e i p e r i r i , debellatur. Et pene
rebus aversis legatos ad imperatorem Joannem
m i t t i t , consilium praesentissimum petens, quanam
tandem ipse ratione bostem repclleret et paululum
a maiis eublevaretur, i d scilicet dictitans utrisque
salutare esse : Musulmanis enim a tacharis
prostratis, i n Romanas civitates aditus liberi ac
eine impedimento, quod et verissimum erat, bosti-
tt
etk
7 5
' .
<
, ' ,
,
,
7 8
7 9
( 8 2 )
8 1
8 0
'^/
^'
TVJ&
, [ . 38]

8 3
pv .

n c
^.
8 5
8 8
8 7
**,
^ ,
,
,
'
SCendit, C U m rebus domesticis incumberet.
8 9
8 8
C O n t i n u i t , nec prSCriptOS, U t i moris erat, tran-
'
imperator Joannes, utpote inrebus similibos sagax

et prudens, legationem libens accipit, et concord i a m C U m SUltano C O n g l u t i n a t , Ut SIC adversarios
repeUerent: n a m h i e duabus maximis potentiis
consociatis verosimile fuerit bostem metum c o n cipere, si d u m contra u n u m invebuntur, derepente
contra duos se arnia sumpsisse deprehendant.
Propter hflec itaque h l n n u m 7 5 aniinis coaluere,
amboque, c u m Joannes imperator t u m sultanus
Iathatinas, a p u d T r i p o l i m , q u a m Maeander praeterflu.it, ponte a eullani sociis extemporaii lignis
exstructo, ut facilior transeuntibus pateret aditus,
Semetbumanissimeexcipiunt, aliique alios magna- Q
t68 ac proceres ; et pactis quibus antea obstringebantur, sanctius confirmalis, ut simid una ambo
hostespro3liolacesserent,abiere,JoannesPhiladelp h i a m petens, sultanus Iconium ubi regia ilbus
erat. Et tunc quidem uterque tranquilla pace usus
finibus
T a c h a r o r u m e x e r c i t U S SUIS se
7*
bus, CUmeOS reprimerenonpossis, patebunt.
6St. N a m
&
*
' '
iTfllw*
o m . D.
D.
o m . D .

]
D.
D .
o m . D .
] D .
o m . D. 8 1 D, omissis .
o m . D .

o m . D,
om. D.
et mox o m . D .
'
] D .
D .
7
7 8
7 7
7 8
8 0
7 9
8 1
8 9
8 4
8 6
9 7
8 9
Theodori Dous et Leonis Allatii notae.

u t r a q u e l n d i r i p a p a t e t , q u a subactain Arochosiam D excurrerent, e t i m p e r i i s u i l i m i t e s l i t t o r i b u s o
etCarmaniamlter convertunt, etgentibus i l l i s facile
terminarent. Gentibustamen,quas i n v i s e r a n !
devictis a d Cnaldeeos etArabes perveniunt.Deinde nuatributaimposuerunt, e t p r o s u a l i b i d i n ^
adBabyloniosetAssyrios transgressi Mesopotamia vis i d i l l a s decernunt. Tandem A s s y r i o r u m ^
occupant, et loci amcBnitate allectierrores finiunt, s a r u m et Chaldffiorum m o r i b u s e x c u J t i ,
Tertioanno JaxartefluviotrajectoAsiam i n f e r i o r e m
numinis c u l t u c o n t e m p t o a d e o r u m religic
eibi vindicant, nec tum quieverunt, sed tribuni alio
inclinarunt, d l o r u m q u e mores et i n s t i t u t a r
atque alio missi Persas p r i m u m e l P a r t h o s et Medos
i n o m n i b u s s e c u t i s u n t . Hi M u s u l m a n o s , quo
eutigunt, deinde Armeniam m a j o r e m ascendentes
T u r c a s v o c a n t , eo t e m p o r e p u q n i s et excurs
Colcbidem et finitimam iili Iberiamexcurrunt. P r - bus a s s i d u i s acriter bostiliterquedivexabant.
d i a postmodum a m o e n i s s i m a , etdelicatissimi a g i i ,
(82)
quibus i l l i summopere delectati sunt, effecere ut, Gregoras p. 41. ALL.
q u a m animo j a m possidebant, A s i a m interiorem
'.
'
9 0
'
,

'
'
_42.iPaulo post Joannes, quem diximue ab impe-
'
, '
'
1082
ANNALES.
1081
^,
ratoreUoanne despotam factum,spiritum exhausit,

fraterque iilius Demetrius legatis ad imperatorem
missis, ut in despotee dignitate fratri succederet
omniaque illius sibi sub potestatevindicaret,impetravit. Verum hic non modo Joanni fratri non e x quatus est, sed longo intervallo ab eo degeneravit,
ille siquidem, c u m pietate, religione et castitate
summe delectaretur (ut enim illi qui optime v i r u m
noverant referebant, nullo is unquam anni die a
sacro audiendo nisi mala valetudine 7 6 discruciatus abstinuit), precibus ad Deum eftundendis
perpetuo pernoctabat, laudesque divinas certis diei
horis ascriptas quotidie celebrabat; quinimo continuo cum Nazaraeis versabatur, volebatque q u a m -
m a x i m e vitffi solitarise D o m i n a d a r e et manantem
inde tranquillitatem experiri, vel saltem sicaffector u m amicissimo commercio uti.At frater Demetrius
i n fraternae vitae contraria studia trahebatur, t a n . '
quam qui stolidis adolescentulis consuesceret, q u i . buspotissimum gaudebat, et dediti corporis obse ,
quio vinceretur, alienasque permoleret uxores.

HiQcaliquandononmediocre infortunium i n v e n i t ;
,

nam c u m constupratce mulieris vir per fenestram

eximprovisodomumessetingressus, ille fuga sibi

,
* ,
consulens alto ex locopreecipitatus clunem laesit, et
,
,
cum d i u ffigrotasset, sanatus quidem est, sed altero
pede claudicans non recta incedebat. At bic n o n
* . '
multum imperio potitusest. Nam Joannes impera . [ . 39] * C tor tunc temporis occasione airepta, quod, ut
diximus, natio Tacbarorum c u m aliis natio
, ,
nibus contendebat, c u m sultano pugna post,
,
posita, quando Babylonico, quem Musulmani
(
Galipbam solent appeUare,
et illi proximis
,
bellum inferret, ineunte aestate Hellespontum

),
tranat fllio suo Theodoro 77
Oriente relicto.
, Ante bsec tempora Germanus patriarcha rebus ter . "

renis dimissis i n beatorum sedes avocatur, post

q u a m probe saocteque vixisset, probeque suas
,
oves pavisset. Post eum monachus q u i d a m Metbo
dfus nomine, Hyacintni, quod Nicaeae est, mona '
sterii praeses, v i r quidem dicto suo tenus eautus ac
,

sapiens, revera tamen paucorum scieos, tres tan
,
tum menses tbrono potitus obiit, et Ecclesia vidua
, . '
pontifice suo carebat. Cum enim Joannes imperator

- D i n his expediendis non esset admodum promptus,

,
9 1
9 5
. .^
,
.
] D .
x a i
usquead ] (coL 1082 8) ,
(83) , , , ,
D .
9 4
9 6
Theodori Dousae ei Leonis Allatii notae.

(83)
Etiam OnupbriusPanviniusia Chronico Germani

patriarchaB successorem facit Methodium hoc nom i n e II. NicepborusGregoras tamen, lib. n i . cap.
\ et2,Germanumhabuissesucc088orum8cribitAr-
senii)inmonachum,illumipsumputo,cuju8 L o g o
tbeta inframeminitetManuelem Arsenium vocat,
monacbum Apollonia accersitum, unoque die dia-
coDum, sacerdotem ac patriarcbam factum. Idem

i n Notitia patriarcharum, quantum coliigere possum (nam ea postManuelem Gharitopulum pnilosophumlacera est et interrupta), Arsenius Autorianus appellatur. Sedit Germanus i n tbrouo j u x t a
Onupnrium annos 17 menses 6. Gatalogus m s . p a triarcbarum a GreUero citatus annos tantum 17
habet. DOUSA.
1083
GEORGII A C B O P O L I T i E
non ita facilo poterat re nata dignum tati solio, xev. ' * .
, pu& irpoyop
vel potius q u i illi probaretur, invenire. Principes
, /
enim i n hepc munera viros, q u i quod illis placitum
,
*
estfac>ant nec suis desideriis adversentur, asci
scuat. Igiturmultum preterierattempus, necaderat
,
:
q u i oves gubernaret.
.
* .
' . ,

43. Porro Joannes imperator, u t d i x i m u s , in op
positam e regione continentem atque occiduam,
-
ut urbes in ea ac oppida resque i n illis visitaret,
* '

iter instituit: nam ad oppidum cui nomen Zichnffi
,
**<
est, prope Serras. omnibus dominabatur. Tunc
, . *
liwk
Bulgarum A s a n i filius Callimanus duo et decem

annos natus principatum tenebat. Gum ad loca
.

Gissi imperator processisset, ibidem commoratus
die postero iter conlinuat, et ad fluraen Hebrum, ,

propeBeris m o n a s t e r i u m d e f l u e n t e m etabindigenis
,

Maritzan vocatum, pervenit. 7 8
medio flumi" ,
$

nis constitutus itnperator (equoenim aquas, quando
ffistas procipitabatur, n a m vicesiiua septima aut

. *
octava erat mensis Septembris, permeabat) btteris

( 7
a rerum summaui Acbridee gubernante ad se datis
,
certior fit Gallimanum Bulgarum principem vitam

2*
finisse,nonDullorumsententianaturalimorbo,
alio )
r u m ab adversariis ad boc clam parato pharmaco

% * k-yjg
exstinctum. At bic sive bac sive aUa ratioae ex ho ,
6 :
minibus sublatus est. Nec rumot a veritateaberat;
,

crebis enioi nuntiis i d asseverabatur. Heec u b i re ,
"
scisset imperator, iter prosequitur, et Gbristopolim
,
prstergressus q u a m celeriter Pbilippos attingit, i b i .

* '
demque cum primoribussuis consilium init, a n i r - G ' ' ,
9 7
l n
9 8
9 9
riimpendum esset in Bulgaros,abripiendumque a l i q u i d q u o i a b ipsisoccupabatur,et an faciii negotio

posset a n o b i s Serrarum oppidumexpugnari. Quidam imperatoriadversus Bulgaros bellum dissua"
d e b a n l . Non haberet eum militem, c u m non a d
confligendum sedsuasolummodo visitatumvenerit,
tanto proalioparem. Serrarumarcem p r i m u m a g grediendam, eum e planitie emineret, i n e x p u g n a bilemesse, nec posse tantillo exercitu circumsepi.
Tormenta 7 9 *
adigerentur fieri omnino
non posse. Aggredi vero et arce tentata repelli
Romanorum robori ac virtuti, cujus a d e o p r a c l a r a
fama i n omoes pervasit, probro esse. Bulgaros ^
quiescentes ad prcelia concitare minime conducere. Hwc regem ab oppugnatione retrabentes
adducebant i n medium. Palaeologus Andronicus,
quem ante m a g n u m domesticum fuisse significavimus bisce contraria imperatori consulebat. Tentandam esse Serrarum arcem ; ea potitis m u l t u m
n e
9 7
u t
*
,
'
[ . 48]
&*>
>\ ,
yop
* ttofp
^:
. ,
*,
'
'
ukv D .
D.
usquead (coi. 1085 ) ] D

( 8 4 ) .
Gboiliata, . 595, A L L ,
ANNALES.
1086
inde utilitatis futupum, rebus Bulgarorum magis

ac magis afflictis, qui ista ratione legationem pro
pace ineuada expeditius admittent, cum a nullo
. ,
regantur, et infantis Michaelis ex Irene Angeli
,

Theodori filia Asano suscepti dominationem subi .
turi. Quod si castrum ita ferente fortuna nobisnon
i . cesserit,quid inde Romanorum imperio incomraodi
,
,
impendet ? Rem experti cessabimus, rursumque
,
viros ad Bulgaros legabimus, q u i ab infante, ne
) ,
nomine quidem pugaae conscio, gubernati lubentis ,
sime legatis a n i m u m advertent. Quilibet vero
>
quietiscoinmoda sibi repreesentans pacem exoptat.

Optime omnium magnum domesticum consuluisse

..
imperatori 8 0 visum est,
&d Serras iter, utut
potuit, ingreditur, proximeque accedens tentoriis
'
structis castra metatur, non exercitus viribusfi; , dens, queni exiguum ac pusillum fuisse diximus.
,
Hinc Q i i l i t a r i b u s artibus ac insidiis urbem aggre ,

ditur. Seme antiquo eevo civitas m a x i m a , postmo< . "
d u m a Joanne Bulgaro una cum aliis Macedonicis

.
urbibus obsidione septa soloque aequata, tunc veluti

:

vicusapertusprostabat, arcetantum maris c i r c u m ,
septa, sicque accomraodata ut bellum posset exci; , . '

pere. Ulius custodiae vir Bulgarus Dragotas nomine,
> * Melenici sedem habsns, invigilabat. C u m ergo
>, ' (
Serrarum urbs inferior absque moenibus esset,
,
), quippe quee saxis tantum absque calce, neo iis i n
,
altitudinem sublatis, i n locis murorum quassatis
' disjectisque cingebatur, mercede conductos m i l i

tum famuios,quos Tzucalonas vulgus lingua p r o
pria nomi nat ,in u n u m exaggerans imperator a d eam

., ,
),
'
e t
1 0
C occupandam, cum necessariis destituerentur, q u i que domo egressi fuerant ut sibi futura usui subminislrarent, incitavit- Hi cum locum aditu facilem
(85) , vidissent, acceptis sagittis et ensibus, et nonnullis
.
tabulis i n modum scuti ex tempore, quibus corpus
( , ,
defenderent,
detornatis classicum concinentes i n

urbem ipso clamore irrumpunt, et non post multaa
>),

boras iotroeunt, obvia quseque rapiunt. Ex civibus,
>,
quicunque i n arcem n o n convolarunt, supplices
,
[ . 4 ] ad imperatorem 81egrediuntur. Arcis praefectus
, Dragotas, bomo Bulgarus, et per m u l t u m tempus

ad tuendasacdefendendasarces plane ioeptus, u b i
>. ' audiitinferiorem urbem captam nec non domini sui
,
obitum, i t a favente fortuna, non diu sustinens, i m ,
peratori de arce dedenda significat. Et sic arx illico

,
,
- D jmperatoremrecogoovit.Dragotaspurpureacblfiena
. aaro contexta amicitur, et staterum aureorum v i m
:a.
,
non coQtemnendam accipit. Proinmagnificasadmo
1 0
, '
>
,
.
' $
U. omissis
/ .
. "
. -

'
; . D .
Theodori Dousae et Leonis Allatii not.

Ita ms. exemplar. Maliai iamea
.dmodum post eequitur, ut eit .
.
Dragotes uveDragutes
alias occurrit. D O U S A ,
nomen proprium v i r i etiam
1087
GEORGII ACLOPOLITiE
dum maximeque veras de Melenico pramissiones

imperatori fecit.
ft
'
*;
, .
44.Hi8omnibusabimperatoreDragotasacceptis,
.
7
et quasi esca aliis exposilus, discessit, atque Melenicum veniens omnia a d accolas refert, eosque
ut imperatori se dedant, non haecin aperto edisserens, sed clam plurimis sermonem communiC a n s , adhortatur. C u m autem, qui oppidum gllbernabat, Nicolaus Litoboes eegrotus lecto pedum doloribus teneretur, libere omnes arbitratu suo res
q u a s i p s i velJent agebant. Inter hos Nicolaus Man- JJ
clavites ex nobilioribus unus Melenici incobs,vir
audax et pro renata, uti tempus daret, varieseeffingendi sagax ac perspicax, quffi a Dragolamoliebantur 82 deprebensU, ac COgnitO se posse
imperatori promissa perficere
8 i multitlldinis po-
tiorem partem i n sententiamsuam (raxisset,aboccultis colloquiis sese retrabens palam omnibus

utilia edixit, Pueri Galiimani. > inquiens, c principatu iniqua perpessi sumus, ea t a m e a spe, nos, si
p u e r i n virum evasisset, tantae tolerantiae prsemia
recepturos,postquam ille tetatem i l l a m , qu virum
probum a malo secernere potest, attigisset. Sed
cum i d adversa fortuna amiserimus, et i n f a n t u l u s
aliusadregendosBulgarospraepoaatur, omniatulto
atuliores essemus, si aliis rursum infortuniis nosmetipsos dederimus, tanquaro qui in omne eevum
absqueprincipe, reomniumperaiciosissima,vivere
veUemus. Sed quando Romanorum imperator a d
nos accessit, nos illi fido domino et v i r u m probum
ac m a l u m optime cognoscenti tradere debemus.
Ipse jus ab antiquo i n nos obtinet, locus siquidem
hic noster imperii Romani est. Bulgari vero alienis
avaritia raptis Melenicum quoque occuparunt. Nos
omnes ex Philippopoli orti primodia quoque g e neris liquido ducimus ex Romainis. Quinimo et
1 1
. ,
yavgp* a
7r8pwb
bycpoviav
(86)
:
6
4*
o w o i o w a ,
,
,
'
[ . 42]
"
**
. '
,
,
,
,
^
1
$ ' we-
R o m a n o r u m imperator, l i c e t B u l g a r i essemus, j u s
? "*
tamen in IIOS habet: filius quippe illius et imperator Tbeodorus c u m Asanos Bulgarorum principe
affinitate conjungitur, nunc regis Asani filia dom i n a a Romanis nuncupaturet est.His itaque o m nibus v e r b a luculenta 83 * pauca conferentes ad ^
l i m recuirere debemus, COlla illi nostra servitute
COnstituta addicere, Sapientum uamque regum ac
11
Hujus capitis loco hoec babet D :
'

'.
.
,
t*
"
^ , .

(86)
). Gboniata, .
564,
memmit cujusdam Litoboes mililis i n exercita Ducm sebastocratoris, qui ex barbarica cohorte ducem
nactus alia v i a sineuljanoxa D u c a m s e r v a v i

clade lsaacii a Blacbis accepta. A L L .
1090
ANNALES.
1089
senum j u g u m suave est,multoque levius quam i n fantium. His sine ullolabore ac molestia omnibus
suasitut imperatoris partes sequerentur. Quareex

civibus nonnullos clam quidem, ut videre erat,
'
sed plurimis tamen cognitos legant, et i n foedus
;
cum imperatore coeunt. Et bulla aurea, q u a res
,
gestae describebantur, per eosdem legatos impera . ' torisjussu ad Melenici defertur cives, q u i u n a

omnes simul, sive ex primoribus sive militae ascri .
ptis sive celebrioribus sive etiam habitatoribus, i n
\ , ,
unum conspirantes adimperatorem apud Labisdam
,
(locum sic appellant) commorantem v i r i compti
.
ac nobiles et ex solo aspectu venerandi ac honori

bus digni supra quingentos festinant. Ut ipse eos
v i d i , ita locutus sum : Quaeaam nobis a r m o r u m
.

'
'
fulgura vires subegit, ailt qaot equitum pbalanges

tot devicerunt ? sed melioris preesidio facillime et
quae vix u n q u a m vinci poterant depellantur. Hinc
, ,
verissimum est Pauli apostoli dictum,non essecur ,
rentis neque persequentis, sed illiuscui Deus bene ,
placitosuo concesserit. Proptereaducesexercitum
'
neque laudandinequevituperandi s u n t . M u l t i n a m ,
que diligenter ac prudenter cer tantes dum animosius
,
4
peragant, p a r u m aut nihil profecerunt,
;
; '
plerique etiam operum et oleum ut p l u r i m u m per .
d i d e r u n t : alii secunda freti fortuna segniter se i n
,
rebusagendis occupantes,ingentia tropaea consecuti
, ,
sunt, uti tunc imperatori Joanni accidit, q n i nulla
.
m o r a multarum u r b i u m multorumque oppidorum
.
absque uilo prcelio, absque ullius c d e , sine effu , - Q sione sanguinis, sine gladii i n corpus b u m a n u m
, sffivitia, sed placide ac quiete et sine sudore, a c s i
, . "
i n heereditatem paternam immitteretur, dominatio ,
nem-adeptus est. Stenimacbus enim et Tzepawa,

et quotquot Rbodopes m o a t i oppidula cujusque
,

adjacent, tributariahabuit, et imperatoris ac B u l .

garorum fines Hebrus fluvius terminavit. InBoreali
plaga Stumpium, Cbotobos, castra munidone v a , ,

lida, et Belel)udii locus imperatoris cesserant, nec
,
n o D Scopia et Belesus caeteraque usque P r i l a p u m

, '

et Pelagonios agros ; item Neustapolis et Prosacus

sese subjecerant. Et super his Bulgarorum rex et
[ . 44]
imperatorsicconvenerant, utimperatorscilioet his
, , ' (87)
soliscontentusnihilulterius attentaret.Etbaecquidem
,
ita peracta sunt.ipse inscribendis epistolis operam
. navabamsingubsurbibus acoppidis captis scribene
/.
-^~..k.
p
JK
.
r . . i ' :
*
:
:_:n
:
:
*
: J

. 'Ex

" imperatorium
sigillum imprimens. Namque i d m o r

erat Romanorum imperatoribus per litteras longe d i ,
stantibus egregie a se gesta significare, voluptate

illis q u a m ipsi experirentur, conciliare.
, ,
. '
",

(77)
' ,
Anna Comnena,
l i b XIT : , A L L .
1091
lf
GEORGll A C R O P O L T L E .
,
.
8 5 45.Cumitaquehapc ab imperatore sicessent .

peracta, quibus magoam illeleetiUam nec miaorem
, ;
R o m a o i oinnes coaceperant, taoquam q u i inde

'
magnum i n imperio progressum et amplitudinem
;
v i r i u m auspicarentur, de reditu et io Orientem

abitione cogitari coeptum est : tempus enim i d (

preestolabatur cum October effluxisset et medius
- *
j a m November excurreret. Veruin rumor nescio
, jfc
quis probus et apprime utilis impetum cobibebat.
),
Tbessalonica enim, ut supra narravimus, Tbeodori
. , &
lilium Demetrium despotam agnoscebat cognomi,
1?
nabatque,cum eo boaore ab i m p e r a t o r e insigniret.
rpiov /
S e d c u m , utaate diximus, puer sceleribusillaquea
retur,rebusque ludicris puerorutuque nugameatis,

' ,

, J
v i r o r u m prudenlium colloquiis nec jUStflB
rei
*;
duplicffi administrationi ac regimini incumberet, 3 , p t v } n oW/

insidiis a noanullis appetitur, quorum prflecipui et

notiores fliere Sparteous, Campanus, latropidus,
,
' n
Cutzulatus, insigniores Micbsel Lascaris et Tzyrith
, ***
m a g n i cbartularii dignitate 8 6
ilQperatore
,
oondecoratus ; reliquos conspirationis socios n o o , )
d u m Q O V i m u s : ita u n a C U m m u l t i t u d i n e COiere, Ut ,
inauditi ignotique pluribus remanserint. Unum ex
.
bis Campanam insidiarum instruclissimum a d

imperalorem Joannem ablegant, quasiillenegotia , aVk* ;
a
tioniscausaproficisceretur,reveratamenutbullam
aureamimpetraret,quaantiquaTbessalonicensium

jurâcprivilegiacomprobarenturetlibertascivibus

:
asscretur. Imperator Jn vota eorum coacedens
, $

pro sententia omnia exsequltur: muneruui etiam . , <
inter consilii adjutores distribueadorum promis- ^
sioaibus retn sollicitat, et scripto se obligat. His
itatutodispositisMftlenicoegrediensTbessalonicam
[ . 44] '
contendebat, prius ad Demetrium viris delegatis,
,

:
ut ilie, si pacta servare vellet, ad se proficiscere v j &
tur et debitum exsolveret. Siceniin ille coa veaerat,
*
jureque se jurando obstrinxerat. llle (neque enim
& ^
ex se aliquid sapere poterat) insidiatoribus pro , &' <?
consiliariis usus d o m i m a n s i t : vocationem eteaim
, -**;*^
imperatoris 87 eum frauduleata esse concilia
>\ /^
affirmabant. Qui c u m iaeptus esset nec animi
. ( *
t/sgwi a d [col. 4096 3.)] Heec ita contrahit D : " *
,
, .

^
, , ,
. ( )
2 . ( ' )
, $
. , , ,
?
, ; , . 1
( ), , .
*
. ', , , ,
. > * , >
. ,
, . ,
. , < "
, , . :
, ,
. ' .
1 1
ANNALES.
1093
1094
compos, eorum sermonibus, quocunque illum

traxissent, agebatur. Acciditetiam. quod coadimenti
loco orationi mese interponatn, Campanum, u n u m
' ,
ex conspirantibus, ut supra diximus, non a Deme
,
trio, sed ab adversario stare, cum ex imperatore
.
rediisset, n o n nemo renuntiavit. Judicio penes
.
Demetrium sistitur, et accusatur ab iis q u i vera
( .
referebant, eum clam i n principem macbinari
) seducereque populum ; litteras a d lmperatorem
,
( .
scriptiiare,quibus arcana imperii revelaret. Et s i ,
m i l i queestioni Campanus supponebatur. Spartenus
' ,
macbinationis consors, u b i i d rescivisset, q u a m
,
citissime eo advolat, et utut potuit, anhelans, Cujus

causa, inquit, despota, scelestus iste i n j u s
.
. ' rapitur, q u i si similium criminum convincatur, nae
, , , g illeetjuremeritomultismortibus condemnabitur?
Et Demetrius illi tanquam fidei spectata viro con , ,
fidens, cum eum sibiamicissimum, etsinoa furacis , , s i m u m , ut Comici verbis uta, existimaret, t Qui
, , ,
bunc accusant, proditorem esse, Spartane, faten
;
tur. > ipse pugno, eoque vebementissimo, Campani
( ,
(88), maxillam contundit, arreptaque illus barba, Ego,
inquit, despota, domum conductum tormentis
, ), , ,
p r i m u m adbibitis, queecunque ipse sive conscii
. '
occulte pertentarunt, cogam confiteri. Dixit, et
,
qua potuit celeritate domum abiit. Campanus i t a
,
que ex illoin lecio pulcberrimo ac magnificostragu, , , (89)
lo inter plumas 8 8 quiescebat; et queecunque a d
, , ,
augendum l u x u m et sese oblectandum viri bisce

rebus perditi ingenii acumine compararenituntur,
. ' ,
^. ^ large effuseque illi subministrabantur. Sermoetille

nonnullorum fuit Spartenum utrem inflasse imple visseque flatu, dein illigasse, ne flatus i n eo
,
interclususaliquaex parteefflueret; eumappensum
.

flagellis, ac si Campanum quateret ut q u sciret
, (90)
indicaret, cadebat. Yerum non Gampano, sed utri
,
ictus ilii incutiebantur. Tandem c u m bora, qu
;
pro ba))enda queestione, et ad ea revelanda q u
, etiam i n occuldssimis abdita latebant, plus satis

8iva

(88) . Chremylus ad Carionem
,
, ,

. A L L .
D , .
(89) , . Eodem astu Juvenis Celsus pro ,
meritas poenas, quod adversus Domitianum con jurasset, eflfugit. Vide Dionem in Domitiano. A L L .
, ,
(90) ' . Simile quid legi i n V i - ,
ta S. Tbeodori Studitae a Niceta Alexii fibo perpe , ,

tratum, taoti patris iQfortuoiorum miserto. E a
, verba :
, ,
. ' .
,
,
^ ,
,

,

,
. ,
,
,
^
,
. *
,

, , , . '
. A L L .
,

servum i n Pluto apud Aristopbanem : ')'
G E O R G H AGROPOLITiE
1095
e s s e p o t e r a t , effluxisset, Sparlonus v e l o c i u s a d
. , , 6 *
Demetrium pervolat, et iniit, Rem tibi sacramento
[ . 4 5 ]
corroboro per tuum et nostrum o m n i u m d o m i n u m

Demetrium Thessalonices curatorem ac mode
ratorem, quo sane sacramento apud Thessaloni
censes n i l solemnius, n i l sanctius excogitari potuit,
non alius aSparteno Gampanus est, q u i eeque ac , * ,
Spartenus, quo n u l l u m inter mortales reliquos tui
.
studiosiorem cognoecis, i n te animo affectus est.

,

Sic Spartenus scelus alias detegendum provide
(91) (
exhausit et quaestioni finem fecit. lgitur imperator

) ,
ntsvri
Joannesunacum milite primo diluculo Thessaloni ks
cam appellit, ibique castra p o n i t : nam obsidione
inarv
eam cingere, c u i n ad obsidendum necessaria m i n i - , *
me suppeterent,non poterat. Gaduceatoribus porro
.
Demetrium, ut ipse juratus 8 9 imperatori fuerat,

. V
ad se accersit, emporiumque poscebat extra Tbes
salonicam, i n quo milites, qdae sibi usui essent,

, m
pretio coemerent. llle a consultorum insidiis sibi
. *
nonpreecavens, dictis eorumobsecundans, n i b i l e x
(
b i s q u imperator indixerat exsecutus est. Paucis '*), , &
simospostdies parva militum manus apud pusillam
,

u r b i i portam et mare spectantem adsidens, custo,

diensque na quis ex urbe ex improviso irrepens
, **
militem laederet, oborto inde clamore portam ab

.
,
iis q u i intus erant apertam fuisse, clamorem i n
sequitur, et universus exercitus post eam armatus
. /
c u m imperatore confestim Tbessaionicam ingressus

omnia OCCUpant. Imperator i n p o r t a lirbis qilffi i n G rff [ *

]
orientem vergit, stetit. Aderat et Demetrii soror

Ireae, Bulgarorum A s a n i u x o r , supplex, genibus
, $ \
n i x a et lacrymabunda, exorans ne frater oculis
, rff |$
obceecaretur. Demetrius i n arcem prius sese rece ,
*
perat. Soror, spondente ac jurejurando promittente
^ .
imperatore oculos eum non amissurum, fratrem
]5ai>
adolescentis aetatem maturam admodum p r se
. "
ferentem, sed adbuc imberbem, forma et specie
, ?
egregium, a d imperatorem detulit. E a m bonore
, '*
oraavit imperator: ut enim illa equo descendit,
,
)
imperator etiam a proprio vebiculo exsiiiens, pedes

; . $ &
9 0 c u m ea stetit. Tbessalonica bac ratione sub
. *tff*;
imperatoris Joannis ditione facta est imo potius

sub tutela Romanorum acquievit : iilius etenim

, ^
dominj Romanis contraria sentiebant.
!4
1 6
1 8
*
^
oixsdcv
, ' *
^,
.
1 4
o m . D.
1.

.
" }
&
yiye*
' * .
o m . ).
om.
1 8
1 6
D.
ante
-^'

(91) Quomodo S. Demetrius sit Tbessalonicae et , inter alios pluribus explicuit
Joannes Stauracius de miraculis S. Demetrii. Et
Nicolaus patriarcba monodia de excidia Thessalo
Hicensi : ,
,
; ^-
; , '
, &
; ;
^ ; **$
; AIJL. - -
ANNALES.
43 Nec multum ThessalonicaB commoratus i m perator hlberna n a m gue tempestate Decembre

meose exhorrescente pellebatur), i n ea m a g n u m
)
domesticum Comnenum Andronicum Palaeologum,
), } êujii88ffipiusmeminimu8,interyiro8 militia celebres
,
primae ferente, prudentissimum et q u a m maxime
,

mansuetum, aciei instruend et digerendi militem
,
optime gnarum, et belli pacisque artibus c l a r u m ,

relinquens, victor triumpbans i n Orientem reversus
>
est, ab omnibuslaudibus encomiisque ob celerem
;, ,
ac m a x i m a m victoriam, non a suis m o d o , sed ex
ternis etiam, condecoratus. Supra enim n a t u r a
, ,
captum facinus et tropseorum crebritas divina potius

providentiaquammilitaribus artibus patratafuisse
visa sunt. Prseterea Melenicum Serras ao loca
,
. ^ adjacentia i n
fidem ao clientelam Micbaelis
Gomneni,

' dicti magni domestici p r i m i filii, q u e m
post annos n o n multos Romanorum imperium non
sine et fortunarum et gloriee incremento sui a d m i
,
nistratorem agnovit, contulit. Nec n o n arcibus
' tuendis ac defendendis urbibus a l i u m atque alium
(92) ,
imposuit,quibus91magnumdomesticum,atiUiu8
>
imperia aeque ac subditi capesserent, p r a c e p t a
, ,
sarta tecta haberent, rebus gerendis obsecunda ' .
rent, prafecit. Ergo imperator egr6seus i n Oriente
,
degebat.Demetrium aThessalonicensium dominatu
, ,
exturbatum et i n arce Lentiana o c c l u s u m i n custo
.
d i a m misit. Magnus interim domesticus n o n d i u

vita protracta, sed q u i non sine nominis et g l o r i
% ,
fama i n administratione se gesserat, i n m o r b u m
. incidene capillis detonsis vitam finiit ; i n cujos
* ^ locum suffectus est Tbeodorus Pbiles, qui loco
* **.
illius imperium regeret, Subacta Thessalonica ac
,
Berroea, quee inde extendebantur loca a d occasum
ab usque Platamone,etquaecunqueadPelagoniam,
,
Achridam et Prilapum attinebant, subMicbaele
.
despotaerant, Bodeni, Staridola, Strobus etcirca

ea loca sub Demetrii fratre. Micbaelem patruus
,
Angelus Tbeodorus penea se babebat.
19
46]
1098
[.
1 0
1 1
1 8
/
, '
;,

usque
T^
ro.
1 7
(lin.
* , rf
,
(95)

10)].
47. Imperator c u m Nympbesi bibernasset,

ineunte vere, suo more faciens, inde egressus, c u m
undiqoe pactae induti oessationem belli fecissent,
p r o x i m a Gpoli oppida et a Latinis possessa, Tzur u l u m scilicet et B i z y a m , bello aggredl instituit :
n a m collapsas Latinorum vires animadverterat.
D Quare tranato Hellesponto apud Tzurulum primo
sedem locat. Erat eo i n 9 2 oppido Eudocia soror
uxorisimperatoris, q u a m s i b i Aseldecae,itaimpera-
D -

)
. Hoc m a x i m e
obatum est a Ge. Pbratiza, l i b . i , c. 5 : Boc
ime modo imperium
ad Miehaelem ex PaPATROL. GR. CXL,.
l&ologis imperatoribas prttnutnp&venit, quod utU

nam in unquam pervenisset, A L L .
(93) . Cf. Joannes
Tzeiies, c h i l . n
35
1099
GEORGIl A C R O P G L I T J E .
trice Irene et genero et imperatore annuente, i n ,

matrimoniumconjunxerat. Aseldecae qmppe.im

peratoris invasione comperta n o a d i u i n oppido

^ . "(
moratus, praesidiis loco firmato, profugera^ con )
sortem suam Eudociam ibidem relinquens, ratue
>
imperatorem propter propinquam cognationem
>5,
oppidum neatiquam oppetiturum. Yerum iile
,
hujusmodi rationibus postbabitis oppidum cinxit,

*
tormenta admovit et macbinas, quibus propugna * .
cula disjiceret, et post dies non multos occupavit.

Uxoris suffl sororem unico c u m equo, quo vehi
, " 3 {
posset, Gpolim t r a n s m i s i t ; reliquos, q a i i n arcis
,

custodia erant, pedites dimisit. Imo et Bizya o p p i
, TVJV
dum incitato milite n o n multo post cepit domina
tuiquesuo subegit.
, ^ ' ,
.
^
1 8
8 0
8 1
8 8
, }
8 4
Girca beec tempora Rbodi insuhe castrum a \

Januensibus n o c t u m o dolo O C C l i p a t l i r . PraefectUS
' vu
enim Joannes Gabalas, Gsesaris Leonis Gabal
.

frater, post obitum fratrie ineulam c u m imperio
> (94),
obtinens, u n a c u m imperatore 9 3 circa Nicome- ,
diam degente adversus incursantes e Gpoli Latinos
,

processerat. Statim itaque imperatoris mandato
u
***
Joannes Gantacuzenus pincerna, eo tempore
, * %.
ducalem Tbracesiorum principatum administrans,
*\
(
mittitur, i n eamque ingressus cum paucis admo
d u m copiis a r m a t o i O Y a t , oppidaque i n ea Pbilere), |
m u m ac Lietum occupat, et utut polerat, c u m
,
Januensibus confligebat. Cum vero justum adopus
$ ,
exercitum imperator transportasset, iille prope
. ;
castrum tentoriis collocatis Januenses, sed nullo
damno,obsidebat:aaroque alimentisabundabant, c ^ .
,
tanquam, qui Rbodiorum domibus, bonis ad vitam

sustinendam exuberantibus, expilatis neceesaria
,
sibi omnia ad vitam comparaverant. C u m eorum
. '
quoque uxoribus, nisieffoeta jameetate aut specie
,
indecora queBpiam faisset, quas oppido ejecerant,
. 3
consuescebant Et continua sane nec interrupta
,
*
Cantacuzeniobsidione,benequeinstructis macbinis

. # *
etopportunis dimicationibus. Rhodiense castrum
' '
evxfa
eub ditione Romanorum 9 4 venisset, nisi q u i d
48
tale obtigisset. Achaite et Peloponnesi princeps
, , . D *
]
D . omissis .

D. 8 8 , ^ D .
o m . D.^ 8 * C a p u t 4 6 talepl
D : ' .

. *

* i
, *
5 ) '
' .
/
. ^ , ?
1 8
D.
8 0
8 1
. .

. 58, de signiflcationehujus nominis. A L L .
(94) . Repugnante licet ecripto co-
dice legendum , u t i m o x i n f r a di
perscriptum est. DOUSA,
1102
AiSNALES.
, <
. '

Diav ,
'
^ -
:,

* -
'
>
, [ 48] .
^,
(95)
78
'
'
I,
' -
,
; ,
'
Vilarduinus i n y r i a m contendens ad Fraacos, q u i

i a ea erant, copias auxiliares trajiciebat, armatos
que i n triremibus etiam equites deportabat. Hic
Rbodum appellens, c u m Januensibus pactione
inita, equites fortes aqtue ingeuuos centum et
amplius illis concessit, q u i Romano ab obsidione
licet invitos dimovere et Phileremum repulerunt.
Hi a principe equites relicti, pedites Januenses i n
castro secludentes, exsilieates rapinis omnia vastabant, sibique alimenta subministrabant. Hinc
Romani rerum inopia laborare,eoque potissimum
quod dromonibus aliisque Januensium navigiis
piraticis infestarentur. Sed Joannes imperator
Nympbseum pergens, Smyrnae clasee valida
adornata et bippagogis t r i r e m i b u i a d trecentos
etiam transportandosequos aptisaime compactis,
ductorem classis Tbeodorum Contostephanum,
protosebasti dignitate insignitum,
delectum,
apprimeque quanam ratione aciem instruere ao
componere, quo in loco et quando deberet, etiam
scriptioneinstructum, dimittitjbonaillisociisque ac
fausta deprecatus. Protosebastus Tbeodorus triremibus i n altum devectus et R b o d u m veniens, et
uti praeceperat ftnperator rebus dispositis, Lalinos
fugat, Romanis siquidem Latini o m n i a diripientes
obviam facti a d internecionem caesi sunt, c u m
pincerna 9 5 Joannes Cantacuzenusidimperasset
ut nemini parcerenl. Sic Franci equites sapieni
imperatoris consilio trucidati sunt. Janoenses pedites, q u i i n castro Rhodio remanserant, adversus
oppugaatores bellum i l l u d defendebant. C u m
deinceps pugnam diutius sustinere nequirent,
pacto castrum dedidere Romanis, ipsi vero a d
imperatorem accedentes, ut pactione
firmatum
fuerat, imperatoriffi mansuetudinis participes,
effecti sunt.Sic rursum Rbodus i n s u l a i n ditionem
Romanorum venit. Et beecquidem itaperactasunt.
. , ,
',
. * ' . .
49
Porro Joonnes
imperator
c u m despota
) ,
* -^
^ ,
* ,
"' "
' ~ ' ~"'
'
"
'
'
" ~
.
, ,
, )

. * *
,
TIJ

^ Joannes Tzetzes c h i l . , v.
idas:
. dicelur a Polybio.
, E x boc moDstrum facit SabeUins
Hippagenes,Etm*aLd.lX \ib
v: Qucehabuitcentum
viginti arcilia: sic enim dicunt Veneti navigia ad
convehendum equos: Grceci Hippagones
vocant.
9
ALL.
03
GEORGII AGROPOLITJE
Michaele foedus init, et affinitatis cognitione con- (96) i r t x o l v j x t x

*
jungitur. Namque Michaelisfilio Nicephoro filii sui

TJ
imperatoris Theodori i i l i a m Mariam matrimonio
.
copulat uxorque illius Theodora Nicephorum u n a
ptxQ'
secum i n Orientem asportat, et circa Pegarumloca

,
imperatorem degentem alloquitur. Sic filiorum
,
sponsalia constituta sunt. Dein Theodora c u m
filio, non sine debitis humanitatis officiis ab i m - .

)
peratore 9 utriqueexbibitis,admaritum Micbae ,
lem domum revertitur. Attamen pro verbio vulgatum

) .

i n Micbaelem quoque nec incompte l o c u m babere

.
compertum estrlignum curvum numquam rectum,
' ,
nec iElbiops albescere scit; quippe ab imperatore,
.
{
consilio patrui sui Angeli Tbeodori usus, defecit.
,
Qaod c u m inteliexisset imperator, et eorum conspirationemrescivisset,sibiquepostCpobmcaptam . 70;
)
nullos alios p r a t e r b o s adversariosinfensos existi ,

maret, et pace Musulmanica frueretur, el conatus
Bulgarorum quiescerent, p r o dignitate r e i , et ut '

i l a dicam, apparatu regio, militiis omoibus uti par
, [ . 49] '
erat compositis Hellespontum transit, secum ple,
*
risque m i l i t u m ducibus conductis. Inter eos ac,

censebantur
Nicepborus Tarcbaniota mensae
*>,
prafectus et vices magni domestici gerens, cujus
,
moribus imperator, sibi amore conjunctissimum

judicans, acquiescebat, v i r i n exercendis militiee

,
numeris, ut experimento postea deprensum est,
' ,
preetantissimus. llle se Tbessaloaicam contulit,
rj tlpa /
9 7 * d e collatis signis apud Bodenos castra
Q
, .
*
locavit. Verum Angelus Tbeodorus Bodenis prius
emergens nepotem suum Micbaelem despotam C
"
adit. Imperator nibilominus obsidione cingit

Bodenos, nec m u l t u m post tempus castrum i n
.
ditionem recipit. Hinc abscedens i n loco quodam

Ostrobi lacui proximo tabernacula figit, indeque

ducesmilitum Alexium Strategopulum, Micbaelem
$

Paleeologum magni domestici filium, Joannem
t
Hacrenum, Gudelem tyrannum. aliosque i n Mi- .

chaelis despot loca subjecta mittit, ut fortunas

, *
uniuscujasque diriperent,etsicubi exercitum illius
oflenderent, p u g n a i n e u m inveberentur, et si sese , **
, *^$
oflerret occasio, arcem etiam expugnarent. Sic
, , W
i l l i exbauriebant omnia ac depopulabantur et ante
, '
imperatoris tentorium deferebant. lmperator i n
, ,
Ostrobi locis remanserat, affligebaturque animos,
q u o d nihil d i g n u m ipse exspectatlODe
b o m i n u m D .
peregisset. Neque minus exercitus segre ferebat,

quippe tempestale biberna discruciatus magis ac
magis nccessariorum inopia laborabat. Imperator
incommodo providit: mulis etenim camelisque
Berroea necessaria convebebantur. Sic imperatori
affecto prseter exspectationem Castoria transfuga
Gravas occurrit, et n o n multo post Tbeodorus
'
.
,
'
. <
. ^
.

(96) . Exactius Gregoras, p . 47-49 A u .
I L E S .
05
.

^
- *
'
, , '
,

,
1106
Petraliphas, q u i conduxerat filiam Demetrii Tornicii Comneni, cui s u m m a rerum p u b l i c a r u m ab

imperatore Joanne commissa faerat, c u m e u m
summopere et diligeret et inbonorebaberet : eum
enim i n litteris 9 8 fratrem vocabat. Hic m u l t u m
ante baec tempora vita functus e s t ; ideoque nemo
in ea dignitate atque officio, q u i pubbca scilicet
administraret, agnoscebatur, sed imperator q u i buscunque et ut sors tulerat, grammaticisque
miniine notis, Josepbo Mesopotamita illiusque
administro Nicepboro Alyate, sed i n spectabilioribus litteris studioque et diligentia dignis Joannis
Macroti et meo ministerio utebatur. Petraliphas
ergo, uxoris Michaelis frater, obviam imperatori
factus multo c u m gaudio, ingenti etiam laetitia
* agminacumulavit. Statim enim Castoria ei cireumjacentia loca imperatori se submisere. Deabolis

item magna et parva i n potestate illius yenere. Et

e x A l b a n o Gulamus, u n a c u m exercitu, quem

, ,
Albano conduxerat, i n Castori partibus degens,
, .
Irenae imperatricis nepti, consobrinai illius filiae,
,
matrimonio copulatus, oratione placida et m i t i ,

nec non litteris ac promissis imperatoriis illectus,
, imperatori se dederat. Amice bumaneque hos
, omaes exceptos imperator, uti par erat, muneribus

etiam cumulavit. Certior de bis factus Micbael
^ .
despota, cemens res suas i n exirema fortuna
laborare, imperatoris prospere cuncta ac secundo
' yento procedere, legatus a d imperatorem misit
, ^
Xerum metropolitamNaupacti,Maliassenum sororis
,
suae generum, et Lampetem, q u i convenientes
,
imperatorem foedus faciunt. Et Michael quidem

imperatori castrum Prilapi etBelesumet i n Albano
'
oppidum 9 9 Groas dedidit. Foedus etiam per
,
imperatorem j urejurando scriptis consignato flrma .
tum est; et ad eum missi legati Pbocas Pbiladel
pbiensis, isaacius Ducas aulae primicerius, quem et
,
Murtzupblum cognominabant, Micbael Hyaleas et
,
ego ipse a d Micbaelcm accessimus Larissre c o m , morantem, et pacta complevimus. Et c u m filium
)

illius Nicepborum, quem propter suam neptem
to , - '
imperator despotae munere decoraverat, accepis, . ^ semus, nec n o n MicbaelU patruum Angelom
, ^
Theodormn vinculis alligatum : a d imperatortm
, ,
apud Bodenos degenten remigravimus. Et beec i t a
,
peracta sunt. taleraque finem res babuere. C u m
,
Bodenis imperator biemasset, vere, resurrectionis
diebus festis celebratis, exercitibus ibidem relictis,
,
et ductoribus eorum protovestiario Alexio, Raulo

neptis marito et Comneno Micbaele Palaeologo
,
constitutis,cum parvo agmine ad urbes jamrecens,
, (97)
Romano imperio additas revisendas iter ingreditur
, et p r i m u m Acbridam petit, inde Deabolim proflci , scitur, ex q u a Gastoriam pervenit, et autumno
agminibus compositis v i a m a d Orientem me *,
'
ditatur.
, [. 50]

(97)
Gregarae, . 49, ait reditum parasse, quod ibi nollet hibernare.
1107
GEORGII
II
ACROPOUTiE
, ,
. / ,
. .
50.HincTbessalonicampraetergressusemensusque
Bisaltiam apud Philippos non levi ex causa,ut sibi v i debatur,castrametatus est.NameMelenieo Nicolaus
Manclavites imperatori adhuc apud Bodenos commoranti 1 0 0 MichaelemPalologum,dicti magnidmestici i i l i a m , accusavtt,: sed cum talium perscrutatio,dum educendi exercitus p u g n s q u e conferend
tempnsinstaret,minime opportnna videretur,inopportunius tempus rem yisumestimperatoridifferre
Tunc itaque de iis queestionem habendam censuit.
Qnaro senatum continuo eonvocat, judices decer-
'.
87

[ . 5]
(1)
*E7rti
'
(J
, .

(98)
'
;
cjtaara
D . , .
&
) , . '
' .
, , , %
' .

, *
(2). , , , ot Wo>
, (3)*
/
&*
. ' , ' ^
, ^ .
avopvr
, ,
, . .
<
, . . ' , , *
. , ^ . 6 \
' ; rov ' . *
3 7
Theodori Dousae et Leonis AUatii not.

(98)
Gregoras,
49.
E t m i r u m sane Gregoram judicium adeo celebre,

quo forte G r a c i a et dignitate personarum et p r o bationum veritate etjudicum frequentia n u l l u m
vidit illustrlus, adeo obtruncasse deartuasseque ut
neque pes neque caput i n eo appareat. Ge.Phranza
temere confandit omnia, q u i judicium hoc sub Ratacio factum sub Tbeodoro ilbus filio p o n i t : Quce
res eum in suspicionem
captati imperii, cui per id
tempus TheodorusLascaris
Junior
praesidebat.per
calumniam
vocavit. Secundo,qu8estioni prsefuisse,
cujus tum apud imperatorem p l u r i m u m valebatauctoritas, Arsenium patriarcbam cum aliis judicibus.
Et tamenArsenius post illudjudicium ex Apolloniadeaccitus i n patnarchatum evectus est. Tertio,
episcopus, q u i illi suadetut concilii sui conscios
ediceret, etiamjurejurando promittit illos solos ex
legibus Poenas daturos, Michaelem a b o m n i s u p p l i cio i m m u n e m ac Iiberum abiturum. Et boc Juit
p r a t e r sententiam imperatoris ; et episcopus promittit n u n q u a m postea observanda. Quarto,probationem ferri canaentisMicbaeladprobandara suam
innocentiam poscit : Quod si hoc non est satis obsecro te, domine,hoc
mihida.ferrumincaminiflammas conjectum
etetlam atque
etiamvehementergue
candens manibus complectar,
prunasque
in sinum
immittens
sperans Deum,qui
tres
puerosincamino
ignis liberavit,
et oculum illum omnia
contuentem
semperque vigilem,
gui scrutatur
renes et
corda,
quiquenovit
nec cogitassenec
concepissemedequi
bus interroges
illcesum, si eiplacuerit,
abadusttone
servaturum,
Hocveromerummendacium est; s e m per e n i m a b hujusmodi ferri candentis experimento
abborruit, palamque edixit se ut Romanum legibus
Romanis non barbaris, quando ille mos Barbaror u m erat, iudicandum esse. Quinto,ineptissime ab
cpiscopodeterretur Micbael ab iUaprobatione, c u m
' e p i s c o p a s i l l e a d e a m e u a d e r e t , q u i c o m p e r t a pot
Micbaelis mente verba illa p r o t u l i t . C u m itaq
omnia confundat et mutilet pro l i b i d i n e Phrao
nos eo neglecto ex aliis s c r i p t o r i b u s r e m ad
singularem illustrabimus. H e n r i c u s quoq\
Spondanus, i n Conlinuatione Annalium
m
anachronismo, ut semper solet, h o c i d e m jud
ciumsub Tbeodoro ponit, s u b q u o affectasseis
periuro Micbaelem Palseologum s c r i b i t . A u .
(99) , Nicolai hujus q u o q u e mentiou
supraloco n i m i s q u a m c o r r u p l o . >'*?'
aliud est quam custos ad auke j a n u a t n , c l a ^
matus, quam maniclarium *
bant. Vide Glossarium Meursii i i i * t\
. DOUSA.
(1) .
Saepe alias eto

in suspicionem affectati i m p e r i i s u b h o c Batacn
venisse Micbaelem Paleeologutn h a b e o ex Ge.Pa
chymere, l i d . i,cap. 7, q u i i b i d e m expcinit qu<
modo Batacius securitatem sibi p a r a b a t . ALL.
(2) . F e r r i candent
experimentum ad innocenti p r o b a U o n e m ool
etiam Grsecis ea tempestate i n u s u f u i s s e G e o ^ "
Paehymerius,lib. iHistorix
Grtocx testatursee^
lescente nonnullos
massam fetveam
manibus citra noxam sustulisse,atque
tiam suam per miraculum
testotam
ita
candento
tnntti*
reddidi^
diu post hffic tempora adhuc ferrum ignitum &

illassamuliere
contrectatum
scribit Cantacui
nus, Histor.
Byzant.
l i b . m, c a p . 2 7 .
DOCSA.
(3) . Novum m i h i h o c sei

pervisum fuit Phidiam Praxitelemque, duosnob
lissimos statuarios ac caelatores, m a g o r u m a c pri
stigiatorumlocohaberi. Sinon n u g a t u r Greeeolu
profecto velim doceri q u i d s i b i v e f i t e t q u o a l i u d
auctor. DOUSA.
" "
1110
ANNALE
n i t , et indicium eelebre constituit. Causa heec erat.

Cum Demetrius Tornicius vitam finisset, essetque
Thessalonic magnus domesticus, filius vero illius
,
Michael Melenici et Serris, Michael comperta T o r ^ ,
nicii morte, g r e r e m tulit, tristique ac vultu t u r ,
bationem p r se ferens alloquentibus yidebatur.

Tornicius enim magni domestici consobrinam m a
trimonio sibi junxerat. Ut i n bis fieri amat, e Me/ .
, lenico quispiam, alium quidem nomine
inter
.,.
rogavil quanam de causa 1 0 1 Michael Comnenus
svov...
sese animi Iristis angeret. Ille (namque causam
. ( ), "
optimecaUebat), Tornicius, ait, Demetrius fato
, , .
functas'e8t, q u i eum propinqua cognatione con .
tingebat et res publicaa administrabat, propterea
. ' ,
morte illius tristis est. Allius, Non boc m i b i i t a
3
se babere videtur : neque enim propter Tornicium

ita doleret affligereturque. Sed ut apparet, i d i n
/
.
'
, *
melius illi contigit. Quodsi boc fuerit, v nobis :

. ,
rursus enim res nostree perturbat i n magna confu

sionemotuque erant, qu nunc sedat ac optime
/ ,

tranquillatffi cernuntur. Tunc alius respondit,
. ' ,
',
u Sed, carum caput, licet tamen i d acciderit, n o n
,
ideo res nostrae male se babebunt. Namque m a ' . gnus domesticus Tbessalonicai degens i l l a m mode
,
ratur. E t b i c ipse Gomnenus Michael, illius filius,

nostris urbibus operam prestat. A b his itaque viris,
[
. '
iisque maximis, dum gubernamur, nunquamaliqua

tempestate jactari poterimus. Proterea Galiimaui

,
Bulgarisoror T h a m a r , n u l l i nupta, matrimonio M i (4) ,
chaeli Comneno jungetur. Et sic inter nos ac B u l : ,
> , Q garos pax COnciliabitur. HffiO ab illis iilSClO M i
"
'
,

:
. ,
,
'
'
, [ .
'
'
: ,
(5).
52]
'-
> ( )
> ,

'
cbaele Comneno dicta sunt. At U Q U S ex bis Manclavilae colloqula inter se inita refert: ille imperatori
denuntiat. Comprebeneus uterque de iis q u dixeran t interrogantur. Et unus quidem accusabat, alius
respondebat accusatorem yera enuntiare : a me
enim audiit. Verum ea inscio 1 0 2 Comneno effatus sum, c u m ex memetipso verbaiUaprotulerim.
Gogebatur ille ut hoc indicaret. Verum ille negabat
aliquid omnino de eo Micbaelem scire Comnenum.
Hinc militaris probatio, c u m testimonia aliorum
deriderarentur, proparatur, per pugnae scilioet
experimentum. A m b o itaque armantur, i n stadium
intrant, oonfligunt invicem, et accusatus vincitur,
qui equo dejectus viotoriam accusatori concessit.
Idem viyus comprebensus (neque enim letali v u l nere yocem amiserat) iterum interrogatur, ut rem
fateretur. Ille p r i m u m sermonem obstiaate continuabat, et n i b i l b o r u m Micbaelem Gomnenum tenere conteetabatur. Gum yero atnxuoribus t o r mentis veritatem extorquendam esse statuieset
imperator, quemadmodum ille accuratiora y i t
examina poscebat questionem bomini, quae per

. Pachymerius, ut supra,
sce cum Tbamare Callimani sororie nuptias,
m filia Michaelis despote secreta sponsalia
ionem affectati imperii movissetradit A L L .
ie purgationibus perxoonomacbiam et fer*
r u m candens yide doctissimas et eruditissimas

Martioi Delrii dissertationes, fet Sixtum SeneDsem
Biblioth. l i b n , i n fine. Sunt a sacris canonibus
damnatetinterdict8B8ubp(Enisgravi8simie. A L L .
iiii
GEORGII ACROPOLITJE
mortem infertur, institoit. Maotra retro coademaati r t v ^

alligat fuerunt, ut ense periret, o c u l i l i n t e o i n ,

,
T o l u c r o operiuntur. Sic enim oondemnati solent
, tk[
oonstrai et ictum necis eicipere. His ita peractis,
. ^ tcu
et vinctus, ut cervicem a d caput amputandum re , '
olinaretjussus denuo de iis qu i n questione erant
* *0
exposcitur.lllejurejurandoetiam sacrosancto c o n )
firmavit n i h i l ullalenus h o r u m conscium esse M i - .
chaelem GomDenum. Qui postmodum, licet n o n

ceesus fuit, i n carcerem abductus est, compe ,
dibua ao vinculis constrictus. 1 0 3 Universa tan^ , ' >&
dem quaestio in Michaelem Comnenum coa veraa est,
knl
et judices a d iddestinati i l l i dicebant: Quando d e
,
^
te sermones quidem haud comprobati referuntur
, &
,
a te illos mirando aliquo facioore refellendos esse
. *
necessum eet, i d autem erit per ferrum caadeos * f *
,
,
purgatio. Tum ille veritate ipsa fretus : Si qui

, k$
esset, dicebat, q i d me aocusaret, c u m eo utique

* ,
contenderem, ostenderemque eum mentiri. At vero
c u m accusatornullus eit, d e q u o judicor ? Porro &i ( 6 ) .
me m i r a vultis conficere, ego sane is s u m qu* ), *
, , ' ,
miraculafacereposeim. Ferrum caadeas i n manus
7&<
v i v i hominis cadeoe nesoio quanam illud ratione
; ti
maaus n o n comburat, oisi ille a Pbidia vel Praxi , ' uuX
tele e saxo excisus vel ex tere conflatus sit H c
.
ille, et admodum bercle justedicebat.Verum enim,

Tero c u m et Pbiladelpbiensis metropolita Phocas
, ,
rebus interesset, unice imperatori dilectu m u l %
tieque bumanitatis officiis acceptus, quod v i r % . * ,
tate ac merito, eed imprudeatia assecutus fuerat.
Namque c u m aliquando de rebus publicis neecio Q . ' 6 +*
(7)
q u i d percuactaretur, libere seateotiam suam osteo,
dit, et, Oimperator,iaquit, quamobreraiapro, apr
enti aos consulis, c u m ipse semper per te, quod
' . :
tibi visum fuerit, peragas ? Dixerat heec, et mo ,
leste sane tulerat imperator, quandoquidem eos
quiadstabaatsiceum allocutum feruot: < A n potuit , , ,
a metropolita afferri q u i d audacius ? et v o s tole- , *
; < ' , *
rastis. Post brevem b o r a m i n eum suaviseime
, c t p v ) x c i
***
effusus beaeficia coatubt, et boaores coasiliumque
,
a b e o i a aegotiissecularibuscapiebat. Quare t u m
, 0 ; * ^
1 0 4
imperator tanquam ministro usus eet,

*
quiseorsim ab aliis Comneaum Micnaelem, c u m et
^. ^
ipse sermones a u d i r e m i a buncfere m o d a m allo
q u i t u r : Nobilis quidem cum ipseeis et ex nobilib U 8 p r O g n a t U S , ea et aoimo COOCipere et pnes- pj [P. 53] ^
, , '
t a r a debes quae oec a fide tua oec ab existimatione
?
nec denique a cogoatiooe tua alieaajudicantur. Sed
enim cum testes ad te convincendum non adsin t,ope-

raepretium eritte ferrocandenti veritatem desigaare
7 pwtf*
l l l e magao ac v i r i l i animo, etquemadmodum p i r
e t i a m

(6J * . Mirum quid hoc
ipso geaere de rauliere adultera sed poeaiteate, et
episcopo Didy moticbeasi commemora t J oannes Caatacuzeaus, Histor. l i b . m, cap. 27. Addara ipso
tempore Lascariumbaac purgatioaemferri caadentis maxime fuisse i n usu, ut oculatus testi refert
Pacbymeiius b b . i , p . 33. Et nota

,.
eversffi probatioaem i a bomicidio a p u d Cyj

lego apud Theodorum Prodromum d e Rboc
tbes et Dosiclii amoribus l i b . i . A L L .
(7) . Hic est P h o c a s f
delphiensis episcopus, quem c u m Araeoio
triarcba videtur confuadere. Pbraixza* A L L .
iii3

1114
ANNALES.
, TOJ

- c t o r e s i n t e r p u g n a n d u m
imperterritum
hominem
d e p i n x i s s e n t , firmus a o s t a b i l i s , S a c r u m l i o c ,
inquit, domine, q u o n a m vocetur
nomine, non
' ,
n o v i . Jpse e g o p e c c a t o r s u m n e c e j u s c e m o d i a d m i -
, .
r a n d a efficerepossum. Si vero tu m i h i , q u i metro-
'
t e g r o te c i r c u m v e s t i , q u e m a d m o d u m S a n c t a s a n c t o r u m i n g r e d i soles et D e u m a l l o q u i ; d e i n t u i s m a -
n i b u s , q u i b u s tangis s a c r o s a n c t u m sacrificium, cor-
ComnenusMicbael dixerat. Et metropolita, bone

javenis, inquit,bocnequenostri neque R o m a n i
1 , ,
i n s t i t u t i n e q u e ecclesiasticae t r a d i t i o n i s . I m o n e -
',
'
54]
cogitationibus demiUeret nec
i m p e r a t o r e m a c c u r r i t , et q u n a m i p s e d i x e r i t n e -
scio, attamen i l l u m queecunque audierat, nec a l i a

dixisse j u d i c o . Igitur imperator
post varia m u l t a -
Omnes e n i m sive L a t i n i
sive
R o m a n i , sed m a x i m e Latini, q u i ore liberiore a d -
versumdominosloquuntur, Micbaelem G o m n e n u m
omniumplaneinsontem judicabant. Ego etiam qu*
j u d i c i o i n t e r f u e r a m , et u n a m e c u m
m u l i n e u m sententiam ferrent. S e d n o s b i s n e q u e
attendebamus neque advertebamus a n i m u m , c u m
'
ibidem
merati, nonnullos n i h i l a lignis distantes
'
Joannes M a -
crotus, uterque a b imperatore inter judices a n n u -
, ^ i n t e r e s s e a u d i v i . N a m q u e i l l e v o l e b a t u t o m n e s si-
m u m , quodinnocentem etsermonum etflagellorum

v i r e u m perageret.
( )

sententiarum ingeniosum ac dextrum laxaret, a d
n i b i l de generosis
t u n c et vi
- q u o d i n i: n
~ fro r tu n i i s
g e s i: m u m a n n u m a g e b a t\) , et
' .
tur. > llleitaquejuvenis sermonibus quasi attonitus
~ ( M i c b a e l n a m q u e C o m n e D u s s e p t i m u m
l e g i b u s et s c r i p t i s t r a d i t i o n i b u s j u d i c i u m t e r m i n e -
',
"
[P.
et
Micbaelem C o m n e n u m deprebendit, eoque potissi-
ducerem
genus
que experimenta nullius c r i m i n i s aut facti r e u m
',
antistes, si ex b a r b a r i s ipse
barbaricis m o r i b u s enutritus aut similibus legibus

l u c r e m . S e d s i R o m a n u s et e x R o m a n i s , R o m a n i s
t a n t u m i m p e r a t o r i o fit. > E t i l l e , 0 m a x i m e D e i
Sed barbaricus
est iste m o d u s , n o b i s q u e m i n i m e n o t u s , q u i j u s s u
e saciis ac divinis
i n s t r a c t u s f u i s s e m , b a r b a r i c o e t i a m m o d o poenas
' ,
prius
c a n o n i b u s d e s u m p t u m est. 105
q u e ex l e g i b u s , n e q u e
'
, 1
'

... '
. .
'
veri-
l a t e m q u e n o n s i n e m i r a c u l o p a t e f a c t u r u m . Heec
meee i m p o n e . S i c e n i m i n D o m i n o m e o G b r i s t o c o n -
et p r e e s u l i b u s offertus, f e r r u m m i h i i n f l a m m a , et
iisdem sacristuismanibus fermm acceptum m a n u i
- g fido, o m n i a e u m m e a d e l i c t a d i s s i m u l a t u r u m
'
v e r s o j o b l a t u s est c o n t i n u o q u e a v o b i s s a c e r d o t i b u s
pus D o m i n i nostri Jesu Cbristi, q u i p r o orbe u n i -
'
'
adhor-
taris, age t u ipse s a c r a r u m vestium a p p a r a t u i n -
p o l i t a es et h o m o d i v i n u s , u t i d e x p l e a m
Comnenus Micbael absque

judiciam
vocaretur.
106
U & ratione i n
Diligebatur etenim, ita m e
amet veritas,non a nobis modo, sed ab unoquoque
d i g n i t a t e preefulgente, d u c t o r i b u s c o p i a r u m , m i -
l i t i b u s , c o n v e n i s ; c u m j u n i o r i b u s d u l c i s , usti f a c i -
lis, eloquiosuavis, adagendatractandaquenegotia
incredibilis, senibus etsermoneet prudentia senex
babebatur, cujus impendio consuetudine illi oble-
c t a b a n t u r . Haec t a m e n i t a a n n u e n t e N u m i n e i n e u m
(,
1115
ii
QEORGII ACROPOLITJE
patratasunt,quandoquidem,cum ac imperatorium *
, . ..1
culmen attollere decrevisset e u m , et tormentorum
. , '
/
igne et experimentorum conflatorio probavit, ne
.
i a solium evectus caluiimiis et accusationihus ex
facili crederet, neque eo i n loco constitutus, quo
, *
quidquid libuerit agere posset, plus justo celerius
,
decerneret ac determinaret. Verum enimvero i n
pojov
aliis etiam, ut subsequens oratio indicabit, N u m i n i
,
probatus est. In extremo negotio imperator, quod
' ,
etiam ipse auditione acceperam, enundarat, V
. ,
misero tibi, quanam gloria c e c i d i s t i ! Id porro
.
erat, imperatorem fixius animo agilasse neptem,
,
primam filiam filii sui imperatori Tbeodori, Ire , , Rjn
nen,quffiipsiMicbaelis secundi consobrini sui filia
, 5
erat, Micbaeli Comneno i n matrimonium collocare.
,
:
Quod et i n imperatore Joanne aliisque plaribus îou Zipim

factum est. Et bis affinia non aba ratione evenire
.
consuevere : licet enim ab Ecclesia probibeantur,

/
atlanien public gubernationis causa atque com.
m o d i imperatoribus permittuntur.
, *

1 0 7 Igitur imperator, m o d o i n q u o d i x i m u s
quffistioni fine imposito, Orientem progreditur,
et Micbaelem Comnenum suspectum babebat.
Quando vero et generis claritudo et cum ipso conjimctio, necnon c u m magnatibus affinitax non permittebant imperatori ut res ab eo gestas baberet
contemptui, mittit eum ad Manuelem, q u i ea tempestate patriarchatus gabernaculis assidebat, v i r u m
pietate insignem et vitae instituto, licet uxorem
duxisset, venerandum, literas tamen haud doctum,
cum nec eorum sententiam quee ipse percurrerat
caperet ; quem scripto imperator compellat ut
poenisquoqueexactisMicbaelem Comnenum increparet, jureque jurando fidem illius alligaret,nullas
eum imposterum adversus imperatorem iosidias
moliturum,sed fidum ac incorruptum i n d o m i n u m
amoris obsequiumexbibiturum, U b i e a ressic evenit, imperator Comnenum in gratiamrecipit, illique
fratris sui sebastocratoris Isaacii Duc neptem
Theodoram nuptum deditquam unicam pater illius,
sebastocratoris filius Joannes, i n adolescentia fato
functus, reliquerat. Obiit equidem ille uxore Eudocia Angeli Joannis filia v i d u a , pupilla vero filia
Tbeodora, quae j a m tum non infelicibus avibus
Gomneno Micbaeli juncta fuerat, relicta, mater
5
, .
^,
"
(8)
'
[. 55]
**
***
*
**
},
' ,
,
siquidem illius Eudocia, licet florente juventa fer- ^ .

v i d a , 1 0 S viro carere maluit ao virtutem sectari,
;
Deo freta, cui se fortunasque suas devoverat. Hinc
, irpoof
Deus virtutem matrimonio compensavit. Et b c
. * *
quidem ita se babuere.
. .
D : , > '
, ).
^ (
TJ , ^ .

(8) , Non rgo Arsenius, ut Pbranza. Gregorae : -
, e t c . V e r b a b a b e s s u p e ^ r i u a p i t e . l ^ i i u i
distincte et aocarate Paohjnienus, . 5 2 ,
1117
ANNALES.
'. o
* -
=^
=i -.
m

( i o ; ,
),
(11)
,
f
Er ,
caeam
pervenit,
Februario
H i e m i s e x t r e m u m erat, e x i t u s q u e
lectoassidens,exigua
ex i m p r o v i s o
loquela
c u m imperator v e s p e r
109noctisparteprocedente,
impendebat,
vocem e m i t l i t : h i n c p r o n u m e f f u s u m
destituerat. M e d i c i c u r a t i o n e m
penitus
ejus r e c i p e r e , p e d e s sacrificare, s c a r i f i c a t i o n i b u s
e p b o l b i u m imponere, aliaque remedia, q u ars d i -
ctat. m a l o i n v e n i r e . V e r u m i m p e r a t o r tota e a n o c l e
'
et d i e s u b s e q u e n t e , et quae m o x a d v e n e r a t , a l i a
nocte m o t u s expers j a c u i t : m o r b u s e n i m e r a t n e r -
v o r u m resolutio, a d e o q u e g r a v i s ut tanto t e m p o r e
et m o t u et v o c e s t u p e n s a t q u e j a t t o n i t u e p r i v a r e t u r .
oCv
52. I m p e r a t o r c u m i n O r i e n t e m secessisset, a n n o
elapso r u r s u m a d reginam Bithynorum urbein N i -
'
(9)
.
i
*H8
'
T a n d e m a l i q u a n d o r e s p i r a v i t et i n s e m e t ,
colore
- t a m e n d e p e r d i t o , rediit. N y m p h e B u m e r g o q u a m c e -
(12) ,
.
"
'
l e r r i m e , et a n t e D o m i n i c a m
palmarum,
quatrium-
p b a r e i l l e s u e v e r a t a d v e h i c u r a t , et a c c e l e r a t o i t i nere N y m p b e e u m appellit, i n q u o die P a l m a r u m

t r i u m p b u m e g i t et R e s u r r e c t i o n i s
indeque assiduo loca
illa
diem
celebravit;
frequentabat, m o r b o p e r
intervalla d i e r u m ingruente jaclus conflictatusque*

Quandoqueenim inpalatiodegenssubito in lectum
a m i s s a voce p r o c u m b e b a t ; q u a n d o q u e
equitans
inter a m b u l a n d u m m o r b o corripiebatur. Et q u i
a d e r a n t , s u s t i n e b a n t et a d t e m p u s c u s t o d i e b a n t .
p l u r i b u s i n n o t e c e r e t . D e i n sai c o m p o s p e r o s t i u m
i n a u l a m revertebatur. Q u a n d o q u e etiam c l a n c u -
l u m i n s e l l u l a r e g i a m a f a m i l l i a r i b u s d e d u c e -
batur. Sed cummoribusinvalesceret,corpusimpe-
D : ,
. , )
, , * ,
, 5 .
, ,
, } , .
^ , ,
, ,
- . ' ,
, . ,
. " ,
. ,
/> , . ,
, .
, ^ ,
. ' Jv , ,
, $ ,
, , .
, ,

.
8 9
Theodori Dousaa el Leonis AUatii notaa.

(9) . G r e g o r a s , . 4 9 . A L L ,
(10) G r e g o r a s , . 5 0 . A L L ,
(11) . C o r r i g e n d u m c e n s e t M e n r e i u s
, b a r b a r a et p e r e g r i n a v o c e , h e r b a m s i g n i t i c a n t e . D e q u a s i c i n G l o s s a r i o ; herbm genus D e m e t r i u s C p o l . Hieracosophii H b . i i , c a p . 1:
, , , O c c u r r i t U I i o p l u r i e s . V i d e t u r q u e betta
e s s e , quee ltatfs faglia
molla. S c r i v e n o
n o s t r o a b t e r v i d e t a r , i a g a a d Q m p a t a t , lt>
v i s s i m a m u t a t i o n e i n , , u t d i o a t m e dicos scarificatiooem cucurbitularum p e d i b u s a d h i b u i s s e .et s i v e a t t r a c t o r i u m q u o d d a m

m e d i c a m e n t u m s c a r i f i c a t i o n i i n j e c i s s e et a p p l i o a s t e
a d e l i c i e n d u m s a n g u i n e m , c u i r e i > a p t u m
etc. D i o s c o r i d e s A s c l e p i a d e s q u e alii v i d e n t u r , D e
m o r b o a u t e m i m p . J o . Ducee B a t a t z i s N i c e p b o r u s
G r e g o r a s , b b . n , o a p . ult. DOUSA.
(12)
50.ALL,
Gregoras,
1119
GEORGII
ACROPOLlTiE
ratorisinpejasruebat, cum solitolongefrequentiue

malo divexaretur carnesque abeumerentur, 110
quod deterius babebat et ali non poterat. Gum ergo
medicorum ingenium de restituenda valetudine
desperasset, ut respirare ipse paululum posset,
Smyrnam iter meditatur, ut Gbristum, q u i i n ea
insigniter colitur, adoraret precibusque effusis sibi
p r o p i t i a m i n tanto infortunio redigeret Accessit,
o m n i a , u t i instituerat, perfecit, nec tamen ex
morbo convaluit. Porro in Periclystris commorans
(locus isest prope Smyrnam, quod undique aquarum copia circumfluatur, sic dictus) majori sive
potius atrociori malo oppressus, iade discedens,
c a m gravissime corpore urgeretur, Nymphaeum
proficiscitur, nec regias ibidem domos invisit, sed
in bortis regiis propeurbemimperatoria finxitten- g
t o r i a ; ubietdiem suum obiit extremum tertio c a lendas Novembris, sexaginta et duos annos natus,
ut qui illius res exactius poesidebant dixere. E x
his triginta tresprobeintegreque regnaverat. Leni
animo fuit, semperque se bumaniorem probebat.
Familiares parcius munerabatur; exteros, eosque
qui tanquam legati ad eum venissent, magnificentioribus largitionibus, ut ab eis iaudaretur, afficiebat. Amoribus muliebribus, postquam ejus uxor
Irene Imperatrix ex hac vita exceaserat, et potissim u m Marcebinae q u ex Italia venerat, Annae q u i dem imperatrice ex Alemania uxoris pedissequa,
sed quai postea i n amore aeraula fuerat, deditus.
cujus amore ita 111 ipse pendebat ut i l l i coccineos calceos gestare permiserit et sagum et fraen u m non alterius coloris indulserit, plures i l l i famulos quam verae dominee donaverit, aliaque
quampluimalibidinibusilliusdeservienspraestiterit.
F u i t i l l i animus belli ingens ac tolerans. Consertis
proeliis, variam Martis sortem extimesoens, et i n
illis conserendis incertum animo agitans, minime
delectabatur, sed fortitudine ac patientia, et verno
. '
.
.
,
-;
. .
),
'
ptfv ,
'
(13)
, [ . 56]
03
ejroatfxi,
,-fli
tlstrov}
. "
, (

&-
ajv
(15) , IV
'
ifaai
. . %
" (
>$

mannam, ManfredrSicili regis s o r o r e '
pem duxit. Gregoras, p. 45 et 91. PaclpaeAtf
l i b . m , p. 181, et infra p. 185. H u j u s A n n f c ^
imperium adeptus Michael Paleeologus maw
cupiens fuit. Itamie iaflammatus l i b i d i n e fero
(14) . Gregoras. . 50. Et
tur, ut neque puaor neque pietas n e q u e bomic
nota annos vitee illius Acropolitam numerare sexa- D fama a cupiditate illa revocarint. Mulieris
moDiam et artes et ipsius i m p e r a t o r i s con;
ginta duos, Gregoram sexaginta : in annis imperii
Pacbvmerius, lib. n i , p. 181, expreasif. A L L .
conveniiiDt, c u m uterque tres et triginta imperii
(17) . Rem fusius p e r t r a c t a t Gn
numeret. A L L .
(15) . Admirabitur n o n n e m o q u a - ras,p.46. Quae Gregoras de N i c e p h o r o Blemej
et exclusa Marcesina ab ecclesia t r a d i t , vklx
nam ratione ejusmodi imperatores, q u i paulo ante
bausisse ex epistoIaencyclicaejusdemNicepl
reliquamregiam supellectilem hostibuscesserantet
omnia sua amiserant, exotorres, et non sine contium quia adbuc inedita est, q u o d s c i a m ip
nuis illsque immensis sumptibus, nunc cum B u l igaasitqueeob p i e t a t e m e t s u m m u m i n Chn
garis, nunc cum Latinis, nunc c u m Christianorum
nam religionem zelum teratur o m n i u m manu
hostibus, et quod majus cuipiam videri poterit,
bic exscribam Graece; quse est: ptovac
cum Grcis ipsis belligerantes, tot recolligere pe. . Vide tomum CXLI in Nicephoro
Blemm
cunias potuennt, ut larga etiam manu largitiouibus
Spondanus anno 1225, n u m , 19 m i r a oscita
et retributionibus ,non familiaribus modosed exleNicepborum a Blemmyda dividit : Cum pe
ris, supra etiam imperatorum consuetudinem effuejus quxda quxm majoripompa quam ipsa u
sissimis providerint. Cessabit omnino admiratio,
ta incedereconsueverat, ab ingressu templi Bi
si revocentur i n memoriam qum Pachymerius de
mydde prohibita ab ejus abbateNicepfôramai
ferario Joannis et Theadori scribit, p. 68. A L L .
virtutis atqueauctoritatis ^tfOr^to.^SaQe hicaf
Nicephorua a Blemmyda delectus n o n e s t A
(19) . Mortua namque Irene Annam Ale13)
in
bac
01
eegritudirjieJoannis pietatero e t n u m m o r u m m p a u peres profusionem ruse eaarrat Georgius Pacbymerius (p. 70), q u i a Gbristianis principibus omnino audiendus est. A L L .
1122
ANNALES.

3 $
tempore inhostium locis degenset aestatetrajiciens

nec non et senescentes fructus expectans, quandoque etiam hibernans victoriam reportabat, imperatoris constantia ac patientia fatigatis hostibus. Moritur imperator Joannes imperio iilio suo Tbeodoro
tres et triginta annos agenti relicto: tot enim aetatis illius anni quot et paterni imperii e r a n t : c u m
paternam enim acclamatione forte et natales illius
concurrerant.
,
rff
, .
TJJ .
53. Igitur imperator Tbeodorus imperii babenis

susceptis, justisque imperatori et patri, uti fieri
[ . 57] , amat, factis, et super scutum assidens, uti moris
est, ab omnibus imperator acclamatus, Nynipbo
' , discedens Pbiladepbiam commeat, urbem ingentem
(18),
. et frequentem populis oppidanisque a r m a 1 1 2
sumere et maxime sagittis adversarium configere
, profesais. E a c u m i n finitimum agrum Persicum

extendatur, bella cum bostibus continuo exereens
^
gentem belli studiis asperrimam aht. Ibi paucis
,.

diebus, quibus legationem a d sultanum miserat,
* ,
commoratus a d Bitbynorum oras et a d p r i m a m i l
lius regionis urbem Nicaeam eecessit. Sed c u m p a .
triarcbae orba Ecclesia foret (nam paulo antequam
(19) (
Joannes imperator moreretur, patriarcba Manuel

vitam finierat), nec absque patriarcha imperatoris
),
coronatio i n sacro templo confiei posset, dignus ea
, ' provincia et bonore conquirebatur. P l u r i m o r u m
, C suffragiainNicepborum Blemmidam, preeceptorem
,
meum et pbilosopbicorum sermonum ac dogmatum
(20) ,
institutorem, v i r u m et litteris virtute perquam
celebrem et q u i juvenis adbuc atque tenella eetate
j u g a m monastic vitee tulerat, respiciebant, licet

nonnullorum, et maxime primatum,invidentianon
, ,
modo tantee virtutis lumen occuluerat, sed et vitia
, - queedam bomini appinxerat. HuncimperatorTbeo, .
dorus diligebat, cui juncundissimus erat, quippequi
; sermonum, quibus summopere delectabatur, m a ' ,
gistrumeum sibi adsciverat: sapientiee enim culmen
, et re vera attigerat imperator. ille a d tanlam r e m
segnior esse, etimperator etiamipse non impense
. ' nimis urgere, c u i m a g n i s volupeerataboo similem
. '
4 0
D :
*
*
'
, _. _

.

;
w ( ), '
^ ,
. ' .
t
Theodori Dousae et Leonis Allatii noUe.

i) , QiUuHYiS e n i m i m im jure baereditario a d Tbeodorum Lascarim
*et, quia is a patre viventenott appellatus fuenpei ator, eo defuncto communi totius exerciionsensu ac nobilium o m a i u m ac procerum
ursu imperator salutatur : constabat enim
nem nemini o m n i u m nisi filio imperium reline voluisse,quod et pius esset bberos et nealteri i d destinaret.Quare autem filium vivens
) modo designare voluerit, pluribus prose-
?uitur Gregorae, l i b .
m , cjui subdit :
' '
'
.
ALL.
(19)
.
Gregoras,
. 55. A L L .
(20)
.
Gregoras, .
55. AcropolitaManuelem vocatpatriarcbamdemort u u m , Gregoras G e r m a n u m : s e d d e b i s nos a l i b i
egixaus. A L L .
GEORGII ACROPOLlTifi.
1123
dignitatem nonrecipi.Regessciliceteosquipatriarchatui 1 1 3 praesintmoribus ac ingenio abjectiores

moderatioresque, ut facilius eorum nutibus veluti
jassis sucambant, peroptant, quod rusticioribus,
cum sermonibusfiderenequeant, potissimumaccid i t : q u i vero sapientiffi operam navant, rigidiores
videntur et illorum jussibus adversantur. Propterea
imperatorTheodorusilliusmentesensumqueleviter
degustato ad alios se convertit, et c u m plures non
satisfacerent, monacbum quemdam ex ApoUoniadis
lacu, praeter paucas litteras ceeterorum inscientem
(solum enim rudimenta grammatices attigerat),
nullis sacris ordinibus insignitum, Arsenium nomine, accersitum quam celerrime missU bominibus
c o n d u x i t : nec ille renuit. Et Niceea exire festinans
praesulibus, ut q u a m p r i m u m eura patriarcham efficerent, imperat. Illi audientes perunam bebdomad a m diaconum sacerdotem et patriarcbam conseerant.
vcv.
[ .
58]
^ .
)
,
),
rrvjg
o i
, ,
.
, (21)
si
' ovof
$ 3
(2^
54. Gausa vero exitum Nicaea sollicitandi ea fiiit.

Bulgarorum princeps Micbael, uxoris Tbeodori irnperatoris frater, socero illius Joanni Asano ex
Angeli Tbeodori filia susceptus, Joannis imperatori9 obitu nuntiato, c u m occiduas partes imperatoriis copiis nudas orbasque conspiceret, animoque
1 1 4 agitasset regionem et i n ea oppida ab imperatore Joanne Bulgaris surrepta ad Bulgarorum
rursusdominatum,quod jam d i u Bulgarorum cordi
inbeeserat, re vocare, rem pro tempore opportunam,
ut sibi videbatur, ratus, Heemo prodiens transnatato- C
que Hebro paucissimo tempore multarum regionum
potius est, multaque oppida nullo cum labore sibi
devinxit, Bulgari siquidem babitatores externorum
jugo dejecto generis consortibus accurrebant.
Arces solo Romanorum praesidio inunitae c u m a d
repellendos bostium impetus non sufficerent i n
potestatem Bulgarorum nullo negotio ceciderunt,
partim timore perculsis et deditionem arcium pro
salate et d o m u m abitione prodentibus, partim repentinse Bulgarorum irruptioni, c u m obviam ire
non possent, aufugientibus easque custodibue vacuas desercntibus, aliis etiam temporis longinquitate
defessis, cum praeter m o d u m custodiee terminus
illis protraberetur. Plereeque etiam arcium imperfecta, viris et reliquis necessariis parum munitee,
preeda bostlbus patuerunt. vestigio itaque expugnalffi sunt Stenimacbus, Peristitza, Grytzimus,
' .
4 1
0 ,
><$
tan
",
(?
, , ,

iHf*
vW*
/^
'
>?
D : , , /
,
,
, ' . , 3 #
, ^ *
. ^ TJ .
. .
4 1
Tbeodori Dousae et Leonis Allatii not.

(21) . Gregoras, . 55. A L L .
(22) $ . Hujus ordinationem
heJbdomadam absolutam,
per
u t i usitatam i n ea
Ecclesia, narrat Acropolita, de q a a n o s egimus

tractu De ordinatiombus Grmcorum. A I J U
(23) . Gregoras, l i b j j a ^ / Q T l i X :
^
,
U26
ANNALES.
1125
'
'
'
'-
Tzepeena et Achridis preeter Mniacum, quod vel sol u m Romanis devotum pcrseveraverat,omnia.Praeterea Ustra, Perperacium, Cribus et quod Adrianopoli adjacet, Ephrem, Bulgaris cessere. Haec u b i i t a
facta sunt, et i n occiduis partibus rebus Romanor u m i n discrimen adactis, cum fama ad imperatoris etiam aures pervolasset, 1 1 5
praesentibus
malis atrociora inde ventura repraesentasset, q u i i n
aula erant, nimis conturbati sunt, qaippe q u i
scirent potissimam Occidentis partem i a Bulgaros
esse propensam, tanquam quee a Romanis j a m p r i dem defecisset, et recenter a Joanne imperatore
debellata nondum solida ac firma in dominio constaret, sed coatinua i n Romanos odia clanculum
exerceret.
e t
55. Propterea imperator etiam ipse rebus anxie

aestuabat, si tammisere potestatis illius initio
baberentur. Illis ergo q u i dignitate fulgebant, et
[ . 59] .
exercituum ductoribus, inter quos et ex avo impe ,
ratore Tbeodoro patrui Manuel et Michael advene rant, convocatis, consiliuminit, q u i d sibi, u t m a l o
,
occurreret, agendum esset. Potior eorum pars i n
,
eam ivit sententiam,utimperator Hellespontosupe.
rato impetum Bulgarorum comprimeret. Sed hoc
principis patruis, quos supra nominavi b a u d arri .
debat,quibusanimum potius adverterat imperator
^ ,
multis de causis. Affiaitas quippe generis et vene , . *
randa senectus compellat ; neque minus a d i d

.
coDferebairerummultarumexperientia. Hinamque
,

Joannis imperatoris tempore et solo patrio exsules

Q multorumprincipumfamiliaritateusisuntetdiversa
i n looa aberrarunt, bincque, 1 lutpoetacecinit,
viderunt urbes et mores b o m i a u m cogaoverunt. H i

, , ,
licet, ut verum fatear, pleno pectore saperent, n o n
.
recte tamen Romanorum rebus consulebant, q u o d
,
p r i i n u m a fratre et imperatore neglecti nullo digni
' ,
babiti fuissent inunere, quod fratres imperatoris

condeceret; dein pergenerum et imperatorem ab
,
solo patrio extorres, ab eis totos se abolieaaverant.
.
Et bas quidem causas Romanis illos inimicissimos
'
reddidisse aliquis forte diceret: nobis satis cogni / ,
tum mores b o m i n u m incertos atque instabiles i n
,
bujusmodi eos deduxisse simultates, quae neque
-
imperatorem Theodorumlatebent.Nibilominue eos
. tanquamsanguiae conjunctos, etquodperpetuo eos
- bonoribuscondecorare proposuerat, consiliis a d b i
bebat. Proponebant itaque iili non esse operse pre
tium imperatorem i n occasum progredi, quod e

partes male afflictarentur et absque remedio vehe , ,
menter laborareat. Copias esse imperatoris exiles
,
ac tenues nec regis apparatu suppares,cum tempus

b i b e m u m impedimento esset ne cogerentur i n
.
u n u m . Pr8etereaimperatorem,si locomoveaturnes
'. *
4
'
D : ,
.
,
, . .
4 1
1127
GEORGII AGROPOLlTifi
quenominesuonequeeispectatione hominum d i -
gnum quippiara coaficiat, t a D t u m hostibus
ablata confirmare, sed et reliqua sommo adversariorum iacremento reramque Romaaarum imminutionedisperdereac dissipare. Et h c quidem isti.
Verum Georgius Muzalo apprime illi carus, qui
magni domestici munere fungebatur,imperatorium
progressum non 1 1 7 consuleremodo, sed etiam
cogere,nequee in oceusuerant, vel major eorum pars,
in iniinicorum potestatem venirent. Alii etiamnon
pauci viri celebres in magni domestici sententiam
ierant. Igitur pnelatum est plurimorum consilium.
Maxime vero imperatoris ingens cupido ac animi
ardor, ad itionem impense exagitatus, obvios
quosque promptosque, pusiilum sane exercitum,
xoi

**
'
. ,

'
,
*
. [ . 90J "
^ML
eosque qui inter ambulandum occurrebant, alios

etiam qui a via oon aberant, armis tamen equisqae
trvj*
, of
caBteros consequi valentes collegit, quos secum
portans Hellespontum trajicit, magno domesticoin , $
*
Oriente relicto.
,
56. Hinc festinans Adrianopolim venit, ibiqae

^'. **, ", *
unico die commoratus postero die egreditur. Jnte .
fixxap
rim ex Bulgarorum speculatoribus unus imperato- .
r e m intuitus Adrianopoli exsilientem citato cursu
^
ad BuJgarum fertur (ille etenim circa Herbrum ca
etra posuerat) et rem aperit, imperatorisque in eum

(
1 1 8 celerem irru ptionem exponit,atqae j urej uran- ^

do coniirmabat semetoculis propriis imperatorem ' ,
pontem fluminis Hebri urbi proximum petrans- G
r$ *
euntem conspexisse. Hoc quidem Bulgaros turbavit, non ita tamen ut loco, in quo castra fixerant, . d
, *
se moverent; quem retinebantmordicus, quousque
, '
accuratius pleniusque de his quae rumor attulerat
certioresfierent.Sed nec imperatorem Bulgarorum
tentoria fugiebant, cum locum in quo exercitus . ' ) 3
, ' ,
erat addidicisset. Igitur celerius iter ingredi, equo . *
rum gressus properos argere, summisque votis

*
exoptare Bulgaris copiis occurrere, Sic ergo ir, *
ruente forte fortuna ab instituto abducitur. Qui

. ; **"
enim Romanis copiis preeibant, in Bulgarici exer .
citus custodes incidunt, quorum plerosque ense
trucidant, alios vivos capiuot, inter eos et cui^ *

summa belli credita fuerat. Ceeteri fuga sibi con , fxgj

sulentes summa nocte in Bulgaricum exercitum reyertuntur, nuntiantque omnia,etjamimminereim- , ,
.
peratorem contendunt. Quare uti quisque Bulga $ /30 V
rorum potuit, eorumque princeps in equum insi
,
*
liens, in interiora Bulgarise regionis loca sese reci* D : , . ,
*

, , ,
*
. .
, ,
, . .
, ' . , iDs;
' ,
ykp . , > f f a v , j A
fc&fli
^, .
ANNALES
,
.
wv
.
,
[.
',
- .
'
'),
(Vroiov
, -
.
fo-
; '
(,
loca arboribus frequentibus C O n sita abigerentur, arborum ramis facies, quodet

Bulgarus passus est, dilacerari ; n o n n u l l i etiam ex
ipsis sagis omissis equis calcar addere, q u i sic i n
fugam dati Romanorum ictus declinarunt. Mane
cumlocum occupassetimperator 119etmilitaribus
copiis vacuum comperisset, indoluitsane, sed praestare aliquid baud potuit. Tamen consilio inito Beroem proficiscitur,primoque ppulsu oppidum cepit,
Nam murusundique lacer corruerat multisque patebat hiatibus, cum hoc quoque c u m reliquis R o manorum oppidis a Bulgaro solo eequatum fuisset,
licet perticis et lignis ex plaustris accolae illud m u niisse viderentur. Cibis itaque et equi et milites
cumulateabundarunt: oppidumetenim pabulorum
omnium abundantia circumfluebat. Fortasse etiam
imperator ulterius processisset, et circa H n m u m
et in eo sita oppida incursionem fecisset (timorem
enim, nec eum pusillum, Bulgaris incusserat),
nisi tempestas asperrima ex improviso irrumpens
impetum ardoremque restinxisset. Ingens etenim
nix infusa terrae faciem obtexit, et i n aliena ac
hostili terra exercitus Romanos diutius i m m o r a r i
DOQ sequi consultores laudabant. Sex itaque dies
i b i imperator commoratus, c u m n i h i l suppeteret
agendum, omnia Beroes, viros, mulieres, infantes,
pecudes, boves, et quidquid loco moveri poterat,
depopulatus, AdrianopoTim repetit,
, et C U m
1130
. -
, ,
, ,
, .
4 4
'
' .
,
,
'
e.
>
' -
- Q
57. Ibique recollecto non contemnendo exercitu

a d Achrid oppida, qua paulo ante Bulgarisubegerant, si forte rursum ditioni Romanorum redderentur, 120 transmittit. DucesRomanicum copiis
advecti tormentis ac macbinia facili oegotio loca
expugnant. Bulgari enim vel solo hostium conspectu
et bellicarum rerum conflictu, arcium custodia
negleota, fugam arripiunt. Quare parvo tempore
potissima quaeque eorum occupatasunt. lmperator
etiam milite proprio coacto a d Rodopeia oppida
gradum facit, cepitque machinis adactis Peristitzam, postea Stenimacbum, tandem Crytzimum,
propugnacula omnia i n faciem Rodopes montis sita,
q u retro posita custodiunt. Tzepaenam quoque
profectus est ipso vigore hiemis. Verum lociasperita* ac temporis rigor neque minimum i n ea m o rari concessit. Sed ubi ver appetebat, a d Strategop u l u m Alexium et Constantinum Tornicem, c u i
magni primicerii digaitateai imperator Joaones
crediderat, apud Serras exsistentes et exercitu potentes, mandatorum libellum dedit, ut i n u n u m
, . " . ,
,

.
0
P A T R O L . GB. C X L
36
1031
GEORGII
ACROPOLIT/E
universo milite collecto Tzepaenam progrederen-

tur. Quod et exsecuti suot. Sed i n eo coBatu m a l i
copiarum ductores esse deprehenduntur : n a m
c u m neque i n hostiles copias incidissent neque
viros eos oum quibus arma conserere debebant,
tantum sonis et strepitibus auditis corneisque fragoribus haustis, turpitersese conjecerunt 1 2 1 i n
fugam, apparatu omni bellico et ex equis plurimis
Bulgarorum pastoribus ac porcariis derelictis. Hac
i l l i ratione fugitantes, equis armisque destituti.
r u r s u m Serras pervenere. Propterea imperator
i r a furoreque percitus imperavit eisdem ut modo,
quo recesserant, conflictum eumdematquepugnam
exciperent. A t illi tanto conatui pares non erant.
, ,

* OfameoTozv
, povojv

[ . 62]
ptv ,
> 4
-^,"
* .
58. Hfficcum ita evenissent, gravius quippiam
' .
,
supervenit, quod ingentem adversus Romanos
, & rw
. * *
n o x a m minabatur. N a m Meleniciotici exercitus
,
'
preefectus,ciii Dragotae nomen fuit, et n a t u r a q u i *

&'
dem uti Bulgarus Romanis infensus, et prteter
', W " ^
innatumodium propter Joannemimperatorem m a gis ac magis alienus : namque ingentia ab eo spe- ( 0
*
rans, et quce a b imperatore Joanne acceperat,

,
r*i
multa licet atque magnifica, baud tanti aestimans
),
yoaapooi
palam defectionem meditatur.Et jam omnibus e Mele
. ( 2 4 ) owtr/or
nico militibus coactis aliisque, 1 2 2
eliam
, xops
ex circumjacentibus locis plurimis, Melenici moe , *
n i a circumvenit et obsidione cingit et oppugnare

* '^ ,
totis viribus contendit. Arcis custodia demandata
eratNestongo Theodoro et Angelo Joanni, ad d e - " f*k
fendendum oppida bostesque debellandos aptis3i- *
,
m i s . Oppidani licet necessariis rebus abundarent,
. :
aquffi lamen inopia laborabant, eestivo tempore
( ,.
pree ceBteris a d tolerandum maxime arduum ac
) ' , '
difficillimum.llli neque enim prorsus aqua defecerat)

fortiter adversariis resistere, sagittis ferire, l a p i (
d u m j a c t u incesserc, et omnium armorum genere

impetum sustinere. Horum certior factus impera)
*
toreegre animo angi, et cogitalione optimausus,
.
**
celeritate q u a potuit militiis i n u n u m coactis, die
,
duodecimo, tam brevi temporis spatlo tantum iter
4 1
c n
D : ^
* . '
, . , & *PovP
, ' , ^,
. ' ^
; , ' . *
, , . *
. , !**
. )* .
4
1,
Theodori Dousae et Leonis Ailatii notae.

(24) Est civitas n o n longc a Thessalonica. Georgius Cedrenusin Basilio Bulgaroctono,
qui circaannumiOiOimperavit, dicit iniperatorem
,
,
venisse ad Zagori
u bi in longe munitissimum castellum nomtne UA

nicum confugerunt Bulgari saxositumacpr*
pitiisacvallious altissimts undiqu^cinctumM
Nysid, ubi HaBEQUS IQOQ8, Ut 6St 9fl
%
Nicetam. DOUSA.
34
ANNALES.
, ,
- eraensus, tantoque exercitu stataria sueto p u g n a ,

armis circumquaque m t i D i t o , equis onerariis p r o viso, o r a n i a l i u apparatu atque ornatu visendo fir,
mato obvallatoque instructus, Serras advenit ;
atque i b i c u m pernoctasset, postero die summo

,
manerecensitiscopiis pedites ac sagitttarios praeire

:

jussit, cum aceepisset difficiJem Ropelii transitum,
per quem ilumen Strymo duobus occlusus montibus
,
preeterfluit, adeo ut vix per v i a m currus preterire,

:, flumine transitum q u a m angustissimum efficiente,
. '
ideoque,locum Clisuras vulgus appellavit,a Bulgaro
sv ,

milite, equitibus 1 2 3 < I i d
haudmultis, pediti , '
busplurimis, custodiri. Bulgari enim palis lorisque

'
praemunitas fores iu illis aperuerant, ut expugnari
t , quidem et difftcultate loci et per ipsos ex arte r e l i .
-, ( ), - q u a munitione absoluta minime posset. Hoc ita se
[.
'

io
'
, -
, .
)
**'

"
*"
.
),
63],
babere ubirescivitimperator, i t e r a d locum acceleravit, et rem veram esse q u a m audiverat comperit.

Expeditam itaqueexercitu, quae sufficere videbatur,
cohortem separatam supra Bulgarorum capitamontem ascendere proecepit, ut a superioribus ac o p portunioribus locis Bulgarosin bumiJioribus repentes ferirent. Dicto citius a u d i u n t : namque mons
ille frequentibusarboribus consitus viam peditibus
sternebat. Equitibusadversumportas pugnam conserere mandat. Verum ubi Bulgari ex colliuin e m i nentiori facie spicula mitti atque stataria pugna ex
adverso urgeri sese deprehendunt, resque suas i n
extrema fortunacollocatas coaspiciunt, in fugam se
dedunt. Imperatorifficohortesinsecutae q u a m p i u r i ^ mos contrucidarunt. Reliqui cursu i n teatoriis Bulgaricis saluti consulere, imperaloris res gestas et
quffi ipsi passi fuisseni enuntiare. Qui improviso
nuntioetrepeatiniscalamitatibus conturbati,utipoterat quilibet, i n oblatum sibi equum conscendens
fugit; et cum fugee tempore l u n a sileret, locus difficilis, nec viae essentin promptu, 1 2 4
equis decidere, alii eospedibus conculcatos interimere, alii
esagisperprfficipitiaejaculari, a l i i a l i o malo vitam
misere amittere, adeo ux illis pauci incolumes a d
Bulgaros regressi fuerint. Per i d etiamtempus Dragotas Bulgarorum ctuctor, defectionis auctor, equor u m pedibuscorpustotum dilaceratustertiodieleto
malo emoritur. Imperator ea nocte i n oppidum appellens custodes alloquitur, q u i eum libentissime excipere,dein plausu et acclamationibus ingenique praeD conio consalutare et celerem aquilam compellare.
e i n
, .
> ,
'.
* ,
59.
Rebus itaque, u t i p a r erat, dispositig impera-
D :

. '
, ' '
1135
GEORGII AGROPOLlTiE
tor,nec noneorumquidefecerant uxoribus acfiliis ,

oppido in exsibum missrs, et universa eorumsupel , h
lectile fisco addicta, Melenico dicedens Thessalo
,
n i c a m advehitur. Inde Bardarium transiens at * * ,
que Bodeoa trajiciens castra collocat, quando 1 2 5

Boft
et morbobedricolaboravit. M o r b u s h i c p e r milites
.
etiam divagatus est. Ibi itaque tantum ut malo me

dereturcunctatus Prilapum petiit, ubi decenter re .
busconstructis,macbiniscomparatis,tormentisque
& , [fc
.
*
quasbelepoles vocantcum vehiculis circumlatisBe
*
lesum adproperat, utoppidum obsidione ex bostium
,
^^
manibus ereptum sibi vindicaret. llli vel sola ira & ]
peratoris irruptione attoniti, c u m neque tormentorum applicationem sustinuissent, de pace pactio- . 5 /

nes faciunt, ut scilicet nulla eis inferretur noxa,

aed c u m armis et supellectile ipsis exitus pateret
^^,
'
liber civitatis. Pactis sacramento ab imperatore
TI ,
confirmatis Beleso egrediuntur. Quos u b i conspe , Stivx
xit plures numero, c u m quingenti numerarentur, .
ingenti corpore conspicuos formaque egregios fa
^
*
cti e u m cceperat poeoitere, quando tot ac tales i n
( ) ,
- *
pKf*
inimicorum se protruderent loca, Romanis bostes
,
; a
foturi. Sed jurejurandoobstrictus libertatem q u a m
; kftxir$*i
J
promiserat, concessit. Indecum toto exercitu exiens
.
per Neufttapolim iter arripit, loca arida et habita
ttaQtoic
tionom vacua et multitudini copiarum impervia.

Exercitus itaque panis inopia per plures dies labo
.
ravit, etmajor equorum pars per duos dies aquam

n o n degustaverat.Nos Strumitzeeoppidum praetergressietper Melenici loca gradientes rursus Serras c . " *

,
devenimus, u b i litteris 1 2 6
Oriente acceptis
;*

ab amico magno domestico Muzalone datis, quibus
.
, k
certior imperator redditur a Tacbariis Musulma ^ , lifjc
nos perturbari, omni festinatione properans diurna
. "
itinera longioria babere, ast ubi ad Hebrum, quem
*
plebeius sermo Maritzam auncupat, ventum est,

'
res i n Oriente non ita geri percipiens, celeritatem
, * ft
itineris moratus tardius ac per otium intendere,
,
et imperatoribus solitas mansiones conficere. Re , ' & *
cta vero e v i a ad orientem deflectens Didymotce' ,
* *
cbum indeque Adriaaopolim transfertur. Verum
,
*+*
castella et oppida ab hostibus occupata, duobus
* tTp
exceptis, omnia imperator rccuperarat, quorum
/kfua*
alterum valde exiguum i n collibus Acbridee situm, D
. ^ *
Patmon nomine, nullo deinceps negotio a Pbiian , *
tropeno Alexio Duca, i n custodiam Acbridanse
. *
regionis ab imperatore relicto, expugnatum e s t ;
* a r *
alterum Tzepaena tirmissime septum munitumque
, ^ , t v i , ^
i n ipso maximorum montium Haemi Rhodopes h
>
que, inter quos Hbrus fluvius preeterfluit, c o n V 0 C (
. . ^ *
, , * *
. ) , ff "
, tuAsy .*
, .
. ^
, ^ *
. ' , , . **
, . , * ff*
, , Jjôiyau
1
ANNALES.
1I3S
' , - cursu. Imperalor, quod h o r u m , sicuti ctero>

r u m , potitus fuisset, quee, uti potiora, subdi ne quiverant, fegre angi, sed Tzepna potissimum

exagitari atque animo discruciari. Quare i n eam
, expeditionem maturavit, viresque voluit experiri
/,
suas, s i quid proficereat. Elapsa j a m eestate,
,
extremi sub casum autumni, neque tempestatis
", '
1 2 7 nequebiberni temporis asperitate deterritus
,
(id enim sibi tantum, rem suo modo et more f a , '
cere, proposuerat), motis Adrianopoli cobortibus
[. 6 ]
universis vebiculapleraque ex Macedonum regione
s/, ha?c ad macbinas et arietes transportandos,illa a d
: . militiae idonea victuique necessaria devebenda,
.
undique cogi jubet. Dein peditum, sagittariorum.
,
clavigerorum innumera multitudine conducta,cum
' .

, - 3 opportunissime parata esse omnia eestimasset,
Adrianopoli discedens Tzepaenam ferebatur. Man (
siones quatuor miles emensus i n locum, c u i ex
), forma ab hominibus, qui p r i m u m conspexerant,
,
apposite nomen Macrolibada inditum fuit, adve
hitur. l b i foeda tempestas coelo dejecta, quee a
, vespere coorta per totam noctem frigoris v i m et
,
ventorum procellas intense continuans. multaque
, nive terr faciem inasperans, mane imperatori
) atrox negotium facessit. Locus eaimeratbabitato ,
,
r u m vacuus ; hostes instabant p r o x i m i , et de q u a
, timebat, necessariorum inopia, quod i n exercitu
.
: ,
omniumpessimum accidit, a o n m i n i m u m a n i m u m

excruciabat. Tantis difficultatibus conflictatus co piarum, n o n Romanorum modo, sedex a l i i s g e n . ^ tibus Latinorum ac Scytharum duces advocat,
, '
).

deque agendis c o Q s u l i t . Omnes fere i n i d conve',

nerunt ut Adrianopolim remearent.
Imperator
& ,
baud spretaeorum sententia infert: Vos qtiidem

quod et melius utiliusque fore j udicastis, recte 1 2 8
" , probeque consuluistis. Verum si quippiam etiam
evov ,
ipse, Deo auspice,excogitarim, an non i l l u d , veltiti
*
a prudente domino, eoque q u i de vobis, uti adde cet, providet, prolatum sequo animo accipietis ?

Omnes acclamarant: c Quidquid fuerit majestati t u
,
visum, acceptum et universis complacitum erit
, '
Sic eos ad propria tentoria, ut corpus cibo pro,
.
pter hiemem reficerent, m a n d a t : ipse i n c u b i c u l u i n suum introiens, c u m iis q u i circa e u m ade . '
raut q u i d facto opusessetconsulere. Quidamcon ,
silium, quod foris dederant, opere p r a s t a n d u m
D
^ esseconteodere ; a l i i , q u o r u m meliorajudicia cen"
suerat imperator,adversari: Iter eaim, aiebant,
, c retro nos ad Adrianopolim ducens exaequat i l l u d
quod ante ad Stenitnacbioppidum fert, et quemad , " modum ibi necessariorum copia,sicet Stenimachiaf .
fluit. Ubi ita egerimusnequetimore,quem exhosti bus conceperimus, neque tempestatis asperitate r e ' tro cogi judicabimur. Dictum approbaverat impe ,
rator. Et c u m acris biem s mitesceret nivisque impetus

stetisset, postero die receptui signum d a r i jussit.
. * Inde copiarum cobortes desumens Slenimacbum
,
contendit, et c u m ibidem exercitum exsaturassct
- recta Tzepoenam iter dirigit, pervenitque tandem
1139
GEORGII A C R O P O L I T i E
in oppidum Vatcunium, quod per plures dies ma- , . " x o i , '

z i m o exercitui abunde effuseque posset ahmenta
& , a
suppeditare. E x eo patruum suum Manuelem L a [ . 66] *
scarim, 1 2 9 q u i monachis nomine dato aomen sibi
* j
Maximi assumpserat, et Allagii preefectum C o n ,
etantinum Margaritem locum invisere misit, refer

reque ei quis ad e u m aditus militi facilis pateret.
* ; TTJ

lsti oculati, omnibus loci partibus perpensis.
Apwa
ascensum facilem esse nuntiant, et maxime Con , *
stantinus Margarites, licet alii, q u i loca optime no ,
verant, contradiccrent, lllius sermoaibus frelus
* . tm
imperator c u m uaiverso exercitu ascensum tentat.
* * ic
Locus erat praeruptus e l ascensu arduus : glacies
.
per universam viam conglomerata et levitate l u
brica gressuiproperantiobstabat; spissae arbores
.

ac foliis densffi C u l m e n OCCUparant. Gobortes tota g ,
*
ptje
eanocte focis accensis calefieri : plerorumque

^,
enim famuli c u m attegiis dominos comperire non
Aiof
poterant. Omnesque p a r u m abfuit q u i n fletum i n , *
desinentem et absque mcestitudiue flerent: n a m

lfc** ^
,
, m%|
fumus erogis densitate arborum interceptus,cum

tropciov *
i n aere liber evagari nequiret, infra referebatur,
.

oculosque ad extorsionem usque lacrymarum laede ti* * \
bat. Hoc ipsum imperator quoque expertus est.
,
Itaf-yapiT;
Verum, ut nox preeteriit et dies coepit, oppidum
,
ttavcwi
obsideri baud facile posse cognoscens, militem i n
. f
planitiem descendere jussit. Illi descenderunt. I m .
perator custos posteos c u m exigua militum, q u i , **
bus corporis custodia demandala erat, eorumqne
;
j u v e n u m , m a n u remanserat; dein et ipse, quemad ,
m o d u m et reliqui, pedes (neque enim erat equo
insidentem per collis p r a r u p t a iter agere) i n c a m - ^ . . *
p u m devenit.

. '
, *
, , ofk
.
' )
,
. , ,
. , *
**
.
60. 1 3 0 ^ i q u e p e r d u o s d i e s c u n c t a t u s e t B a t c u -
* *
n i u m depopulatus, rursus Adrianopolim indeque

Didymotoecbumrepetit. Ubiexercitusductoreseligit D '
*,
(25),
n>
; '
D : , , ^ ,
. ' . , \
(26) (26 ) , *) *
, (27) ****
.
4 7

(25)
Nicetas
scribit
Dousa.
(26)
/.
De
his dignitatibus consulendum esse Glossarium

Meursii supra monuimus. D O L S A .
(26)
.
QuantflB dignitatis
fuerit magnus stralopedarcha,
ostendit idem Meursius i n exactissimo opere. Item quis magnus do-
meslicu* et proiostrator, qu o f f i c i i n o m i n a n
subsequuntur, nullibi melius q u a m i b i dis*
DOUSA.
(27) . Dififerebant dignitate

munere et 5
Glarum, ecce, ex hoc loco, et a d a o t a t i u p Ji
ante ex Godino V. G. i o a n n i M ^ m ^ w r r V i d e w
sarium i n . DoueA. "~
1142
ANNALES.
Manuelem Lascarim,quem etprotosebastum cognominavit, homuncionem ineptissimum militieeque

inexpertum, etConstantinum Margaritem, cujus s u [ . 6 7 ] ,
pra meminimus, rudem ac silvestrem v i r u m et ex
yiiv, ,
silvestribus prognatum, hordeaceo furfuraceoque
,
pane enutritum, verbaque solum gulapraeclusamale
, enuntiantem acdistorquentem. Is ex Neocastris ori
gioem duxerat, et i n eo tbemate p r i m u m militiaB

,
operam navavit; dein tzausius factus est. Deinceps
, imperatori Joanni acer et ministrandi i n aula per,
opportunus j udicalus, q u i eum inde amotum cohor

>,
?
tis SUSB tzausium praefecit, et Magnum ipsi postea
,
' 'apposuit. Ac imperator Tbeodorus suae cobortis
3 archontem, ad illa usque tempora nemini concess u j 3 , appellavit. Ille nominiMagnum preescribebat.
,
His aliisqne multis ducibus custodiam regionis
.
tradidit, et militem rei supparem assignavit, illis
. ,
conditionibus, ne ipsi bostium pugnam, s i c u m
. '
Scythis illi auxiliariis (id namque fama praevulga
,
tum fuerat) i n eosimpetum facerentadverso Marte
' sustinerent. Quod si illi regionem direptum i v i s sent, 1 3 1 ipsi Didymotcechi praesidio firmissimo
Lat ,
fulti quiescerent: oppidum enim flumine quoque
Hebro munitum erat. Eosdem inter ea loca castra
, ponere pr&ceperat, n i exiguus admodum miles i n
( ) regionem irrumperet: tum enim fidenter arma mo (

; ), C verent. His praescriptis imperator HellespOQtum

transfrelans apud Lampsacum tentorium figit, u b i

.
suos officiis ac dignitatibus auxit. Georgium Muza , lonem, tantopere sibi ante alios dilectum, tunc

magnum domesticum, protosebasti et protovestia
r i i magnique stratopedarcbae munere decoravit;
,

fratrem illius Andronicum protovestiaritem ma;gni
,
domestici, Joannem Angelum magnum primicerium

,
protostratoris Caryanitem protovestiarit titulo
- ,
insignivif. Et haec ita fuere. Oratio porro res eo '

rum digerit ut futura magis dilucide enuntiet L a m , "
psacipaucis tempestatibus imperator commoratus,
et Cbristi diebus solemnibus natalitis ac lumini
bus celebratis, post n o n multos dies Nympbreum
?
ingreditur, ibique bibernat.
>, ro .
(28),
61. Sed j a m appetente exePCltu ingenti

conflato, neque enim eos tantum q u i inter milites
' ,
. .
, ,

-
" 1;
, ^*'* ^ w ^ i F w i ,
mwx.ûvKv
ovroi
r ,
, .

, , , . *0

'. '
, , .
. - .

) .
Gregoras, l i b . w , p
55.
ALL.
1143
GEORGII AGROPOLITiE
Ui
censebantur, sed eos praterea q u i nunquam inter

"
:
mililares copias fuerunt asserti,sequi v o l u i t : n a m .
" TJ
queconfestim, q u i i n venationibus 132 capiendie
[ fixjpojy ]
feris, cervis et porcis, oec non accipitrum aucupio
[. 68] , xoel
OV
imperatoribus inserviebant,universis penitus inter
, G
milites conscriptis ingens militum vis exaggerata
. ? ^ ai
est. Imperatoris quoque studia animos, ut q u i d
solito cumulatius deferrent concitabant. Hac r a - -

.
*
tione universas copias conflavit. Et cum Persarum
.
principem Tacbariorum molestia liberum legatis
(29)
missis cognovisset, recta ex Oriente i n Occidentem

,
graditur. Namque cum Persarcbe res esse i n tuto

- ;
coilocatas et sine discrimine apprehendisset, mhil
i
de suo apud Orientem imperio bostile timebat.lgi , ' *
tur majore quam unquam vel pater illius Joannes
' _.. .
_...!
m
_
1
v e l ipse antea comparasset, exercitu instructo, a d *. i J

transfretandum Hellespontum Lampsacum profici

scitur,etiam quosDidymotcecbi reliquerat incolumes,

'
uti illis mandaverat, ofifendere, illisque m a x i m u u i
,
*
exercitum majorem facere sperans. Atillos ducum
/ptcv *
perversa consilia, prudentite et fidelitatis vaoua at

triverant,quandoquidem Bulgarorum princepslonTJ ' .
gius 133 ^besse imperatoremcognoscens,auxilia ^ *
riam Scytbarum sibi manum adscitam ad bona op . ItauVfaotM <
pugnanda timoremque Romanis incutiendum in M a , I x u t a
cedonise loca amandat. Eorum numerus non ultra

^
quatuor m i l l i a , ut rerum gnari Scytbse referebant,

f u i t ; nonnulli plures, alii pauciores affirmabant

'
Scythee Adrianopolim preetercurrentes, quae circum
.
)
flumen cui nomen Regiee est, et circum Didymotoec b u m oppida omnia preedis ac rapinis vestabant. C , .
,
.
Exercitui apud Didymotoechum praefecti, neglectis
.
imperatoriis mandatis arma sumentes i n Scytbas
'

irruunt. Romani pro more suo gravi armatura prav

cincti erant, Scythee levi et sagittarii. Quare de

longinquo isti jacuiis Romanos incessere, equos
,

sauciare, et gravi casu ex equitibus pedites facere,
tandem fugare. Itaque Manuel Lascaris equo velo . ' *

cissimo, quem Cbrysopedem dicebat, fuga sese
, * ^
Adrianopolim intrusit. Constaatinus Margarites et
(30) * ff^
cum eo plures alii cobortium capita Bulgaris ac
. *&'
Scytbis venundata capta suat. De bis certior factus
;^
imperator iadoluit, maturiusque i n Bulgaropbygi

,
.
l o c u m festinavit, et gressum intendens festinatio

nem acceleravit. Sed speculatoribus Scytbarum
exercitum propeesse denuntiaDtibus, ubi eos p a - r j , ,
lantes audivit, eo universum exercitum movet, et
Ko#varcorJ
uno die quadringentas 134 et amplius mansiones
, ' ^
permensus est. Attamen i n eos non i n c i d i t ; celere
>

(29) . Gregoras, . 56, ait foedus cum
Turcis, quoa pater percusserat, renovasse. ALL.
(30)

.
Romanos milites induxit etiam

supra gravi armatura munitos et propterea inhabiles. contra Scythas levibus armis expeditos
succmctosque, u b i Balduinum a Scytbico equitatu circuinventum captuinque scribit. Herodianus,
lib. vn, i n expeditione quadam Maximini adversus
Germanos, boc eodem pene c u m militise genere
usum tradit :
*

-
: Cxterum JOCUlatoreS
Wj
5
tariique gerendo adversus Germanos bellomag

pere idonei videnlur, siquidem expediti kos
opprimunt incautum, facileque rursus in tui
se recipiunt. Jaculatores bos d o m o Mauros,

rhoenos, Armeoiosque et P a r t h o s ftiisse i b i :
auctor mnuit. Eodem militi s e u m a l i t e
nere Balduinus iraperator a Jfrjhtco' equu
circumveatus oppresûaqtwr^riaetur. Dovu
111
ANNALES.
.
,

9]
enim adventu jmperatoris cognito, citato CUPSU

fagam arripuerunt, et plerique eorum et nationis
celebriores circum Bizyae loca trucidati sunt. Spe
frustratus imperator ad fluvium cui Reginee nomen
castra metatur, ibique universum cogit exercitum
insolentem sane atque amplissimum.
(3)
'
4 9
(32)
62. B u l g a r o r u m interim princeps, u b i adversum
Romanos imperatoris cum tam ubi ubere milite i n
'
Occidentem accessu illiusque vicinitate
proficere
quicquam posset, amicitiam etfoedus petiit,

,
et Rosum Urum socium, Ungarise regis generum,
,

cuj us arbitratu communibus negotiis consuleretur,
,
destinat. P r i m u m tamen legati ad imperatorem
.
preemissi, profectionemad eum Uri,ut absque t i m o

re esset, q u i n etiam ut ille hoiiorifice exciperetur,

praparant. Et profecto ita se res habuit, et Urus
. ,
ad imperatorem se contulit. Ipse et alii q u i c u m
.
eo accesserant, lubentissime et debitis bonoribus
ab imperatore afficiuntur; quaresuo etgeneri Bul ' garorumprincipisjure 135 etiam jurejurando pa:
^ cem firmavit,a conditione ut Tzepaenae oppidum

solum iis, sub ditione Joanais imperatoris erant,
,
aBulgaristum occupatum imperatori restitueretur,
( imperator vice versa amicitiam et pacem cum Bul ' - Q garis continuaret, et uterque antiquis confinium
), terminift contineretur. Ubi res pro arbitratu impe; ,
ratoris successit, Urus de reditu sermone coUato
- .

egrediturimperatorbsmuneribusauctus.Eorumad
,
viginti miUia, si donariorum omne genus,equorum

item ac textilium et aliorum, i n unum conferas,
( '
summaascendit. ImperatorTzepaenffi restitutionem
?

exspectans Regin cunctabatur.

),
" ,
80
hi
'
.
^
^
'
, ,
^
-
63. Pep idtempus resquidemdictu m i r a contigit,

digna quaB bominum memorise etbistoricis mOQUmentis commendetur. Dies erat solemnis et ex
celebrioribus, quo Christi tansfigurationem p i i
nos ceJebramus ; et cum sacro audiendo, ut moris
epat, lmperator adesse deberet, i n diei vesperam
prandium dilatum est. Praodimuset ipsi,paulisper
obdormimus, dein somno experrecti assurgimus,
c u m sol se i n occasum procipitaret. Sueverat i m perator nimis sero ineq-jitaas uuiversum circumire
USquead (coL 1125 D 4) o m . D.
Gregoras, . 56. A l L .
Gregoras, . 56.
AlL.
Theodori Dousae et Leonia Allalii noUe.

.
^.
.
1147
Ul
GEORGII AGRQPOLTTAS
exercitum, i n c u j u s confine aequum p a u l u l u m e xal

;
planitie assurgentem locum ascendere, indeque

uoiversum exercitum lustrare, quem urbem se
, [. 70] *
moventem caeterasque alias Romanas urbes tutan (33) *,
a
tem nominat ; bocque ita patrabat continuo,
' .
136
licet vesperugo i n occasum ssse i m , 3
mergeret, jpse nibilominus i d idem aeque segnis
,
prestabat. Gastrorum intervallum quadraginta
.
stadia,ni8ietiampluraaddere velimus, exaequabat.
Ego itaque, Deo tunc m i b i irato, imperatoris n i - , puft
*
m i u m amans ac stolid us, ubi imperatorem equo vebi
,
accepi, i n m u l a m propere saliens contento cursu
, ha
sequebar, temporis inopportunum, quod utique
, $
debebam, minime conspicatus. Imperator equo
, . ''
vectus cursum rapere. M o x me subsequentem conspicieas cursui i m p a r e m . suspicatus, s i lopgius g ,
* ,
m&
ipse processisset, n o n secuturum, dixit, Cave,
, ttpvjxxi , V
cursum contineas, sequere tamen commodius.
, '
Ille i n sueta sibi loca advebitur : proceres ac viri
^ , *
illustres itineris comites, quibuscum et ipse c o n ' , x a i
*
T e n e r a m , undiqueeum constipaiitesadstant. Tunc
, ^
imperator, Cognovistine >, inquit, q u nobis
. , , fvai,
nuper mmtiata sunt ? Nos, c Minime, imperator,
; , 03
diximus. Etimperator;Quidam ante paucissimum
, , , ^
tempus adveniens, quod sane nobis displicet,
^
nuntiavit, Rosum U r u m nobis fucum fecisse. Lucri
. ' "
enim causa buc veniens pacem etamicitiam, q u a m

7- i
inter nos et Bulgaros meditatus est, fefellit et
* *
pejeravit. Quacumque ergo attentavit, fucus fuere
atque f a l l a c i a . Nec male compta iUi responsio a d
, ,
jue deerit violandum, Bidgarorum nempe p r i n cipem, ejus generum, pacem hujuscemodi con- , . TOJV i\

ditionibus conflatam non recipere. Quid vobis
. ; ' kh
videtur ? Verumne est hoc, an verbum a mendace
,
confictum ? Et nos, Neutiquam, dicimus sermo
; , ' ,
verus essse v i d e t u r : omnino namque falsus 1 3 7
est atque incertus. Namque Rosus Urus non pro se . *
, " OUMT
ipso modo, sed et pro genero suo Bulgarorum
, *
principe juravit. A t q u o n a m modo i d fieri potest,
> *
hotninam Cbris tianum tali se perj urio dedecorasse ?

Et imperator : Pecuniarum fortassis aviditas i n

simile c u m flagitium conduxit. Et nos neque B u l - ; , t
*
garorum amicitia fruimur, et tantam n u m m o r u m
. 9
v i m i n c a s s u m , projecimus, Nonest, subdimus
e t
1108, c n o n est boc veritati COnsonum, i m p e r a t o r . D
Etimperator ad me potissimum conversus :

vero quid ad heec ais? Tum ipse: Nonaliter de
bis judico : aliorum approbo sententiam, fraudemque esse quam m a x i m a m potius quam veritatem,
quod circumfertur, existimo. Verum s i , q u o d e t i a m
aliquando i n nonnullis accidere solet, Urus sacramentum violavit, nobis, ut ipse opinabatur, i m poDeos, attamen Numea ipse sibi iratum, nos vero
i d pro nobis ipsis veritatejustitiaque ipsadecertans
,
, .
^
,
*
1
xaGirr-
x a l irpiff^
,
,
. , ^
[. 71]
'
Theodori Dousae et Leonis Allalii notaB.

(33) .
A n n a Gomaena, Alexind.
ante Theodoruni
l i b . xm :
Et

. L i b X V :
>^
.
^^
. A L L .
ANNALES-
1180
. habebimus. Haec imperator efifata approbavit, et

' ,
quisque nostrum ad tentoria progredi coeperat :
namque nox omnia occupaverat, licet luna plena
. ' , lumine collustraret. Imperator dein prateriens,
>?. r u r s u m nos sollicitare, q u i d nobis de praedictie
>. . '
videretur. Et nos; Mendacium boc est, impera opojv*
tor. Et hoc n o n bis aut ter, sed seepissime inter , rogabat. Et ncs porro responsionibus interroga ; . ,
tionibus ex aequo satisfacientes tacebamus. Ille
. , ,
rursum compellare 1 3 8 Sed eeeteros obmute
.
scentes intuitus a d me convertens orationem i n f i t :

Tu porro q u i d ad b c dicis? et nomini officium
>. '
addidit. Hoc negotium adte spectat, ettua potis ', , : simum interest. Haecautem irasceudisibi causam
procuransdicebat. T u m e g o : Quanam causa m e a
>

inlerest ? S i fideliter scripturas non exsecutus s u m .
, .
nec jusjurandum persolvi, neque uti par erat illud
.
'
et quse circa i l l u d pertractari solent disposui,
;
errcr bic quidem meus et imprudens culpa fuerit
,
V e r u m si baec uti decuit, et ratione, q u a n i b i l
' melius, absoluta sunt, quoinodo, q u ille a d
.
evertendum quae confecta sunt meditatur, m e a

poterunt interesse ? Et imperator rursum nescio
'
quomodo (namque causam exposui)denuo profert:
; )
>Quid ipse d e b i s sentis ? Tum ego : Atsaepius
: (^ ) ,
effatus sum plus i n se mendacii q u a m veritatis
; c , quod
circumtertur, i n se continere ; et i n dubiis
, , '
, ' . exquisite sententiam ferre, n o n i t a facile m i b i
videtur. > Respondit ilJe : Sed i n dubiis vere a c

firmiter enuntiare, i d prudentis e s t : de manifestis
* ' , ;
quippe et asini pronuntiaverint. T u m e g o : J a m
*
et nos inter asinos collocamur. Et imperator
. ' ,
ira inflammatus, T u semper, ait, baud sanus
* c
ineptis, et nunc quoque iaeptis. Ipse, nec aliud,
* c
ita me sermones ament, respondi: At egoquidem
.
'
ineptio, ideoque silentium est m i b i i q u i sapiunt
, ' ,
ipsi loquantur. Dixeram. lmperator incredibili
> , , atque atroci percitusiracundia, ensis capulo m a n u
; . ' , compresso, vagina detegere tentat. Sed motum

temperat,etquem paululum retexerat ensem, vaginee
,
.
1 3 9 reddit. Dein magno domestico Andronico
* Muzaloni me de equo dejicere imperat. Ille voce
'
submissa, Secede, ait, sago. c Ego m u l a de
scendi. Tunc optimus erga nos irnperator, n o s q u i
. . "
multa a patre suo s u i gratia aspera perpessi
. .
, eramus , ut palam seepeque multis audientibus
clarissima voce teslatus est virum bunc, me nempe
> ' ,
$ ^, intelligens, bona sibi p l u r i m a opportasse pro
disciplina logica, q u a eum institueram, necnonet

alia n o n exigua se debere confessus, duobus
, [.27]
clavigeris beri autnudiustertius,nescio a n propter
,
me, ut dramatis scena i n tragoediam a d amussim
,
converteretur, electis, et eorum numero ad viginti
.

quatuor ascendente, verberibus appetere jussit.
, ' , '
Illi itaque verberare, ego silentio verberaexcipere.

Idmagisinfurorem agebat imperatorem, quod oec
,
verberibus caesusadsupplicationes efhinderer. U b i
. "
,
vero frequentium verberum ictibus universura
.
corpus tedaverant, vix tandem ego voee debili ac
1151
GEORGll A C R O P O U T i E .
submissa, Christe rex , inquam, quot morbis

afflictatussum, q u a r e e o r u m n u l l o v i t a m a m i s i , aed
ad bas me tempeatates servasti ? His d i c t i s i m perator nonnihil, ut videbatur, veritus secessit.
cum uni ex iis q u i ipsum sequebantur dixisset,
Duc tecum ipsum.Ille equo advehensinterrogat
quoabituri simus. Ego : Pri; quocunque lubentia trabit, sequar. Rursus iUe interrogans urgere,
quando etipserespondi: lter nobis ad Bardariotas,
Ubi magis expeditum ineundum est.> Res ita gesta
est,et ad Bardariotarum tentoria convenimus. U b i
meeorumprimicerius 1 4 0 conspexit, n o a sine
admiratione percunctatur queenam me occasio i n
ejus tentorium conduceret. Tum e g o , Ut tantillum placide quiescam , aio. Paululum inibi comm o r o r : j a m eniin et primiceriusde me cognoverat g
omaia. Neque i n m u l t u m cunctatus imperator a d
tentoriummemeum conferre praecepit ,suspieatus
verone molestiaconflictatusfugame subducerem,
a l i q u a m i l i t u m m a n u tentorium circumsepsit, et eic
claoculum me custodiri mandavit. meum advectus tentorium quiete aetatem agebam, neque i n
aulam vadeas, neque familiares neque amicos
alloquens. aedlibria tautumincumbens, eorumque
lectione me delectans, ciboque me opportune
reficiens. Plerique itaque dies c u m hoc vitae mese
moderamine pretergressi sunt. Et imperator
ingeniummeumdururaacimplacabile videns gre
ferebat. Augustus totus effluxerat, neque ego de
sententia m i b i proposita aliquid movi. Interim
praesules non pauci advenere imperatoris jussu, Q
ut ipse cognoveram, licet ipsi i d occultare studerent, nutu proprio processisse asseverantes,
amicitiae et bonee erga me dispositionis gratia
ingenue suadentes ut asperitate mentis aliquantuluoi mollita ad impeâtorem accederem rursumque illi me sub servitutis subderem jugo. Jllis
tamen cobortationibusad i d ipse adduci non potui.
Dicebam enim,siveimperatorin meoptimaquaeque
munificeadmodum, quee nullus eximperatoribus,
qui ante euin imperio prafuere, 1 4 1 administror u m cuipiam dedit, contulent, sive pessima et
atrocissima, quibusaliusomnibus flagitiis inquinatissimos u D q u a m divexavit, in me attentaverit,
sivebac sive illa r a t i o n e , nullo me modo illi inservit u r u m . Ego itaque neque de sententia neque de
proposito dimoveri potui. Cum September appeteret, despotae Michaelis conjux Theodora cum filio
suo Nicephoro ad absolvendas nuplias, uti JoanD6s imperator, imperantis pater, ante paucos
anaos convenerat, ad imperatorem proficiscitur,
u
~ &
, , ,
;
;
ri
'
, .

, "

twi
aotxal
^ w l
. ,
, ,*
'
ukl
'
'
**** "
'
. -. / *
4
, ,

^,
*
tvfe
**
& '
ovvft

(*,
*\
[* *
1
't**-*
*&*
' *
1 5
**
(3fc),
>
* usque ad . col. 8ed.]

**
. *&
, , ' *
, .
,
.

(34)
. Gregorae . 57. A L L .
1154
ANNALES.
Imperator adurbemThessalonicam, i n q u a n u p t i a s
adornare decreverat, properavit, jamque
loco
abierat. Discedens Tbessalonicense iter ingreditur
,
et inter eundum pactiones c u m despotae uxore
, .
adibat. DespoUe uxor Tbeodora licet invita c a m

imperatore concordabat, quippe quae i n manibus
'
ejus c u m esset, tantum non carceri mancipata,

aliud agere nequibat. Convenit itaque Serbia

'11
castrum et c u m eo Dyrracbium imperatori cedere.

Et bffic jurejurando,quod scriptoconsignatum est,
,
fuerunt stabilita et ad Michaelem despotam trans , missa. llle, quod poeta retulit, lubentiiilubentique
./

animo juratisconsensum praestitit: 1 4 2 namque
uxorem et filium liberari et a d se v e n i r e s u m .
mopereexoptabat. lnter haec imperatormequoque

. ' ,
ex pertinacia, q u mibi insederat, summotum
, expugnat. Patruo enim ex avo Manuele Lascari et

protovestiario GeorgioMuzalone ad me transmissis,
.
laetisque ac placidis sermonibus captum, ad e u m ,

qui missi fuerant, conducunt.Ipsead imperatorem
' v e n i e n s et pro more caput inclinans, diutius staas
'.
hffirebam. Et imperator: u A n nontenes u b i stare
9
solebas ? Locum tuum agnoscis; eum petito.

Jussis imperatoriis audiens abii,et elatere, quem , admodum prius sueverara, steti. T u m m i h i M i . ,
cbaelis despottenegotiacommunicat, e t a principio
>
,
.
, ; ^ omnia dilucide narrat. Et bffic quidem apud L a n rov , .
gadam locum prope Tbessalonicam gesta sunt.
5 1
,
7y. ,
( ) .
'
5 3
(37;
Joanne imperatore, ut supra narratum 1 4 3
74]
e s t
titulo condecoratum, etcui universaeilbus regionis

prsefectura fuerat demandata, ad Musulmanos
confugisse. Quare anxius imperator animo n o n
leviter&stuare. Etmeaccito, Tenesne, ait, quod
gestum est ? Et ipse, Nequaquam , aio, i m -
',
cephoro, quem et despotae munere insignivit,

a d o r n a t Interea q u i Bitbyniffi partes tutabantur,
q u i q u e i n semet locorum custodiam receperant,
litteris datis imperatori significant, Michaelem
Gomnenum Palaeologum, magni stabuli comitis a
, [ .
(35)
(36)
>
5
64. Ubi Tessalonicam v e Q t u m est, nuptias

SU MariSB C U m filio MicbaellS despotffi N i -
fibffi
perator. Quid autem recene accidh ? Ille subdit:
c Magnus comes stabuli fuga se surripuit, et a d

Musulmanos
venit. Quid de hoc animus suggerit ?
,
A n ex Musulmanis exercitu conducto i n nostras
; O , <
usque ad (tn fitie f) om. 0
D : ,
, , ; , < -
; , . ' ^
GregOras, . 57.
. Magnus
comes 5 (Italorum conto, et eomte Gallorura)
;, et , sive GrCOiris stabulum. est igitar sive
(ita melius q u a m )
qui
Italis conlostabile, Gallis connestable. K o non postrema dignitas i n palatio Greco
fuit. Gonsule Meursium i n Clossario. Dousx.
(37) . Gregoras, 57. A L L .
55
GEORGU ACROPOLlTifi.
irrumpet ille provincia ? Neutiquam m i h i

videtur,o imperator, eum tale quid acturum : illius
;
enim sensuiu ego et erga Romanos propensum

* ^
animumpulchrecalleo. Et imperator: Quamnam
; > p u u #0x1?
ergo ob causam fugitivus abiit ? Quod, i n , , * i
q u a m , ut tu bene nosti, imperator, non semel
,
aut bis, sed ssepius atque saepius atrocissima m i -
.

nabaris, i n eumque iracundiaconcitatus, plurimia

audientibus, te illi oculos effossurum jactabas. De
* (38), , c , , *
his ille certior factus, c u m a m u l t i s quidquidinter
,
^
loqueadumdiceretur perdisceret, angebatur animo
' ,
poenasque exborrescebat; tandem saluti suee fuga

consuluit. c Et propter quid, infit imperator,
.
i n ditione nostra moratus non est, iicet m a l a * ,

hffic subiturus fuisset, i n alieno solo felicitati i n
*

materno infortunium praeferens ? c Dedecet boc
. , * J
h u m a n u m a n i m u m , imperator ; dura siquidem
,
]
atque aspera perpeti noxisque variis afflictari non ,
n u l l i ingenio validiori ac 1 4 4 ferociori et i a
m
buman v i t casibus, u t i t a dicam, obdurato,
; > m '
sustinebunt: sed v i t ipsius discrimen et preeci, , m f |
puarum corporis partium imminutionem, d u m

,

quis sibi timet, baudvideturfieriposseut patienter
x a l
ferat, sed pro vitae periculo currens, quantum i n

86 est, molesta ac noxia subterfugit. His dictis
^ }
siluimus. Et post breve spatium, Quid autem,
, VJÎW
ait imperator, c existimas eum facturum ? Ipse
,

r e s p o n d i : suspicoreum non d i u apudPersarum

principem c o m m o r a t u m m i s s u r u m , u t a majestate
. ' .

tua commissorum veniam consequatur, tanquam
, , ,
q u i speret etiam i n h o c negotio auxiliarem operam
; .
dioti principis non defuturam, et i n veritatisc o n - ^
firmationem sacramentum etiam exposcet, sine
,
quo, ut opinor, neutiquam ad te veniet. Propter

,
bffic imperator turbatus, r e b u s i n incertis ac dubiie
6**\
agitatus ; post paucos dies a cobortiuni Bitbynica- . 1
r u m et Mesotbyniee prsesidibus epistolae a d i m * , apocftft
peratorem datae sunt ; quee erant epistolse magni
. ' '
comitisstabub de negotiispertractantesinhunc fere

> *
m o d u m , ad unumquemque illorem scriptee : Ego
'
quidem imperatorium timcirem animo volutans,

#*
hffirensqu* ne quam subirem n o x a m , fugam ar
(
^
r i p u i . Vos caute ac fortiter rerum militarium com ^
> **
missarum vobis curam agite. Custodiae urbium ac [* 75] TQ
oppidorum i n tuto siat, universeeque regionis
, ,
defensio ac propugnaculum, uti moris est, procedat;
; *
et quemadmodum mecum, itaetrursum vos gerite
*
Subscriptio magnum comitem 1 4 5 stabuli con- ^ , *
notabat. His imperator litteris inspectis a n i m u m
,
utmio gaudio exbilaratus sermonibus meis fidem
'
ytvioio, ^
adbibuit.
' , . ^
.
;*
65. Sed d u m huc oratio perducta est,inbistoria

*
D . :

(38) " . Gregoras, . 57. Nec diversa sunt
quffi Pbranza commeznorat. A L L .
(59)
1, c. 9. A L L .
Pachjmeres, 1
ANNALES.
enarranda, utiparest, uberius progrediamur : d i gnaenim consideratione suat queeinter fugiendum

Michaeli Gomaeno accidere, quaado hic ad Turco ) , manorum sedes pervenit. Gens ista i n extremis
(
Persarum confinibus assidet, odio adversus Roma
nos inexorabili atque inexpiabili furens, et rapinis
'
eorum et bellicis spoliis admodum gaudens gestiens que. H i tunc temporis polissimum, c u m Persarum
,

res titubaret et Tacbariorum irruplionibus affli ctaretus, i n Michaelem Comnenura obvium velut
/),
i n thesaurum quemdam incidentes, etoculosavaros
, in iilius suppellectilem conjicientes, universa illius
, , *>prsedam agunt, a u r u m , afgentum, equos, textilia,
, ,
ipsas etiam vestes, quibus qui cum eo erant 1 4 6
.

,

induebantur. Socios quoque illius divisos quisque
. suos in propriam servitutem adduxit. Micbael servatus, spoliatus omnibus ad Persarum principem

confertur, qui eum n o n tanquam transfugam a d
venam excepit, sed quain humaoissime hominem
. amplexus cst (viri namque aobilitatem percepe- (40), ' rat), et omnes regni proceres forma illius et co
,
gitationibus obstupescentes, quod antiquorum ne

8cio quis dixerat, digoum imperio judicarunt :

paululum,etenim c u m eo congressi ex modico i l l i u i
,
effatu constantes ac firmos bominis mores asset.
cuti sunt, unde illius i n arte militari industriam et

i n rebus bellicis sagacitatem, nec n o n i n coaflioti
bus experientiam opportunam conjectura etiam
- ,
prospexere. Igitur p r o r a p t a supellectile divisisque
.
famulis recuperandis litteras, etsi frustra, sultanus
5
- Q dederat, ut omnia i n u n u m recollecta ipsi remitte , ,

rentur. Verum cuminextremodiscrimineres belica
.
et, q u o d aiunt, i n novaculae acie versaretur (Ta ,
obarii quippe plerumque Musulmanic ditionis oc
cupatum expilaverant et apud A x a r a castra loca " verant), impellenteque necessitate Pers ad p u ,
gnam oum Tachariis instaurandam urgerentur, M i
.
chaelem Comneaum Cbristianis cobortibus praesi. [ . 7] (41)
dere decrevere. Ille extorris et i n aliena terra

oberrans auxilio suo Musulmanis subvenire nefai
, esse ducebat, ne inter pugnandum, ut ille asseve ,
rabat, piorum 1 4 7 sanguisimpiisac conseeleratis
,
sanguinibue immiscaretur. Sed e n i m divino p r a ,
sidio fretus, et mentem induens generosam, pugnam

committit. Pars itaque exercitus, quee sub Micbaele

.
Gomneno armo movebat, adversos sibi Tacbarios
<,
1158
} ^ ^ * * "
4
. "
,

.
'

" ,

'

, ^ ^
,
'
* ,
. .

. '
,

,
, '
,
: . ,
. .

. Gregorai, l i b , m , p . 58.
p . 5 8 . E x Gregora sua habuitlPliranza, l i b . i , c . 2
rmenus, p. 25. A L L .
ALL.
GregOTas,
GEORGII AGROPOLITiB
1159
Hi
v i pulsos devicit.a Michaele ipso p r i m u m exercitus *

hostilis ductore ad mammas vulnerato, q u i , ut Tij
harum rerum periti affirmarunt,ex eo vulnere n o n

,
*
diu post animam efflavit. DebeJlati itaque ex ea
|
parte, cui Gomnenus praerat, Tacharii j a m fuga
, ,
terga vertebant. A t v i r quidaminterPersascelebris
, /3
dignitate Amyracbures, maximee apud Persas

K a i
existimationis, quam multoabhiactemporeinsuam
, *
gentem paruin fidus proditionem conceperat, tunc
(62) xam
exclusit, et c u m universo milite suo Tachariis
, ( q
adheesit. Hinc conlraria c e r n i : naroque paulo ante
),
victores sese i n pedes coojicere tergaque hostibus
, * tk
a d lacerandum dare. Itaque Persae Tachariorum

jaculis dilaniati frequeotes cadere, quos per longa
. iv

spatia victores subsecuti sunt. MicbaelGonmenus,

*
c u m ita sors tulisset, maximo Persicorum exerci . "
tuum stratopedarchee, quem Pelarpacim Persae vo l g
cant, socius io itinere conjungitur. Sic per p l u r i ** * *
mos dies procedentes c u m adversariis continuo
.
subsequentibus singulis boris pugnam conserebant,

) T O J V > J
etad Peclarpacishabitationem queeCastamon erat,
( 4 3 ) t
gressum accelerarunt. Tunc Tacbarii universam
, ^ ,
******
Musulmanorum regionem bostiiiter percurrunt. A t

de bis narrratio boc i n loco 1 4 8 pedem sistat, et * * ; . *
de prioribus verba faciat, ut recto ordine conti *
nuatio histori procedat.
,
'
'
66. Igitur imperator Tbeodorus de rebus i n - G

-'.
%
sulmanorum ditione gestis certior factus, magis
r f
suis quam illis a n i m u m advertens, ingens inde
,
Romanisregionibusimminerepericulumsuspicatus,
(
*
i n Orientem quam celerrime pedem retuli, c u m
' )
tp
universis Romanorum copiis iter ad ea locaingres . '
u s . Thessalonicee vero et i n alliis Occidentis p a r '
tibus i n custodiam reliquit avunculum Micbaelem
. 6
Lascarim, consignata illi exigua necampla P a p b l a

gonum m a n u , et ex Scytbis n o n ultra trecentis.
* * &
Prilapietvicinorumexercituum Scuterium, X y l e a m

,
dictum, digrio eedepolcognomine: Belesi tractusque

* * !
circa ipsum Calampacem Tbeodorum, quem tatam
*
auleenuncupabant, Constantinum Cbabaronem A l ,
bano prffifecit : me preetorem creatum omnibus

*
bisce praeesse jussit, n o n alio, n i fallor, scopo D - [. 77] &
q u a m ut longiori ab eo discessu prateritorum m a - * >
1 1
D : , *
*

,
, ^ #^
Kafrf***
, ,
<
,, .
1 5

(42) . Gregoras, . 5 9 . A L L .
(43) est Beglerbegus apud Turcas
(quos hic Persasvocatlogoiheta), dignitatis nomen

satis notum. Beglerbegi significat - , domini dominorum ; et ipsi Bassce appellati.
In m s . GhronicoCpolitano apud Meursium scribitur ; et sape i b i occurrit. V. de Glossa-
r i u m . Preetor Greciae historicus, L e u c o l a viofepid

laudatus, scribit, et d i c i t , Beglerk
gorum officium respondere dignitati
êlof/iciom
ximi stratopednrchse (idem bic i n a u i t loffotbeU]
quem nunc generalem campiyocare
e o l e m u s . Vki
incomparabibs v i r i Pandecten Btstw
Twt igtf
1 4 , u b i et emires exponit. DOTOA. ^rv
M
mHt
ANNALES.
4162
l o r u m obliviscerer. Namqae post plagas acceptas

1 4 9 n u n q u a m me liberius dicere quae seniorem,

nunquam verbis bilarioribus more meo uti conspe . '
xerat. U t e r g o l o n g a ista mora moerorem e pectore

'
.
demerem, i d egerat; fortasse etiam m e i contu, , ,
bernii, quod fastidiebat, teedio. Saepe enim i n i i s
quffi ille contrajus fasque intendebat, ipse adver
sabar.

,

,
.
.
(44)
, -
67. Imperator itaque i n Orientem processit, ego

i n occiduis partibus restiti. Egressus Thessalonica

*
Berroeam proficiscor, u b i et papee legati immora-

,
bantur, quos imperatorio mandato dimissurus
|3) .
eram. l b i propter legatorum dimissionem aliaque

nonnulla negotia p a u l u l u m cunctatus, dein disce'
' ,
dens A l b a n i v i a m ingredior, et Serviis a tergo re . 3 lictis, et Gastoriam pr&tergressus, nec non A c b r i d a
?
elapsus,Albanumconvenio, iodeque c u m nobilio
ribus urbis accolis Dyrracbium peto ; u b i per dies

",
octo rebusinter eundum peropportune proparatis
. adornatisque, ut m i h i commodius videbatur, P y r
;
'
racbiique negotiis compositis, i a v i a m deducor, et
,
Ghunavia emensa, etmontemquamMalam Pctram
(45). ' cognominant permeans, Matem progredior, inde5 que Derbem appello, c u m universis q u i i n itinere
5
obviam facti sunt, quique vel oppida vel privatos
, exercitus vel publicapum etiam rerum eummam
. '
1 5 0 peragerent, sermonem conserens; et p e r
;
Cytzabim transiens Philapum contendi. Iter h o c
Tbessalonica cceptum a d P r i l a p u m usque per tres

> ,

menses tempestatehiberna perfeci. Decembri n a m .

que Berroea egredior, et Februario exeunte Prila*

p u m appello.
. ,
3
nri .
>
;,
>
),
iv,
1?
68. U b i eo venissem, v o x queedam, sed nimis

dira a d aures nostras advolat. Rumor erat Ghabaronem Constantinura, c u i A l b a n i prefectura a b
imperatore commissa fuerat, a Michaele despota,
uxoris illius sororisMariee, qure prius viro Spbrantzee cognomine nupserat, sed tum v i d u a statem
agebat, insidiis circumventum captum fuisse Illa
JJ etenim dolis subductum et litteris a m a t o r U 3 insidiose compulsum (Damque i n his crat iJle levior,
licet miles prffistans atque egregius) retibus illa
suis intercipit. Hinc palam Micbael defectionem
duorum capitum 10C0 (67 et68): , , , . . " ,

, .
T h e o d o r i Dousce et L e o n i s A l l a t i i notse.
nomen dignitatis i n
.
.
-.
^politana, cujus meminit Codinus, de vesti . Exstat i n Caraler

Galalia, producitoue
sejusetomatu. S e d n u l l u m m u n u s suotemex scbedis Busbequianis V. G. et de republica lituisse scribit. Nonsatis liquetan bujusTat
teraria optime meritus Janus Gruterus, Inscriplion
0 fiat i n depravata veten mscriptione G r a c a
p. 1 1 2 8 . DOUSA.
bfiecDobis meditanlibussuggessitmultyug
(15)

.
lis vir mihiqtie a m i c U s i m u i Petrus ScriveCf* A n n a Comnena, Alexiad.
lib.xuet xuiAu,.
* TATA. , 01 , BA
Pairol. Gr CXL.
9
im
GEORGH ACROPOUTA
fecit. Ego itaque P r i l a p i degene, ut p r i m u m flagi- . T o v V r f v O c o

tium audivi, q u a poiui diligentia littferas, quibus (46) > * .
quee evenerant indico, ad Michaelem Lascarim
\
mitto cui et Pelagoniam accessum, ut eoprofectus
. '
et a m b o i n unum coeuntes,de rebus quee prae m a

nibus erant, consiiium iniremua. A m b o ergo Pela,

goniam progredimur. Nobiscum Scuterius Xyleas

advenerat: 1 5 1
militiam docturo velaal *
temRomanorumpartiumfautorem ezistimabamus

/
quandoquidein et imperatorTheodorus non aliter
.

de eo senUebat; nam militarem ille experientiam
, ^' vjptojv 3
p r se ferebat. ostentabatque se erga imperatorem
.
reliquosque Romanos q u a m a x i m a benevolentia

*
affici. Convenimus ; deliberavimus Michaelem L a
gearim c u m universa militum manu, Romanorum
,
nempe ac Scytbarum, ex Beroea. locis, u b i castra " ' 'P<upaia>v

.
metabatur, deflectere et Pelagoniam advebi i n
/ ,
,
eaque tentoria locare. Eodem modo Scuterium
*#|
' ,
Xyleam c u m suo exercitu, multitudine longe a m , * 5 >*

pliore, Micbaeli LascaricoDjungiet circa Pelagoniee
(
loca castra ponere. Locus a d Micbaelis despotee ac

)
$
Servorum (bi enim etiam c u m despota Micbaele

foedus inierantj impetum comprimendum satis
' *
idoneus atque opportunus, ut accepimus, erat. His
(
decreta se completuros pollicitis relictis, ipse c u m
,
* *
decenti famulitio atque servitio A c b r i d a m venio,
** . I
8i forte potuissem res Albanitarum corrigere. A l
$ .
b a n u m praemiseram imperatoriee mensee prafectum

,
Isaacium Nestongum, c u m i l i i antea, quidquid

ageaduin esset circa admioistrationem, i n mandatis pro more dedissem: nutu namque meo similia c . ' pkv
peragi injunctumfuerat ;ministros item et publica

>.,
procurantes, nec non ductores cxercituum preefe 'kju
ctosque urbium, utcunquemibilibuissetpermutari.
,
Satius itaque d u x i A l b a n u m 152 îre

ad loci
.
ta^
emendationem, nec n o n et cognoscendum quid
"
mensee imperatoriae preefectus praestitisset. Prae ,
' ; ^
fectum mensee, utipotui, Albano e d u x i : gens enim
. *
Albanitarum conjurationem inierant et cum de '
,
fectoreMicbaele d e s p o t a c o n s p i r a r a D t . Cum turbata

orpcv^
o m n i a comperissem, Debris discedens (namque
>
V
plures i b i dies q u a m opus esset perstiteram) u n
. ,
dique me bostibus ambientibus, armata manu
" o t e i ^
Achridam baud multo c u m famulatu profectus
**#
s u m . ibique oppidi custodiam mensae preefecto
. ' purv **
committens, et Prespatn preeteriens et quod vulgo , , ^
Siderocastrum dicitur, Prilapum perveni, et tunc
' , * '
me velutiin portum tranquillum et tutum invectum
* . 5&
esse rebar. Mibi nihilo minus, aliisque q u i ex no .
stris ibidem agebant,contrariaevenere. Oppidorum
,
enim ac castellorum adjacentium Michael defector
(
cTr^vuoY ?
Potitus, uno et solo Prilapodestituebatur; ideoque

)
utrk
q u a m cupidissime ad illud occupandum festinabat:
'
eo quippe subacto, sine ullo incommodo tutoque
.

*
circum circa aiia poterat expugnare. Neque d i u
f**fc
post nos quoque defector Michael cum suo exer

*
**
e u m e
Xfl
(46)
i , c. 30. A L L .
Theodori Dousae et Iieonis Allatii notaa.

Gregoras, lib. ni, p . 56, jejune admodum. F u s i u *
AMULE3.
1166
eitu universo aggreditur,et militaribus artibus op .

p i d u m attentat. Erat i l l u d m u n i t u m et aggressu
,
difficile, quamvis ille io oppidanorum insidiis spem
nrentius fixerat. Atlamen tunc ille repulsus est,

q u i recolleclo exercitu regreditur et i a circum /,
, >
ntaatibus locis oberrat. Nos Prilapi occlusi, ac s i i n
,
, '
. '
1 5 3
>
Et res nostra ita se bebebat. Orationis porro series, unde digressa est, i n Orientem reveriatur.
carcere
'
etov
.
3
,
>,
QonficeacbumaQis8imepertractavit,etioregioQem
69. Imperator Hellespontuiu transmittens q u a m

l e l e r r i m e ad Lydiffi loca devenit, et apud Sardes
caslra posuit. Persarum princeps sultanus timidi
cervi babens, ut poeta loqueretur, propria deeerens, quando illius exercitus attritus erat, fugitivus imperatorem convenit. lUe v i r u m amplexatus, muneribusque eumdem et socios ditatos bo-
J 1
>vrov,
propriaai remiait, pusilla etiain militum manu

^ ,

cooceesa (nam quadringeati numero omaea erant).

exercitus ductorem instituit Isaacium Ducam,
. .Murtzupblum cogaominatum, quod illius generi
, nonnulli, q u i i n similibus imponeadis ludere so,
lent, cognomen esse addideraot, tum imperatoriee
, aulee primicerium. Persarum prioceps, par pari

) . Q dare bostimentum cupicns, imperatori Laodiceam

urbem donavit. ingressaque e s t i a eam Romano:
r u m , qufiepaulum perduravit,custodia, urberursus
aMusulmanis 1 5 4
P
nequeenim fieri lerat u t a R o m a n i s custodiretur. Sullanus ad resisteadumTacbariis impar, cum proceribus coasilio
ioito, pacem et foedus a Tacbariis accipit seseque
illis s u b d l t : et ex eo tributa Musuimani Tacbariis
persolvunt. Interim Micbael Comnenus Paleeologus, cpjus ssepius meminimus, jurejurando ab i m peratore ut tutus ageret suscepto, redit propriisque redditus bona sua recuperat.
>,
'
-
'
' -

[.
/.
(47)
80]
?.
6 1
5 1
70. Inter paucos dies, u b i res quffi i a Occidente

gerebantur q u a m maxime manifestas babuitimpe-
: ,

, ,
, .
) * ' ' '.
' , , ,
.
D : ) . " ,
, .
. * .
5 8
5 9
Theodori Dousse et Leonis Allatii noUe.

. Qr^gorM, . 56. Gregora soa hausit Phranxa lib. i, o. 2. Cf. P a c h j m e , 1 , 0 , 9 , p. 25. A i l .
f
4167
GfcORGH A C R O P O L I T i E
rator, et pleraque a Michaele defectore occupari,

transmittendusque esset rei militaris peritia preedi
, xal *
t u s c u m exercitu, q u i adversariorum impetum
,
'
sustineret, dictum Michaelem Comnenum elegit,
) ,
illique exercitum ex Macedonibus collectum tradi (48) , T t > *
dit, n u m e r o h o m i n u m haud a m p l u m , viribus i n f i r
TTJ . ' ( x a t
m u m plane alque inutilem.lpse neque contra o b ) uL
niti neque jussa exuere idoneum ratus, c u m p u - ,
sillo et viribus imbecillo exercitu sese Thessaloni
,
i*\
cam confert. Jnde Bardarium, quem antiqui Na- ,
sium appellabant, transvectus, et c u m Michaele
, 5
Lascari copulatus, cumque eo consilio inito, Ber
, q
rceam irrumpunt, non quod eam aggredi vellent
( ; *
(neque e n i m i d poterant), sed utcirca eaniloceprae ), *
dammilitibus darent. E t s a n e m a x i m o s l 5 5 < I & . ytu
stus preedasque fecerunt. Nam a n i m a l i u m multitu-
'
dinem non facili negotio numerandam milites addu, ' * , i
xerunt. Interim d u m isti i a agro fertUi preeda
:**
onerantur. Servorum princeps defectoris Michae$, **
l i s perfidiam edoctus, genere quidem foedifragoet
, ^
s e m p e r i n beneficoset liberales ingrato et i n h u
mano, et p a r v i emolumenti gratia amicitiae pocu, isfr
l u m , ut dicitur, conculcante, exercitu mille h o m i
'

n u m coacto Romanam ditionem infestat. H i i t a -
que C i U a b i m prffitergressi P r i l a p i adjacentem re .
(
gionem praedatum ibant. Porro Scuterius Xyleas

*
ryjs
c u m suo milite, licetoppidoappropinquasset. Ser
, *
vus omnia vastantes atque igne corrumpentes con
*
spiciens, v i r belli expers et q u i preeliarem expe, ,
rientiam ne per somnium quidem degustarat (ne (OVTC
que enim speculatores longe dimiserat, ut per eos Q , *
hostium irruptioneni atque insidias cognosceret),
, *
neque copias disponere edoctus, unumquemque,
) i
quo animus ferret, i n Servos impetum facere c o n . / &
cessit. Quare perturbato ordine, pauci ipsi Ser
vis numerosioribus occursantes capi, quorum alii
.

,
ensibus obtruncati, alii v i v i vinculis colligati de } .
'
d u c i . Ipse quoque Scuterius Xyleas c u m reliqua
^
m i l i t u m m a n u i n Servos irruens fugatur, et m o n -

tibus ac collibus preeruptisque locis emensis, v i x
,
j S ^ *
tandem salutem consequitur. Et hoc modo exer
. iÔpoh
citusj q u i Prilapi erat, dissipatur. Nos porro i n
^
Prilapi oppido concludimur etcarceri, u t i t a d i c a m ,
, * *

,
mancipamur.
u
O V X
ptra
156
e o
7 1
I v
Michaele Comneno D
. [ . 81]
D : ,
"
6 0
ff
*
* .'
Theodori Dousas et Leonis Allatii notae.

(48) .
Pacbymeres l i b . 1, , *E)W%^>
. V
C. 10. . 26. A L L .
r a m i l l ms , Quod
(49) , non , neque scribentum quoque sagacissimo Meursio.Vide G l o ^
d u m nota ex Joannis Tzetzee chil. 10. A L L .
i n . DOUSA.
. Certa est et l i q u i d a emenda(50) . Quid ? a n Scuteris hk *
tio nostri Meursii, q u i legendum monuit .
men proprium, an s c r i b e n d u m
Nam veteribus Bardarius fluvius dicebatur.
sive officii nomen. Ferebat
Testis Zonaras. Annal. tom. III i n Basilio Porphyac labarum imperatoris, C o d i n o teate. Quem^f
rogenito. De Axio fluvio Nicetas, l i b . m , De rebus
ut et Meursii Glossariura in hac voce et in ^
jestis Isaacii Angeb, et multa Nicepboras Gregorae,
. Marchionis dignitatem babuiase docet Gx*f
ib. v i n Hunc Joannes Tzetzes, ut est apud Orleras, ltb. v n . Meminit cujusdami JG4abu& Sc&*
l i u m i n Thesaurogeographico, Bardare, Sophianus
Cantuzenus, lib. u i , cap .*
\ardati vocat- Corriêndusin hacre insigms Theopblyacti locus i n E p i s t . : ,
ANNALES.
1170
Palmologo et Michaele Lascari erant,talia tulerunt,

Berroeae omnia depreedati a p u d Bodenoscastra l o *
cant, planitiem fertilem alendisque equis apprime
, ,
idoneam. Michael despota defector Romanum

.
' - militem, quantus esset, et illius numerum plane
callens, ex illisque praeter paucos reliquos omnes

,

neque usui neque ulli bono esse, ex uaiverso suo
exercitu eleoti et ex cunctis probatioribus seoretis
quingenti numero, filio suo spurio Theodoro du

- ctore constituto i n Romanas cohortes immittit. E a
etiam tempestate Manuel Lampardas oum tumui*
, tuario accollectitio exercitu ab imperatore, ut c u m
(51),
aliis ducibus aggregaretur, mittitur. Sed enim ipse
' .
Kgre ferebat eos preedam prripuisse, semel l u c r i
/3- expertem labori superesse. Interim d u m bfficinter
- S6 COnferunt COpiarum duotores, V l l e s
abjectfieque
Manuelis Lampardee cobortes. ex quibus plerique

gregalibus equis rerum necessariarum onustis
, vehebantur, insoiis aliis duoibus inter, quod ultra
. , Bodenorumoppidum extendebatur, continuant, ut
aliis anteversis ipsi quoque preedara preoccupa
; ,
rent.Illis o b v i a m f i t i n Bodenorum 157 montium
;
claustris Micbaelis defectoris agmen ad oppugnan*

,

dos Romanos transmissum. Milites ergo fortes ao
,
strenui, superbis equis vecti et armis undique

. 2
septi, bomunciones inermes ao putidos, equulis

insidentes, nulla mora omnes terga vertere coegere.
:
E x his nonnuJli, q u i sibi fuga consuluerant, a d
' . " Michaelem Comnenum concedentes, queecunque
acciderant enarrant. llle re insolita atque i m
:
Q provisa minime consternatus, v i r raanu validus,
(
natura fortis, militiee magna scientia et animo
.
ingenti celebris, tanquam q u i et antea preeliis

consueverat, armatus, hasta arrepta, et agmine,

quod Vichael Lascaris e Paphlogonia duxerat,
:. ,
quinquaginta tantum h o m i n u m conducto (illud

namque solum pugnam sustinere uti ceeteris prae: (
stantius poterat) i n bostes armo movet. Lascaris
)
Michael pro suo more n o n lorica, sed loricula
,

circumdatus, ut expeditius fugam sese conjice*
ret, e latere pugnse eventum observat. At Comne (
nus Micbael primo hostium obviam factus basta

percussum sagulo pellit. E r a t i s quem d i x i m u s ,

.
Michaelis defectoris fllius spurius Theodorus, q u i
, ,
lapsu sublevatus Michaeli Comneno supplicatum
, ^ venit, multisque verbis ne neoi traderetur effla^

z..
yjvjjo^gy^
gitabat. E u m Michael neque cognoscebat neque

quis esset sciebat; quare Tiircae cuidam traditus
>
occiditur. Deia Papblagones pugnae comites c u m

reliquisconfllgentes 158
alium trucidebant:
>. tandemque pugna extrctna Micbaelis defectoris
, [ . 8 2 ]
milites f u g se dedere, Micbaelis Comneni viginti et
xe
.
a l i u s
( .
, . .
, .

.
Pachymeres, p. 36, vocat Manuelem, ALL.
71
Ifl
GKORGn ACBOPOLITiE
amplius ex electioribus advemariis v i v i t cuptis,et . ' *

.
^
pluribus aliis obtruncatie, finem conatui fecere.
. .
Namque c u m essent admodum pauci, a b i i militi
bus. q u i ante eo>- p r e l i i s se immiscueraat, ruptis
) ,
acdissipatis, ut antenarravimus, pereequi minime
poterant. Et sic i l l i i misere ac infeliciter, quemad- ,
i

m o i u m et iis qui apud Prilapum ceciderunt, r e i

evenit. Poetmodum Michael Comnenus, Micbael
*
Lascaris et cteteri ductores cohortium a nobis
, I
eompulsi et ad Prilapum accersiti, ut consili

,
causa accederent, volentes nolentes concedunt Et
.

^
per paucos dies nobiscum morati, oum viret a d
' *
U M M
cominus et aperto Marte Micbaelem defectorem
. ' ]
oppQgnandum non euppeterent. relictii nobis r e '
vertuntur. Accolarum eoim pertidiam animadverterunt, et eorum,quibus custodia tradita erat, leve g , ' ^
atque ioconstans prudenter cauteque ingeniuro
yjptv ,
subodorati sunt. Quare ipae c u m iis q u i i n oppidi
' ,

c u 8 t o d i a e r a n t ( n a u i q u e 8 i c m a o d a v e r a t iraperator),
$ *
v j p o l v , cvp /
Prilapi permansi.
m
,
, m>
. '
* .
72. Micbael defector altera vice nos adoritur,

et c u m i n tuto sna vidisset (cognoverat eoim
imperatoriascopias nequead malum propulaandum
neque a d resistendum idoneas) oppidum o b sidione cioxit etaptavit arietes. 1 5 9 0 p p i d a n i , e t
qui cum nobis erant,una cum eo senUebant. Igitur
p r i m u m pertentat, et universum tnilitem armatum
oppido applicat, ad boc sagittariis ac funditoribus Q
q u a m optimie usus ; scalas item advebit, ut iUis
muros asceiideret. Sed tunc quidem rejecti sunt.
et ex illis p l e r i q u e saxis telisque obruti ex b o m i num vita migraruot. Et sic per dies nonnullos
quievere, rursumque ab oppidanis et nostris
comitati rursusio oppidum vehementius i r r u m p u D t ,
et pari ratione rejiciuatur : neque enim aliquid
profecere suopotiusquara aliorum incommodo. Et
tertium quoque vis illa mali incaluit, tertiumque
restincta est. Hostis igitur finem turbandi facit, et
quieta meote constitit, et appropinquare n o n
audebat. tanquam q u i majoribus quam inferret
malis affligeretur. Verumtainen q u i defectionem
meditabantur, i n commotione pugnee consilia
m a g i s s c tuto exsequi posse existimabaot. Mirum
vero i d audituris vidcbitur, s i unius, n o n plures
quam quadraginta famulos habentis, fide sola et
veritate freti borainisvi compeseerentur. Gum ergo
p u g o a a c preel'0 infanda consilia malorum machinatores exsequi noa possent, scelus in tranquillitate
necalia fraude molitintur. Agmea enim, cui a d t u tandum oppidum iti urbe domiliciura erat, vitae
su8tentandte cauea propugoaculi eductum a d
granaria transmittunt. Hcec preemeditati, c u m
o ^ .
'
'
),
, *i?fv
, 9
,
|3 )
'
***
, w
* ^
.
*<
> *),
*
fi*
, ' x?e~vj*' Y*"

l
TJ

^ TJ
'
'
, '
^^'
* * ^
> xorti^
4***
[. 8
'<
* ^
]3 *
p^s
, :
, ,
) ^^
ANNALES.
.
,
,
.
uvj.
^ ,
'
,
;
'
,
.
,
abeseet 1 6 0 exercitus, portas aperiunt Sicqae

Prilapi oppidum n o n virtute hostium, n o n loci
imbecillitate, sed custodum socordia ac perfidia
captum est, et nos u o a c u m eo et vinculis tradimur ; quibus nec arcis castellum profuit: saxum
namque erat, et expugnatu facilimum, si quig
decem graduum scaJa illud adortus fuisset.
quod noctu, q u i ex nostris adversus nos hostilia
induerant, adnosinterimendos nostraquerapienda
ingruere animuui induxerant. Heec edocti t u m ,
uti vires concesserant, nos custodivimus. Sed u b i
dies ccepit, c u m Michaele defectore a d pactiones
venio. Ille etiam jurejurando se obligaverat nos a
noxa immunes et cumre familiaripro viribus salvos
atque incolumes imperatori ditioni redditurum,
3 Sic nos pusillum illud castrum dedidimus. V e r u m tamen jusjurandum c u m ille nefarie jurasset, f r u stra fuit, quandoquidemillenos vincubs coUigatos
de loco i n locum transportabat.
:,
' .
',
84]
'
[.
. ,
' -
>>5
' .
> ,
'
, -
'.
*&
, -
Igitur imperator Tbeodorus, de bis certior redditus, de me quidem baud ingenue suspicatus est,
suspicatus est tamen bumanis considerationibus
ductus. Namque ut audiit ductorum celebriores,
quibus quam maximefidebat, i n Occidente Micbaeli
- defectopi ccssisse, partim antequam oppida expugnarentur uti Scuterium Xyleam, Manuelem R a Q matam Palacbam aliosque nonnullos, partim post
OCCupatas urbes, velllti mensffi prffifectlim
Isaacium Nestongum, c u i ipse, ut antea narravi,

Acbridee custodiam demandaveram, aliosque n o n
paucos exmaximeootis atquenobilibus voluntarie
se defectori subdidisse, de me quoque timebat, ne
quid patrarem s i m i l e : anxie enim illius a n i m u m
turbabat, quod nuper ipse i n me perpetraverat.
Attamen de me rebusque meis enucleatius edocti
me nusquam talem futurum contendebant. Post
tempus non modicum ex internuntiis me vinculis
addictum occludi carcere, compedibus pedes, c a pulis manus astriogi recognoscens, facinus laudare, burranius io me affici, deque rebus meis, ne
aliquis i n eas intruderetur damnumque inferret,
^ decreta evulgare. Et bffic quidein sic se habuere.
Imperatori vero Tbeodoro res ita evenere.
6 1
: ,
,
D
73. Bulgarorum princeps, uxoris iliius frater Micbael, q u i simultates et inimicitias, easque n o n
leves, etingenerumetiQimperatorem et remdenique Romanam gerebat,a consobrino suo Callimano-
:
, , ,
.
'
'
, , ; . * ,
. "
, ,'
, . < . .
75
OEORGIl ACROPOLITJ2
consciis nonnullis 1 2 Trinobi civibus, extra dio-

t a m urbem degens,letali vulnere accepto illico exspiraverat Qui eum jugulaverat Calbmanus, illius
uxore ducta Bulgarorum principatum sibi quodammodo vindicasse visus est. Sed Rosue Urus oum exercitu Trinobum aggressus, filiam hujue Micbaelis
consortem recuperat: q u i d e m e n i m Callimanun ex
loco i n locum aberrantem antea trucidarant. C u m
vero hffirede legitimo Bulgarorum principatus destitueretur,proceres in consilium conveniunt,eliguntque Toechi filium Constantinum, ut sibi ipsis imperet;et ut epeciosasregnandi causas baberet ac h reditario j u r e r e g n u m possidere videretur, legatos
ad imperatorem Theodorum misere, ut filiam suam
majorem cui nomen Irene erat, in matrimonium ConstantinoToecbiconcederet,qufleilli legitime copula-
retur, tanquam qmeesset Asani Joannis, quiantea
Bulgaris imperarat, neptis, ideoque a d talem dominatum pertineret. Sed quando Tcechi Constantinus
alioeoque legitimo matrimonio vinciretur, uxorem
a viro separatam ad imperatorem Theodorum
deducunt. Sic se res Bulgarorum habebant, sic
Tbeodorus imperator pacem recuperat : sic etiam
tranquiUitatem uterque aucupatur.

,
.
,
?
tva
, {
|]
J
*;
. (53^
,
}*
"
'
risl
^!
* * * >

}.

,
,
74. Postbsec Tbeodorum imperatorem morbus

gravis invasit. Morbo medicioam facere medicinon
poterant; frustraque remedia omnia, quee \ Q 3 malo
succurrere posse vidfibantur, tentata sunt. Longo
itaque tempore noxa conflictatus, et corpus omne
exsiccatus, prope finem i n animo suo dcdit poenitentis l o c u m , et monasticum babitum induens,
quemadmodum res illius scdulo ac curiose intuiti
m i b i narrarunt, confessionem peccatorum animo
II
( 5 4 )
&\
(55)
iv
>
5
Ocpaa
(56)
^/
'1
cTt
* D * . ' ^
' TJ /
, *
:
1
.'

.
^*
' . * ^
, .
, , ^*
, . "

"'
--
- '--~
' ..~~--
Theodori DousaB ot Leonis Allatii

(52)
.
Grego, . 60. A L L . D
"~
"
. Gregoras, . 61
Et nota, q u a m Acropolita imperatoris filiam vocat
Irenom Constantino Toecho nuptam, a Gregora cari, non sinc memoriffi lapsu, Thcodoram ; quod
eliam infrainculcat, p.63. NamqueTheodora,quemadmodum ct Eudocia, innupUB remanseraat. Nota
etiam Pacbvmerium. ^Ttsior.lib. i , 35, tres tantum
illi iilias tribuisse. A L L .
(54) Gregoras, p . 61. Morbi illius naturam
exprimit Pacbymerius, lib. i . A L L .
(55) . Paulo ante obituin, ut scribit Gregoras, p. Gl.Nec dissentit Pbranza, l i b . ,
cap. 3, ut aiii viri principes et iuiperatores, ct ex
vulgo quicuinque in ea na tione pietatem cul tumque
divinuiiicolerevideri volunt, imminente morte fa-
(53)
nolae.
cere esuevere.Paulum e n i m a n t e q u a m îUtf*

dant, q u a r e v e r o i d a g 8 D t , f u s e a l i b i d i x i m i s ^
nacborum habitum i n d u u n t . N u g a n t t f ^
Tbeodorus Monembasiensis et e j u s stoliAsB*
exscriptor MattbeeusCigala, q u i a i u n t e u m i t ^
sandrorum raonasterio m o n a c h u m factaa?
adiuodum v i x i s s e tandemque m o r t e m o b t i s ^
' .
, , *
. ^ '/
, ,
.- .
'. A L L .
(56)
. 61
ALL.
G e r g O f a s brtvi
ANNALES.
*W
generoso ao magnlfico dignam abeolvit; quippe

t (57), - evangelicam mulatus meretricem, Mitylenensem
rvov
archiepiscopum pro delictorum oonfessione accer
sens, ante illius pedes solum obvolutus laory,
marumindesioenterfluentium rivis terram, i n q u a
|, jacebat, conspersit, adeo ut ex i l U s l u t u m concint ,
natum sit, Sjc qui illa oogspexere plane nobis af.J , ' flrmaruqt; etsaepeillud,c Deserui te,Cbriste, inter
3, ,
confessionisverbaimmisoensmolamabat.Itailleta .
teperacta, nondumquatuorintegros annos imperio
(58)
'
politusmortemobit:principiumenimregiiandiNo3 ,
vembrem,Augustumfinem viteefecit. Cadaver illiue

.
i n Sosandrorum 1 6 4 inonasterium delatum, u b i
rj5
imperator et pater illius antea humatum est. Fato
(59),
functus imperator Theodorus tres reliquerat fllios,
. - g masculum unum noinine Joannem, feminas duae
, Tbeodoram et Eudociam. Namque alias duas, an, ,
tequamipse mortem obiret, viris nuptum dederat,
. p r i m a m , c u i et Irene nomen erat, Constantino
,
Tcecbi filio, ut diximus, alteram Mariam nuncupa ,
tam defectorisMicbaelis fllio Nicepboro ; qn temJ, ,
defectioais socari demedioexcessit, u t q u i d a m
. asserebant, a marito Nicepboro multU verberibus
coercita, ut a l i i n a t u r a l i morbo exstiucta.
.
' , /}.

6 4

(60)
75. Tbeodori imperatoris fllius Joannes i n obitu

imperatoris patris puer impubes erat et abbuo
tenellus, octo annos neque 08 integros natus'
Ideoque pater illius ac imperator testamentum
, ,
' ^, ,
' .
et Leonis A l l a t i i noUe.
Lucas C c i u m vel Vatacium dicere debuit) Graecorum,
t
relista, c. v n , v. 57 ; ,
appellabant jmperatorem
mori,duobusfiliissupcr* , e t c , peccatricem
apstilibus, quibus pueris Michaelem Palslogum sibi
is prostitut pudiciticB mulierem.Cujusresiaffinitate conjunctum testamentodederat tutorem.
ltlalnexcmplulpassiiadducituHflecv
Et infra : Mickael Palxologus tuior crudelissimus
est Maria Magdalene, soror Lazari.
pueros fidei suassubaffininomineab
eo.guieumexCeesaris Baronii Annal. ecclesiast., a d a n - tuleral, commcndato cunfinterfecisset,
imperium
Cnnsti 32, n . 16etseqq. D O U S A .
assumpsit. In bis p o s t r e r i i i s verbis alius Flavii

.
Mores
error prebenditur: Michael enim i i l i u m u n i c u m
i o n tanquam illi infensus tacet Acropolita.
Theodori Joannem excacatum occlusumque i n
mus, si placet, ex Pachymere. p. 36. A L L . Nicetiatorum castro custodiisque c i r c u m m u n i t u m

a o v j . Monasterium
magna diligentia asservavit. Pacbymerius, lib. m,
D s a a d r o r u m Magnesiae Deipap virginis nop, 191. Vide do hoc eodem Joanne occcato Greipse imp. Joannes exstrui fecit. teste Gregoram, lib. iv, Phranz., lib. i , c. 5, et alios. Imo
b b if. cap. II ; eurademque sepultuui inibi
Joannes bic Theodori f i l i u s , q u i iaterfectus a
; a p . uit.ejiisdem l i b r i . D O U S A .
Nicbaele asseritur, post Michaelem ipsum superAcropolitaoctoannos nondum absolutos,
fuit ; eumque post Michaelis obitum Andronicus
ras sex annos natum refert, p. 62. Phranza
F. imperans sua ppresentia honoravit, beneficiis ac
r a m sequitap. Pachymerius, Hb. i , p . 35,
muneribus cumulavit, pro paterno scelere exoraneoi facit. Hmc erroris arffuitur Flavius D vit. et veniam impetravit. Pachyineres, d e A n d r o n .
u s , q u i d u o s T h e o d o p o i i l i o s d a t , eorumque
Michaelis F., p. 103. lilondum scquitur Sabellicus
ni Michaelem Palffiologum ab eodem constiEnnead. IX, l i b . iv : Reliquevat Theodorus Michaei refert, l i b viii, Decad. II Hist. Etforte tunc
lem
cognomentoPalxologumfiliistutoremJtcitque
\t Theodorum 7aiiart(BataUium v e l Balacea res fidm Balduino et Veneiis futurm pacis, si
Theodori
DOUSCB
GEORGH ACBOPOLITiE
feoerat, XA Cjoidem Yidebatur, pro 165 filk>, * ,

, } *
autem, vera pro Georgio Muzalone protovestiario.
Hunc enim tettamento R o m a n a r u m rerum o m - ( 6 0 "
(62) ' *
n i u m moderatorem ac domioum insutuerat, i t a
, ^
ut penes eum Romani imperii totius esset l u m m a ,
quoadusque imperalorisfiliusadperfectamaetatem ,
.
peryenisset. Mandata imperatorie eorum q u i tunc
\63) &
aderunt jurejurando confirmata sunt. Sed nondum
. ' 3 (|1
tertius diee, postquam imperatoris cadaver tumulo
,
oonditum est, decurrerat, et tanquam ex composito
(65!
quicumque iliic comperiebantur Romani, c u m i b i *
dem n o n axiguo militum manus commeasset, con ,
curreates, necnoa q u i ab imperatore n o x a atque
(66) ^
incommodis attriti fuerunt nobiles et primee c o n ,
ditioaie bomines, inter eos et Strategopulus
AlexillS, CUJUS filium Constantinum OCUlis spolia- X
, VIOV
, , Im
erat, ipeum carceri constrinxerat ; Coastantinus
, ^ k
Tornicee magnus ab imperatore Joanne primice ^ *
riue constitutu, sed abejus fiJio privatus ; Theodo, '
rua Pbiles obcfficatus et ipse ; et Zagarommata
, ; tv*
Georgius, quem imperator Joannes protovestiari, **9
tem crearat, filius veroillius paracoemomenon ele, rnir*
gerat, sed quem non diupostdignitateillaexuerat;

,
Nicepborus Alyattes, paulo ante prafectus canicleii
factus, postmodum nullam o b c a u s a m a b i m p e r a - , * *
tore lingua imminutus, officio etiam absolutus ; et ' . WKWL
[ . 86] ,
plerique alii veri opportuni ac celebres cum m i l i tibus confusi festinanter ad Sosandrorum mona- , n

sterium, u b i protovestiarius sede locata justa deC $ } * r
mortui imperatoris faciabat, properant, 166

adveraom protovestiarium ac tutorem illiusque
(67) - ;
fratres non sine clamore irrumpunt. Quare proto0
e t

tutaru nomine eontentus essset Pal&ologus.
Sed
komo vehementi spiritu multaque prudentia non
solum Balduini opes fregtt, sea evertit etiam fundidus. A L L .
(61) . Erat is claro
genere ortus, sed ob cognitionem rerum et a d
o m n i a aptitudinem atque morum urbanitatem a
puero i n aulam imperatoriam ascitus, ut cum m u l tis aequalibus Tbeodoro imperatori collusor esset;
qui ita ee ad mores ilbus accomraodavit, ut unus
illi evset omnia faciens dicensque quidquid imperatori gratum erat. A m o r eorum cresct nte eetate
concrevit adeo, ut aqud eum j a m imperatorem
principem et autoritatis et gratiae locum obtineret, eolertissimus conjector, quod illi placeret,
dexter negotiorum administrator et tidus arcano- D
r u m particeps; quas ob res celeriter protovestiarii
dignitate oruatus uxorem ex imperatoria familia
duxit. Ex Gregora. Vide etiam Pacbynierium Historiarum libro primo. Quibus notabis monstrutn et
Sabellici, Ennead,
IX l i b . vi ; Sunt
gui Gregorium Imisolum tutorem Theodoro relietum scribant, quem sacris operantem Palxologus
interfecerat, rcrepta ad se puerorum tutela, quos
pari .njwria ac nescio an majore etiam sustulit.
Georgius in Gre.gorium evasit, Muzalon i n Imisolum, obtruncatus ab exercitu et p o p u l o i n interfeetum Palxologo, puer unicus i n pueros, obcaecatus insublatum Ouiddereliquisexspectandum est?
ALL.
(62) . Gregoras,
, 62, Georgio aadit eecundum curatorem Arsepiuia patiwobaw, quepa tacuit Aorojpolita, Necjue
diversus est Phranza A L L

(63) . Gregoras, . 6 3 . A L L .
(64) . Gregoras,
Pachymerius t
Pbranza tradunt fuisse p e r p e l r a t u m axe nonae

forte omnes vera nundant. Neque e n i m ssato
atque moritur imperator, s e p u l t u r a e traiitff
Quaresex primis diebusfunus l l l i u s curatoo^
elatum, propositum populo, terraa t a n d e m ^
tum nono vero die ab illius o b i t u , t e r l i o i i *
pultura Muzalones o b t r u n c a r u n t . A L L .
(5)
S o l e m o i i a t 0*"
quiarumet frequens omrdum ooncursus DOAB*

rebatur tam indignum s p e c t a c u l u m . Coo?Dtftf
enirri in templum patriarcba c u m d e r o nnive*
matronae, omnes nobiles. ut d e m o r e Jugere&U
memonam imperatoris c e l e b r a r e n t . Aderant*
nes principes, plebeii quoque n o a deerant, e*
fiuxeratomnis exercitus, non e a d e m o m u e s s a ^
tia, alii luctuiu prfiefereotes, alii n e c e m spim^
et quod sane atrocius est, d u m b y m n i c o n d * * *
tur, vel ut Acropolita dicit, d u m s a c r o s a n c t f c ^
sfle sacrificium offerretur etcultus d i F i o u s penf
retur. Gregoras, p. 65. Similia s u n t quas nJ^
Pbranza. A L L .
(66) .
. 23, 2 4 , 6 * , 65. A L L .
(67) .
Pachjtf
GregOH
. 66. Scriba bic ob sirailitudiuem obtruacati
ut i d quoquo obiter advertam, Tbeophvlact
nuncupabatur. eratque affiuis G e o r g i i P a c u y i n c
bistorici. Audiamus ab ipso l i b r o p r i t n o , p . *
vMtiftrius oognita multttudini* imiptiooe templo,

i n quodivin myotagogiae sacrumaudiebat, egredi
conatur. Sed q u i d a m conoilii ac facinorie fautores,

qui c u m eo erant, timeoles ne auo exitu equo i n *
*
aidens multitudinis aoimog Ulectos sibi consocia.
ret, iadeque ipsorum perfidia propaJaretur, a d

,

novum jusjuraodum adiguntur. N a m c u m Tbeodo

rus imperator extremum spiritum ageret et illius
, testamentum omnibus audientibus percurreretur,
(68) . " ?
uoiversi sese jurejurando a d omnia imperatoris
,
mandata sine ulla immutatione coneervanda con ,
strinxerant. Proterea potquam a n i m a m efflavit,
riy pro iiadem sacranoentum iterarupt. Tertium propter
.

j a m dicla novo jurejurando et pacbonibus astricti
.
protovestiario suadeat, ut una c u m fratre suo

J J dronico, magni domestici munere insigoito, et majore ajio fratre, q u i protocynegus erat, mordicus
, templo adheeresceret. Sed multitudinem etrictia
,
ensibue adversum se irruentem intuiti aese i n s a , .
'
crarium conferunt, et unmaculataua amplexati
' '
mensam obtruncantur, cum nequepostnecempar,
169),
ricidarum animos ad misericordiam allexissent,

Tantoque populus furore insaniit, ut eo m e m b r a ,
tim diviso sive potlus i n articulos aut minutissi (70)
mas carnis particulas discerpto, quicuoque p r o ' , p r i u m frustum manu tenens pro libidine exsatu , ,
rati siot. Et haec quidem sic evenere.

64>,
X f t t
:
J
:>
)
(71)
IQfl 76. V e r u m 6 Romano populo tUBB 1D d i gnitate constituti tum militariom cohortium d u ctores, et cum eis sacri senatus principes, quibuecum una et patriarcba et celebriorum archiepisco
porum plerique, de rebus publicis constdtarunt,
:
. '
*, , ,
* .
; , .
Tbeodori DousaB et Leonis Allatii noUe.

. Gerte 8 uequam
boc certe awi Graacis bisce j u s j u r a n d u m l u ?t. et jurareseepius pejerarefuerit; juraruot
em proceres conoertis verbis ex sententia
a t u n s , antequam ille moreretur, se o m n i a
lussim servaturos quae ille i n teetamento
ripserat; deinde statim
post ejus obitunj
* "
mt. N a m c u m se oognoBceretobrerumDOvi*
proceribus invisum Huzalon, q u i dignitatie
astigium eegre ferebant, c u m multi essentad
(imuletlutelapueri e l i m p e r i i administralio
pertjneret convocatis omnibus i n curiam
isse eis collocutus,haudob8tare8ubintulit se
nperii administratiooe tum tutela pueri cesl . Proceres simul velutex composito i d r e int, jusque j u r a n d u m priore sanctiuM datur
nobilibus tum a plebe m i l i t a r i ; eibique et
aeeufflqudibetexitiumimprecantur, n i quod
enteanoteeervassent, ac Miizaloniilutelam
atorie vero fllio i m perium i n i i d i a r u m expere
iolatum a d oinneai poeteritatem tuerentur.
ieineeps exerdtue i n eecleeiam ruerel et
) peroitus Muialo elabi oonaretur, iidem
3 s i m u l , ne ille egradiens iemplo ealuti SUAB
lerat, denuo jiujamqdam adjteamiiit, vailt

i _
n
w
s* omuia tuta quffl imperator praceperet, et cordi

sibi ewe que ac propriam Muzaloais vitam, Hinc
n o n eemel sed seppius se religione obstrinxerant:
et tamen cum res ipsa cogeret. sive v i n d i c t s studio
sive odio siva neglectu, utinam n o n impulsu et
adhoriationibui j u r a d i v i n a alque humana violantes, necibus Muzalonum manus dedere. Vide q u
de bis sacrameotis et exsecrationibus preeter Acropolitam referunt Gregoras, Pbraoza et Pachymarius. A L L .
(69) . Quid fnerit , vide
Olossarium Meuraii in . Donex. Gregoras, l i b . i i i , p. 66. Paria sunt quee nobi^ dat Phranza : sed bujusce rei tragoediam molto meliiis a c
fueiue proeequitur Pacbymerius, l i b . i , p. 55.
ALL.
(70) . Causas tanti odii
reoenset Pachymenus. lib. , p. 54. ALL.
(71} Trucidatis j a m Muzalonibus et inepto a d
i m p e r a D d u m Joanne immatura adhun astate, quav
ritur ab omnlbue q u i imperium regat, nutantem
prlnclpatum suetentet, nec oneri c e d a t ; nec aptlor
indioatur Michaele Paleeologo. Vide Gregorain et
P h r a n i a m . Paobymeriue quoque biece fueius r e m
proMC|uitiir,ALL
H83
ii
GBORGH A G R O P O U T i E
quisnam earum administrationem i n se suncipere

dignus atque idoneus haberetur et aliis melius i m perio consulere posset. Haud enim oonveniens esse existimarunt, R o m a n u m imperium, majestate
ac dignitate tantum, a puerulo, q u i v e l fructibus
allici poterat vel talis adhuc luderet, g u b e r n a r i
sed Deoessarium esse judioarunt eum clavum tanti
imperii tenereet gubernacula rei publicffl tractare,
q u i tutam a naufragio n a v i m adversariorum ventorum v i impetitam, variorum fluctuum strepitu
turbatam ao fere obrutam, et ut verbo expediam
ingenti tempestate periclitantem, ideoque guberna"
tore generoso atque accommodo a d eam ab i m m i nentibus opprimentibusque miseriis conservandam
indigentem, eonservare posset. Statim enim Persar u m conftnia ab irruptione adversusPersas conour*
rentium Tachariorum, c u m n o n adbuc stabili
amioitia flrmarentur neque a d certam pactionem
ac concordiam convenissent, notabilius turbabantor ; et i n Occidente a d Naxium flumen, quem
plebs Bardarium vocat, defector Micbael o m n i a
occupaverat, et i n ea regione oppidula et castra
sibi addixerat, adeo ut ea 1 6 8 *
"
neret et discrimine potiretur. Preeterea et alia
sugpicio plurimos, sed prudentes potissimum, a n gebat, defectoris Michaelis inquam generi. Namque
Manfredo Sicillee regi, ut pnenarravimus, filiam
Helenam matrimonio conjunxerat, et aliam affinitatem ex tilia sua A n n a cum Achai principe
contraxerat, quin etiam Cpoli Latina gens Romanis adeo inimica, quam Balduinus sustinebat, inse- Q
derat. Hac ratione Romanorum imperium graviter
eegrum vebementerque undiquelaborans q u i probe
regeret, proceres investigare, o m n i u m nibilominus
oculi i n Michaelem Comnenum, cujus seepe meminimus, ferri. Verum c u m de boc populus etiam
expostulandus esset, ut cujusnam ille sententiee
esset ipsi experirentur, ct i n quem magis animis
propenderet cognoscerent, iiiterrogationes secund u m genera et ordines institutee sunt. Et p r i m u m
quidem Romani sciscitantur. Illi universi confertim, unoque ore, n o n abum praeter Michaelem
;
n e
t e
(72)

*^
'*
' $
(73)
[ .
87]
&,'
""
,

.
'
<
/.
"
/,
o\mV
' ,
TJ

**?*
/'
:*
loi
tf"
Theodori Dousae et Leonis Allatii notas.

(72) .
De his omnibus vide D GaZiP.um : " , ?
Gregoram iif>. n i , et q u i Gregoram exscribit,
,
Phranzam, l i b . , c. 3. ALL.

*
(72) . Navis optime confertur c u m re- . '

publica seu itnperio,gubernator c u m principe, curee, turbae, negotia, seditiones, tempora dubia c u m . Sed OtTJnium optiBB
marinis fluctibus, cives c u m vectoribus. Tbeophyque elegantissime turbas ao s e d i t i o n e s r e i j w ^
laotus Simocatta Mauric. hist., lib. i , c. I :
expressit Alcaeus : *
,
. Gicero epist. ad Q. Coriiicium :
Quamobrem,
m. Quinte conscende nobiscum et guidem ad puppim. Una navis est jam bonorum omnium. quam
quidem nos damus optram ut tutam teneamus :
utinam prospero cursu. Sedquocunque
ventierunt,
ars nostra certa non deerit. Et i n S e x l i a n a : Navis
reipublicce fluitans in alLo tempestatibus seditionum
et discordiarum. Et in Pisonem : Qui maximis turbinibus ac fluctibus reipublxcve navim pubernassem*
Cboricius Sopbasta oratione peracta Procopium
y
, ' . " *

.
,
, ' c
' . ( f r a g m e n t u m dedi
Hermanno Elem. doctr. m e t r . p . 6 8 8 . ) A L L .

(74) , Gregoras,
70. Artes etiam ipsius a d occupandum imperi
(neque enim soti aliorum lubentm rem oonu
eisset) fusius exprimit Paohymeriaa, fib i , A u
11*6
ANNALES.
Comnenum Romanarum rerum tutorem ac curatorem, et eum veluti d o m i n u m proprium agnoscere

se velle fatebantur. C u m ex Latina natione qu*
reretur, non multa exspectatione opus fuit, tan, '
q u a m quse subito Michaelem Paleeologum o m n i u m

s u m m u m principem postulavit. Cuiii Scytbarum

,
quoque genus percontarentur, n o n barbare sed
> ,
Greece admodum pradenterque respondit, et M i , cbaele Coumeno praestantioreai, c u i summa i m
periidedideberet, setenere 169neminem conten. ,
debant. Quin i m o sacer senatus Micbaelem C o m . )
nenum multo nisu rerum Romanarum administra' tionem detrectantein, procrastinantem atque deluk\'
dere provinciam conantem, et forte etiam n o n

multiim ante tempus de Theodori imperatoris filio
'
g sacramentum causantem, patriarcha et ceeteri

omnes praesules n o n tantum voce, ed scripto
etiam tomo, i n quo ea continebantnr, tantum
'/

abesse ut pro tali conatu a p u d justum judicem
^,
Cbristum rationem redderet, ut coronis divinio
ribus potius coronandus esset, quod i n salutem
, - Cbristiani populi accessisset, suadebant, atque farat
cultatem similia i n se recipiendi concedebant. Sic .
que ut Comnenus^Micbael metum animo pelleret,
,
prudenter sane, et uti necesse erat, effecerunt.
, ,
77. lta MicbaelComnenusimperatorii dominatue
.

certamen adiit.Et p r i m u m quidem eum despotica
.
dignitate exornant : m o x teenia etiam despotica
(75) caput coronant. Nec multum temporis processit,

etipse volens nolens 1 7 0 ^ ab eminentioribus,
. (76)
et quibus res publiceB curae erant adactus a d i m peratorium culmea ascendit. Etenim imperatorio
>, ,
scuto,* q u i i n dignitate, et alii cohortium c e l e b r i o

5
res, collocatum acclamationibus prosequuntur,

et imperatorio diademate coronandus a d regiu/. .
n a m Bithynarum u r b i u m Nicaeam proficiscitur, i a

,
q u a apatriarcbaArseniocorona i m p e r i i decoratur,
,
Quando vero ex i i s q u i a p u d Tbeodorum impera (77)'
torem selectiores esse ac preecipui Y i d e b a n t u r ,

.
Caryanites protovestiarii dignitate a b e o d e c o r a t u i
reliquus erat, q u i j a m dictorum protovestiarii et
; (78),
fratruni illius necem patraverat et tunc temporis
,
[.
88]
D : ' ?, ,
, , . ' . ^. "
>>, . , ' .
,
: , .
,
. * ,
,
rapa .
5

5) , Gregoras, . 71. Gre sua descripsit Pbranza. Pacnymerus Dihiinus p r i m u m eum ad magni ducae officium
>tum tradit, l i b . i , p . 67. Quomodo postea ex
^no duca despotae dignitatem induerit, et tum
ersorum tum favorabilium procerum senia et concertationes i n p)eno senatu, u b i
rveneratet patriarcba et clerus fusissime
sequitur PacDymeriue, lib. , 29. ALL,
6)
GxegorftJ,
Slmflia
habentJPbranza, c. 4 : Pachymerius, . 98. A u .

(77) "
,
Acropolita
p l u r i m a i n hoc negotio silentio preeterinittit, ne
m v i d i a m suo conflet Pal&ologo. E a tamen ex aliis
subministrantur, Gregora, p . 78. Nec diversa
sunt quffi scribit Pbranza.
(78) Pachymerius, p . 63. Reliquos, si sibi adversaripoterant vel suis conatibus
impedimento esse, ut de medio tulerit, babeto tibi
e z Pachymere, p . 80. A i x ,
GEORQIl
1197
MlMNtFQlXtM.
gobernabat, oe quld n w i 6ta>, , r d v ro;

attentaret, in oareeren a Micbaele imperator in- j
tredittrr.Jlleftigaeeee surripiens ad Peroas commeat, ( * 'mm*
), 6 *
eed a quibuedam Tarcomaiiis interceptus rebue
, .

spoliatur et ipea de medio tollitur. principibus
,
etiam et magni nominie Tirie Joannes Angelas,

t
munere protostrator, in Occidente eatatem agebat,
.
*
non exiguee militia partis pwefectum. Hunc pott

" ', ;
protovestiarium imperator diligebat Tbeodorat,illi
eTc4
que in bonoribus aliisque omnibus plane eecundas
'
tribuebat. Eum ut ad se duceret, quosdam e fami . f*rra
Uaribusimperator miserat: sed inter eundum metu
obratus exspiravit. Hi itaqua inter eos qui io ,
/,
dignttatibue erat et precipui apud eum habeban , '
tar,primaieine controversia ferebant. Goetori 1 7 1
homunouli, nulla coneiderationadigni, ideo- fi ><.
que tanquam nulliue sortis homioes negleximut,
-
Igitur imperator iobael antequam regiomofeeo
, *
ronaretur, fratrem germanum euum Joannem
*
iromyr
Gomnennm magnam domestictttn eonstitatumRo . ' o w
manis illi concreditis agminibiis in occiduas partei

adTeraas Michaelem defeetorem dimittit, etllli

,

AfoxiomStrategopulum, Joannem Raulam, prinam

^ rrpoti
protovestiarii Raulia filium, alioeque fnilitiam do- , ^ [. (
ctoe et oum advereario oongredi, uti par ettgnarot
. a k o ) x o i 1
socios adjungit Miehael ipse imperator acclama
'
'
W
toi fratrem euum germanom ioaimem Comneaam
* ,
sebastocratorem fecit, et ad eam in oocidais mo- -
ranteni dignitatis insignia transmitit. Strategopu . '
lum Alexium magnum domeeticum crevit, et altt 4 pkv
rum fratrem Gonstaatinum. ex alia ortum matre,

* *6*
Cmaria munere decoratum,in Papblagoniam amaa > Tf | ojovj

darit, ut urbes in ea, exercitum oppidaque invise , ^
ret
G
,
^
?
>
, .
78. Sedcumregendi poteetatem sibi asaeruitset,

omnes ex quacunque oausa ab imperatore Tbeodoro custodi mancipatos aut quomodolibet neglectos 1 7 2 bberavit et revocayit et munificentioribus donis cobonestavit, et ut rem in pauca con-
feram,ergaorane8dominatione8pleDdidiu8 UBUS est,
et large effuseque pecunias distribuit. Tum Romanorum multitudinem cujuscuDque illa ordinis,
cujuscunque generis aut instituti fuisset, multa
exsultare lntitia et rebus eecundis gaudere, intoe-
'.
**
8*)* *
. wtkp^
^ , "
41
. iv
' ,
D
4^
tiw ?
* Wqp
^ *.
D : f o p
. * >
^ , ' ^ ^ '
. ' ( ^, ' ^) tpiotffC^
^* ^ . ' ^ *7*
, , c . , ' ^ ?
. ,
. ,
, , u , .
*
; . , , . ' *
'
xopupxiov *
(79) . ' , *
e 1
Theodori
Dousae
et JLeonis
Allatii JJlvlvCC*
nola.
X U C U U U l l MJ\J
U O w Ol
J v U J U l O 1*1
(79)
infTao
eive ^ . jfornax
aurom ooc|ultar tt oooflatur. Soiaai. Z p v
,
.
DmriL
xot
i^Htt
AMNALES.
tttt
ri omneepoterant. Quemadmodom enim, dum cpiie

e densissimis tenebris in puriseimum solis jubar
; . " emergens, aut e tempestate i n tranquilia aut ex
(80)

biemein vernumautex procellain q u i e t a accesserit,
^ aut etiam ingentem moerorem in gaudium transmu ,
taverit, leetitia differtur, ita omnee voluptate quadam
; , - ' , - perfundi et gaudio cumulari atque exsilire, miserrima deterrimaque prioris vit ratione e pectore
oculisque amota. Latini, qui GPoli erant, et Bal
) (8)
duinus illorum moderator ad imperatorem legatoe

p r e B t u m i d a qudam et pene absnrda queeritantee
,
miserunt.Contemptius namque erga imperatorem,
* tanquam qui tum primum imperium assum

pserat, affecti, iminoderatis postulatiombus urge .
bant; et ab ipsa Tbessalonica initium facientes,
:
ut eam sibi et reliquam omuem regionem
,
Gpolim usque imperator concederet, poscebanU

His auditia imperator responsum lepidum sa.
ne neque invenustum dedit. Eam soilicet ur bem sui patham 1 7 3 quodammodo esee; in ea pa. < trein suum, quem ipsi optime ndverant, m a ) ,
gnum domesticum principatum obtinuisae, in ea
.
vite fLnem fecisse, in eaque cadaver iilius sepnltu, ro mandatum. Quomodoitaque ea urbs extra po
testatem meam fuerit? Audiunt legati : adbuc
;
tamen prurituaurium aliqua concessurum impera , [ . 90]
torem sp6rabant,etmutataoratione, Igitur, aiunt,
- ,
imperator, conoede nobis ab Serris ipsis rejiqua
, , ,
possidere. Etimperator: Neque juste neque de
,
center hc postulatis. primum enim ia ea a bea . , *
tffi memoriffi imperatore patruo maoloci dominatum
.
babui, illicdominationis meae exordia, illic militia

prima incunabula ; etlooo tanquam familiari solo
/ ,

delector. Haud itaque erit opero pretium illuin
, ^ amittere. Legati de Ioco in locum facili negotio
? sermonem convertere, et cum nibil baberent, si
quid impetrassent, eo contentos esse, ac ai victo , , ,
riam fuissent consecuti. Et,0 imperator excipiunt,
: , , , saltem nobis e Bolero ad nostra permitte. Tum
. >
imperator, Iliis in locis saepieaiuie venationi ope
ram dedi, et enationibus non male uti in illie
,
aprebendi. Indignum itaque videtur locis illis
: , renuntiare, u b i rursug venationi incumbere gestio
, et ferarum capturis animum oblectare. Quid
.
igitur nobis donas ? legati imperatori responde; > .
runt. t Ego quidem, infit imperator, nibil. Sed
, " . '
ai pacem ex me babere concupiscitis(bene namque
( me nostis,etquid pugaando valeam ; jamque satie
, didicistiscumBitbyDi 174Tar8ifiequererumpoti ,
rer,quanam ipserationebello confligam), volo Lati),
nos, qui Cpoli sunt, Romanoimperio eam extributo

' ^
partem persolvant quee introitibua proportione
(81) ,
respondeat. Heec si pnestare annueritis, pacem
.
compono; sbi mbnis, pugnamedico, q u Deo au, . ' , '
,
^ -

.
Paobymerius, .
* -
Pacbymenue, . 106
(82) <. Commerciorum. Vox LaUna

totaxotixpxiov sive , commercium. Vide
Gloeaariom Meursii. D O U S A .
GEORGII ACROPOLITiE
4191
spice, ut ita dicam, multo Romanis utilior e r i t ,

'.
8 Latinorumlegati confusi Cpobm infecto nego
tio remeant.
&*
.
'.

79. A d Michaelem etiam defectorem legatum i m

perator Theodorum Philem, ab imperatore Theodoro luminibus orbatum, mittit. Legatio lenis erat, ^. I
*
tanquam queeexpertinentibusadse urbibus acop *
pidis pleraque cederet;quee defectori imperalor,

, ?
cum secum concilians permittebat, parva vero a d ,
modum repetebat,queehaud decorum videbaturab
. '
eo negligi. Sed durus atque inexorabilis defector

*
oblatis scrmonibusque magis induruit ; q u i

,
modo legationi locum dederat, sed i n respon
.
' 1
sionibus etiam indecore admodum se gesserat. Inflaverat namque animos non solum c u m Siciliee T J
(83) , (84) *
rege Maafredo, sed etiam c u m Gulielmo Achai
*
principe contracta afflnitas: j a m e n i m et hoo quo . " m
quematrimonium absolverat. H i n c b o r r e n d u m t u r . "
xaifrf
gere et 1 7 5 ^ tumide ratiocinari. Propterea

fa&P
Tbeodorus Pbiles ermonibus illius cordi suo dolens,
[ .
91]
et illiusresponsisanimodiscruciatus, a d imperato, , f
rem regreditur, i l l u d defectori fassus: Te stulte
,
/
agere sat novi,ideoquuloquerisindecora.Sedscias
. ' ?'
;
velim te q u a m citissime robur imperatorium ac
Romanam virtutein experturum ; et duceris, d u m ' , * '
, . '
(
nulli u s u i erit, poenitentia. His dictis a d regem
,
revertitur, stultities n o n modicee Michaelem incu, /MXpav *, 5*

sans, q u o d n e l e v e quidemimperatoris postulatum

,

expleverit, vel saltem Gonstantinum Chabaronem,
x a l

et me, q u i hsec scribo, servitute liberaverit, eum
, ,
*
tanquam q u i c u m imperatore enutritas fuisset,
^

sspeque militaribus industriis concertasset, me vero
,
>$*
yeluti affinitate cum imperatore conjunctum. quan , tsw
d o e t u x o r lacrymabiligemituad pedesimperatoris
,
xlits
provolveretur. Sed prcecipue quod imperator ab
',
imperatore Theodoro missus plerosque bello apud

Bodenos confecto viros, quorum aliqui sanguine
) *
coDJuncti erantcum defectore, alii ex exercitu ma
, * '
gis spectabiles et genere illiustriores, e carcere l i
berasset. Et boc modo legatio addefectorem trans.

*^
missa se babuit. Imperator prceterrea ad Manfredum
^ ^
Siciliee regcm,defectoris generum, ob eamdem cau
a x t r *
sam Nicepborum Alyatera canicleo proefectum lega
tum misit, ab eoque per duos fere annos detentum.

EtquanamillerationeexiisqueBquamcupidissime (85) , **?
expetebat imperator, semel Michaeli defectori col- '
ligatus, et potiora ac lltiliora aidmo 1 9 7 sibi fin- ^ &*
gens, efficeret? Porro imperator et ad Acbaias p r i n
***
6 3
s a
D :
. '
?*
tijC
, . ^
, xesf
' . * ' *.
Theodori Dousae et L e o n i s Ailatii notae.

(83) . Gregoras,
l i b . m , . 71. Pacbymerius, . 82. A L L .
(84) . Iterum pura puta Latiua,
Vive prtnccps.TwV ,
Francorum rex, etc, D o u s i .
(85) . Caniclei praefeclura erat ffli

gna valde dignitas Cpoli* Vide o m n i a o Meoi*
Glossarium,et adbibe Cantacuienum, hb*ii&9
14 ; et l i b . , 40.
DOUSA.
1194
ANNALttS.
-> (86) ; ' cipem iegat sed ille quoque propter affinitatem
cum Michaele initam spei bonce plenus, et ex ea

multa sibi commoda promittens atque exspectans,
sermones ac postulata imperatoris contempsit.

, .
80. lgitur imperator, ut praenarravimus, consobri
, ,
n u m suum sebastocratorem i n Occidentem adverTJ (87) $
, - sus Micaelem defectorem misit, et copiis illi c u m
eorum ducibus concreditis recta iter ingredi jubet,
^ , quoad
usque defectoris exercitui occurreret. Seba: ,
stocrator Joannesdicto audiens recta proficiscitur:
^
per ea tempora Michael defector c u m uxore atque
> (88) *&
familiaribus i a Castori partibue castra locaverat.

Uinc subito rumor occupat Romanas copias Bode
norumTempepnetergressasin eam penetrare. Qui
. "
vocem audierant,metu non parvo in animo concepto
in fugam sese ipsi conjicere, allosquo omnes in
' . (89)
eamdem ciere, el cum nox esset tenebrisque omnia
$
obducerentur, quo pedem quisque moveret incom - perlum babere ; hinc p l u r i m i v i a eeqne ac 1 7 7
eese vitam dispergere. Tbeodorus etiam Petra . [. 92]

,
,
, .'
. ' ' *) , , ' , , ,
, . ' ,
', . ' , ' II , ,
, ' .

. Gregoras, . 72, A L L .
C repellere minatur. Equites ridere et verbis etiaru
6 . Gregoras, . 72, Hinc
lacessere non desinuat. Sic Joannes principem tra*
r Michaeli Palfleologo duos fuisse fratres,
b i t ad p u g n a m ; d u m pugnatur inter eos, a Greecia
s DOQ ex eadem matre, Joannem ot Gons- victoria stetit. Siciliae rex cum paucis suorum clam
Q. Pachymerius: ^ - effugit. Jacobus Pontanus, not. i n c. 4,lib. Pbran - 2, m i r u m i n modura in b i s nominibus sese i m , '
plicat. Exsolvamus eum. Ubi astenscum
reposui,
,
SCriptum
est in GVXCO ^
' Sxcilix regem Manfredum. Sequiturcont inen ler
LL.
' etPelo) . Plura de bis ponesi atque Achaix principem.
Demendusest asj d Gregoram, l i b . u i , c. ult. A L L .
teriscus, et verba ita ut jacentin textu reponenda*
. Hostes Gnecis ipsis longe p l u si veritatem bistoriaB volumus. Similia Gregorae vei
t. Hinc ad militares artes animus advertib a supra posuimus cap. 70, Sequitur Pontanus :
GrcBci propius bosLem castris motis mit- Manfredus, Friderici secundi ex pellice filius et Siliaem idooeum, quibostilesexercitus c o a cilias rex. quomodo poiuit esse gener despotse
Epiri
ionturbet. Is noctu veluti transfuga c u m
et Michaele Palxoloao capi, quem Carolus Gale ifitolieeprincipe congreditur. Nuntiatilli
lixrexinprxliointerfecit,
utnatTal
ThomasFan periculum impendere.
Illius
geaeros
,
zellus, Berum Sicularumdecad.
XII. U0. \m equietPebponnesipnacipemetSicilice regem D dem non video. Viderunt q u i rem accuratius e\arlegatospacemGrfficis largitionibusobtu- rainanink A n ita arduum fuerit despotam Epiri
salus sua sibi cune esset, antequam illa
ManfredoSicilitPregiet Peloponnesiet AchaioB prinliainiretur, sibiprospiccret.Micbaelpaucis
cipi Gulielmo filias suas collocasse i a matrimore indicata ante solis ortum fugit, eumque
n i u m ?Ettamencollocavit, si Acropolit, Gregorae,
ie alii sequuntur: ita Micliaelis milites om- PbranztE fides adbibenda est, et sane adbiberi de*
ugam se verfere.Mane socii fuga Michaelis
bet. Addeeliaui Pachymerio, p . 82. En itaque quo,cum causam consequi non psssent et valde
modo Manfredus Sicili rex el Peloponnesi princeps
tum suorumnumerum cernerent,infugam
generi Michaelis fuere. Sed Manfredus iaterfectus
Qt, se a MichaeJe proditos esse r a t i ; quos
fuit aCarolo. Quid tum ? Non potuit antequam i n itos aggressi Grsci m a x i m a ex partecaeterficeretur, uxorem ducere et gener Mlcbaelis essc ?
sterospaucis exceptis vivos capiunt, inter
Narret quidquid velit Fazellus, oculatis ipse testiloponnesi et Achaioe princeps fnit. A l i a m
bus magis credo. Addit Pontanus, oninino fugit r a tio protovestiarium, et a l i u m nominare voluit aut
victoriae causam narrat Pacbymerius p. 84
debuit. Sed boc probandum erat, et ratio pro proi m scilicet et illius eqoitum proceres Joantovestiario stat, nec alium nominare voluit aut deMicbaelis uxoris amore captos animoque
buit, 8i mentis nondesipiebat. A L L .
jntes v i m inferre pudiciliee illins in animo
e.Res Joanni displicet et enunn&m grayem
P A T R O L . GB. GXU
38
9
GEORGI!
tm
ACROPOLITJE.
lipbas, uxorisMichaeUsdefectorU frater, audentius , , !

* .
equum calcans u b i loca prterupta obviam facta
, ,
sunt, ipse et equus prcipitati vitam posuere.
,
Fugatiquesuntadpropriosconfinium terminos, sive
, .
montes Pyrenaeos, qui veterem et novam Epirum
, *
anostraGracaque regionedisterminant. Cum b c
, * *
ita evenissent, occasione sumpta sebastocrator
* .
auxiliarium cobortium praesidio regionem vacuam

, 6
deprebendens, i n o p p i d a quaein eaerant, impetum
,
facit. E t p r i m u m q u i d e m Acbridam, quam Bulgari

* *
arcbiepiscopatum esse norunt omnes, secum u n a
.

ctillius arcbiepiscopum Coastaatiaum Gabasilam
, ; :
ducens, contendit. Gabasilas porro ab imperatore
, '
apyan
Theodoro erat sejunctus, tanquam q u i suspectus

>, AJ
illiforetnon e q u o i n imperium animoesse. Namque
fratres illius germani Joannes et Theodorus c u m 3 .
Micbaeledefectore vitam agebant, Theodorus inter
' 7 >
illius proceres connumeratus, Joannes fere rerum

pct i
universarum, publicarum nempe ac domesticarum,
,
;
dominatum pro nutu agens ferensque. Ob heec, ut , ?
diximus,Tbeodorusimperatornonadmodum archi , -
***
episcopofidebat. Verumenimvero Micbael imperator
, * ^
magis libereac iagenue res pertractans, etNumini
' . , , ^
m a x i m a m ab ipeo geetorum partem aut cuncta
.
ascribens, arcbiepiscopo,qui tumaebastocratorem
)
8equebatur, potestatem a d sua reverteodi fecit. , * >
Itaque c u m Acbridam pervenissent, ut diximus,
,
k&yynm*
sebastocrator militares macbinas 178
eosmo
,
:
vere, arcbiepiscopus sermone allicieodos esse existi- . '
mare.Nec m u l t u m post tempusAcbridapotitisunt.
*, ,
In ea rebus sebastocrator recte compositis D e a b o Q * , $
. " %
l i m petit,cujus arcem omnibus macbinis sibi adsci
(90) ] .
goere oonstituerat, quare tormenta admovit, arie ,
tee instruxit, macbinas omnis generis applicuit, et
* >
frequenbbus irruptionibus infestans modis omnibus
'*
aibi oppidum expugnandum proposuerat. Et sane
,

eum spes non fefellit: multis enim oppidanis occi ,
sis, non paucis verotelorum ictibus confossis, reli, ^
q u i dcmissisanimis(naturaquippead tutandas ur.
bes occidua natio mollior exsistit) Dcabolim non

xum^f
contemnendum oppidum sebastocratori dedide ,
**
r u n t ; et universa circa ea oppida regio, necnon
Prespa, Pelagonia, Soscus, Molyscus sub potestate D ,

Romanarum virium redact Romanis obaoxide
( oVrtxov ;
fact sunt. Oocidentalium quippe partium incolee
) n *
ita nati sunt ut omnibus preepotentibus facili ne
. *
gotio succumbant. Hinc neces cladesque evitant,
* /
facultatibus suis majori ex parte consulunt. Et heec , , , , vfl*
quidem appetente vere gesta sunt.
[ . 9 3 ]
** ^
m
.
,
***"*
*&*"
purv .
81 Verum defector Micbael i n extremum discri-
7 0
*
1
D :
*'
, , ^
'
"

.
**?
,
.
$ , *
7 0
Theodori Dousae ot Leonis Allatii noiae

(90)
Pacbymerius, l i b . 11, p .
106. A L L .
1198
ANNALES
,
;
>
"
que n o n contemnendas, generi sui
regis
Sicilite,
iasidentes (exbis siaguli intersuos praecipui erant)
m o v i t ; et p r o p r i u i n q u i d e m militem plaae universum in i i n u m coegit, addiditauxiliarescopias, eas-
cummunitosacsuperbientibus et magaaniuiis equis
)2)
machmam
omaemomnemque funem,iit proverbio fertur,
179
( 9 1 ) ,
. "
conspicatus, impe-
quse ad quadriugeutos equites armis forlibus c i r -
prorumpere
ratoriis viribus obviam ire instituens,
res sua j a m
numerabantur.
Alius etiam
illius gener
Achaiae
princeps universoexercitu collectoper semetipsum

socero 180
a u x i l i u m tulit. Hic a n n a t u m
at [ueiQnumerabile
agmen
e natioae Francica et Romanis
Achaiie etPeloponnesi,quibus
ipse hnperabat, i n -
colis, licet potissimam iUius partem miles Latious
' compleret,lectumducebat. Amplissimo itaque exer ,
citucomparatoadversus Joannem
sebastocratorem
imperatoris fratreui belluin a p p a r a b a t ; qui fratris
sui imperatoris proiicuis monitis ac consiliis inoixus,
. ' (
uiilitari calliditate adversarios eludebat; c u m railite

qnippe undequaque armato et thorace communito
loca magis a r d u a detinebat:
i u d u t u m , et q u i
:,
veluti
at leviori
agilior
armatura
quocunque
vellet
expeditiusse moveret, i n planitie.etagris c u m bostibus confligere jusserat. Pars eorum
Scytbae , a l i i
TurcsB, plerique etiam e Romana genle, q u i b a s
gittandi peritia inerat.
Hi c u m
sa-
hostibus
manus
"
coaserenles eminus telis ferire, et e loco,
cui Bo-
> , * ,
rilee L o a g o nomen est, adversarios
quibus

' ,
neque per diem iter sine molestia conficere, neque
Q noctu quiescere eoncedebatur. Namque interdiu,

). d u m equi aquatum ducerentur, confligere si quis
urgere;
ad potandum
equum
longius
processisset.
fliis
eiiam inter e u n d u m congredi, et plaustrisjumentis-
que onerariis propinquantes, res quas illi c o n d u -
cereQt, nec custodibus renuentibus,rapere.
Atqne
. .
^ , * "
. , *
^/
*

- l
-Itl
'
- _ _
- *,
' ' . ,
. * , . , )
^. ,
, . ' i ,
' , '
/ , ( ), '
. , ,

In equitumnumeromultuminter sedistant
olita bt Pachymerius. Acropolita non ultra
mtos agnoscit, Pachymeriua ad tria miiiia

lit A L L .
( 9 2 )
.
Pacbymerius
.. A L L .
GEORGlt ACROPOLFLC
H99
13
i d ubi saepiusperpetrarunt, animisadversus 181 , h

.

hostes ingentibus resumptis, re a d mucrones et m a
, >;5
n u s a d d u c t a , obvia quoeque ex illis praedari. Igitur
* oott
defeclorisMicbaelisexercitushacquoquerationeattritus est, timoreque non modico Jacessitus de sa* >.
lute propria desperaverat. V i tandem et maximo &
,
&
suorumincommodo Stanum, Soscumac Molyscum
:*,
penetrantes (nam illis i n animo erat ad Prilapi o p p i d u m , ut illi suppetias ferrent, proficisci), u b i a d
[ . 94]
ea locapervenere, proprieequilibetopinioni servientes, extrcma quoeque tenlare, et p r c anima, u t d i c i - * ;
tur, currere pro viribus instituerunt. Interea de
fector Micbael et iilius Nicepborus c u m nonnullis,
(
sed valde paucis, quibuscum consilia sua et actiones
,
)
communicare sueverat, noctu equis invecti viasque

ben&instructi sese repente abripiunt. Mane u b i g ,
.
utni
dies processit, militcs Micbaelis fugam cognoscen
tes u a a et ipsi i n f ugam impelluntur. R o m a a u m ag,

|
mea, et qui illud ducebaat prrestantiores, et defe, , *
ctoris spurius iilius Joannes sebastocratori Joanni
. (93) ^
accurrentes se dedunt, et imperatori fidem sacra ,
*
mento obligant. Princeps vero Achaioe sociique
, ; ffj*
alius alio dispersi sunt. Princeps apud Casloriam
eapitur sub palearam acervo absconditus, sed ex . '

xmi 41
dentibus aquodain niilite cognitus (namque denles
(94) 6**<
interiores ingenti magnitudine prominebant) et
*
colligatus]adimperatorem advehitur- A g i n i n u m no , *
biUorcs affinesque Aseldetusi etGaritaniee 182
(95) *
pbredus aliiqueillustrium plures,Platamone aboque

, , & *
i n lococapti vinctiqueadimperatorcm conducuntur
Auxiliaris item manus a Manfredo Sicilios rege de- ^ , &
:
fectori traasmissa, a d quadringentos, ut diximus, (
'
numerata, cumarmisetequis aquatuor bominibusi
), ]
*
magno nempe domestico Alexio Strategopulo, Nice

pboro Rimpsa, q u i T u r c a origine, Cbrislianis n o , >
inen dederat, quorum fidem ingenuissime co ,
luit,
et aliis duobus, quorum nomina t e m , , iep
pus nobis iavidit, debellata est. Et h i quoque
. *
conslricti vinculis ad imperatorem transportantur.
Hac victorianoslriimperatorilsconsiliis potitisunt, )

,
**
adeo ut fama illius ad ultima quwque orbis terra*
, ^
, * "
r u m pcnetrarit: neque enim tales victorias plures
,
sol vidit. Tuncporro oppida omniaet regionemum

^
versam nostri subegerunt
1
, '^ ,
. K a i ) . ci*
[ sft^
. *
.
82. Postmodum Joannes sebastocralor Thessa- D \

7 1
D :

^-
7 1
<
^*
* 3. ovxn*
Theodori Dousae et Leonis Allatii notas.

Gregoras, . 74. ALL.
De hoc Joanne P a chymerii v e r b a s u p r a adduximus ALL.
(95) Quomodo potea
(93)
(94)
* .
occupata Cpoli a Grecis dimiseus fuerit, rd

Pachymerius, p . 86. Gregoras, l i b , .
tantum urbes recenset. ALL.
ANNALES
,
",
[ . 95]
. "
'
'-
.
'
; '
.
>
;/
JI,
'
,
.
'
,
,
'
"
.
'
"
>,
1202
liam pretergressus, et ea oppidis ao castellis

communitis, adnovam Patram, una secum spurium
1 8 3 Michaelisdefectorisfiliura deferens,locattentoria. Magnus domestious Alexius Strategopulus et
Joannes Raulus Pyreneeos montes transeuntes, Artam properant, Joanninis militum
roanuadobsidendumoppidumreliota. Artam itaque h i penetraruat
In ea cum illis ipse quoque in colloquium veni, et pau*
oosdiesquotidianiscongressibusversatusrebusque
dispositis Arta egredior, c u m multitudo illa n o n
bene erga nostros afficeretur : milites enim n o n
eequos se illis prcebuerant. Ideoque victoria illa,
queeRomanisilluxerat, omniumore concelebrata,
non d i u post i n contrarium dilapsa est. Ipse recta
v i a ad Joannem sebastocratorem imperatoris fra*
trem, apud novam Patram agentem, profectus,ct
nonnullos dies c u m eo moratus, iter ad imperatorem ingredior. Fihus spurius defectoris Micbaelis
Joannessebastocratori adsidens c u m quibusdam
aliis defectionem meditabatur; et d u m sebastocrator
Joannes adversus Latinos progressus proeterita LcbadiaThebas proedaretur, q u a m secum coaceperat, palam defectionem parturit, et oum qnibusd a m sceleris oonsciis fuga arrepta ad defectorem
Micbaelera patrem proiiciscitur.IUe re impro visa turbatus,ubipedemfigeret, nesoire. Sed navioulasipse
etfllius 1 8 4 N i c e p h o r u s e t uxoret ex familiaribus
quidam conscendentes i n m a r i moras trahere, et
ciroa insulas, Leucada nempe et Cepbalenem,
divertere. Sedquandoilliusfilius spurius Joannesad
eum, ut innuimus, accessit, exuta socordiasegniticque deposita animos assumens Artam oontendere.Eo
appulsus cives uni versos in se propensos oomperiens
(sub ditione quoque sua a d i l l u m diem Bonditzaa
oppidum reraanserat), quos i b i offendit, simul c o l lectis, nostros de iinibus Artae expellit, et Joanniqa
obsidentes longiusab obsidione removet. Sicdenuo
Romana res affiigi ceepit, et quoe imperatoriis
adbortationibus prospere gesta fuerant, d u c u m
inobedientia ac socordia in n i h i l u m fere aut satis
parum redacta sunt. Interim imperatoris frater
Joannes sebastocrator et socer illius Tornicius
Constantinuspugnadimissaadimperatorem L a m p sacieo tempore moras trabentem remeant. Impe*
rator sebastocratorem Joannem despotarumdignitate adornavit ob victoriam partam remunerans, et
ut ea dignitate personis, quibuscum bella gesseral,
despotacum despotis confligens exeequaret, Socer u m vero iUiusGonstantinumTornicium,magnum
.
) . ^ ,
<y , ' , *
, ' TJ .
" , " ,

, , ; " . . , ,
. '
1203
primiceriun),sebastrocratorismunereinsignivit.Sed
et fratrem illiusgermanum GonstantinumexGaesare
sebastocratorem indigitavit. Et in his 1 8 5 sebastocratores dilTerebant: n a m imperatoris fraterin
ceruleis calceis aquilas auro contextas deferebat,
Tornicius nudo hisce insignibus oalceo utebatur.
Quinimo et Alexium Strategopulum, magnum doraesticum antea condecoratum, perepistolara Cresarem instituit. missilcm illi dignitatem elargitus.
Et haec quidem ita evenere,

191
GEORGTI A C R O P O L T T J E
<96)
'
[ . 96]
'-
rctvQtpbv
-
:
'.
. '
"
8 3 . Imperator cum Lampsaci bibernasset, appe-

'.
W
tente vere Gpolim c o m i n e a t : namque quam cupi, *
dissime appctebat, omuesque suoseo referebat co * im
natus, ut Latinorum e manu in libertatem Cpolim ayappvMfc.
vindicaret. Hinc profectus est adversus GpoHm,
^
non copiis fretus (neque enim tantuua exercitum,
( *
qui similem civitatem obsidion^ poeset cingere se

),
oum ducebat), sed consobrini sui, cui nomen erat

,
Aseli, serraonibusdeceptus.Ille etenim raalafraude
,
\
imperatorem eludebat, se inquiens penes urbie
n j v oixsdav
moenia sedem habere, portasque i n sua potestate

' >. o V
esse. perquas imperatoris copias intra urbem sine
' > )
strepitu et sine pugna quiret intronjittere. His ser- . .
monibus sibi diceado iidem conciliabat. Afflnitue

enim et rauneribus achonoribus eum auctum fuis ,
se, et adversus Achaiw principem pugna multa c *"
* * [ ]
incommoda passum, multis bonis ac 1 8 8 ^ratiis
... TJ

afflueoterabundas.se lunc, cum iuaperalori ea pro- , ,
m i s s a dederat aliaque ab imperatore ipse recepo ,

rat, horainem vera dicere suadebant ; Igitur bis
:
fidens imperator in Gpolim arma inovet et ex ad , , *
verso Borealis.comu urbis i n loco Galata vocato
, >
castra metatur. E t , ut quidem vidobatur, Galabe
(97) * " >
oppidum oppugnabat, re tamen vera clanuidura
,
. *
per internuntios Aêlein sollicitabat ut fidem, sol , t ^
veretsuam. lile ad lucruni, non ad veritatem i n - ;
bians, fallacibus ac captiosis responsionibus alia
. ***. *
atquealiaconfingens,reu prolrahebat.Verumtamen
* / *
cuiii tempus diutinum procederetipsequenihil effi
, ' '. ?
1 1
ceret,
imo etiaui
armatis
cohorlibus
noctuque
progressisilliusad domuui appropinquatum fuisset
, ) ^
iaztovfti
(id enim ille, nt fieret, denuntiarat), tum inendacio
T ^
fallere et vera lioufundere palam deprehenditur.
E t c u m i p s e responsionom, q u a objeotis iieii satis
posset, haud babercl, crimeii in urbis
, ^
principeui
),
'
**
xif**
oswr
D : . x a r '

,
, .
, .
7 1
Theodori Dous et Leonis Allatii notae.

(96)
,
Qregoras,
. 76. A L L .
(97) . Gregoras, , 80.
De hac re pluribus agit Pachymeree, lib. n c.
ALL.
'
issoe
ANNALES.
<( > [ .
97]
* -
:
.

, .
referebat: Nequc enim decorum illi videbantur

penes me, aiebat ille, claves urbis esse, ideoque eas abstulit, et ergo opus perficere nequeo.
Sic fraude bominis plane detecta imperator loco
egreditur. i n itinere tres legati a Latinis ad imperaiorem missi pacem petunt: quam illis lmperator
non uno ampliusanno concessit, cumres eorum i n
extretmim j a m discrimen adduxisset.
, .
84. Igitur imperator Hellespontum trans abiit,

et Pegarum partes, u b i 187 moras trahebat, o c .
cupat. Cum vero eestas praeterlapsa fuisset necnon
, ,
autumni tempus excurrisset, inde discedens a d
#> (98)
quietemimperatoribus de more, ex eo q u o Gpoli
: , extorres tempore oberrabant, destinatam, N y m ,
phaeum pervenit. Me porro a d Constantinum B u l
garorum principein legatum miltit. Abii, et c u m

.
^
eo per aliquos dies versatus sum, Namque ea tem:, '
pestate festi dies Cbristi natalium a d baptismatis,
,
quibus Bulgarorum principes magnificentiam os .
tentant, celebrabantur; ideoque Bulgarorum prin

,
ceps Constantinus, ut cum eis tuncoculatue eorum
) q u fiebant spectator adessem, cogebat. Mandata
itaque mihi iuiposita exsecutus Trinobo exeo. et a d
.
imperatorem tunc Nymphaai cunctantem, i n q u o
, et biberoaverat, me confero. lneunte vere ille N y m .
p b o egreditur, prius ibidem leeto ac splendido re ,
surrectionis Dominic die concelebrato. Et dies

,
aliquot Phlebiis egit; inde a d locum Clyzomenem
: .
dictum veoiens tentoria collocat : namque i b i
,
Nympheeo exeuntes tempus conterere et veris ple rumque agere imperatores sueverant. Campus u n .
dique planitie excurrit, agro fertili atque berboso,

qui plurimis equis l e g a l e n d i s suffecerit, aquis
*
irriguo.et multorum vicorum ac urbium vicinitate;

unde vitae necessariaafflueDtersuppeditantur, p e r ,
opportuoo. In eo c u m esset imperator, sebasto , '
crator Tornicius Nicaea accedens pro expatriarcha
; ,
Arsenio modeste imperatorem rogat, patriarcbale
-

siquidem solium Nicepboro patriarcha, q u i i n p a -
triarcbaleculmenex Epbesinometropolita ascende, ' 5

rat, ex terreno ad ccelestia promoto,cum necintegro
'. anno patharcbatui praftrisset,8essore destituebalur
, Arsenius a d imperatore Tbeodoro i n patriarcbam
D fuerat electus, vir et verbo et opere q u a m dexterh
,

r i m u s , et sermone praecipue, qui natura i n d i t u r :
, namque q u i eruditione comparatur,parumomnino
,
degustaverat. Etenim oum nonnulla ex encycliis

pbilosophatus perdidicisset, ne borum penitus
: ,
inexpertus baberetur, neque ea ignorare, q u
(99),
ipse negligeresibiinanimoproposuerat, videretur,

7 8
Ci
, ,
., '.
* '
.
, , ' ,
: ' . ' ,
yj , .
1

. Gregoras, . 81. A L L ,
. Gregoras Arsenium
usu
r e r u m est imperii administratione nec c u m fossore

quidem eonferendiim tradit, p . 66. A L L .
1*07
GEORGII ACROPOLITA
{ i
telo divini amoris corde saucius, rebus terrcnis

omnibus, a quibus se avelli g r e plerique eusti . [. 9 8 ] * .
pent, contemptis,monastico instituto nomea dede ; $
^
rat. H i c imperatoria coronaimperatorem condeco **
raverat: sedeumsuisvotis minime obtemperantem ' ,
conspicatus, iniquior c u m eo iniraicitas exer , ,
cuit. Neque ab eo abborruerat Andronicus

,
Sardensis et Manuel Thessalonicensis, cognomine
^ .
Opsara. Sed Sardensis quando imperator Cpo-
l i m castra movit et prope eam sedem locavit,
*'
*
189 ^ Joannicio Pbiladelpbien si mon astico pallio , , iy& m
i n d u i t u r : ille enim continuo, et non sine molestia

is
jmperatoris animum sollicitabat, ut proficiscendi
' ^
B i b i daretur facultas Papblegoniam, unde ipse
' ,
(1)
tum ducebat; sed imperator distorta bominis sensa
tm
apprime callens, ne in eas partes abiret, impedie- -, u**M
b a t : animo enitn proposuorat propter eas quas

'lucmal
c u m imperatore simultates exercebat, res Papbla' ^]
gonum perturbare. Verum imperator fiequissimo ( ^ ) , 1
eum eermone lacessit: Sardium, non Papblago , ;
niae metropolitatum tenes : Sardium ideo partes
*
invisendae, quibus continuo ousuescere debes,

ibiqueimmoraadogregestibicommissospascere.
.
*
Igitur ubi imperatorem inexorabilera vidit, c u m , /
quidageret ipse nesciret, inonasticum vitae institu , >*
tumcomplexus est,ThessalonicensisManueliQvitU3
,
^^
Nica3a egressus i n locis adjacentibus vitam duce
-oiuaivix
bat. Arseoius item expatriarcba et ipse inde exiens
.
>
i n monasterium se intrusit. Hinc universi preenies C , ,
Lampsacuroconvenientessuffragioomoiummanda
toque imperatoris Ephesinum antistiteoa Nicepbo
173
r u m i n patriarchale solium invebunt. Sed hic, ut . ;
jauidixi,nequeperannumintegrumcathedrammo
irr.
deratuse vivis excessit. Tunc sebastocrator Torni .
cius Arsenioimpensededitusimperatoremurgebat,
,
*>
a
ut Arsenium iterum i n patriarcbalem sedem pro Nm
moveret,etmiraqaaedam aoportentosaArseniifaci 3
. '.*'
nora i n medium afterens c o Q t i n u o imperatoremad
, , fa*
molestiaru usque exorabat,utsibiminioie eequum,
*. > *
190 etiam iuvitus.inpatriarchameligcret.Sicim- , ivajj*
perator volens nolens, sebastocratorisconsiliisloro

/
dato, a d patriarcbalem dignitatcin Arsenium rur ,
sumevebit.EthaecquidemdeArsenioitasehabuere.
' ^
, ^
?.
^;,
|3 V
^ '!*
.
8.
7 i
Imperator Strategopulum Alexium Ceesarem
D '.
: " ,
^7>
9g
. , ^****
h
>
. ,
- ^
. >5 ^,
' .
) .
; >
, , , . ;
,
t
'
' 9
Tbeodori Dousae ct Lconis Allatii nol.

fi)
ALL.
'
4u . Hoc idem
pluribu^
liarrat
Pacb^meres,
Ub n * e l
10
ANNALES.

copiis aliquibus fultum i a occiduas partes mittit,

ut cum Romani nominis hostibus confligeret, mo*
nens sub ipsa profectione, quando via, per q u a m
'
,
essct incedendum, prope Cpolim erat, i a eam i r (2) ,
rumpere et a d portas ipsas conducere agmina, ut
/.
timor Latinis incuteretur. Evenit vero tunc tem:,
70
poris, ut tale quid, ita providente 191 Deo, con<, '
tingeret. Navis m a x i m a L a t i n o r u m Venetiis Cpolim
.
a p p u l i t ; c u m ea juvenis auctoritate potens, quem
.
illi potestatem vocant, accessit, vir, ut effectus

comprobavit, factiosus et i n pugnas audacior. Is
,
Lalinos, quiCpolierant,adineundam pugnam con* (3) ,

,
citat, baud decorum esse dictitans, e o s q u i i n urba
, essent, upbem seque tutando tempus conterere,
sed aliquidetiamadversus Romanosmacbinaride
bere, ne nos illi adeo contemptim conterant et pro

,
nibilo ducant. Suasit itaque i n triremes, quotquot

baberent, aliaque navigia. Lembadia nempe ao dro , *
'mones, ingressos i n Dapbnusiam insulam pergere ;
,
(0' .

q u a m si i n potcstatem redigero forte potuissent,na3

illi spoliis locupletarentur. Urbs igitur bominibus

,
vacua, mulieribus ac infantibus el foite tunc i m (4) ,

peranti Balduinocumexigua aliorum manuguber
Q nabatur etcustodiebatur. Interea improviso Casar
. ,
Alexius Strategopulus noctu adveniens i n eam i m
petum fecit, et cum viros secum haberet nonnullos

ex urbe fugitivos et rerum illius apprime gnaros
. ex iisqne soiscitans cognovisset foramen urbis
muris inesse, perquod armatusmilea introire pos'

set, n u l l a m o r a operi incumbit. Et per illud q u i d a m
. '
ingreditur, quem sequitur alius et iterum tertius,
' ()
;

.
' , ,
< .
.

' ,
.
.

, , , . ' '
, ^

,
.
UV
,
',
',
.
Theodori Dousae et Lconis Allatii nolae.

. Gregoras. . 83. A L L -
V o x mere Latina, podestas. Dis genus, MdXicumpodesta. Sed et priscis L a onaen ofBcii et magistratus. Juvenalis Sa.
Prsetexlam sumere mavis,

îdenarnm
Gabiorumque esse potestas?
iusinClaudio : Atqueeliamper
prwincias
davit. Apud alios scriptores Greeco-Barbaiitur . Vide Glossarium Meursii.
;t ipsum n o n multo post auctor nostcr
t.
DOUSA.
. Gregoras, p . 85. Dapbnusies meicepborus patriarcha Cpolitanus in Breviatorico (p. 44 ed Lupar.). In codicis antiQL margine, i n quo erat Apoplus maris Eti
ae nomine auctoris, diversus ab eo q u i est
adnotatlim erat L.
GregOTOS,
distinctius narrat Pachymcres, l i b , ,

'hranza aliter l i b . i , c. 4. Vesaue itaque
abellicus Rerum VenehDecaa l i b x, in fl-
P dem GreBCorum oblatrat, quamsiaeaperto mendacio kedere n o a potuit. Narrat siquidem quosdam
Graecos, rerum praBsenttum pertcesos. oum Paleeologo per fidos nuntios egisso utcerta noctis bora
cum quibus sibi videretur copiis adesset: fore ut
in urbem reccptus sine ulla c d e rerum potirctur
Palaeologum oocasionem minime negligentem silentio uoctis c u m expeditissimis copiis ad urbem accessisse, quasper accessaab hostibusloca, n e q u i d
i l l i pro3sentire possent, maenibus admotas. ctesis
portarum vigilibus proditores i n urbem sine alia
majore nde accederunt. Balduinum et PautaleonemjQstinianum antistitemad priinuracapteeurbis
tumultum excitos. cum necessariis pretiosissimisque rebus, quas nocturna illu trepidatione exportare potuerunt, a d Euripum se trepide recepisse,
u b i n a v e m ingressos contiaua navigatione i n E u boeam essedelatos.Et illi concors Blondus Flavius,
lib. vni, Decad. II : Inila itaque\ conjuratione
Palceologusdc recipienda urbeper idoneosest admonitiis, Classe igitur imperaloria, qux omnes asportaverki Laiinorum nevvos in Ponticojam agenle, adveniens 4*ercitu Palxologm,refra<Ua
conjuralis
GEORGH
ACROPOLITJE
et hac rationequindecim etforte pluresviri urbem * , *

^ (6)
ingrediuntur. ipso muro quemdam, cui custodia
oV *
demandata erat, compertum, muro conscenso
, '
arreptum 192 pedibus extra muros projiciunt,

(7) ,
alii slrictis securibus et portarum vectibus disru , , a
ptis i n urbem introitum liberum exercitui aperiunt.
,
Hacratione Csar Strategopuluset cumeo Romani
*
universi ac Scytb (ex his cnim copia- conflatae
,
eraot) urbem ingressi sunt. Cives re improvisa
isi
perculsi, ut quisque poterat, saluti suae consulere.
. *, .
Hic quidam monasteria petere, et monasticuin
la
babitum, ut cladem evitarent, induere. Mulieres

i n murorum foramina conjici, e t i n cellis obscuris
. 1
recooditisque abscondi. Ci vitati im perans Bald uinus
* (
i n magnum advolare palatium. Qui vero Dapbnusiam abierant Latini, et cum illis Potestas, eorum '
) .
quae gerebantur plane ignari, cum nihil adversum
(8) -*;
Dapbnusian perpetrare potuissent (opem enim
:
illis tulerat Deus), retrogressi i n urbem contendere
sm
et i n supernaramvirtutumprincipis Micbaelis tem , >
,
p l u m i n Anaplo situm conveniunt, adhuc eorum

quae~patrabantur r.escii. Id Romanm copiae audien .
tes, igne in Latinorum domos prope littus adj acentes
(9)
immisso, eas corrumpunt, et ante alias Venetorum
,
abarumque deinceps nationum, quas Gamposvo ' (10),
cant. Latini iacendiis urbem inflammari 193
, * txrj
oonspicientes,genis manibus diverberatis, quotquot
[ . 00]
habere potueruntex suisin triremes et alia navigia
),
assumptis, retro cessere. Et triremibus una,in ma . {

g n u m palatium progressa Balduinum io maximo
discrimine et extremo pene periculo, j a m jamque )
vivum capiendum, recepit. Et ita ea res evenit, et --

^ *..-_%
*
-.*_
,
*

Gpolis, ita Deoannuente, rursum sub potestate Ro

m a n i imperatoris jure et merito venit, vigesima
.
"
quinta mensis Julii, indictione quarta, anno ab

( ) >
orbe condito 6769, postquam bostesea potiti fuis ) ,
sent annos quinquaginta octo.
?

porta nocte concubia estndmissns.Balduinus
?.'
pertentaretet L a l i o i s t i m o r e m i o c u t e r e t . Pacfr
imperator et Pantaleo Justinianus
patriarcha,navires,bb.u,p.i38.Quomodopostea Alexiu*-*
gio derepente cum suis omnibuset rapta supellectile
ceperit, fuse narrant eoruui t e m p o r u m ^ ?
ad Euripuni
seseprofugireceperunt.Andmiureiiaim
scriptores, Acropolita. P a c h y m e r i u s et foiw
denuo Sabellicus Ennead. , l i b v i .Seddum ille goras, quorumdicta preeponenda s u n l >aJbei<
Balduinus extremam vim formidat. domestica op
Blondi somniis. Raiduinuiu c u m rebusaeeesi
primitur
urbs vacua paucis Palwologo
prodita
et pretiosissimisfugaad E u r i p u m appuliss&e
est. Et sunt guidicunt eum abfuisse, cum hosti traquicunque ejusdeui atq je S a b e l h c u s et Bte
dita est : sea sive adfait, cum hostis in urbem rerefelicis cerebri est. Qui eniin n e c e s s a r i a etpr
ptusest, sive incastris fuit mtizconstat,
Zfyzanftwm D sissima deferre secum p o t u i t , q u i ornae
proditione amissum. Alexius Strategopulus et non i m p e r i i e t d i g n i t a t i s i n s i g n i a e t c h a r i s s i m a ^
Michael Palreologus Cpolim capit. Quomodo enim
bostibus prfiBdani reliquit ? A L L .
quiNicaeaB et Peritheorii commorabatur, Copolim ca6) . Oregoras, . 8 5 . A X L ,
pere potuit ? et sane si perGreecos de recuperanda
(7) , G r e g o r a s , .
Cpoliiidem certam habuisset, gloriosam adeo pro(8) '
^
yinciam non demandasset Alexio, sed ipse per se
Pachym, . 147. A L L .
ad similem triumpbtim accessisset, ut fecerat anno
(9) . Pachymerius, . 144. A u .
superiori, quoverbis Aselisfretus exercitum i n G a (10) P a c h y m e r i u s , . ' 162.
latam duxerat ad expugnandum illud oppidum, ut
. G r e g o r a s , . 86,
videbalur, re tamen vera, ut Byzantium occuparet
eodemdieadeos,quiUaphnasiam obsidebi
deoeptus nibilominus promissia Aselis, re intecta,
captaCpoli famaai allatam.Nec v i d e t u r disi
Nica-am revertitur. Adde eumdem Michaelein non
Pachymerius. p. 144. A L L .
misisse Alexium a d occupandam Cpolim, sed ad
(H)
. G r e g o r a s et PI
debellandum Michaelem defectorecn. et c u m prope
statimin ipsoad urbem i Q g r e s s u . a D t e q u a m
Cpolim exercitus esset ducendus, dedisse i n com- uapbnusiamabierantreverterentur, Ccosare
m i s s i s A l e x i o a o n u t caperet, s e d iit t a n i u m m o d o
zantium inceodiasenarrant, A o r o p o l i t a posl
y
1*14
ANNALES.
, , (12) . '
(13) , , , , )
- (15),
, ' ,
, , *',
>> .

86. E a tempestate imperator castra Metecr
rii disposuerat, noctuque ex improviso rumor
,,
quidam intermultorum aures perstrepuit.Rumor a
. (16)
servulo quodam sororis imperatoris Irenes, sed

proptermonasticum habitum Eulogiae nomiaat, e
: ,
Bitbyaae partibus ad ipsam profecto, q u i i n itinere
,
audierata Romanis copiis captam esse Gpolim, spar ' ^,
sus fu6rat. Illa propere imperatorem conveniens
; ' somno sopitum iavenit ; quare eum placide
.
movere, etutexcitaret,altiore voceproloqui, Te
nes, imperator, Gpolim. Saepiusboc repetiit: i m ,
perator immotus stans non respondebat. Verumta> ,
raen cumilla sermoDemutatodixisset:Surge,impe, TIJ ^
rator: Christus tibi Gpolim 1 4 6
gi
^ "lecto
, , /.
assurgens m a n i b u s q u e i n c o R l u m extensis, Hunc,
,
e l a r
t u s e s
, ' 3 ait*sermonem, soror, et ipseamplector, sed quem

p r i m u m dixeras, me Gpoli potitum, nullo pacto
, ,
excipio. Quaoam enim ratione, q u i Meteorii sum,
polim devicerim ? q u i nec tantas copias ad eam
debellandam adornavi. Sedbaec N u m i n i facillima
(, (17), ,
esseetipsefateor, citiusqueaccommodius eaetiam,
, . * quaefieribaud posse videntur, quibus ipse voluerit,
, , ooncedere potensest.Dixit, o m n i b u s q u e q u i i b i i n

dignitate erant convocatis, an vera ea esse illis
' '
' .
viderentur quae fama circumferrentur, interrogat.
,
Quidam annuere, rumorem vera auntiare, et potissi-J m u m i i quibus Latinorum exitus exquisitius com3 , '
pertus fuerat. A l i i dubitare et i n ambiguo ponere,
[.
101] ,
qui divinaejudicia providentiffi non accurate tene
rent, ratiocinantes rem edifficillimisesse et ex illis
.. ^ q u n o n i t a f a c i l i negotio peraguntur. In his ser,
monibus Qoctis spatium evigilatum est : u b i dies
:pov cffipit, spes omnes tenere ab exercitu, q u i vera re:
Theodori Dousae ei Leonis A l l a t i i notae.

inorum ex insula Dapbnusia. illi quatuor
r b e m inceasam,eamqueflamims c i r c u m AcropolitaigDem immissum inLatinorum
ope littus jacentes.quasCamposappellaque factum conilio cujusdam Joarmis,
at famulus Balduini, tradit Pacbymerius,
(14) Gregoras, . 86, scribit

Balduinum c y m b a arrepta fuga salutem queesiisse.
ALL.
(15) . Phranza :
modo urbs ampla Ula et urbium
imperatrix
auxilio Deiomnipotenlis et
CzsarisperitiasolertiaALL.
quemilitariab
Ualorum
Latinorumvemanibusvin. G. Godinus i n libello de rebus
dicata,ad Ramanos tandempostannorum
novem et
:poleos, quemfrater meus Georgius . M . quinquaginta,
mensium trium, dierum quatuor tn i a Latioum transtulit, cujus statiui i n
tervaUumrediit.
Gum Acropolita consentit Puchy3 notarum meminimus, bio i a fine nobis
merius : '
cationem hujus loci prae caeteris advocan A L L .
: (mquit) D (6) . 1'acbynierius, l i b . 11, c. 26.
sius Junior) ALL,
.
(17) . Gregoras, . 86, Et nota
! Diacoaum: Ut iimentes Byzamtii
extra
Gregoram bic dicere captam Gpolim a viris octm, in loco Campus dicitur, essent persegentis, cum supra dixisset eam captam a Caesare,
, et ceetera. qu i n notis ad Godinum exi- cum ne millenarium quidem exercitum adducere,
i i t i o D i s etdibgentiae vir Joannes Meursius
nec ullas macbinas ad dejicieodos muros paratas
t.
OOUSA.
baberet. Pachymeres, p. 151. Brevius b s c eadem
, Gregorê, p 8 7 . A L L ,
Pbranza. A L L .
f
GEORGII ACROPOLITiE
1215
ferret, adventurum. Atilliug etiamdieiintervallam , **

,

consumitur, e t h o r u m n i h i l annuntiatur. A n x i i i t a *
que omnes trahere c u m animo suo et angi, et p r oipueimperator. Verumtamen nocte ineunte bonus
.
*
internuDtius aooessit,plenequefacinu8 fatetur, Ro
m a n u m militem c u m Caesare Strategopulo intus
,
Byzantium sedem locasse, et ounota modo quo eve , s
nerant narrat.

,
0*11 . " , |3.'

(18)
'
.
8 7 . Igitur imperator Meteorio exiens, mirandum
.

in modum suo bono 195 gaudens, Cpolim celer ' * ' *
rimefestinabat,metuensneLatiniDapbnusiarever
(19) ,
teates et urbem introgressipugna m a g n a c u m Ro- x:i
manis confligerent etnumero superiores extramu *>
,
'*
ros ejicerent. Sed heee minitne contigerunt,quippe
. ' )
q u i r e s u b i t a atque improvisa aniraos deturbati fu'
gampraeripuere,utsupraenarravimusl mperatoriter

,
; t
sollicitabat, et Calami colles cmensus prope Acby, .
raum castra posuit. Tunc Balduini Cpoli imperan xxovust
tis regia insignia allata sunt. Haec autem erant oper
culum Latioo more efformatum, unionibus inter, \JU^
stinctum, vertice saxulo rubeo renidens: cocco

tincti calcei, et ensis ex serico rubro tegumentum

indutus. Tunc multitudo etiam rem ita fuisse persua ;
sa est, quandoquidem facinoris magnitudoneteme
,
re adco dictisfldes adbiberetur efficiebat. lmperator
}
loci mutationes longiores et velociores percurrena
viam celeravit.Cpoli appropinquans animo agitare C
rl
coeperat accessum ad urbem Deo magis convenien . " Se
tiorem quainregi instituere, et inodum,quo i d itafie .
ret,excogitavit: per sermones nempe qui gralias Deo
.
referrent, et voces pro imperio, sacerdotio, urbe et

cultoribus universis supplices. Sed precationum

scriptorem conquirens pbilosophum Blemmidam
. ,
ad opus dccreverat, Verum vir ille longe aberat:

Ephesi namque atatem agebat. Quare 169
nimis differri ao procrastinari videbatur, c u m t a -
**
men imperatoringressumimpense admodumaccelerarct, proptereaque animoangebatur. Sedipsear . ' ?^
d u a imperalori complanavi.Nam, Oimperator, >
,
dixi, si a sancto viro preces hasce consoribi ex ,). >
optas,quiddicam ipsenoa habeo: si a quocunque,
h
qui tamen scribere possit,voluntati tuae satisfactum i) [. 102]
iri putas, ipse ego tibi quae conoupiscis efliciam et
O 0
preces componam. I d u t melius probatur impe. . ' ^
ratori, et ut ingressus celer esset, a me compo . <
nendas aliis praetulit. Ipse statimopus aggredior.
, ,
Et nondum integer dies et nox excurrerant, et Ires
, , , *
r e s
/ f
Tbeodori Dousae et Leoais Allatii notae.

(18) Pbratiza. : Sed
poslquam
nuntius alter etiam cnm UtterisaCxsare
ipsocon*
scriplis snperOeniljis
visis dubitationem seamovit
Deoque gratias egit et patriarcha
totoque senatu
assentientibusproplervictoriatn
adeo aamirabilem
et facla Cxsaris ingelia' quibus Romaniim imperium
amplificasset. Pachymeres, p , 152, aiteodem dfe,
quo capta est Cpolis, ailatas e t i a m fuisse l i

Caesaris. ALL.
(19)
Gregoras, J
Pacbyrrierids, l i b . n . c , 31. A L L .
(20) . S e r i e m imp
r u m Latinorumin Byzaatio disposait Greg
p." 85 tma A L L .
ANNALES
( ,

218
- et decem precatioaes conscribo,quamlibetproprio
argumento locupletem.
' . ,
, , .
(21)
88. lmperator decimo quarto Augusti die

liin perveoit ; neque illo eodem die urbem introit,
sed apud Cosmidii monasterium propeBlacberoas
tentoria locat. Ibi c u m pernoctassct, postero die

,
Cpolim hocapparatuingreditur.Etcum patriarcba
, >5 Arsenio absente precationesilleeomnibusaudienti> . ,
bus apreesule rccitaadee esseat, Cyzlci metropolita
.
^ Georgius,quem Clidamcogoominabat,qufieeces-
~*
saria erantsupplevit:naminunamexaureiBport83
,
turribus ascendens, secumque Deiparte imaginem
/. ,
exmoaasterio Hodegorum gestans,omnibus audiea (23) ,
tibus precationes recitavit. Interimimperator capi*
, ,
tis tcgumento regio deposito flexisque genibus
,
terram provolvitur, 197 omnesque q u i c u m eo

erant post eum genua procumbuat. Sed preca
: ,
tionum p r i m a finita, diaconus iadixit ut assurge
. '
rent. Omnes stantes, Domine, miserere, centies

numerantes acclamarunt. His finitis a prosule rur ,
sus alia precatio enuntiatur. Itaque ut i a p r i m a , ita
.
i a secuada et in aliis factum est, et sic deinceps

usque ad integrum precationum omaiuro recitatio, ,
nem sacris precationibus caeremoaiisque iine posi*
, . to, Deo magis convenientius quam regi, portam

'
auream imperator iogreditur : pedes imperatop

preeeunte Dei Matris imagioe proficiscebatur. A d
Studii monasterium ventum est. Eo i n loco i m m a
.
culatissimaeDeiMatris imagine relicta equum coos ceadeas a d sapieati Dei templum pervenit, et

Gbristo Domino adorato, gratiisque uti par erat re<
latis,ad magaumpalatium appellit.Exsultatioaeitaf
, (24)
queet ingenti laetitia etiaenarrabili gaudio Roma n o r u m omnis sexus repletus gestiebat. Namque

q u i saltaret vel ludibuadus exsiliret aemo erat,
; ,
tanbe rei assensum v i x preestaas propter i m p r o v i ( 2 ) .
sum opus et superafflueatem voluptalem. Quaado
,
vero et patriarcb&B ingrediendum erat Gpolimpost
, nonnullorum dierum excursum, sermonibus sua ^
sionibusque adductus introit imperator sacram
'

[. 103] D regiam, magaee sapieatiae sacrarium, ac catbe/

d r a m pootifici coosigoaadam. 198 Cum imperav

tore omaes i u digaitatibus coustitutiet patriciorum
. praecipui el plebe uoiversa accurrerat l b i impera
(26) ,
tor maaum patriarcbae coatiueas, Teae , inquit,
: ,
>}
Theodori Dousae et Leonis Allatii ttotas.

Pachymeres, . 170. A L L .
. Belle ad.c . ? i ? ' ? 9 r a s . A L L .
ia G
?. Pacbymeres. . 160. A L L .
. Pachymeres, l i b . II,
Gregoras,lib. , .87. ldque anteMichaelem
lustmiaoum et Heraclium primus o m n i u m
atorum egerat Joannes Comnfcnus, si fides
euda est Joaooi Cinnamo,tfisior.,lib. I . A L L .
.
de boc templo a Justioiaao exiructo d i iraeci et L&tini* omnia tamen infra digni-
tatem : m o l i m i u a eaim o m n i u m i a diceado opus

superabat. Ipse Michaelis PseJli facuadissimi scriptoris i a idem templum terraemotu quassatum
disjectumque moaodiam adbuc iaeditam, digaam
tamea quee legatur ab omaibus. dabimus, ut
meus m s . codex tineis exesus maaoreque lacerus
suppeditabit. Non erit injucundus labor iater l a C r y m a s . . :
. . . Exstat inter Opera Pselli noslrx editionis.
Vide (om. CXXII.
(26)
Gregoras* lib, , . 88. A L L .
Iftitf
ANNALES.
< thronnm t u u m , domine, et a q u a U n d i u aberrasti, cathedra fruere. Sic etiam p a t r i a r c b ab

imperatore p r o v i s u m .
'
",
* wm r|
, ,
**
>*
E a tempestate acoidit, quod non alienum a

narratione mea eseeducensbicscriptoconsignabo.
Orationem de recepta Cpoli oomposueram. Orationis argumentum, circa principium gratiae Deo pro
beneficentia erga Romanos et misericorde suo auz i l i o ac patrocinio r e d d i t : inerat et orationi pneter imperatoris prfleconia ad eumdem gratiarum
actio : sub calce adhortatio ut Andronicus Comnenus primus imperaloris filius c u m imperatore et
patre i n admioistratione advocaretur. Hoc multos
et potissimum dignitatibus proeditos, quibus n o n
ex sententia res successisset, fugiebat. At ex nostris, q u i primas obtinebant, Joannes nempe despota imperatoris frater, et socer illius sebastocrator Tornicius (nam Caeaar Strategopulus,licet adesset, de bis omnino n u l l a m curam suscipiebat),
propositum ignorantes et postulata probleniatis,
imperatorem adorationem audiendam compulere.
Imperator g r e ferebat: j a m eaim sub meridie
solis radii ingruebant, et prandii bora abierat.
89.
'.
rff
,
.
hci
/ ,
c
^
'
vr^r
*,
*
, >
,
'
. '
'
(27)J
**
rov wpoGX*
. -|
'
*,
Theodori Dousa et Leonis Allatii nota*

(27) . Pacbymerius, . 161, A L L .
ADDEINDA.
MONITUM.
Auctor sequentis Encomii simpliciter Nicetas ab editore vocatur, q u i a alio n o m i a e distia**

Quia autem S. Michael patronus erat Cbonae, patriee Nicetee Acominati, et scribendi g e n u s
hujus Nicetae facile refertur, ideo hoc opusculum operibus ejus accenseri posse c e n s u i m u s , (tos*
antiquis codicibus probari possit nos perperam aut merito i d fecisse. E D I T .
3
N I C E T i C LAUDATIO SS. MlCHAELIS E T GABRIELIS.
1222
NIGETÊ
LAUDATIO SANCTORUM A R C H A N G E L O R U M
MICHAELIS GABRIELIS.
(Edidit et Latinitate donavit Petrus Possinus, Soc. Jesu. Tolos 1637, in-12.)
,
,
, -
Nicet&serviJesu
Christi,
ctorum Archangelorum
phUosophi,
laudatiosanMichaelis et Gabrielis
k .

Michaelem laudans Gabrielem quoque laudabo :

laudari quippe alter illorum oequit, ut laus etiam
ad alterum eadem non pertineat : c a m illos i n v i cem consensio judiciorum et sequalitas n a t u r o
mutuo viaculo conjunctionis intimae copulet.
Ambos porro hosce laudans Deum quoque communione ejus laudis amplect^r : quod omnem isti
magnificentiam divinee gloriee comprehensam i n
se repraesentent. Cum enim eos p r i m u m omnipotenti nutu ante omne tempus c u m aliis simul i n telligentiis princeps intelligentia|condiderit eo consilio ut principatum a se u n a i n omnes deinde re*
liquas obtinerent: n o n ornasset illos sane tanta
gloria quanta ad tam excellentem dignitatem sustinendam opus est, nisi pulcherrimam i n eis
quamdam et perfectissimam sui similitudinem expressisset. Postquam autem simile i n simili pro
similitudinis ratione cernitur, laus uticpie qu illis
cunque tribuetur, Dei quoque, cujus illi speciem
speculorum instar mundissimorum exprimunt,
propria putabitar. Deum porro laudanti Dei m i h i
j a m praesentia ipsius opus est, utpote et spiritus et
luminis : lumine indigeo quo meas illustretur mea
et purissimarum fiat contemplatioDum c o m p o s ;
rursus vero spiritu q u i mente linguaque mea t a n q u a m inetrumentis utens ad liquidam contemplatione perceptarum rerum explicationem suis saQ pientissimis inspirationibus dirigat. Sane s i quis
"
(1)
TJJ -
* -
"
, ,
> ,
, '
< , ,

|3)
etc. Hinc intelligitur

nasse bunc auctorem angelos ante m u n d u m
e omne tempus oonditoe, qua i n sententia
ue o l i m sanotoram faenint, t inter eoe,
,
quod Nicetam bunc opinor pracipue movit, santus Gregorius Nazianzenus, oratione]38. IUa tamen
opinio m i n u s bodie theologis probatar.
4&3
ADDENDA.
fuerit divina qiiadam m a n u ad omnem virtutis . *

, *
n o r m a m conformatus, a d u D g u e m factus quidani,
*
officiorum o m n i u m diligentia exactus, q u i ea

sanctitate vitae ad contemplationem manuductus,
per ejus gradus a d eam se attollat denique arcem .

mentis ac consilii, ut illinc m u n d u m omnem ietum
, $*
aspectabilem ejusquo fallacias ac vanitates alte
, , -,
supergressus despiciat, admotus autem choris d i

vinarum mentium familiaritatem c u m tanta i l l a .
r u m sublimitate ac splendore beatissimam coram
et cominus usurpet, macto is p r i m u m ista felicitate sit, et i a complexu tantse glorise gaudei
sinu : tum bujus suae tantoe lucis usuram aliquam et radios aliis impertiat, Ecclesieeque saat
rccta sentiendo, q u a sapienter excogitata pie proferendo, et splendorem ad o r n a t u m affea
fructum a d voluptatem. Procul hinc autem se summoveat quem bujus tam beatee c o p i m
deficit: et aut se ad captandos coelestium vocum sonos, modesti silentii quiete c o m p o n a t ,
ea demissione i n suam forte humilUatem queat allioris sapientiee r i v u l u m derivare : s i n n e h
dem expeetare sustinet, t u m is arcanorum sermonum indignus conscientia, ut i m p u r u s proi
profanus quidam babeatur.
Principium porro sermonis Deus ie q u i , ut c u m , ' <*
scriptura loquar, neque initium dierum, (neque
> ,
fiuem vitae babet, sed ab o m n i eeternitate i a o m - , , ck
, ^,
nem perpetuitatem temporis semper est. Qui c u m
,
bonus sit, aut, ut propius rem verbo assequar,
*9
ipsa bonitas, etperennis bon tatis foas, utique n o n
*
debuit i a soiitudine coasenescere, aut bonilatis
. Tocjw\h
propriae deliciis solus frui. Ncque enim i d natura
rf

b o n i patitur, se ut unum intueatur, neque ejus i n
*
quo inest ulilitatis v i m circumscribii suam bene .
ficentia. S u m m u m igitur b o n u m oportebat, ad se
.
adducendis i n seque colligendis rebus omnibue

.
redundantiam profusionis suee declarare, institu e
tumque i a eo naturae tenere propri : cujus s i n *
gularis unitas v i m babet mirabilem i n u n u m
omnia conflandi. Ejiis itaquo conciliatione coelum ^ (2) ,
terr conjunctum est. Coelum, i n q u a m , sive q u i ,
"
.

. ,
alio magis proprio appellandus est nomine u n i *
versus ordo incorporearum mentium, ab anti
quioribus tbeologis i n tres bierarcbias trifariam
, , s
distributus est. P r i m a quidem omnium aliis or , *
dine inferior ex sanctis angelis, t u m ex sanctiori- $
bus Arcbangelis. Denique ex praestantioribus
, >>
utrisque illis Principatibus concinna gradatione

*.**
contiauata serie constituitur. Altera vero hac pro*
; *
x i m c superior ex excelsis Potestatibus, excelsio

ribus Virtutibus, et utrisque istis prioribus digni *!
tatis ordine Dominationibus inter se iQvicem or . *
dinatis constat. Tertia d e m u m quee et o m n i u m
>, *
suprema triplici item ordine conficitur. P r i m u m
. vfrffr
eorum divinorum
spirituum q u i appellantur
. * ^
Tbroni, diviniorum deinde Gberubim ; postremo D
, ^
toto isto genere divinissimorum Serapbim.
, . ' *
P r i m a omnium proximam intimamque primariee , tf*
bonitatis participationem d u c i t : eaque perficitur.
*5*
T u m hujus falgurans radiis i n alios deinceps
<*1
subjectarum bierarchiarum ordines baustum ex

)**
(2) .
. boc loco p r i m a m
det :. quod exemplis ex Hebra Graecaque l i n -
gua ductis multi astruunt. Mibi videtur etiam loculus a d bunc m o d u m Catullus, epigr. :
Jam tum cum ausus es unus Ilalorum

Omne xvum tibus explicare chartU, ete*
Quo loco, unus, videtur ease, primu**
NlCETiE L A U D A T I O S S . MICHAELtS T G A B R I E U S .
fayytAir.fi
1226
ipso fonte lumen gratuita communicatione p r o pagat. Coeium hoo v e r u m n i m i r u m unum, ac tali
d i g n u m nomine tanquam supremus q u i d a m tbronus Altissimo preeparatus est Terra vero tanquam
scabelium a p t u m humilitate sua a d u s u m t a m
vilem, subjectum i l l i throno est. Terram autem
nunc appello universitatem omnem sensibilium
corporum ; quee sccundus mundus materialis et
aspectabilis et est et appellatur. V e r u m de boo
mundo capessenda modo nobis tractatio oon eet.
Ne p r i m u m i l l u m quidem intelligibilem, q u a m
late patet, universum complecti disputaiione v a cat. Orationem quippe nostram omnem hodier-
n a m hanc a d se j a m d u d u m
rapiunt
Arcbangeli
ter m a x i m i Micbael et Gabriel ; argumentum d i *

Cendi magnificum i n primis Arcbangelici ordinis

individui duces et universi divinorum angelorum

.
cbori moderatores optimi. Mundique ejus omnis

cujus animo cerni solo species potest velut d u o
, quidam oculi lucidissimi, a d Dei usque visionem
> ,
acres omnem i a partem intenti : quibus orbem
,
yap]
terrarum universum despicit Deus. Libera enim

j a m a principio ab ea constantissima electione

animi et isncer mentis amoribus purissimis a d
, divineemajestatis adorandamexcellentiam promo ' .
vendamque gloriam intentiorequamceeteri studio
- ^ conversi,-supremis bonoribus ab ea merito d i gnanlur. l l l i potentes virtute a d faciendam v o l u a : tatem potentis. l l l i sapientes a d intelligeadum
,
oonsilium sapientis : aut ejus potius quem q u i
/ * contemplantur propius potentia sapientiaque o m , ,
n i superiorem vident esse. Illi magao sanctoque

insignes nomine. Ipsi scopus orationis nostree
' ,
lidem, spero equidem, eam a d se dirigent ne
aberret. Natura enim ac facultate nostra superiue
, *
m , a d divinarnm rerum magaificentiam aspirare : aut demereri nobisque obligare l a u d a
a s u p e r n a s illas mentes, quarum est inflnito quodam iatervallo supra b u m a n u m c a rsestantia. Sed i p s i s illis cogitationis et orationis usi ducibus exacta a d eorum ductum
i t r a q u e p r o nostrte facultatis modulo potius quam p r o i l l o r u m merito laudationem e l a Q u a e n u l l a quidem i a subtili natur angelicffi disquisitione, qualis tandem sit, curiose
tur, i d enim frustra conaretur quidem, nisi si q u i d eorum ex variis operibus laude velut
a, ex v i quee i n iis cernitur a d cognitionem ejus q u i l l a m continet atque exserit n a >aulatim suspicando atque ffistimando potaerimus. A c p r i m u m quidem s u m m u m i l l u m
jnte genitum neque effectum causa, aut e priacipio excitatum esse quoquam D e u m :
vero ipsum atque effectorem tum eevi omnis ac temporis, tum universitatis oranis bujus
>licis quiqae seasu oculorum quique cogitatione menlium percipitur. Porrro Michaelem
!m ccelestis angelorum milit summos Imperatores ab ipso esse constitutos, verbis q u i umentis pluribus approbarinequit. A c ne necesse quidem est, c u m baec omni demonifficacior certiorque fides doceat. Gujus unius p a r cst, auctoritate perauasi, ejusque
one constituta, caeteram sio demum instituamus considerationem ut a primo ipso repe
te per sacrorum consequenter commentariorum seriem omnem eorum functionis alicujus,
itifle memoriam persequamur.
roi ^
; .
,
,
;
PATROL, G R , C X L ,
Deus eeternus, juxta divinum i l l u d oraculum,

sedetsuper tbronum sanctum suum. Quidnam
hancesse tandetn sessioneai arbitrabimur ? Firmis*
s i m a m o p i n o r i l l a m atque immutabilem u n a sem*
per iasoatentia constantiamet m o r a m . Jam s u per thronum sedenti oportet nempe tanquam
magao Regisatellites apparere. Oportetcreatarum

39.
ADDENDA.
uni o m n i u m rerum Domiao pulcberrimas earum . * *
quasque preesto semper et coram adstare. Quis
; *
igitur a d Altissimi thronum proxime excubat ?

-
Quis idooeus inventus est qui a d ejus e u b l i m i ; "
*\
tate inaccess<e majestatis intimum ac familiare
,
ministeriumquotidianus adbiberetur Michael bio
>,

n i m i r u m et Gabriel est. H i supremae majestatis
stipatores. Hi doctores eapientissimarum men"

tium. Et i n arce quadam excellentiaB majori q u a u r
*
,
xoi k
dioi possit excessu celsitudinis supra omaem
*
, . ; ta
oreatarum rerumapicemcollocati, Hinc jatn m u n . , ;
di conditor reliquum a d opus aggreditur. Creat
, )
coelum et fundat terram. Lucis naturam promit,
,

et tenebras discernit a lumine. Deinde firmamen. {
tum extendit, et abyssos aquarum, quas partim
,
supra fundameotum suapendit, partim infra terne
'
euperficies i n cavernas et voragines rejicit. Plan . >
tarum deinde et animalium varias omne genus
;
;
naturas et species, vel ex terra, vel ex aqua verbo excitat. Magna praterea l u m i n a r i a astrorum- ,
. ;?
que sparsam late multitudinem pulcberrimum
/orbi toto explicavit spectaculum, idemque aapien , ,
to ac potestatis e u insigne monumentum. Quo ; 9*;
nam igitur officio conditori res conditee gratiam

iXkoiufmn
rependant ? Laudatione u o a ob totperfectaopera,

, ** . *
eacroque b y m n o mixto ex concentu o m n i u m c u m
;
sanctissimarum mentium eympboniaconfuso. Qiiis
.
autem bujus cantici modumettonum p r e i t ? Q u i s
ejus carminis quod i n laudem majoris o m n i laude Dei caaitur modtdari oeeapat p r o o e m \ a ?Ai
illis suo merito chon principibus angelici, illis preecellentibus Dei ministtis, i l l i a p r i i n a r a m
strationum Dei partioipibus boc tribuendum est ut i n Dei concinendis laudibus m u s i c s e omni
rentur ? Verum tamen reducamus i i i viam orationem, et sponte deinêps sua p e r r e c t u r a m ad
qua dimittamus.
"
Homo igitur Dei m a n u ad auctoris imaginem C
conformatus i n paradiso Dei collocatus est. Inde .
illi ibidem edicitur quosque fructus fas sit car- ^
. &*
pere, quosque nefas attrectare. Quam ut ille le, *
gem infebci gustui postbabuit, eadem illi vinde .
mia quffl praevaricationis u v a m preecocem obtu ,
lerat, pcenam quoque praesentem exsdii ex loco
, ' trf
amoenissimo tristissimi propinavit. Deincops i l l i

**-**
paradisusclauditur. Appositiclavisloco Cherubim,
, *^
nec inermes, sed muniti gladio versatili et flam . ' *
meo quem non alium fuisseab eoquod laudamus
&
equidem crediderim : ab boc, inquam, praecellen 3*
tissimo intelligentiarum pari virtutum ccelestium
* *
quasi fastigio et complemento. Oui ob scindendi
, x
quidem aciem et bostium conficiendorum v i m
^ * '
romphaeae nomen convenit. Natura vero qaod sit
igneaetmaterieedeterioris noxiaequecomsumptrice ^ & * *
, * *"
aptissime illi adjunctum quoque quadrat flam, ,
;**
meae. Q u a 3 quod dicitur versatilis, eo valere s u ^
spicor ut ad omnem cogitationis motum p r o m *
^']
ptissima velocissimarum mentium alacrilas, tum

ad querncunque nutum domini expeditissima fa .
cilitaset agilitas celerriraa designetur. Quibus
*
commendau dotibus Archangeli in eundem ordi ,
nem c u m Cberubim a d portee paradisi custodiam
,
ascripti sunt, quo non tantum strenue perfun1
folCETiE LAUDATIO SS. MICHAELIS ET GABRIELIS.
guntur munere, sed etiam sapienter. Suntenim

quibus aditum permittant, et viam faciant. Quorum videlicetdivina qutedam secta est et coelestis
institutio innocentis vitae, labe segregata oroni
, illisque adeo ipsis perpurgata sordibus qua ,
rum esse solet, in bumilitate tardorum corpoJV .
rum tanquam in sentina locus proprius. Illis
, vero rursus vallum insuperabile moram objicit
.
necessariam; vel si contra pergendi obstinent
Jtv

audaciam, anceps occurrens gladius periculum
, '
intentat prfesens,quorum cupiditati ad carpendum
; "
lignum vetitum temere preecipiti juste aditus ne
gatur, Ut autem omnis deinde caro in conspectu
;
- |)ei viam suam corrupit super terram, omnisque
cogitatioad malum impetu ruebat, non estvisum
,
conseotaneiim tantam inter corruptelam Dei Spi

'
ritum in bomine permanere. Unde cum illa Deo
. "
sederet eententia, terram delendam universam
,
quanta estet omnem ejus superbiam obruendam,

sublimium barum virtutum putatur usus ministe ,
rio ad cataraotas coelorum perfringendos desuper
.

et ad abyssi fontes infra rumpendos. Ex quibus

aquarum redundante copia cum exstincta esse
; ,
.
omnis caro, unus justus cum familia eorumdem

providentia servatus fuisse merito creditur. lnde

de CORIO Doujinus descendit in terram. Quie bio
deecensus autem Ajus,oujii6 praaentia coelutnim , * plet et terram ? An novorum forte operum mox
.
orum super terram mirabilis efleciio boo a Scriptura nomine designatur ? Descendit igitur
lominum conspiratione temeraria ad conscendendum cGBlum uisanam turrim molientium
m divisurus : nunc bospitalitatis Abraba capturas experimentum; tum igni et sulpbure
38 consumpturus. Eunt illi comites Miehael et Gabriel. Non ut Abramee bospitalitatis illius
itae atque ab bominum tum moribus peregrinantis fructum simul cum domino preesentis
perciperent, eed ut ad omne signum djvin voluntatis summam ubique ad quodvis obse opera navandadiligentiam reprasentarent Gentes igitur in linguas et tribue illi dividunt,
isdem singubs curatores quosdam angelos et prasides preeficiunt iidem. Jam ad eos ser3 quos eximendos a communi clade Deus oeQsuit quam seduli sunt ?quaeos vi, qua oura,
benetica protegunt, eripiunt, tutum in receptum denique perducunt ? contrario vero ut
lt, obruunt atqueomni atrocitate in eos detonant quibue boc meritum exitium justus euprelicis calculus decreverat ? Abrabam exinde aanctificatus Deo est, ob quem et nepos ejue laufvitv
. " " -
4230
x a r a -
Israel.
9t
(3).
> ,
,
,
,
>
' -
; *
tal ,
Igitur alii qaidem sancti angelialiarum gentium

eortiti pnefecturam eunt. Istia autem extra eortem
Dei oommendatione populi lsraelitici regendi et
protegendi demandata est proviacia. Unde lsaaci
generatio mirabilis, et inopinata, per repromissionem enim natusest, eorum administrata
esseprudentia putanda est. Qui deinde Isaac cum aitari
etset inopinata victima impositue, voce prohibentis angeli paterni est gladii periculo subtractas.
Quffi erant jam tum omnia ad sanctioris sacriflcii
figuram designata. Quomodo vero Jacob mirafbilis
illiue coslum terree committentis scal ascendentiumque per eam angelorum aut descendentium
incumbentisque illi Dei, rureus caetrorum appafenfiam, tum luct cam divino viro quee lsraelis
illi appellatioaem peperit: quo inquam ille modo
liqua hic deesse videntur in Grcis qam nos Latine sapplevimus probabiliter.
1231
ADDENDA.
tot esset taliumque rerum tam preeclara specie

visioneque dignatus, nisi harum archangelicarum
iiientium preesidio ubique et gubernatione uteretur. Quarum etiam deinde credo providenlia d u ctum Josepb i n gyptum a d ejus denique genti
emersisse principatum : quo et a d humanitatem,
et a d religionem usus tum cognatos ad se omnes
attraxit suos, t u m alienos atque exteros a d ejusdem secum Dei cultum provocavit. Post heec
rursus eruit Dominus ex i E g y p t i o r u m manibus
Israelem, raodo j a m satis opinor noto omnibus.
Disruptis enim aquis illis immensis gurgitis altis-
II
'
, ^
, q
pwv ,
xai
simi SlCCis populum pedibus vastO m a r i traduxit. ^ :

Cujus ipsius fluctibus persequentem obruit ac

~-
""
~ oJ|
perdidit jEgyptium. Servatum binc popidum a d ,
movit sacro monti. Ubi divinis eum vocibus et

.

/*1
legibuscoelestibus erudivit. Atque bic i n speciem
* ;
eoli Moyses et Aaron excipiendis Dei verbis por,
>
tentisque procurandis Deo populoque ministeriunl
. '*
navabant. Re autem vera Micbael et Gabriel o m . ]
nem illam a d sensus admirantis populi miraculo ) /
r u m pompam et oraculorum sonitum ex dignitale
,
legislatoris Dei clam administrabant. Quodigitur
,
* >
i l l i preestare videbantur, hoc vere isti preestabant.

> vxnmtov
Ac quemadmodum o m n i u m auctor sapientia i m $ . \
mediatis istis sui consilii administris utebatur :
eandp
sic ieti Mose et Aarone quasi secundarum partium

;
fidelibus quibusdam ministris usi magnificas per
, . }
ipsos illas et divinee indices potentiae prodigiorum
mirabilium editiones ostentarunt. Neque i d i n , yxhrj
moilte tantum ailt d e s e r t O . Jesum enim posiea G , }
. " x a l !
ad promissam illi populo terram solita providen ,
, Oi
tia prosecuti, preeparantes ubique ac munientes
viam et a d Dei requiem induceotes, fluvii refrin ;
gunt impetum, muros sine macbinis evertunt,

dynastas ejus terree d i r i s e t efficacibus exsecra , *$
tionibus devovent. Hic Micbael princeps exercitus

7
Domini viri specie evaginatum m a n u teneutis
9 ,
gladium apparens, quis esset declaravit et ut
. ; '
calceamenta solveret Josue p r a c e p i t : ea re s i g n i

ficans si quid concretutn eral atque hebes tardee *)
terreneeque cogitionis excutiendum esse omne

* ; 0**
per terram j a m sanctam ingredienti. Idem ambo
. a v o J ^ '
postea ut sanctiorum quorumque j u d i c u m et re- . ccv *
g u m gloriae servirent v i m elementis attulerunt.
*^
Coelum c u m sole et astris aliquando quidem ,*
stare coegerunt a d iategram consuinptionem i n i . ' * * ^
piorum. NoQQunquam vero cursus astrorum re- ^ , p t ^ P
torserunt o m n i u m a d suos retro carceres reflexo

^*
impetu, ut eo prodigio vitee promissum auctarium
,
* ! * *
iideli regi confirmarent. Abstulerunt bella, a gen . " ^
tibus impiis tutati Israelem sunt. Satrapas multos

; **
et magnos signo quidem ad memoriam aut
, * ^ * " *
vestigio relicto cx terra exterminarunt. N a m

. *
*
si absque illis fuisset,potueratne cuoa trecentis Ge ) &
deon myriadas debellare? Et quod queeso tam
. *** ^
ferreum corporis ac lacertorum robur Samsoni
, /9**
euflecisset: aut qu tandem i d boc durare potuis **>
> *
eet aeini maxilla ut ita Philistinorum exercitibas
$ ^^. *0
x
1234
NICETiE LAUDATIO SS. MIGHAEUS E T GABRIELIS.

: OV
!.
<
et curru vehens igneo assumptus i a coelos est.
Neque porro quisquam alius d i v i n o r u m propheta-
r u m doctrina rebusve gestis paulo exstitit illustrior

cui non isti coelestium spirituum p r e c i p u i ,
et
duces fuerint itinerum, et adjutores
omni caitera curatorum optimorum complexi p r o -
videntia*motum o m n e m et progressum quosuis a d
igne terribilior igaeis operibus cernebatur ? Qui
superior fuit David ? iile ipse EUas suo ipso
r a m Domino ? indidem bostibus suis omoibus
illuderet ? inde magnus erat Samuel
operum, et
assectandos divinie voluntatis nutus occultis m o -
nitis et instinctibus dircxerint. Hi tribus pueris
in ardenti fornace flaminas tanquam tbalamum
'..
3 calcantibus hymnosque Servatori mixto plausu chorearum concinentibus auctores

ieipcs ketUiae consertis haerentes manibus, voce motuque prseibant. Quin ab
iidem
eisdem puto
ut ex marinae ventre b e l l u sine noxa Joaas exsiliret, utque inter leones horrendum r u 5 integer siae damno servaretur Daniel, cui Abbacuc Babylonem Hierosolymis tanta v i a
vi atque impelu nictu palpebree correpta p r a n d i u m tulit. Gui item ibidem
>rum designationes visis perplexis adumbratas palam
obscuras futura-
Gabriel edisserit. Age
Babylone
sdem i d agentibus Israel Jerusalem postliminio revertitur. Seepius deinde, ut

>, Deo, miseri, contempto ad deos transfugae victi ab bostibus captivi
po-
dicam com-
abducebantur. Saepius
ivina invocata clementia, opera- istorum sublimium coelestis militiae imperatorum servitute
oriim varie liberati suis terris atque urbibus legibusque reddebantur.
ti spiritus et a concretione m a t e r i longissime remoti ejus
it cui praefecti fuerant, ut antiquioribus rerum parentis
Adeo
se strcnuos
i n procuralionis functione p r a -
o m n i u m sapientiee studiis prompto
;li ministerio servirent.

, ,
briel admittitur. Qui sacerdotio fungenti repente
aslans Zachariae nasciturum ipsi aperit ex a n u
sterili Baptistam. T u m gratia p l e n s Virgini bono
nuntio i n s p e r a l salutationis oblato, caetera nego-
tiatione legationis suae r e m denique sic conficit,
b u m a n i foetus assumpto corpusculo supersubstanlitia coBlestis sacrum glorificationis h y m n u m
ceci-
nit, at Michael et Gabriel a principio incarnatum
assectati pnesto aemper adfuerunt, qua, pro neces-
sitate reruin, opportuna parentibus
objicientes
somnia, q u a post teatationein i a deserto m i n i etrantes, q u a passionis tempore confortantes ac
mortecrucis corpore solutum, nudaque anima a d
subterraneos mferorum penetrantem carceres a p -
paritores isti praecesserunt. Qui etiam impressione
'
subitaperculsos tenebrarum principes afflixerunt.
T u m ereptas ex eorum vinculis conditori animas
adduxerunt, ctBteraque sedulitate oinni se s u u m -
que obsequium ad majestatis ejus p o m p a m et vo-
luntatisomne signum accommodarunt. Ex sepulcro
vero j a m i n virgineis visceribus i n similitudinem
q u o d a m m o d o coliaborantcs.Neque hoc solum,sed
que Altissimi Virginem Dei Filium parituram. Ut
^ tialis est genitus, universa quidem gratulans m i -
inter eos ut c o n v e n i a t : in Spiritu sancto virtute-
ad
sedterram adeo ipsam lutum, nostram, i n q u a m ,

substanliam et formam induere dignatus est,
intimam statim cognitionem mysterii totius G a -
,
,
temporis speciemdeproperatum, m o x a v o l a t u r u m .
stantialis Deus non j a m corpus aereum ad exigui
Quando vero incorporeus, invisiblis, soperaub-
'
/.
<
, ^-)
'
deinde resurrecbonem qua3 tertia die contigit iis
4*35
ADDRNDA.
quos dignandos tanto honore Deus voluit manife-

stata: sic deraum a d coelos et a d
Patrem
ascen-
dentem comitari visi sunt, T u m ostenderunt

apostolis duorutn virorum
se
specievestitualboaper-
to aere devolantium, s e c u n d manifestationis ejus
q u i assumptus fuerat annuntiantes m o d u m . At eu-
perioribus potestatibus, Attollite portas, inclama-
bant, et elevamini, portae teternales,
Rex gloriae. Verum n u m
et
introibit
dictia hactenus
eorum
miiiisterium circumscriptum est ? Minime. Neque

enim i d cessabit a restitutione Unigeniti ad
.
*
!f
>
Patris sui dexteram, usque ad e x s p e c t a t a m
Uonem et eam q>i83 illo tempore futura est magnificam
Filii
gloriae manifestionem.
consoo
Quo
extremo ilio preeconio faciendo, et vocalissima Dei j u s s u inflanda tuba cujus efficaoi s o n o
tempe
corrapr
a d incorruptibilitatem immutabitur, et creatura omnis surget et sistetur judicanda C r e a t o r i , aui t

terii diligentiam approbabunt.
Sed jampridem evagantem eo unde est digressa
'
orationem revocemus. Nam postquam rerum o m -
n i u m potestas Filio est tradita, per
omnem
d e m terram dispensationis ejus nuntiuset

gelii
sermo instar
sonitus toaitrui
pervasit. A t spiritualium b a r u m
quiEvan-
yocalissime
potestatum
boc
agente Providentia ad amplitudinis speoiem
ma-
g n i f i c a m prodigiis commendatug
confirmatusqua
eo populo se dociles ad pietatem p r o b u e n i n t , o m -
nibus q u i supra m o d u i n infrwnes ac rebelles erant
abjectis, sic d e m u m sanctis divini verbi preBdica-
conversionem gentium p r o m o v e n d a m Q 6 ,
ei
usque
ad
repugnandum
Deo
et coelestibus ejectus sedibus i n abyssum
ac Tar-
liatum ipsis praesentishujuscefesti
bonorem puto.
tione tanta concursuqne celebramus Hoc illi
de-
spj-
ritus tanquam ad imperatoris sigaum concurrentes,
et spiritali quodam impetu
patrem
malitife
simul
atque impressione i n
irrumpentes
averterunt
pwcipilemexturbarunt.
coelo
Gaaterumqusenam sit inter
conflictu vasto inter se coelo depraeliaalium nescio

q u a m ad usurpandam bujus lectee speciem
bamur. Ut igitur i n ventis
vebementior
rem superat: sic arcbangelorum
nite-
infirmio-
violenta quaedam
in draconem sustinendo imparem praevalens con-
spiratio in cbaos et caliginem miserum
Quem ejusilli casum suam

forte
ob
eamdem
ipsorum
siwile nos ipsi
difflavit.
securitatem reputabant,
quoque aliquapdo i n
**
Totyopov
*
'
se invicem c o m m o Q e n t e g
;K
exsilium
|4
sic
^ ,
muP
/3
* , ,
ecilicet prfficlare noverint.
ventorum
;"*^
>0
mentes incorporeas belli pugnaramque rati, ipsaa

sublevantes ex
oWaôrroiv
tationum similitudine
*
,
i)
Nos humilitatem cogi-
iilum tioem : et juxta divinam Scripturam illu- D ,

dentes et, sicutfulgur juxta visionem Jesu e
victoriee conci-
cus merueruntquo tempore a d d i v i n i nutum
tarum relegatus est. Hujus merito
Propterea s y n a x i m arcbangelorum bodie gratula-
niger apostata
contumax spiritus c u m suis angelis debellatue est,
terra cognitione Dei repleretur.
draco
tov*
iisdem istis, ut divina nurrat Apocolypsis,
> 3
ab
repraesentarunt, eo successu ut celerrime universa

Prius tamen
^,
et
aasiduam
aaxiliarem suam operam proiixam
iks^
11
TOJ
cr fidei restitisset impie ; aut potius receptis
toiibus a d
pecuiiare patrocinium illis omnibus quicunque ex
est. Deserto enim Ieraele veteri q u o d ia verbo sain
depor(an|ur
Noa
Tero
pi
N I C E T J E L A U D A T I O S S . MlCHAELIS E T GABRIELIS.
IW
i m delibemus huic g a u d i i : et victum i m p i u m communi h o d i e plaueu gratulemur. Oasum

j u x t a d i v i n u m E v a n g e l i u m d e co3lo cadentis festa Leetitia prosequamur gloriosamque v i c t o igelorum hilaritate publica celebrantes ad casteram rerum ab ipsis preeciare gestarum percur seriem orationem admittamus.
Horum praesenti ope apostoli et martyres, p o n , ,
tificum sanctorumque reliquorum corroborati cho ,
ri ; illi quidem, robore atque audacia superetitio , ^ nis, qaa3 ex inferis emeserat, exstirpata, pietatis

semen Dei Verbi verbum i n terra severunt l l l i

vero c u m crudelitate tyrannorum cominus con ,
gressi et usque ad sanguinem eis resistentes p r o ,
fana quidem sacrificia daemoniorum sustulerunt
.
ipsi vero vivens bostia et aoceptabilis Deo g l o r i

immolati sunt. At sacerdotes Dei justitiam induti,
,
peste o m n i baereseon procul a contagione sincera
> . "
fidei exterminata, s a c r a nobis doctrinae explica ,
tionem sanam et irreprebensibilem profuderunt.
,
Coetue porro sacer Ascetarum adversus peooati
.
legem armati, lllamque lege justitiee permutantes

\ov
g i n m o D t e Dei sanoto Sion acquiescunt. Caeterum
cum illflR omnes sanctee mentes juxta m a g u m

Apostolum administratorii sint epiritus, o m n i u m ) que salus q u i ubique terrarum haereditatem o a ,
piunt aalutis eorum a d ministerii providentieeque
partem aliquam pertineat: tanto plus tamen bac
.
in administranda spiritali profectura fidelitatis
, ,
industriaeque laude Micbael et Gabriel supra r e l i . " quos excellunt, qaanto iisdem omnibus sapientia
,
efc nobilitate infra se relictis vicinius a d omnis
,
perfectionis apicem divinitatem similitudo istos

propior quam aliorum quemquam dignitasque a d :, , movet sublimior. Semper autem, ut d i v i n u m Ver ,
bum loquitur, vident faciem Dei. Quemadmodum
- . ' igitur bio lpse Deue simul et bomo Cbristus Jesus
'
a dextris et a siaistris assidentes sibi babet a l i
'
- ^ quOS : 03 SCllioet q u i b l l S t a i l t i
COnsessug
honor
paratus a Patre e s t : ita dico spiritualium b o m m

,
ministrorum adstare ei semper a dextris alterum,
,

alterum a sinistrie a d boc officium quotidian
,
,
appantionis aut assessus ffiterna Dei voluntate
.
electos et adbibitos. Quibus it familiarissimis i n '
ternuntiis ac procuratoribus ad o m n i a utens, unim rerum magnifica quadam planeque regia Providentiae ratione moderatur. Sed j a m i n l r u m mentium ftmotiones varias ac ministeria satis bactenus contemplati, age binc deinB n a m taadem sit i l l o r u m cum Deo similitudo, rursus queB differentia, coasideremus. Hancque
im teneamus ceneeo, ut n o m i a u m indicio naturas indagantes attendamus ecquaet qualisinter
commuoione continentur unius nominis, dissimilis, ut sic loquam, esse possit similitudo n a . Sic enim v i m , ut opinor, hujue rei perspicietnus clarius.
- D
N i h i l prorsus est o m n i u m quod supremo rerum

onmiura principio aut diversum ita s i t u t n o n i n
xv

aliquo c o n v e n i a t ; aut rursue ita geminum nulla
,
'
.
$ ,
:
ut i n parte differat. Sic ista lemperantur m vicem. Est in omni Dei opere cbaracter certi lineamenti quod auctorem referat; simt et insignei
item ad discernendum notee. Verum i n quibusdam
similitudo tam expressa cernitur differentiam ut
onincm pene obruat : i n quibusdam ita exstat
ditferentia nullam ut relinquere similitudinis speefom videatur. Nostri autem arcbangalis prius a d -
ADDEDNA.
1239
illud genus pertinent illastrissima Dei similitu- , ; ^

,
dine i a s i g n i . Unde merito appellationibus q u
,
*, SaHfm
Deo conveniunt pene ornantur oranibus, differentia porro tenuissima dispares. Quod adeo sic d e -

moDstratur. L u x est Dominus, rationalis omnis et
spiritualis natura? illuminator. Lux vera q u i l l u
minat, juxta excelsam theologiam, omnem b o m i - *
nem venientem i n hunc m u n d u m . L u x itera est *
Micbael, l u x Gabriel. L u x uterque pellucens et a ,
Deo splendens. L u x corpore omnis repreesenta .
"
tionis expers. L u x non ex accidenti, sed natura
;,
fulgens ; vivens eadem et d i v i n i luminis splendo
rem referens. L u x secunda, primae lucis expres.
;^
eum et illustre simulaorum a d similitudinem p r i m i ;
genii splendoris resultans, l u x radios ejaculans et
^
fulguri* a d m o d u m subjectorum oculos perstrin
gens. Rureus angelus Dominus magni annuntiator ; ,
i ntvalno f i l i u a Af m m t i i i a n a t a w n a a _
\.
-*.'. M...'WM
_~ _
cousilii.
Angelus iilius et nuntius paterne benevo,
, , ^
lenti ac adversus homines amoris, Quid vero
$ . U
Micbael et Gabriel ? a n n o n et ipsi angeli omni , ptcv * *
, .
potentis Domini ? A n n o n omnibus sibi naturee ordine subjectis Dei gloriam annoutiant ? A n n o n . , ,
i a omnes gentes mandatum ipsi perferunt Domini ? . >
*
Spiritus est Deus spirans u b i vult et quando et
, *
quantum, omnem sensus et cogitationis aciem
,
,
^
eubtilitate substanti ac tenuitate fugiens. Ignis
,
,
preterea Deus noster est, et ignis oronisk maliti
,
oonsumptor, animarumque expugnator o m n i u m ,
,
cogilationum quoque o m n i u m illuminator. Post $
hac e t m i n i s t e r i n terris visus est. Ego enim, ait,

. , *
i a medio vestrum sum sicut q u i ministrat. Sed et

ipse fecit angelos suos spiritus, leves, agiles,
.
8trenuo8, et ministros suos flammam ignis, prunas
immateriales, micanles a d omnem vibrandi agen- G , . ,
dique efficacitatem celeres, purgativam quamdam

v i m spirantes. Tales sibi ministros et famulos
, *
elegit q u i non mora et aerumna optatum denique
. '
perficiant, sed pernicissimo neque eo laborioso
,
motu quidquid decrevit Deus fieri effeotum c u m u l
, *
late repffisentent. Quod si omnes quotquotsunt a d
* '
sui eimilitudinemdesignavit angelos, multo n i m i
^
r u m potiori ratione existimandus est istos o m n i u m
, ^
procipuos a d exactissimam sui ipsius imaginem
. }
elimasse. Spiritus ille princeps, immensus, incom
* ; ?
prebensibilis, perspicacissinus. Mens o m n i mente
, ^ *
majorquee mentes omnes et potentia produxit et
, *
intelligentia peaetrat ac pervidet. Omnium tamen
,
&
conatus ad se vicissim eognoscendam frustrans :
^ ,
)**
quod longe facultatem cognoscendi omnem h a b i .
i&*
tumque transcendat. Meates isti quoque purm sunt Q , ).
**
etbquidee, etcogitatioaumbonarum procreatrices
quaenaturas quidem omnes se inferiores clarissime

* purv ^
oognoscunt. At ipsee imitatione Dei cognilionem
* '
infehorum mutuam fugiunt. Vita est Deus, vilaa
, ^ & *
sibi ipsi suee principium et fons, vitam imp^rtiens
(4) ^ ;
omnibus viventibus, ipse a nemine sumens. Quale
( i ) .
eas appellant
medicorum pueri qu/e ab

extrinseco iaciduat. Nam eas qua3 ex i n t i m a r a tioae temperameaU ao qualitatum oorporis axai
stunt, iidem [ vooare ' c o n s u e ?

Qu ad nuno locum intelligeadum
bent
s u m . ulstbic
uomu
uouiu
u u v enim
e u i i u *)
7 0 0
auvoi
est aliud a se diaUnctom ab extrioBeco em
NICETiE L A U D A T I O SS. MICHAELIS K T G A B R I E U S .
1242
enim illud tantum esse posset quod vitee primige

nisecujus ex origine vitee omnis usura derivata
est, causa atque auctor existitisse vivendi jure d i , $
eretur ? Vitae isti quoque sunt, sicque merito vo .
centur, ut q u i perenm v i t fonti adheereant per
petuo, affluentiumque illinc v i t munerum c o ; * ,

p i a redundent; Vitee principis imagine i n se a d
,
vivum expressa ad naturee praecellentis exactam

similitudinem conformati. Potens efficaxque Deus
; >5 ,
est aut ipsa potius potestas ei efflcacitas a se

utrumque habens, potestatem omnem corroborans

)
efficaciam acuens, utriusque auctor omnibus quas
' * illas cunque participant. Quorum nihil o m n i u m
*

quidquamsimile patituraquoquam,oum nulli non

effectioni causa ipse extrinsecus succurrens a d ,
o*k - jutrixqueadsit. Potestateset efflcacitatesitem sunt
* ,
Michael et Gabriel. Potestates, non qualitates i m \ perfectffi, aut habitus a d efficacitatem v i a m m u ^

nientes : sed facultates q u a r u m naturse ex. "
,
peditissima semper agendi viscomes adheeret i n ,
dividua. N a m i n materialis quidem et naturalibus
corporibus separatim naturse ratio,separatim item

insita spectatur vis : quse babilitas est quaedam

ad facile operandum instruens, tum ipsa denique
nit expedita proxime faoultas, complementum quoddam substaatiee, quam virtutis ejus
se est collatione perficit. Aliter porro se res habet i n intellectualibus et expertibus materiee
Quibus ipsa sua facultatis vicem omnis sibi potestas et efficacitas expedita proxime s u b per se est. Per i d enim ipsum possunt quo s u n t : ac velut ex perenni fonte aeternam inde
t efficacitem ; eorum ut omnis (longe n i m i r u m supra causarum infimarum egenam et defai finitimam ageadi rationem) ex facultalis abundantia semper redundet operatio. Deo j a m
efficiendi modus, quo n i m i r u m ab uno bac illi omni ita prompta atque facili sunt ornati peQuiiteai vere sanctus etsolus boaus natura veredicitur. Quippe sanctitatis et bonitatis omnis
m et radix est. Sancti quoque nostri isti simid et b o n i . A t ille propria nullique causae deti alunde duota et participata bonitate, cujus bauriendae copiosius sua naturalis c u m ejus
30 propinquitas magnam ipsis opportunilatem preebuit, u i n o n j a m i n illis communicata boed ipsa adeo primigenia cernatur.
hipyttcu
Ad haec i n divinis preeterea oraculis sapientia,

veritas, justitia, salus,et si q u i d ejusmodiestaliud,
:&> .
Deue appellatur. Quid Micbael et Gabriel ? an non
; ;
divinarum rerumprceditisapientia sunt? nonejus ;
dem ad homines si q u i tanto sunt digni munere

;
institores velut quidam et interpretes ? A n non i i ;
dem veri etjusti apud Deum? Nobis vero nonne
illi veritatis et justitioe praemia dividunt ? Non

mundi salvatores (secundo quidem loco post Sal ,
vatorem verum) salvatis se exliibent? et nunquid

:
orationes fidelium tanquam odorem suave fragran ,' *
tem Domino admovent ? indidemque expetitarum
,
rerum uberem copiain et volorum effecta ad salutem
5 D precantibus expediunt?annon interras lateomnes
,
ex quadam velut specula beneficentissimse p r o v i ' ;
"
dentiae deapectantes universum genus h o m i n u m ,
,
et scilicet i a eorum curam q u i saaclo ipsoruui
templo religioais officiis constanti pielate reprae sentandis perseveranter insistunt, peculiari stu ,
dio vigilantes, a b m o r b o r u m omni genere, tum a

'

*
malorumdffimonumimpressione noxia, corruptio*

,
nequeomniac pernicie corporumliberant ? Quem
admodum enim, nisi i d dici videatur audacius,
,
royla

ADDENDA*
quaecunque i n Deo naturaliter inesse cernuntur,
eadem Dei ex ejusdem ipai coasuetudioe i n sese
ducunt alque exprimunt, et queecuuque per se
ipsam illa implet natura nullo interclusa locorum
intervallo quomlnus universo praeseas orbi sit,
eadem illi spatia celerrimarum mentium intellectualibus obeunt volatibus : ita quaecunque per
seipsam ilia valet, eadem isti forte d i c i queant
posse illius v i perficere, ut quibuscum suas Deus
ipsas appellationee rebus utique non vacuas communicet, In omnibus vero, ut semel dicam, divinis
Proprietatibus quarum ipsi cum conditore rerum
omnium communia obtinent nomina, hffic attendendadifferentia : ut illi quidem bocsit proprium
a nullo accepisse quod sit esseque ita ; atque eum
exsistendi supra otnnem longe oaturam exsistentem obtinere ac tueri principatum, constitutione
certissima, firmitate immutabili, stante semper et
perdurante constantia, ut nulla i l i i participatio
eimilitudmis proprietatis i n excellentia summae ^
differentiam adimat. H i vero non tantum quod
onrnino eunt, sed quod bujutmodi sunt. Eaque
utuntur conditione ac felicitate naturae illi debant
oonditori rerum omnium a d iasignem quamdam
atque expressam sui simihtudinem opus s u u m
elaborare cupienti. Eoimvero a nullo ipse conditus, atque ut sic dicam ex seipso natus. IUi vero
conditi et ejus vi atque efficientia a d hunc exsietendi vel bonorem excitati vel fructum. Rursus
ille quidem praeit celerrima operatione meatis l o n geque occupat quocunque velocius intelligeQtiiB
creatffi motu consilij omnis boniexcogitationisque
initia praevertere. Caetarum istos habet assectatores i n isto cursu omnium proximos. Qui cognitor u m quidem aliqua ipsi per se efficiunt: alia i n ferioribus potestatibus ierJarantes illarum ascito
concursu et cooperatione perficiunt. Atque illi
quidem, utpote Deo, sunmius religionis cultus
adbibetur. Micbael et Gabriel sua item observantia ac religiosa veneratione dignantur tanquam
ministri ejus ignei, et intelligentiae natura volucres fulniinea quadam incitatioae, aut divina potius rapiditate motus, omnem stipremee voluntatis
nutum obsequioimpigro prosequentes.Sed j a m ad
eorum praeceileDtem et divinam gloriam considerationem sermonemque vertere parantibus unde
aut quae tandem verba suppelant quse c u m roi
exaequari dignitate possint ? Neque enim verbosis
disputationibus, OpinQr, sed mente pura ac Dei j)
Spiritu collustrata a d cognilionem pervenitur divin a r u m mentium ita perspicuam, ut earum vis
omnis ac natura, sic tanquam in speculo, clare
cernatur. Incumbendum nobis igitur actioni est
et mandatorum observatiooi, cujus beneficio purificatio corpori, illustratio a n i m v , deiticatio menti
sacro quodam modo comparatur. Verumtamen ne
contemplationem quodem, et eaoi q u sermone
atqueorationefitconsideratioQem, negligamus, at
eam sane quantum erit nobis situm o m o i co<
*,
-cpify*
vra
,
cx *
&
. '&
,
|
?
'
, rff v^f,
O*O*J
VOOAV
, >
*
,

,
),

- .
,
<
'
ocnq
|uv
*
.
rJn
'
i
-
putv
3^
f*flC
^
, *
. '
N I C E T J E L A U D A T I O SS. M I C H A E L I S 6 A B R I E L I S .
natu oapeesamus, s i qriidem a d aliqua vel me

diocrem intelligentiarum notitiam aspiremus. S i >7 ,

miJiter enim imperfecta sunt, actio infans, et otio

sus sermo. Illa quidem perplexa et i n inconstans,
, iv tum tristis quaedam, gratiee ejus et lucis inops q u
/
doctrina et sermone continetur. Hic vero strepitu

inutili per aerem fluens, et auctorem suum ejue

"
ostentatione gloriantem inanem relinqaeas, nisi

actione coniirmatus rolidam tum demum invictam)
.
que obtineat, ut j a m optime fundatus i n animo,
, .' firmitatem. Qui autem haec conjungunt ita, ut nec

contemplatio actionem desideret, nec i s t a viciseim
h
illiue coosortio auxiliove destituatur, eisdem et
.
perfectis esse datur, et familiarJter angelis u t i :

tum facultates dotesque omnes illas sublilitate ac
[
splendore suo sensuum frustrantesaciemsoliusqae
-
meatis intuitum admiltentes posse clarissime per^
spicere. Quare et in idonea paranda instruendaque

doctrinae ac copia coDtendendum est, et
, ,
a d obtinendam perfectionem vitee laborandum,
?
faciendumque ut i l l a m studio et meditatione, et
,

istam religiosa mentis exercitatione quam diligenJ
,
tiseime exoolamus. Sic enim utrimque ornati omni/ ,
busque absoluti numeris, duabus hisce velut abs,

terris evecti, mundum bunc quidem aspectabilem

transcendemus, intelligibili vero admoti, imo ultra

ipsum abetractione mentis h a u d paulo feliciori
, sursum provecti, cum aliarum sacrarum mentiam

lucidissimie spleadoribus implebimur, t u m vero
. . C p r oeteris arcbangelicam horum sublimitatem.
mque mirabimur. Cujus visionis tanto fructui hmc aoeedet insuper utilitas, quod tali
itione exercitatis ae preeparatis mentibus d m n i s s i m a j a m Trinitas manifestius ostenditur,
quantum bumana capit imbeUicitas se cognoecendam exbibens ; q u i b u s d a m etiam lantum
m ilJo cumulans auctario, ut privato fructu midtorum a d utilitatem propagato, arcanas
les et mysteriorum sensus communicare aliis docendo posse conoedat, ita neminem eue
issimsB illuminationis expertem sinens. eed q u a m t i s diversos omnes uno beneflcio suce
tionis complectens et beans. At voa, oontemplatores et ministri suprem omnemque
c sermonem excedentis s u p e r a u b s t a D t i a b t a t i e . Spiritus d i v i n i , ignei, intelligentes. E l e l m u n d i firmamenta ac fundamenta solidissima Mabgnorum spirituum mallei v a l i d i s s i m i .
ltes sapere docetis. Qui sanctis ut terris evolent pennas aptatis. cunctarum eimul gensides optimi, et providentissimi curatores, plebis Angelorum tribuni, Archangelorum
es. PriDcipea i n Principatibu*, potentes i n Potestatibus, valentee i n Virtutibus, dominanlinationibus, Tbrooorum contubernales, sanctorum Gberubim familiares, et supremis o m iphioi squales. qui l i y m n u m trieagium cum illis omnibus, vel prae i l l i s omnibue, eternis
ctissimis modulationibus o m n i eanctitate *aoctiori Deo concinitie. Replete terram pace Dei,
n verum et conspiraDtem in uno Dei colendi atque amandi ritu concordiam Ecclesiis e
urate, Rejectieque indignia e Gbristi corpore, i n unum spriritum novumque u n u m b o m i uorum Dei fidelium multitudinem reformate. Nobis vero pnBeentem quidem vitam i n i d
l m est dirigite, actionemque nostram omnem, et cogitationem, et looutionem a d a m u s s i m
eplaciti prorsus exigite. r u m ad extremom ffirumoosa ieta et miaera defunctos vita ne
tis tenebrarum angebs m a g a u m a d eorum gaudium relinquatis. Nequaquam, d i v i n i s lel et Gabriel, ne, inquam ne, q u s e o voe, ne condonaveritis illis animam Dei laudes
, voe vero bumiliter ac suppliciter deprecatam, sed tetros quidem deBmonas minaci atado fremitu rejicite, mihi vero ealvatores ette boni et invicti, t u m a d supremum Deum
tales mediatoresque longe optimi Cbrietum. Neque prius desistile ab expediendo mihi ad
U quam me i n ipsam Dei requiem ioduxeritis, et t u m m i votorum omnium compotem faemo expetendorum et desideriorum fini tutimo summo bono me conjunxeritis in gloham
F i l i i , et sancti Spiritu* i n ecula sttcuiprum. Amen

oSjfier/-
1243
ADDENDA.
queecunque i n Deo naturaliter inesse cernuntur,

eadem Dei ex ejusdem ipsi consuetudioe i u sese
, .
ducunt atque exprimunt et quscuuque par ae
ipsam illa implet natura nullo interclusa locorum
intervallo quominus universo preesens orbi sit,
eadcm illi spatia celerrimarum mentium intellectualibus obeunt volatibue : ita quaacunque P'
î/riBCumsubjicimui Monodix q u a r a in
seipsam iUa valet, eadem isti forte dici
^ ' ^ p o J i t o . P r o d i t e x c o d i c e Regio 1234 quer.
posse iliius v i perficere, nt quibugcn*~
-'i*>*îSfaulin postea Baluzianus, q u o c o a t i a e t a i
ipsas appellationes rebus utique tv
jf^^^stomos
divisa, de quibus videndus c l a r . Bei
municet. In omnibus vero, ut seir
^^tPpablica.
luce dignissimi pars tantum L a t i n e p r o d i
Proprietatibus quarum ipei cur
, : jtt^melropolito
Monodia i a fratris sui m o r t e i n , 2 Fr
o m n i u m communia obtinant
'
^'î^êfibiiuT.
Iscodex
Joannis Scutariotre m a n u sseculoa
dendadifferentia : u t f l l i c r
V ^ j J t i P ex eo ortis quod folia quaedam, aliis p r o p t e r charw
a nullo accepisse quod r
. *fJ#codicem vereantium partim contrita et l a c e r a t a fuerunl
exsistendi supra omnt
f
tem obtinere ac tue *

'
certissima,
firmi*
>
perdurante coJ
imilitadtp'
ttfA
wt
omnir
utup
fOV
xrpor MIXAHA
^ T o r

! ! " ' , ,

* f^jfett**** * , ' ^ ^ ' ^ "^,

$6*&*^
" . , .

P^zlit '" ^**?
* " -
^** .
.
**^ *
' ;
.
xfuv oU
jL,votf
. '
:

,
.
^ 2 " ** ' ....
'

...... ,
....
'/ &

,
. .
. ... *

. -
- tii

, ..,, ....
....

' .

....... *
, '
...

' *
.... )
. *
0

, . . . . .
iuaU

,
,

,
"
.

" , . ,
0
MlCHAfiLIS ACOMINATI MONODIA 1 FftATftEM

..,
'.
1290
*
*
^
'
. . . . . "
.
"
. . . . .
....
. ....

'
. . .

....
*^
Anirr.u
alfvft
etftff
'
~1 '
#^&"
...
. *
> ' '
* ,
uwnmi
xoL 4
I? *>
. *
'
$ .

..
, , , *
* * *
;
*
, '
'
.
./.

.
..
, ^
. .
.
^
,
"
"
....
.
-
. . . .
53

, -
. ' '

'
'
'
. . . 41
- ^
'
. . . ) pofjoa
'
"
(, ,
'
1-
, '
,
, ,
, }
'
. '
) .
. ... , . . . . .
^*, * * '
,
, , I
'
...
. . .
...
' .
- \
. . . .
' '
.
'
, *
. '
'
. . . ' . .^
' . . . .
12
MICHAELIS ACOMWATf MONODIA FRATREM.
"
. . . .
, -
'
ipjjani

% $
. . .
' ,
w v i p o v o i , t t r a

xou <$ ' . . .
-'
....
jingapni,
**
avvoVtv
'
' -
> , ' -
pttfmim
...
Mi
tftkf^
. . .
iwl
'
rjj ^ Ixxmovpivov /
* .
4tt*
MTCHAELIS ACOMINATI MONODIA IN F R A T R E M .
,
;
.
,
'
>

. )

;,
. *
'
'
$.
PATROI GK* C X L
'
, ,
,
.
[,
,
xat
'

C ?
, Hi
,
,
'
'
, . . . .
..
, . ^ ,
-
>
*1
, ,
fttv
*
;
'
^ ,
. ')*
xt
*-
& ,
#l0jMf
'
i<
' ,
'
r a
40
S*l
THEODORIII IMP. D E COMMUWONE N A T u R A L ! . -
P&EFATH).
ittl
tra, eangaisetpitaita, tanta est naturee vis i n r e r u m naturalium tempei-atfonibus. Sed j a m a d secretioe m coawderationem veniamus. Sunt animantibusrationis expertibus tria plantasia qacedam, irarum
irdor q u i d a m , cupiditas quaedam ; i n nomine ratio quae pbantaaiam nobilitat, deinde et
ju6B duoeo sunt n o b i l i o r a q u o d rationem moderatrinem et gubernatricem babeantTria beec ,
*t , ut sunt animsB bumanae pares essentiales, i n tensionem et remissioaentnon siwcipiunt.Nam
'atione Socrates non est m a g i s q u a m Plato, aut m a g i s ,, aut magis
5ed ratione copulationis animse et materiali corporis pbysici, organici, dicuntur bce potestates
qualita-
,es n o , et proinde intensionem ac remiseionem suscipiunt: adeo ut bic illo , et dicatur. Itaque bilis flavce n i m i a copia bominem reddit. Pituita
l i m i a bominem uiinus , q u a m par esl, efficit.Sanguiais a b u n d a n t i a h o m i n e m
nterdum etiamlcetiorem reddit. Atrabilis bominem tristiorem efficit. Prceterea>o7<^ prcesertimque interveniente pbantasia, utitur sensibus tanquaminstrumentis.Idcirco rationequalitatis etpotestais n o n recipit intensionem, etremissionem adeo ut unus altero vel|minue *
licatur, interdum e t i a m idem seipso dicitur, non ratione potestatis essentialis, sed propter
aeliorem corporis physici statum. Purgato enim cerebro, prasertim oum noxiis bumoribus infesta'
ur ,aliquis a d ratiocinandum aptior reddi potest. Et quoniam quatuor bumores corporibus bumanis p l u i m u m possunt, ut patet, n o n immerito connectuntur conjugationes , c u m conjugaiionibus quatuorhumorum, nempe bilis flavce,bilis atra,sanguinis ac pitultee. Quas quidem coDJugatiti263 si quis ddigenter pervestiget,nonaginta duas reperiet,etiam n o n atmumerata siraplici coujugatione,ned
lia quffi simplici respondet. N a m septem aliae conjugationes
queein unitate sola intensionem ao remis
i o n e m suscipiunt,nullumautperobscurum habentusum,quaB tamensiaddantur simptici ac monagin*

$mta d u a b u s , centum conjugationes constituent E x
q u i b u s intelligitur ratio et {
l o m i n u m inter ee, q u exanimaeet corporis organici phyeici copulalione exsistit. Nemo vero putet nos
tribuere causam omnis vitiositatis pravce temperationi corporis organici physici. N a m quomodo {
, nunc non est
nostruni oetendere.
A d supretnam
mhntheologiampertiaetbffictractatio. C u m q u e i n republica fines preeetantissimi sint

' , sintqne iinperatores, regee, principes
et magistratus,
v i d e n d u m est
primis et curandum, ut educatio, et vitce ratio , ad
im
referatur. Qualis enim est inter omnes scientias, t a l i s .

St ntquffidam scientice propter nobilitatem et accurationem magis accedunt ad sapienliam ; i l a quoqud
irtea queedam et scientiee, q u a m m u s u s i n republica cernitur, m a g i s accedunt ,
fnaJes sunt , . N a m
, ut
, , ,
, ' ,

ait
a u c t o i noster,
. Idem
paulo ante dixerat : '
^^. PorfO
sapientia
*
pttldentice
anto prostat quanto mens animee. Idcirco etiam Aristotdles sexto De moribus divlne d i x i t :
>
, ' ) . Deinde subjicit verissimam sententiam i (nempe )

', ' . Poslremo acutissime ludificatur illos, si q u i forte reperiantur, q u i
adicio prudenliam sapientiee audeant anteferre
temerario
: " , inquit,
, . Ex quibus
intelligitur sapientiam esse reginam
om
t i u m scientiarujjj, omniumque artium, preesertim c u m prudentia ipsa iliius causa o m n i a adminisiret

d c i r c o dicebat Aristoteles, ,
. V e r u m tamen illud constat q u o d doctiseimus M. Tulliusdixit : Omnes artes,
omnes-
l u e scitnti-tf, c o m m u n i quodam societatisînculocontineh. E x q u o ezsistit sapientum inter&a

temqoe , denique artiiicum, secundum illud q u o d est magis et miaius. NaaH r e i p u b l i c *
JubeiTiatDr potius commuuiouem ac societatem inibit c u m duoe exercitus, vel c u m medico q u a m c u m
serdone. Et sapiens v i r c u m viro prudente potiuscommunionem constituet, q u a m c u m artifice. E o d e m
modo dareuqois j u d i c a n d u m est. Hactenus igitur de communione elementorum et rerum ex elementis
^ m p o t t e a m a t q u e adeo de communione bominuminter se.Quoniam aulem reruminter se e o m m u n i satiomuiiBaiii figararum coordmationecernitur,tciendumest
figuramorbicularemmaxime
accomom-
i a t a m a e i t i d o o n l i n e n d u m c t c o m p l e c t e n d u m , q u i a n i m i r u m exjomnibuefiguris estcapaeissima, *
. Idcirco orbes coeleetes banc
figurationemobtinent.
Seoundum orbicularem
gomtitalmag qnadratam figuram. In tertiis consistit triangulum s q i i i l a i e r u m . Quamobrem o m n i u m

poaejanaram figurarum orbicularis longe est p:stantissima propter eas causas quas attulimus, et proiter aliai plures quas Plato et Aristoteles afferunt. A t i n ortu r e r u m ali figuree babent l o c u m quia
primi^ convenit. Quia r e r o res i n orbiculari illa
figuratione
w t e e U o n a m adipitcuntur idcirco sio ' ^ > elementa
quodammodo
ipsa et ree qm
tuam
a x ele
im
THEODORI IMP. DE COMMUMONE N A T U R A L l . PIU5FATIO.
ifi**
dius est inter a u d a c i a m et timorem, inter misericordiam et invidiam. Est etiam alacer, , h u manus et prudens, et q u o n i a m comparatio ia his conjugationihus locum habet,circumspecte videndum
est, qrad cran q u o conferamus.
QUARTI
SEMONIS.
Q u o n i a m vie permagunm babet upum i n conjugationibus, uti supra d e m o n stratum est, i n hoc quarto sermone accuratissime probat , hoc est intensionem ac
remissionem esse , n o n autem .
inquit Aristoteles,
.
, etc, hoc
etiam sermone
docet
propter qualitatem res dici similes et disemiles. " , inquit Arsitoteles,

* , , '
1
. Sed q u o r s u m b*BC?
N i m i r u m ut sciamus intensionem ac remissionem, similitudinem ac dissimilitudiflem babere looum

i n enumeratis conjugationibqa, n o n ratione , sed Tratiotie ,
aupra m o n u i m u s .
q u o d etiam
'
QUINTI
SERMONIS.
I n q u i o t o sermonegravissimeacsapientissimedisseritde h o m i n u m communionibusinter se-Convenit

b o m i n i , inquit Galenus, ut sit sapientissimus. Alibi docet bene et aequaliter temperatum esse p r u dentem. C u m autem similitudo temperationutn conjungat et consociet bomines inter se, quo preestantior
fuerit consociatio. Porro bic rursus duosunteommunicandi modi nobis diligenter observandi. Unusest
, alterest . Discrimen boc elicitur 6 discrimine -
, q u o d q u i d e m discrimen c u m multis in locis, tum x, De moris, ab Aristotele assignatur bis

v e r b i s : ^ T^ , ,
, ' , ' ,
, , ' ,
. De communione politia idem Arist. lib. vni moribue, quo tn loco
' elegailter exceadit.
SEXTI
SERMONIS.
aexto eomparat scientiam c u m arte, et naturam c u m temperatione, docetque artem a d soientiam

p e r i a d e ehabereatque temperationem adnaturam. Praterea monet naturam et scientiamesse conjung e n d a s , ut aetaitta naturam quasi informet. Deniqaeconstituit quamdam,exquapoterimu8 cognos c e r e i U u d qnodest magis aut minus ^, hoc est,magisaut minus secundum naturam et scient i a m , Quod utperflciat, utitur matbematicis
tigurarumoomparaUonibus,dooetquefiguramspbnnoam
esse s u p r a a l i a t o m n e s T 8 T ^ p ^ v d e i n d e q u a d r a t a m
figuram,postremotriangulum
aequilaterum. Q u o d
i g t u r inmathematicisfiguris, spbeerica figura,idestin r^bushumanissapientieeetprudentieBCumnatura
conjunctk>,fttquodioilliaetquadratafigura,inhi8est scientiee c u m natura conjunclio. Postremoquod i n
illia quttaterum triangulum, his estartia c u m temperationibus naturalibus conjunctio. De pre&stantia
sphearifio)
flgUNB
hmc
Aristoteles, ' " -
, , .
^ ^ ,
* # , etc. Quod si quis auctoris nostri factum ausit reprehendere q u o d mathematietj pfyfticis admisceat, respondebit Proclus :
**|>
"*yt* iVfA*
'
^ T f . QU8B i n extremo libro dicilDtur cirl i qHRpossum adduci, ut credam illa eese nostri auctoris, c u m quia sunt pweter institutam disputatiooairaaddita, tum etiam quia sunt puerilia. N a m verba h c , , , , , , ,
C Q
kx
'
/qvad aliud a&bent, q u a m , utloquitur Aristoteles? Additurdeinderatio quao i g n a yjnMgggAJuxa arguii, , demonstratione opus fuerit.Quamobremcredoego
AdcJiîSria^ji
ftGraîdp^ttodam;
q u i o d ^ a n a quUibet axqoatextuaârie auUonegQbo coajioetepoteit,
ADDENDA.
1*7
THEODORI
LASCARIS
FILII SUMMl IMPERATORIS DOMINI JOANNIS DUCA
DE N A T U R A L I GOMMUNIONE
SERMO
'
T f ,
'
'
'
"
"
'
"
'
"
'
, '
, [ ]

, $
putv
,
,
'
PRIMUS
'

4. G u m e z multis aliis rebus intelligunt homines,

ipsa entitas, ut ita dicam, per q u a m hm res
illud quod natura est et conetat, multo praestantius
est positio; c u m posiiio eit qualitas quae exafl
esae eo quod positione ac fortuna constat, t u m ex e s t : n o n secusatqueidquod est n a t u r a y N M
U8 qn dicere aggredior, poeeunt animadvertere.
dicimus esse motum, sed naturam d i c k m <
Ao nerno sane hoc ipsum aliter se habere dixerit, tj principium motus et quietis : ita u t oontinei
q u a m qucemodonaturalis acvera consecutio hodie
principatum gerat.Natura igitur m o v e t o m n i a i
p e r m e manifestum exhibebit A c priraum natucunquesuDtabsolute,adeoquesiagulariaipsa
r a m dicimus esse et motum i n natura, eodemque
prietatibus ac distributione connectens utau
modo dietributionem esee. N a m Aristoteles, Her- Ut si exempli gratiaproprietatumpartes s u n
mogenes, et Homerus inter se c o m m u n i ratione
tur ; quales sunt i n igniurendi e t i l l u s t r a n d i j
dividuntur, quomodoetiampuaotapunctis qaensuprietatea : e t i n aliis quae ipsorum p r o p r i a s
rantur et numeri numeris. N a m motui partes
Utrum igitur principium terrestrium n o n esftp
rnotus asftignantar; et partibat disorimen, neqae
oipian! aqaatuium ? Itemqae utrum priiwfpi
T H E O D O R I I I I M P . D E COMMUNIONE N A T ALI.

icv $
'
oovjf
J , *
^ ^,
>3
\ *
, , ,
,
>
, .
1*70
, ,
,
,
^ ,

'
, ,
'
s illorum n o n est principium motus h o r u m ? Q temperamentorumexsistuntexeoquod estaliud, et

ex eo quodest dissimile :itemquealiismodis. At i n
rea, utrum figurarum lineee non sunt princi*
; neque figurae linearum sunt p r i n c i p i u m ? temperationibusdivisio non est distributio(utin n a tura illa temperationum divisioestdistributio), sed
tius l i n e a r u m ac figurarum punctum est
distributioipsa estcommunio, quod quibusdam tanpium ? Quod si ita e s t : utrum motus ille
quam absurdumvideripossit.Utenim singulorum
aatura i n lineis ac figuris ezsistit, est punoseuparticularium communio estdistributio i l l o r u m
N e m o e n i m dixerit punctum esse figurarunx
oompositorumquffiex simplicibusconstant, eodem
a m , aed potius a naturali principio m o t u m
modo communio temperationum est temperationum
isse. Cum igitur o m n i a alia eodem modo se
mt, et hseo ptincipia sint omnibus notasane divisio. Illio enim divisio est communis distributio, bic vero ipsa divisio est communio, c u m
t (cum sit eo quod est ex ipsa multo prav
proprie subjectorum particularium sit divisio. Natn
tr,quippe quae pr&ter omniasit; non vulgari
a primo elemento ueque a d extremum , q u i
nobis i l l a quffi sunt infra se, tanquam prinl et causa efflcit. Quod autem i n n a l u r a sit distribuit, non unit partes dividendo ; at s i t r i u m
partium distributionem sumimus, potius partium
et distributio i n ea quee inter se diflerunt,
ii eat bscuriim. Motus enim q u i i n hoo^ unionem sumimus. Quare divisio i l l a q u n a re eonficitur distinguit Aristotelem et Hometurce ratione constituitur est unio. A t ipsa uoio
N a m t i m o t u s ad motum c per motum b
q u fitsecundum temperationemestpotius divisio
liafy omnino continuata progressione motus
Exquointelligiturillaqueeiiaturaeunt et constant,
ih. E t rursus punctum distinguitur a
cumdividuQtar,t6mpore,modo, aut qualitata, n o n
) e p * r p u n c t u m 6 p e r q u o d propter contid i v i d i secundumnaturam (nam omnibus natura
oem doo extrema inter se coheerent. Hoo
commuaie est), sed secundumdistributionem temettmotaset horee quantitas i a m o t u . Quare
perationum, natura taatum principatum gerente.
nanftitercedit inter AristotelemetHomerum
N a m oonferuntur temperaliones a t particulareeeo
t r m o t m n temporaneum. E s t i g i t a r i n mota
quod temperatio c u m aliis temperationibus c o m m i i a q u w d a m qum subjicitur distinctioni,
ponitur, quandoquidem et ipsae sunt particulares,
n p o r i s , aut modi, autejusquod exqualitate
Verum n o n omnis temperatio c u m o m n i tempel r , verbi gratia, ut s i motum mentis c u m
ratione. Nam quod musicum est i n natura, esset
datjlis confera.In naluravero distributiones
quoque coriariuminnaturaieeto igitur ooriarium
THEODORI 1. DE COMMUNIONE NATURALI

,
,
' ,
, ,
>.
* -
.' ,
. . ; .7 ; .7 .*
; .7 . .*." ; .V : .V
,
*,
(,
; ,
* ,
*, '
* f ,
, .
i*74
> *
? , ,
'
.
,
I,
7 ,
[,
I ,
QV
ationem circularem, etiam secundum super-
'
'

Tif
"
(,
S ,
ipsam altera p,post ipsam k altera q, post ipsam
Quoniam autemharmoniffipartiumomnium G altera r, post ipsam m altera s, post ipsam n a l ropter n u m e r u m a d circulum
referuntur,
t e r a i . Apponatur igitur i p s a a superficiei b c : se-
s yero o m n i u m aliarum figurarum est maxime
cetur vero i n undecim partes. E o d e m modo i p s a d
tis maximeque
uniformis, neque
superficiei apponatur, et reliquarum
l simplex
partibus n o n multis, est
etex
> necesse secundum
mixtus
n u m e r u m , naturalem
ere c u b i continuationem, quando n i m i r u m

iuli
continuationem revocatur.
quselibet
altera alteri apposita similiter secetur i n undecim

partesnempe
ab c de f. Deinde ifl l m s e -
centur i n novera partes. Postremo q r $ t secentur i n septem partes ac de integro
coagmen-
pa vpro consideremus etiam c u b u m secun-
tentur ipsae partes facto initio a postremis, contra-
ontinuaB euperficies, an ipsae inter se coriti-
rioetinversoordine. | o.t. \ p.s. | p . r . | h.n. | i . m .
nem habeant,et qualem et quomodo. Esto

be de fcubm.
Upiatur superficies cum
sectus
| . c.
| b, d.
| e. Atque ita cubus
restitutus est. G u m igitur secatur,
cubus
B, nempe,6 et c ; item d c u m b et c ; item
reperitur,etcumcomponituret coagmentatur, r u r -
b c d i l e m q u e / O u m bc d e. Uniuntur
s u s c u b u s r e p m t u r . UXabcdcfse
n angulis
sic h i k ImnaLdob
iaclinationum. Situs vero et c o -
habetadhilmn,
qr st: sic ut altera pars alieri
nes ipsarum non sunt circulares,ut cum a d Q cum proportione cxcellat. Q u o d s i q u i s i n p l u r e s seiuqlineas revocabamus, sed i n aogulos r e -
ctiones autminores, observataeadem proportione,
ur
cubum secare incontinuas superficies
et inclinationes babent.
N a m tota
ad totam b pertingit, et bsec usque
a d to-
ilam heec usque a d totam d, et e usque a d

b c d, item f
usque a d totas b c d e. E x
conabitur,
bic ilsdem repertis ; i p s u m sinet esse c u b u m .

5. Probavimus igitur, ut oporlebat, i n cubo d u plicem esse continuationem, circularem u n a m , et
tepigitur ipsas se inter se tangere, sed boc
alteram hexaedram. Esto igitur naturalis illa q u
i d ebrctdarem
conversionem et naturalem
est circularis et numerabilis, at illa quee est secun-
lnionem n o n revocari. Secentur itigur s u -
d u m aliam iiguram esto continuatio coagmentata
per totam cubi altitudinem, et colligantur,
e't mixta. N a m temperationes sunt mixtffi. Porro fi-
proportione observata, omnes sectionis par
gurffi angulis
positus est igitur et substratus
diameter
Quamobrem figura cubica, quatenus est angulis
\ b ipsi rf,eteipsi/\ Esto igiturpost ipsam
p r s d i t a , est mixta. Quod si quis dicat et boc et cir-
preeditee mixtionis habent speciem.
, pos ipsam c alteraA, post ipsam b alterat,
culum esse naturse, ideoque inter se communicare,
sam d altera i , pos ipsam e altera m, post
nonrejiciam ; n a m i n n a t u r a ut sunt naturae, u n i u n -
'aitera n , rursns post i p s a m altera o, post
tur omnia, q u e m a d m o d u m i n oircolo omnes qoee
THKODORI IHP. OB GOMMUNIONB NATULALT.
tfwtAr,
K o l
rt ,
, ,
, o V '
> ' -
9 TJ
'
'
, '
'
>
, 9
'
' -
, $ ^ ,
'
. $ ?
, ,
n u m e r u m : et quilibat alius numerus i n

natura propagari et uniri potest. Et quoomnes ex unitatibus exsistunt et oriuntur,
oanium copulatio universalis ad numerorum
perenne revooatur. E o autem quod sepaJli ab aliis uniantur etiam alii c u m aliis
pulentor o u m quibuslibet, a se inter se m a distincti sunt. Hoc autem ideo fit quod et
lum n a t u r a m et secundum temperationem
ar ; n a m i n p r i m u m l l l u m fontem uniuntur
, Discernuntur vero inter se c u m a fonte
ofecta varietatera acquirunt et i n distriem veniunt.
is igitur copulandi quae perpetuo naturam
atur, permeat distributionem Qtiam a d subnas usque tamperationes. Rursus autem
iceps causa revocat partes a d unionem
salem. A t vie proprietatis utriusque s i i i pariee inter ee distinguit. Copulat a u irtiouloriter secundum proprietatem. Partii vero i n particularibus variis modis b a opnlatkmem ut etiam i n libris De anima
teles tradit Et c u m simplicem animain crew , Uunen muldpiicia ipsius visa commemoigttnr simplici aoimee multiplioee motus
intelligimu*, et alios c u m aliis componi,
rcrm
c u m diversis, neque simpliciter
quamvif i p s a sit intelligens, nullamque a d oemferat, m u l t o m a g i s existimare debemus
ratfones i i l o communi modo non uniri, sed
iri c u m praBsertim et materiam babeant et
permistionem suscipiant eo q u o d s i n t
rationes. Nam etiamiei detur aliqua tempequm materiam non babet, verumtamen
* :

, .

peratlonum igitur natura fert, u t eum temperationibus copulentur, neque c u m diversis componantur. Nam r e i posit exsistenti accidont, licet
etiam a re discedant p r o ratione propensionis
propriee. N a m m u l t i p l i d a suntquee per temperationem constituuntur, eo quod temperationes
' etiam sint multiplices, propter compoeitionis a d ditionem. Aliee igitur uniuntur, aliao propter d i versam proprietatem sejunguntur. N a m praeter
illam generalem uniendi rationem temperatio
euam queeque proprietatem sequitur, c u m n o n
semper a d u n u m finem simul dirigantur temperationes. Fit enim ssepe ut temperationes permistffi effecta m a l a edant. At natura nunquam sibi
proposuit turpe aliquid efficiendum. Idcirco illa
praeter naturam facta dicuntur. Seepius vero temperationes permistffl prosperos successus babueruat. Porro quod temperatione9 diversee c u m
temperationibus secundum proprietatem mistis
uniantur incredibile videtur. Nam unumquodque
c u m proximo copulari solet. Potius enim similia
) quara dissimilia conglutinantur, quia i d quod est
ejusdem generis attrabit etiam illud quod eat
ejusdem geoeris. Utrum igitur, c u m n a t u r a p r i n cipia simplicia constituisset, et a d mistionem secundum temperationem principia illa concurrissent, attraxerunt illud qood misceri potuit ? Non
enim illud quod nullum omnino babitum est
consecutum turpissimum aliquid sibi proponit.
Esset enim erratum ac probrum nature.Postquam
igitur iJlud quod non erat esse coepit et babitum
adeptum est, statim diffusum i n diversas partes
varie permeat, atque idcirco aliis uniuntur et
diversie diversas, non tamen c u m omnibus omnia
toptâtio eat, admittionem auscipit. Tem- Facultate igiiur omnia suat unum natura, sad ae-
THEODORl II. D E OOlUfUNIONE N A T U R A I i .

,
,

'
'
;,

<
'
'
'
, '
'
. "
, ,
'
interdumetiam conveniunt, ex eo fit ut conltiam ac distantiam illis accidere aoimad vertaJtrumigiturcum d i r i d e r e n t u r , u n a c u m d i v i psarumirrepserit boaum et malum, proclivimistionem, et proclivitas ad secessionem,
rarietatem induxeriot ? Nam contrarieiates
intermediis varietatem afferre, ut etiam fit
ris, C u m enimdistantiapositionum etrerum
l a r u m ( q u m a g n a est) intermedio quodam
jopulanda : h a r u m intermedio vanetatem
'uplicem adeoque multiplicem babilitascont. N a m talis boni privatio habilitatera attubilitas verovarietatem ; varietas autem figufiguraecopuJationem. Quamobrem quae ioter
ltumdistabant,intercedente aliquomedio et
jonvenftre. Rationes autem varietatis b o r a m
>ulatk>oie alio i n loco aliisque argumentis
i s t n n t u r . Nunc vero tractationis ordo rent, quftmadmodum propositum eetnobis, de
irationibae dicamus.
'
'
> .
'
^ *

12&2
),
, purv
bue misceatur, s e d u t o m n i u m communis.Tempfcrationes autem alias quidem sunt natura, u t e t i a m

elementa. Postquam vero varietatem susceperunt,
i n i l l u d influuntadquodaptae natffique sunt, quemadmodum ante dictum est. Sunt autem queedam
temparationes uou materiat quae exjeadem ratione
ipsffi quoque naturam participant. Quamvis enim
sint materiei expertes, quia tamen sunt temperationes, 8unt admistionis participes, ut etiam i n
prioresermonedocuimo8,cujusmodi sunt i n musicis instrumentis, i n figuris qusesub intelligentiam
cadunt, i n comparationibus aritbmetiois et a l i i *
rebus q u a r u m metcinimus. Porro temperationes'
materiatffi etiam i p s eadem ratione c o m n a t u r a
communionenl babent et dispartiuntur. A t elementa n o n absque ratione participant i l l a m ,
etiamsi sibisint fonset origo temperationum ; sed
participant secundumbarmonicas rationes nempe
duplas, sesquialtera* et sesquitertias. Nam q u a cunque per seuniuntor et nonperalia,circularem
conversionem habent, unitae enim sunt oorporie
Ketinotoeant igitur temperationes a natnra
partes, et membra tatn animatorum q u a m inaniqnem antediximus. Ipsaeautemsolitari i n - matorum, sed non ipsa per se tota cumtotis unita
sunt, sedintefcedentibtts mediisinterseunita sunt,
t et misceiittir. Sunt igitur ipe per se
nm ooDmdennam quo modoexsietant et copu- At elementomm commnnio n o n est talis, sed tota
totis pertotanulbsintercedentibusmedus adnnata
Hoe antem inveniri poterit si elementa et
sunt. Est etiam ordo i n bie se(randrim superioram
am penerutati fuerimus. A c natara quidem
et iafenorem locum, i d qpiod est magie et minus,
onlter et deomniba8dicitur,etquaeignotnosecondum quanutatem, layitatem, et gravitatam, A6
circumdaturetundequaque centrum esserer, p n n c i p i a m etfonn, licet etiam totaperto-' ordo quidem secnndum saperiorem etinfetiorem
Iremitatefl, medietatoa omnesqoeadeo p a r t M * loeam manifeste cernitar. N a m ignis s i m a m f e r >
a t i d o i ^ n e ^ i e ^ p B f f M ^ n e ^ paittoilai t u f j h t f e e t i b j i r i t e aw aîxaiiiagifaeoeditadtar(
ADDENDA.
1288

6 , -
o*t $ | /
. " i 1
. : *
xtVrpov ; & , . j
,

, ,
" ,
' ' ,
,

'
'
'
,
rif
'
r a m , media aotem est t e r r a ; n a m omnia q u n grav i a gunt sua sponte a d centrum feruntur. A t a e cundum i d quod est magis et minus hoc modo.
Magis i n terra est aqua q u a m ignis, i n eethere aer
q u a m terra, inaere aqua, q u a m terra, i n a q u a p o tius aer, q u a m ignis. Suntautem interse omnibus
omnia, verum non intercedente medio q u o d a m ,
sed i p s a in ipsis totis,idque secundum i d q u o d est c
magis et minus, secundum quantitatem, ut cum comprehensa comprehensis minora sunt secundumproportionem ejus, q u e estincorpore, soliditatis,aut
humiditatis, autmollitudiois, aut raritatis,autetiam
subtilitatis. Eodem modo secundum levitatem etgra
vitatem. Atque hoc ex ipsa evidentia cogaosci
potest Nemo enim (cogitans ipse per se) h o c i p sum verius quam ex ipsisrebus cognoscere potest.
Habent enim i p s a elementa utrorumque i n se
efficientiam, i t a ut manifeste suas proprietates
prodant. His autem natura principium est. Verum
his etiam inest distributio. Nam ceetera q u e sequntur deinceps similem yarietatem retinent. Sed
quoniam oportet nos de natura et de temperationibus sermoaemfacientes afferre probationea eviden- ^
tiores, sane differre nolumus. Ac ex ipsis elementis ipsaque adeo natura descripto hoc circuloquod
volumus demoastrabimus. Esto circulus G D.
Oportet igitur i n hoc circulo n a t u r a et temperationum communionem tam i n elementis q u a m i n
natura ostendere. Ducatur ab diameter per centrum quffi terminetur i n E . Eodem modo ducatur ex
per centrum altera, q u tcrminetur i n D . Describantur alii trea circuli intra circulum C D,
q u i quidem eequab spatio inter se diatent. Quanto
autom iaterrajlo dietant Aet B, Unto etiam d i -
stent 0 D. Scribatur in circuii oentro litt<
Tollatur sector, et adeequetur i p s i T , e l

M, et I ipsi : oomperiemus d u l p l u m esse
1, et ipsius sesquialterum, et i p s i u s
tertium. PonamusigiturTesse t e r r a m , aqi
aerem, I ignem. Gum igitur c i r c u l i q u a t u c r
nes c u m copulentur, copulatio t o t i u s CJR
efficiat, efflcitur saoe ut I c u m
pt*
naturali uniantur. Porro quia i n t r e s pvtoa
triangula dividuntur, ac majores q u i d e m pi
circmcurrentislineee m o d u m m f l e x a s , o h l k j u
i n r e c t u m productas babent, ex eo temperat
temperationibus revera separari v i d e m u s , n o
atque partes ipsas i n sectores I distribu
rietate distinguicernimus. N a m g e n e r a i l s i l b
convenientia,ad intcrnos usque sectorea totaj
wtfigurata.SedcopulatioqueBestinN e s t i n d i
perinde e dtxerim coaatare ez quajBtr
1286
THEODORI II IMP. D E COMMUNIONE N A T U R A L I

> ,
?
? ,
>
* ,
$,
, ' *
' , -
^,

, ,
, ,
, ,
, ,
, ,
"
( )
(2)
TJ 1
C
U,quod estin centro,coheerent.Quare circula-
untur.Quoniamautem omne corpus separatum ab
atque e l o n g i n q u o reducta con venientia c u m
aliis corporibus forma p r e d i t u m est, nequeut m a -
Igarata et particularis.Copulatiovero q u a n -
teria inlelligitur, sed utrumque est c u m forma (sic
i e m i n punctis consistit,est individua et sim-
enimaliquid esse putabilur,et non absolute ut mate-
omperimiis igitur elementa fundata esse ac
ria consideratum fuerit), boc autem eget tribus i n -
cenlro N, ac i n remotis etiam partibus ad-
tervallis q u i necessario effectus est b o r u m elemen
*e compositionem oum extremis suis secun-
torum I : ideo sane necesse est ut ipsius
3onjugationes,non aliter partes atque queein
sit d u p l u m , ut assumptis secum I efflciant si-
? assignantur majores c u m majoribus, obli-
m u l singularia. Ac p r i m a quidem figura est t r i a n -
;um obliquis, atque ita inter se simul tem-
gulum. Quoniam autem duo sunt unitatis d u p l u m ,
e r e c t e c u m circularibus figurantur, inter
umtas vero et binaribus numerus tria efficiunt,ne-
ivenienter secundum scientiae demonstra-
cessario ex b a r u m compositione constat ternarius.
n . Hoc igitur modo et beec similiter inter
Ternarius autem babet longitudinem, altitudinem
iuntor ae varietatem aoquirunt. Quare aqua
et latitudinem.Ac altitudinem quidem babet u n i t a -
J cognata est terre q u a m ignis, et aer igni D tem quee veluti fundamentum est cujuslibetnumeri;
q o a m terra, et aqua aeri magois q u a m igni,
longitudinem vero, b i n a r i u m n u m e r u m (nam p r i -
Bugua magis quam terrre,quemadinodum p r o -
m u s numerus ex altera parte longua est binarius);
i n etrcnli partibus ostendit.Semper enim ao
latitudinem vero seipsum. Nam i n lucem profert
Mtrio eentrum est U. 111 vero partes sunl
iiguras.Hoc igitur modo secundum rationem a d gi-
per a l i a d et i n altero, et appropinquant ad
gnendum progredientem proportio aqu c u m terra
lecQndum i i l u d q u o d est magis ac m i n u s , s i -
comparat necessario dupli rationem obtinet, at-
POpropter copulationem in ipso U o m n i a com-
que duo reliqua insuper addita sunt ut esset quod a
atione suntcognata. Temperationes vero ao
natura substerneretur compositioni omnis solidiet
ita s e c u n d u m sectiones et positiones distribu-
corporis et omnis i n ipso superficiei atque adeo
, ratio ad gignendum progrediens,qua& iu progressione nmnerorum conaderatttn

3gOwnarirrtptp n x * t e^fcattxi tten r j ** *
1287
ADDENDA.

. 4
, 2 ,
,
,
.
,
,
, ,
.
'. " ,
,
,
,
- ]
,
, ,

,

/, *
.
, 1
,
,
. ,

iei
-
, %

-
, .
/, , J
- ,
, .

" ,
,
*
,

. ,
,
,

, ;
longitudinis. Quamobrem sectoris daplus est

sector . At u a u m et duo sunt tria. Quare aqua
et terra sunt tres particulae quee exeequantur inter
se, i n quibus ad scopi actum et perfectionem et
l uniuntur, et qwe ex se fieri possunt, efficiunt.
Rursus quoniam illa ut fundamenta posita sunt et
ut materia rudior ac impolitior, q u a etiam caetera
congregantur, necessitate quasi compellente a d exponendam iilorum collectionem et conciliationem
nostra festinat oratio. Hac enim ratione intelligimus quo pacto temperationes inter se cognationem habeant.
3. Dupluin igitar esse ipsius T, et ipsius
esso sesquialterum, et esse sesquitertium ipsius
vere dicitur. Nam descriptio figur facilis est et
necessaria neque aliter se babet, cujus secundum
quantitatem continuam dimensio veritatem ostendere potest et ponereob oculos elementaris materiee
proportionem (quee i n quantitate posita est) et i n
ipso quanto partium cohaerentium.Quoniam autem
adbibitis exemplis clarius explicare nos oportet,
ostendemus. Esto vero exeinplum hunc i n m o d u m .
Sit sector quinarius numerus, sector denarius.
Continetur igitur et coercetur sector ipso M .
Sint etiam alii tres quinarii et alii tres denar i i , ergo s i sector est duplus ipsius T, alii etiam
sectores erunt dupli eectorum T. Si igitur q u a tuor ectorum conjunctorum et interiorem c i r c u l u m efficientium sectoree sunt dupM, circtdoe
ergo q u i ex sectoribtis constat, e o n t i n e t c

cet circulum q u i ex sectoribusT c o n s i a t seci
rationem d u p l a m . Aqua ergo c o m p r e h e n d
ambitu totam terram secundum r a t i o n e m d i
Exinde molem acquirit circulus q u i e x s e d
coQstat. Provebatur etiam consideratio l
alterum c i r c u l u m . Esto igitur sector dei
sector vero quindenarius. Gontinetur igit
tor sub sectore A . Sint etiam a l i i t r e s &
denarii, et alii tres quindenarii. S i i g i t u r
sesquialter est ipsius sectoris : a l i i q u o q
tores erunt sesquialteri s e c t o r u m M . S
sectores sunt sesquialteri q u a t o r sectoi
coojunctorum et circulum e f f i c i e n t i u m , ci
ergo qui ex quatuor sectoribus constat,cc
bendlt ambitu suo circulum q u i e x sectori
constat secundum rationem s e s q u i a l t e r a i
ergo comprebendit suo ambitu u a i v e r s a m
secundum ratione sesquialteram. Exiod
molem acquirit elementaris b a r m o n i a . t f f l M
transeamus a d aerem. E s t o i g i t u r e t i a i k t e l
tor, quindenarius, sector vero I vicenarias.
netur igitur sector sub sectore 1. S i n t efii
tres sectores quindenarii. S i i g i t u r secto
sesquitertius sectoris A , alii q u o q u e tres ee<
trium sectorum sunt sesqnitertii. S i erg<
tuor sectores I sunt sesquitertii q u a t u o r sec
conjunctorum et circulum efficieatium
oulus quoque q u i ex sectoribus l constat, cc
headit soo ambtfu circulum q u i e * &&&&
TttEODOtll II IMP. D E C O M M U N I O N E NATURALI.

rif
to
'
, -
.-
'
i t s e c u n d u m rationem sesquitertiam. Ignis

romprehendit sub se aerem secundum ratio
sesquitertiam. Ostensa est ergo i n hoc deo circulo elementorum quantilas et convenientemqne ccmmunio naturee c u m illis et c u m
ratJODibus,quibu3 intercedentibus universum
> Opifice summo, ab ipsis etnaturaconstru-
'
'
>
, ' -
^ ,
>3
rat,
"
; ,
'
'
>3,
: .
',
,
,
stio atque varietas cognita et manifesta nobis exs

titit, et partes non generaliter subductee sunt, rect
n i m i r u m et rotundee queeillud quod admistionem
suscipere potest manifeste ostendunt, sed singillatim demonstravjmus quali habilitate unumquodque
ad aliud et aliud ad utrumque hoc et illud secundum
copulationem et distantiam sit praeditum, j a m con*
vertatur nostra oratio a d illa quee elementa ipsa
3St.
proxime sequuntur,nempead temperationes. Nam
ed ne forte quis errore capiatur videns U i n
quflB sit temperatio elementorum inter se, et quo
positum, quod videlicet magis terrestri mapacto a d communionem naturae revocentur osteniortioni naturam potius assignaverimus.sciat
aiversorum elemcntorum et temperationum
dimus. Nempe duplex est mistio, u n a quee i n elestatem nataredettdisse. Nam quoquoversum
mcntip cernitur, altera quae i a temperationibus*
JS, elementa, temperatio et natura rebus i n Quoniam autemcum de 9lementisdiceremus,varie-
Jbi enim natara,ibi etiam est m e d i a ; ubi vero
tatem et propensionem i n utramque partem,et pro*
Qtaet temperationes.illic etiam natura. Quare
p r i a m constitutionem illorum demonslravimu8,se-
l q n e temperationes sunt et elementa, illic
que hoc inficiari quisquam possitnisi sectee alicui
mterest media nec aliam ob causamquam
addictus aut conlentionis studio adductus,superest
stnatora.Communicant autem hsec omnia i n ut veritatem manifeste nobis cognitam esse fatea*
et separantur a se inter se,secundum i d quod
m u r . Nibil enim est i n boc mundo, quod n o n ex
i g i s et minus, iteraque sua peculiari propen- D quatuor constet elementis. Quod si exhis constant
et naturali proprietate,quarum quidem affequoe sunt i n mundo,singulanonaliter,sehabebunt
ipoi COgnitio finita est sapientibus. Nec eodem atque ipsa elementa; quod si non aliter,nullum ex
srmodoiayestigare solent proportiones subsingulis compositionis et admistionis expers erit,
s, d n p h s , sesquialteras et sesquitertias, sed
c u m elementa ipsa inter se mistionem suscipiant,
tagna terr solididate aquatn habere d u p l a m
Nemo vero illis quse dicta sunt a nobis callide op^
e m intaHigant propter n i m i a m illius constiponat mentis et a n i m i copulationem, veritatem i p tein. Consimiliter i n aliis accurate proportiosam aut potius seipsum decipiens. Nam petulanti,
a perpendentes, quod revera convenienter
et livorimpellunt impudentes. Admistionem igitur
idet, assignabunt, nec i n errorem incident,
suscipiunt principia illa seu elementa, et secundo
q u i prorsus ignari sunt.
loco concreta,quod nibil aliud est dicere q u a m tem[ttoniam aotem ex natura et ex elementis m i perationes misceri posse (I). Est a u t e m i n iis q u
iTfipicureoe hoc dixit qui anlmum
PATROTGT.
fia,'
esse dioebant.
*i
ADDENDA.
*
, '
rif
-'.
elementa eequuntur duplex temperatio, quoniam

bc quoque sunt duplicis generis, Sunt enim animata et inanimata. Et rursus alia partim animata,
partim otiam inanimata. A c i n inanimatis quidem,
ut i n lapidibus et metallis, simpliciter oernitur elementorum communio. H c enim ex elementis constat quibus si temperatio inest,his etiam inerit,sed
secundum i d quod est plus et minus. Quidam enim
investigantesmetallorum et lapidum proprietatem
commodissimambancdeprebundunt q u opposita
est nonnunquam frigori, nonnunquam etiam i l l a m
q u calori,interdum quoque eodem modo qu frigus aut calorem adjuvat.Quare visillaqu abelementis proficisciturnon i n his omnibus inanimatis
oommumterinest,sed proutnaturacomparata sunt.
Haec vero dissoluta i n priora,in illis ostenduntquod
' misceri potuit. Utrum enim ignis estin eere ? Attamen cuin crebroinjicitur aes i n fornacem,paulatim
multis ramentis quasi in cineres convertitur, diesolvi contigit. Praeterea i n terra ignem esse dicere
possit aliquis.Nam ex saxo q u o d proxime ad terra
naturam accedit, attritu igais exprimitur. Si vero
saxum quod maxime ad terrae naturam accedit atque etiam aes i n terram dissolvitur, est vero ignis
quoque i n terra, sane ex demonstratione saxi
(quod babet naturam terree affinem) et aliorum
metallorum intelbgimus ees i n ignem, terram et
ejusdem generis aliadissolvi.Sed possetquis multa
dicere i n babc seDtentiam de mistione temperation u m qusR multiplex est et varie coagmentat. N a m
ei ignis est i n saxis et i a terra, est etiam i n eere.
Nam ex terra concretum est ees. Quare cum dissolv i t u r i n terram, i n cognata sibi dissolvitur.Haw
11$
'
,
,
? ,
TJ
'
; rif
igitur praBtermittendaeunt,etad aitiora n o s t

gentia revocanda est. Uniuntur i t a q u e n
saxa, et alia quaedam simpbciore illa e l e m e i
oopulatione.Nemini vero sit d u b i u m q u i n b
perationes, habilitates et proprietates i n s k
ergo elementa inter se duntaxat c o p u l a n t u r ,
etiam i n animatis, ut experientia p r o b a t . ;
i a iaanimatis etiam metallis et l a p i d i b u s tei
tio atque proprietas. U b i e n i m temperatio ibi
proprietas.Neque enim q u inter se temperat
temperari potui8sent,nisi impellente p r o p r i e
UQUOI confluxissent.
6. Atque baec quidem de metailis et l a p i

De iUis vero quae partim a o i m a t a s u o t , ]
inanimata, alia dicenda sunt. p l a n t i s , ia
quffi partim animat sunt partim i n a n i m a t a
est aliena elementorum c o m m u n i o . H i s eniai
inesl vis et facultas atlrabendi,augescendi,c<
tandi, retinendi et secernendi,in p r i m i s q u e i
dendi, per quam etiam talia bls i n s u n t . Care
tem v i et facultate sentiendi. V e r u m hoe
cuura est et inter omnes constat. P o r r o tsay*
quoque his inest. Nam si n o n i n e s t i f t t i u
sint u n a eademque forma p r a d i t a , c e r t e f U t t
diversitate fructus plantarum n o n distioga
Nam succi illi oriuntur ex fructibus. Quod
peratio i n omnes partes non diffumderetor,
m u n i quadaoa ratione plantas s e r e r e n t bc
colerentque ac earuiadem fructus m e t e r e a l
vero alius dixerit plantis ipsis n o n i n e s s e ten
tionein,praeterquam ille q u i c o m m u n i quada
tione ubique plantas sericohque asseri,?Hocj
unum estex illis quee fieri neqi^tmfj
,
,
.
,
'
,
, *
. -
,

,
,

' '
constituitconvellerft Asclepiadarum artem quae componit pharmaeorum multitudinem ex plantis, ex

metallis etexmultiformibus multipliciterque comparatis temperationibus inter se permistis per eamdem
demoDstratio&em.Heeo eoim o m n i a temperationibus
diflferuntNamet h o c m o d o m e d i c i q u o d unicuique
m o r b o obsktit ax illis seleotum adbibent ut tollatur C
morbus. Non cuinbet morbo quselibet adhibent,
q u a m v U temperatione differenti sint p r o d i t a . N a m
~ q u a r e diffaratvinum avino,oleum ab oleo,pomum a
' pomo, frcetaa a firuotu diligenter investigant. Atque
Ua re diligentar expensa statim conveniens a d b i ? bent remedkim, et quod n o n est aptum removent
a p r a s e n t i morboet alii morbo destinant: Quare
' si temperatioiitis non inesset, neque etiam inesset
proprietas. Quod ai proprietas abeeset, non pos* s e n t p r o d e t t e aliquibus quidem aliquomodo, aliis
2 vero p e n i i u 8 , n e c apte congruenterque convenirent
' abquifeos q u k i e m aliquo modo, aliis vero perfecte.
A b s o i d a a a w o fuerit, si quis pertinacius bac de re
oontesden Telit. Idcirco medici saepe inter se certant et dhrane miscent. Quidquid contra illa q u
dutiflraftaflBratur, est tetnperatio atque proprietas
inlapiriifrno, metallis et plantis. Nam temperation a cnuatamperatione miscet proprietas, eademqua sepaa&temperationeiii a temperatioae. T e m iwratkioainnhn suatinnaturarquouiamparticipant
illamiXMnmunicantque, q u e m a d m o d u m etiam elernflBom. Sedproprietas conimuaitatem iilamdistralutiftpartee.Magnaenimestproprietatisvis etmirifica, q n non s o l u m lapidea a metallis et piantas
ab aMis, et a plantia ula q u Graoi ap^jpeJJaiU, sapaiat per temperationem quae est ux
g ,
purv
-_-
. }
pwr,
1294
THEODORI II IMP. D E COMMUNIONE NATURALI.
1293
, ,
,
*
est, etper vim illam quae valetad dividendum; verum

etiam ideo magnavis proprietatis quod a d a n i m a tum etiam et rationis particeps animal pertineat.
Ac illud quidem maoifestum est per proprietatem
effici ut aliorumproprietates copulentur, non q u i a
sint animalia, cumqne sine ratione istud fiat,
novum viderinon potest. V e r u m i p s u m i a se dividi
eadem vi et uniri,bocdemum a o v u m est, q u o d tamen eadem proprietas efficit et preestat. N a m p r o prietates elemeotomm suat natura posteriores. A t
temperatioaum proprietates et in elementis et c u m
elementis sunt. Proprietates vero b u o i o r u m suat
cum temperatioaibus atque adeo c u m animalibus.
Proprietasdeniqueest ubique. Nam proprietassecun
dum i d quod est magis copulabit terram et a q u a m ,
ignem et aerem, a q u a m e t a e r m , q u quidem tota
cum totis copulaalur nulloiatercedeate medio, sen
ipsa secum per secuadumid quod magis est et m i nus. Magna estigitur proprietatis vis etfacultas. Haec
enim proprio modoper temperationesuuivitelementa
cum animantibus, quaodoquidem temperatioaes et
elemeata lapidibus,metaliis,velleribuset plaatisinsant.Namubiest temperatioibi eiiam suot elementa,
quoniam i a q u o eiementa in eo etiam sunt temperationes. Porro, uti diximus, duplex est temperatio; u n a
elemeatis iuest, haec enim i a sese iater se suscipiunt
admistioaem, altera singulis quseex eleuieotis, constant, q u i a i p s a q u o q u e s i n g u l a e x elementis, intercedentibus temperationibus, sunt composita. Ipsa
vero proprietas c u m proprio et peculiari modo i n
animalibus elementa temperasset, i a rerum n a t u r a m i l l a p r o d u x i t , atque iliis esseatiam, materiam,
i o q u a m , dedit. Etenim abis per temperatiooes v e l utifoneetorigo clementa exsistunt. Naxn tempera-
ADDENDA
1395
.
'
w &
ie;
' \
, , ,
,
* ,
'
m j ;
' , ,
,
, ,
'
'
, .
, .
'. '
, C

tio per proprietatem distinguit ac separat p h a r m a - C temperatione. Quamobrem primis q u i d e m s

coDJunctioraet propriaillaquee sunt s i m p l i c i o n
cum, plantam, lapidemet metallum, quia c o m m u niter ex elementis constant. S i vero digrederis a
a longinquioribus propter t e m p e r a t i o n u m mt
natura,proprietasm animantibus adunatprocreatos
plicem varietatem magisremota sunt s i m p l i c i a
ex elemen tis humores, idque non absque intermedio,
enim res exsisterent itaesse oportuit. N a m meta
sed secunduin temperationem ex alimentis eo evi-
lapides, plantre, olerum et graminum c o p i a e t
dentiorem quo est prastantior temperatione illa quaa
quot inanimata possit aliquisrecensere, h u m o r e ,
inanimatis inest. Itaesseomninonecesseest. N a m
gore, siccitate, raritate et exsistunt et itnmutan
natura simplex est, ut qu solitarie consideratur.
et augescunt et consistunt. Natura v e r o n o n imi
Elementa yero
diate ex igne, aere, a q u a
per se admistionem n o n susci-
piunt, verura possunt suscipere, quoniam secum
et terra, p e r tempfl
tiones animalia temperavit et c o n f l a v i t , sed #
inter semiscentur,utdiximus. Temperationesvero
positis succis seu bumoribus. A c c o n t i a u o quidt
q u a ratione non sunt materia, neque admistionem
ex humoribus, deinde vero intervenientibus hun
suscipere dicuntur, sed q u a ratioue sunt proprie-
ribus, alimentis, et longius remotis e l e m e n t i s t i
tates qualitate q u a d a m preeditffi et habibtates q u s
q u a m principiis illa componit. N a m i n carne
impeUuntur et miscent, alia boc vel illo modo a d - tim terra, partim ignis, partim a q u a , partim etia
aer inest, quaB quidem sunt o b s c u r a s i adttoft*
mistionem suscipere dicuntur. Quamobrem p r i m o et eimpliciore m o d o , plantee, metalla, et alia
et qualitatem referas, sed si a d veritatenii*** -
quee superius diximus, exnatura p r i m u m , deinde
cognoscietdeprebendi possunt.Quod enimi&c&n
exelementi per temperationes i n rerum natura
ignis, aer, aqua etterrainsint, ex eo q u o d dinoto
exsistunt, n i m i r u m quia animantibus ista multo
carne dissolvuntur bumores manifeste inteUigitt
sunt simpliciora. Sed animalia non ita exsistunt.
Humores vero dissoluti recolliguntur i n illa
Etenim natura movet elementa, heec autem a l i -
quibus constant. Quare c u m caro si per humoi
menta movent, alimentaverohumores, ex alimen-
conflalaex igne, terra, aere et a q u a , exeisten
tis d e m u m ethumoribusanimaliaconstant, Princi-
illius ex illis ex quibus bumores sunt conflati const
pio quidem ex succis ab elementis, deinde ex a l i -
7. Natura igitur per bumores
e x igne, aei
mentis et succis, sed per temperationem. Nemo
a q u a et terra ut animalia exsislerent effectt, tamj
enim mente
rationum autem proprietatibui vari J$p6ra
p r a d i t u s aliquid intelliget absque
1297
'
* ,
' ,
sunt. Nam innaturaomniacopulantur tanquamin

oentro ac principio, sed alia ab aliis separantur
per temperationes. Hinc enim iageoii et propensionis i n rebas diversitas. Nain quod i n rebus est
proclivitas a d discordiam, ad superiorum partium
affectalionem, addistinctionemetalia similia, boc
certe natura? n o n esttribuendum.Quo pacto, quaeso
natura q u ia se comprehendit et colligit omnia
et omnibus dat essentiam, videri possit impellere
o m n i a a d discordiam, ad superiorum partium affectationem et disjanctionem ? Hoc certo fieri nequit. Sed ista et ittis plura alia temperationibus
sant tribuenda. Etenim natura proposito iine malo
nihil unquam iaccre aggressa est, sed omnia p u l cbrius quam dici possit i n lucem edidit, accepta
n i m i r u m facultate a primo illo et prcecipuo rerum
otxinium principio.Temperationum autemvarietas
c u m proprietate mista, non unius similisque m o d i
res multas edidit. Nam temperationes seoum t r a buat eemper infinitas rerum novarum molitioaes.
Sunt enlm infinitse temperationes. Et quemadmodum alementa a naturaexsistunt, sed suntiniinita
cfua n elementis componuntur, itaetiamtemperauones taat in elementis, sed sunt infinitoB temper a t i o n a m proprietates. Idcirco metallis, l a p i d i bos, plantie, alimentis, bumoribus et animalibus
infinittt eunt temperationesquce varietatem multiplicem afferuatcorporibus, iacitatioaibusvoluatar i i s , proprietatibus, actionibus, apprebensionibus,
habilitatibus, figuris, propensionibus, et roliquis
a m n i b i . Quapropter temperatiooes varietatem i n
renitlKiiataram introducunt et uniusmodi rerum
'
'
,
,
, ^
,
,
, -
. Et
1298
. ^ ,
'
II IMP. DE COMMUNIONE N A T U R A U .

II
TOEODORI
coastitutionemejiciunt. Si,enimut i a natura, cujus

ratione res omnesaaturalesimicomodo uniuntur,
exsisterent, io temperatiooibus etiam secuodum
naturam egerent. Sed quia varietatem illis temperationes afiferunt,idcircomulta introducunturinositate et aliena, multaquoque necessariaetnaturee
congruentia. Quare quidquid secundum naturam
efficitur, illud etiam est necessarium; sed quod secundum temperationem efficitur, propter varietatem n o a est semper necessariam. Sed s i i p s a t e m peratio siocerum rei iiaeui servat, ad queui spectans natura ut res procrearetur, viam suam e x p r o m psit, tunc felix r c i exitus solet exsistere ; s i a a d
suas proprietates se coavertit,et illinc babilitatem
accepit, tunc a recto deflectere solet. Nemo vero
existimet i n bis explicandis nos dicere temperationes esse naturae. Hoc enim esset absurd u m . Quomodo enimtemperationesidquodsunta
natura babere aegare possemus ? perinde ac si
diceremus temperationes quoe admistionem suscipiunt ex simplici misceri. Qui boc modo deceptus est abjiciat igaoraatiametscrutetur veritatem. Sed sunt temperatioaes, est etiam natura,
consimiliter etiam sunt elemeata. Natura enim
ceatrum est et p r i a c i p i u m , quocumque le vertas,
illa vero omnia sunt circa ipsam : a o n secus atque i a uao sole radii qui ex bumore, aut vapore,
aut ffistu exorti sursum versus tendunt et illioc
rursus dissipaatur, paulatimque colliguatur et
rursus mittuatur atque semper boc modo iteraatur. Suat eaim quaedam temperatioaes, habilitates
et proprietates, per quas uoiuntur omnia pro eo
1199
AODENDA.
'
,
,
<
, ,
rationis participe considerabimus
ac naturasingulorum fert, atque hc quidem bunc
n a t u r e &t
^ perationumeffectus, etdistinguemus interpnal

tiora et viliora, inter ea quae sunt n a t u r a c
multipliciterque investigavimusnaturamet tempequae suat fortuna, inter ea q u a d s c i e n i i a m
rationes in mentis cogitatis, in rationibus, i n figutinent et illa q u non perunent, i n t e r act
ris, in scieatiis, i a elementis, in lapidibus, i n me-
i n m o d u m habent. Quoniam autem multis modis
tallis, i n plantis, i a alimentis, in bumoribus et in
pradentuoa et acaoaes i m p r a d e n t u m a c
animalibus, reperirous autem ubique
proprietates
r u m , inter actiones fortium v i r o r u m
impi
quas conferunt sibi inter se natura et
temperatio-
h o m i n u m timidorum et temerariorum, i n t e r a
et
act
nes, consimiliterque coasideravimus et animadver-
nes temperantum, et actiooes
timus quomodo et quando, secundum
stupidorum h o m i n u m , iater eequitatem et
quo universa inter
q u i d et in
tatem c u m aliquis iaiqueautplus
communicent, et contra,
quomodo et quando, s e c u n d u m q u i d e t i n
est, et iilud quod aliquis opinatur
et cir-
animah'
spectat
quirentes m o l t a r u m rerum oognitionem e t s

tiam adjuvante nos Dei numitie.
animato et C
cim
sit, inter b o o a e t m a l a ; q u o d n o s p e r f i c i e m u
natura et temperatio q u a m c u m a a t u r a perscrutam u r . Hoc enim modo i n boc
esse
et
oumspectioaem nostram ad a m m a t u m animal

ratioais particeps transferre. Nam a d boc
ia
hatot,au\m
habet, ioter falsa et vera, inter illud q u o d re
quonon
communicent, necesse est considerationem
intemperanfuj
T H E O D O R f ASCARIS
FILII
SUMMl
1MPERATORIS
DOMINI
JOANNIS
DUCiE
D E N A T U R A L I COMMUNIOW
SEHMO TERTlUS.
'.
. "
{. De cominunionis modis qui in bomine considerari possunt quid sentieadum sit ostendere quoque
tam illam quae secuodum naturam est,
quan
secundum temperationes, iavestigavimus, est $
nobis operae pretium videtur. Quoniam autemhac-
i n primis aeoessarium secunuum c o n j u g a t i o D e
tenus unifersaxn communionem q u est subnatura,
ipsum deinonatrare, ut quilibetsimuj
ordjiie
1301
THEODORI IMP. D E GOMMDNtONE N A T U R A L I .
> . '
' ,
'
'
(3
*^
(3
(3
( 3
{3
( 3
'
(3
>. "
, ,
"

, '
habens verum scopum assequatur, et ut faci- c deinceps. Jamque differt purgatio a purgatione
Atque boc modo transpositis elementis secundum
habeat deinceps sententiarum comprehensioremissiones ac intensiones, tredecim omniao c o n i alioqui difficilem, summatim complecf amur,
jugationes(2) exsistentqueedividunturin nonaginta
uasi sementem facientes universum hujus traduas simplici illa conjugatione non n u m e r a l a .
onis scopiun antequam perveniamus ad finem
P r i m a igitur oronium est illa simplex. Deinde orIS tractauonis commemoremus. Ita vero se b a .
dinequ sequuntur. Poiroconjugationumordoseo m o i a . Gum sint i a nobis partes quredam n u cundus est qui tria et tria b a b e t a b c quidem om) septem, ex a n i m a videlicet et materia. non
nia, sed t r i a e x e f h h , s u b t r a c t o v i d e b c e t u n o q u i ibus illae insunteequaliter, sedin individuishabus quatuor efgh
vicissim subtractis, quatuor
intensiones ac remissiones. In tredecim porro
conjugatlonesreperiama bcefg
\ abcfgh
\abc
nibva ^4) distributio consistit, quorum quidem
ghe | aoeeA^,quaequidemtran8po8itione differunt
a u m partesnumeratee, nonaginta tres s i m u l
inter se. Et ut differt prima a secunda, ac tertia a
stunt. Distribuuntur autem rursus in quatuor
postrema, sic individuum temperatum expostrema
nes, ita ut unusquisque ordo circiter trespartes
ab illo quod est ex p r i m a et tertia temperatum.
;af, q u a r u m ana quidem estsimplex, aliaBvero
ttuotur ac intenduotur omni ex parte. Ac ^ Atque bunc secundum ordinem consequitur conju>lex q u i d e m est q u etiam sola est, eequales
~~
~ *~-*
" * * duo
" ^babet:
* * acab * c
gationumordotertius,quitriaet
licet septem partes habeos ; nempe b c et
quidem omnino, sed ex efg h duo, duobus njmi;erea e f g A. Heec enim conjugatio neque iorum demptis et subtractis, quibus vicissim transpoionem oeque remissionem suscipit. In reiiquis
sitis reperiarn conjugationem posituperfectama b c
m seqnentibus reperiuntar intensiones et reef\ abc.fg \ abc.gh \ abc.he \ abceg | abc.fh
lioaei. Ideirco etiam multiplices evadunt pro~
queB differunt transpositione. E t u t prima d i f i e r t a
tranipositionem communioois. Cum enim
secunda, et tertiaa postrema, itaetiam i n d i v i d u u m
$aiio qualiter b c habet etefgh,
duplari
ex postreraa temperatum ab illo q u o d est tempepoteet secundum proprietatem q u a m d a m sinratum et conflatum ex prima et reliquisdeinceps a d
rem,prterquam quod tanquam individuum et
banc postreman usque. Atque boc commune est
i s e t i a m purgationera similem habebit, q u a
trium. Hunc tertium quartus ordo consequitur q u i
DOD est differentia. Ciiui autem piirgationum
tria et unum habet acabc quidem omnino et absque
a o n u m ex elementis descriptis remissum
ulla subtractione, sed unum ex e d e f, tribusnbnit, necessario ab aliis distinguitur ut diversis
rum subtractis, quibus vicissim transpositis repeLocus perobscurus propter confusionem duarum v o c u m , nempe . Cffiterum ut
caremus retinuimus vocem , Habita ratiooe partes appellantur ; atque treD ordines respectu quatuor ordinum erunt potius .
Bie^rursus conjuraaones dicuntur respectu quatuor o r d i n u m .
Ai
A n
1303
ffw
ADDENDA.
(3
0-
, , ,
,
m
*:
7 >
rj
c<
. )
~-
( 3 ( 3
* 3 | 3
j3
| 3 0 | 3
JS
riamquatuorconjugauones | abc.e \ abc.f\ abc. tem undecim commune est. Huno c o n s e q i

primo hujusgeneristertiug, u n i v e r s o r u m se
g I b c. h | quBelranspositionedifferunt.Uteiiim
q u i excepta duorum tranepositione e a m d e m ]
se habet p r i m a a d secundam et tertia a d postretationis proprietatem retinet, ac, e f g h
m a m , ita q u o d ax postrema temperatum est i n d i efg\ac.efg\ac.fgh\ac.ghe\ac.
v i d u u m a d i l l u d q u o d ex p r i m a etex tertia. Atque
ac ef\ ac.fg \ac g h \ aeht \ a c , he \
hoc quatuor commune est. Hunc quartum consequitur alias ordo conjugationum q u i etiam habet C q u transpositione differunt. U t e n i m prioau
ipse tres ordines, i n quibus quatuor permutantur
bet od postremam aut secunda a d d e c i m a
et subtractione a d duo rediguntur ; detribus vero
etiam contra iilud individuum q u o d e x un
u n u m demitur, duo permutantur et eequalitatem
temperatum est a d i l l u d usque q u o d est ex p r i i
relinent. Qui ordinumordineset coDjugatioaesexautem undecim commune est. H u n c c o n *
sistuntcutn de tribus duo retinentur, etde quatuor,
alius coDJugationum ordo q u i e t i a m i p s e tre
quatuor, tria, duo ; quibus transpositis et permuordines i n quibus quatuor p e r m u t a n t u r ett
tatis i n u n o q u o q u e ordlne undecim conjugationes buntur usque ad duo, de tribus v e r o d u o
reperiam. Ac primusquidemordohujusgenerisest
buntur et u n u m permutatur. Qui o r d i n u m s
-seduniversorum quintus ab efg h \ abcfg
\
dines et conjugationeshabentque d e tribus
abefk
| {4)abghe
\ abef
\ abfh \ abgh
dequatuorvero,quatuor, tria, d u o , q u i b u s T
\a bf k | ab he \ beg, queedifferunttranspermutatis reperiam i n uaoquoque o r d i n e u
positione. Ut enim p r i m a se babet ad postiemam
coDJugatiooes. Q u i q u i d e m est p r i m u s ord<
et secunda addecimam,ilaetiamiodividuumillt|d
generis, octavus vero u n i v e r s o r u m est, ae/
q u o d ex undecima temperatum est usque ad i l l u d
aefg \ afgh \ aefg \ aghe \ aef | afg\i
quod est ex p r i m a . Hocautem comnume estundehf | ahe \ aeg | quffidifferunttransposiiH
c i m . Secundus quidem ab boc ordo sed universoenim p r i m a se habet ad postrematu a u t J * * *
rum sextus deinde consequitur,qui eamdem quoque
decimam, ita contra illud individunto^Bod
ipse permutationis proprietatem retinet excepta duodecima temperatum est, a d i l l u d u s q a e qi
rumdetribustranspositione, b c.ef gh\ bc.ef g \
ex prima.Hocautein commune e t i a m est on
b c. efh \bc.fgh\bc,gh$\bc.ef\
be.fg j
Secundus ab hoc ordine consequitur o r d o ,
bc. gh | bc.hf\ bc. he \ bc. eh | qudifFerunt sorum nonus, q u i inprogressu e a m d e m pit
transpositione. Ut e n i m p n m a se babet ad postretem retinet, excepta unius transpositione, b
m a m et secunda a d decimam, ita etiam contrario b efg \bfgh\b
ghe \befh\bef\
b fg \ i
ordine induriduum i l l a d quod ex undecima temperahf\bhe\beg\
quoe transpositione differ
t u m est ad illudusque quod est e x p r i m a . Hoc a u enim se babet p r i m a c o n j u g a t i o a d p o s t r e m
9
(1) Hio i n Grteco deeideratur Gquareetiam addendum ab f h ut sintundecim o o a i ^
, .
"
ptaTi
*,
, $
1306
THEODORI II IMP. D E COMMUNIONE NATURALI.
1305
secunda addeoimam,ita etiam contra illud indivi- G transpositione, be \ b f \ bg \ bh \ q u quidem

coojugationes transpositione differunt. Ut enim
d u u m quod e z undecima temperatum est a d illud
p r i m a se habet ad secundam aut tertia ad postreu s q u e q u o d e s t e x p r i m a conflatum. IIoc autem
i n a m , ita etiamretrogrado o r d i n e i n d i v i d u u m i l l u d
commune etiam est undecim. Tertius a secundo
quod ex postrema temperatum est, ad illud usque
hujus generis ordo consequitur, universorum decii n d i v i d u u m , quod est ex prima conflatum, atque
xnus q u i i n progressueamdemproprietatemretinet,
boc commuue est his quatuor. Tertius deinde a
exceplauniuttranspositione-.ce/^^ | cefg I cfgh
primohujusgenerisordo consequitur, universorum
I cefh | c e / | efg \ e gh \ chf \ che \ ceg
decimus tertius et ultimus q u i in progressu eamdem
qnm transpositione diflerunt. Ut enim priina conproprietatem retinet tam in permutatione quam i n
jugatio se habet ad ultimam aut secunda ad decitranspositione, ce | cf \ cg \ ch | .Quaequidem
m a m , ita etiam contra illud individuuui q u o d e x
conjugationes transpositione differunt. Ut enim
u n d e c i m a temperatum est, ad illud usque quod ex
p r i m a se habet ad secundain, aut tertia ad postrep r i m a confiatum est. Hoc autein commune est
m a m , ita etiam contrario ordine iiidividuum illud
etiam undecim. Hunc ordincm consequitur alius
quod ex postrema temperatuin est in reversione (1)
conjagaHonam ordo, qui etiam ipse tres habct ordinesiaquibus triact quatuor permutantur, ac de se habet ad illud usque individuum quod ex p r i m a
teuiperatum est. Atque boc qualuor commune
tribos qoidem duo subtrahuatur. de quatuor vero
est. Hactenus conjugationes partium aoimalis r a tria. Qatf sunt ordinutn ordioes et conjugationes
tione prsediti finem et terminum habent. Sed emerhabentque de tribus u n u m , eodemque modo de
qaatooranamae | af \ ag \ ah | quffitransposi- guntpneler conjugationes nonagintaduas et simplicem septem aliee conjugationes qute quidem i n
tionediffetmit. Ut enim p r i m a coojugatio sebabet
a d xetiondam, aut tertia a d postremam, ita etiaru unitate sola intensionem babent. Idcirco bas c u m
aliis non numeravimus, quoniam ordo i n istis erat
cootrarioordmo individuum iliud quod ex postreina
ordinis perturbatio. Sunt autem bne : , cum intentemperatnm est,ad illud usque quod ex p r i m a consione ; 6, c u m intensione ; c, cum intensione ; e,
flatum est. Atque hoc bis quatuor commune est.
cum intensione
cuin intensione ; g, c u m intenSecundus ab hoc ordo consequitur, universorum
sione ; , c u m intensione. C u m autem dico cum
duodecimus qui in progressu eamdem quoque reintensione, dico etiam cum remissione. Utraque
^thtt proprietatem tam i n permutatione q u a m i n
D
(4) RecBltamtt postrema ad primam appeilat HMstonem, periade ao si a meta ad carceres revertereris.
1S67
ADDENDA
, *
'
, *
. "
,
,
,
, TTJ
fuv,
'
"
'
,
$,
'
'
*, C
'
'
cundum r e m i s s i o n e s et i n l e n s i o n e s d u o d e c i m con-
/3
<
jugationes exsistunt, excepta simplici et illaquae ei

re8pondet,inquatuorordinesdistribuuntur;quiquidem ordines tres circiter numero babent conjuga-
'
'
enim voxrelationem sigoificat. Quaj sinumerentur

c u m illis proprie dictis ordinibus centum omnino
coDJugationes constituunt. Sed de talibus nihil
nunc nobis est dicendum, c u m alia v i a incedere
cupiamus. Estque satius i n prosentia silentio beee
proterire. E t j u s t a sane decausafacerenobis videmur, quod tot et talia selegerimus quee i n tanta
naturabsscientiee y i et copiainter se conferrentur.
Ac comparationem quidem iilam quee i n conjugationibus temperatiomim naturalium habet locum,
sexto sermone persequemur, nunc vero ex illis
q u dixiinus occasionia commoditate captata et
quasi i n lucem educta d e illis quae prioiis illis respondent, boc libro d i c e r e pergamus. Jaoi vero ab
8COpumrevertimur,Qtquemadmodum constituimus,
pro viribus nostris hanc dispulationem absolvaD
mus.
2. Neque vero reperire poterit a l i q u i s supra aut
i a f r a i l l a s quasenuineravimus,aliquein a l i u m n u merum i n ipsis. N a m transpositiones et permutationes elementorum, neque extra perfectionem
egressfie sunt,nequerursus a perfectione abfuerunt,
sed ut definitae fuerunt bactenus,perfectionem absolutionemque adeptffi sunt. Suntautemipsiscommunia quidem septem b c et
efgh,exquibusse-
ovxr
, >
<
'
- &
'
; $
' ,
'
.
\
'
$.
(3, * -
'
, *
'
'
tiones quee rursus i n plures distributee nona

c u m dnabus omnes exsistunt, excepta s i m p i i
illa q u ei respoudet. Ouplex igitur i n h i s est
ferentia. Una est septem iJlorum q u i b u s a c c i d i
teosio et reuaissio propter transpositionem et
mutationem ; idcirco uiultitudinem effecit eam
finitam et terminatam. Nam omnes c o n j u g a t i i
sunt nonaginta duae, preeter s i m p l i c e m . A l t e n
rodifferentia multiludinem numero n o n fini
effecit, qua) tamen intra finitam c o n s i s t i t , qu
vis sit maxime infinita. Est autem fioita, quoe
ipsius infinitas intra fioitam m u l t i t u d i n e m
stit. Nam, exempli gratia, ex nonagin t a d u a b u s <
jugatiouious proponatur aliquod i n d i v i d u u m
gulari teraperatione prditum:sitque Christoplu
probus : potest saoe esse minus aut m a g i s prol
annon etiam Euphemides acutus est q u i a est n?ag"
minus acutus et sa?ax ? Nuoquam v e r o fieri/N*
utEupbcmides acutus sit,Cbristopboruspftftes
que hoc omnibuscommuneest. Uaaigitordittt
tia est secuadumintensioDesetremissioneaadd
et nonaginta usque conj ugationes praeter simpli<
neque ulterius progredi l i c u i t A l t e r a vero es
finitaet inaumerabilis. Potestenim f i e r i u t s i
secundum remissiones et intensiones infinitc
iracundas, nempe ille qui consistit i n a l i q u a
jugatione ab effkiendumiracundura acoommod
Quia vero diximus i n illis iracunduiii n e c e s s
magis et minus iracimduin esse,nemo pjUet
THEODORIII. D E COMMUNIONE NATURALI

:
xcd
: , \

ix
',
"
, *
'
, ,
'

,
,
mque individuum esse magiset minus iracun, sed quaecunqae ad eamdem cum ipso conjunem referuntur, aut eodem modo sunt i n d i a. Quare seevus q u i secundum remissiones et
siones est iracundus, infinitus e s t ; et solliciylet esse cupidus infiaite magis et minus.
vero hoc de uno eodemque individuo d i c putet, sed de omnibus individuis,quee eadem
igatione qua illud com prehend untur. Porro nosingularis numeri omnia illa individua a p intur, tamqufle eadem qua soJlicitus, quam qune
m q u a seevos conjugatioae contineatur, quo ipsis in ter eeutriusque conjugationis essenaitio communis est. Omnis enim iracuadus
n d i definitionem suscipiet, et omnis cupidus
l i , quandoquidem horum singuli iracundi et
l i dicuntur. Quare merito utriusque conjugaj m u l t a i n d i v i d u a s u u m nomen singulare obtiEst i g i U i r iracundo, saevo et cupido sollicito,
snusille iracundus, hic sollicitus est, indefinitenstoetremissio, quiacopulationes quee ipsos
erant, quatenus possun t suscipere reniissiones
ansiooes, indefinitee suntet interminatffi. Nefeto UBTOS sollicitus, aut sollicitus SSBVUS u n a eeeepoterit. Idcirco remissiones et intensioiscipianturab ipsorumconjugationibus, quoconjugabones ex quibus temperantur nullo
tpermutari possunt.
Ist autem perspicuum hoc o m n i u m esse protconjugationum, ex accurataduorum istorum
;atione. Neque enim inter omnes per omnia
injiiiinitas: quando quidem partim coramuniohabefit, parttm etiam dlscrimen,quando etiam
,
,
, ' .
too
'
. ,
) .
'
, ,
III
TJ
, ' .
,
,
, <
, '
, ,
septem sunt,quae temperant sirrplicem conjugation e m : tot autem sunt omnino quee agunt et temperant, non alia q u a m septem. Quid autem illud est
quod per unam conj ugationem multas immutationes
effecit ?Nimirumestipsapermutatio: idcirco i p s s
conjugationesampliusimmutarinon possunt, quia
videlicet semel perfecte immutatee sunt. Quare saeY U S q u i est iracundus et sollicitus q u i est cupidus
in similibus consimiliter suscipient intensionea et
remissiones, quatenus qualitate haec sunt praediti,
ut sint iracundi etcupidi. Eademratione conjugationes ex quibus temperati sunt i p s i , infinitos et
iracundos et cupidos efficient, secundum intensionem et remissionem.Nunquam autem accidet ipsis
migratio ex conjugationeunain aliam.Eadem i g i tur ratione c u m conjugationes tum individua ex
illis conflataadfinem us([ue intensiones et remissiones suscipient, verumtamen intra suos fines et
terminos consistent. Annon igitur infiniti sunt
iracundi quatenus iracundi, et iniioiti cupidi quatenuseupidi, etinfinitiprudentesquatenus prudentes, non alii, quoniam intrasuosfineset termiaos
consistunt oinnes iracundi et cupidi et prudentes ?
Hee sunt igitur duee differentiee, nempe u n a quee
d uas et nonaginta effecit conj ugationes atque etiam
simplicem: altera quae infinitas remissiones ac intensiones babet, easquo intra conjugationes. Quare
nemo c u i nobile fuerit ingenium scientia i n errorem induceturaut decipieturper intensionemita ut
remisse cupidum coaferat c u m alio q u i c u m intensione aliquaalia qualitatepreeditusest, sed per scientiamiracundum a cupido alium esse judicabit et
uontra. ldem est observaudum in omnibas cfbnju-
1311
ADDENDA.
,
,
|3 0
,
'
'

'
, -
gationibus, et i n individuis q u ex illis temperan- G

tur. Neque igitur plures quisquam reperiet conjugationes, nisi captiose agat: neque rursuspauciores nisi manca et imperfecta cognitione praeditus :
oum nobis omnes sint numero comprebensee, nec
uiterius progredilioeat:nempeabc e fg h teroperant simplicem hominem, quandoquidem sirapliccm conjugationem constituunt. Simplicera autem
hominem et simplicem conjugationem pro eodem
usurpo, nempe pro perfecte temperato bomine,
seu pcrfecle temperataconjugatione. Aliarumvero
conjugationum unaquaeque suam habet proprietatem. Omnes igiturbominessuntnonagintaduo : et
simplex nempe perfectus : itemque illi q u i ex
septem sirnplici conjugationi respondentibus temperantur. Porro omnes atque adeo simplex sunt D
infiaiti, non secundum aliud atque aliud, sed
quatenus alius quispiam estatquedissimilis: n a m
aliud essentiam signiiicat, et aliud individuum :
dissimile vero intensionem et remissionem. Omnes
igitur aliusmodi purgationes, quaecunque secundum intensionem etremissionemsunttemperatae,in
termino septem consiatunt: nempe b cefg . Aliae
quidem sunt quotquot ex Iranspositionibus" et
permutationibusconjugationumconstant. At d i s s i miles sunt quotquot i n unaquaque conjugatione
intra ipsius terminos consistunt babentque latitudinem et coarctationeui. Nemo enim distinguit inter
iracundum et cupidum secuudum illud quod est
magis et minus : quandoquidembeec latitudo n o a
est definita et certa. Non quod omois latitudo sit indefinita, s e d q u i a i l l u d q u o d e s t indefiaitum interdum
etiam latitudinembabetiaterdum vero esUatitudo,
<
/ ,
> .
fes
>)*
lipm,
um
t;
>'
>
&/ <
'
&
>
"
, '
0. "
^P^? ^ 5
<
' ,
coarctatur etiam, quia secundae c o n j u g a l

comparatum c u m alio ejusdem
conjuf
nis tum remissionem tum etiam i n t e n s i o n e m
cipit. Neque vero natura i t a c o m p a r a t u m <
nisi omnia individua ejusdem c o n j u g a t i o n i
cundffi essent necessario propter v i d e l i c e t int
nem et remissionem. Utrum igitur i n h i s con,
tionibus omne individum includitur et c o m p n
ditur ? et omnes sunt monaginta d u o c u m sim
et illis septem q u i p a r i v i parique facultate cc
gationi simplici respondent; u t r u m e t i a m inte
nem et remissionem qualitates i n s u i s qui
conjugationibus suscipiunt? u n i u s c u j u s q u e
conjugationis individua sunt i n f i a i t a : non 4
sint extra ipsas conjugationes, s e d proptere*
sionem et remissionem quarum u t r a q u e intftt
jugationes ipsorum consistit ? H o c i g i t u r
sermone septem partium a n i m a l i s r a t i o n e pn
coinmunionem conati sumus o s t e n d e r e , cujas
demdoctrinee usum i n c o m m u n i o n i b u s r e r u m i
raliumloogius latiusque diffusum h a b e r e possu
Porro illud a quod unaquaeque c o n j u g a t f c i *
d u u m quod facit facere solet, ostendai**o& t
vabimur, etiamsi tractatio baec negotfiUno\<
plena sit. Ac plures quidem a l i i i n hac sei
exercitati potuissent melius n o n e o m o d o q u o
ed quo pacto maxime oportuit i n t r a ipsas c
gationes, aut aliter haec oinnia e x p l i c a r e et
ctare. Atconjugationes aliasprseter i l l a s nemo
rit reperire, quocunque modo i m m u t e t et 1
ponat: quia perfectissime permutatee et transp
sunt. Verum nos utcunque uniuscujusque cop
tionis individuum e x ^ c e m u s j ^
2
THEODORI II IMP. DE COMMUNIONE N A T O R A U .

'
'
'
'
'
(2)
' ,

'
,
'
(I)
, '
13*4
. naturalis scientiee levi brachio attingamus quisitionem sapientibuerelinquemus. Quodquomi>i praecamus illis qui nunc campum ingredi nus faciaut neque a nobis, neque a fato aliquo
Qt idque interdum leviore brachio ut dixi- impedientur. Equidem hoc ccrto scio, fore ex posteris aliquos qui noncontradicendi studioeamdem
iterdum etiam accuratius, ne forte in alicujus
i n hac pbilosopbice parte operam, p o n a n t Quare
ensionemnostriperscrutendi studium incurm quipbilosopbiamlitteris persequuntur,no q u a m illi veniam aposteris suislibenter exspectabunt banc nos ab ipsis petimus. Neque vero
lopactoinscientia naturali versari oporteat:
ignaram et somniculosam operam i n bis conscri>acto distribuere et colligendo concludere
sit Idcirco in omnibus omnino et secun- G bendis posuimus, et meum boc saeculum testari
potest res pleresque occultas et ab ipsa natnra
mnia Stagiritae obtemperamus, nos quoque
involutas mibi apertas et manifestas exsistere :
natoralis studiosi rationes viri illius ad
quam sane cogDitioneminsolenteretintemperanter
ad concisum elimatas fusius explicamus,
prae me ferre nolira. Neque baec arcana mecum
es banc opinionem ex iUe quee per insigniporis notas colligitur. Neque enim dicimus babui astute, utsolentmultiqui conscientiam suara
ipsi fallunt, ipsi se ridicule insanos ostentant, ao
a modum : Fortis ille est qui magnas habet
ritates; sed. Qui hoc vel illo modo secundum suis ipsi retibus suffocatur. Sed c u m ego sim p b i losophus, sciamque modestiam esse cumbonestate
;ationes teroperatus est. Nam ex insignitis
is notis figurationum discrimen considera- coojunctam et moderationem esse virtutemiiteraque quae media sint, queeque extrema i n bumarjis
rc autem bumorum et partium animee prois expenduntur. Quo fit ut illud quod ratione actionibus : prssterea c u m sciam me mortalem
esse mihique opem conservorum esse implorandam:
ditur, tacite intelligatur. Cum igitur de
ationumordine, inventione, coilocatione et me cum sapientibus versari, unum denique esse
perfecteetvere sapientem: Ideo in banc sententiam
tatione accurate diximus, nunquam erubes,quodconvenienter naturee principiis docui- sermonem meum concludo : ut nosfra sententiam
adjungamus sententiee illorum q u i meliora repe3 iemperationum conjugationibus, illud in
rient. Gratiam vero propter doctrinam et sentenluis ipsis ostendere : neque hoc ipsum untiam nostran hoc libro comprehensam deposcimusenuemusneque subterfugiemus :neque vero
Est enim aequum ut similes a similibus mutua stuma qoeeque descendemus, sed postquam
d i o r u m munera studiose exspectent.
queperacrutati fuerimus, accuratiorem dis-
amma adjiciendum tertio sermoni Theodori Ducae, in quo numerum conjugationum

ob oculos ponere voluimus.
2 .
3 ,
4 ,
*H .
^ .

. 1 .

, i d est,
^^ .
opinionem e$ opinione elicere.
, *.
c *
9
C
c
*.
9
* i
7 ,
' , |3' .
26 3 .
, .
85 .
* f * * **** .
37 .
9
38 .
C 9
39 7
* ~
40 .

41 f C
42 7
43 7
} 9
44 7
9
45 7

46 .
*
47 7.
teT
t*
' 7 ' ,
89 7
90 7
< 7
92 .
' , .
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1} *
,
,
,
,
,
9
9 c

(1) Hujus loci obsouritas illustrabitur hunc i n

m o a u m : Cum iit distributio i n quatuor ordines,
tunc tredecim ordines respectu quatuor ordinum,
non amplius ordines, sed appeilantur.
RursuscumtitdistribuUoinnonagiDtatres .
tunc tredecim n o n a m p U U S , sea
'
'
'
*
'
1
Significatio
'

littararum.
,
,
,
,
,
,
.
appellantur respectu nonagintairifcmci

gationuni, Ceterum, ut mone t G a l e n u s tfU&c
gatione illa quee est aequalis o m n i e x parte, <
intensionis ac remissionis expers, reiiqaas
parare debemus. Idque o b s e r v a a d u m i n si
ordinibus.
THEODOHI IMP. D E COMMUlflONE NATURAIJ
IQANNOY
T H E O D O R l LASCAR1S
FILII
SUMMI
IMPERATORIS
DOMIMI
JOANNIS
DUCLE
D E NATURALI COMMUNIONE
SERMO Q U A R T U S .

,

;
ripctv,
, ,
, '
. *
/,
,
,
Totnumerohumorum i n bominibus et partium

definite nemo reperire potest. Nam quantilatis non
liinTentasanobiscommunionesetiavestigatas
est intensio et remissio, sed qualitas et inaequali , ntoportuitjtradidimus.Proprietatibas vero
tas. Nemovero hoc modo considerans a scientia
l t i u m t a m ex ratione, t u m ex irascente v i aberrare potest. Quoniam igitur quot sine numero
te faooltate, tum denique ex cupiditate itemque communiones ostensumest, eodem modo uniuscutfietatibas humorum unicuiqueassignatorum, jusque communionis proprietas declarata est. S i
wi ac detinitam quantitatem non attribuimus.
enimrationis compos rationis compoti exceilere
enim reperiri non potest: sed domonstravipotest,enimiracundo,iracundusetcupiduscapido,
duntaxataumerum,babibtatem,etqualitatem.
ita tamen u t a m b o sint aut c u p i d i a u t r a t i o n i s c o m sunt igitur communiones utrorumque, nempe
potes, aut iracundi. Et quamvis unus habaat quaal i e t b u m o r u m , anobisostensumest.Quanlam
tamounque babere p o s t c o m m u n i s qualitatia i n aa quantitatem unaquque communio babeat,
tensionem; n o n tamen falletur q u i ex illia q u
1310
ADDBNDA.
,
,
* ,

putfov ,
T j
13
* l 4r
TJ
'
, ,
&
Tpr/vjo
* .
*
rsyv
;*
S,
^ 9
, ft
,
* ,
r i
, , , )
,
,
*
,
i W m
quales, linea quidem linee , et haec l i n e &

et haec l i n e D, et haed l i n e a A . P u n c t a i g i t u r V X
diximus, judicare voluerit; ita ut cupidum c u m
iracundo confundat, sed cupidum ab iracundo sin ponantur media inter A B G D , et conjungantnr
cere vereque distinguat. Et quamvis individuorum
inter se . . V efficient que m i n u s qoaformce (1) latitudinem habeant adeo utunaquseque C drangulum F G H . Sicut igitur Q pnncti
media inter puncta F 6 H , q u e m a d m o d u m
forma intensionem i n infinitum suscipere popsit,
tamen non ideo ilia proprietas evadet, sed eadem
V puncta erunt media inter p u n c t a A B C D .
manebit. Quod autem dicimus, bunc i n m o d u m deUt igitur linea habet ad lineam B, i t a l i n e a F ad
monstrabitur : Subjecta figura volumus ostendere
lineam G : et ut linea G a d lineam D, ita linea G
intensionis qualitatem non efflcere ut iracundus ab
ad lineam ; et utse babet Hnea D a d liiieam A, itt
iracundo alius dici definiri possit. Oportet igitur
linea ad lineam . Bursus utae habel conjunctum
demonstrare per quantitatis eequalitatem et i n triangulum a d triangulum F O, i t a triqualitatem h c aliud atque aliud non e vadcre.
angulum V ad triangulum Q N . D t ut *
babet triangulum Q P, i l a t r i a n g u l u m X C f
triangulum P O G. Est igitur t r i a n g u l u m J *
qualitate simile triangulo U F 0 . aed n o n qofe*

Deinde triangulum simile est trianguloQH;
itemque triangulum V D simiJe est trianflfc
s
\
0/
L G : denique triangulum X C s i m i l e est q*>
D litate triangulo 0 G. Rursus c o n j u n c t o qnadra*
gulo Q inscribantur puncta S T K L , eodem
<
L
situ quo interjecta sunt puncta Q , i n qa*~
drangulo V. Connectantur e t i a m i l k f o * * *
S T K L : eruntbsec quoque sequalia t r i a n g u f c JRitflflr
triangulum QPH se babet a d t r i a n g u l u m T9K ito

N L P a d QPH.Utautem se habet triangulamPOGti
riangulum VZD, ita etiam TKO a d trUogntaa
POG. Et utlriangulum ONF eebabet a d tiianguhn&
ZXC, itaquoque triangulum K N S a d triangulam
E x quadrangulis igitur hujus figuree esto majus
NOF : Et ut triangulum NQE se babet a d XYV,
quadrangulum A B C D ; E F G H minus quadranita etiam SQL se babet ad QME. Ita ut utrumgulum. Sint igitur C D puncta a quibus triunque utrimque ex ineBqualitat e fectualitar excd;.
que lineee c u m V copulentuf. Sint igitur
\/
(1) Non hic de formis essentialibue, igitur, sed formis qualitatum ln individuie.
THE0D0RI111 * D E G O M M U N I O N E
4322
NATURALL
, xcd
, . ,
,
, ^
, , ,
, -
' ,
,
, ,
, ' ^,
, ,
,

, ,
,
, ,
- , *
,
II , ,
\ , , ,
.

,
, , , , ^ ,
,
> ,

svovusvx ,
>
, ,

, ,
,
, , , ,
- , , ,
,
, ,
) ,
, ,
[ue h o c i n i n f i n i t u m p r o d u c i potest. Prseterea
drangulumABCDsehabetadquadrangulum
3, i t a quoque quadrangulum Q ad
a. Ita ut utrumque utroque ex ineequalitate
cr jmajus sit et mious. Ut enim quadranguB C D se habct ad quadrangulum F G H ,
Tue ipsum ad quadrangulum N O P Q : et ipsum
ratione a d quadrangufuin S L.Quoniam
aiedia hoec puncta V connexa c u m
s quce sunt i n extremitatibus, nempc c u m
neccessarioefuciuatquadrangulum.Et rurermedia horam puncta ex eadcm qualificiunt quadrangulum Q : eodem
3 modo borum intermedia puncta efiicient
i n g u l u m S T K L, atque triangula :
: V D : V , quoe conjunguntur e l
u r i n V circa puncta intermedia
B, interjecta lineis . . V. V . c u m
terseoonnexa ex eadem proportione cum suibut, qaamvisincequalia, similia sunt inter se
tte. Ergo intermedia h o r u m interjecta lineis
P. Q P. Q N , connexa inter se similia erunt
oribui qualitate, sed proporlione respoadei i s e x qnantitatis eequalitate et inoequalitate.
bus intelligitur majus quadpangulum aut
ilum et quodvis a l i u d genus iigur differre a
* si quantitatem spectes, sed s i qualitatem,
Bferre. Et q u o i i i a m quaatitatis qualitas et
d i t a s a l i a m qualitatem figurae n o n efiicit,
)j quod esi cupidum esse aat i r a c u c d u m sL
t inûalitate, buio nempe V, quod
est etiam c u p i d u m esso aut iracundum : et hoc

ipsum buic, nempe Q : rursus hoc
ipsutn huic S T L. Eadem ratione qualitale t r i angula uon different, sedquantitate. Eodena quoque
modo rationiscompotcset temperati qualibettcmperalione homines eamdcm rationem eumdcmquc ordinem servabunt. HoBcenim omnia nostro sermono
deinonstrata simt ut oportuit demonstrari. Noslra
autem Iiosc demonstratio declara nullam conjugantionem copulationum scientia investigari posse praeter illas quas numeravimus, si qualitatis rationem
spectes. Quamvis e n i m i l l a triangulaetquadrangula
majora et minora sunt, verumtamen suas Jineas,
suos angulos, sua denique spalia inter se similia
habent, quacunque quantitate singula illorum sin t
praedita. Majusenim etminus triangulumnondiflferunt inter sc nisi cx trianguJi forma, quce i differunt, propterdiversitatem formae differunt: scd s i
similitudinem figurfle spectes, seu majus seu minus
sit triangulum, aliud non erit. Iracundus crgo aut
cupidus aut ratione preeditus, aut pituitosus aut
sanguineus, aut melaacholicus, aut si q u i babent
mistam ex utrisque temperationera, ex descriptis
supra conjugationum copulationibus,riterius o r d i nis non erunt qnam cujus sunt propterintsnsionis
aut remissionis rationem, quoniam n o nfruntalii
sed dissimiles. Omnes igitur ordines reperli sunt.
Porrounusquisque ordolatitudinemhabet itaccretionem et diminutionem suscipere possit. Socideo
alia communis qtmlitatis species sau aliud i n d i v i duum evadet Propter in tensionem et remissionem.
PATROL. Ga. C X L .
42
ADDENDA.
1 3 2 3
- , ' .
.
,'
,
,
" "
, ,
oSoW

,
,
Mam Intensio et remissio eunt quantitatis sed

qualitatis. Aliud autem a d eseentiam pertinet a d
quam non pertiaet intensio. Ex quo efficitur aliud
nullo modo pertiaere a d intensionem, quandoquidem in nullaessentiaestintensio, at essentiaest in
omni alio, intensio ergo i n nuilo alio erit. Omni
igitur conveniet ; at nulli G conveniet. Nulli
ergo C conveniet A . Quandoquidem neque G D
differt ab V propter quantitatis intensionem;
nam in quantitate non est intensio sed ioaoqualitas;
quee quidem ineequalitas aliud ab non efficiet
c u m eadem defiaitionem habeat utrumque, ut
neque circulus C debnitionem aliam et diversam adefinitione majoris circuli K. L suscipiet. Utriusque eoim circuli u n a estdefinitio communis. Nam circulos est iigura plana u n a linea
oomprebensa qu circumferentia appellatur, a d
q u a m omnes a ceniro figur ductee lineee rectae
quales inter se suot. Sive igitur siteequale ipsi
A, sive ineequale, definitionemeamdem suscipiet.
Quorumjautem detinitio communis est,ratio quoque
essentiee illorum est communis. Idem quoque obaervatur in triaogulo, in multaagulo : itemque in
,
,
$ .<
, ' .
-
'
, '
i *
* .
/ ,
,
tor*
, ,

'
, ,
. I
. *D
pari e t i m p a r i . Quod s i a r g e n i u m c u m auro

tur, non alia exsistet differentia e x bae cc
tione, q u a i Q illa quee ex qualitate e s t . Auroa
copulatum albedinem accepit, et argentaoft
flavum auri colorem. Neutrum v e r o , usqoee
neque argentum, quantitatem, q u a m V*t
aliorum eequalitatem et iDsequaiitatem *
commutavit; unicuique e n i m s u a maaeM
titas. Quare nulla iatensio a u t remitsw'
ut aliquid aliud sit q u a m
quoii e i
enim est qualitatum compositio. ldciroo
copulatur non est simplex s e d c o m p o f l M merito remissio et intensio qualitatifc* *
dicuntur, quantitati vero i n e s s e ^ *
quod intenditur et remittitur a l i u d 0Bfc"**&
dissimile. Aliud quidem est s e x c u p l u m Wp
oopulatum a sexcuplo auro copulato. *
btate quidem mutabuntur et dissimilia 1
*ed ex quantitate nequaquam. Quare i
genter consideret, nunquam animadTertet
sionem aut remissionem q u a n t i t a t i iness
qualitati. Quod ita esse buno i n modum c
strabo. Oportet igitur demonttrara i n qoaj
1
THEODORIII1. DE COMMONIONE NATURALI.

'
"
, ,
"f"Jf"
i ,
,
;,
>
,
, ,
tositione inesse intenaionem ex alteratione, ut

c a m : idque n o n semper ; quantitati vero
nus est quantitas intensionem nunquam
sre. Esto igitur b c quantitas : similiter
m quantitas. Oportet ostendere i n
que punctis, seu terminis non inesse inten quatenus quantitate sunt praedita. Esto
appetitio aliqua quae sit , et altera quee sit
bas appetitiones referantur b et m quee sint
i i o , itemque c et n , q u slnt intensio. In
tione igitur qaa est b m inest intensio q u
n, aut ut denarii numeri insunt denariis) aut
itates JQsunt unitatibus ; b m erit intensio
, idque eodem modo quo denarli insunl
i i s , aut unitates insunt unitatibus. Hic ergo
ositaaant, appetitio, accretio, intensio, ut
riuenumerus. Quare si compositionem spectes
itionefc ad propagandum prodientes, p r i looom abtinebit punctum, seu v i s atque
tassdlangitudinem progrediens : secundum
a obtfnebit linea, seu vis atque facultas a d
dktem progrediens; tertium locum superficies
Uti6ti vis atque facultas a d altitudinem
redieott. Porro beec tria v i m atque facultatem
a t a d c o r p u s constituendum, corpus autem
i&ntftatem perfectam constituendam c o m p a l e s t ; quantitas autem sub his tribus compreitoor. Q a o d si sit aliqaa res corpus, quo pacto
hoc terminos tres egredietur ? Quod s i dicas
tm oorpue oum altero eorpore uniri, hoc fieri
, '
, ,
-
,
., ,

1326
nequit. Rursus si incorporeum aliquid accedere

dicas, aut qualitas adveniet, atque hoc modo res
intensa alia non evadet, sed dissimilis ; aut u n i tates advenient, atque agglutiaabuntur, nempe
unitas u n a et altera unitas. Quae quidem unitates
si siat qualitates abstractee, et imi altera addatur,
ut albedo, nigredo, dulcedo, salsedo ; neque boc
modo erit intensio qualitatis, nam albedo albedine
non est magis alba. Idem de ceeteris dicendum
est. At qualitas i n individuo intensionem efflcit.
Uva enim granato est d u l c i o r ; aut granatum u v a
est dulcius,itemque album albo est magis album,
utraque vero omnino sunt alba. Quare vis q u a l i tatis boc quidem auget secundum quandani q u a l i tatem, illud vero m i n u i i . At ipsa dulcedo et albedo
neque intenditur neque remittitur, sed eadem
manet. Eodem igitor tempore nihil unquam dulce
et non dulce, album et non a l b u m exsistere poterit, quamvis i n alio atque alio suscipiet ex q u a l i tate intensionem et remissionem. Quaresi album
et nigrum uniantur, i d sine remissione
fieri
n e q u i t ; extremitates enim mutantur seu aliusmodi
evadunt: n a m i n contrariarum qualitatum temperationibus et admistionibus extremitates ipsae
frangi solent. Erit atem mistio aliusmodi n o n
alia. Neque eaim a l b u m est quod omnino a l b u m
non foit, neque nigrum quod omnino nigrum non
fuit, sed partim nigruin, partim non n i g r u m . Et
quodestalterum eodummodo, veluti sepieenigredo
etferina interae copulataalbediuemetnigredinem
ADDENDA.
1327

'.
"
, , ,
r n
, "-pBS*

or/
-
Ta pravv,
,-
/xovwV x * *
, y
arsr
&

-jf-
i*i
JSSTD
' ,
, ,
',
; ' ,
, '
'
, ,
'
*,
. '
&
, , -
rius quidem numerus efficietur, s e d f o r m a comi

suam intcr se contulerunt. Etenim quoniam sunt
tata fuerit. Neque enim c o p u i a i i o unilaUs
contraria, eliam frangcntur, atque i i n u m quidem
quaternarii numeri proprie q u i n a r i u m afficit,
exconlrariis aliquid de albedinc remitlet, allerum
binarii et ternarii. Unitas enim r e v e r a non
vero de nigredine. bed ex eequalitate o.x incequa^
litate non accidet illa commutatio, ut m e d i m n C nuiuerus impar ; quinarius autem eximparietj
constat. Itaenim p r i m u m dicis, u n u m , deindec
quantitas n o a potest i a quantitatem c a l i c i s transire aut u n u m alterius quantitatem a s s u m e r e , sed deinde tria. Unum ergo c u m uno c o m p o s i t u m ,
s u n t ; cstque b i c n u m e r u s p a r r p o r r o u n u m e t d
iinumquodquein ea quantitatcmanet, q u a m p r i m o
tria sunt. Estque bic numerus i m p a r primus. F
habuit, ctiamsi inter sc conjungantur ; ut enim
sus unum et tria, sunt q u a t u o r ; estque bicnume
quinarius numcrus constat ex ternario et b i n a r i o ,
par secundus. U n u m e t q u a t u o r q u i n q u e , quick
sed non ideo tria sunt quatuor, ncque duo tria
csse iirjpar secundus ex pari et i m p a r e coasU
propter copulationem contra vero q u i conjungitur
Considera igitur i n o m n i b u s q u o d sequiturabi
numerus post copulationem dissimilis quidcm
d u m . S i unitas alteram unitatem a s s u m a t d
evadit, sed alia quantitate non defmitur, q u a m
ternarius alium nuinerum, e t i n t e n d a n t u r s e i *
copulatorum inter se numerorum qualitate.
aut quinarius numerus, a b s u r d u m f u e r i l l * *
Nequc enim tria sunt quatuor, neque duo tria,
si quaternarius uaius r e m i s s i o n c m s u s c i p i & ^
n a m boc fieri n e q u i t ; quinque enim cssent scptem
narius erit quaiernarius. Neque e n i m unitas iev
quod cst absurdum : ita e t i a m i n a l b o et nigronon
sionem suscipere poterit. Q u o d s i f i e r i posseM*
quantitas, sed qualitaspotestrecipercremissionera
et intensionem. Quandoquidcm si numerus ipse D solum quiaarius, vcrum etiam q u i l i b e t numo&
nibilum dissolverclur ; quod e t i a m absardaae
quinarius ex p a r t c quantitatis p o s s c t suscipcre
Quod si unilas alterain unitateua assumfttt *
remissionem, eadem bac rcmissione, quam susci
fient : et si quaternarius unitatis
itbii]***^
peret, m i n i m u m q u i d evaderet. Nain ex copulatis
suscipiat, oinnino ternarius
numaiff
numeris quilibetnumerus unitatum substractione
minor factuf, evadcrct ex ternario binarius et ex Constat igiturquinarius non ex u n i t a f e t A *
binario unitas. S i i g i t u r per i n t e n s i o n G n i tria eva- nario, sed potius cx binario et t e r n a r i o ; tiq
socundum naturam.
dant quatuor et duo tria, idem accidet nuraero ex
bis duobus quinque s e p t e m composito ; qoud est
2. E x quibus omnibus efficitur i n qualiU
absurdum. Eodem modo per remissionem tria duo
cadere intensionem c t r e m i s s i o n c m , i n quanutt
evaderent et duo u n u m ; idem quoque accideret
vcro nunquam. Possetenim, s i h o c v e r u m es
nume ex b i s duobus quinque tribus conslituto,
per intensionem ct remissionem q u a n t i t a t i s , <
quw quidem iieri nequeunt ct sunt absurda. Quod
narius esse quaternarius ternarius et septenar
ii f ro tribus quatuor et pro duobus u n u m , quinaquod longe adsurdissimum est. P a r qpiifJMS
1
1 8
THEODORI II IMP. DE COMMUNIONE N A T U R A U

5 ,
?
.
:
^.
>6

fs
s cum impari compositus nihilj inusitatum

tuil. Sic enim duo sunt sempcr duo ; et tria,
uodest quantitatis proprium. Nam h i nuinelanseruutetiamsiaequalitatem etinaequalita- G
lsceperint. Sed c u m qualitas c u m qualitate
tur, exsistit altera mista qualitas, Neque
ar numerus o m n i ex parte exsistit neque
q u i non etiam aliqua ex parte par. Hic i g i qualitatem remissio et commutatio. A t i l l i c
t a l c iutensionem etremissionem suscipiente
absurda exsietebant. Nam ex illa ratione
rius erat septenarius, senarius, quaternasrnarius quod est absurdum et sopbisticuin.
i i u r considerarenos oportet e t i a m i n preedib o scilicet et nigro. Naui qualitate preedita
tis commutationem suscipiunt Quantitatis
lllapotestesseejusmodi couimutatio, quanLem i n quantitateintensio et remissio locuui
ibenl, sed nqualo et inoequale. S i igitur ex Q
aresnaturales considerantur,his tribusquanterminiacircumscribi et concludi cernuntur.
e o i m Qommutari poterit medimni farinae
l a i in eyatbinigruin sepiae sanguineui contiqoaatttateirj, sed potuit i n his qualitatis
r e aliqaaconimutatio, quam quidem commum c o n s e c u t a est reinissio etintensio. Porro
s altera c u m altera copulata intensionem
utquatuor estnumerus par, itemqueduo.AL
q u i d e m ex aequalibus partib us constat, bic
e r a parteestloogior. Sunt igitur inaequales
d u o b i n u m e r i copulati fuerinl, aliusinodi
. ôpuJabuntur enim binarius et quaterlujrterui Ae numerusquidem ex eequalibui
'
^ ,

. ,
,
'
, ,

, ,
' * ,
' .
' ,
"
>, >5 ^,
'
>
"
]/
4330
partibus coastans i n allera partc longiorem c o m mutatus fuerit. Atqueidcirco aliusmodi evadet, neinpe altera parte longior. Sed si bos ivimeros quatenus suntpares consideres,nequealiinequealiusmodievadent.Namqdcopulatisuntintersenumeri sunt
pares, etqui ex ipsiscomposilusest,estpar. Q u a m obrem i n bis qualitas q u i d c m commutata est et
intensionein suscepit,quantitas vero n o n e s t c o m mutata. Omnes enim suam quantitatem conservarunt, ita ut duo sint duo : quatuor,quatuor,etsex,
sex. Atqualitascoininutataestetinlensa. Nam altera
parte longior assumptum numerutn ex eequalibus
partibus constanteta, mutavit inalterapartelongiorem nuraerum. Quodsiquisdicatlineain
abcquia
est inaqualis linete b c etiam fore fortasse d i s s i m i l e m ; respondemus hoc non accidere aut propter i n tensionemautremissionein,sedpropter illud quod
est raajuset rainus ; quod quidein non ad q u a n titatem, sed a d relationem pertinet quemadinod n m etiaoi Aristoteles i n Categoriis docet. Ut enitn
intensio etremissio non ratione quantitatis, sed r a tione qualitatis rebu3 aceidunt, ita etiam iuagnum
et parvuinnonrationequantitatis autqualitatis,sed
ratione relationis rebus accidunt. A t quantitatis
qualeet inflequale p r o p r i u m est. In aliis quoquo
rebus animadvertere possisintensionein et remissioiiein esse qualitatis, oequale vero et inoequalo
semper ad quantitatem pertinere. Quare senarius
et dL-narius nuuierus sunt inaequalcs ex quantitate,
dissimiles vero sunt ex qualitate. A c odoriferee
qualitatis multa genera reperirc possis mtcnsa
el remissa ex qualitate, aequalio vero et inqualia
ex quantitate. Quia autem comparat inter te i l l a
ADDEIfDA.
1331
. .
,
.
-
.
.
.
'. *
, ,

. "
,
, ;
,
,
*
,
.

,
,

\ , *

s
qutB non sunt ejusdem formee, sed alterius ? Et

sycomorca parva dicuntur, itemque palmes major
dicitur. Quare eodem tempore eadem res magna
erit et parva et sibi contraria ipsa, quod sane fier i nullo raodo potest. Q u igitur ad gustatum et
v i s u m pertinent, nempe dulcedo, salsedo, calor,
frigus, albedo, nigredo ; itemquequeeadauditum
et tactum pertinent, asperum et leve; denique
qiue ad odoratum, gTaveoleatia et beneolentia, et
horum omnium media, evidentissime et procul
omni dubio qualitates esse cerauntur et judicantur. Consimiliterque illaquae adcolores pertinent.
Nemo enim interrogat de hoc vel illo triangulo
quantam albedinem ipsius superficies babeat cum
hujusvelilliustriangulisuperficie comparata; nam
quantum ad quantitatem pertinet. At cum hujus
trianguli superficiem illius superficie magis albam
esse dicimus, hoc ipsura est intensionis. De q u a litate igitur interrogatio instituitur quia intensio
et remissio sunt qualitatis. Atque haec de qualitatibus quae sunt in numeris dicta sunt.
3. Porro quantitalis tequalitas et insequalitas i n
ipsis numeris perspicua est : eodemque modo i n
solidis alicujus numeris Unitatum autem, unius,
lineae, et superficie aequalitas et inaequalitas hunc
i n modum cognosci potest. A c unitas quidem et
unum non proprie usurpantur ut idem significent.
Unitas autem proprie est illa, quae sola mente percipi potest, estque extra materiam cujus quantitatem nemo possit pervestigare. Cum enim sit
materiae expers , quomodo suscipiet quantitatem ?
Ergoflumeninfinitarumunitatum, quod solamente
percipipotest, abbao ipsa m anans, babilitates q u r
.
Jtal
w
,
, ,
* >
, .
rts
, j
, , &
.
b :
, / r r J n
, , .* wer$, yoip vaLi
' , \
, * *
. fit

, . via
' , ' ' 4
,
-

TJ )
,
dam suntetcoptdationeiexquibus d i s c r e t a qi
titas eruta est et expressa : n a m quautiti
discretam i n n u m e r i s i n d e b a b e m u s , quamhal
tates, copulationes et figurationes propagar
In his enim discreta quantitas reperitnr. Unil
enlirj q u sub sensum c a d u n t a l i a m babentn
nem. Hae verounitates quae sola m e n t e percip
tur, aliam quoque habent r a t i o n e m ; nam in
tatibus tam quae sub sensum caduntqaam qae
intellectum est communioetdifferentia. Veramc
est triginta sex, quadratum n u m e r a m , sheiH
ria consideretur sive extra m a t e r i a m , esse
numerum. Atque ambo h a b e n t p u n c t u m , Je*
superficiemetsoliditatem.Sed consideradi**"f
Quod n i m i r u m ille q u a d r a t u s n u m e r A ^
materia consideratur et i n materiam ditfW
tria habeat intervalla c u m partibus m i ^
nam unitas est u n u m c o n c r e t u n j quatamtf^
i n rebus sub sensum c a d e n t i b u s oonadrri
Porro unum habet tres t e r m i n o s s e n trm fees
b,c; atquebocunumcum p a r t i b u s c o a c n W ^
rursusa
bc.Ethujusuniusconcreti*
linea babet , a, c, idque i n p u n c t i f ttife Afc&i
positis. Et posita superficies e o d e m
quoque puncto babet a, b c ; e t totata *
que solidum babet , 6, c. Q a o n i a m aateB*i
est i n materia, unum est concretam, ut
Plato, et Pytbagoras clare docent. U n u m
quia est materiatum babet ,
e ; tmitas
concreta habet etiam , 6, c ; atqne baoe
superiicie, lineae, etpuactisunt c o m m u n i a . ^
enim supra aut infra sunt aiu
toaniuh^*** '
quantumcunque et qualecanqae fdlipramqtiai
1
THEODORI II 1. DE COMMUNIONE N A T U R A L I .
P
,
:
' ,
>
'
'
'
,
'
/>
'
1334
i i i quoque solido abhoc illa omnia sunt c o m remissio,sed i n qualitate : quandoquidem utrique
sxcepto in partibus minimis discrimine; n a m
numeri et b i q u i sub sensuro cadunt et illi q u i
>, longitudo, altitudo, iiaea, et superficies
mente percipiuntur termiois b c circumscribunmilitudine communes. Sed si ordinem et
tur et terminantur tam ex toto q u a m ex parte,
lionem spectes, neque materiatffi sunt, neexcepta p r i m a scilicet omnis intervalli experte u n i
orsus materiei experles. Hoc enim unum C tate. Quod si quis intensionem et remissionem ab
eriatum, i l l u d vero materiae expers. t i n - aequalitate etinaequalitate non discernat, quo pacto
i p s o r w n n o n est communis similitudo.
dixiimis, eveniet ut de duobus cequalibus unus ex
intensione sit infiequalis, aiter vero ex remisione
punctis i l l a q u sunt unius materiati, ut
Communes enim sunt termini. N a m ut etiam OOQlabent , 6, c, u n u m eaim est materiatum.
cedunt q u i nostra sententiam contrariam tuentur,
ero est materiei expers non omnino caret
est intensio i n duobus numeris inter se compara*l l i t . Hoc autem est unitas : neque enim per
tis, quorum uterque aut ex p a r i atque i m p a r i , aut
itemhabeta, b. c, aut ita, ut quando c u m
ex impari ac pari constat, aut q u o r u m uterque
meratur habet a, b c. Neque i n his matepar est, aut uterque n o a compositua. Atqui hoe
ertibus ita u n u m est, ut illud quod est
non est quantitatis, sed qualitatis. Atque baec q u i u n u m . Qoare i n numeris ideo privatio
dem pertinent ad numeros tam materiatos q u a m
i, 6, c duniaxat est prirose unitatis : quia
materiee expertes, itemque ad lineam et a d supefr
itas materiei expers est. In q u a quidem
ficiem. Esto igitur linea euperficiei inqualis e?
aimplicineque iatensio neque remissioposquantitate. Nam aut demitur , et tuno de t r i b u i
cipi. Verumtamen quocunque te vertas, sive
supersunt b c ; aut demitur c, et tunc de tribo*
wria extra materiam, commuoia sunt
supersunt b. Quare linea quidem est m i n o r , stjr
tfque intensionem et remissionem susciperficies vero major, sunto igitur b e d e f aur
lonex quantitate. sed ex quaiitate, ut etiam
perficies, e o d e m m o d o bc d.
atitateequale etinaequale suscipiunt. Quamoompositio, divisio et alise proprietates
n majaria numerabilis, ipsum u n u m matei spoliant, cum u b i est materia i b i etiam sit
i n ioto et i n parte ; at unitati duntaxat
ainest. Porro c u m intelligitur unitas ut
iiens et sese promovens ad copulationes.
fectioneft illas suscipit quas composit finscipere solent, nempe ut quantitate menât^jualitate intelligatur. Quare neque i n
:> illo ~qui mente sola perripitur, neque in
Latesob sensum cadente inest inlensfoet
y
1335
ADB
. "
;>
, x x i > .
'
'
'

5 J3
, *
y*
. ,
"
13, *,
' , &
*pi*
Esto c d llnea, itemque 6 c. Paulo ante demonstratum est duo abessea linea, nempe latitudin e m et altitudinem, u n u m vero asuperficie,nempe
altitudinem. Ex quo intelligimus natura superficiem
linea majorem esse, lineatn vero superiicie minorem
es96. Atquieadem superficies major et niinor esso
reperietur,quodquideniabsurduni est. Esto igitur
ftclinea major ininore b c appelleturque major.
Bt superficies b d minore superficic major qute
estao edef
\ dicatur ergo minor ('omperiemus
tmam et miuorem l i n e a m a o ceodein tempore m a jorem et minorem esse Quoniani superficies linea
tnajor est, et superiicies superiiciei eequalis autinoequalis exquantitatedari potest: praetereaquoniam
linea superficie minor e s t : etlineoe lineaaequalls dari potesl, est autemposita l i n e a a bc qualibet
linea major, et b c qualibet superiicie m i n o r .
Superiicies ergo ab
d erit uiajor linea b c
minor superiicie b c def. Atque u o a eademque
superiicies eodem tempore erit major et uiinor, ac
ipsa sibi conlraria ; n a m majus ininori opponitur
ut contraritnu. Ac b c quideiu linea crit major
linea b c et qualibet linea : miaor vero superficie
u b c d et qualibel superficie : atque ipsa se uno
odemque tempore major erit et miaor, eodewque
modoerit sibi contraria : n a m minus c

jori contrarium, quod q u i d e m est absurdoi
sanehoc n o a potest esse. Q u o m o d o enim*
possit?Neque intensio et r e m i s s i o estinc
tate : nain quae comparantur i n t e r se generi
dem inter se debent esse. L i n e a e r g o con
superiicies eum superticie, s o l i d u m c u m $e&
feratur ; in quibus omnibus s i e x quantft&
se comparentur inest aequalita3 et ineqo
non autein intensio et remissio, u t exempli
videre est i n his figuris qu e x quanutat
oequales et inaquales n a m t e r n a r i o ter
numerusest oequalis, sed s e n a r i o iiuequalisi
senarius senario sed aequalis,
novew
eequalis atquc etiatn ternario. I d e m #
novenario roqualis cst, sed denario i a
atquo etiara senario ; idem denariuedenai
mero oequalis est, sed n o v e n a r i o inmqualis
etiam undecim nuwero : alque b o c i n iai
produci potcst. Nain s e m p e r b a b i t a aequalis
inaequale dicitur. E t u u u m c u m a l t e r o , ut m
cum parvo potest conferri. l n t e n s i o v e r o et
sio i n ipsis ratione qualitatis l o c u m habei
nim hac ratioue in superficie atque inlinea
habere videntur* Sunt autem aliud atqeeAli
m
THEODORIII1. D E COMMUNIONE NATURALI.

>.
>/ .
, ' ,
*
, '
( ,
- ,
7,
|3
, "
3
.
i
'
, -
quantitatis et n o n aliusmodi. Superficies

* quae sex i n se complectitur additis tribus i n tur et c o m m u t a t u r : et novein complectitur
is sex, intenditur et dissimilis evadit, Itemuffi decem complectitur superiicies additis
aut undecim dissimilis evadit. Hoc autera
lalitatis. Atqui linea recta b c aequalis est et
ualis liaeis b c, b c d b c ; sed propter
itatein est dissioiilis. Nain linea* hoc p r c n st ut sit recta vel obliqua ; maxime vero
rium, ut sit iafitudinis expers : quae quidem
ietas i n nidla alia re reperiri potest. Tervero seu fines superficiei sunt linetB ut, exgratia, linea b quamvis requalis aut i n lie, major aut minor. Lineai vero termini
puncla. Totius vero b c, hoc Ires d i iiones, sive totum illud raajus, sive mimis sit.
i l i a i g i t i i r sunt tria et Iria, novem ct novciu,
n et decem ; intequales auteiu suut iuter
: majoris et minoris comparatione : quod
rie dicitur esse quale et inaaquale. Earatiooe lineee tequaJes ct inrequales ex m a et minoris comparatione dicuntur csse. Quae
;m vera est eequalitatis et imequalitalis r a Hssituilis vero dicitur superficies propter
iatis diflerentiam. Eodemque modo linea.
iam igitur lineae, superficiei, solido, n u sub sensum cadcnti, itemque numero q u i

' ^
J3,
(i)
]3 ,
'
. , ,
1338
, )
),
.
TJ
"
mente percipitur, qualitati quoque atque adeo cui~

libet r e i inest eequalitas et inaequalitas ex quantitate, iDtensio vero et reuiissio ex qualitate, ac per
illam quidem aliae res dicuntur, per banc autem
dissimiles: certe neque unio, neque quantitas,
quanto alicui intensionem et remissionem d a b i t :
neque rursus qualitatein intensione et remissione
privabit. Et quoniam intensio et remissio non
aliud efficiunt scd dissimilitudinem afferunt. Quadranguluin ergo b cd non erit aliud a quadrangulo y xzv. Different autem inter seexquantitatis
inoeqaalitate, et si qualitatem spectes ex dissimilitudine, hoc est ex intensione et remissione. Minus
ergo triangulum non est aliud a majore, sed dissimile. Sunt aulem unius fornue, unius essentire
et qualitatis. Iracundus igitur et quilibet alius r a tione alicujusqualitatis, qu sit ejusdem speciei
comparatus cum alio, non erit alius sed dissimilis
propler intensionis et remissionis differentiam.
Atque h i B c deoionstrata suot ut oportuit demonstrari. Quambrera non alium iracunduin aut cupidum indicare debet aliquis eum q u i magis aut m i nus est iracundus, magis aut minus cupidus, c u m
sint ejusdem speciei. Neque debet decipi quantitatis tEqualitate et inoequalitate. Habet enim i n b i s
sermonibus accuratain demonstrationem. Atque
hoc modo sapicns observabit naturales animalis
ratiooa proediti communicationes, et quo ingenio
1 Hoa3fi4etiir addititiumi
1339
ADD
,
'
-.
"
-
[
'
monstrata, ex quibus affectiones corporeascog

cere possumus. Quoties igitur e x i l i i s signis/
quaque indoleunumquodque sitprfleditum, cognoscere poterit. Neque unquam hullucinabitur, sed

distinguet inter illud quod natura praestantius est
et illud quod est positione ; et quod couveniet
cuique rei accommodabit, quandoquidem demonstratas communicationes naturales babet. Nemo
vero i n solo aspectu acquiescat ita ut ex colore
singularium judicans, i n errorem inducatur, p u tetque q u suntintas i t a ae babere. Exstant enim
signa m u l t a i n medicina et naturali scientia com-
care v o l e t aliquis, bis n o s t r i s s e r m o D i b u t e y s s i
Lydio iapide probet conjecturas s u a s moj

cultas investigare et i d quod n o n e s t , ab
est distinguere possit. Deoique notet diligeateq
bis sermonibus complexi sumus, q u o m m sea
c u m a d finem optiraum tendat, f e l i c e m quoq
optimum exitutp juvaoteDeo O p t i m o Maximo
turus est.
1
THEODORI LASCARIS
FILII
SUMMl
IMPERATORIS
DOMINI
JOANNIS
DUCJG
DE NATURALI GOMMUNIONE
SERMO
.
7
QUINTUS
C
-
1. Duo suntqueenobisadinvestigandum proposita

fuerunt; nempe illud quod eetnatura et illud quod
rp
estpositiooe : quorum duorum c o m m u n e quic

est, nempe diner^ntia. Utrum igitur ttrresfig
^
,
"
,
,
'
)
,
. "
nem hanc accurate persecuti s u m u s , e t o m n i a baec

perscmtati ad animalratione praeditumprovecti s u mus ?Utrumetiamdivi8iocommunicationumin tot
genera abillis q u sunt positione,illaqueesuntnatura, separavit ? Utrum etiam illa quee suntprtestantiora coaimonstravit dififerentia illa quae una c u m
divisione statim ezstitil ? Habentur autem i n r e r u m
naturapraBstantioraiUaqufficunque proxime princip i a ipsa sequuntur. Principiaverodico humoreset
partes animaB illius qum animal ratione praeditum
constituit,qnandoquidem ex talibus constat sapiens
ittud anunal, nempe homo. U t n i m igitur a nobis
demonstrata estincommunitate rerum differentia
positis quibusdam draplicibus communionibus ?
Vtrum eti&m differentia communicationum breviter et presse perstricta est ac comprehensa posi
tis symbolis conjugationum immutabilibus ? Vel
e n i m est generalis et naturalis communio, atque
i l l e qui ex hac conatat, rectus est et probus, vel
deest aliquid, quod ad perfectionem requiritur.
AtqoeilHdecrit aliquid q u i ex hac communione
constftatae f u e r i t : vel est media, et proinde medii
qoiexhac constituti fuerint. V e l definitur ampliore et minore quabtatis portione. Atque ex hac
oongtltatl constitutionis etortus causam sequentur:
ac prim quidem causae communionum,ut dictum
esi, i n bominibus sunt bumores, facultas irascens,
ratio et cupiditas. Has consequitur eruditionis
commnnio.Nam eruditio i n bominibus i d est quod
i n materia est forma ; adeo ut q u i etiam natura
optima srt p r a d i t u s , nisi doceatur, nuDquam cognitionem a l i q u a m sit consecuturus; i d quod nemo
4jon fattbitur, Multi vero boc i t a habere experti
sunt. Qaare eruditio ab perfectionem bominis
maxime confert. Est autem eruditio multiplex :
, ,
' -
'
"
"
. "
, -
. ,
"
. "
13
THEODORI II 1. DE COINUNIONE NATURALI.
4341
omnis enim disciplina a d generalem revocatur.

Vario autem etmultipliciter distribuitur, i n philosopbiain, i n imperatoriam, innauticatu, textoriam,
aurificum ariem,pastoritiam,culinariam,fabrilem,
et i n multo plures a l i a s : qnae igitur cum generali
illa sunt conjunctiores, merito habentur optimae.
Estautem illa pbilosopbia prima, quee est rerum,
quatenus sunt, cognitio . Dico merito n o n quod
existimem coriarium pbiiosopbari, sed quodoporteat coriarium, quae conficit calceamenta, ex r a tione coaficere ; itemque textorem et aurificem
fungi suis muneribus et praestare exforma artis suae
qufedebentprtestare.Nam architectusquoquedicitur
sapiens non quod philosophotur, sed quod ex r a tione serram et securim movet ad fledificandum.
Omnes enim artes ad u n a m singularem aliquam
philosophiae ideam referuntur. Et imperator exercitus n o n vulgari opus habet pbilosophia i n deliberationibus e t i n judiciis, i n ordioandis et i n struendis copiis, i n praeliis navalibus, i n obsidionibus aliisque actionibus vulgo notis et ignotis. Habetenim ars militaris silvam operum et
subjecta indefinita. Heec igitur omnia a d pbilosophiam revocantur : ipsa vero est tanquam eruditionis oculus et cacumen. Distincte igitur doceamus quaenam natura constent et q u positione ;ex
finibus autem boc i p s u m cogooscere poterimus.
Finesetiam principium et causam indicant. Ut
enim proportio partium circuli etcomparatioeum
elementis ostendit iUud, quod natura constat, et
illud quod positione, itemque proportio et comparatio b u m o r u m c u m ipsis elementis i l l u d idem
ostendit: ita etiam communionum conjugationea
ostendunt naturales animaiis ratione praediti proprietates, et quomodo b o n eont et laudabiles,
1343
ADDENDA.

"
'
'
* '
; .
"

|3 *
; ;

. *
>5
" ' >
r i
; mn*
,
\\
,
,
. "
' ,
, ,
, . :
. <
, fQaprixoy^
' u
: i s
, , ,-'
,
, ;
, ,
,
,
,
quomodo etiam n o n bonee, quee item magis posi-
babeat? Sunt autem manus queedam quae sex hal
tione constant, q u a m n a t u r a : ita etiaminscientiis
digitos, ac m a n u n quidem sex babere digitos
et artibus luculentum
natur, sep plures babere tuac c o n t i g i t c u m
exsistit, q u o d natura c o n -
statet q u o d posilione. Quod s i q u i s a n i m a d vertens
tura scopum non consequitur. N a m a d v e n t i b a
omnia essenaturae et o m n e m artem
aliquando aliquid efncere potest.
S u n t igitu
scientiam, et idcircoasseratomnia esse naturae, aut
natura b o n a et n o n bona. A c b o n a
quidem <
nihil esse n a t u r , itemque aut nibil esse scienti:
eequa, n o n b o n a vero ex defectu et
longe fallitur.Neque enim extra naturam aliam
nolent exsisterc.
revocari a d
naturam volumus, aut possumus ostendere, sed

quae exuatura n c n exsistunt dicimus illa esse a b -
abunda
Omnia igitur ab n a t u r a m r e v o c a n t u r , et O
D
disciplina a d generalem eruditionem c u j u s pl
ventitia, boc est, quee non preeclare et sincere efft-
sophiaest tanquam oculus et c a c u m e n .Mullif
ciuntur ut, exempli gratia, natura
proter rationem colligentes e x i s t i i n a n t esse <p
per
artem
conformavit rem aliquam, ut gladium, quoaliquis
dam n o n exnatura. Concludunt a u t e m prseter
utitur praeter rationem, an idcirco natura
tionem c u m a l l q u a non ex natura e s s e existim;
preeter
rationem galdium invenisse dicetur ? profe-
sed m e a q u i d e m senteatia, q u s e n o n s u n t e x n a t i
cto. Aut quia sensum bunc optimum natura dedi-
illa n o n s u n t d i c e n d a non esse n a t u r a e , c u m n
animanlibus, quod vesci oporteat: vesci autem a d
r sint, sed abundantis, aut i n o d i a laborar
satietatem est i n c o m m o d u m ; an idcirco natura
Idem judicandum est de illis q u e e a b
animantibus dedit ut incommode vescerentur?
pertinent. Q u o n i a m e n i m q u i d a m s u a s seakwA
Eteniin c u m natura conformare
proferunt et laudant, dicentes l e g e m
constituit
quod
eruditioD
i t a jtfeie ?
nonerat, quo pacto a d conformationem, q u o d
dictare, c u m tainealibrumlegisnunquamVvaer
y i m h a b e t interimendi, pararet ? S e d s a n e h o c n o n
fieri potest ut iaitium quo incitaatur a d dicea<
est naturee. CoDlra vesci aninialia voluit natura,
sententiam a scientia pronciscatur : s e d iUud
non ut i n interimerenturanimalia,quee vescerentur
tire et dicere non ex scientiae r e g u l i s , n o n est
sed potius melius constituerentur et
minis i a scieatia bene exercitati. H o c a u t e m
corrobo-
rarentur. Sed q u i fit ut excessus sint n o n n u n -
venire multis animadvertimus, q u o r u m n o s mis
q u a m ex perversa temperatione naturalium p r o -
et eis idcirco parcimus. Hoec aulem eo d i x i u i u :
prietalum, et multa n o u recte constituta et c o n -
ostendamus nos nolle alteram q u a d a m n a l u
formata
i u lucam edantur, ut, exempli gralia,
hoc nostro scripto proponere, c u m n a t u r a m cU
boc natur est ut manus quinque digitoe, non iex
jiiu venira solent in oaturaextemperationtun]
1346
T H E O D O R I IIIMP. D E COMMUNIONE N A T U R A L I .
ivrovi
. "
; ,
/,
'
,
'
"
)-
'
0*-
,
.
>? .
'
'
; ,
. '
"
9.
Ui
. "
uv ,
' ,
us, pertractare constituerimus, Sunt au- textoriam artem, quce sunt textorioe; et o m n i a i l l a
ars sub scientia
ad aurificumartem, qusuntartisaurificum: item-
aia ia natura, et omnis
lenditur. Differunt autem inter se aut pne-
que queecunque sunt fabrilis artis, ad fabrilem ar-
aut qualitate autconsuetudineaut quanti-
tem:denique o m n i a a d unam quamque artem, a d
ualitate aut inrequalitate autintensioneaut
q u a m pertinent, rcvocari. Differuntautemex c o m -
ne et aliis rationibus, ut Corintbi musica
m u n i o n i b u s etdislinctionibus categoriaruinquffiin
babetur, iaThessaliatextoria, Niceeaephilo-
pbilosophia traduntur: sed ut omnes ad substantiam
'biladelpbiae coriaria. Heec omnia ad eru-
revocantur, ita etiam quee sunt i n nalura,
L r e f e r u n t u r , sedunaqueeque civitas pretio
aberrentaliquando atoto, sive eequabiliadnaturam
sive
putat illud quod i a pretiohabet.Differunt
concinnitate ferantur, ad naturam omniarevocan-
LiaVitate,utidquodcstdulcequalitatis est,et
tur. Porro rerum naturalium fines
t salsum est quoque qualitatis. Sed
stantiores, alii v e r o inferiores. Quare D o n ubique
fieri
alii sunt proe-
t quod apud nonnullos in dcliciis habetur,
lioininesex eo quodestnaturade rebus judicare s o -
non appetalur. Utrumque autem ad q u a l i -
len l; n a m si j udicarent,aeque inThessalia ac Corinthi
ferturconsuetudines differunt ut textor q u i
musica coleretur: orones enim concentus,omnesque
st partem pensi alicujus pertexerc, diflert
ordinisrationesad musicam tractationempertinent.

li alteram partem texcre consucvit; roqua- rj Concentus autem et ordo a d incolcndas civitates,
inaequalitate, ut a p u d .Egyptios est a b u n atquc adeoad mundum universum incolendum semrugum omnis generis et fructuum, a p u d
per confert, scd ars textoria civitatem non consti-
posuntquidem omnisgeneris fuges et f r u -
t u i t : sublato enim concentu, nullaest civitas, q u i a
Don tantaest copiaquanta a p u d Êgyplios.
sublatus cst musicus concentus : sed hoc s u b l a t o ,
ivis similiter omnis generis fruges et fruc-
n o n necesse cst, quia sublatum estnullam esse c i -
Cooshabeantur,differunt tamen requal tate
vitatem. Est igitur
lalitate: proeterea intcnsione et remissione,
T e r o utilis. Scd quod est necessarium, semper i n a -
oteles pbilosopbatur, Simplicius

>batur. Est autem
quoque
philosopbia qualitas
musica oecessaria, textoria
gis ad naturam accedit. Quare musica magis a d

naturam accedit q u a m
textoria, Quod si
quis
iipit intcnsioncm etremissioneni. Aristotc-
ignorat q u i d sit ordo et concentus, vel i p s a m texto-
et SimpliciussuDtpbilosopbiet ille magis,
r i a m artem scrutetur : comperiet enim hanc c o n -
is pbilosopbatur. E x quibus intelligimus
centuet ordine carere non posse. Atquehoc omni-
lareferri etrevocariad philosophiam, quce
bus manifestum est. Quin etiam eedificia et reli-
i l o s o p b i : et o m n i a ad imperatoriam ar-
q u a o m n i a eadem ratione consideret. Preetereaordo
et oonsentus idcircoaliis e x c e l l u n t q u o d i p s u m coe-
sunt imperatori artis : et o m n i a a d
ADDfcNDA.
1347
TJJ|
,
.
.
,
' *
l u m , terram et m u n d u m universum, hoc estrerum

omniumquae coelo et terra comprehenduQtur, concordiam atque convenientiam gignant et foveant.
Imprimis vero iii corpore sit concentus a n i m et matenae. Deoique equalis et iaaBqualis, albi
e t o i g r i , rectiet orbicularis, m i o i m i et majoris,
quod etiam o m a i u m aliarum rerum convenientiam
efficax operaDei c u m ejusmodi ordine concurrens
hodieetiam foveat et contiaeat, et i a principia
conformaverit et constituerit Praeterea e t i a m i n
ipsis materialis partibus, nempe i n humoribus est
poportio et ordo. Sed hoc iniprimis mirabile est
i n aoirui partibus ordinem inesse et concenlum,
ut extra terminos suos et fines non excedantaut
decedant aut dissolvantur.
3 . Quare nihil est quod a d naturam noareferatur. Quamvis autem omnia natura ipsacontineat,
sunt tainen quaedam quee magis genuinam ad naturam habeat relatioaem, qucedam etiam sunt qu
longius a natura distant. Textoria eaim est alicujus usus i n communa omnium societate, sed n o n
tanti quanti est musica. Verum cavendum est ne
per consuetudinem iaerrorem inducamur, etquod
non est colendum, colamus. Quoniam enim ordo
et concentus inest i n musica et omnia musicis r a tiooibus continentur in quibus inest ordo et c o n centus ; textoria autem neque musicam totam babet, nequein totaest inusica, idcirco musica propius ad naturam accedit, quandoquidem musicaest,
magis universalis et idinco diligentius colenda est,
et majori i n pretio babenda quam textoria. Quamobrem nemiai imponat aut consuetudo aut relatio, aut aliae rerum supra commemoratarum p r o priatates, aut denique proprietatum ali proprie-
"
,
j
oTk
^ J
.
^
.V
Exm\ *
jta
,
j
],
oc*rx>
*.
"
.
'"
x a i ,
,
,
".
(sic), $
'
%.
k-
tates. Est eoimdistinctum et separatumiilvid, q\n

natura constat ab eo, quod poaitione et temper
tione constat. Nicott igitur pbiiosopbia colita
Pbiladelpbiffi ars coriaria. Nam et coriaria qi
partem civitatis aliquaado coostituit, civitatispu
. dicetur. Est autem magna ambarum facultata
differentia: n a m quod universam naturam pi
meat et copulat, ut c u i nulla pars est naton
quaecunque tandem sit impervestigabilis, arta
coriariain reperit, inventam dende naturali mod
certa ratione conformavit et constituit. A t ars
riaria, neque vi naturalis scientiee fabrilem artea
neque v i distiactionis artem aurificum reperit
utraque enim est pbilosopbiee et non artis coriirift
Quare sublata de medio c o r i a r i a , nemo forb*
dixerit, civitates interiisse ; sed s i pbflooopi
tolleretur, potius omaino sequeretur o m n i * * ^
r u m interitus. Quoniam autem pbilosopbiav^*
tus plurium est interitus, pbilosophia ett
magis necessaria, multoque praestanstior.
4. Cavendum igitur ne c o n s u e t u d i n e deciptt*
Nulla enim alia res studia d i v e r s a , seutentiBf*
diversas diversis civitatibus attulit, qoaa
suetudo quae est virtutis et v i t i i effieactt* *
instrumeutum. Aoabae igitur, netnque y l i ^
et ars coriaria sunt n a t u r a , s e d diffeidll &
illa sit necessaria, baec vero n o n n e c M m v v H
autem baec alicubi colitur, i l l a vero alfr"**
colitur, est c o D s u e d u d i a i s ; ambse eoim,
pbilosophia et ars coriaria sunt natinm. Sod ia
vitatibus coluntur, prout interior incitatio et ind
natio est magis naturalis, aut a temperatioDe
fecta. Natura eaim omnes comparati sanlad pb
losopbiam aut ad coriariam artem. Sadfieri negrf
4,
41
THEOOORI U IMP. D E COMMUNIONE N A T U R A L I .

,
: "
>
>
:
',
^,
putv
-
, , .

"
:, ,
'
, ,
'
; '
"
. "
,
""
' ,
^-
>
,
"
1350
'
)d aliqua temperatione prceditum est, facile

ditione conjungitur omaisars,âoa secus atque i n
tetur. Eodem modo ars imperatoria et m i centro circuli coaveniunt omnes lioe rect q u
ars conferuntur inter se, ex eo, quod haec sit
a circumcurrente linea duct sunt. Quioetiam
>r, illa prostantior. U t a r s miiitaris civitates
omnis temperatio v i natur c u m temperatione
tes coneervat, sedars pastoritia oon item ; Q eadena ratione copulatur. Neque quidquam est.
enim civitates multeeque nationes carent
quod n o n sit naturo, aeque uua est ars quee n o n
tis et gregibus, c u m tamen non careant resit eruditionis. Et ut omnis temperatio communio. victum oeceesariis, ut vivere et i n suo statu
nem ac distiactionem ex temperationibus babet,
nere possiot. Sed militari arte nulla civitas
ita etiam artes conjunguntur inter se et d i s t i a potest: ut apud Milesios non sunt bubulci, guntur. N a m militi navalis ars arti tractandomea navabs militiae snnt peritissimi. Ejuer u m equorum magis est cognata q u a m ars textomfinit euni civitates a l i . Quamobrem
ria ; et ara metallica flerari arti magis est cognata
cte considera. Esse enim civitas ejusmodi
q u a m pastoritia, etaliis ali. Hoc autem etiam i u
t, qu pluribus philosopbi institutis opus
natura considerandum est, ut i n numorum et eleet pluribus abundet: atque ejusmodi civitas
mentorum admistionibus dietum est. Gaeterum
luribus philosopbi partibus opus habet, et
quidquid est i n natura babet concentuui et relalioi s abundat, magis ex legibus aatur est
nem, quemadmodum dictum e s t ; concentus eoim
uta, ideoque prstantior. Esse etiam civitas
et relatio m u n d u m , civitatem, v i c u m et familiam
usmodi potest, quee philosopbia quidem, sed
constituit. A c temperationes quidem qu ex natu3rqne atque illa superior opus babet. Quare
ralibus rationibus exsistunt qudam invioem d i id ecientiam magis accedit o m n i u m scientiavisa copulant, sed spe recte, veluti c u m a l i ucsistit etiam preestantius. Quod si scruteris
quis imperator artis pafttoriti studiosus e s t : boc
t oomperies a d generalem eruditionem, ut
enim est temperatio ; ac i l l u d quidem ab erudi\ eet, esse revocanda.
tioae maaavit quod aatura artem pastoritiam b o miaibus oommonstraverit. Quod igitur tale est,
sd eingula scrutari i n prtesentia supervanaturale quidem e s t : sed q u i illo studio ducitur,
Mtat; ex quibusdam igitur intelligenda sunt
naturam proxime sequitur. N a m ars pastoritia
i o m n i a . Porro, iUa omnia prstaatiora esse
i a imperatore est aliquid sordidum. Aiter vero
ries, qute sunt scienti ; comperies etiam
pbilosopbire studiosus est,atquebocrevera estaatuesee scieatia viliora, nounulla nonnullis
rale. Istud etiamextemperatioaeexsistit. Illic eaim
ntiora et inferiora ex qualitate et inaequaest temperatio artis imperatori et pastori, b i c
intensione et remissione inter se distincta.
autemimperatori etpbilosopbic. N u m q u i d i g i t u r
imen o i n n i a ad scientiam pertiaeat. N a m
boc qoidam necessarium est, i l l u d vero vile et
catnmnnionis vinoulo c u m geaerali oru-
1351
ADDENDA.
Tlorcpov
* ;
er/
'
yj
*,
>3
*,
ja $*.
ovsnfc*
***
^ ^
. }
, ,
;
,
.
,
. Um %
, ,
- ic
'
)},
>*
^,
,
,
, ,

i n d i g n u m ? n a m q u i d a d imperatoriam pastoritia
muniones et distinctiones i n artibus. D i c o aub
confert ? Idcirco quidam illudebant sapientem P h i . comperturum i l l u m omoes artes c o m m u o i o i
loaem quod bonos pastores bonos regcs esse
vinculo connecti et a d scientiam r e v o c a r i , si
dixisset. Et poeta reges populi pastores appellat,
inter ipsas sit p r o x i m a et nccessaria common
non ex nalurali scientia ct doctriaa hoc proferens,
sive non sit, ut i n superioribus d i x i m u s . Nam s
sed rbetorice et veluti hypothetice, atque ex poe C prema illascientia complectituromnemeruditioi
ticalicentia ; boc enitn tanquam exemplum proideam, utetianinatura complectitur temperatioc
ponit, non quod oporteat regem esse gregis pastoex eadem ratione. Omoes e n i m , u t d i c l u m e
r e m , sed quod rex sit veluti pastor. Proponit etiam
inter sc communione c o n j u n g u n t u r a u t d i s l i n g u u
panarum et m u r i u m p u g n a s , b e r o u m c u m h o m i n i tur inter se ; sed ad naturam c o m i n u n i t e r univen
bus inferioribus pugnas ob oculos ponens. Fingat
temperationes revocantur, quoc es i p s a r u m int
autem aliquis Troxartum esse Agamemnonem et
se communio. Hoc etiam i a civitate, m u n d o , w
Physignathum essePriamum ; quod quidemexemfamilia i n individuo quolibet a n i m a d v e r t e r e pa
p l u m est imbecilliorum b o m i n u m . Est autem sasuinus. Triplex enim communio i n a n i m a l i rati*
pienti Homero scopus propositus ut virtutem lauparticipe cernitur, aut enim t e m p e r a t i o n i s irf*"
det, et idcirco oinnem cognitionem ei subjicit. iuvm aut eruditionis. A c i a n a t u r a l i quidemtffr
Nullus igitur imperator est pecudum aut ullius a l munioneeruditioquoqueinest, sed i n temperatioa*
terius gregis pastor, etiamsi q u o l herbas tot gre. nonsemperinesteruailio, nisiforteex illiarationib*
ges h a b e a t ; sed imperator ille q u i estpbilosophus quas attulimus, nempe quod o m n i s entitas, t *
est beatus, etiamsi familioe alicui duntaxat imperet.
dicam, sitnaturae, sive bona sit, s i v e n o u bon*;i
Nulla enim est cognitio quffl verum pbilosophum ry quod omnis ars ad scientiam referatur eodemioodo
fugiat. Hoc autem satis perspicue illis quee dicta
etquod ex illis communionem i n t e r s e ******-
sunt a nobis osteaditur. Consequuntur deindeinNaturali ergo communioni semper a n n t f t t t t H ^
numera alia quse partim ad naturam propius acceditio, u t i d i c l u m e s t : sed temperatioruHa eomou
dunt, partim longius remota sunt. Suscipiunt
nioninonsemper annexaesteruditio. Namfuresd*
autem quasdam communionis rationes, ex quibus
inter se communione consociantur, qtuenamw*
aliae res atque dissimiles efficiuctur, sed sive sint
potestinteripsoseruditionisintercederocomiiiutti*
a l i sive dissiles i n centro omnes conveniunt,
Praeterea, faber c u m fabro c o m m u n i o n e m i a
quod quidem centrum est universalis eruditio.
atque hoc est temperationis, q u e m a d m o d u m
illud superius. Differunt autem eo q u o d b o c natu
6 . A c scientioB quidem et art?s ita se habent uti
queedam et eruditio quoedam temperaverit, iili
diximus, et i n quamcunque partem se vertat ille
yero neque sit n a t u r a , neque
q u i res naturales investigat, sempsr reperiet com*
1
erudiiixmi^Vul
1384
THBODORIIIIMP. DE COMMUNIONE NATURALI.

>
^
,
: , '
.
Gft. C X L .
"
'
'
'
laturaaut erudilio aliquid adinteritumcomnisi forte preeter rationem injuria afficitur

qui injuriam inferre volunt. A t i n naturali
unione semper inest eruditio, sive i n parte,
fabri inter se communionem constiuunt
loqujdemhaecnaturalisrelalio, quoe est inter
est aliquando m a g i s ; particularis) sive ge:r, ut c u m aliquis de inslituto bonus c o m lem constituit cum omnibono proboque viro.
i m esteruditionis. Porro non negamus i l i u m
a est eruditus, parlicipare eruditionem q u a m
pat ex pbilotopbia. Imo v i r u m illum cujus
es bonesto et p r a c l a r a sunt pbilosopban
xius ; iiam ut imperator aut d u x aut amicus
ex virtute et honestate agat, itemque artifex,
hilosopbi et sapientiie e s t : haecenim sunt
primae sapientiee quaedam relatee imagines.
n i m diciplina est, qua. non ex praecedente
ione exeistat. Porro, nulla cognitio bona quse
ujus erudilionis expers ; n a m longe lateque
nnia cognitio et eruditio diffunduntur. Et
im atmt inter se rerum cogaitiones ac comLsioaes.'Acinquidusdam rebus cognosci poxsileillaqu sunteruditionis,contra nonnuncogaosci nequeunt: ut si quis eruditur i n arte
i i exercitum, i ta eruditur ut discat necessaria,
i u a t u u venire possunt, adeoque qu falsa
hao discipliaa, b c quidem ut vitet, illa vero
loecat et exsequatur; u t q u o d oporteatita
reurbes, aut propugnacula munire etc&tera
am rationibus. Hoc autem ad pbilosopbiam
refertur. Nam natura s c i e n t i a m i n toto
i rtionie parbcipe disseminavit, ita ut parieniiam in homine fabricata lit, parPATROL.
f i
'
: ,
, ,
-
, ,
t i m etiam v i et potestate dederit, s i non absolute

universum, at certe partemaliquam, quoe quidem
pars de tota excisa est. Quamvis igitur dux exer*
citus scientiam ignoret, verumtamen cx veris i n *
formationibus agens pbilosophatur, eliamsi, ut
d i x i , nescius. Est autem boc viri pbilosopbi q u i
sua sponte quod bonestum etbonum est cognoscit.
Nec fieri posse negamus ut qucedam auditione ita
perceperit aliquis ut v i x i n a n i m u m suum irrepsisse illa persenserit; possunl eaim queedam p b i losopbica praecepta i n mentem influere, quaa
temere quidem abaliquo pronuntiata sunt, sedab
audiente etiamsinon de industria at naturte b o n i tate suscepta sunt; n a m ex n a l u r a mens quidlibet
suscipere potest, quamvis quae pronuntiantur a u dienlis et susci pientis causa non dicantur. Naturalem
ergo communionem eruditio non deseruit. Communionein vero i l l a m , quce est ex temperatione
iaterdum quidem, interdum vero n o n d e s e m i t ;
n a m oinnes communicant inter se ex natura
et temperatione. Porro usu venit interdum, u t i n
quibus temperatio superiores partes et obtinet, i n
illis locus aiiquis naturoe relinquatur et i a quibus
superiores partes obtiriet natura, i n illis quoque
teinperationi locus aliquis reliaquatur. Verum quo
quis magis naturalem babetcoinmunionem, eo melius constitutam et compositam babet temperationem.Coutra,quomagis ex temperatione communio
constat eo magis vis naturalis atque facultas, q u a
p r a d i l t a est, iinbecilla et ad aliud, quain par cst,
proclivis est, quod eliam notum esl. Sed boec alia
declaratione opusbabent utostendamusetiaui quo
pacto ex ;bac commuaione constituatur aliquid *
prostantius. Declaratio aoUm hmo et.
43.
H6&
ADDEltDA
7*
* ,
*0
'
'
*
,
. "
**.
c3nw
-"
"*
wsvir
wmei
*.
ifi
'
*
'
,
'
;*;
'
. *

/Jo^ftip
.
***** 7*> * *
,
dissimiles, quandoquidem g e n e r a l i s scientia

7 . Alexander quidem c u m Aristotele communioqualitas quaedam. Intenaio ergo et remissioefl
n e m oonstituit, et c u m Hermogeoe Marcus ; ambo
i g i t u r s o n t reges et ambo sapientes ; ambo i l l i C runtut aliquidpreestantiusexsisteret.Omnesw
i l l i , et omnes illffi scienti v i r t u t e et probi
reges eruditionis sunt studiosi et ambo sapientes,
abuodant. P o r r o intercessit illis c o m n m n i o rv I
ac i l l i quidem oum quibus amicitiam constiperatione, quemadmodum etiam e x natura. <
fuunt, eruditione abundant, ita tamen ut unius
omnes eruditi fuerunt; sed q u a t e n u s temper
eruditio ab alterius eruditione differat. Nemo
jllorum a d prastantiorem e r u d i t i o n e m fereba
yero errore deceptus neget reges esse emditionis
eomagis naturalis fuit. ConsimiliterTitusApo
studiosos. Quamvisenim Alexandersupreraee illius
n i u m , Jambiichum et P o r p b y r i u m amaTit,K
philosopbiae, Marcus autemeruditionis multoinfevero tibicines et tibicinas. E t q u i a virorumpfe
rioris sit studiosus, ambo tamen meliorum litterasophia ad naturam refertur, e t i a m ars inflti
r u m et eloquenti sunt perquam studiosi. A d d i d i tibias a d naturam refertur,sed h o c prepter r a W
m a s ambos eloquentiae quoque fuisse studiosos.
ut imperator se totum cantilenis t r a d a t , fc**
Magnos enim i n ea progreesus fecerant. Atque heec
dissoluti et effeminati est a n i m i ; s e d r e | * # *
est naturalis commuaio, cujue differentia habet
tum virorum amantes esse, r e e o p t i o u ^
prstantiam et excellentiam ex intensione et dissimeque laudabilis. Ut igitur sehabentviroramfe
mititudinie ratione ; n a m unus philosophus est et
rhetor et omnisciu*. alter vero est rbetor et mult D a d fines tibicinum et t i b i c i n a r u m , i t a qooqtt*
viri sebabentad tibicines et tibicinas ; et rt
lectionis v i r . Est igitur i n uno intensio, quia philose habent ad ftnes suos, ita etiain s e bibest TH
eopbiee mullas partes, atque adeo omnes babet et
sapientum studiosus ad d i s s o l u t u m etdfce****
quaai totam illam qualitatom induit. Praeterea ex
Neronem ; et ut pbiiosopbia se h a b ^ J ^ t W K i
ratione dissimilitudinie discrimen assignatur, quod
quisquilias, ita etiam sapiens Tittttfttato&
Aristoteles omnes philosophiae parteseasque varias
illaudatum Nerorem. Porro c u m renootiataini*
et dissimiles simul collectas comprehensas habeat.
Titophilosopbosillos pro foribus stare (craaltf
A c Alexander quidem infinitos poenefamulos habet
fores regio more occlusee et obserate) nnipkAo
et est rex, babet quoque philosopbos. Marcus a u phorum illorum indicanti, ut si plaeeret introi
tem est similiter imperator et rbetores habet. Ille
terentur, Titum respondisse perbibent quida
quidem Arietotelem amat, hic veroHermogenem.
volo, inqui, meas fores o m n i b u s philosophis <
Sunt igitur omnes b i inter se probi. Valet etiam
aperla. At Nero impudenter coroaa redimito
propositio in his p l u r i m u m . Ut enim pbilosopbia se
oonspectu tbeatri turpiter saltavit. Annon igitor 0
habet ad artem dicendi, ita se habet Anstoteles
monioneequaj exscientiaexeistutitiiisBfetiiiit:
ad Hermogenem et Alexander a d Marcum, Ert
igitur differentia non qtrod ahm efftt ratkme*, eed taralBflxnultoque majorainpnUofaai>eBdo?ABii
3
1358
THEODORI II 1. DE COMMUNIONE NATURALI.
ULSV
:,

fap
:. '
; , ,
, , ,
' .

, ,
*.
,,
> ,
. " purv
&
, ,
, *
$ , ,
'
) , -
, .
, .
>
rip
) , , ,
, ,
eestantiores communicationibus illis q u ex

atione, non ex ratione exsistunt, ut etiam
a illorum imperatorum fines ostendunt ?
od igiturnaturaconstat semper est prsestan- ^
i g D i u s eo quod positione coustat.nisi forte alium rebusfacere velitet generis, patrioe etpanobilitatedeceptas,praeterrationemcommuoleat; namvirtutes et vitabonestaomnibus
ibus e l sapienter agentibus habentur et sunt
i d i v i n a oobilitas. A l i a vero omnia negligun
>ientibu&, nulioque i n pretio babentur, quae
im positione conelant, et ab eo quod natura
t longissime distant; n a m qui certamina cont et praemia proponunt docent victoriam et
onviviis potando certant victoriam sibi pro. Quod autem n o n sint genere eequales tum
itioois causa certantes, tum etiam potantes
nnes constat: sed aequales suntpreemioquod
prsihiutri accipiat, nisi solus ille q u i victor
lireincertaminibus siveincompotationibus.
irtaminibus quidem quiprioceps estcoinmu.
tinJtitiiti cumcertantibus initetcumpotantiorumpreeses ; n a m illorumprincepsest uthoeses. A n n o n igitur bic est temperatio et eruitquomagis ad naturam accedit in certaminitoriaeopraestantior.Quo autemmagisconsticonstat i i l a i n compolationibus victoria eo
ior. Porro i n ambabus victoriis inest temperai a temulentia tempus praeter omnem ration i t u r , i n certaminibus vero est qutedam erui m q u i p r a m i u m certaminis constituit natuaddabiii studio ductus, illud constituit. Ibi
isco, eutara, p u g n a et luota omnes exercenu
,$
t u r e t i n aliis rebus reipublicfle mundo atque v i t

utilibus ex quibus voluptas honesta q t u B d a m exsistit. At preeses ille Sardanapalius et Bacchicus v o luptatem rationis expertein duntaxatsibi proponens,
ad nullum finem bonestum eUaudabilem pervenil.
Ac ille quidem certantes honore afficit, bic vero
polanles. Et i l l u d quidem magis ad naturam accedi, istudvero postremum estturpissimum. N u n quid igitur quod natura constat est praestantius eo quod posiuone ? Certe coinpellente veritate
quilibet fatebitur. Sunt autem e t i a m alia quaedam quae partim c u m bis cohaerent, partim ab
i i s d e m differunt. Ut ars ducendi exercitum p r i inae architectonic est proxima. Deinde medicina.
Nam b c quoque bomines p l u r i m u m juvat. A g r i cultura vero estcommuafe. A c si q a i s agriculturam
ex veris ratiooibus consideret, plenam eruditionis
esse comperiet. Nemo vero oftendatur eo quod
agricola rationes non n o v i t ; is potius artem agricultur ex ratione exsistere diligenter notet. Quemadmodum enim ars gubernandae navis signorum
cognitionem a p r i m a accepit, quorum tamen r a tionem reddere nequit, ita etiam agricola a p r i m a
i l l a scieatia, ut est necesse, doctrinam actionum
accepit: agit autem rationes non investigans. N a m
p r i m a scientia certissimis et verissimis conclusionibus haac artem confecit C n m autem vulgus
banc artein exercere vellet, sententiae quaedam
ab omaibus receptee, ab illa prima scientia q u a s i
per inanus tradit et a d posteros propagat sunt,
quarumquidem sententiaruna ratioaes neoio scrutatur.Teslatur etiam Hesiodus poetaartem agricultur
ut et omneB arfes, a p r i m a ilta scientia nianasse;
ADDEMDA
1359
, .
, ,
,
*
. * I
,
"
Jksii
, ' , '
'
.
,
"
<
, /

^ ,
i i i
* .
iitgr.
*
,
><
.
*
'
, "
, ,
. *lff1>L
'.
n a m tempora, locos, rationes, et res scrutatur, q u i - C alter vero a fine et fine usque a d p u n c t u m : :
bus investigatis doctrinam quamdam nobiliorem
et auri expers evasit. Quare c o m m u n i o illa
tradit. Hociapraesentiaexemplum proponerevoluiest ex temperatione naturali, m u l t o m e l
mus. Ac de agricultura quidem hactenus. Dicamus
praestantior est ea, quae est e x temperatio
vero de illis, de quibus nos dicturos polliciti sumus.
constitutione. Namreges i s d b o n o r e s u n t aeqi
8. Ars igitur ducendi exercitum honesta est et Sed unusest magnaaimusacfortis, etmagnor
r u m ac fortium socius ; alter vero est a o g u s l i a
proeclara, at ars aurificum est superflua. Porro
et cauponum socius. Et Trajaaus o l i m appel
Cyrus cum suo exercitu eruditioois ratione c o m municat, docens ipsam frugalitatem et i n usu s u - est pater propter bonitatem, N e r o fera, X<
caupo, quoniam naturas r e r u m cauponanc
pertluo moderationem. Croesus autem, ex Pactolo
Deo parem rcddere volebat: c u m p l a l a n o s ai
magna v i auri collecta, constituit communionem
cum aurificibus, boc modo beatum se fore existi- sibi conficiendas curaret v i r e n t i b u s foliis,
potiuscum ipso fluxis. Q u a r e i l l u d , q u o d c o w
mans. Qua tamen beatitate, q u a m sperabat se
tione constat neutrum i l l o r u m r e g u m , nef**
consecuturum, a Solone dignus non est judicatus,
r u m h o m i n u m quamvis i n f i a i t o r u m , quefl^
cum tripodes quosdam aureos et lateres quoque
aureos sibi conficiendos curaret. Est igitur m a m - ) gloriosum reddidit. Sed fac g l o r i o s u m reddi
bobus temperatioac communicatio, ac una quidem
quem eo quod positione constat m u l t o magis
magis a d n a t u r a m accedit, altera vero regemnon
eo quod natura est et coDstat, q u o d non *
decet. Est enim regis docere exercitum continenbonore dignum est, sed etiam i n primis kmgi
l i a m et abstinentiam, seipsum exbibens philosodjgnissimum. Textor autem a m a t regem:Dimu
p b u m . Nam non soluni populi regeiu sed etiam
hoc est naturale, cum iilud, q u o d
estm***
perturbationum se ostendit; ex quo fil i p s u m velle
ad totum referatur. Rex quoque lapajfjun !
quoque suos milites perturbatlonum reges efficere.
pit, nimirum hoc bumanum est. N a m VAampa
veram beatitatem ! A t q u i tripodes et lateres a u suas non abjicit. Gonsidera v e r o q u a m b w
reos facit, et conclavia ipsa omni ex parte auro,
cum ratione quadrent. Non d i x i t e x t o r e m ooa
texturis et uniooibus complet : non ipse se regem
nionem constituere cum rege, s e d regem am
ostendit, ncque q u i boc facit illos quos regit r e tcxtore. Neque rex lapicidam a m o r e proseqi
ges efficit, cum perturbationibus et voluptatibus
sed suscipit duntaxat. Quare s u s c i p e r e est aJ
furpissinie serviant. Porro ainborum finis famodo non penitus et oninino c o m m u n i o a r e . Ubi
ciliime ostendi potest, et nemini est obscurus.
communionis noinen auditur, concantus :
Unus enim ex parvo magaus evasit, a fiae usque
commtmione junctos declaratur. TmliMêaSna
ad onem, idque per prudentiam et- sapientiam : unusquisque, quales sunt c u m quibua TernJ
v
T H E O D O R I I I I M P . D E nOMMUNIONE NATURALI.
vst
, '
^, ^ . ^
"*
, ,
'

'
,
,
, ,

' ,
'
solet: qoid enim est aliud amicus quam a l se. ? Nam similes c u m similibas societatem
tuere solent.Atsuscipitnon similia aliquando
s, ut equum,bovem, c a n e m : nemo enim c u m
communionem instituit. E t n u l l u s non com) n e m i n i t c u m aliquo homine. Usu autem vequando, u t h o m o c u m aliquo homine c o m mem n o n ineat, sed eum suscipiat, ut rniles
h y e l d o p s u m suscipit, sed non communiol i t : a t c u m milite aliquo communionem init,
quo vero aut lapide, aut unione " aut aliqua
lodire noniait communionem autsocietatemirea, c u m alimeatis communioaem init p r o orporis constitulionem, sed est aliquod d i en. AHi enim alios sibi cibos optant. Nemo
onparticipat alimentum, aut ipsuoi puscipit;
ex alimentis intelligunt omnes esse naturam
perationem: ac naturam quidem tempera^ssepraestantiorem. Nam discrimen alimenadaliquem finem spectat et i n quibusdam
itiL Communia autem et magis ad naturam
sntia elementa sapientes sibi potius eligunt.
it JgBor i n omnibus i l l u d quod natura est et
itdqoodest positione. Porro e x q u o q u e c u m
oeommunionem init. Tres enim sunt commu imperatori accommodatissimae, philosoaiiilia, medicina c u m suis queeque proprie. A c n o s q u i d e m satis declaraeimus quo
mltis modis communionem illam et per o m meantem scientiam participare debeamus.
i m est o m n i u m scientiaruua et o m n i u m hocoueervatrix, cujus compotem oportet esse
torgm, quandoquidem a n i m o r u m et c o r p o
f
t temtoritiurator, Gum autem dueiint
3 ,
, , ,
, ,
;
: *
* ,
' .
1362
> , ,
, '
. ,
, , , ,
,
artes, quae cum illa supremahominum corpora conservant, idque majore et minore modo : u n a q u i dem est cuslos totius bominis : altera vero ex
, parte. N a m , ut ait Homerus, vir medicus inultis
aliis praestat. C u m autem de duce exercitus agit.
Unus, inquit, est inslar innumerabilium. n i m i r u m
est unus o m n e s : neque eDim dixit , sed
. Quod satis intolligitur ex eo quod dicit,
omnes. A r s i g i t u r militarisest p r i m a q u a m deinde
consequuntur reliquae: et q u i natura e s t : secundum vero ab illa medicinam csse judicamus
cum aliis, quoe consequuntur communioneui inere
non debet imperator, sed illas regere tanquaui ex
arte quadam imperaas, ut omnia ex scientia ct
natura efiiciantur. A c de p r i m a quidem scientia
haec dictasint. Alire vero consequuntur quo magis
cum ratione conveniunt. Nam ars vel m i n i m a sedentaria rationis ope indiget. Qui igitur ita vivit
(ut dictum esi) bealus e s t : q u i aliter, miser. Quoniam autem ex omnibus quee i n univereo raodo
sunl illud quod naturaconstat preestantius esse, eo
quod positione constat, compertum est: nemo i n
errorem inducatur ut colat i l l u d , quod n o n est colendum, illudque participet. Una enim vera nobilitasest, verusque honor in animatis et inanimatis,
in ratione pneditis et rationis expertibus, nempe
illa nobilitas q u natura constat, et u n a communicatio est, nempe illa quee ex natura e s t : idque
quatenus ad scientiam requiritur, aliee vero non
sunt bonoe. Hsec igitur p r i m u m a nobis investigata
attulimus q u summatim i n sexto sermone sequenti complexi, tractationem]haoc omnibus n u *
meris ab9olutam reddemus;
1
13*3
ADDfNDA.
THEODORI LASCARIS
FILII
SUMMI IMPERATORIS DOMINI JOANNIS
DE N A T U R A L I
DUCJE
GOMMUNIONE
SERMO S E X T U S .
'
.

.
Omnium rerum maxjme necessariae et priraee

sunt natura et scientia; ad illam enim omnis temperatio revocatur, ad hanc omnis eruditio : quibus
deinde inest illud quod natura est et constat et
quod positione. Quod natura constatillud appello,
q uodcunque honestum est et bon um. Q uod positione
constat illud appello,quod bonestum et non bonestum atque malum susscipere potest. Utrum igitur
quod natura constat prsestaDtius esse eo, quod positione multis modis demonstratum est ?Quod si
verum est manifestum erit, illud quod ex scientia eo quod est ex arte, esse praestantius. Ut enim
temperatio se babet ad naturam : ita quoque ars
se habet ad scientiam. Et ut natura est temperatione preestantior, ita etiam scientia est arte preestantior. Quamobrem illud quod ex scientia efticitur praestantius est eo quod ex arte efficitur, ut
etiam illud quod est ex natura preestantius est eo
q u o d est ex temperatione. Quare oportetnos virtu-
"
<
),
^'
,
; '
...
<
tis esse participes ; haec enim est n a t u r e et

ticeadmigtio. Naturaenim utraque, n e m q e ^
scientia eget. Nam quo aliquis est n a t u r a tffltf
nisi scientiam autscientiae p a r t e m , a u t i p s i u s * *
tiffi imaginemquamdam habeat, n i h i l unquaap
rit ex virtute agere, ut etiam q u i scientiam
taxat percepit, nec habet n a t u r a m , booi J
preestare potest. Fieri autem n e q u i t pt &\
bene et laudabiliter scientiam t e n e a t , m* &
omnino bona sit praeditus. N a t u r a i g i W f T ^ T ^
damentum et materia; scientia v e i t t K t o r a N
veluti patefactio. Ut enim lapides figuri noa di
rentes cernimus et alios artificiose e t p o i t o v
figuratos, atque discernimus q u o p a c t o iljicfo
materiam iaformavit, tum p l a n t a s , t u m el
quaelibet alia, ita quoque vivendi g e r e r a dis
nere possumus: deiade cum hoo a u t i i l o n
viventibus communionem habere. C t i m e n i m
madvertimus formam illaoj de b o g i t a i e p r $ d k
0
THEODORI II I M P . DJS I U T U R A U .
*
1 *

,
,
^ . * ,
> ,
t
, .

'
>

' -
; ,
, ,
.
,
,
,

, ,
lformassegloboeas, triangulares, etquadrairas, tum i l l u d inmenteip revocamua quod

s. Est autem p r i m a Ula figura spbaerica
atissima, q u veluti totam formee v i m o b t i loniaua enlm tota ipsius superficies ad cenet ad molem est uequaliter composita et
iter suscipit subtractionem et additionem.
e c t l i n e a , quie ad centrum deferuntur, i a >s esse non potenint, neque etiam illae qu
em tenduot, eive addas sive adimas, sed
s iater se maaebunt. Quin etiam omnisdiau c l a p e r eentrumipsius, estfequalis o m n i imetrie, t u m i n minore, tum etiam i n m a )bo. Primum igitur forma ex qualitate prs giobuminformavit. Secundo locoquadraiffernpt autem inter se, quod spbaera omoi
.e diametros et a d centrum ductas lineas
aequales. Quadratum vero partes babet
a et sive secetur sive arcretionem suscipiat
s rursus babet partes exceptis diametris
centrum ductas partiiu aequales habet,
iosequales, quandoquidem ex diametris
tbrani quwdam in figuras redact quale
Lum rursusefflciuat,aliffi veroduplum. Quod
do demonslrandumest. EstoABCD quadraametri vero duo BC, N O q u secent i a cen' o i u a i guafiratum i n duo trapeaia cpd$m-
>
, , , Q

, ,
que modo i n duo triangula. Linea autena N A p r o ducatur ueque Q. Esto autem linea A Q u t l i n e a NA.
ii
Producatur quoquelinea OC uaque a d S * t eeto

linea CS ut linea OG. Preeterea ducaatur lineee
rectffi a centro ad et M, ac rursue producatur
usque a d R : sitque centrum ut oentrum : p r o ducatur etiam linea OR usque a d S : quadratum
diametri NO latera eequalia babens erit aequale
quadrato ABGD. Ut enim diametri NOcentrum eet
P, ita etiam l i n e B A m e d i u m N : eodemque modo
line DC modium est 0 . Preterea l i n e C A medium est T, et liaeae BD medium est M. Quouiam
autam i a t e r v a U i w fW9fr ^ W ^ & *
4
ADDENDA.

TJ
o f
.
,
,
, ,

tyiymvov,-***
, 1,
TJ
* ,
11.
,
.
'
"
.
1
i t
* , i
eet intervallo quod est inter P T , erit quoque TR

cequale ipsi P M . Atqui queeeidemsuntfiequalia, illa
sunt inter se eequalia. Qaare intervalla M P , P T ,
TR, aequalia iater se erunt. Et quoniam est cent r n m quadrati ABCD, cujus diametri sunt NO,
MT, sunt autetn intervalla MP, PT, TR, eequalia
inter se, necessario Tcentrumeritquadradi NOSQ.
Et quoniam ut se habet ABCD quadratum a d
guum centrum : etpraeterea NO, MT a d idem
centrum : ita quoque NOSQ se hahet a d T, c e u trum : et praeterea AC, PR : quadratum ergo NQ,
SO, quod ex diametro NO constitutum est mquale
quadrato ABCO. Quorum enim partes c u o l eequales, et ea inter se aequalia. Quadratum ergo quod
ex diametro NO, tanquam linea initiali, constituitur, latera aequalia habens, est cequale quadrato
ABCD, cujus diameter est NO. Atque boc a nobis
demonstralum est ut est ut oportuit. Demonstrabitur etiamexalteradiametroduplumquadrati
effici
hunc i a m o d u m .
, lr.
*
. ,
Ico rv#/
. *
IJ i
" tfiUJ
*.
T
J
, .
.
\
. *
' .
JJ.
.
,
. '
metris quadratum e x b i i a o n a t i t u t u m . Duca

tur a i n L diameter: proterea C i n
centro D sese mutuo secent. S i i g i t u r (
aequalis lineee , est autem i p s a b a s i s tr
BCD : est quoque K b a s i s t n a n g u l
Ergo latus CD est oequale lateri B D et lal
est quale lateri BD, et latus BD est aequ
teri CD Qnorum vero latera sunt aequalia
ses sunt flequales, anguli q u o q u e s u n t s
Quorum enim partes sunt aequales et illa
inter se simt eequalia Ergo
triangulo
aequale est triangulum l ) . Q u o n i a n
triangulutn K D esteequale t r i a n g u l o C i
autem dimidium quadrali C D . Tritf
quoque D C quadrati C L e s t oequale
gulo C B, Et quoniam q u a d r a t i q u i d e m
triangulum D tertia pars e s t , e s t a u t e m
Iriangulo C D. Quai-ta p a r s ergo
L C, quoe cst D C, est aequabs ta
C, quod est dimidium q u a d r a t i i
Quoniam igilur duoB quartte p a r t e s q**k*
2. Quadrati diameter tribus sibi oequalibus reL C, sunt aequales duabus d i m i t l i i s ptftibtu
ctis copulata, efflciet quadrati, cujus est diameter
drati C D cujus est diameter Cfe*co
d u p l u m . Oportet autem demonstrare hanc ipsam
L C esse dupluin quadrati C D.Nai
diametrum hac ratiooe cum cequalibus sibi lateridimidium estaequale alteri toli, t o t u m iJlias
ribus conjunctam, effecturam duplum quadrati i l liascujus est diameter. Describatur B G 1) q u a - est alterius duplum. Quare d i a m e t e r ang
([uadrati facta quadrati latus d u p l u m effic
dTatum. Ducatar diameter C et efficiat similia
cujus est diameter, quod oportuit demonsfu
BDCA. Ducatur a b eadem BC diauietro Jinea
3. Sed i n spbeeranon ita,scd aliter s e res
recta i n quee sit ipsi diametro cequalis. Eodena
atque ideo figura circularis est m a g i s nnifc
m o d o K i n L qu sit i l l i ceqaalfc. praterea L
mafcis equalis, 4 u a m trianftulttm; Naatfft
in C eadem ratione, et a G ln : lecetar rcfo d i a -
THEODORI II IMP. DE COMMUNIONE NATURALI.

xoi i
#, J> //
.
>$
rpoi.
, ,
,
>
^^
)tri et lioe rect ad centrum d u c t , et

centro ducuntur, sive minor sive major
irculus, semper sunt eequales. At q u a cn ratione diametrorum non ita se habet.
lumptaillaqu est linearumrationediameter
s effecta e q u a l e quadratuqi efficit ejus cujus C
imeter. A i qu proprie dicitur diameter,
angulorum ralione dicta diameter efficit
ati d u p l u m . Dicamus etiam a l i u d ut ostendatfmam circularem praetentiorem esse q u a et aliis quibuslibet Jiguris. A d ostendendum
s circuli partes mquales esse a d centrum non
quadrati partes ; oportet secare circulum
ilris ipsia. Esto C circulus, centrum vero
sit X. /ntervalia vero sint C D. Ducatur
l b per^ X quoB torminetur i o C : eodem
a puncto D i n punutum ducatur altera l i jintque amb diametri circuli C. Rursus
n ceatram circulusdescribitur ; sitque
iametorX N , altera vero . Eodem modo
n centrum D describatur circulus : sitque D
liameter L T,altara vero R X . Rursum c i r senlrum C circulus describatur K M , sitque
u n a X M, altera vero T K . Et rursus c i r ntrum circulus describatur II X , sitque
ter u n a X , altera v c r o L H . D i c o igitur i n
[> C dnes seu termioos diametrorum nempe

esse centra circulorum , ,
, et b o r u m o m n i u m centrum esse X ,
nitates ergo diametrorum qr sunt C D
uulo C. sunt aliorum circulorum cent a,
o r a m verp istorum o m n i u m terxniniis estX.
- i n Graft* mtadoaus eiti
.
,
, ^ ,
1370
xal
Quoniam autem termiaus diametrorum C, D
estcentrum . Est aulam etiam centrum d i m i d i a ruui diametrorum, uecessario quoque M R q u i

suot termioi seu extremitates exteriorum semicirculorum sunt dimidi partes diametrorum ,
, X. Quoniam autem est d i m i d i a dianieter
inlegr dimetri DX B, quandoquidem bujus centrum
est , X quoque erit diinidia diameter integr
diametri X, in circulo II. Quoniam enim circuli
centrum est quor um vero diinidia sunt eequalia,
tota iatersequoque suotrequalia: sanediametri i n ter se erunt sequales(i). Eadem ratioest etiam a l i a r u m diametrorum i n aliis circulis. N a m diametri
integr X Bt dimidia pars gst X E . Quooiam eoim
1371
I

,

_>
*,
xabi
\ I

' . y

ijy,
'
, .
ccvcoro*? ;
. Ttrm yo$
,
,
rjf -
, ,

,
, -
circuli centrum est G, integr diametri G

d i m i d i a pars erit C X i n circulo , Quoniam
enim hujus circuli centrum estC : q u o r u m vero
dimidia sunt eequalia, tota enim sunttequalia, e t c ,
u t d i c t u m est, de diametroB X D i n circulo C.
Eodem modo X D est dimidia pars integre diametri circuli X T R. Quorum vero dimidia sunt qual i a , etc Et ut G integr diametri i n circulo
C dimidia pars est X A , quandoquidem centrum hujus circuli est X, ita i n circulo quoque X
erit X d i m i d i a pars integro diametri X. Q u o r u m auteui dimidia sunt epqualia iater se, totaquoque sunt aequalia. Quare diameter X erit raqualis diametro D etdiameter X erit aequalis d i a metro G. Prseterea diameter R X erit eequalis
diametro D B, et diameter X similiter aequalis
diametro G, etsinguli singuliseequalessunt.Quae
enim eidem sunt aequalia, inter se sunt aequalia.
Et quorum partes suot eequales integra quoque
inter se sunt aequalia. Circuli ergo aequaliam diametrorum sunt cequales, et omnes circuli extremitates sunt interse sequales,Quoniam autem sphaeree
extremitates cosdem circulos capiunt, quorum
singillatim partes intersesuntaequales,eornmquoqae omnes simul partes eruntaequales et qucelibet
hujus diameter illis ceutro terminabitur. Quin
etiam si sphaeraincoQ3tituas,erat8equalis sphcer*,
cujnsdiameter est aequalis, et quam nguram efficient rect diametr ilineee, ea ipsa flgura erit ex
* ,
illa ratione aequabsdiametrisutetiam d i a m e t

culorum erant nequales. ffam c i r c u l o r u m diai
fuerunt T C K , , L II, D L , e x q a i b i
quadratum L . Hoc autem efficiunt s p l
diametri, quod oportuit demonstrare.
4. Hoc autem quod i n circulo o s t e n d i m u s ,
cadit i n omnem lineam quadrati, e t o m o e q u a
segmenium, quae per mediura et c e n t r u m ducui
Atque boc idem vaJet ad p r o b a n d u m , n o n ooo
quadrati diaraetrum p e r c e n t r u m e t m e d i u m d n
idem quadratumefficere c u m e o c u j u s e s t d i a n
neque omnemquadrati diametrum a l t e r u m e
quadratum aequale ei cujus est d i a m e t e r . Cff
igitiir ostendere ineequalesesse q u a d r a t i diame

esse quoque inquales Hguras, qu e x his
f 974
THE0D0R1 IMP. D EGOMMUNIONE NATURALT.

,
. ,
- *
<,
{ .
TTJJ
, $ TiJ
, $ , $
, $ ,
).
11
, , -
. $ }
:
^,
1$ 0
, 1

p ,
-
, -
t , ,
Q
:.
ir, sivesint circuli, sive quadrata. Esto C

dratum, supra ostensum est G diametrum
tuisse B K L G q u a d r a t u m , cujus latus ipsa
tereflectaeet,Habetautem quadratum ABCD
angula, nempe D Cet C. At quadratum
C habet quatuor triangula s q u a i i a , uempe
DLK,
D C L , D C 8 .
Quoriim
duo suut
i a duobus illis quae illud stiperius quadratum

tuunt. Cujos Terqquatuor partes sunt tantee,
u m duaeduabuidiaiidiispartibusalicujussint
les, certe totum jjlud est duplum hujus. Quare
aiiun L C est d u p l u m quadrati C D.
ter ergo angulorum quadrati duplum i p ladrati constituit quadratum, quod oportuit
lstrare.Oportet autemhocipsumex confessis
isime declarare. Demonstrandum est igitur
diameter reotarum linearum , quadrati
D, si fiatlatus quadratumaequale constituat
drato, cujus est diameter. Quoniam autem
aedittm utrinque proportionale lateris i n
ito C D. Est autem Q aequalis lineee A B ,
demonstratum est, sane medium alterum
"tibnale erit lineee Q N . Quoniam autem
tri quadrati C D, terminus est :
ltem C D termini lateris , erit similii i u m proportionale lateris D C. Et quoniam
s medius est proportionnalis lateris
ngulus quoque C erit medius proportioteri S. iEqualibue enim sequalia si addanrriaaunt eequalia. Quoniam autem Peatme-
T p ,
,
, ,
, ^
#.
d i a proportionalis diamotri 0 . et est media illa

quadratiA C D centnim. Est autem 0 linea
aequalis liaeae , et praelerea lineee D C, necessa
ii
()
01
1[>
rio centrum erit quadrati 0 S Q. Ut enim 0

est diamelerquadrati C D , cujus centrum est
: ita quoque C est diameter quadreti 0 S Q,
cujus centrum estT. Ut enim linea est s q u a l i s
linese 0 , ita quoque R est aequalis linece C. Et
ut est fpqualis lineae Q : ita quoque Jinea OS
est eequalis lineae Q S. Linea ergo R est eequalis
lineae . C u m enim linea sit aequalis line
Q atquo etiam lioeee D, lioea quoque 3 D
erit aequalis lineaB D C, et linea D C eequalis l i n e a
G A , et linea G aequalis liaeee . Quod si linea
Q lineae est aequalis, aequalis est o m nibus buic tequabbus. Rursus quoniam Jinea G
est aequalis linese ; praterea linea Q S est
eequalis lineae S 0 , et S 0 aequalis est lineaB
et linea aequalis est linese Q : si linea
aequalis est lineae Q, ut est aeqaalis est quoque
omnibus et eequabs omnibus ipsi aequalibus. Et
q u o n i a m latera quadrati C D sunt qualia late-
1375
ADDENDA.
, ,
11 > ? ^ &
, ,
. " "
, , ,
ribus quadrati Q S , ipsa etiam quadrata sunt G

inter se aequalia. Nam si aequalia aequalibus addantur, omnia sunt aequalia. Et quorum partes sunt
aequales, ipsaquoque simtrequalia, etipsorum diametri sunt oequales, etipsorum centra eequalialoca
obtinent. iEquabaergo sunt X et i n quibus centra
sunt. S i igitur quadrati i l l a , quoe est linearum d i a meter, iiat latus, constituet quadratum alterum
quale ei cujus est diameter quod deraonstrare
oportuit. Quoniam igiturqu proprie diameter appellatur, nempe illa qu angulorum quadrati est
diameter, duplum quadrati illius cujus estdiameter
constituit: at illa q u linearum dicitur diameter
quale quadratum constituit; non ergo aequales
eruntomnesipsius partes ;quod oportuitostendere.
Oportet autem ipsius diametros circulis adaptare D
et ostendere ineequales esse (quod mullo negotio
fleri potest) et ut diametros inoequales, ita etiam
sibserasiDaequalesconstitui. Cum duaesmtdiametri

'
, i " \
. ,
quadrati C D, nempe C oportet

qualium circulorum esse diametros ipsos osten
Quod si circulorum insequalium s u n t d i a m e t r
cessario quoque inoequaliumspbaerarumerui:
metri. Esto angulorum q u a d r a t i diameter
proprie;dicitur diameter C, a l t e r a vero
medium vero barum et veluii c e n t r u m X . Pi
enim proprie centrum est boc, s e d medium.
meo judicio centrum differt a m e d i o , q u o d ^
linefle ex ciconferentia i n c e n t r u m c o n c i s ^
sintinter se oequales ; a t i n m e d i u m quidemcot
rant omnes lineae, sed non s i n t sequales.Q
proprie centrum in circulo et s p b a e r a ursurpa
cimus. Omne enim centrum est m e d i u m , poa*
et extremitas : at si q u i d est m e d i u m , noa sl
estpunctum, aut extremitas a u t centrum. Vi
omnislinearectaper D i e d i u m d u c t a dk*uto
est proprie diameter, sed p r o p r i e e s t dbnifttoJ
linea recta, quee a d u a b u s m a j o r i b u s extxeflBvi
TH80D0R1IIIMP. DE GOMMUNIONE NATURALI.

' ' TOIVVV - 4 .
, ,
/
| ,
. ,
^, , ,
, ' ,
'
, ,
, ,
'
>, i ,
1378
iata, ipsas copnlat ut C, maxime veropro- G

t inter omnes p r i m a , u t X T, quae est eeqoanibus diametris circuli illius, cujus est diaDico igitar diametrum C, cujus X est
03 circulum circumscriptum majorem
sre circulo , quem assumit diameter 0
n e d i u m itidem est X. Quoniam igiturdiamel d r a t u m constituit d u p l u m illius, cujus est
iter (nam quadratam descriptum a quadrati
diametro, d u p l u m est illius quadrati cujus est diameterex q u a effectum est). A t illa diamaterquae
nobis dicitur aequalis lateri quadrati illis ejus est
diameter, quadratum constiluit cequale illi c u jus est diameter. Atqui duplura est dimidio
majus. Circulus ergo, q u i majorem diametrum
comprehendit et sibi accommodat, necessario m a j o r est circulo illo q u i minorem comprehendit,
et sibi accommodat diametrum. Girculus ergo
ajcmmeomprebenditdiametrum A B , m a j o r D
rculo , q u i 0 minorem assumit. N o n
ergo diametri quadratorum latera effect
iaquadrata efficiuot, neque omnes i n s q u a l i a ,
omnes aequalium circulorum stmt d i a m e t r i ;
Lem ratione non omnes spheeram sequalem
Dt, sed partim majorem, partim minorem.
am autem spbaeree superficies ex circulis
i dtametri quadratorum circulis accommomajoree et minores spheeras efficiunt ut c i r Q u a r e n o n i t a forma materiam c i r c u l i e t
aîrjformaYit,Tit8ibi et abis figurishaberent,
tabentNam circoli partee eunt omnes eequalee
etqucecunque efficiunt circuli diametri eequalia

8UDt, utdemonstralum est. At non omnes quadrati
diametri aequale quod faciunt, quadratum redduntneque ineequale sed partim aequale, partim inquale. Atque banc suam proprietatem aliis quoque
figuriscommunicant,utin
circulis majoribus e t m i noribus demonstratum est. Forma ergo materiam
globi et circuli prcestantiori modo, quam materiam
quadrati informavit. Atque boc demonstratum est
eo modo, quodemcnstrandum fait. Quodeliam i n
triangulo observari potest et i n omnibus aliis figuris. Ao bunc i n modum demonstratratur, q u ex
oeatro per medium daountur tnanguli diametri, si-
, ^ -
, ,
, *
/ I
B E N X N f t N V N
-F
"!
Stautzpoi
quidem circulis accommandantur,majores et minoresefficiuntcirculos.Prnterea, triangulorumdiametri latera constituantur, majora atque minora
efficient triangula. At circuli diametri q u per
medium centrum proprie dictum ducuntur, circulos
quales semper efffciunt, atque etiam quamlibet
aliam figuram aequalem. Oportet igitur eequales
circulos hosdemonstrare etiilud quod ex diametris
I
ipaorum oonstituitur triangulum, d e i a d e noi
haberelocum intriangulo. C e n t r o N , i n t e r r a i
circulus Q H, describatur; item c e n t r o A , i n t
, circulus describatur C G ; i i e m cen
intervallo , circulus describatur S L ; ilei
tro 1, intervallo I circulus d e s o r i b a t u r F T
ceatro U, iatervallo F F U circulus describatui
Diametri igitur A B E N Y N F F circu
Q H M G S L O K F T singul suorum circulorum

sunt. Et ex ordiae elementorum collocanturr Ut
igitur se babet centram cijculi Q H , ita etiam se
babeotteraiiiieju8demdiametri,Q6mpeiot6rvalluin
; iiaetiam oentram oirouli G, el teraoiiu
diametriipeius ; ita atiam oentrum cirouli
S L, et termini diametri nempe Y N ; i t a

centrum I circtdi F T, et termini diemetri n
intervallum , ita quoque c e n t r u m eircoli
et terroini ipsiua diametri,netnpe intarral|aai
Namtemiiiioireuli Q sunt oenfr* oireul>
M G S L F T 0 K . Quoniam igitur tarmini
THEODORI IMP. D E fcOMMUNIONE N A T U R A U .

,
*'? .
ITS
,
TJ
3,
"
rj

'
$ I
, *
I
/ I
" I
.
.
1 -
- ,
, .
'
. *
I $
, .
,

nm circuli Q , sunt O B U Q I A ; e t i n h i s
aequaiia, et tota ipsa suntaequalia. Quoniam igitur
ntra circulorum M G S L O K F T ; centrum
diametur C U est aqualis diauietro , diameter
ist mediuxn circuli a d quod ductffi omnes a
etiam B erit eequalis diametro , et R I d i a ereaiia linea? sunt inter se aequales : ut
meter aequalis diametro X , et diameter
so habet a d B, i t a etiam se habet ad :
aequalisdiaojetro I Q, et diameter F F aequalis
ae enim centrum est B, ut etiam terminodiamelro U D ; et diameter aequalis diametro
B, centrum est N. Atqui R , IB, sunt eequaU G ; deoique singulae singulis sunt aequales ; n a m
s , . Nam centrum est commune,
quee eideui sunt eequabaiilainterse suntaequalia.
;er ergo R I , circuli S L, est aequalis diameE t Q H S L F T O K M G sunt loqualea, circuli ;
N, Quorum enim diinidice partes sunt
n a m nguree, quarum diametri sunt eequales, i p s
s, ipsa tota aunt eequaJia. Exeadem ratione
inter se sunt quales ; et quod ex ipsis diametris
i b e l N a d 1, ita etiaua a d 1 utriusque
constituitar triangulum aequale est. Diameter ergo
;ntrum est I. Non secus atque terminorum
, circuli G assumat aequalem sibi diametrum
Lrum est N. Atqui I I aequalia sunt
X circub ; et ipsa assumat diametrum
I ; nam I commune centrumest. Diameter
circuli F T. Fiantque latera et constituatur trianX, cireuli F T, eequalis est diametro .
gulum C X. Quoniamigiturffiquales sunt diame enim dimidiae partes suntasquales, et tota
tri,utdemonstratum est, necessario triangulum ex
n t e q u a l i a . Eodem modo utN se babet ad U, his constitutum est eoquilaterum et aequiangulum.
m FF a d U ; utriusque eaim termini centrum
Diametri ergo ex centro ex medio ductae eequales
it : centrum est terminorum U D. Atqui
constituunt iiguras, quandoquidem o m n i s . c i r c u l i
U sunt cequalia istis U U F F . N a m cen- diameter est eequalis;idcircoquilibetipsius pars i n
ommune est U . Diameter ergo X circuli
centrum concurrens reliquis partibus est aequaks,
ualis est diametro ipsius F F N . Quorum
ut supra demonstratum est. A t boc i n triangulo
m i d i a suntaequalia, toia ipsa sunt eequalia,
locum non b a b e t ; n a m ipsius latera n o n efficiunt
\m ratione ut se babet a d A , ita etiam circulum, aut triangulum eequale triangulo aut
ilriusque enim centrum est A . Non secus atcirculo q u i ex ipsius diametro conficitur, n a m
D i n o r u m B A , centrum est N. A t q u i C U A ,
diameter circuli et tertia para circumduct line
sunt istis U ; nam centrum commune
q u a m si quis assumat et adbibeat, utsecetoircumWameter ergo C U , circuli C, aequalis est
ferentiam circuli, tres coqualesdiametrolineas effL
maliretro ; quorum enim dimidiaeunt
ciet; quam quidem lineaa quis ut iatera pouat,
1383
ADDENDA.
,
,
**
^ ^ T ^ Q J O J V O W ^ \
. *a
.
. *

,
( ,
'
,
,
' *
, ) ' , '

(

, *
$ ,
$ ,
, ,
triangulum efficiet nequiangulum et quilaterum,

quod s i q u i tres diametros i n circulum torqueat.
tertiam partem circumferentise ponat circuli d i a metrum, idem rursus redibit circulus.
5. A t idem hoc non habet locum i n triangulo,
n a m tertta pars perimetri aut linea perpendicularis sequale triangulum ei quod fit ex ipsius diametro non constituunt, sed majus. Quare majorem et
minorem circulum :itemque majus ac minus triangulumlatera ipsius efficient, itemque diameter et l i nea perpendicularis. Est autem hoc iDeequalitatis.
Ac de aliisquidem triangulis non est quod demonstrationem instituamus; potest enim evidenter aniraadverti i n triangulo crurum eequalium, i n acutangulo triangulo obtuso. Sed operee pretium est demonslrare i n triangulo wqualiumlaterum. Demonstratio autem i a buac modum conficitur. Latus triang u l i et diameter, ques per centrum ac medium
ducta est, et perpendicularis linea non efficiunt
qualescirculos, sed iuaeqaaies, imo neque triangula eidem eequalia efficiun. Oportet describere
trianguli et circuli figuram ac ostendcre ine?quales esse circulos q u i ex latere tringuli Jdiametro
ac linea perpeadiculari efiiciuntur.
Ia triaagulo C circulus U describatur, sitque centrum G. Itemque circum diametrum
circulus X L ducatur sitque centrum N.J(Itemque
oircam perpendicularem lineam G, oirculus Q S
describatur, sitque centrum R. Latus ergo
tringuli C sit diameter cirouli U et diameter
circuli X L sit latus tringuli F. Proterea
G G perpendicularis linea trianguli A B C , diame*
i
irx

ter autem circuit Q S, sit latus t r i a n g u l i G G i

Eodem modo diameter circuli U q u n eademc
latus trianguli B C sit latue t r i a n g u l i BO. Qo
n i a m igitur diameter est tertia p a r s totius
cumcurrentis lineae circuli, e s t a u t e m Bdiamel
circuli U, et latus trianguli A B C ; est quoqi
necessariocircumcurrentislineaeterlia p a n . Qot
doquidem i n aliis eequalibus lateribus hoc ipsn
babet locum, quoniam G perficit txiangujfl
C, necessario diameter litnn affJwtnC taaj
rem ciroulum constituent qaam t i n t ilH efareo
qai eircam triangali perpendiculttrem l i n e a m , *
THEODORI IIIMP. DE COMMDNIONB THEODORI.

>
tnkonr
',
, II ,
, ,
( s i c )
TTJ '
1386
, '
, '
;, , *
'
,
,
* -
tj
^,
II ,
, .
, -
, ,

umdactalinea efficiuntur. Quooiam antem G circulum U , diameter vero B-E circulum

X L, rursus} diameter G C ciroulum Q S : certe
rpendicularis G G n o n esl eequalis ipsi A B ,
m diameter circuli Q S, necessario circu- p r o r a t i o n e d i a m e t r o r u m t r i a n g u l a A B C E B F G G
sehabebunt. Ut enim se babet U a d X L , i t a
cujus est ipsa diameter, erit minor et
Is c i r c u l o M U , cujus diameter est A B . T r i - etiam triangulum G ad triangulum F : et ut
sehabetcirculus X L a d circulum Q S, ita etiam
l ergo G B C , cujus linea perpendicularis
et diametertrianguli C et cirouli Q 8, triangulum F a d tnangulum C G H . Ut ergo
atu8,constituittrianguluminaequale, et m i - major est circulus U circulis X L Q S, i t a etiam
triangulum C majus est triangulis F, G Q H
.ngulo B C . N a m quselaterasubsterauntur
Solum vero trianguliim C est eequaletrianguio
icem ipsa majora se efflciunt diamelro et
A B O . Trianguli ergo latsra et diameter et linea
irpendiculari. fiursus quoniam triangiili
perpendicularis non omncs circulos eequales neque
0 0 eo usque pftytenahur ut oit coquAle lateri
omnia triangula eequalia efficiunt, c u m per cen*
ubi terminetnr, si n o n i n C terminatur,
trum et medium ducuntur ac terminantur, q u o d
terminus lateris C. Terminabitur ergo
oportuit ostcndere.
fiet latus, siquidem nomen diametri non
, eritqae inreqaalis et minor latere C. Q 6. Prseterea (1) open pretium existimamus 08
im diameter circuli X L ; necessario tendereillud quod cognatuniest iisquee suntdicta*
ircolos X L erit inaequalis et minor circulo
nempe omne triangulum ex diametro circuli deIUS diameterest ; n a m linea C buic
scriptum dimidium spatium comprebendere ejus
eat, et triangulum igitur F quod d i a - trianguli quod habet pro latere, circuli diametrum,
irculiX L l a t u s effecta constituit est ineequod sane tbeorema nobile est, et accommodatum
; minus triangulo C. Rursus diameter
ad ostendendum circulum duplex etse trianguli
1 U , q u o n i a m etiam latus eat triaoguli a q u a l i u m laterum a aubtensa circuli diametro
descripti. Oportet igitur circulum describere et
ssumptis lateribus , 0 , aequalibus, ne constituit triangulum 0 , eequale ei assumere ipeius diametrum, acponereipsam ut sit
trianguli latus, et constructi trianguli ostendere
i t l a t u s A B. Et quoniamlatus majus
circulum esse d u p l u m , cujus triangulum pro l a letro , e l ipsum est quoque majus l i tere habet diametrum. ceniro i circulus scribapendiculari G G, constituit autem diameter
Bfrneque ad nam. 7 non puto esse iptius auctaris. Vlde Preefationem,
P A T K O U Ga. GXL.
44
iltt
ADDENDA.
*.
I I ,
jroTi rf I ,
T J . A A . T O
, -
I

*
I
I
I
} ,
I ,
I I I
$ I
I rff I ,

\
*
1 &
T J rf
**
T J I ,
,
\ c
\ *
, I I ,

**

I I
tur Q , siiitque intervaila , , G . Connec- G estlineeeB . Quoniam autem I medium <

tantur igitur T G , G B , B , , , . Produrum , G X, dimidiee partes ipsoruoo
quales erunt. Et linea G aequalie erit I
quandoquidem linee D aequalis est line*
linea D aequalis est linee et lia
Thangula ergo A T 1 G1 sunt eequalia ae
laterum et aequalium angolorum. Gona
bflBC per lineam G, et construetur tria
GI, aequale ipsis ; nam tres recUe lines
connexeB necessario efficiuat eequalium
triangulum , nam subtendentia latera Al
aagulorum , , uecessario
sunt
laleriT G trianguli G 1, quandoquide*connexum est cum lineis 1, G I, per ttefe

AD,BDtrianguli D ; q u o n i a m igitort
D lum G Iaequale est triangulis I G
gulum quoque G D illis erit e&quaii ;
euimbasisipsiusestcircamedia laleraAM
guli A B D , eritflequabslateribus 1 Q l &
G I ; quorum enim dimidia s u n t
oantur , G, usque ad D. Et constttuetur tota sunt squalia. Quoniam i g i t i r <
gula I B G I G 1 T G D i n tboAft
D triangulnm nquatium laterum etangulorum:
quoniam enim ut 1 estmedium linee , ita etiam gunt equalia, triangula quoque quatuor Al
0 XG, ia triaagulo A B C , artuat i
T G nint media linearum D D ; nam linea I
qualii est linea I T, qoandoquidem linea eequalia, quandoquidem diametar
G est commune latus utriusque triangu
est tum line , tum etiam liaea , media
lium angiilorum et aequalium laterum,B6m
ipsorum 11 eront qualia, et quoniam qualis
e s t J m e a D A e t l i n e a A B ; etlinea D aequalis est ABC ; q u vero aequalia sunt, et quart*
line et D ; ex eadem ratiooe linea I eequa- ipaorum sunt aequales. Dico igitur ooto ets
lis estline I G, quandoquMkm X G linaa fiequalii gola induobus triangulis fiûalibusJLB D
THEODORI IMP. D E COMMUNIONE NATURALI.

; xed
ft . *

j , * .
,
,
,
, -
o f
. " ,
,
0
'
'
*.
ro ,
'
"
, ,
, '
, ,
, ,
' ( ) , *
'
. "
g o v a -

1390

,-*
' ,
i m e e x A T I T G I G B I B 1 0 I 1 teinere secet circulum aut aliae i i g u r a i , sed sectio

fiat per medium et o e D t r u m , ita ut i n r e c t u u i proim circuli Q Hcomprehendunt(*). Supersunt
eedat ut boc modo omnis circulus ex ratiooe dei X O C , G D . Segmenta igitur G
, q u e ex circumcurreote linea scribatur duotis recta lineis ad termioos. Sed de
sectoribus nunc n o n est nobis sermo instiiutus,
et lateribQB triangulorum exsistuot, aini
quandoneque scopus hic nobis est propositus,
ia duobus triangulis G D , X O C . Hocenim
cumostendereconsutuerimusquomodo unaquaaque
!D*us demonstrat. N a m G, segmentum
Q H , aesumpta qoantitate B G , complebit forma unamquamque figuram informavit,utabaliis
ugurisaepararetur. Eet autem p r i m a et o m n i u m
m triangiitiT G D. Eodem modo segmentum
maxime ordinata figura circulus, ez quo etiam gloiusdem cironli Q B, asftumptis eegmentie X
bus conetat, deiade quadratum, deinde triangulus
>mplebitspatiointrianguli X 0 C.Nam aspectus
eequalium laterum ; nequc cylindrus oequecoou,
IOC demono1rat.EttriaDgulaigitiirooto simul
neque prisma neque pyramis sunt ejusmodl, n a m
rebeasain o p o A t a a i r e u l i O H, q a o r u m quatuor
ulum utrumque, majus nempe D C magis ineequale sunt quaua quadratum et triang a l n m , ut uaaqusque iigura discernitur ab altera
tuunt, spatiain circali complebunt. Quare
i m circuli Q d u p l u m est trianguli G ; qualitate etinsequalitale. Quaecunqueigitursitum
babent quabiliorem, illa simt prostaatiora, ut
ciroouet amborum triangulorum perimetri
etiamtaiia ab ipsa forma effecla sunt. Quilibet
nqoalea,tiimquatuor sint triangula i n utroigitur falebitur nibil magis quale esse quaiu c i r riangole. Babet igitur circulas octo triangula;
^tardrtmJassuppeditabitdiametnim ex q u a c u l u m e t spbfleram, a b a l i i s autem omnibus meo
natnrtriangulum aequabum laterum etaogu- judicio discernuntur quadratum et triangulum
nqualium laterum quod non absque ratione dici,dap)oseet ipsiustrianguIi;quod oportuitdemus; imo est boc necessarium.Quod si quis praeter
trara. Atqnehecquidemhacienus.Oratio vero
illud nostrum propositum reperiat aliaua iiguram
atur a d p r n p o u t u m i l i a d d e f i g u r i s i m p a r i b u s
circulo magis aequaiem, iili magnam graliaui b a e q n a l i b u s et infflqualibus utrelictohoe theobituri
sumus. Veniainauteaaaosdeprecamur quod
e q u o d obitsr incidit a d soopum feetiaeU
negeraus inaequalem tiguramesse ordinataefiguree
e n estigiturcirculus duntaxat lequalitate exisqualem oum preesertim hoc modo illud quod est
a p r a o m a e m i i g u r a m aequalem, verum etiara
eequale inaequali preeferamue. Sed esto aliqua alia
o m n e m figuram qude*cribitur.Nemo vero
ab auetore
^ ut loqtiitor
aprjellantur . Vide Aristotalem primo De ccelo.

Amtotelei.
4591
ADDENDA.
yip
^ ^ ^ .
\ ,
,

,
' .
,
. "
' ,
'.
'
*,
'
, , ,
flgora preter c i r c u l u m maxime omnium ordinata.

Vetmm ne sic quidem notter sermo inutilis fuerit. Q
quoaiseveramus nqualitatit formam ineequalitatis
formaeftseprasiantiorem ; oemoenimdixentinfBqualitatis formam qualitatie forma esseprastantiorem, nisi rebus f u c u m aliquem faciat.
8 Dicimusigitur formaminmateria i d essequod
e*t i n natura eruditio ; e t ut figura maxime o m n i u m eequalis formam nactaestomnium praestantiseimam, ita etiam natura eruditione ornata et q u a ei ioformata preestantior eet ea quee eruditionecaret. Sed m a g m i m quoque l a t u m discrimen reperitur i n naturaeniditionembabente, quod quaed a m natura universam eruditionem habeat, quaed a m vero simplam, quaedam rursus univeream a l i cujuspartis, altera vero ab inflmis ad medium usque
ascendit et amedio usque a d eruditionem.Eadem- Q
querationenaturaquee a d ultimum usque gradum
descendit. Q u e v e r o tandem omnino erudilione
caret, est maxime o m n i a m ignobilis. D i x i m u i i g i turtres essecommuaicationes, primasscilicetquas
haberesocietatemetcommunionemcum viro p r i n d p e diximus. Aliee vero ita sunt i n pretio habendas, prout conferuntad communem i l l a m societatem, eive a d constitutionem, sive a d faciliorem
rationem pertioeant. lllos proiode q u i p r i m u i n
i l l u m gradumassequontur, primosimiles esse dicim u s ( i ) . N a m siprimusilleparticepsestnataralium
et eraditiorum sermonum, h i rationes illius tanq u a m formas quasdam suscipientescommunicant
inter se. Quod nihil aliud est q u a m communem
i l l a m c o m m unicationem i n Hatura et i n erudi-
, ,
- J J ,
, , .
, >* ,
*
rm
orprxc^m
purv
jpptnw
) m nra
&
, W
, .
, xj
tione esse positam, v i x autem d i c i possit,

tum adjumentum eocietatihuioanee afferrc
ralio prtescriberet et natura a g e r e t , e t s i a i
ao natura n u n q u a m d e c l i n a r e m u s . T u n c eni
norum tellusessetpleDaetmareplenum ; q a
autem boc n o n potestinvemri ( n a m etimpei
res et pliires temperatioaes d e s c r i p s i m u s ,
i d quod verum est dixerimus), n o s t r a ampb
q u i Tolet; alii vero ea ineistant v i a quae
ipsis placuerit, quanquam soio q u e m l i b e t
proeditum nunquam d i s c e s s n r u m a m o d i s ;
dictis,eo q u o d i n T e r a m p b i l o t o p h i et sap
viam introducant. Ego vero e t i a m s i m u l t i hc
offendantur nunquam duhitalto i a q n o d ve/i
dicere, idque rursus repetam.
9. Duo esse certo scio n a t u r a m e t acok
natures quidem opus p r s c l a r u m e s t , at acw
ex temperatione exsistit. T e m p e r a t i o Taroto
n u m tum etiam m a l u m s u s c i p e r e poteat,
quoque accidens. Ut s i m i l e s c u m aUqoocoi
nionem ineat, hoc ipum est t e m p e r a t i o ; u
igitur bono seadjungat, p r o p t e r a r t e m d i u ^
temperatiobonum nnnripit i i n hmij piiiojyfirr
non est, ex natura vero potest esse^hMMMaiibo
est i d quod est, ejusmodi t e m p e r a t i o boara
oipere potest. Sin ex natura et e x a r t o impfo
mus est aliquis, cjas temperatio x n a l o m M B
Quare temperatio quse b o n u m et n o n bonm
cipere potestmalumquoque potest ausoipar
pacto igitur temperatio est i n n a t u r a et qu
cto naturaestin temperatiooe ? N e m p e c u m
s i m u l i n eodem quaalur i a a m bonioumbon
(1) Vide Thomam De ente et Averrhoem i n MetaphysicU.
13
THEODORI II IMP. D E C O M M U N I O N E N A T U R A U .
T J
xcU
x o e v w v t t , ^ ^ . 3\'

,
>
, ,
*

^ '
, -
xotvomi
. . .
. ,
,
,
, ' -
' J
' , , *
$$,
; ' ,
,
,
, '
>
,
f** *
catio, temperatio est, sed ex natura. In hac temperationes, ex eadem ratione scientiamin artes
> temparatione est qudam natura, et i n hao distribuit, artesque oum scientia perinde, atqae
a ett qundam temperatio. Ambffiigiturinter
temperationes secum consociavit. Ut quod non h a ;onsociantur et t i m u l aliquid naturale confl- beret, quamvis i a recta coagmentatione habentur,
seu potius quodnonrecte coagmentatum esset, i n Rursus malus c u m malo consociatur. Est
stitutie eruditionis coinpensaretur a d perfecte beatemperatio, sed n o n natura.Nondicoaliquid
teque vivendum. Sed prob d o l o r ! plerique donum
uod n o n sil natune : nametpessimaquaque
boo abominantur,et q u i iogenio reliquisexcellunt,
tatur quidem, sed abundantia aut defectu
b o n u m boc amplectuntur quidem ut decet, sed
rnlis. Atque tonc accidens locunj h a b e t ; n a m
tanti boni fructum communicant c u m ignavis boa et phUoaophus soopum sibi propositum atminibus.
ntidqueplurimum. Cootingit autem aliquando
*um accidens situtile, ut s i saxum sit exciDicimus igitur et ex illis omnibus quee diximua,
et temere fefatnr, o i t q u e Iocus inequalis, et
colligimus p r o c l a r u i n eese et ulile, s i uousquisque
quo modo Jabefactatum sit ex concitato m o hominum philosophiae sit particeps; n a m q u i e r u itque apta cathedra, hoc n o n est naturae,
ditusest, et ecientiapraBditus,cum aliis bonumboo
soeasariuin. eed, accidentin,quod taiaen utile
c o m m u n i c a t ; q u i vero ecientiae est expers, abjunluarenature opera naturaJiter definimus,nera- ^ gat se sapientibus ; n a m iode magnopere quilibet
i a natura profecta sunt bona. At tempera- juvari potest. Et sapiens quemlibet bortatur hunc
etaoeidentis opera partim sunt bona, partim
i n m o d u m : Tere l i m i n a sapientum, non divitum,inw a t Statuimus quoque omnia esse naturae sitellige limina, labia sapientum, ut institutis virtuBMtantiora eive sint viliora. Diximus autem
tis abundos, quae a n i m u m meiiorem r e d d u n t ; at
a prater ordinem exsistuat, naturae quidem
divitum l i m i o a terere noli, ne forte divitem a u ed deficientis aut abundantis, bona vero esse
dias de rebus materiatis agentem, atque boc
Yalentis et sincerse. C u m igitur natura hano
m o d o sub terram detrudaris, ac materiamquidem
iem quasi perciperet videretque opus i l l u d
meliorem reddas et auctiorem, parliculam vero
prastantissimum, quod a Deo babet, esse
intelligentiee capacem dedecore afflcias. Oportet
ile et versalile, intelligo sapiens i l l u d a n i igitur pbilosophari, et cum pbilosopbis vereari, ut
lempe hominem, sentiretque se suum finem
illudiVoJce teipsum teneamus, et virtutepraediti sier n o n consequi, n i m i r u m aui fetus curam gemus, ut etiamomniumducessimus, nosque omnia
pulcherrimam et optimam v i a m , scientiam exa tergo sequatur. N a m sapientia Deus totum hoo
rrit Quoniam atitem in natura sunt etiam
universum oonstituit et ordinavit, sapientia movet
ADDENDA.
1395
*,
AuocitiMCv ,
) .
oinnla ; idem solvet et oomroutabit hoc uoWersnm

i n meline eadem sapientia com volet. C u m igitor
h o et hiv plura nos animadverteremtis, atque
adeo omnia inttdligeremus a preepotenti Numine
per sapientiam esse fabricata : neque alia ratiooe
bonum i n rebus esse, quam per sapientiam et
aeientiatii,in utraque acquiascere voluimus,etoani
i n utraque acquiescere vellemus, inveetigarimus.
investigatam utramque reperimue, ulrkpiereperteB
(o admirabtiem suavitatera!) totoe noe dedimus et
adjtinximus, neque unquam ab utraque diejcragenror, oiei forte a pietate diejangi possimus. Bst i g i -
r/,
^ ^ ^ - - * . . ,*
TJ ,
0 7 0
l u r pbilosophia p u l c h e r r i m a o m n r a m COCDD
et eruditionis a l u m n i , e t q u i c u D q u e pro fihbe
losophiam ampleotuntar, p u l c h e r r i m e ooura
ter se communicant. Q u o d * i aliov BOB >
reperiuntur, feri suat et i n h u m a i L i o c igk
prout intelleximus scripta t u n t a n a . W
autem omnes ut meliora q u i d e m his & o M
pejora vitent. Postquam v e r o a b haecim%i
fuerimug, perfecte cognoscemus a n philootfki
insipientiapratgtantior. N u n c v e r o scripsiiM
eognitum babuimus, si forte s a p i e n t i b u s
nostra placere po8teat,idcireo v e n i a m depi
DOMINI
MCCLXX.
NICEPHORUS GHUMNUS
CANICLEO PELAEFBCTU8
POST ASSUMPTUM
AUTEM VITJE
NATHANAEL
RELIGIOSUM
MONACHUS
.
( F a b r i c . Biblioth. Gr. e d . H a r l e s , t . V I I , p , 675.)
N i c e p h o r u s C b u m n u e , caDicleo p r a f e c t u s , c u j u s f i l i a Irene n u p s i t J o a n n i Palesologo, q u i d e i n d e i m p e r a t o r a b A . C . 1295. V i d e C a n g h Familias Byz., p . 236. E i d e m C u m n o s , s u b e x i t u m v i t f a c t o m o n a c h o , Nathanaelis n o m e n i n d i t u m , u t c o n j i c i t J o . B o i v i n u s a d G r e g o r a m p a g . 7 5 1 , e t a f f l r m a t C a n g i u s a d Z o n a r a m p . 448. O e i n e d i i i s e j u s e c r i p t i s v i d e , s i p l a c e t , C a v e u m a d A . 3 . 1320 [ i n a p p e n d . p .
2 4 e d . B a s i l . a d d . s u p r a d e s c r i p t i s N i c . G r e g o r . cruae B o i v i n . t o m . I V e d . i U i u s G r c g o r a e n . 7 , i n t e r
e x c e r p t a a d d i l u r u e e r a t , a u t i o n o t i s p r o t u l i t l . OrcUionem funebrem w TheoUptum, metropoHtam
Pteladtlpkxm, c i t a t i d e m B o i v i n u e p a g . 759. A l i a h u j u s C h u m n i p a g . 7 5 1 , 7 3 3 , 754 ., 7 5 1 , 7 5 3 , e t c .
C a s a u b o n i a n a p . 2 1 . : Inter libros mss. biLb. regiae unus est inscriptus ,
/ Cpoli ante annos 300 vixit. Ineo cutitinetur o r a t i o a d T b e s s a l o n i c e n s e s missa. et v a r i
epistolae, ex qitibus apparet, Nathanaelem iUum fuute alterum Jobum, cui tot adversa contigerunt.
ut dici vix queat. Dignus auctor qui legaiur vel ob summam in scriptis pietatem. Habetur, i n q u i t C a n fiius, in bibl, regiam. 751 codex continens varia opuscuLa (1) et epistotas Mcephori Ckumui, in aui-
ous sunt sermone* eonsolalorii duo. quorum alterad imperatorem tcribitur de morte Despotm, /llii,
aUeradejusdem Chumni ftliam, imperatricem ( j 3 o m W v ) , de UUusvidwtatQte cujus tumannu$crat
( ) c o d . 2105 p u b l . b i b l , P a r i s . s e c u n d . c a t a l .
c o a d . II. p a g . 444 q . , s u i i t N i c . C b u m n i o p u s c .
n . 3 0 : a e m u n d i n a t u r a : d e p r i m i s et s i m p l c i K u s c o r p o r i b u s ; q u o d t e r r a , c u m i n m e d i o sit,
mfra se ntnu b a W ; q n o d u s q u e m a t e r i a a n t e
corpora, a e q u e f o r m t B . s e o r s i m , s e d n e & o i p s a s i m u l
c o o s t c n t ; contra Plotinum de a n i m a rationali au~
stiones v a r i , u b i d e metempsychosi, d ebelluis,
u t r u m i n t e l l e c t u preeditae s i n t . n e c n e , d e c o r p o r u m
r e s u r r e c t i o n e e t a l i i s d i s s e r i t u r ; d e a n i m a sensitiva
e t v e g e t a t i v a ; q u o d n o n i m p o s s i b i l e sit, e l i a m s e c u n d u m p h j s i c a s r a l i o n e s , c o l l o c a t a m esse a q u a m
n r m a m e n t o . t u m , c u m orbis terrarum creatus
sit, e a m q a e i b i esse et p e r p e t u o m a n e r e ; d e aeris
Kr
^ r a n d i n e , d e ventis i l l o r u m q u e m o t u
obuquo, c o n t r a v e t e r e s p h i l o s o p h o s , q a i a l i t e r d e
e a re d i s p a t a r u n t ; d e sancta Christi transfigurau o n e ; d e B . V i r g i n i s a s s u m p t i o n e , sive d e i p s i u s
asBamptioDisfestisanctione,quadecernitiir, festum
l l l u d p rl n t e g r u m meDsem, inore veterum, contin u a n d u m ; consilium adThessalonicensesde justit i a , et u r b i s T h e s s a l o n i c i e l a u s ; i m p e r i a l i s sanctio
c o n t r a llloa q u i i n j u r i a m faciunt, deque adigendis
j u r e j u r a n d o j u d i c i b u s ; oratio i n l a u d e m i m p e r D
A n d r o n i c i senioris ; et a l i a o p u s c u l a u n a e u m e p i s t o l i s v a r i i s a d variosÊpistolee e t i a m v a r i a e N i c e p b .
C b u m n i s u n t i n o o d . 1000, n . 13. l n c o d . 3010,
n . 25 2 7 , e x s t a n t o r a t t . i l l i u s ineditffi 1) i o l a u d e m A n d r o o i c i P a l a e o l o g i ; 2) i n t r a n s f i g u r a t i o n e m
D o m i n i ; 3) s a n c t i o , u b i s t a t u i t u r , n a t a l i s D o m i n i
feriam n o n t a n t u m u n o die, s e d p e r t o i u m m e n s e m
d e b e r e c e l e b r a r i . l n c o d . V e n e t o M a r c . ; qtri c o n t i n e t M a c a r i i C h r y s o c e p b a l i *
( q u o
c o d i c e e t d e a u c t o r e M a c a r i o c o D i o s e et a i l i g e n t e r
d i s p u t a t c . V i l i o i s o n i n Anecd. Groec. t o m . II, p a g .
4 s q q . ) s u n t p a g . 185 r e c t .

Villoison autem
H b r o c i t . , p a g . 7 2 , d o c e t , ,
q u i etiam a Byxantinii scriptoribus pasaim appell e t u r , v e l . v e l *,
f u i s s e , q u i praeesset camculo e i v e
imperatoria
a t r a m e n t o , q u o n i a m v a s , caniculum v o c a t u m , a
caDiculisuctitiis sustentaretur, I n e o d e m codice,
p . 185 v e r s . , s u n t C b u m n i e p i s t o l s e L a c o n i c e e i n e ditae, et s p e c i m e n i l l a r u m d e d i t V i l l o i s o n 1. c .
lnter e p p . Gregorii C y p r i i sunt queedam a d Nieep h o r u m G b u m n u m , qufestorem, e t T b e o d o r i M u z a ioni8,magnilogotbetffi, suocessorem, i n c o d . G e s a r
P l e r a q u e l u o e m v i d e r u n t i n A n e c d o t i s B o i s s o n a d i i , e x o e p t o d e a n i m a q u o d C r e u s e r u s c u m Pk>ti**
^ ^ ^ ^ ^ d i n e ^ a i n e d i d e r a t . B o i s s o n a d i u s N i c e p b o r u m c a r p i t q u o d p l e r u m q u e instar concionatartt
te mtrfto ordinari. Adepiscopum PMladelphia de miraculo in Cana. Ad eutndem cLe %

ab BUa. Ad fiUam impwratricem de iptius vutuitate. Ad imperatOrem de obilu
Heq
Con$olatio in ealamitate amici. De charitale erga proximum, et omnia relinquenda m
quamur, et de benediclione patema, quam surrtpuit Jacob, suadenle matre. Chrym
quadam consultatione imperatricis. Chrysobullum ad cralem ServiceiDe reconciliandti
aefecerant, chrysobullum. De judicio adhibendo et eligendo genere dicendi. De his qu
ferebant quod rhetores quosdatn imperitos objurgaverat. Chrysobullum de unione mo\
U$io et S. Besurrectionis. Epistolce CLXXII. Poeseyinus teetatur id Vaticana exatare N i c
de oratione, judicio et operatione, cruid ex eis amplecti, quid fugere deoeat. F u e r e e
Chumnus, et Joannes Chumnus et Michael Chumnus, de quibus alibi.
V i n d . 67. V. Lambec. Comm. VIII, p. 1069 et 1072
[Hicephorus Apelastus, e p i s c o p n
s q . Nicephori cujusdam praloris alloquium ;
b u g d . i n fine cod Coisl. 72, q u i oont
inc. *, i a cod. 131 B a -
rocc. Oxon. i a quo cod. sunt quoque plura opusc.

Niceph. Blemmid. H A R L .
soetomi bomiJiam 88 ,se soriptorem <
(b. e. anno Christi 1072) fuisae proi
NICEPHORI CHUMNI
ANTITHETICUS
ADVERSUS PLOTINUM DE .
(Sub nomine Nathanaelis monacbi Graece edidit F r i d . Creuzerus post Plotini l i b r u t n
tudine. Heidelberiree. 1814. Intfirnretationem nostram addidimus).
1401
A D V . PLOTINUM DE ANIMA. -
1402
e u m d e m exstare i u eodioe Vaticano n . 1374, hujosquo l i b r i l e m m a meliora me docuit, vel potius ejus
lemmatis eruditus interprea Hieronymut A m a t i . Illud ita habet : ^ . , *****
. . . J a m Amatius c u m i n codice agnosset m a n u m Scipionis Car^ teromachi, hominis ceteroquin eruditi (cujue Vitam editurus est Ciampiue professor Pisanus additis
A m a t i i observationibus),ingenioae auapioatus est male correxisge eum, neo melius descripsieae illa .
x. . . sic potius legenda, . Idemque vir dootus, c u m sciret ea dignitale fuDQtoa bos
t r i u m v i r o i : Joaanem ScyliUen, Leonein Magistrum et Joannem Camaterum, unius vel alterius eorum
hoc i a Plotinum opusoulura O S M persuaserai sibi, ac propemodum etiam m i b i . Ulud molestum fuit a d
ejusmodipaucitatembominumredigi
a c s i c u b i evooandus erat m i b i i l l e Plotini adverearius, Anonymum evocavi, circumspiciens interea, a n
forte aliunde se offerrent m i h i pluree ez ordine . Unus se obtulit in Villoisoni Anecdott.,
tom. II p. 72, atque i s i p s e q u e m nuno quidem quaerebam.Nempe Villoisonus ibidem recenset opusculum
codicis Marciani boc titulo intigne : , neque abus i m pugnavit Plotiaum ; etplaneidemnomen
exrod. Vat.n. iilposiea
expiscatus est Amatiut. Exstat enim
ibi
o p u s c u l u m alius boc titulo : (ascripsit manus secunda
Xovuvovj . Quid queeris ? Est Nicephorus
Chumnus, idem,
q u i et Natkanacl dictus monacbus factus, proefectus caniclei (1-2), et rerum potens sub Andronico
aeniore, cujue filia Irene nupsit Joanni Palaeologo, q u i deinde imperator ab a. C. 1295. In cod. Regio P a r U . et Colberteo ejus varia opuscula et aliquot epistolce sic inscribuntur :
, et deinde (3), unde patria nominis cognoscitur. Atque ex ipeis Nicepbori
episioli Is. Caaauboaot (4) refert, apparere illum alterum fuisse Jobum, cui tot adversa contigerint,
u t d i c i v i x q u e a t . Idem summus ibid. p r a d i c a t pietatem ejus et dignum dicit q u i legatur.
Disertuin etiam appeliat Cangiusio ejus operibus diligenter versatus. Sunt autem eatie multa, i n bis
consolatio ad |9., i d estfiliam imperatricem, de hujus viduitate ; alia item varii argumenti,
cum civilis tum a d sacram Cbristianorum disciplinam pertinentis, etiam pbilosopba ; e quo genere
hoc eatadversus Plotinum. Etenim n o n m o d o i n catalogo biblioth. Reg, Parisin., sedetiam a Labbeo
BibL nov. mst
p . 295, illa scriptio disarte tribuitur huic Nicepboro Cbumno. Jlle quidem in notitia
codicis n . 2104 sic b a b e t : Contra Plotinum de anima rationali quaestiones variee, ubi de metempsycbosi, de belluii, u t r u m intellectu prseditae sint, necne, de oorporum resurrecLioae et aiiis disseritur.
Labbeus autem i t a : AntirrbeticusadversusPlotinum ; animasnon priusexsisterequam corpora(5).
Q u o d siigiturFabricianaBibliotbeca eum usum praestaret, quem debebat preestareipoteramuscompend i a r i a viaeopervenire,quo eundumerat perambages,quoqueegosine bujusmodi duce. qualem A m a l i u s sepraestitit, fortasse nunquam p e m n i e s e m . Sed in illa Bibliotbeca, caeteroque laude dignissima,
abas quoqueidoneamsatisoperameegredesideravi; qurenarrarelongumest.Nuncbocunum voluit mon i t u m , volumine quinto p. 688 Harl. not. w, pro Anonymo ponendum esse nomen Nalhanaelis. Libelli
\irtutea vitiaque n o n est quod operose persequar. Patet j a m unicuique, et doctiores nec moniti intel*
\igent. Hoc certum, pbilosopbi partcs sic satis sustineri a Cbristiano bomine, q u i reni suam gerere sciat
8olaraUone,nilususauctoritate l i b r o r u m sacrorum. Non m i n u s a u t e m Platonem tangit quam Plotinum
Nicephorus. Quod et ipse eensis>e videtur. Nam cum in exordio professus esset Plotinuui a se peti, i n
o . l a u s u l a tamen posuit illa : . Inscribilur autem id opusculum cum in Vindobonensi l i b r o tum i n Vaticano , et potest huic tituJo patrocinari boc
ipsum quod modo e libelli fme excitavimus , nec minus illud, quod rbetorum quidem
siepius memorantur.licel
non!eodem,iitpluriaiuni,siguificatu(6):tamenexho(i
genere scriptorum, quibus aggregari debet bic Nathanael, uiagis, quod sciam, frequentatur nomen
. Sic, ut hoc utar, Josepbi contra Apionem l i b r i codicibus aliquot inscribuntur ,
e i Eusebii Ccesariensis illud opus adversus Uieroclein i a m e m b r a D a r u m parte exhibetur boc ti9
(1-2) fntorepistolasGeorgiiCypri suntquaedani

a d Nieephorum Ckumnum, quxslorem, ctTbeod o r i Jfuxalonis, magni Logotheix successorem, i n
cod.CflBsar.Vind.67. V i d . Lambec. V l l l , p a g . 10691072, coll. F a b r i c . B. Gr. VII, p. 675 ed. Harl.
( 3 ) V i d . C a n g i u m i n Glossar. II, p. 30. etpatriae
n o t i u a m bioc adde Fabricio BibL Gr. 1. 1. Etiam
U l u d adde ipsias i i l i u m Joannem Cbuuinum ncc
m i n a s claruisse c u m scriptorum majore quam
r o i i l i s temporibus elegaotia, tum virtute niiliiri, ut me dfocuit idem Amatius, qui in cod. Vat.
n . 112bujus epistolam oflfendit boc tilulo :
',
,
*
f
# *
(4) In Casaubonianis . 21 ed. J . Chr. Wolf.

Ilamb. 1710. Mirari subit doctissimum Saxium i n
Onoiuastico n i l uiemorare bujus bominis et scriptor u m varietate etbonorum amplitudine satis clari.
(5) V i d . Fabric. Bibl. gr. vol. VII, p. 675 seq.
H a r l . i b i q . excerpta Catalogi Parisini II, p. 444 seq.
et Labbei Bibl. nov. tnss. . 1. His ipsis locis rem
cooiici, et Nicephorum bujus. quem exbibemus,
libri auctorem esse ipse quoque Amatius vidit, meque postea per litteras monuit.
(6) Rutil. Lupus p. 125 Rubnken. ; Quintilian.
lnstit. o r a i . ix, 2 10, p. 4 i 3 Spalding. ; Ernesti
Lex. technoL Gr. rhetor. p. 27 ; quanquam sopbistarum quoque feruntur , ut L i b a n i i ,
Cboricii, aliorum, Cf. ibid< p 29, ibique Pbotri Biblioth. C0d 160.
f
4403
MCEPHOftl CROMN
tnlo : (7); ac, si extrem tttatis exempia qunris q u Nicephoros

triarcha Cpoliftanus itemque Gregoras advereus dieeentientee commentati eunt, ea ABtirrhetieorum
mme singula appellantur (8). Jam cum Labbei quoque codices Antirrhetici *5 n b t i t o l f o i
pra se terant, equidem hunc pro veriore babuerim. Matare nolui, utpote secaturas s a m exemp
Vindobonense et Vaticanum.
Quod disceptationis materiam attinet, eam suppeditarunt bini imprimie libri Ploliniani, alter
<?,<& genio tiOM sortito; Bnn. ui, 4, p. 284 ; alter , de
Wu animm Enn. IT, 3, p. 38138, quibas Plotinus suam eententiam de metempsychosi expc
Coi eom pbilotopbum fariite diaerto testatur Augustimie De civ. Dei, x, 30, p. 260 A . Ita enim
Platonem animaa hominum poat mortem revolvi oeque ad eorpora bestiarum acripsieee, certiaiai
eet Hanosententiam Porpbyrii dootor tenuit Plotinus, Porphyrio tamen jure dieplicuit. QoodeA
oontule Wyttenb. ad Phxdon., p. 241, et adde q o e idetn dehoe philosophorum p l a c i t o copUMterj
auit. Nam ad Phffidonem epectant potissimum ho ipsa (vid. p. 42.90 eqq. ed. W y t t . ) ; Xutaeti
PlatonU dialogi adbibeadi eunt, v. c. ii quibas deeretum kwynim*
pertractatar.Ulud a d a M l a v lii acbedis, Tidelicet repeririin cod, Vat n.4J2ejusdem Nicephori, uti quidem Tidetur (DMJMI
aaetoris nomen habet), eoasimilis argamenti dialogum, quo illud decretum Platonis d e a n i m i ^
gnatortttapparetexbit : " , ov *< () * c v p m * m
f
xotvomtv ,
* kwtiru
Cfv
* ,
* f p o u p f
*
.
fc
"Eoau
o*k
'
, 4 yorvou
^. Quod rebquum est, ati proxima a Plotino etate illnm ejns de genio IDi
memoraTit Ammianus MarcaUinue (9), eic extremoquoque Byzantinorum v o hnc Piotini d a
neodum penitui exolevisee, oaamque bio Nathanaelis Antirrheticue edocere poterit.
(7) Oleariat, in edit. Pbilostrati, Antmadvers.

Eusebii librum,p. 428.
(8) Fabricii Bibl. Gr. . , . 15-333. Harl.
9 Lib. xxi, cap. 14, 5. Locum jam indicavit Fabnclue ad Porpbyrii vitam Ploitnt, cap. 24. Quod
ad AmroianiimnuperaacnpeitWagneruspaf
Vivit Plotinus sc. ni et u v libros rebqwJ
quibusnonsuperstesestnieiiequem COHUD6II1
Lindenbrogius (niralrum tlX. . *.
concoquat qui poteat, ego non p o s r a m .
ANT1THETIGUS P L 0 T I N U M .
DE
/.
Antttheticusadversus
Plotinum; animas nonprius
ex8isterequamcorpora,neque
exaliismigrare
in
alia, sed neqve in brutis mentem inesse, neque
unquam futuram esse. Mullis autem demomtrationibus utiiur adversus illud, notitias nempe
recordationes esse: ex quo dogmale tum Plotino, tum ante eum Platoni confirmalum est
animas prius esse quam corpora. Et de resurrectione corporum mortuorum
disputat, eamque
oslendit pluribus quidem argumentis, et ex ipsis
Plalonis de animarum revivUcentia
propotitionibus, et bonorum semper manentium
fruitionem
'
jxj **
0
*;
irten
* * (
uirt
^,
'TCOOC,
txsivo
xomci
ûAt
TcOvcojTOf
>
7*
?4
Variae lectiones.
1
Vat
Vat ^-
* ' Vat.
. .
omiait Vat.
. Gf.
'
cod.
Vat.
1-
4406
A D V . PLOTINUM D E 1.
1405
>
-
- ostendit etanimarum simul et eorporum nunquam

,
finiturum supplicium.

* tai '
_^
.
. *
, IAMTIVOV x a i
4. l n hac mea lucubratione Plotinnm et ejus de
incorruptibili a n i m a doctrinae refellere aggredior.
, t l
Etenim q u o d i n nobis sit mens simplex et i a c o m -
0' v f , x l Con&v ,
posita, etin ee subsistens, vitamque i a se habens,
^
,

pipov,
,
(40),
anoioiu-
x a i ,
; ti
,
voti.
'
fyitroi
(44),
, ,
; i*
,

*
%
1 1
x o l ,
1 4
adhibere
bene
de-
monstrantur. Quomodo enimcomposita meas eset ?quibueparlibus congredientibus ? Si enim ax
cogitantibus q u o m o d o mens neret, aut quomodo

ao etiam aupra illa, c u m ipsa ex iis eit, poeset aseurgere ?Si vero ex aliiscorporibus connexit v i v e m
et cogitans a n i m a consistat, siquidem ea crassioria et faeculentiora, absurdum
est talibus m e a -
tellectu praedita, c u m sit omnis cogitationis e x p e n
materia et imprimisadeo crasea. S i autem ex s i m plicioribnf et iis q u n prima nata sunt
* 9' ,

siaceram
operibus
tem constare. Ao magis etiam desiperet mens i n -
(42) ,
4 *
Plodni
'
quae
ad ea q u e n u n q u a m illa appetunt, intelbgibilia dico,
"
inquirere T e l i t , et mentem
hit omnibue
iis quibut o m n i a constant, corporibas simplicibue
et tane mihi quoque videtur, e l t i quis aliue recte
, a c p r i m i s : sed e i his n u l l u m cogitat. Porro e x n o n
1 0
e t o m n i s corruptionis et inleritus nescia ; i d e t ilii
tanquam
aborum principia ; sed non sunt oec inveDiri p o a -
eunt simpliciora neque ipea imaginatione,
, *
quam
*'
quatuor quibue omnia cffitera. Et eane neque ex
materia et forma compositum aliquid est mens et
lupdfv
) * * Q qua? secundum ipsam est anima, ita ut ipsa n o a

x o l , *
aimplicibus componatur, sed corpus simplex sit,
*'
"*
a b i u compositionis expers.
Sed i n hao
bypo-
thesi, neque materiam ut cogilaodi capacem aup-
, (13),
ponere licet, q u a a d i u
eolummodomateria sit; nequeformaest, q u n o n
* *,
6 *
jr>X* C * ,
roim

* '
^.
nibil nisi i p s a
nisi forma et solummodo forma ad
materia et
contemplatio-
nem pertinens, ita u l ex non intelligentibus mens

fiat. Q u o d sane p h m u m ut absurdum et
dicere refugimus. Et igilur a n i m a vivens
demens
ac c o g i -
taneproculabestutsit corpus q u o d d a m , e t p r o c u l
abest ut q u a d a m
compositioneefiormetur.Etsane
VariaB lectiones.
* V i n d . a d d . Vat. add. Vat . V a t .
. Vat.
* Vat.
omaisit Vat.
7
e s l i a Vat,
1 1
1 4
1 0
abest a V a t
1 1
1 4
Notae.
nisiforte vitium subest, D ipsa specics sit solummodo specie a d contemplant seriptmn fuerit 6 ; tenenda
tionem pertinens. > Tenenduiu rarius a d tocatio e s t E x Demostbene advers. ArUtocr.
jectum formuleB . Plato
Gorg.
6 6 4 laudant g r a m m a t i c i : . 182 : , *},
$$$ Ouocirca n i l mutavi.
. iEliaD. V . .
(11) 'EftxviiTat i n margine etsic Vat. recte.
III, 17 :
( ) Platonicum. V i d . Pbdeb.
42 d , Steph.
. De solemni foriuula vid. Toup. a d L o n I H Rip. Epietol. XI fin. p . 469 Bip. J u l i a n .
gini F r a g g . V , p . 396 ; Fischer. ad .Eschiu. s. v .
Qrat. II p. 57. III 1 M Spaabem. et bujus oot.
, ibique laudd. A d d . Scbeefer. a d L a m b . Bos.
a d Aristoph.Schol.iVMW. 486, coll. interprett. a d
EUips. p. 368, coll. Ueindorf. a d Gorg. I. 1. et
J f e s y c h . 1, 386 Albert.
Ast. a d Platon. Legg. p. 27. Insigaiorem igitur fe(13) Neque materia poni potest tanquam ea
cit Natbanael h . 1. abundantiam q u a adjicitur i n
uaecogitarequeat, quandiu (s.quousque nilnisi
ea locutione : a a eJegantiorem, ipse viderit,
K f a m a t m a e l foiummado matariasit :noquespeInfra tamen c o m m u o e m iocutionis m o a u m l e q a i des. (tanfpiameogUaa potaatponi)que non nih
tur
%
NICEPHORI CBCMNL
1407
et Plotinui, et siguia cum illo anie Utam poet

i l l u m recte et pulchre ejas naturam cognoverunt,
simplicem eam acientes et neque seoundum corpus neque eecundum compositionem eam esse d i centes, sed aliud prterilla,quod n u l l a m d i s s o l u tionemaut corraptionem r e d p i a t Quod autem
easdem quas d i x i m u s animas creat et tuaoitat
antecorporaet s o r s u m ponit et primo et soli exsir
stenti, e t u n i t o l i et immoto coaptat, ao inde eas
abstrahit, etdejicit, et i n oorporaimpellit ,etex aliis
i n alia transvebit et a z melioribus etsibiipsis propriis i n pejora neque ipsis convenientia, et m u l t u m h u o illuc vagari eas jubet, et gravia hmo
ex dementia patitur m u l t a cogitans mens q u nec
prorsus intelligentia carenti aaimao accidunt, i d
*1 *
i

, * "
, *
*
* ff*fuv , <3
(14) ,

xal , '
xai |3 xai .,
fripa (15), *

, r&m
, ; 4
, " $ *
Mtne erubescens fateor n o n bene a bono * $ , * **
(floVyptxvov.
tino affirmatum e s s e . Yel aliqua ex neceasitate ad
' f x i * ,
i d doctrin abiit et i d dioere sustinuit, eo q u o d
" , *
non aliler v i m effugere poBtet et difficultate seae
expedire. S i enim q u i a , nascente a n i m a u n a c u m 5 { ,
* *, )
Tilffi participantlbat oorporibot, accidit u t o u m i i s
,

dissolvatur et corruplionem eubeat, et quamvis

immortalis, n o n immortalis s i t ; i d neque ea p a , ,
tiuntur, elemeota nempe p r i m a ac simplicia quibus
,
etttera oorpora constant. Maaentautemet t r a a s m i
grantia i n aliis eubsistunt. Quonam aatem, cor
pore ac vita solutis, abit eorum unumquodque ?
&
A d i l l u d s a n e q u o d ipsis p r o p r i u m et coDgenerum
;
est, et a d quod tendit i n compoiito corpore oon^, * > *
stitutum.Quod autem illud desiderat et scmper a d
*
11
i l i u d spectat et tendit, maaifestum est, siquidem ^ " *' > ^

_
Aii
J_ corporibue, diffluit
j.-m.-.i ac
_
', ** 1
et viventibus
adbuc
efFun 6 6
ditur, et ad congenerum, u t d i i i m u s , abit, arielo
* ^ , 6
ejusdem generis elementain ejus locum tuooedea, :
te, e t l o c u m bunc adimplente, ita ut hujus p a r b *
cipans animal permanaat, quoadusque vivere ac
^ ^ ^ :
mortem effugere possit. Si igitur i d ita te babet,
' , *'
omniao autem sic et simplicia corpora i n oompo
silis coastituta inde soluta r u r s u m manent neque
' 0 * <iviy
corrumpuntur ; q u i d obstat q u i n animus q u i n a , <
tura nihil patitur, c o m lis viventibus oorporibus
> * f
natus, ut primo principio ac creatori visum e*t,
io*Kp,
deinde ipsis solutus, incorruptibiJis et immortalit
^ ptivitv ^
maneat ? S i i d autem nolis, n i m i r u m immortale
* ,
simul c u m mortali, et incorruptibile oum c o m i
ptibili i a v i t a m adduci, etboc timens banc ex ne1 4
1 5
cessitatelegemadducis aniiDam corpori preeexsis- D , ^ *

tere et eam ex se solavitamhabere dicis,cujuecor , ^
pus particeps efflcit, d e b o c jamaecuratius u i q u i *
^ ' *
rere conabor.
? 3< ^4 ^****,

*
11
11
Yariae lecliones.
' Vat.
dose
< Vat.
Vat.
Vat.
1 1
1 1
add. Vat.
abest a Vat. abesta Vat. 5 V i o d .
* Vat.
deest i a Vat. reote,
Vat.
* > abi
V i a d . , c u m u8uprapo. ecripto.
17
f S
1 4
1 5
1 7
(14) Hoc verbo augenda sunt lexica.

(15) Yel hoc yerbo tangit fortasse Nathaaael
p h U o i o p b o r o m deû&iKtoeorporumaatttrai da
corporetanquam naviculo metaphoraaXh

T W . ftttaok a d Marcj Aatooio. s , - * * ? . 359
,.
, |
; , T J ? *
-,
5,
* x o l
' '
1 8
, 4
{)
(16),
8 8
.
,
**
'
, d"
'
* $
tami
^,
' . o '
yoovi-
8 1
pfci
"
8 1
0*
J J
'
, *
;,
**
; **
8 1
npoiO<jur vD
QTI

" "
*,
), 6
1410
A D V . ^LOTINtiM DB A N t M A ,
1466
* D
* ;
* .
'
tuv,
5. Qucenam est hiec v i t a cujus, ut dicis, anima

corpus efficit particeps ? Illane est q u anim ipsi
sempcr et doloris expers iaest, an aliam esse d i cis eam quam anima corpori tradit ? S i propri
sibi vitae anima corpus efficit particeps, c u m i p s a
sit immortalis, oportet et participanlia corpora
i d c m tempus et i n seternum vivere. Si autera alia
est animse vita, et alia simplicitcr animantium,
ac ea quidem animantium corruptioni subjacet,
animoe vero vita omnino cst incorruplibilis, quomodo qu? noa cst animre vitse forma, eam corruptibilem corporibus prcebet ? E t s i i d q n o q u e p o lest, si valet anima immortali vitapreedita corruptibilem vitam communicare, quare a d corporadeveniens. devenil autem ut ea vivere faciat et ornet,
non melioris animformw,sedinferiorisea partici
pantia effecit ? Aut invidia omnino dices, aut quia
quia
non majus tc inclius, sed illud minus et pcjus potuit. Scd si prius, quomodo fit ut anima, c u m
bona sit et aliquid boni praestare velit iis i n q u
studium babet, non ex necessitate et v i , invida sit
earuioique vitam secet ac minuat ? Si autem, q u i a
noa potest anima et immortalis et semper v i vens, ORqualem ct aliis vitam dispcnsare, vido
nc non congruum sit boc dc illa diccre. Si enim
propriumtransfunderc nequeat, quomodopossit i d
tradere quod ipsi extraneum est, ne dicam contrar i u m , siquidem conlraria sunt corruptibile et
incorruptidile, immortale et mortale ? Quid autem
cogitans aliis quidemparvumtempus vivendi, aliis
impertivit ? Si enim ad virtutem attendens
l longius
o n g i u s imrj
malitiam ita vitam metitur aliis quidcm meliora
eligentibus, quo plura recte faciant, longiorem t r i buens vitam, aliorum autcm ad pcjoracurrentium
iit cursum secet, sccans et vitie tcnjporis cursum,
bis et illis propriam quasi ac scparatam dispositionom ct motum ultra animee inotum babentibus ;
j a m viacmus multos quidcm malorum et etiam
pessimorum, d i u viveutes. multos vero virtuti
adhierentes, post breve tempus ct vita simulet
boni etudio cessanles. Videinus autem et eos
qui nondum adolescentiain attigere, dc virtute ao
malitia nibil scientes, preemature i l a e vita exeuntes ; atque i b i ratio q u a de causa minimc infailibilisest. Virtutem autem vel malitiam utrius esse
dicemus, animao an corporis ; Suot amborum, aut
uniustantum. Sed sinnius,suntaniu)ieerunt, siquietinde omnes ad b o n u m e t m a l u m motus, S i

vero amborum, et ita anim potiuserunt q u e cor-
Varise lectiones.
^JVP
Vat. w V i n d . , male. 8 1 nonhabet Vat. fort. a d d .

Vat.
Vat 8 1 Vind. , male. 8 4 Suprascriptum . " \
*.
w V i n d . male.
. .
.
. . v i n d . .
2 J V * - f, .- Vat. recle.. 8 1 Vind.
* abest a Yat. " V a t
, Yat, " Vat. * Vat.
e s l
1 1 1
a t
"
8 4
8 7
Notac.
Apodosis incipit averbis OAV %U ,
UlsepmsinboctcriptO ^ x a p o d o s i o r d i e n d e B i n *^7%
(17) Idem Nalbanael l n epistol. ms. ap. Vilioi%
Grr. p. 71
eon, Anecdott.
,

NICEPHOBICHUMNI
pore u t q u o d a m a t i t u r organo ; ita ut s i virtiitis ac ,

boni amor eam teneat, quod per corpus i n actum
* *" , !
transit. neque c o r p u * deponet quod et amorem
^^--oty
et studium euum explebit. Idem erit dicendum et
(!8) ' '

de a n i m a q u e p e j o r i b u s JaBtatur. Quid volens illud
, *
quod sibi prius instrumentum erat, aptumque a d
,
,
i d q u o d volebat, despiciet ? Gujusautem rei causa
illud pro pejore oommutabit, idque pro alio, u i b i l

* ' , <
meliore, imo vero plerumque inutili, siquidem ex
^ * ,
hominum corporibue animalium induitur et cir- , &
cumdatur natura, etex iis r u r s u m ad plantas abit, , *
et bis colbgatur vinculisarctioribusquam i n p r i o ,
*' ,

ribua erant, tanquam i a iis radicata non babet
, ) * *,
quomodo inde facde exeat, post longum autem

ratftt
tempus et vix bberabitur, nescio q u i d melius i n
,
ife;
taiibus versaas operata, sive b o a i amore retenta, ? Z P .
**^ >
, f<k
sive m a l u m aut mala prwferens. Et sane altcra
a n i m a forma i l u x u i et corruptioni serviens i o q u a -, JJB
,

vivimus, altera autem proprie eaeatsecundumquam

boneste ut bomines vivimus ;et inde maaifestum: si

enim tota nostra vita abipaa mente ac ea qu se- ' rj

,
/
cundum mentem est a n i m a pendet, unde nobis
* (
, *
mortes, c u m mens non patiatur ac sincera sit et
'
ante nostrum animal et i n ipso animali et post

* - ( $
ejus dissolutioneni perstet ? Uade, d u m apudnos
* ,
est ac manet ac vitam nostram continere potest ao
, *
yult, accidit ut apud nos alia moriaatur ac vitam
' <ft&
amittant,et alia viventi* maneaat ? Oportebat nim vel
;
omnino nos vivere, mente vitam preeslante acoon
tinente quin aliquidpatiatur, velomninocorrumpi,
ea nos relinquente et abeunte. enim licet, non Q .
, ;
licet dicere eam divisam esse, ac discissam i n d i -
, o*t ; "* :
versas corporis partes ac ita eas vivificantem; unde
Cjjv,
abierit inseipsam coarctata.ea mortua relinquere,

^ ,
iis autem i n quibus immanserit, vitam quoque
*- *
protendere. Simplex enim ac neque magnitudinis
, *'
neque corporis particeps, quomodo divideretur ?
Quid autem patiens, impassibilis et indivisibilis et ,
*
partium expers, a d contractiones etcomprebensio **
nes abit, neque i d i n se tota patitur, per partes
*
>,
*'
vero quas babebatemortuis corporis partibus ada * $ pourvc 3
ptatas ? Sed absurdum beec cogitare ac dicere de
* > &
mente partium experti et prorsus impassibili. De
4 8
4 8
4 4
4 3
8 4
4 8
, ;
ea a u t e m q u a m d i x i m u s , fluxa a n i m a et c o r r u p t i -
bUi aibil r e p u g n a t , q u o n i a m biec d i v i d i t u r , et boc

modo omnes COrporis p a r t e s i n v a d i t , s p i r i t U q u o d a m vitali vecta, et u n a c u m eo undique pene-
19)
'
VariaB lectiones*
4
Vat.
"
Vat.
Vind.
'
4 7
4 1
* * * a b e s t a Vat.
male.
Vind. male
Vat.
5 8
4 8
4 4
a b e s t
Vat.
4 9
a Vat.
Vat.
8 0
* Vind.,
n o a a g n o s c i t
male. * in adc
Vat. * * a d d .
Notae.
(18) Micbael Psellus De omnifar.
doctrin., sect.
28 p - 60 : ' *

. Sequuntur Peripateticorum, Clean-
thisipsiusquePlotiniplacita.
(19) . Ludit 1 vocabulo
gemino. l l l a f o r m u l a T i utitur ipse Plotinus
pag.
438
* ;
quod tentare n o a debebat V i l l o i s o n . Anecdi

II, p. 235, licet Platoni frequens sit i i l a alt
. Vid.Jacobs. Additt. Animadvv.
ad
p. 327, i b i q . laudatt. Wolf. a d O e m o s i b .
. 348; Heusd. in Specim.Platon.
p . 57. Adde
orf. ad Eutkyd. Platon. p . 339, et H e r m a i
Viger. p . 759 ed. noviss.
1414
A D V . PLOTINUM DE .
1443
trans vivenscorpus,ibi finiturubi etilludcessat.Si

qua vero pars patiatur, passioque spiritus motum et
animae permeationem sistat, eapars emoritur, c u u
^
eam vitae principium derelinquat, neque possit h u <
jus particeps esse. Siautemipsamcorporis partem
, * , ,
vulaeret passio quae principatum tenet ; cum b i c
* *
spiritus sit animie vitalis vehiculum, statimomnis
, 0*
vita corrupta finitur ; quoniam haec vita corrupti, *
bilis est, utsupposuimuset jaindemonstratumest.
, *
,
Etigiturnonsimplicitersecundummentemvivimus,
. * ,
sed cogitantes bene vivimus. Hujus autem corrupta?

animffl melius est dicere et corruptam esse hanc vi
,
t a m ; mens vero et q u secundum eam est a n i m a
, ,
ac vita, cum debeant cumcorpore secundumbanc
*
barmoniam concionato conversari, permanent, ea
*
* **

durante, soluta autem et ipsa meas solvitur, nihil
patiens, siquidem simplex et impassibilis est, nec

, $
j a m ad alia transmigrat corporat neque primo con , *
genera ex quo egressa est, neque a d alia quoru mdam
,
animalium et irrationabilium et nullo modo ci con ,
ênientium. Non enim ullum ex bis a m a t ; e t c u r
.

amaret, cum nullum ex bis neque ad virtutum ne
que a d malitiam deceatmentem quae bis disposi ,

tionibus adaptari velit ? Quid enim proprii ageret

mens, adirrationabilium naturam depressa, ac i n
,
,
illa degens : impossibile est organum quoddam
'
,
aqud illa inveniri, ab anima mentem et rationem
,
babente, quod voluntatem adjuvet. A d plantas a u *
tem quomodo abiret ? Num ut eas nutriat et a u
,
, , geat ?sedbarumnullius estparticeps neque amans
}
^ anima magmtudinis expers et intelligens. Unde
(3autem plantis vita ? A l i a illa animoe species, n o a
,
;
eadem, neque conveniens aut sentientibus anima
,
libus aut mentisparticipibus. Atque i g i t u r s i vis in
, ; '
tna illa dividere omnem animam ac vitam, nempe
,
mentem, sensumvitamqueeamqu inplantis a n i , |3. *
madvertitur, rectedivides. Et hunc m o d u m b a b e t
; (21) ;
omnis de anima oratio. Neque roirum est s i ,
' , ' ,
quemadmodum inter se communicant, et anim
.
nomen unaretinent, ita etprimam etsecundam ac
$ ; ,
tertiam eas cogitemus ; et alias quidem iater se
, , ' ,
immediate communicare, alias vero mediate per
.
ea* queB looge sunt neque ipsis proximae. A n i m a
, ,
enim intelligeDs, p r i m a ; DOD autem eo ipso q u o d
,
anima e s t ; siquidem secundum boc non aliama .
gis, alia m i n u s ; omnes enim sequaliter anim sunt

mp\ . " *' , ^ sed quia simplex est et semper vivitet
cogitatac
x o l pertinet ad p r i m u m principium et naturas ac i n
, *
tellectus qui circa illud sunt. Secundus autem est
*

sensus et q u secundum cum est anima, q u i a e t
8 8
8 8
8 7
8 8
8 8
8 0
8 1
Variae lectiones.
*
4
Vat.
Vat.
Vat.
in Vind.
Vat.
8 5
8 8
8 1
5 7
6 1
Vat.
abest a Vat.
8 8
, '
Vat.
8 8
Vind. male
Notae.
(20) De v i d . Wyttenbach. ad Plat.
Phxdon. p. 317. Ceeterum hic Natbanaelis locug
depravatus videtur.
- 491) Copjunctum c u m hujus loci argumento est
l e p i d u m dictom Plotini a p u a Joannem Pbiloponum
in Aristotel. De Anima, I, a. t , a, b, indeque apud

Suidam II, p. 354 : ( Suid.
probante Kustero) ,

.
liik
mcgPHofki CHUKNI
primam capit et ei uniri potest et commisceri, et , f

cum ea operari. Tertia vero est ponenda qute nu > . ,
tritionis solummodo est capax. Siautem et sensus
, , ?
et hujusqusetantumnutritestaliquidintermedium,
. '
imperfectum quidem est quoad sensum et parum
' * '
hujus habens, reliquum omne est juxta planlas ; ,
atipie ila intermedium nonnullam communionem
, *
esse facit iater sensibilium naturam et vitam nu- . '
tritorum tantum et crescentium. Sit igitur etillud
*>,
,
et dicatur quart animae species. Ac igitur sic alia

,
>?
anitna ab alia dependens, quce, cum sursum sit,
^ . <Tt , T M J
adinfimamdescendit ea serie bujus participatione
(22). ,- *
et communione, et ea rursus ex inferiore locoad

primam ascendit, mediis a d h w r e n s , per easque

. ,
6 5
eursum lata, ita ut omnis bic muadus motus
ac
w* \\
vitae particeps, sibiipsi consentiens, sursum aspi- , ibx .

ciat, minime a prima causaseparatus neque ilbus
;
amorem solvens neque impetuin, omnibus ejus
. "
partibus banc primam causam ac unice exsisten *\>
tem requirentibus.

,
(23),
rfj
6 9
-,
if
3. De anima quidem etejus speciebus satis dictum est; et quod alia quidem est intelligens et
simplex et immortalis; aliaevero compositione effectffi et corruptioni etfluxuiet d i s s o l u t i o n i subjectffi sunt ; pneterea quodmens, q u inaaimaJibo- ^
minis parte est,nonpreeexstititipsi animali neque
animal illud|ipsi anim, sed ambo simul Si autem
eXUDO et eodem prilicipio ac motu nolis mortale
simul et immortale facta esse, sedexduobusalter-
utPumadmittendumîtvelmentempraBexsisterevel
non io animali mortali esse (oportetenimcorruptibilis aliud principium aliamque causam, alteram
vero esse incorruplibilis), dicendum est et de eo
quidDobis videatur. Herbam videmus et calamum
et frumentum; scd nequeherbacalamusest, neque
calamus frumentuai. Utrum igitur frumentum est
ante calamum, aut calamusante berbam,an baec
'
' .

7 1
<
*'
. ' ;
, '
a$va
|3
',
),
'
<?.
&
&
8imul?SienimfrumeDtumantecretera,unde ortum
, ; Ei f
est,etexquaaliacausaetpriacipioquamex iisdem
unde illa ? Si autem illa ante frumentum, quam
aliam babuere causam diversain abilla quee f r u - ^
meatum produxit ? ac uno verbo, si non illa, quomodo istud? exillisenimest; si verononboc, quomodo illa? Ex hoc enim sunt. EtambohaBC simul
videmus, frumentum anteilla et illa ante frumen-
'
; , ;
,
, *
830
;
,
Variaa lectiones.

deestin Vat., male. * Vat.

Vat. malc.
Vat.
male exsulat e Vat.
Vat.
7 1
7 4
' desunt Vind.
sic Yat. Vind. male
Vat.
7 0
abest a Vat.,
. Vili
* addil
male.
ad
6
7 3
NotaB.
(22) Ad baec et sequentia adbiberi potest locus
ia Phocdro cap. 25 : -
(23) Id est . Vid. Said, in V.

. 2 5 5 , ibiq. Gregorii Narianwal ,
, , , ,
^ .
A t ) V . DE 1.

*
t u m ; ac nisi
^^^ ,
% ytvtr'
'
;

,
7 1
"
'
' "
:
,
(24)
'
fap
et aliud simu p r o d u c i ; e t q u e m a d m o d u m alia q u i -
d e m diutius, ut frumentum diutius q u a m b e r b a et
(25)
,
,
'
7 8
QuemadmodumeaiminestvisquaB*
d a m in frumenti semine, quae omnia ex eo procedentia perficit, p r i m u m quidem invisibilis, deiade

autem suis productionibus manifestata, sic et vie
est i n primo principio et causa animalis quee o m nibus
ex se procedentibus revelatur. A c d u m
quidem i n e a haec subsistuntpotentia, nequeeormn
7 7
u l l u m nequepotentia maaifestatur; c u m autem ef
fectu producta sunt, tunc et illa manifesta sunt,et
quae ea continetpotentia,abscondensquidem etex
mortali tantummodo animali mortale tantum ani-
avrf
>,
' '
5 ,
sabsistunt, ita et corruptibiie et incorruptibile
, m u l facta eeee.
calamuspermanent, alia autem non tantum tempus
,
$
meatem et animal, frumen-
t u m q u o d d a m et paleam esse, sednihil esse n a t u r e

difficile, a fortiori vero bujas creatori neque labo-
eorum aliadestcorrtfptibileet aliud incorruptibile,

neque noe dicimua
riosum ex uno motu et causa, ut dictum eet, aliud
tiufl aliud ante aliud sed ea eimul. Si autem
sit ex uno principio et
causa ao eodem motu a l i u d et aliudesse,nequepo-
xotc
nisi illa essent, naque esset ac gigneretur frumentum ; ita ut confileDdum
neque calamus,sed qusedam praeter frumentum,et,
, '
, ,
1418
frumentuffl eaaet, n o n essent herba
m a l , ex illo autem quod ex parle mortale est, ex

parte autem immortale,
animal mortale simul et
immortale producens.
.
' ' Q
>
ii) ,
?,
bv
8 1
8 1
rviiy ,
bilium n a l u r ex operationibus patet. Alia enim
8 0
'
sensu tantum et phantasia vivunt, q u a m imperfectam q u a m d a m menlem dicitis, perfectee quidem

propinquam
tendentibus utentem, sed ejus
natune et operationiomninoinferiorem; et si q u i d
sapiuntirrationabilia,animalia, secundum e a m s a -
piunt quantum necesse est ut naturam servent et
genus permaneat, concedente Creatore, q u i d a d
exsistentiam adducens ea vult permanere et esse.
--
|3-
A c igitur eorum prudentia usque eo procedit ut c i b u m inveniant perniciemque ac pericultim vitent
, , . ' ^ quee vitam

,
cognationemque c u m ea babentem,
formisque eam
stramnaturam cseterorum animalium acirrationa-
: ' ,
"
4. Inesse aut h o m i n i mentem in se subsistentemneque u n q u a m pereuntem, et ea preestare n o -
corrumpunt.
Ut apis opera, et a r a -
nearuin tebe, et gruum per s o m n u m custodia ao
Variae lecliones.
V a t .
Vind., sed i n m a r g .
Vat.
a d d ; Vat.
absunt a Viad., male.
abess a Vat.
male Vat.
. .
V a t h. 1. Vat
7 8
7 7
8 0
7 8
8 1
1 1
Notee.
Sic Vat. : yopTov Vind. IUud prav
raiam alibi etiam et inter se
atur. V i d . Evangel. Mattb. m , 12 ; L u c .
>id. interprett. esse ex glossemate
l i n c quoque intelhgas q u o d Alexdrini i n l a i . x x x 24, pro pabulo () usurpant.
thes. t, p . 27f.
^
dixit Natbanael ; v i d . de boc discrimioe doctum

interpretem G r e c u a i Topicorum Anstotelis, p . 378
Sylb ; quem l o c u m descripsit Suidas I, p. 742r E x
alio interprete Aristotelis *alia exhibet Zonar. Lex
Gr. p . 7^3 sep., docente Tittmanno. Sequitur i b i d
p. 725 sep. laculentus i a eamdem r e m locus Gregorii Nysseot.
V i n d . Q u o d antea iterato
A . C l ; GXL.
45
19
MCEPHORI GHUMNI
tutela contra eos qni male et ineidiose vigilant, et xod

formicarum tbeeauri, et granorum sciesionee ac di-
83
6*7) , ^
visiones ad gertninationem conscisorum, et canis
,
satiatusetciborum reliquias abscondens, ut rursus

habeat quod manducet, si nihilaliud oceurrerit ;et

, ^
eo usque procedit amentium animulium prudentia,

nihil autem ultra valet, ut neque cogitare, neque
, ' , *
rationabilfter agere, sed neque quidquam eorum
quae ultra eeneam eunt cupere,neque ad ea vel per ea , , ' ' *|
studium habere poesint. Hominis autem mens et , m
&
imprimie est iotelligens, et sensus comprimit, eos- '
,
uvmfHjm
qae regit, et omnem amorem et cupiditatem
evaooat; qua rationecognationem cum intelbgibi- , ' y t v c r i e *

libue q u supra eunt et omni materia expertibue
*
habet. Haec *unt hujue qui proprie bomo eet, beec
eunt intelligentis animaeatudia, adquwnon aspicit
. * * * i
,
neque properat ulia irrationabilis natura.Quomodo
enim q u sensibus tantum inservit neque supera eos >*.1
, o v f c i a n
ullo modo tolli potest aut quidem contemplari,
eadem via, qua mens, prooederet ? Mens enim sola ' * m
(27) ; *
cuminteUigibilibueconjungitur, sansusautem nul ' *.**
iue illa attingit, longe autem ab iis abeet, neque
, pJku
\
iitqoicorruptibiles eunt, ciuw est quidquam in . '
corruptibilium: anima autem immortalis neque ir (28)
rationabili vita ac sansu liesa, a quonam summo
deaiderio expetetur nisi a semper exsistentibus ? , ou , * $
;
in quibue et animae Plotinus primum esee dicit,
aliia motibus ad alia converaas, et inde deci- , *
, h
dere ubi versabantur, fieri ut quaedam labantur,
,
corpora ornare volentes, et ideo inferius descendere, sed re infecta inornatas evadere. Sed nos Q ' , I
, (29
ncmita ;qaidautem statuerimus de ipsa intalligenti
, '
animajam dictum est.

u
XOUV
8 8
9 7
8 9
9 1
9 9
9 4
5 . Dicendum nobis eet et de scientia, quomodo

fiat, iis qui de illa nibil sciunt, num aliud sit men
tem esse, aliud aoientiam esse. Etenim si necesse
esset ubi vita ibi mentem esse ; ubi autem mens,
ibi etsoientiam: siomnibus animalibus insitmens.
soieatia et illis inesaet, geometriam^ arithmeticam
'
9 7
9 8
'
Variae lectiones,
*
Vind.
9 8
Vat.
Vat
8 8
Vat
at
Vind.
addit Vat.
8 8
Vat.
8 7
Vat.
8 8
Vat.
'
f*
Vat.
Vat.
Vind.
frequenti
addit Vat.
Vat.
Vind. et sic ubique.
9 8
8 1
9 8
9 8
8 7
Notae.
(29) Haec solertiseanimaliumexempla hujus eeta- D
tis scriptores a Plutarcho, iliaoo, aliis bodieque
obviis auctoribus sumpsisse yel unus Manuel Pniles unumquemque doceat, qui Nathanaelis nostri
eequalis illua carmen de proprietate animalium
conscripsit.
(27) Id est, in quee mens venetrat s. inywirii.Proprium verbi usum nullus locum disertius declarat
quam bic Aristidis Orat. in MinervA, , io Jebb:.

) . Golorem Con-
vivio Platonico duxit Aristides, yid. cap. 18, 5,9,

p. 59 sep. Wolf.) Ille significatus s&rutandi in Xenopbontio Symposio obvius , 27. De cujus tamen
loci lectionc ambigunt editores. llinus jam ambi-
gitur de interpretatione sententita Paifie*

Goloss. II,
18,
certatimexpresseruDtEcclesiae GhristiaDftf
Vid. interprett. ad 1. 1. et Suieer. Tket.
t. 1, p. 1097. Adde Zonaree Lex ^r, in f
, . 709. Cyrilli Lex ms. Brem. ape
Th.es. I, p. et Jacomellum ad loan.
DeSacerdot.,p. 53sep. Atqueipse Natbe"
stob verba videri possit ante ocolos hfl^
(28) Passive vulgato modo constrcadM
Natbanael.
(29) PreBterlibrum Plotinianum De ffOD
uspra monuimus, b. 1. Depulchro tpsofibP
nifesto respicit Nathanaal, et quidam eap
vum.
ADY;
PLOTINUM.
1422
, * * i - justum et iojuslum, bonum et malum noscerent

afttpd*
canes, ciconiee, formicae et caetera animalia. Et sci
rent quid sit lioeaet quid sigoum; et dissererentde
, latjrp '
triangulis et de quadratis, in quibus alia in scienlia
, 0*t OVfUtov * -
cootinentur, alia sensibus snbjacent. Et miiltura

inquirerent de quadraturaciivuli,et de stellis multa

* ourioac invesbgarent, cibum dedignantes infrauv ' .
que spectare Dolentes, earumque congressus et

defectiones, et ea quee inde accidunt ignorare no (30) '
lentee, oeque ei quid aliud de natura et iis queesu , ,
pranaturam sunt, inveniri possit mente et ratione.
(34), x o i
Atque secundum id magnus Ule Plato et Plotinus

nihil a canibus et gruibus et formicis differrent.

Qtiomodo autem diceremus in iis scieauas recor
.
datiooes eese, cum eola memoria utantur, neque
>

ad ullaaa recordalioDem pertingere possint ? Quo

modo ad illis bomo dialiagueretur neque unum et
.
idem cura iis esset, si quidquid eum definit
ao constituit, ab tllos quoque pertineret ? Mentis
' * eapaoem et ecientiae solum bominem definientes
' ,
eese dicimus rationabilem, et eo ab aliis i l lum sejungimus ; si autem non modo homo, sed et
, XOVTOJV
irrationabilia meotis participia essent, et ratiooem
, merito participareDt: nonquidein extra proceden > ; tem, sed in iis exsistentem; atque itanon differret

ratiooabile ab irratiooabili, etsi mentera alteram
,
,
esse diceremu* cum scientia eamque scientiain ex
,
mente, et roens nobis inest; alteram autem men: ,
temdiceremusiacfeterisaoimalibuseeae neque per
tv , ee cogitare valentem neque scientiee capacem,et divi
' , r , vovv Q deremusita. diceremusque mentemessescientemet
' , soientiee eftectricem, alteram autem, quae noo pofcvat, ,
test ab ipsa sciente doceri neque insirui, et foret
' '
talie mens qnasi amens, et omnia susque deque

,
ruerentetridicula promeremus, siquidem rationem
/ ,

irralionalem poneremus,mentem vero ainentem.Sed
, ' ' ad primum eundum quod nobis inquirendum esse
* diximua, quomodo scientia in iis qui de ea nihil

,
noveraat, efformetur. Forte enim, nisi ex recorda, '
tiooe, non aliunde essc videreiur. Si igitur scientia
& ^ | ,
nibil aliud est quam eorum quee prius animfe nota
/ ' . ' ,
suDt, recordatio, et priusquam aniina corporibus
ffaptsv
, '
unita sit ; si, postquam unita est et corporibus

commista. memoriaquodammodo, simulque cum
. , ea scientiee cognitio abigatur, deinde rursum
* i ad eam anima redeat memoriam et scienti

Q
xak
1 0
1 1
Variae lectiones.
additVat.

/*' Vat.
addit Vat., bene.
Vat. * Sic Vat. Viad.
Vat.
abest a Vat.
5
JVOI
Vnt.
"> Vai.
Vat
. ,
9
7
Vat.
Vat.
Vind.
Notae
enim ea tate illa de quadratura
stioexatincta fuit, quee antiquitus tot
igeoia exerouerat. Qtiorum virorum
inequam numerum recenset Gerardus
scientiis mathematicis cap. 16. 36,
Mtiotim. Cnterum buic disputaboai ne
*. abiba Afitot8liin jSlA. Nicom.
cap. 6, p. 105 sq< Sylb

(52) I. e. confnderentur,
perturbarentur,
ut
paesimueurpantoptimi quique. Sedformuia varie
tractata etpfuribus verbis addi solita. vid. Zenopb.
Cyrop. /, 3, 4 ; Luciani Timon . d. 94 ; Vitar.auct.
96 Bip. Platoa. Gorg. 64 (p. 482, p. 115
HeindL. ), ibiq. Findeis. et Heiad ; Phcedon p. 96,
172 seq. Heind. hajusquenot
1423
NIC6PH0RI CHUMNl.
recordationem, idessetfirmumetomnino celebra-
tum et vnlidum ad hoc demonstrandum, nempe ,
, '
animas corporibus praeexstitisse. Sednon omnino
,

buic adheerendum, tanquam nihil opponi possit.
Forte enim nobis diversum supponentibus, imo
* .
verocontrarium bene succederet. Cum enim anima
* * ,
sit immortalis ac semper moveatur, si ejus motus

ct operationes immortales cogitemus, recte cogitabimus. Quid igitur ? nos ponere vis scientiam facui-
. ' \
tatem anim esse in ea ab initio exsistentem, vel
.
aliquid aliud ipsi postea additum, sed priasquam
"
corpori unialur ? Kt quid boc aliud esset prseter
/ , **
cogitationem, et unde superveniens, catn anima
perfecta sit et perfectse sint ejus facultatei et mo- / ^ flft
tus ? Sed nibil poteris dicere neque quidquam de- < &]
. '
monstrare.Si enim cogitatio facultas animae est, g
,
'
*
omnes autem animee, q u semper ia motu est,
, i
facultates immortaies sunt, scientia qu est cogi
,
tatio, et ipsa animae facultas erit: non possumus
; Kt
vero prorsus eam credere oblivione corrumpi,ne-
/,
que rursum corruptam et emortuam denuo quasi
,
reviviscere. Ktenim neque anima in aliis curruptionem passa est neque unquam patietur. Ex iis igi- ;
,
'
tur quae tu supponis, et id necessario accidit, ex
^ ,
qu bujus facultas siteffiuere, neque soientiam

stratum erit, nempe nullam animae cogitationem ,
,
quae bnjus facultas sit effluere, neque scientiam
{

ipsam effluere et corrumpi. Sed neque modo inest
, ,
animce, modo non inest : reliqui enim animalis

,
propriumestcapaxscientiaefieri, animaimmiltente
ac donante, rursumque scientiam amittere et rar-Q ' '
sum rccipere ac rursum absque ea manere, et id . '
seepius; quod pati et aquam videmus,quie frigida , '

est, deiade calefacta, rursum quod erat, frigida
fit; anima vero quoad scientiam ac mentem nibil fuvov,
'
tale patitur, quia neque quoad vitam patitur.
Haec enim duo essentiales animre facultates sunt

$ },
similiter ac babentes, vivere nempe et cogitare,
quemadmodum ignis proprium est urere et lucere, ^
),
et nibil borum amittit, quandiu ignis remanet.
'
^
Neque vitae bujus ulla estcorruptio neque mentis.
, * * "
Corruptionem autem scientiae et quae secundum
fr*
eam est meraorite et cogitationis supponere et co-
, &
gitare nobis boc modo noa licet; non licet utique
supponere ac cogitare meDtera corrumpi. Est igi- ^
tur semper in anima scientiaomnis et quse pecun- * *
^ $ .
"
**
dum eam est memoria et cogitatio.
1 1
1 0
8 3
,,
, .
'
' (>* *
xorr' V*v
Variae lectiones.
omis.
Vat.
' Vat. ' Vind.
*
. Vat.
. Vat.
Vind?
Vat
n
8 0
non agnoscit Vat.
Viud.
Yind. 1 8 Sic Vat. et Vind. marg., in I
;.
' Vat. 8 5 arliculum non agnoscit Vat,
noo est in Vat. 1 7
1 1
sic proxime i d .
1 3
1 5
1 1
1 3
1 7
1 8
1 1
1 8
Notae.
(33) Platonicum, exPhuedro. V i d . pag. 245 C,
ul Heind.ibiq. interprett. ConU Davis. ab Gicer.
Tuscul.Disp. 1,23. et W j t t e n b a e h . >

mortal.anim. ad PAxdon. p xix.
ADV. PLOTINUM D E ANIMA

,
U2G
00
, ^^^ ' .
?
' , o v r t ro j i
'
8 8
' . ] * animal banc intelligentem a n i m a m
'
9 4
'

"
8 8
continens et
aensibile, nibil tamen perfectum per bos ipsos
eensus operatur, n o n d u m perfectis sensuum
organis; postquam autem ad perfectionem adducta
eunt, tunc o m n i u m quie secundum eensum sunt
capax est, ita et mens ab initio immista et c o n fusa c u m sensibus et corpore, etsi perfecla sit
reliquis et ipsa scieotia, perfectis tamen organis
egeat per quae simul c u m corpore ostendat suam
in ipsa scientia virtutem et efficaciam. Organa
autem iis inservientia quielongius ab anima staat,
sunt sensus et pbantasia ; quoe auteiu ipsi animae
adbeerent ct praecedentibus mista sunt, cogilatio
et opinio. Talibus organis mens scientiam i n
corporibus operalur, et recte quidem operatur,
, ,
; '
"
'
8 1
'
8 8
. Quffi cum itasint, utdemonstratuiiiest,neque

recordari a n i m a m admittendum est neque eam
animali eam continenti preeexsistere. Undc autcm
occurrunt ecientiee nobis prius nihil scientibus ?
Ut m i b i videtur, q u e m a d m o d u m tu, animarum
praexsistentiam docens, easnonscientiarumignarae dicis, sed q u o n i a m vita perfecta et mente
perfecta preeditee sint, perfectas quoque esse cogitatione ao scienua, ita mihi demonstratum est
eae connasci et incipere u n a c u m animalibu*
q u eas accipiunt, et c u m nibilominus perfectm
sint vita ac mente, ita perfectas esse scientia et
cognitione. Aut quare n o n i d i t a esset? Profecto
ut opinor, neque tu contrarium diceres, n e q u e d e monstrares.Restat igiturut, q u e m a d m o d u m ipsum
8 7
; niliil autem
excellit, u b i ea non excellunt I n d e fit ut nullo

externo auxilio indigeat, sed sibi ipsa sufficiat, ab
> * , omnibus obstaculis quasi einergeus : aliquando
.
autem externo auxilio indigct, non q u o d oblita
, '
sit eorum qiue prius noverat, sed ut anlo se plas
iflrccv ,
matum illud q u o d eatu carnis crassitte circumdat
^
et materiam commistam facile valeat frangere a c
, deponere, etquemadmoduiii ignis quibiisdam cras5 , * 0
sioribus involutus, extemo ictu, effringatur, et

illud noscendi lumen q u o d i n ea est, quantam ct
,
qualem scientiam adimplerc possit,ostendat. Ideo,
u t d i x i m u s , sensusetpbantasieeex eo procedentis,
,
simulet cogitationis acopinionis, ad entium scien ,
tiam cogitationemque, ope indigere videtur, quie,
tafai. ^ ut i t a d i c a m , eam feriunt materia involutam et

effringunt, etejus lucem a d scientite contempla
;
j ; quando recte se babent illa organa
8 9
,
ti&
5
>5 -
tionem meditationemque evocant. Inde, laea q u i dem senteatia, scientioe cognitio nobis
T
advcnit.
nde meas cam c u m corpore cogitat ct rationi eaui
Varia3 leclions.
cadditVat.
abest a Vat.
V i n d .
vot Vat.
. Vat.
Vind.
est i a Vat.
Vati
Vindi
8 9
3 0
8 1
3 3
8 8
8 1
3 0
V i n d .
Vat.
8 i
8 7

Vatj
3 3
4427
fflCEPHORI CHUMNI.
tradit, neque est illa recordatio, neque oblit menti, secuadum vestram sententiam, supervenit Et
sic igitur confutatur et solvitor illa opinio, nempe
scientiam ease recordationem etanimas corpoiibos
pr8eexistere,quae aihil ante corpora ullo modo eunt.
**"
'

4 1
( 3 4 )
- "
^.
, {
, .
7. Bffic quidem d e origine et iocorruptibilitate

animae dicta eunt el demonstrata; demonetratamque
una eet animas non praeexsistere corporiboe, neque ex aliisin alia migrare. Quoniam autem anima
corpore soluta manet neque corrumpitur, inquirendum nobis est, qaid per se sola actura sit
et passura, etquomodo ipsum euum esse inoolume
servatura, et integra omnino sitnoo modo aecundum suam essentiam, sed et secundum facultates
cum et boobabeatur finis naturo ejus ao oreatioais
ut animal rationabile exsistens, secundum aenaum et voluntatem vivat ac operelur. Gum enim
duplex sit i Q o o r r u p t i b i l i * et intelligens oatura,
et altera quidem eemper per se subsistat, neque ullo modo cum corporibue uniatar, misceaturautconfundatur, quamdaemoniacamvoe dicitis
c o D o e d i m u s q u e n o s primaro sortem prope Creatorem sempercommorandi ac conversandi amisisse,
meaquidem sententia, etsi yobis nonplaceat,
i d nibil infirmat nostros conatus ac nostram
demonetrationem. Quoniamigiturillaomnecorpui
ac omnes sensue fugit, altera autem aecundum Q
bas animas simul oum corporibus naecatur et cum
iis uiisceri confundique debet, neque ullo modo
corporarenuit, nonpotestdici illam corpus i n d u i e se n e q u e b a n c corpore liberatam esse, i d semper
fugientem et ab eo longe abeuntem, nonfieripotestobdiotamrationeineam non servareid ad quod
nata est. Sed ei opus estcorpore inquoomnes suoe
actusoperabitur.Opusest ei corpore quocum pejoraveloieliorapatietur, prout virtutem aut malitiam
proporaverit operari ; et secundum vos quoque
sive ia felicitate viventium anima fiet, aut severa
experietur, cuni b o n i s quidem animis meliora,
malia auiem pejora reserventur, nostra a c vestra
sententia, et ruoerores a c delicias et quaecuoque
alia n o n aniua s o l i u s aut s o l i u s corporis, sed
amborum esse dicimus. Sed nondum ad i d d e v e n i m u s ; solummodo autem b o c demonstratum est,
nempe animam corpori compingi natura, neque
9
v f f ,
vtiv
, m
'
\ m m
* * ,
, , '

/ jnxw
4 8
xoxc
> q
,^
, 6*
,
tov
4 4
4 7
'
'
'
. ' ^
8 0
**
xtJHi

# r i ^
'
, >
,
4 8
'
,
,
jai

'
* ,
, '
.
* :
'
nka\
(35) m \
, '
Variaa lectiones.
4 8
Vat.
Vat.
Vind.
4 8
31
4 1
' Vind.
Vat
. abest a Vat
Vat.
îvVat.
4 8
47
4 8
4 3
. . . Vat.
deest in Vat.
4 4
4 8
V a t
Vat
4 4
Not.
(34) Proxime dixerat
Eam co-
gnosceadi et quasi lucendi actionem nunc declarat

voce Alexaadrinis interprett. propria. Vid. Biel.
Thes. iii, p. 536, ibid. Cvrilli Lex. ms. Brem. , , , qu eadem babet Suid. voce.
Zonaras autem L. Gr. p. 1796, f ,

,
(35) , quod tantopere frequa

thaoael, oec Platoai dispiiciiit. Looos si
Rubalêaiu8 ad Tim> p. 17,
f
ADV. PLOTINUM DE ANQfA.

xol
.

(39).
: } , '
,
,
,
'
,
,
' ^
,
m
nime vult q u i d q u a m tale aliter factum esse. Atque
> iiti
faerat
dicit
clicit cootrarium esse, et viteB mortem, et
ex
hac conjunctione fieri generationes, ex Tigilia

s o m n u m , e somao resurrectionem. De vita autem
ac morte, quomodo e vita generatio a d contrar i u m , mortem scilicet, fiat, et ex morte a d reviviscentiam, atque iia mortuiex viventibus sint dicit,
viventes vero e contrario ex mortuis ; et beec dicit
Plato, et haec nos sentimus eumque sequimur,
atque h c recte se habent.
3 7
1 3
ante minus
fieri majus, ex r u r s u m minus ex majore, et juetius

ex injustiore, ac r a p i d u m ex tardo, et ex meliore
pejus. Et tractat ejus propositio de quibuevis talibus ita se babens et contraria ex contrariis nasci
ostendens. Et c u m o m n i a contraria duo sint, inter
illa duas quoque generationes pooit, ex uno a d
alterum, et ex hoc a d illud. Inter majus enim et
miaus est incrementum et c o r r u p t i o . E t u n u m q u i d e m crescere nominat, alterum vero corrumpi, et
coagmentari et dissipari, et refrigescere et i n c a lescere, et o m n i a ita. etsi alicubi nomiaibus uti
non liceat Re quidem ipsa abique sic esse necessarium est, alia ex aliis nasci, et utriusque iieri
mutuam generationem. Atque igitur vigiliae s o m -
<,

de
>
trariis, inquit, necesse est contraria fieri, et i d
omnibus censet ac de o m n i generatione, ac m i -
ac
dicens
talibus damonstrationibus deinceps utens. E x c o a -
nisiex mortuls Tiventes reviviscere
, jgiturmajus ex eo q u o d
'
esse redituram : et oonandum quidem ex ipsis
libe-
inferno animas reducens i n corporaimmittat, n o n -
'
congenito
sibi
ratam a d i d e m c o r p u s q u o d deposuit neque a d aliud
Platoais priacipiis etostendendom, quomodo ille ex
et
alibi
mihi
dere et a n i m a m corpore
3 4
'
e a m ab bis dimittitis, utpote quee extra ea

n o n possit neque valeret sedere. Id j a m
conandum est q u a m evidentissime p o s s u m , osten-
'
'
ut opinor,
vos e a m semper ad corpora ipsa volvitis, neque
omnino ab illo velle separari. Et ideo,

'
5 8
'

1430
,
, '
, ,
' |3, - D
(37)
8. Attamen scire v o l u m u s
ex
quo
minore
ao
, .
crescente fiat majus, utrum ex alio q u o d a m q u a m
q u o d n u D C majus est, a n
3 8
, -
id
ipsum
quod m i n u B
erat priusquam majus fieret, deinde majus, q u o d
Variae lectiones.
o n 68t i n Vat.
3 3
addit Vat.
Vat.
8 9
Vind.
8 4
V i n d .
8 3
Vat.
3 3
V a t.
Notae.
>tinus i n libro, Quidanimal,
quid homo,
X s i l . :^ ; , , . . . quffi
t SuidasiU II, . 46 Kust. Plotiaiani loci

iilPlatonis Timxo, p. 42 A , 327 Bip. Cf. p .
ie Sympos. p . 207 E , p. 240 Bip. A d -
masum adhibe ProcluminCommeDtar. p. 326 eeqq.,

et c o a f e r eos q u i e x e o d e m foDte s u a prata irrigar t m t : Porphyr. Dr abstin. , 33, p. 5fc; Damascium
. . 219 ;
Michael
Psellum
. sect. 44, . 103.
(37) Mori, mortuum esse. Cf. Wyttenb, ad Pla-
ton. PA*don.>p.442 eeqq.
NIGEPHORICHUHNI
143!
est, faotum tit. Et q u i d e m Plato prlorem
sen- , ' j a J S s * . * . " _ * " :

0
tentiam supponens n o n ex altero minore majus
"
factum esse
alterum dixit,
q u o n i a m ita h o m i -
n u m generatio n o n esset. Quomodo enim poteet
dici, altaro incremeDtum aut oorruptionem p a -
tiente, q u o d illud passus
est, hoo i n altero
, *4 , '
factum esse ? Majue enim esee ac minue esse, illud
tcve/,
8 8
sane et aliud, non aalem est aliud et a l i u d i d i n
quo hffio fiunt. Atque igitur de somno ac vigilia ;
* &
q o i nunc dormit, ille omnioo evigilabit. Et gene-
rationes d u o r u m contrariorum s u n t ; n o n ahusest
q u i obdormit atque ita somno premitur, et alius
q u i evigilat, sed i d e m h c duo. Et m o r t u u m eesa
dicimur eum q u i prius vivebat ; et ex mortuo
reviviscere nuUum alium,
*ed i l l u m
ipsam qui
crescente m a -
xmwfo&vrn
,
,
* *
fy'
mortuue fuerat, q u e m a d m o d u m de dormiente q u i , < '

r u r s u m evigilat. Et sic e minori
&
jus effectum est. Noane sic ea se habent ? O m -
nino sic. Vide igitur et considera q u i d dicamus
*. * ;
hominem esse. A n i m a l
mortale o m n i a o , dices,
mente et ratione animaque rationaJi praeditum,et

duplicem eum esse dicimus,
ex duobus u n u m
corpore, incorruptibilem a n i m a , q u per.
3 8
sit, multifariam divisus est. Et est to-
*' :
ac
quolibet
individuum
pari-
tor est totum, q u a b o m o est. Sed species q u i d e m
eadam semper manet ac semper iocolumis : c s -
qu83 sequuntur, Atque b u c devenimus idque d i -
cturi sumus.
9. C u m a n i m a et corpore b o m o coastet, ac m o r -
mus
bunc et mori ac vitam resumere
quoad
a n i m a m quidem quae est immortalis, n o n d i cemus eum mori posse, q u o n i a m
ea neque p o -

'
et j a m m o n -
'
7 4
test m o r i , neque reviviscere. E x morte enim oritur

v i t a e t e x mortuo, ut dicit Plato,
'.
talis sit unusquisque ac dissolutionis capax, d i c i -
t e r a v e r o n o n e o d e m m o d o , s e d q u o m o d o , d o c e b u n t Q , '
8 7
. <
, *
et
t u s i n u n a q u a q u e , inquotquot i n d i v i d u a dividatur
segregetur,
irx
, ,
manet et n u n q u a m dissolvitur. Cum unua specie

bomo
et corruptibilem et ineorruptibilem, corruptibilem
7 7
' '
stratum est. A n i m a autem non moriente, non veri-
simile est neque potest dici eam reviviscere. Cujus
. , *
ergo i d est ? Reliquae scilicet bominis

nempe q u o d i n eo est,
partis,
animalis ac corporis. Et
ex
^'
yg
vivens

'
D V
corporc
, * ( , i r n
et deinde mortuus est. Et c u m quo

mortuus est vivificabitur, q u i a
; ( 3 8 )
ex illo mortuo n o a aliud sane corpus neque alius

bomo reviviscet, sed is q u i prius erat
dormiente
'
Variae lectiones.
neglexit Vat.
Vat.
Vat.

desuiil
* Vat.
Vat.
Vat,
V i n d .
a d d i t .
6 1
6 5
' . Vat.
7 3
Vat.
7 8
addit Vat.
7 8
7 0
addit Vat.
8 0
6 1
Vat.
6 5
8 7
7 1
7 7
oon habet Vat.
Val.
8 1
7 8
6 8
' V i n d .
adsuat
7 3
Vind.
Vat.
7 4
non
es
addit. Yat.
Notae.
( 3 8 ) Semel monitum volo quod eruditioribus
non obscurum est, illud , q u o lnirifice delectatur Natbanael, sic junctum vix aliam auctoritatem babere q u a m LUCCB evaagelisU xix, 42 ;
A c b apost, n , 1 8 (quanquam boc loco insiioiter
variaat c o d d . m s s . V i d . G r i e s b a c b .
Alexandrinorum in terpr. quos ille a s s i d u
se videtur.Horum locoscongessit B i e l i u s i
p. 91, u b i Cyriilus explicat *.
, p. 108, interpretatur
1434
ADV. PLOTINUM DE .
1433
^ . _ * 0 ! n - n o n alium euscitari dicimue, neque aliud m a
. p o V
, ' '
" ,
*4
8 1
,
1
'
,

,
8 >
'
'
e t s i n o n i n iisdem substantiis, immoitali anima
corruptione
erit, ejus u n a cuin
corpore
operatione corrupta quoe ad ipsam natura pertinet. Attamen et Plato animas absque corporibus
puoit, eas nempe quae i a bac vita inaloc et impro-
b fuerunt. E l e poence sunt iluvii Cocytus et P y -
riphlegethon ,atque horrenda fluenta ex Tartaro sur-
eum et deorsuuilabentia, et magno impeturuentia,
neque Acherontis lacuui transire sinentia, ne iis
r/
quos injuria prosecuti sunt, benevolis uti atque ita
prenain fugere possint. Ego autem primo nescio
quid essentia impassibilis anima pateretur, i n flu-
debct? Nisi eniin ita sit,non,quoddiximus,omnino
possit in alio corpore
vivere neque operari ea qum c u m corpore operari
, '
sit incorruptibilis, neque
(3
coeat, ita ut quemadaioduai ipsa anima perpetuo

manet ita et corpore pernianeat, cuin ipsa anima
(40),
dissolutus et dilapsus, deinde i n i d quod prius erat
'
secunduin vos gubernata, quid impedit q u i a bomo
'
o v r j ,
Si igitur ea oorpora oaduca eunt,
et licet caduca sint tamen perpetuo permanent,
manere dioit.
, - Q absque
eestimavit et solein ac stellas semper exsistereet
naturee esse non modo aliis qui de naturadisseruerunt, sed et Platoni videtur, et de coelestibus ita
, ,
illa, miraouluixi exsistens. Omneenimcorpus fluxee
eensibilis et inteUigibilis, infra manens et r u r s u m
- tendens et coelestibus conversans, et majus, q u a m
,
'
inter ambo medius stans, tertius,tanquam m u n d u s
s u creationis gratia adrairabilior sit, visibilem

creaturam et invisibilem in u n u m coadunans et
Creatore servabitur ; neque excidet ulia sua parte,
(39).
8 1
hoo
modo omnia bomo ab artifici ratione ao sapientl
nullos alios nisi eos q u i prius vivebant
c u m iiadem animis et corporibus. Atque
*
9
,
,
de-
et magia exsistet quain ea ipsa quae in ccelo sunt
'
ila
conlraria sunt ex
corporaet avobis sempiterna habentur, quippe q u i
qu
w $
alia
vivere
est,
contrariis fieri, et mortuos resurgere ao rureum
monstratum
prius minus erat. At-
que igitur ex ipsis Platonis principiis
r c
xai
jus fieri q u a m id q u o d
vios incidens, sive ignem volventes, sive aliud p u -
niens eleinentura* Quooiodo autem ct verticibus
'
fluenlorum inde salieutium cobibita, etiis tanquam
inevitabilibus vinculis illigata, c u m iis volvatur et
convertatur, nequepossit, ut piscis,alio transire et
- 1
*^ enataro?
. U . A O
r Deindebornicidas
U l n / l A l . n m i A i J n e AetinoBchos
im/ (/1
etparricidas
, , * , ' et sacrilegosin eadein fliienta projicit. Etquidni q u i -
"'" .---J.
.
7
buscum peccaveruntcorporibus c u m iis eteas p u -
Variae lectiones.
M
V i n d .
Jbeet a V i o d .
8 7
Viad.
IDale.
Vat. u l
Yat.
8
8 8
siep.
Vat.
non est i a Vat.
Vind.
addit Vat.
non
non est i n Vat.
Vat.
(3 Vat.
VaL
8 1
8 3
est i a Vat.
V i n d .
Vind8 8
8 8
Notae.
(39) De hac ternitate cf. Wyttenb. Disp. de
PkffU-immortaL
adPhwdon.
. xxii seq.
(40) De hisfluviis iaferoruin poeoisque vid. i n pnmis Platori. Phasdon., p. 112, Steph. (p. 89
Wjrtt., p. 242 Heind.), colh (hr. sect:81 ; Cm~
tyl. p. H e i n d . ; De Republ. . 613 seqq. (.

321 seqq. Bip., p . 303 seqq. Ast.) ;A2schm. 5ocrat. Axioch. 21, p. 166 seqq, ed. Fiscber. P l u tatob. De. S. , V . p. 162. seqq., i b i d . interprr
NKXPRom OHJMNI.
14
14
nit, quippe c u m u n a c u m iis tantom pati possint*

sad ea omittena,
Et non
illae solae
punitum
modo i n justitia o m n i a o
iri dicit ?
recta se
ha-
1 1
ivogBtlaa (41)
99
^ * * *
' '
modo
; '
petras coqui non
posse,
ripblegethonte animas
proverbium
nobis i n
Py-
lgais enim
vio-
Plato
coquit.
dicit
'
'
, '
"
et q u i d q u i d illis adversatur, etiam animae adversa-
tur, quatenus c u m illis conjuncta e&t: etquod priat
n o a paasa esset extra corpua ex&istens, id c u m eo
conjuncta
(42)
patiettir, sive
lstum
aive
triate.
La>
per
quehorum
corporis
s e n s u m et ex
unius
8611811 O C C U r r u n t , - fj
tantum, neque animffi
aoliua. A c sane quidem
neque
n o n tantum vobis, aed etiam nobia placet, et nullo
m o d o i d negamua. Sic enim se babet, aiquidem vita
aostra i a duaa partes diviaa est, alteram
quidem
e x q u o nati
alteram
, '
nobis reaurgentibua ac deinceps
ô^m
'
mutamua banc corruptibilem vitam pro vita perpe-
tuo manente.
' .
Et si nos
malos et iraprobos prae-
eenti tempore praestiterimua,
mala et nos illic m a -
nent i n vita n u n q u a m finem babitura ; si vero b o ac
nunquam
cessaturee erunt,
simul
et
corpus invadens, corpus vero illud quod improbe

vixit, et improbee buic
animae aerviit,
cum non
justum sit,altero m a l u m perpetrante, alterum
pro
nos
ex antithesi heec contra Pla-
tonem et Plotinum
qui
crimina c o m m i s i s -
noatrain
de
anima
do"
1 0
! 1
11
'
&
CIT'
, ,
ctrinam impugnant diximus, an autem recte res-
sent. A c igitur
foedato, puniretur Plotinus aut alius

miniine
, c
ne peccatis
qui
eorum
illo poenasperpeti,etforetquemadmodumsi, Plato*

quidam
ita sane et
aniuiam
nOS ac rectOS, meliora ; et q u e m a d m o d u m delicUB ^ ,

poena idein tempus durabit,
incorruptibilibua. Non eoim rursua m o r i m u r , aed
glV
s
rf
*
,
'
fwe
*<0,
OWM>
Itimri
^pmm fu&rm
, *
vero, ex morte
'
liberatos, ao supplicimn juste improboa
mortem,
'
aumua usque a d
. rtvn
optimis frui bominea bonoa atque ita praeaentibua

invadere
* *
rrtpov
bonis ao etiam
yt
titia enim et tristitia a m b o r u m sunt, et i n primia

i l quffi
nire, sed i n a n i m a m corpori immistam et aenaibus,
perve-
poeoa eat, n o n potest i n
animam
lentus, et a m a r a quantumvis aqua, et, si q u a alia

solam
/ ,
bente, sed et quee p c e o n o n sunt capacia ho<3

cogitur punire. E t d u m
\,
*
*
Variae lectiones.
Vind.

Vat.
mendose.
, add. V;
Vat.
* V i n d .
Vat.
V a t
Vat.
Vin
addit Vat.
adde Vat.
0*
Vat.
Vat.
. . .
1
t 0
1 1
1 1
otae.
(41) Fatalem necessitatem vinculorum metapho- ^ ubi non agnoacunt o m n e s l i / j i i . Illud
J .
1 et
-
..*-r..
=. * similiaque
;~;;
i a i p s i s mortuorum pnenis namerat I
r a declarat
Nalbanael,
,
ailiua Maga. Delegendis gentil.libris.

p. 181
roprie uaurpantur de fato neceasitateque. Hinc
Garn. *
ierodotus
IX,
16 dicit ^
, , <
Quam in rem plura m o n u i in Dionyso, pag. 73
. . . . q u
COmpooi pOSS
seq., ubi etiain Gatackeri animadveraionem ad
cum P l a t o n i s Gorg. p. 159 Heind. E o q u e i|
Marc. Antonin. x, 28 excitavi.
adagioest u s u s P l a t o Legg. v i V i d . S c h o l . R u
(42) Videripossit Nathanael ante oculos habuisse
ken. p. 227. C a i t e r u m a l t e r i u s v i m p r o v e r b u / u
AnatidemquiOrat.
sec. PIat.p.230Jebb.eumdem
dem elivave ipsa Noster explicunt. P l u r a q u i
Plalonem, qui fruatra emendare atuduisset Dionylit. is consulatErasmum Aaagg. p . 292, 321, 3
s i u m tyranauoi, ita c a r p i t : ' et F i s c n e r u m a d i E s c b i n . Eryx.p.
9 9 i n loc

,
ibid. laudd.
,
,
1437
SERMO C0N80LAT0HIUS AD fTLIAM.
- ^^%/-^>
*
'
rjf
* *
,
.
firmiter.verum
TJJOTI
1 8
1 4
143
titerimus, videat q u i
valet.
ditoernere
|,
Variffi lectiones.
" artie. abeet a Vat.
Vind. aed oorr.
&
1 8
Vind.
EATfTOT
1 .
49
<
NICEPHORl CHUMNI
A D FILIAM SUAM IMPERATRICEM
TIDUITATIS EJUS MCEROREM GUM DECIMUM SEXTUM JCTATIS ANNUM AGERET.
Mmlas pcrspituasQue vocei adhibet, formdmque demissam affeetat, dolore deficiens
ac vultu
,
Ego te, fmperatrixmea, dilectlssima fllia,exqtia

maternis extractam visceribus nobieque divina m i sericordia, genitamvidi, te, inquam, omnia m i b i
reputari, vitam nempeacspiritumet meorum ocu
l o r u m iumenet cordis leetitiam, deliciasque et
anim voluptatem et quidquid hujuemodi est, et
si quid adhuc dulcius est et bonorabilius et majus.
Et sane tuee educationi n i m i u m intentue, i d indesinenter postulabam, enixe Deum orans, ut te adolescenti estatem egressam riderem, et perfectiorem Ingressam, et qualem mea yota et mens ardor
requirebant. Et iliud quoque i a omnibus mels
6 t o 4 ;
toluttis.
, ,
n TOtOiW* |

' ,
VoodloefeÔ 1105 (olim 1751), p . 2 7 1 . F i l i a ,

Mi]llUMeTiMlNieepborU8GhumDlM,lreneUlae8t
Q O f p J j p U n i PaiaBOlogO, iilio Androni Paheologi,
g n p t j p KoiOgia NiCdphorO Gregor dicta, teste
Bofttao d Brefr Y U , 5, . 147, ubi slc Cbumnus
JatKiatlir : , i f o i c
,
fltof.
putb )
,
r*U ,
.
^ * TOt,
'9 '. A d d a m
Cantaouxen, , o. 14, p . 4 5 : *o
,

, '

'. De Caniclei
dignilate vide . 1. c. ; Greuzor. ad Plotin.
De Pulchr. . 3 9 8 . Apponam Cangii locum B i bliotbeca Faoricti Graeca t. vu, . 675 : c Habetur i n b i b l . regia n u m . 751 codex, continens
varia opuscula et epistolas Nicepbori Chumni,

i n quibus suat sermones consolatorii duo, quorum alter ad imperatorem scribitur de morte
despol fllii, alter ad ejusdein Cbumni filiam imperatricein, , de illius viduitate, CUJU8
t u m anaus erat sextus decimue.
1431
NICEPHORI CHUMNI.
1440
precibus c u m multotimore flagitabam, ut n u l l u m J ^ * P * * ,

hujus vitffi m a l o r u m u n q u a m tibi occurreret, ne *' - " ~
que unquam tuum a n i m u m dolore mersum viderem
, ;
neque gemitusexadversisinfaustisquerebus ortos
,
audirem, si q u a supervenirent adversa ao tristia,

neque lacrymae ex tuis oculis fluentes cernerem,
, $;
neque mcBrorem aut tristitiam aspioerem i n tuo

,
rxiijrivultu, tam pulcbro, t a m festivo, pace et omnibus

xpoôw
gratiis referto. Et optavi potiue et omnino optavi
,
upfo
et ardenter postulavi ut prius a a i m a m morte ef, atrt
flarem (et dulcis m i b i ea mors fuisset), q u a m cala

*
mitatem aliquam animadvertereoi tuo cordi dolo,
.%- jppirw.
res afferentem,
,
^, '
Haio o m n i a et mater tua iaeffabilis dilectionis

excessu perpetuo tibi peroptavit efflagitavitque,
totam a n i m a m effondens, totum desiderium, te
lacte nutriens, fovensque amplexibus, et i n uluis
ferens,nequesustinensvelpaululum a te recedere!
Quoties autem die noctuque divinas ffides petiit,
nudis pedibus incedens paupertatemque induens,
et a d puraa venerandasque imagines festinans, et
ante eas preces ardeatesque supplicationesex profundo et ardenti corde faciens, eademque a Deo
postulans I
'
, $ $
,
,
jf
>
%m
, !
Quot et quanta Deue ipse bona, nostras preoes

superantia, Ubi nullis comparabilia abundanter et
amantercontulit 1 E x i m i a m nempe a n i m t B s i m o l et
oorporis pulcbritudinein, divini timoris sensum,
mandatorum Gbristi observationem, morum p u r i tatem, et quidquidestpulcherrimumaliaque vincit
bona, si c u m bocce conferantur.
Quos conspicientes l&tabamur nosjqui te genueramus, et exsultabamus laetitia perfusi, ac te n o n
modo putavimus generis nostri decus et gloriam
fore, sed et flrmiter exspectavimus,rursum omnes
spe8 nostras i n Deo ponentes, et i n purissima
sanctissimaque et immaculata ejus Qenitrice.

!

, >
,
,
j3&tt
; &>
**
Neque nos ea spes et bona i l l a ao pulcbra expectatio fefellerunt. Postquam enira a d boc tempua et a d . hano eetatem, quoe nuptiis conveait,
pervenisti, excitat Deus euin q u i per i p s u m misericorditer nobis imperat, et accipit, et erigit te a d D
magaitudinis, bonoris et g l o r i fastigium i l l u d .
quod neque i n votis babere neque mente cogitare
ausi eramus Qusedeindesecuta sunt ? Nos quidem,
nescientes quantam tibi b o n u m superventurum
esset, alias tibi nuptias parabamus, qu minime
tuos pios morfts tuamque purissimam a n i m a m
decebant; utmanifeste flnisostendit; apparuitque
ex quo praecipitio ac baratbro providens Deus te
liberaverit, ex q u a domo, omni turpitudine ac
impietate plena. Et subruit tunc et irrita facit v a n a
(1) Imperatorom Andronicum*
'
'
(i),
xm
(2) Forean, <<
rf
(V
tu
i$fC$
***^***
'
^
*!**
'
n o s t r a c o n s i l i a , et c u s t o d i t te e t s e r v a t et l i b e r a t ,
et a m a l o i l l o t e e r i p i t . N o s v e r o , u t d i z i , b e n e v o i l

T4TC
, * JjktBpiov
*,
^,
". ,
Dei providentiam ejusque
bamus, gemebamus,
rejiciebamus,
quasi
c o n t r a r i u m eveniret nobis nescientibua.
vitam
m a g n u m aliquid b o n u m amisissemus, d u m plane
sapientem a d aliquid
m e l i u s t i b i tendentem yoluntatem ignorantes.dole-
1442
SERMO CONSOLATORlUS A D F I L I A K .
1*44

, .
et i n m e m o r i a m r e d u c o ,
aoimee t r a n q u i l l i t a t e m r e d d a m ,
u t tnffi
eamque ex bac
m a g n a tempestate a c m a g n o i r r u e n t i u m perpetuo
f l u c t u u m t u m u l t u e r i p i a m , et e x a m a r i s b i s c e s e n -
s i b u s q u i e a i n t a n q u a m p r o f u n d u m m a r e , i n
Ethfecdico,
d o l o r i s n e m p e a b y s s u m d e m e r g u n t , i n q u a m et
, ,
n o e d e d u x i t c a l a i n i t a t i s h u j u s i n t o l e r a n d s e n i m i u B
*'
excessus. Timeo e n i m ne t a n t u m c o r p o r u m nostro-
r u m mortem, sed e t i p s a r u m a n i m a r a m perniciem
'

*
nobis euperfusam
illud
ex tuo corde
misericordira Salvatoris
prcesentem s e r m o n e m
cogitationemque
nubem,
et
d i s s i p e s et a d
Christi
mare, q u i
o m n i a n o b i s u t i l i s s i m a p r o v i d e s , a s p i c i a s , [ideo et
niagnam
p r o f u n d a s b a s t e n e b r a s , et n o c t e m h a n c e x d o l o r e
i n c u r r a m u s . Ut igitur b a n c
proforo,
e a quee
et i n
memoriam
preecesserunt,
reduco,
qiiee u l t r a s p e m a b n o s l r a m u t i l i t a t e m f a c t a s u n t .
&
parte
consolationisque
atuar t e n e b n e m e o s o c u l o e
ortoe, u t i t a d i c a m ,
ex frixi
cordis
f u m o , et eos m a n e s a c m o r t u o s e f f i c i e n t e s ! q u a n t a
s u s t i n u i et v i d e n d o et a u d i e n d o ,
Quffi d e te n u n t i a ,
filia,
ego infelix I
firmiter
et c o n s t a n -
Domina mea,meorum oculorum lumen,dulcissi~
m u i n s p e c t a c u l u m , a m a b i l i s s i i n a pulchritudo.queB

, ,

s o l a i a superveaieate tristitiame solabarisetexcita-
b a s , q u o m o d o a d h u c v i v o et s p i r o , neque statim
m o r t u u s sdin post
mortiferam
hanc
mibi cala-
m i t a t e m ? Q u a l e m te d i i n i s i , et q u a l e m r e c i p i a m ^
s i t a m e n usque a d i d t e m p o r i s s u s t i n e r e a c v i v e r e
;
.
p o s s i m . Potius m i h i erat e x s t i n g u i t o t u m s o l e m et
o m n e m v i s u m a b j i c e r e , q u a m In t a l i t e b a b i t u o b t e -
n e b r a t a m v i d e r e , q u a l i i n d u t a es et c i r c u m d a t a
)4,
,
inlentum bortationis
velaverunt!
bujus
ter s u s t i n u i 1
, ,
ad
l quantro, q u a m
oVfaotfxi !
doloris
m e r e t r a b i t et a d g e m i t u s , et l a m e n t a , et l a c r y m a -
dirus
m m fontes a b d u c i t .
,
,
transfigat
p r o p o s i t u m a t t r a b o r , et e x a l t e r a c a l a m i t a s i n d e
.
*
illud
gladius. Neo scio q u i d facturus s i m , d u m e x u n a
continuo
et a g i t a t u r , et c o n t u r b a t u r c o r , n e o i l l u d
c o n t i n e r e v a l e o , c u m i n ejus p r o f u n d u m i n t r e t et
scinditur
Accedere autem a d e a q u secuta sunt.volo; s e d
propter meoruin peccatorum multitudinem.
.
''

* ,
Sed,ne tantis i m m o r a n s , t i b i a r d e n t i o n e m
flam*
m a m a c c e n d a m , c a r b o n e s q u e d o l o r i s et c a l a m i t a l i s
e x c i t e m , n e d u m te a d b o r t e r
et c o n s o l a r i n i t a r ,
h c i m p r a e s e n t i a r u m s i l e r e d e c e t , et a l i i s relinquo
f u n e b r e s h y m n o s et o r a t i o n e s .
^.
IM3
144
IttCttllofctGMJMM
dnidima lux
antem, imperatrtx
mea,qa nunquam sioemagiiidoloniaffeotu noe
trtsteo ac demiasoo Tidere aut laerymas ex oeul i i nostris fluenteo aspicere ouotinuieti, ride nunc
quanta patiamur ; vide cordis nottri insolabilem
dotorem, et jam nobis sis ipoa oonsolatrix miranda,
quemadmodum et alia omnia quo? circa le iunt
omnes miratur. Nihil enim ex aliis hominibus,
ut ita dicam. nos potest consolari et mulcere, niai
tuipeis operibus rebuaque ootandai te geoeroee
eam ferre ac sustiaere calamiiatom q u proptar
ie DOJEMI est iatolerabilii.
& ,
,
,
xxj joaiuomrv -&)
*
|
fc
' ,
,
,
xou
zmt
*
omorr
, .
xoxt C g o p l H ; >
Magna enim illa aot et oUra quaorae oogiutionem ;sed et multa tu anima? chhstiana, molta ^( 9 et pietae toa neque olla ratioae mioor. multa et
, xm
magna tua in Deum fiducia. Quanla et quabe, , )
qaam firma el eecura tua in sanctisaimam ejas Ma . *
* ofc{ty
ftrem spes! Potao, si velie, multas aliaa magaasque >
cogitare ei reputaxe cauaas Benefaotori et Salra I *, oi , %
tori Ghristo grauas ageodi eumque eonfitendi,
^ >
timul et oolatia et perfectisaima refrigeria aooi^
pieadi. Multum potes et in ejua mitericordia inef- ^
iabili et iaenarrabili oonndere. Ecoe tibi optimue
, rmm
ao piissimus imperator, eoce piisaima et amaatis . *
aima Douitna et imperatrix, nostra,vices palris ao ^

matri erga ie gerunt, et tibi te praataat, t a n . &

quam ipsi te geouiaaent. l t a omnem i n te suam

ourain i m p e n d u n t
,
>
,
. .
Ego , et qu te genuit mater, et fralrea tui, G , , <

illud et volumua et semper erga ie erimus quod et
()
ipaa voleo et cupies, aut quod tu, tanquam domina

jusseris, et te circumdantes, ut qaidam aervi, i n
, , , ,
:
omnibus o b i omnimodo servire festinabimus
,
nihilque eorum queeipsa volueris, non fiet,dummo-

do noa effioere potuerimus. Goncede tantum nobis
*
ut o m n i tristitia ac demissione expertem vultum
> ,
im
tttum intueamur, tuam feetivissimam formam, se. ^
reniesimos et ornatissimos tuos mores, tuos dul- ^
ciasimos et amore Dei pleaos oculos ; fac ut videa ,
*
mu8 eubridentia tua labia ; et quod euperest
, *
tempus omne nobis non a m a r u m erit. floc modo

nobis omaem tuam erganos cantatem|dileouonem- * & &
que ostende ; boc modo parentes tuos solari velis
.
reapse; hoc modo nostroj proprios vit auxiliari D ' ' "
CUres. Vides eaim Ut p r dolore dissolvatur j a m
*
ac defluat, et ad interitum deourrat.
fin
9
$ ||.
>
Lex est e coelie a Deo data ac aimul bumaoa,

utfldiiadimpleantquidquidvoluerintparentes, sive
magnum, aive parvum. Et bujue legio oboeratio
(1) MaUm , adverbialier pro , qvam
rma.
<S)fiorum tmos fuitJoannea Gbumjauj.
, >
^3)
(3) Deest forsan Terbum

aliucL
>
aot
<446
SERMO CONSOLATORtUS AD FiLIAM.
multas et apud Deum habet remunerationes ; sed

revera homines nihil bonorabilius, n i h i l i n v i r
,
tutis numero pretiosius e*se credunt. Hoc vobis
, . .
debitum solve. qiwe sollicite omnes Dei leges ac
& ,
precepta adimples, ut i n omnibus ei servias. In te
enim et Y i v i m u s , et respiramue, et luroen videmus,
et nondum o m n e s c u m dolore sensus rejecimus,

. '
nec o m n i mente defecimus.*Si igitur cupis noe
sv ,
adhuc rivere ac eeoeus experin, tuo generoso
animo fac nos generosiesimam tuam patientiam

,
'
sentire. Quamautem eam dico ?Ostende animam

tuam o m n i desperatione ac amaritudine liberam

esee; et s i eam nobis gratiam largiaiis, ie nos
7*
, ywtmwra* j a m mortuos vivificaturamesse 8 c i t o , n o b i 8 q u e n i b i l
i n vita ista aznarum ac triete futuram. Quantam
* ^ ;
id a Deo reputatum i r i credis ! Qaantam et
*
,
misericordissimffi ejas M a t r i ! Quod propter patrem
,
, ,
et matrem,eorum miserata,qui i n eo erant, ut p r a
.
dolore a n i m a m ef&arent, visa fueris calamitatie

patientior, easque, neqae ab ipsis solatia aoce; TJ peris, miro solamine ex ipsa morte erueris, et a d
> , vitam r e T o c a v e r i s .
'
'

,
,
e ,
;,

'
,
,
(1)
, )
yt
- ^
'
'
^.
xi ! "
*.
Glorificavit te Deus, et te a d m a x i m a m altitudinem erigendo, maxime glorificavit. Et p r i m a q u i dem i l l a manifesta sunt, et de i i s nemo dubitat,
siquidem et eximio effulserint. Quas autem
passi sumus miseras calamitates, quales et istas fuar u n t ! Romani omaes, tanquam eademacnospaaai
sint, i n tristitiaB tenebris mersi videntur, valde
afflioti etcompatientes. Jaia o m n i a l a c r j m i s plena
sunt propter nostrum i n f o r t u n i u m ; et imperator u m domus, et maximee omnes poet eas, et urb i u m v i ; et nemo est q u i nostrum dolorem n o n
participet. Insonant et templa non modo tragicis
cantibus et hymnis funebribus sed et c i v i u m l a mentis q u i gementes voces emittunt, nostrarumque l a c r y m a r u m participes sunt.
Quantum porro solamen, tanta tamardenter

compatientium communio, si, ut decet, animadertere velimus t Ne igitur iis, quee ut solationis
causas et praetextua babere debemus, i n contraD r i u m utamur ; quoaiam non justum est ut trietia
quidem et plusquam oportet, sentiamus, ea aatem
quai mulcerevalent, non accipiamusneque eorum
curam faciamus.
*.
*

,
(3,

, ' '
God. Et n
exhibet Gaogius,
llossario GrsBcitatis i n voce
Niae-
Dolor ille tibi c o m aliis oommunis e s t ; mtdtas

enim et oexcentae reperies, ei consideraveris, preesenti ac preeterito tempore, q u iisdem malis us
s u n t ; quod autem a d bonoram spectat, nulla est
quee non modo non parem, sed ne proximum q u i pbori verba, ab . ad
F r o Caogiuo habeC .
attattt
iU1
NtCEPHORI O i O l t N t
dem asseonta eit Quid quidem honor tibi, Deo i l lam confirmante, permaneat quandiu in hao vita
durabit hominum genus.
&
^ ^ ^ ^
Hc autem o m n i a utrum tibi tristitiee ac doloris

causas afferunt, an multas et magnas gratiarumad
Deum actiones ejusque confessionem ? Id posterius
omnino. Nonne, ut decet, rependemus ipsi, u n a
gratias agentes, ipsi i n q u a m et purissim ejus
Matri, cujusinterventu, supraomnem oogitationem
nostram, supra omnem sensum nostrum, talia
providens Deus sapienter dirigit a d eum, quem
scit ipse, finem, dolori o m n i et tristitiee superior e m ? Quoniam non corporibus solummodo jvivimus bomines, sed et immortalibus animis, et multo
; .
Tf
;
,
ivy^j
n
tMn

**jum
,
magis animis q u a m C O I T U p t i o n i obnoxiis COrpori- ,

bus, qui sane recta Dei cognitione d i g a i babiti s u 71 *
mus et secura i a Cbristo Jesu fide, sumusque a d

>
nitnquam flniturabona vocati, recteque i a praBsen , *
tibusistis et vanis fluxisque ac transeuatibus,nibil

fucvj
solidi ao firmi habentibus probamur. S i igitur
, fkm
generosi videamur,animose probationem ferentes,
. " y t w e f i
simul et i n omoibus gratias agentes quae Deo p l a -
cuerunt ao nobiseveneruntnon siinplicia illa tunc
*
recipiemus.pro caiamitatibus quas cum gratiarum
actione sustinuerimus,sed et maltiplicia,inajorem

,
ultiinam benedictionem obtinentes quam prior
erat, quemadmodum et generosus ille vir, et i a , )

omnibus undequaque accidentibus calamitatibus,
, 6 *
et i n omnibus tentatoris artificiis imperturbatus

mansit Job. Euntes ibant, iaquit, et flebant, ^ &
$
mittentes semina s u a ; e t : De mortuo, inquit,
*. (1)
luge. Et r u r s u m : Propter raortuuin, effunde

, ,

lacrymas, et dira patiens, incipe lamentum.
, (2) , ,
Attamenutinpatientia nostra possideamus animas
,
,
nostras clamat Cbristus Salvator, clamat et testa (3) *
tur ; q u a m patientiam ego mistum lacrymis et fle-
tibus semen voco, ut et eorum q u i terrain versant,
(4) '
paiientia laboribus multis sudorumque fonlibus
,
mistaest. E t i b i plures illi manipuli, quos c u m
,

hetitia < et exsultatione portantes veniunt, yana

quidem materia conculcata et abjecta ; illic
. ,
h
vero, i i universi fructus e patientia orti, sinceri

uyaHasi
sunt, borreis coelestibus collecti, nunquam i m } asttv^
p e n s i : et bis i n terris multas affert et magnas ex
, *
Deo mercedes, q u i iis q u i amara patiuntur sac,

xst
cos dirumpit eosque loatitia circumdat, et luctum
, ^
eorum i n gaudium convertit. Credens autem
,
David i n terra semper viventium videre bona,
:
nihd aliud statim et a d se conversus dicil, n i s i :
,
, **
Exspecta Dominun,etviriliter age, et conforle (5).
tur cor tuum ; eoquodbeatuinilludspectaculuin
?

nonnisi ex patientia tibi ooourrat ac fiat

1) Psalm. cxxv, 6.
2) Sirach. xxii, .
3) Sirach. , 16, c u m varietate.
! 4)Cbristus aqud Lucam xxi, 1 9 :
.
(5) Psal. XXIX, 11 ;
,
.
(6) P s a l m . , 13, 14 :

^
.
,

4450
SEMIO CONSOLATOtUCS AD FILTAM.
, , ,
.
. *1_._
Flevisti igitur, et tu multas et nimias lacrymas
~~ -
et l a c r y m a r a m fontes emisisti, multas quidem et
)
^
,
ante calamitatem. multas vero et i n ipso dolore
, ,
et calamitate, multas et post calamitatem, totum
-nf
tuum cor flammse et igni et consumptioni inde
*
ortffi tradens ; ostende nunc n o n minorem patien
,
tiam, earoque Christo jubenti ac poscenti i m m o l a

et offer, et hac lege posside animam tuam ; fao
,
utnosquoque animasnostras possideamus; q u i n
, eo sunt ut pree tristitia dejiciantur ac deficiant, eo

quod non aliunde rafrigeriuin et solamen possint

accipere, nisi t u tua eximia pietate et i n Deum

, , fiducia, simuJque tuo generoso ac firmo animo
*
vincens, teipsam majorem ac fortiorem magno illo
,
dolore prastes, accalamitate,qu nos totos premit
, xptirrw - &c dejicit. E t b o c m o d o , tu, queeinomnibus admira
tionem moves, sis nobis admiranda consolatrix, non

verbis modo ac argumentis, sed etoperibusipsis ma. ,

nifestum faciens t e a Deoperfectam consolationem
, accepisse, hanc magnam patientiam et hanc m i r a m
, , sufferentiam induisse. Has ad te, imperatrixmea,

preces,bffic vota mitto; hcec accipe libens,qure omnia

,

vis et properas parentibus tuis grata facere. Ne;

que despicias nunc (quara ardenter videsj, suppli>.
, ,
cantem patrem tuum, qui noa alitervivere potest*
*,

,
q u a m si de te leetifera nuntia accipiat, quae amare
, / totum cor perturbantes etdiscerpantes et occiden tes cogitationes mulceant. Hmc facias, et adbuc si
' valeas, bis p l u r a , i n n o s t r u m solamen ; ettibi Deus
' , ,
in hoc mundo curam et omnem misericordiam
, praestabit :quippe q u i misericordiarum pater sit.
,
Ac deinde i n coelis tibi indesinentem illain et inef;
fahilem lcetitiam largietur, interveniente et inter .
cedente purissimaet sanctissinia et immaculata
, sua Matre.
,
x a l .
b t n o L . Giu CXL.
46
1481
NICEPHORI CBUMNt.
*.
NIGEPHORI GHUMNI
AD PHILADELPHLE EPISCOPUM
DE
M I R A G U L O
De miraculo q u o d Dominus
Salvator
in
GANA
Cana
F A C T O
effecit et q u o d p r i m u m omnium est, bene inquiris
qnare non alia substantia, s e d a q u a in v i n u m con-
versa sit. Etenim contrarium,
v i n u m nempe
a q u a factumminusmirumfuisset,si?e
rationem, sive addemonstrationem,
admiraculi
si vimconver-
'
nuptiis ac convivio id convenientissimum
fuisseU
in quo est luxuria.
Stupefaciens
simul
et
que suadens ut nuptiis attenderent et legibus
de
ipsis constitutis uterentur, a q u a m b i b e m e s , neque

v i n u m , in quo, juxta Pauli
vocem,
est
luxuria.
Nunc vero aqua i a v i n u m conversa, deliciarum est

quasi materia,
ad
quas tamen
' (
- .
' ;
sapientes reddens eos qui non fuissenl sobrii, i i s -
-, *
-
,
, , , 9>, .
- ,
*'
Christus
nullibi *
videtur hortari, quasque non periaittit. Quod patet

ex hac ratione q u a m nobis tradidit, docens i n q u i , (2)

rendum nobis panem F u b s t a n t i a l e m nec q u i d q u a m
aliud, neque ciborum voluptates. Et c a l i c i s m e r c e -
, (3)
sed frigidee dicit : id igitur aqua est.
"
in terra
siccum
est, et
Quod eniin
secundum
Scripturam
terra vocatur, i d boc loco est etiam c a l i c i s

aqua, communis bominibus
aliisque
frigida
aaimalibus
potus. et iis illisque sufficiens. Neque ullum
ani-
utetur ; neque bomo quidquam tale patietur, c u m
tempus esset,quo aquain bibensvivebat, v i n u m ne
noscens, q u i d e m post diluvium
v i n u m ; ao statim
post vini
primam
notitiam Q , ^,
experimentuin periculosum evasit.
**
*^
>
'
VTX'
'
^'
,
'
* vow
inquiunt,
m a l quidquam patietur vitam corrumpens, si aqua
enim,
(4),
deui participaatibus promittens, non v i n i calicem,
*,
(5;.
E x codicc;210o, pag. 264. Episcopus Philadel>hiae, cui inscripsit Chumnus opusculuui, Theoeptus est qui sub Andronico seniore vixit. [Vide
r
tom. C X L M . E D I T . ]
1) Epist. a d Epbes. Y, 18.
2) Matth. v i 3.
3) Mattb. X, 42,
f
(4) Conf.Genes. >9.

() Genes. , 2 0 .
' ,
sionis aut potentiee divinas considerare velis : et in

Quare ? Q u i a P a u l u s d i c i t : Nolite inebriari vino,
. . <
<
, ^

, ,
.
D E M1RACUL0IN CANA FACTO.
: *
/ J1
opfot *
(*)
(2),
**
panis, i n q u a m ,
nobis
otium
manducare,
Nihil Tero tale c u r est Deo,
hominis causa ;
necessarioruni autem ipsi cura est pro viventibus,
-, -
1454
et aquae. Et
abuodat ;
ideo u n u m
panem
vero
quidem
in sudore
Dei maadatum est, propter fructum
illum venustum,quem venustate ac gulavicti preei
ceptoramque
negligentes comedimus.

>1 ,

(3)
> ,
.
doctrins propter
dum,nempe a q u a m miraculum converterit, beoe,

q u a m tu el
inveniret, oujus cor

illius miranda
p u r u m est ac Deum videns,

eum ascendentee plene
penetrant, ita ut et c u m spiritu ea
quie sunt Spiritusvaleas penetrare. Quoniam vero

nos ut nostram sententiam diceremus bortatus es,
dicemus tuo spiritui et ei, quae ex ipso est gratia,
confidentes.
inquiris. Sed quis melius
exquirens ac multum laborans recte
cujnsqu* cogitationes a d
aquain in vinum ; quid est
ut in exordio diximus,
vitam frugalem
k
,
in aquam verti q u a m
ac
a u o d non prius ac melius aut neutrum, sed secun-
'
sapicatiain
'
ptkv
videatur
habere, plusque continere
continentemque,netnpe cu m meli us videat ur v i n u m
^^
> '
, ,
modo cum i d meliorem
majoremque rationem
Attamen hoc
.
' ,
)h
(4),
'
firv
>7
'
(5),
'
'
enes. . 10,
.
. ?
converso
divino sanguine,
cruce
miraculo
ut in
in
primo
Christus ipse in vinum coavertit.

Atque opinor ad idem ambo miracula
tendere,
noratDeus,quiasanehonorandsunt; bonorandae
autem sunt, futurorutn tiliorum causa, quos adoptat
Cbrietus, ac Patrem eorum esse dicit Oeum

trem suum,
pa-
et bomines incitat nt eum invocare
secuodum baocrelatiouemaudeant.
Quandoautem
id sunt, et quando euui legitime invocant?Quando
saue per aquam
(7)
Christum totum feruntsempiternumet
bde vestimentum. Quid denique ? Fons baptisraa-
aquam
latere, ultimo
nuptiis,
in
' ,
effusa ex Salvatoris
vero
explanaraus; aqua
primum
nunc
Et
et in
p r i i n u m ac ultimum. lbi eniru uuptise, et cas ho-
quod
in Cana
' -
illud est quod
(6)
quidem
>
tem ultimtim aliorum, et in cruce.
facta videmus, u n i i m
quidem p r i m u m o m n i n i n cseterorum, alterum a u -
, >
Haecduomiraculainaqua
Jesum
incormpti-
regeaeramur. Quod au-
tem est spiritus, invisibile est, et infidelibus m i -
niuie oredibile eet tot et tanta supra naturam posse

aquam efficere. Non enim vident Spiritum, et quia
eum non vident, neque intelligunt commutationem
(5) Gregorius N a z . Ora. X L , . 648 : . . .

.
\) Epist. a d Hebr. , 4 :
.
(7)
Joann. Ul, : '
,
tis manifestus est ex quo
regenerati
ac Spiritum
Veniaculo, sed negligentissime,

eteres dicebant rjotius .
pourquoi
janne. XIX, 34 : ^ > ,
NICEPHORIGHUMNI
1455
a q u e i n i f l a m . Convertit igilar ac transformat eam (i), ' -

i n v i n a m Christas, ut credibilem efficiat ejus c o n -
Tersionem
* ^ * - # * ,
Spiritam, ac s i m u l u t ex nuptiis et
genita natura confirmet incorruptibilem regenera-
tionem.
ldeo e t i n cnice ex di vino latere sanguis et aqua,
quia hffic arabo Christus, e x p u r o v i r ^ n e o s a o g u i n e

carofactusel
aqua baptizatas, et balaeo ablatus,
S U l causa, sed
(2>,
pro totillS m u n d i piaculo.
,
,
,
,
<
xoxi
Haec nos de p r i m o o m n i o m Salvatoris miraculo-
r u m n o v i m u s ; haec de ultimo e t i n cruce peractO.
xvxcv
Et c u m a q u a v i n u m facta sit, et rursu sangtrfe i n 3 .

aquam
Y e r s u e sit, nibil incredibile est v i n n m
i p s u m sanguinem
hujus
qui
talia perfecit
fieri
mi-
ipse,
Ecclesi hajus i m m a c u l a t o
aliomm
. *OoV
solo in hoc
genere,
totam
fidem-
que solide stabilitam.
xipvo),
ytm
scet, viteB t e r n , iis q u i participant, pignus. Ita

et
ocvov
U t i n h o c u n o q u o d i n C a n a factum est, SOlum

primo,
q u a m sibi acquisivit sponsus, ex perenni fonte m i -
esse demonstratam salutis n o s t r a virtutem
U m
, ,
racula, extremum nobis et salutare mysterium et

calicem quem
'
T u autem si q u i d excelsios noveiis et docueris,
utpote q u i Dei miracula,hocce et ceetera bene,imo
meiius penetrare valeas, huio et nos mentem a d -
bibentes, t u scientiae participes erimus.
Q ,
( 4 ) , .
(1)
Joann.
8 : ,
, ,
2) Videtur excidisse verbum
f o r s a n ,
(3) Scilicet i n EucharietiaB s a c r a m e n

(4) Cf. Bffibr. a d Herodot. t. I, p p . 8.
- '
* .
'
^^
'
EJUSDEM A D EUMDEM
petitionemElisxi
adEliam
Prius quidem habebat me limor, neque ille parYUS,
ne
ac majora ex
et in dubia qux de illa proponuntur; insuperplura

liis in dubium vocata sunt ac soluta.
nimis audax videre si sacras Scripturas
yt
(i)
codice regio 2105, pag. 266, 2.
(i) Forsan oum de miraculo facto in Cana inqtdreret } vel sententia in genere prolata.
DE ELISiEI AB ELIAM.
,
ardore studio incumberem, et si exerceri, et ex-
plorare vellem eorum mentem q u i a iis a b s -
'
condtintur, c u m non omnibus detur ea et q u i d q u i d
est a Spiritu sancto, t e d iis tantum quibus d a -
, (1)
tet, autquai n o a seourum est iaquirere, et t i nimio
legeni, earumprofunditatem velaltitudinenj penetrare tentarem et ai inquirerem ea qua? n o o opor-
" ', ^ - , fit,
1458
'
tum est, penetrare posse et iatelligere dogmata a

Spiritu sancto p r s d i c a t a . Ao is est seneus d i v i n
hujus v o c i e : Scrutamini Scripturas; ea exbor-
tatio n o n a d omnes pertinet, sed a d eoe tantum
quibus licet recte invenire q u i n eis continentur,
m u n d u m habentibus corpue et l i n g u a m et animam
'
, -
u '
et cogitationem, atque ita, c u m eine inacula sint,

dmam lucis capacibus, ac revelationum initiationumque nostra mente ac vi et natura exceleiortim.
Si enim i m m u n d i s manibus n o n licet sancta ao
puratangere, sane q u a m p l u r i m u m t i m e n d u m eet
ne mens aut cogitatio n o n mundata nequeat adire
et accedere ac pervenire a d ea q u t u p r a ipeam
6>
Veraentur, neque penetrari valeant, aine perfecto
illo candore perfectaque, q u a m diximus, purifica-
tione.
k *
.
',
(2), ,
>
),
Attamen q u o n i a m Dei bae quoque voces s u n t :

u Qufflrite, et invenietis, pulsate,et aperietur, a c cedimus et nos, queerentes ut inveniamus. E t p u l -
samus p r i m u m mentem, ita ut i n attentione \ i g i -
lemus ethumilitate ac contritione cordis ; deinde
^,
divinas Scripturas, eas quidem pulsantem, n o n

absque timore, et c u m maximo m e i u cupientem
eas frangi sufficienter ac aperiri, et, quando intus

fuerit, nibil privati aut cogitare aut dicere, sed
'
quantum satis erit ut doceatur, tanquam tapete
perspiouo velatum neque multitudini manifestum.
ipsam ducimus a d portas claudentes et celantes
'
'
:.
*, *
'
Atlamen, q u o n i a m heec principium eorum q u
eecutura sunt, suppotuimus, bisque se ita baben-
tibas, fiduciam babere nobis licet, a d i d tandem
venimus, q u o d nuae quoarere debemus. Quid a u -
tem illud eat ? Quod ad E l i a m et E l i s s u m spectat,
u n u m quidem ac diffloile, oui plura et majora c o n -
janguntur, quae eodem egeat examiae, nec miaus
difficilia Yidentur.
rkt
'
9,
'
,
tean. Y, 39.
Audit enim Elias Deum dicentem ut Elisffium
loco ipsius i n prophetam ungat ; et ungit. Deinde
ambo a d Jordanem procedentes, Elias flumen p a l -
lio pelliceo percutiens dividit, et per siccum ince-
dunt, fiaotibus iis obedientibua. Deinde Elias E l i -
(3),
(4),
(5) .
'
88 permittit ut a se quidquid placuerit, postulet,
tanquam ipsi adfuturnm, efficiente Elia. llle vero
postulavit ut spiritus E l i duplex super i p s u m fle-
, (4) IV Reg. n, 8.
lattb. YII, 7 .
II Reg. ux,
( T J $
7*
(5) Ob meliaa .
4439
NICEPBOBI
ret. Et difficile quidem arbitratus
est Elias quod
poetulatum erat, sed non omnino
neque
semper.
Sed Si videris rae, inquit, quando tollar

erit tibi ita ut postulasti.
Postquam
autem
Et abierunt
\ ' ,
# , *
,
a te,
ignis,
'
aspicit, in eoque Eliam statim raptuin atque abla-
tum. Et postquam i d vidit, et in petila gratia con-
fidit statim conversus ad Jordanem, pallio pelliceo
et ipse
flumen
percutit. Illud autera miaime obe-
.
/3,
Et propheta, c u m moereret quod non modo
non
$.
d e m spiritum accepisset,
atque ignei
currue et
EliflB ascensionis spectator factus: et pallium q u i -
'
(2),
'ftara*, r
owur;
'
^^
tmm
dem pelliceum idem, et Jordanis idem et in iisdem g ' ^

fluctibus;
divisio autein
nulla neque eadem ac
prius separatio.Quid deinde ? Ilinc rursus ad Eliam
'
tem Jordaoem rursum percntit, et secat verbei ana,
et illuui tanquam persiccam terram transit, neque
magis ueque minus q u a m Elias
spiritus,
sciens j a m ae eadem posse.

,
.^
"Wtro,
* \ V
vertitur et illius Deum invocat : in bac prece a u -
et ejas
>
< %
. ;

xoani
,
'
siccum dat Elisaeo apud ipsum videre auttransire.

duplicem, ut postuiaverat, sed ne simplicem q u i -
'
dit neque finditur neque dividitur ut prius, neque
** ,
(\\.
', *
, ,
postea.
abiere, Eliseeus currum
GBUMfiU
Et haec quidem ita se habuerunt. Ibi autem queeritar
et
illud : Quare n o n obvius,
Elias Elisaei postidatioai occurrit, tanquam
'
invidia
actus neque patiens se minus habere q u a m e u m

qui a d ipso unctus erat ? Quwritur autem, et m a -
, ,
sed durus
' .
xima diflicultate a b u n d a t i l l u d , quod Elias in o c u -
lis Elisrei currum ascendat et sursum currat, Jorda
nis vero ab Elia divisus Elisaeo resistat, noque ce-
, ' '
dat, neque obediat : et haec sunt spiritus q u i s u -
por i l l u m erat, et juxta preces Elisaei, duplex super
Elisaeum factus
erat.
Non enim
verisimile
erat
auderet. Sed quid ?
' . ;
*
Querilur ac moleste fert et dolet Elias, quando

Eliseeus contendit quod ignorabat ilje ac nesciebat
r i t u r n , neque euui dupliceni postularet. Nunc a u -
<
'
ros esse apud aliquera, tbesauros quideui
sciret,
D u m e r u m v e r o n e s c i r e t , sed m i n o r e s e o s ac d i m i eos peteret
; atque ita
qucerens, eos ipsos, et neque iis plures pogtularet.
'
i\*t*"
tem idejn est ac si quis sciens divitiarum thesau- JJ . '
duplices
'
, ,
Eliae spirilum. Oportebut eniin ut i l l e o o n aum s p i -
credens,
nos prius loqui.
dios
* x
^,
lf'
oportere
*
,
menlitum esse E l i a m , neque quisquam id dicere

Sed n o n d u m boc. Sed de priore credo
' *>
0 *
,
$, ' , ', U

-
(,
J n j l o c
'
, ( .
Quis enim inajor spiritue ac vis in

fteret q u a m posse voce aquam
ac stabilire,
prophetam
in coelis
coercere
et sursum manere, oum tamen n a -
(3)
tura nequeat cogi ac xnaoere, et per determinatum
tempus, eam coacervare itaut voce rursuui ruere
(\) IV R e g . , 9 : -
* .
(2) iV Reg. , 14.

(3) 111 Reg. XYU, XVIII.
' , .
D E ELISJSl A D ELIAM.
'.
eam jubeat et i n terram effundat
&>,
' ,
,
) ;
'
ctimam injecit, non modo e a m , sed et a q u a m ,

q u a m in ipsam infudit et o m n i a q u oirca i p s a m
erant, complexus est ac incendit. Neque illud par-
v u m est q u o d exiguo pane, ac exigna aqua et cibi
hujus Tirtute quadraginta dies inceesit el q u a d r a -
(2).
, '
quanta et quot miracula. Vide h y d r i a m farinae

vacuefactam et aunquam deficientem,sed semper re-
'
, y v o i v
(6), -
c
*
'
'
pletam ; oiei vide lageoam eodem modo se habentem.

Quod ejusdem v i d u m o r t u u m filium filias suscitaverit, q u i d hoc majus diceretur ? E o r u m igitur
talium operantieque talia Spiritus, d u p l u m quale
(4).
ginta noctes. Dein venit i n Sarepbtha, e t a p u d v i d u a m diversatue est aliquandiu Vide tunc quee et

(b%
' }
$ ,
locuin,
TJ
nisi illum superiorem ; postquamautemeum in v i -
3)
ab alto attrahere, n o n alium babentem
; ignem vero
xol
1*6
(7)
et qiiantum esset! Sed, S i videris me, inquit,

sursum ablatum : quaei diceret: QuoDiam baec
n o n tibi sufficiunt ut demonstrotur qualis sit q u i
in me eet spiritus, eed videns me raptum et sur8 u m ablatum neque plus q u a m in me est neque
majus esee credes, neque a p u d te majus esse c o n cupisces, majus ex ipso visu illud sciens et igitur
edoctus q u a m prius credideras et cujus desiderio
tenebaris.
' .
iu )'

Sed ea quidem sunt quibue ambigimus de

Elia et Elisaeo. Sermo autem a d alia majora et ex-
' , - ^ celsiora adductus, preecedentibus tameaconjuiicta,

, .
(8),
<
>
et postquam apparuit et de iilio Joanne propbetizans : Erit, inquit, magnus, et ipse procedet i n
spiritu et virtute Eliee. Et bic etiam considera
ad Eliam spectat, cum nibil sit aliud nequa celsiug
neque majua q u o d de filio Zachariee evangelizari
nos ducit.
Etenim in Evangeliis angelus apparet Zachariae;
quantum et q u a m excelsum et sublime sit q u o 4
possit.
9 .
rzst ,
9),
*
0),
; -
, '
Reg. x v m , 38.

ignis,
Considera et rursum, Cbristi vocibus attendens

Cbristi
Dei, per angelum nota illa verba d i c e n -
tis : Non surrexit,

mulierum
inquit, major
inter natos
Joanne Baptista. Qualis erat
nes ? In spiritu
et virtute
Joan-
Eliee venerat. Atque
quod bic occurrit, non caret difflcultate, n e q u e o m -
nino parvum est. Sienim Baptista caeteris omnibus
vel propbetis major est, q u i d est quod n o n in m a -
Forsan
'
II Reg. , 6, 8.
II Reg. xvn, 9 : ,
II Reg. xvii, 16.

II R e g . xvn, 17.
V Reg. n , 10.
-egerim fere . Excidit praeqnod fieri amat.
jore spiritu, neque m majore virtute, sed in iisdem

(8) Luc. , 15, 17.
(9) Sic supra. Nil m u t a n d u m io boc
auctore. Grammaticus Bachm. Anecd. t. II, p. 369,

ait
esse
AUicorum,
idque
' ^
Idem tradit scholiastes i n Pauli Silent. Tbermas

V. 12 :
^
.
(10) Mattb. , 11.
1463
NICEPHEORI
CHUMNI
ac ipse Elias ? Aut quomodo salvum erit illud m a - ,
jus quam a p u d
E l i a m , siElias nihil minue, sed
TOJ ;
idemhabuerit ? Quisautem minorquidem Baptista,
major vero illo i n regao coelorum ?
' ,
<
, *' 5
(1) ;
Sed accipe prius a me quae prius et ab angelo d i -
'
cta sunt. Convertet enim, inquit de Joanne,mul-
tos de filiis Israel a d Dominum tfeum ipsorum.
(2),
Deinde a d d i t : Et ipse praecedet in spiritu et v i r -
tute . Averterant
enim tuoc fiiii Isarel v u l -
**

'hw
f '
t Jfa
tum et corda eorum a facie D e i ; averterard inde
'
et converterant a d Baal, et ipsum sequebantur, et
omnia b c quae et histori et libri referunt, c o n -
tra altaria Dei, contra ejus sacerdotes, dirissima
facta suut. De illis irascitur Elias, et m a l a illa i n
eos q u i fecerunt convertit, et i n prophetas oppro-
b r i u m et i a sacerdotes indignationem,
(4) '
etliberat
Israelex suo errore, et a d Deum r u r s u m convertit.
lllo igitur spiritu, illa virtute opus erat, ut multos
(6)
fUiorum Israel conveteret, et ei subinissos salva-
ret. Et illud est, opinor : In spiritu et virtute
Eliffi veoturus
est.
'
cr.
,'
m tvtaahr
aiopc
**}
. ' , ,
(8),
Superest demonstrandum, et qnid
praeterea?
quomodo major est Baptista. E o ipso baptismate
quod perfecto in Cbristo perfectionem antecedit, et
p o p u l u m ipsi prwparat, non modo ex filiis Israel,
sed ex
omni natione
genere b o m i n u m ; neque
et, inclinato capite, baptisma recipit, illeipse q u i
'
agnus Dei est, et omnia m u n d i peccata tollit, et in
baptismate purificat; ipse est Cbrislus q u i minor
quldem Joanne reputaius,
major tamen illo est.
illud modo, sed quod et Christus a d ipsum venit,
'
'
-rov
xorac
'
(9),
Etenim in o m n i baptismate, c u m aliud a d bapti-
zantem pertineat, aliudque ad baptizatum, q u i b a -
ptizat baptizato major esse videtur. Sed non
*:
modo de Cbristo est, c u m Deus sit, et aqua
baptizantem baptizet spiritu, sine quo baptismate
&
n o n licet i n regnum coeloruin introire. Hujusper-
' ,
fecti baptismatis etJoannes iitparticeps. Quoinodo
*"
autem ? Manu quidem
purissimuiu caput i n aqua
' w
(1) Matth. XT, 11 :

- Q
(7) III Reg. , 25 :
. expli(8) III Reg. , 3 2 :

(kchab)
cando diflBcili boc, sed mystico, Evangeli loco, re *
futandisque q u o r u m d a m sententiis suaque expo-
nenda, versatur Pbot. Epist. 435, quoi legatur d i gnissima.

(2) Luc. i 16,
t
(3) IU R e g . XVIU, 18, 21 : . . .

)...

,
*
,
.
(4) 111 Reg. xix, 1 0 :
,
^
() III Rcg. X I X , 1 0 :
.
(6) I U R e g .
X X , 21 :
. Y e r b a ftant Elioe.
. Ibid. xviil 29 :
Suidas in

i
. Vide ibiErnest, Glossi s a c r i s . 89

pag. 119.
(9) Joan. , 29 : ' ,
. V6rba SUnt Baptistffi,
ad e u m accederet J e s u s baptizandus.
(10) Mattb. i l i 11 :
%
. . .
...
^ . C f . L u c . w , 16.
1465
TESTAMENTUM

~ '
' ( ) . ;
(2),
"
"
(3),
/3- tangens,Patrem v e r o d e s u r s u m audiens testiflcan-
tem, Spiritum autem ocuiis eub columb
epecie
desceodentem v i d e n s ; et hoc m o d o tota Trinitata

ipsise manifestante,
sive
ablutioQem
sive i n illumiQationem. Cujus omoipotentis T r i u i tatis est omnis baptismatie
gratia, et omnis n o -
strum q u i i n ipea baptizatisumus salus, etfidelem
, , , ,
ac p u r a m servamus confessionem.
aberrantem, neque q u i d q u a m oonfugionis aut i m -
* , ^

/,
***,
nibd
a recto
puritatis habentem, et q u o d ipsius firmitatem agi

tare aut labefactare valeat.
xoj
.
(1) IpseJoannesBaptielaadieeumverbafaciene
i n evangelio Matthan i u , i 4 : '
, ;
(2) Matth. U l 17 : 9
, ,
. Cf. Marc. , 41 ; Luo. , 2 2 .
(3) Matth. , 16 ; Marc, , 10 ; L u o . m, 22 ;
J o a u n . I, 32.
'

^
,

. ' ,
, ,
, ,
, .
NICEPHORI GHUMNI
T E S T A M E N T U M
MORTEM, TANQUAM IPSA MORTE TESTAMENTO

MIXTUS SERMO VALEDICTORIUS.
Ostendii priniomelius
esse aculilius in fivmasanilatelestamenta componere quam labantem, exspectare
etuitimam vitxdiem. Quantaautemprudentia
sitoratio, perUeaccommodansetopportune
uniquique,
quodcmvenU,
ita ul nihil eorum quae dicenda sunt omitatur,nequeex
necessitate orta debilitas, qux
vikurinequit, dissolvat aat infiymel aul relaxel sonum, aniinadvertenifluicunque
oraiionem hanc atitnte
eutibunt.
%
Solcnt fere ooines, aut saltem plerique, i n v i t e
exituetappropinquantedissolutione,de dividendis
boais et distribuendis, quibus voluerintbeeredibus
curam agere, et animam i p s a m , j a m ad
7 ,
impulsaoi, r u r s u m a d sollicitudines
, ,
* B c o d i c e 2 i 0 5 , p , 2 4 5 , 2*
qui
ac
exitum
labores,
ipsam Jniaimedeceni oonvertere. Mihi q u i d e m
1U7
N I G E P H O I N CBUItNI
moriim videtur, s i h o m O , i n i p s a u l t i m a die COnsti-

tatus, j a m omnes rebus terrestribus adbaereotes
cogitatiooes rejecerit, sed, adbuc, de propriorum
bonorum cogitatiooibus, i m o de bonis ipsie
sollicitus sit, coavertatque se a d ea q u mundana
sunt, d u m a d alia j a m vocatur, nesciens i n queenam, utrum i n jaeunda, a n i n tristia, et quae i n
teraum proteaduatur ; neque ad illud tantum et
conetanter aspiciat, quo, anima soluta a corpore,
ab duceotibustraamitteodaest,aesciens quisnam
ipsam accepturus sit locas, utrum sapplicii an
quietis ? Hanc porro doctrinam et discipiinam
babemus, ut praesentem vitam, morti* meditationem faciamus, q u e bene futurum seeculum nobis
proaparabit et commode nos huic adaptabit. Et
beati q u i bis bortationibus totam mentem a d h i beates, totam yitam iis qubmittere, oum iisque v i yere conantur.
(1).
',
'
,
,
, ,
,/., .
>
:>
, ,
> \ mm-
ram
"
(2)
; ,
t a
xpi(xa
5
mk
$ , .
Quando autem quis eas i o obbvioae posaerit,

mortepicjue ipsam taaquam vitaa hujug rerom
meditatioaem fecejit, bis adhortationibus eontradiceae, me, ut dicebam, ille i a slupefactioaem i n jicit, c u m boc modo ultimis diebus et ipso fine
utatur. Etenim si velis, d u m j a m te puagit more,
testameata cooficere, aliunde vero sustines a
bonie decidere, quidni ojpae v\tip ^papus m o r t i s .
tempus reputes, et priusquamverp finis adveaiat,
ad ipsum respiciens, ecribas ?
"
3)
, ,
'
oc
Bteaim res ita ee h a b e t : oum aati simus mortales, u n a nobiscum gigaitur q u e vitam dissolvit
corruptio et fluxus. Et saoe aobis i a viam et vitae
cursum incidentibus non modo licet ab initio constanter animadvertere quem ad finem requiescere
debeamus, sedjamin bis qupraetereunt,a8picere
possumus adjuactam corruptioaem. Vita eoim
nostra taaquam i n vestigiis tota iacedit, e l mors
accurreas ac comitans i d quod vita transacta reliquit, i d statim accipit compreheaditqiie, et o m a i bus vitae partibus fluentibus trauseuntibusque
occidimur, queeque j a m morti adjiciuatur. lta ut,
si mors te timorem iajicieas, ultima die te
testameatum COUficere COgit, quidai et hodie. illa D
regnante (et quanta possideat, omnino vides),
testamentascribis, corpusquidem validumbabeos,
menteverooondumviolentornorbo turbata, neque
ea cogitatione oum formidiae agitatus, quod aempe
j a m moreris.
\\
),
^
; V*
ys
**>
6*i
' <
, '
^*
, *

() Gobilis eat Ciceroais locus Tusc. , 3 0 :

Tota philosophorum vita, ut ait idem (Plato),
commeatatio mortisest. Vide W y l t e n b . ad Pheed o a . p. 207, et Pbilom. t. III, p. 96. Joaaoes
C l i m a c p. 145 : , "
, ,

,
Seneca
Epist. 26 : Meditare mortem. A d d e Diogei

Epist. 10 init i n Notit. Mss. t. X.
(2) Codex sic ; sed olim fuit .
aot. 9, col. 1386.
(3) HelinqilO ^ , c u m
deaatur sic ab auctore ipso, a l i h r a r i o
licta.
TESTAMENTUM.
1470
, (4}
Quidnam patieris quando te adurens febris
consumet, medicorum arte et alia quavie validior,
,. xjrfrroj
ac violenter corraptionem dissolutionemque ope ~> ,
rabitur, solvetque a n i m a et corporie vinculum ;
$ ,
aut quando flrigue sensim procedens omnem agi ^ tabit corporis molem, extremasque partes occupa
, bit nbicumque roortem ferens ; quando vivificane
^,
spiritas coercebitur et i n cor tandem recedet, ao
deinde aliquis accedene, teeum aget de codioillis
, *<*~ bona t u a dividentibus heereditatesque tuas iis q u i
supererunt assignaotibus, tuque, statim ao audie f r i , x a l rls eorde T e b e m e n t e r t u r b a t u s , teipsum a longo
, ,
errore et perpetua illa vanitate avertee, q u a tota
,
i t a deceptas es neeciens, convincerieque statim
oerto intellectu omnes i l l o s laboree omnemque
* Cotf p r i o r e m curam vane impensam fuisse nec q u i d ,
q u a m utile habuisse ? Quandohaecigituragi c<Kperint, et quando i l l i talibas ocoupato eupervenient
*
*
extranei, q u i tanquam ex necessitate debitae
illius res ao divitias comprehendere nitantur, p r o ; ,
priaque i p s i u e bona eibi ipsie distribuere cogant,

quid inde evenit? Hio enim dividit pro eua
, ,
voluntate, non juxta uniuscujueque eorumbene ,
plaoitum, neque juxta inexpletam oupiditatem.
- txiivov

Et illi indignanles gratiam renuunt, alius quidem
, xmk - plura e x s p e c t a n t quam q u n ille volene ac libens
; *0
tradit; aiius vere equalem tantum e i b i partem
,
donari non fert, neo eeipsum non plue acoipere.

Est q u i totum q u o d ipsi concessum est rejiciat,

preetextumque decend$ra jusque generosum adbi
b e a t : Multo majora, inquit, exspeotabam, et
, G firma spe nitebar. Sed tamen, n u m tempus
TC
a d latnenta ao getnitus invitat, alii eo quod
,
iis pro mente successerit i n pugnas eeepius
)
abeunt, lacrymas doloremque omitteotes, doloria
, ,
tempus, belli ac litium teiupus desigaantee.
* , , , ,
, ,
.
twTculiv
; ,

,
,
ifMera
axttiiv"
ndm.
),
,
Et quee postea sequuntur ? Q u i , quo m o d o d i x i m u s ad mortero ita adduotus est, eorum quidem
vanis sermonibus debilitatus ac molliius et subact
tu8, seipeum j a m vita liberatum,
volens quoque
liberare abinsana haciDsolentia, n o n i n testamentis prolibitudisponit, sed juxlamerana tyrannidem.

Deiode codicilli ultimam dic.untvoluatatem et i m mobile quoddam testamentum, et tale ut nemiai
liceat i l l u d avertereet contemnere.Talia igitur jusserunt fieri, et v a l i d a ae rata decemunt quee n o n
voluBtarie, eed coacte facta sunt.
',
. (2) ;

d. .
) eodex. Forsan
; ;
ita, ego. Quod omnimodo optimum eesein

talibue expertus sum, i d j a m i n p r o p r i i i faciam.
Quid autem illud est ?
Nunc, cum nullus me impeditmorbus, oum n o n
"71
MCEPHOF
i n lecto solutui reoumbo, n e q u e d e vita n o n m o d o

incertum ett n u m bujus fiitura ait
craetina diee,
c w m i
.
eed j a m et de hodierna differunt inter medioiet
pugnant, d u m alii epiritum usque
a d yeaperam
n o n a m aut q u a m aliam ex arte aut ignorantia
statuerunt h o r a m , diasolvendam esse a n i m a m d i -
manifesti ipiisdioentibuset affirmantibus apparet,
recte disoernere ; nuno c u m nemo me turbat aut
'
agitat, etatui tofttamentummeum conflcere,et oon-
),
wvh
*
fectum est, nihil ooaoti aut inconsulti oontinens.
*,
'
xou
'
XX*
^,
cunt et a oorpore e r u p t u r a m : c u m nihil veri aut
corpusvalet, valetque ratio propria operari et
iturum esse oontandunt, alii verocircaBextam aut
neque rureum interrogantibus; sed o u m totum
f i
Wpi
Et optimum est illud omnino et univereie a p a d
omnes judioes eententiie, e t q u a n l u m m i h i q u i d e m
videtur,apud reliquos etlam homines.Omnes enim
leges et legislatores i d ante o m n i a , ut ita d i c a m ,
examini subjioiunt, et q u a m m a x i m a m rei h u -
jus rationem habent,
testamenta
fuisse o o n -
jk
$\
i n aolido fundamento, etabilita erat. A o bene q u i -
d e m i d curaverunt legiferi et judicee,
, *

q u o d jtietieeimum o m n i u m sit. Ut e oontrario
i m p i u m prorsus eet, si quie aliqaid econtra yiolenti
adhibeat.
Si igiturhaec ita se habent (ae proraus ita

habeot). q u a n d o n a m magie decet
examinantee
fidem ecriptie arhibere firmam, neque
dubitare,
suis cogitationibue bene dieposito, quae ipsi visa
^ ,
sunt, composita fuere ? Et sane q u i i a extremis
testamenta ourant conflciuntque, illud et curant
ante alia quammaximeostendere e u m n e m p e v a -
mente ao lingua defecerit; quasi nibil
ejuemodi defuerit.
'
,
<<3
),
l i d u m fuisse oum testamenta confecit, etei revera
6*4
q u a m c u m ambulanti ac valenti et v i m babenti
preetendentibue teetamanta auxiliarentur, ei q u i d
quidquid agendum sit,agenti, ao toti i n et i n
omnino
'
feeia, d u m testatorii mens i n sanitate, taoquam

quippe
,
,
'
<
^
Habe igitur et haec circa
ea : et animadverte
" (1)
mentem et linguamvaleatis,et eegrotantie robueti,
et membris deficientie, vigore dissoluto. E x i m i n a
et cogitationem miaime impeditam et circa p r o -
prioe motus liberam neqae ullo m o r b o agitatam
et perversam, et eegrotationis pondere ao toppore
vinctam : etadbuo q u a m m a x i m o t i m o r e l a b o r a a -
sus invitam etcoactam. Haecitaque aaimadverte :
et niei velie veritate offendi, v i m tribue iis q u
manifeste ex entibusrevera et apparentibue s t a b i -
liuntur ; t t o m n e s , t u 8 a n e legislator etrecto utens
'
sentientem, et a sensibue recedentem organaque

et ei minue obscureetinterruptis verbis, eed pror-
tem a n i m a m et valde turbatam, j a m se dissolvi

relinquentem, vix vocerespirantem ac loquentem,
, \
O>OJVI
,
'
(1) Quem compellet neecio; ex eequentibae imperatorem adtoqui euspicari qms poteriU
1474
fEStAitENTUM.
,
cc
>
xoV
1 ,
>v
xrr
$ -
judioio, jube validos et eorpore ao sanitate

robustos n o n ero frangentibus ac dieeolventibue
morbis laborantes et agitatos,testamenta conficere.
A c einrol judicibus juste p r e c i p e nt talibue testamentis proeertim adbnreant ao setotoe impendant, minime rationem eamdem eoram q u aliter
fitmt, habentes. Hano legem ferae, bene coosulens,
et n o n modo justitiam, sed etutilitatem intendene
tum tesiatoris, t u m baeredum ipsorum.
, ,
:
,
, ,
Quomodo utilitati consules?Quia omnino libare,

ut dicebam, neque coactus, neque ullo modo agi-
x a r
tatTjtn cor ferens, sed iibenter ac libere, q u i p s i

bona Tidentur faciene, scit et dividere et p r o c u
rare convenienter, quidquid utile e r i t t u m viventi,
>
C f i m
tumdefuncto ; deindequia q a i partes obtinuerint,
.
rjeque i n ipsum infenso animo emnt, neque ei
, ' /3importuni et molesti, u n a c u m morbo e u m pre/ ,
mentes, etipeumcalamitatis tempus cupiditatis et

malse ambitionis auxiliarium adhibentes ; sed con
,
tributis oontenti errjnt, bene scientes n i h i l sibi
,
ipsis amplius futurum, s i v i m adbibeant, simul
,
vero metuentes ne a b omnibus destituantur, s i
ingratos se p r o gratuito donatis ostendant Licet
enim statim aliud testamentum conficere, et exeo
"

omaino ingratos excludere, gratis yero immobilem
; etatuere donationem ; quibus et contulit omnino
'

absque lite ac controrersia et ante tribunalia ac
* , adjudices citatione, preestituto die haeredilatem
> accipientibus, multo ante distributam, tunc, ut dis
, TJ
tributori placuit, eas suas fecisse.
) /,
' , ,
Atque igitur magnanimitatis et honoris et i a

dando liberalitatis opinionem sibi acquiret justius,
ei ex eis quse ipsi liberum est dare et quibus frui
,
potest, dare videtur, quam si ipsi j a m externa et e
, quibus excidereinvite creditur. Etenim i n extremis
,
nihil proprii secum ferre valens, omnibusque de
nudatus,eaque distribuendi capax quasi nunquam
'
, '
D ad se perlinuissent, etsi omnia cupientibus cederet,
*
non magis propria donare yidetur, q u a m aliena ;
,
quee enim j a m n o n valet continere, dimisit. N o n
cvra ,
enim tunc v e l generosissimis remanet ullus a d
^ * #preesentium quodlibet affectus. Quomodo enim
: , . '
remaneret ? Quibus j a m non modo divitiarum ao
opum, sed et corporis dissolulio fit et depositio.
;
ldcirco n o n ardent q u i bona ejus percipiunt,
,
ilti gratias agere ejusque m e m i n i s s e ; sed a b i d
;
.
mellem ostendunt mentem, eo quod Ule, c u m s a nitate frueretur et deliciis, n o n staluerit, ne s c r i pto quidem, bona sna ipsis distribuere.

<
'
'
'
.

rv
vt*
E t de anima, quam nunc eorum, quee ipsam

adjuvare qaoant menttonem facit, eam
ut ita
1475
NICEPHORI
GBUMNI.
dicam mortuani et inanem facit, neque ullo modo , ,

Oeo gratam, c u m oeque lex vetus iofirmi a l i q a i d
, ,
aut emortui io sacrificium adhiberet. Quoniam
, '
eoim i d quod offertur, vitam nunquam ceesantem
(1)
.
remunerationeiii babet, quomodo inane offerretur ?

quomodo et abominanduin, ut jam moriis parti
;

ceps?
^ ;

Et sane etsi q u U p l u r i m i faoeret tanquam viven

tia mortuodonaremanere, neque prorauscorrumpi,
,
eo q u o d n o n pro tempore neque quando d i g n u m
' ,
;
erat, sed ut ita d i c a m , morticioa facta sint, quo, , /;
n i a m iis pro a n i m a tempue adest (ut quibusdam
, xocjxoi
visum, et mihi quoque videtur), cum adhuc mens
TITOVOJ/ACVGUV
ftmj
et oorpus robore ac sanitate florent, a d teatameota
,
ioxjB*
eundum est, et bona dividenda, et quibus placet,
concadenda, eo quod q u i i n extremia constilutua ,
*
,
tf
b o n a dividit, n u l l a m sibi a nemine bonorie aut

grati confesaionem vindicat. Sed adbuc gratiorea

facit eos q u i i n baereditatee veniunt et parvi eunt,
. "

quodiutiusetlongiore tempore noverunt quantum

, puxj
l u c r i facturi sint per eos q u i ante se perceperunt;
,
neque i n fine, etsi minue desiderio et cupiditate

,

feranturaut indigneet gre sustinent,aut i a con -
cedentem indignantur, et pro gratis irati fiunt

,

Abit vero et emigrat tranquillus qui moritur, quoad

,
illos saltem, neque ab ullo quolibet modo turbatur.

,
*
Etsaue quicumque c u m eo conjuncti sunt toti
* . An
bujue solius temporia ao rei sunt, soliusque abeun , ;
tis ac defuncti bujus quem amant, meminere, ac
de ejus morte dolent, a d illud u n u m spectantee
,
neque ullius alterius rei ratiohem babentes neque c

quidquam aliud cogitantes quod dolorein ac prav

sentem S t a t u m deceret
,
1
'
<
Absque dubio quivie eum ldudat,qui priusquain

finis adveniat, a d illud aspicit, recte sane ac Dene
dispositus. Laudo et ego et plus q u a m a l i i , nee
alio modo oportere statui de meis pro voluntate
disponere. Et sic dispono.
'
'
*
,.
Igitur i d p r i m u m omnes scire ac bene scire

volumus, et q u i nunc meo testamento adsunt, et
q u i futuro illud tempore legent, nos nibil ex i n justitia, quantum i n memoriain redit, conscios
essepost maturum exameu laboremque, bonis
n o s K s addidisse,quee multa sunt,l)ei misericordia
ac dono;frequentibus quoque hujus beneficiis, q u i
nobis c u m divina sanctilate imperat. Neque, c u m
ipsius misericordia p l u r i m u m posse visi sumus,
nemo est ex iis qui nostrae potestati subjecti sunt,
qui violentas aut tyranfticas aut affigentes manus
nostras expertue sit,ingemueritque a nobis quidquam m a l i perpessus. Neque extraneorum cupiditate ac mutatione minores visi sumus. Ideonihilnos
(2).
'
l i i
, '
,
;

'
'
|3,
(1) Da^ttdittottKboa hOBtbcnm in Teten irjge vid. Levitj * xxn.

(2) lmper&toris, scilioet.
'
{?

i
1478
TESTAMENTUM.
.

.

:
(1)
a c c i d i t et i i s q u i v i o l e n t e r et i n j u s t e a l i q u i d a b e t u -
lerunt. Injustitia e n i m n o b i s o d i o plus q u a m q u o d n o b i s f u i t , u t f u n e s t u m et b o s t i l e . I m o et a i i i s c o n -
l i b e t fuit, e t q u i d q u i d e x e a o r i t u r , a b o m i n a n d u m
,
-
m u l t i p l e x r e d d e r e n o b i s i n c u m b i t , ut sycopbantis
d e b e r e d i c i m u s n e q u e q u i d q u a m a u t s i m p l e x a u t
silia d e d i m u s , q u o s d e o e b a t n o s consulentes audire;

et f r e q u e n t e s a n o b i s d e i i s o r a t i o n e s elaboratae
sunt,bortantes ut juslitiam amplectantur, iigustitiam vero o m n i m o d o f u g i a n t
puv
'
Q u a p r o p t e r DOD c r e d o m i b i i m p l o r a n d a m esse
'
]3
g b o m i n e s q u i m a l i s p e n n a g n i s n o s o p p r i m e r e v o J u e -
a u t o r a n d a m veniam,cum nobis succurrant q u i n
|9
runt,bene e g e r i m u s . M i h i e n i m accidit ut multi v a l d e

et p l u r i m u m n o c u e r i n t ,
dira
invidia
sollicitati,
n e q u e u l l a a l i a r a t i o n i s a l i q u i d preeferente c a u s a
: '
i m p u l s i . P r o q u i b u s et t u n c d i c e b a m :
* '
m i s e r i c o r s , D o m i n e , et n u n c
:, ,
'
i r a m t u a m e x p e r i a n t u r , b o n i t a t e m v e r o i l l a m et
m i s e r i c o r d i a m sentiant, q u a m i n omnes illa i n d i -
gentes effundis, neque statuas illis a u t b o c , a u t
aliud, quodeunque i n cordibus eorum inoleverit,

peccatum.
3) ' ,
( , '
),
>
j u s t u m erat a c d e d i t u m , sufficienter r e d d i d i m u s .
N o n e n i m licebat n e a u e hcet beneficiis ( q u a n t a

, .
* , ,
(
*)

Tp
)'!
rp
(2)
I i n p e r a t o r i b u s v e r o a o s t r i s , etsi n o n q u a n t u m
' ,
)
Sis iis
Nunquam
, .
dico ;
'
e n i m s i n t et q u o t n u m e r o v i d e t i s ) , d i g n e r e s p o n dere. Sed q u a n t u m , q u o d q u e v a l u i m u s , i d ex tota

a n i m a , toto c o r d e
ac mente
reddidimus ; ei si
mintis q u o d d i g n u m erat, assecutiis s u m , n o n t a m e n m e a v o l u n t a t e d e f e c i . S i q u i d et p r o f u i m u r

e x toto a r d o r e p u b l i c i s r e b u s et a d o m n i u m
utili-
tatem pertinentibus, sapientibus imperatoris c o n siliis sententiisque DOQ n i m i s ignave servientes,

n o n m e u m est i d d i c e r e , s e d e j u s q u i n o s a d i d
n i u n e r i s o f f i c i i q u e a s s u m p s e r i t . I d et r e l i n q u o d i c e n d u m et a f f i r i D a n d u m ,
veritati
i p s i , quee
plus
q u a m c a l u m n i a aut sycopbantia aut invidia valet
c l a r i u s q u e c l a m a t , q u i p p e quee o m n i a r o b o r e , u t
m i b i videtur, superet veritas. l t a ut, s i quis
et i n
n o s v i v e n t e s , et i n n o s m o r t u o s f r u s t r a
e x i t u v e l l e t i n s u r g e r e , n i h i l a m p l i u s i l l i fiet, c u m
TIC
r e s ipsae, e t u n a q u i e a s p r o f u n d e i n t e l l i g a n t j u d i -
(3)
w,
' , ,
9
,
wv.
(5) ,
(4),
cantque,
c o n t r a r e c l a m e n t . Mascee
ac
sine
putridum
reddunt oleum, > dicit sapiens. Et pluchra,
voiet
q u i d e m i n v i d i a , n o n poterit vero c o r r u m p e r e a p u d
eos q u i j u d i c i o g a u d e n t et j u s t e v o l e n t i n q u i r e r e
et j u d i c a r e .
.
' ,
, -
)tere l e g e s a n c i t u m e r a t u t , p r o s u r r e p t o
, q u i n q u e r e d d e r e n t u r , q u a t u o r o v e s p r o
lod.xxu. 1
e x c i d i t ?
Veritas d i c t a fuit B a c c h y l i d i
it, 7. j E s c b m e s o r a t o r i b i d . 16 :
A t t a m e n , n e c u m , d e eo m u l t a d i c e r e p o s s i m u s ,
si singula dicere tentaremus, a l i a m
,
.
viam
quam
(4) E c c l e s . , 1.
(5) A n r e p e t e n d u m a n i m o ? v i x p u t o .
E x c i d i s s e v e r b u m v i d e t u r ; , y e r b i cansa,
imile aliud.

proposiiam Mqneremur, heec censeo mihi omnino
. p*v
omittenda ac Deo confidenda q u i o m n i a novit et ma
* ,
nifesta et obecura, et m a n u m veritati porrigit n e -
'
qne sinit e a m a q u o c u m q u e
vinci ant conoulcari.
jpovjfpJLJxal
Reliquum est ut a d propositam redeam idque c o n -
ficiam.
'
>,
Volebamue igitar bona nostra disponere nostram-
que de iis voluntatem stataere.Id igiturperficimus,
propoeitum nostrum adimplentes.
**
,
(I)
Et ea estnostra voluntas, utsuper
omnibnebo-
nia nostris, v i t nostro eocia et comes a d hujus
vitae felicitatem ab ipso
Deo conformi meeum
a n i m a parata, constituatur, et ut ante alia a o i m a
ea stataens neqae sollicitudine quee ipsi
debetur,
\\),
m e curam habeat, quidquid conveniene est, p r o
bit omnino q u i d q u i d i p s i videbitur ex meis
impendere, neque ullam rationem de impensie r e d -
dere. a u t d e i i s q u e e
egerit. E t flliis hereditatem
fvfi
*
% %ra
inferior. Etsane a n i m n meee studium babentilicebonte
<
. ' c v o O x i p i o v i *
praestabit et aliis genere propinquis. Etservis bene
, ,
faciet, et alia omnia pro potestate faciet, ut a n o -
bis p l u r i m a eorum dicentur, et dictu magis n e -
. t u
cessaria per partesexponentur.
' ,
Porro m i b i sic volenti ac disponenli nulla obstat

lex aut refragatur, Deque contradicit; eed omnee,
ut ita d i c a m , t u m divineB, tum humanae leges a d i d
, '
simul ferunt, m i b i nempe ut liceat de meis facere
quidquid volo. A c simul quid justius e88et,quam ut
ea quee omniaquee egomet ipse, participat, me de-
functo, super iis bonis constituatur, quippe qute
Gontigit enim nobis, et m i r u m i n m o d u m conligit
domum adaugere, n o n m o d o metendo u b i
, '
,
et benedictionem n o n modo ab accedentibue ac-
cipiendo, sed et a b iis q u i nostrorum conscii erant
et nobis prosperum successum et alia bona preca-
abradit, et neque m a n u m , neque sinum adimplet
metentis et colligentis); sed et firmis laboribus et
consiliis optimee hujus
iddicendo erubesco, veritatedomnibuspreeponens.
Nobis vitafloruit ac m u l t u m . quantumque licebat
profudit, aliis ex n o n minoribus initiis, i m o vero
ex majoribus, n o n eadem adeptis.
() Sic veraacule remplissant le b u t . Sed

q u i diligenter scribunt talem loquendi m o d u m fugiunt, cujus metapbora est inconcinna ; scopus
enim tangitur, n o n impletur ; a d s c o p u m pervenimus, eum implemus. Sunt tamen v e l boni
scriptores q u i a d bunc lapidem impegerunt, aliud
agentes profecto. Possem, si bis essent bic locus,
Harpii, Campofortii, vivorum etiam eorumqua
).
fy* *
'
dantiam afferre;dum contraria ratio valde ao juste
uxoris. N o n
ac mirandae
(2),
et fructus producere, et uberes reditus
b a n t u r ; ( q u solaratio agroesolet pingues roddere

et a b u n -
seminaveramus, et colligendoundedisperseramus,
,
^
nibil niinus q u a m ipse, a d ea operam contulerit ?
* *
(3)
excellealissimorumhomiaum,exemplainmec
proferre.
(2) Respectu a d hsec verba Matthsei X X T ,
, ^
.
(3) Gonf. similia a p u d Gregor. N a x i a n x , t
1*
TESTAMENTOM.
9 * 4 ^ sud *
-*
*, .
~ " .
Ego quidem totum meimperatorisjussis tradens
et pro republicalaboribus, nunquauiomisi propriis
x o l
incumbere iisque operas cogitationesque impen .
> dere. llla vero,quidquidad se pertineret,adimplens

*
i d , quod ad me spectaret pro me conferebat. Unde
* .
m o d o n i h i l bonorum effluens q u o n o n oporte ,
bat, p e r i i t : s e d et reditue et fructus ex justis
/, , <-
rationibus excogitati sunt, et d o m n i superftua, c u m
,
multa erga pauperes miericordia,multaque erga
:
infelices oompassione et affectu.et aliis prwstantia
,
accesaere et multo magis, laudc digna q u a m q u
' ,
mulier i l l a miranda, soiaSalomonis sapieatia, n o n

,
autem aliunde, iaventa, (quam ego illiberalem opi, ,

ficempotiuscenseo),
ad fusum manus admovens et
; , '
laneas vestes conficiens, ot i a Janis ac vestimentis
, , ao duplicibus lacernis, et victu et domesticorum
,
mensisac tolibus virtutemet ardorem et m a g n a n i # ,
mitatem
ostendit.
; ,
(I),
/ .
i
>
.
,
'
'
Sed, ut dicebam, cuinam post me potius commeodarem quee a d me pertinent ac nostra, nisi et
p r n s e n s i l l i commendari oportere staluissem : et
i l l i commendata sunt. Illa c n i m ct benc et rebgiose
administrabit, et c u m i n omnia potestatera, et pro
voluntate agendi i m m u n e m libcrtatem et o m n i t r i bunali majoreiu babitura est, omnia convenienter
et digne peraget. Et haereditates a d meam attendens meotem, ita admioistrabit.
Primo quidem de mea anima, ut d i x i , sollicita

erit. E a ejus p r i m a cura sit, Dei genitrici, i n cujus
} ,
sinum, iode e ventre matris, projectus s u m , et
> ,
quam vitae omnis validam protectricem proposui,

,
'
cuispiritum commendans, leetus cxspirabo; q u i s p i ,
ritus,licet omni malitiae ac parvitati servierit, iidem

tamea veram et evangelicam servavit, ct per c a m
,
solum ac propter eas quie i n vita, gratias accepit,
,
coniidit, uon obstante m o r u m meorum miseria, E i
et propter eam soli templo a nobis a fiindamenlis
, , }
ereclo, aureosnummos
consecrare. Hocprope
$ ' templum volo meos cineres et lutum, miserum
,
( 2 ) .
boc corpus deponi, et i m p u r u m puro templi liinine

abscondi, quod limen nihil tamen tangeredeberet,
, co quod nefas sitquidquam i m p u r i q u o d m u n d u m
, ' - D est tangere, et justum esset meum corpus longe
, rejici et expeJliinaaein iaania et profaouui i n pro*
Tffiv , fana.Etutibijaceascorpusrevoces tu, Immaculala
,
Virgo,etmater lllius q u i e u m q u i erraverat quaesi .
tum venit. eum q u i omoibus culpis et malis dela}
,
psus erat, et q u i manus i n cruce tetenderat, n o n ut
,
attraheret et revocaret et salvaret justos tantum,
puv ,
. '
tfafn
. XXXI, 10 : . . , . . .
9 ;
Gft.
GXL.
(2) Relictum est hic ut et infra non scmel.

tium vacuum, quo n u m i n o r a m auuaerus, n o a a a testatore coaslitutus, postea posset i n *
scribi.
(3) Codex, .
N I C E P H O R l CHVMNI
14
s e d u t o m n e s e m a n u m a l i g n i e r i p e r e t et n u l l u m (1)
e o r u m q u i a d i p s i u s i m a g i n e m facti e r a n t a m i t t e -
ret. Ita sane h o c t e r r e n u m c o r p u s tot i m m u n d i t i i s
c o r r u p t u m a d v o c e s et a n i m a n i i i s ( q u o t et q u a n t i s
i c i s ipsa) m a c u l a t a m benigne
a c c i p i a s et c u r e s ,
n e q u e a v e r t a s a p u e r o tuotuae p r o t e c t i o n i s v u l t u m
s a l u t a r e m . O p o r t e b a t e o i m n o s c u m eo c o r p o r e q u o -
c a m reformati eumus Christi sanguine. tota vita i n
$.
tua domo
p r o j i c i ( i d q u e n o s o p t i m e docuieset) ;
f a l l a c i a et
i m a g i n e m i n tentoriis p e c c a t o r u m m a l u i t i l l u d b a -
b i t a r e (foetidum h o c t e n t o r i u m d i c o ) , et a d h u c v i -
"
d e n s q u o d o m n i i m p u r i t a t e r e p l e b a t u r , n u n c mor-
tuum dimisit maculis
>
p l e n u m et p r o j e c t u m
in
'.
et p r a r a e l e c t i o n e a n i m a a d d i v i n a m c r e a t a
q u o n i a m v e r o d e c i p i e n t i s et o c c i d e n t i s
dolo
'
d e l u b r i t u i l i m e n . T u a u t e m b e n i g n a , et m i s e r i c o r s g
&v
et c o m p a t i e n s , e t p r e c e s e x a u d i e n s , l m m u n d a e a n i -
mm et c o r p o r i i n d u l g e a s , quae p e s s i m i s d e s i d e r i i s
ecritn^
),
et v o l u p t a t i b u e l n d i g n e i n d i g n i s s e r v i e r u n t , et totam

PG140

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PG140

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I

BIBLIOTHECA UiNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, CECONOMICA,

OMNIUM QILE E X S T I T E R E MONUMENTORUM CATHOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM

NICETRE AMBO. G E O R G . ACROPOLITA. THEOD. DUCAS. A L E X A N D E R PAPA IV. ALII.

* t>-pis P A U L D U P O N T , 12, v i a dietf Bac-d'Aenierce. 17.4.87.

3EC 0 * FltATKlS EJIS

A C C U R A N T E E T DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

M C E X E TOMUS POSTERiOR. CiETERORUM

DU UAINE, 189, OLIM CBAUSSEE

M I C H A E L ACOMINATLS GHONIATA, ATIIENIENSIS ARCIIIEPISCOPUS, M C E T i E F R A T E R .

THEODORUS ALANLE EPISCOPUS.

THEODORLS ANDIDENSIS EPISGOPL8.

MANUEL CHARITOPULUS CP.

NICEPHORUS CPOLITANUS PATRIARCHA.

NIGEPHORUS CHUMNUS, CANICLEO P R E F E C T U S ,

Notitia ex Bibliotheca Fabricii ed. Uarlet.

(Greece apud Maium,

1 . Jam de Macedonio, Spiritus sancti i m p u g n a tore,sermonem incipere statuens,necessarium puto

et imprimis Marcellum A n c y r deposuerunt

6. lUo autem m o r t u o , et Orienti imperio a d

7. Hoc autem tempore Eusebio P a m p h i l i e v i l a

8. Ducebant autem hanc synodum Eusebius

Osroenorum urbe oriundus, factus vero deinceps

9. Paulo post mortuo Kusebio, contenderunt

10. E a vero quae Alexandriae facta sunt aliter

11. Interea autem R o m a m , ut diximus, venerant Athanasius et Paulus,sed et Marcellus Ancyrae,

episcopos, s i quos CX e c c l e s i i s v e l l e n t expellere ;

interfectus est qui Romee imperaverat Magnenlius,

. Interea, ut narrat Sozomenus, c u m Antio.

doxii innovatione monuit Basilium Ancyr, Ma

oedonium Mopsuesti, et Necropoeum Nicomedi;

q u i , Eustatbio Sebastse, et Eleusio Gyzici juncti

2 0 . Hseresiarcha autem renuntiari peroptans

quoddam proprium collegium discreti sunt, et Ma.

rent. Convenientes enim Antochiam S y r i , i n col- ,

Eleusium reduxit, coegitque u t e u m Eudoxio

gaverunt; synodoque i b i congregata, eadem decreverunt ac hujus insui e p i s c o p i , et reversi

coporum sibi consentientium convocavit, ad con '

b u s , q u i quidem omnes a Macedonianis petiere ut

(i) H a c fortasee oocaaioneS. Gregorius Nyssenus ecripsit i l l o t adversus A r i u m Macedonium-

que tractatus, quos ego ex Vaticano codice edidi

n o d u m e s s e post N i c e n a m constituerunt, cano- ,

posuere, deliberalionem habuerunt, quem i n sede

consenserunt hujus synodi plerique. Ipse autem

b e r e : neque ad externas procedere neque n o n

d e c r e t u m est nunquam i l l u m fuisse e p i s c o p u m ,

neque esse , neque clericos a b ipso o r d i n a t O S , s e d

1. Nestorius ortue erat ex Germani oppido,

peroptans, et Christi gloriee propriam gloriam a n ,

2. Gum autem, ut a Domino dictum est, n i h i l

ascendit rapuitque presidentiam tanquam tyran,

siam, turbans et orbem universiim. Neque a divi-

3. Fit autem illi p r i m u m innovationis tentamen

et Oasiminhabitare jussus, futuree impiorum poe

Suscitavit enim i n i l l u m Deus spiritum Cyrilli Alexandriee patriarch; q u i a d i p s u m

s u m synodue et a d veniendum invitatur Nestorius ab civitatis achiepiscopo et multis aliis.

1. Regnante Theodosio juniore, i n urbe regia

non accurate scio. Improbus igitur Eutyches blas- ti

obsequi, orthodoxum eum habemus et sacerdotio

m u s . Posfquam sic locutus est coegit erjlscopos itt

n o n scripta cbarta subscritere j a c ^ e i a d e qualeidi

voluit' Flaviahi et Eusebii depositibn^ m scrijisifi

xai Q ciil et subscripsitBarsumas/ttim aiilcm H a v i a n ^

alii vero dicunit Barsurriam, c u m eiim assuinpsisset

ci fo humanitate c o n s t a n t e , f i dicerenft d l M e s i e q u