4.

0 TEKNIK TERJEMAHAN DAN PENTERJEMAHAN

4.1 Definisi Terjemahan

Takrif terjemahan dari segi sejarah boleh dilihat daripada perkataan terjemah berasal daripada perkataan Arab tarjamah yang membawa maksud mentafsirkan perkataan dengan mengunakan perkataan dalam bahasa yang lain. Maksud moden perkataan terjemah boleh dilihat di dalam Kamus Dewan Edisi Keempat di mana kamus tersebut mendefinisikan perkataan terjemah sebagai ... pindahan karangan dan lain!lain" daripada suatu bahasa ke suatu bahasa yang lain.... Di samping itu# se$ara literalnya# penterjemahan boleh dikatakan sebagai teknik menggantikan perkataan!perkataan daripada satu bahasa ke bahasa yang lain. Definisi terjemahan harus dilihat daripada sudut yang menyeluruh supaya ianya jelas kepada mereka yang ingin tahu akan maksud sebenar terjemahan. %enterjemahan boleh didefinisikan mengikut &atford '(()*+," seperti yang berikut* %engantian bahan teks dalam satu bahasa bahasa sumber" dengan bahan teks yang sepadan dalam bahasa lain bahasa sasaran"

Manakala# -ewmark '(..*/" menyatakan terjemahan ialah akti0iti menterjemahkan maksud teks ke bahasa lain iaitu bahasa sasaran berdasarkan kehendak penulis teks bahasa sumber.

Menurut

Ainon

Muhammad

dalam

bukunya

%anduan

Menterjemah

'((,"

penterjemahan bermaksud mengalih satu bahasa ke bahasa yang lain. %engalihan ini merangkumi warta mesej" teks sumber# gaya bahasa dan tindak balas yang sama daripada pemba$a sasaran.

Eugene -ida mengemukakan konsep 1terjemahan persamaan dinamis2. 3eliau mendefinisikan -ida#'(),*'/("* terjemahan berdasarkan persamaan dinamis. 3eliau menyatakan

 A translation of dynami$ e4ui0alen$e aim at $omplete naturalness of e5pression and tries to relate the re$eptor to modes of beha0iour rele0ant within the $onte5t of his own $ulture.

Definisi ini telah dihurai oleh Abdullah 6asan dan Ainon +77'*8+" sebagai* %enterjemahan ialah penyalinan semula ke dalam bahasa penerima maklumat daripada bahasa asal dalam bentuk persamaan yang terdekat dan bersahaja9 pertama dari segi maknanya dan kedua dari segi gayanya.

Terdapat pelbagai jenis definisi yang dikemukakan oleh tokoh!tokoh penterjemahan# walaubagaimanapun# definisi yang paling tepat dalam konteks terjemahan moden adalah yang telah disuarakan oleh Eugene A. -ida di mana beliau mengatakan bahawa terjemahan merupakan penyalinan semula ke dalam bahasa penerima maklumat daripada bahasa asal dalam bentuk persamaan terdekat dan bersahaja# pertama dari segi makna dan kedua dari segi gayanya. Terjemahan jenis bersahaja ini disebut sebagai terjemahan dinamis dan takrif terjemahan oleh Eugene A. -ida telah diterima pakai oleh segenap lapisan masyarakat yang mempraktikkan kerja!kerja penterjemahan. Terjemah dari segi menyeluruh dan bersahaja ini memberi kesan di mana pemba$a tidak dapat membe:akan atau mengenalpasti sama ada teks yang diba$a merupakan teks terjemahan atau tidak. 3erdasarkan definisi!definisi terjemahan di atas# boleh disimpulkan di sini# proses penterjemahan melibatkan penggunaan bahasa sumber# bahasa sasaran dan teks atau bahan yang diterjemah. Di samping itu# dalam proses penterjemahan beberapa aspek perlu dipertimbangkan iaitu gaya bahasa# tindak balas pemba$a sasaran# persamaan antara bahasa sumber dengan bahasa sasaran serta dua budaya yang terlibat iaitu budaya bahasa sumber dan budaya bahasa sasaran.

4.2

Proses Terjemahan

Menurut -ewmark '(.."# penterjemahan melibatkan tiga proses asas iaitu penafsiran dan analisis teks bahasa sumber yang diikuti oleh prosedur terjemahan. %rosedur terjemahan mungkin bersifat langsung atau berdasarkan struktur sintaksis yang sepadan bagi bahasa sumber 3;" dan bahasa penerima 3T"# atau menerusi 1antara bahasa2 yang asas dan logik. %roses yang terakhir ialah penulisan semula teks dalam hubungannya dengan tujuan penulis# harapan pemba$a# dan norma yang sesuai bagi bahasa penerima dan sebagainya. <angkah pertama untuk menterjemahkan sesuatu teks ialah menganalisis teks tersebut untuk mengetahui dan memahami isi kandungan teks tersebut. %ada peringkat ini# penguasaan bahasa sumber yang baik sangat penting. %emindahan warta merupakan proses kedua yang terpenting dalam terjemahan. %roses ini perlu dilakukan se$ara berhati!hati. %ada tahap ini maklumat dan maksud yang diperoleh dalam proses analisis tadi dipindahkan ke dalam bahasa sasaran. 6anya penterjemah sahaja yang mengetahui $ara warta yang dihasilkan itu hendak dipindahkan kepada bahasa penerima. ;etelah membuat analisis dan beberapa penyesuaian dalam proses pemindahan# maka maklumat yang hendak disampaikan itu distruktur semula dalam bahasa sasaran. %enstrukturan semula bergantung pada pelbagai gaya bahasa yang dianggap sesuai# $iri! $iri utama pada gaya bahasa dan kaedah yang dapat digunakan sesuai dengan konteks penggunaan bahasa yang dikehendaki. =aya bahasa yang digunakan hendaklah memudahkan pemba$a memahami terjemahan. ;upaya struktur $erita $epat difahami dan tidak membosankan. ;etelah selesai melakukan penstrukturan semula# sesebuah terjemahan masih belum dikatakan benar!benar baik. <angkah selanjutnya yang perlu diambil ialah menyemak semula. %erkara yang perlu diperhatikan semasa menyemak semula terjemahan ialah memastikan ketepatan dan kejelasan maklumat yang ingin disampaikan semula dalam teks yang telah diterjemahkan.

4.3

Kaedah Dan !ra!e"i Terjemahan

Menurut Ari:ah Ardi dalm bukunya %engantar %rinsip %enterjemah pada tahun '(/7an banyak kaedah yang digunakan untuk menterjemah dan menganalisis terjemahan. %enggunaan pelbagai perkataan seperti strategi# taktik#kaedah# proses#prinsip dan prosedur hanyalah satu kekeliruan istilah sahaja.Tahun '(/7an banyak kaedah yang digunakan untuk menterjemah dan menganalisis terjemahan.%enggunaan pelbagai perkataan seperti strategi# taktik# kaedah# proses#prinsip dan prosedur hanyalah satu kekeliruan istilah sahaja.D#a $aedah %en!erjemahan iai!# $aedah &ama dan $aedah 'ar#.

Mengikut kaedah lama penterjemahan ditumpukan pada persamaan bentuk teks terjemahan dengan teks asal. Aspek seperti format#rima rentak# bunga bahasa dan $iri!$iri kebahasaan dalam teks asal $uba dikekalkan supaya terjemahan yg dihasilkan menyamai bentuk teks asal. Kaedah ini dinamakan Kaedah Terjemahan >ormal formal e4ui0alen$e ". Kaedah ini juga dikenali sebagai Kaedah >ormal# Kaedah Terjemahan 6arafiah dan Terjemahan <iteral.

Kaedah baru pula mengutamakan reaksi pemba$a dan kesan terhadap pemba$a. kaedah baru ini menitikberatkan persamaan dinamik dynami$ e4ui0alen$e " dan disebut sebagai terjemahan kaedah dinamik. 3erdasarkan + kaedah utama tersebut# ?inay dan Darbelnet iaitu + orang pakar penterjemahan telah mengutarakan beberapa kaedah antaranya * KAEDAH (AMA ) KAEDAH *+RMA( , %injaman %eniruan %enggantian Tranposisi =eneralisasi KAEDAH -AR. ) KAEDAH DINAMI , %ersamaan Adaptasi %enyamaan fungsian %engembangan Modulasi

4.3.1

Kaedah (ama 4.3.1.1 Kaedah Pinjaman ) -orro/in" ,

Kaedah ini digunakan untuk sesuatu unsur yg tidak wujud dan tiada padanan yg sesuai di dalam bahasa sasaran misalnya dari segi teknik# konsep# peristilahan dan sebagainya. &ontoh9 Te$s s#m'er Endo0radi!is is 0a#sed '1 'a0!eria !ha! en!er !he '&ood. Te$s sasaran Endo$raditis berlaku akibat bakteria yang memasuki darah.

Kaedah ini diamalkan untuk menimbulkan sifat!sifat khusus dalam sesebuah teks. Kata ini dipinjam se$ara terus dan ditulis miring dalam teks misalnya aorta# aspirin #matron# wikipedia# homestay dan sebagainya. Kaedah ini paling mudah dan merupakan terjemahan terus dan terjemahan langsung. Kata pinjaman ini diklasifikasikan sebagai kata pinjaman tulen tidak asimilasi $ontohnya *

Te$s s#m'er* %elan$ong juga akan berpeluang mengunjungi pasar malam yang@.. Te$s sasaran* Tourist will also ha0e the opportunity to 0isit the pasar malam whi$h@.

4.3.1.2 Kaedah Penir#an ) (oan Trans&a!ion , Kaedah ini berlaku apabila kemasukan istilah pinjaman ke dlm bahasa sasaran namun istilahnya sahaja yang ditiru atau diterjemah. Terdapat dua jenis peniruan iaitu * '. %eniruan penyampaian yang tidak mengubah struktur bahasa sasaran $ontohnya * ser0is buffet arus elektrik sains sosial

buffet ser0is ele$tri$ $urrent so$ial s$ien$e

+.

%eniruan struktur yg memasukkan struktur baru dalam bahasa sasaran.&ontoh * prime minister head 4uarters $arbon dio5ide perdana menteri ibu pejabat karbon dioksida

4.3.1.3 Kaedah Pen""an!ian ) Harafiah 2 (i!era& Trans&a!ion , Kaedah ini digunakan dengan menterjemahkan atau menggantikan perkataan atau frasa dalam ayat tanpa perlu melakukan perubahan yang besar terhadap kedudukan struktur atau susunannya. &ontoh * A miss you saya rindu awak

4.3.1.4 Kaedah Tran%osisi ) Trans%osi!ion , Kaedah tponposisi merupakan kaedah terjemahan yg mengubah atau menukar kedudukan frasa atau klausa dan golongan kata dlm bahasa sasaran tanpa mengubah maksud warta atau maklumat. Kaedah ini bertujuan untuk menyampaikan maksud dlm bahasa sasaran se$ara paling bersahaja dan utk memperjelaskan lagi kandungan maklumat yg mungkin boleh mengelirukan jika kaedah tranposisi tidak digunakan. &ontoh* An0est as low as BM/#777. trading as a profession. Dengan pelaburan serendah BM/#777. berniaga sebagai kerjaya.

4.3.1.3 4enera&isasi

Merupakan kaedah yang paling mudah dan ringkas. Kaedah ini merupakan kaedah yang menjadikan makna terjemahan lebih umum atau tidak khusus. -amun kaedah ini hanya boleh digunakan seandainya pengabungan makna terjemahan tersebut tidak mengubah mesej teks asal. &ontoh * Te$s s#m'er Mereka akan dijamu dengan durian#langsat# rambutan dan manggis. Te$s sasaran ;ome lo$al fruits will be ser0e to them

4.3.2

Kaedah -ar# 4.3.2.1 Kaedah Persamaan ) E5#i6a&en0e ,

Kaedah persamaan iaitu persamaan yang perlu dilakukan oleh seseorang penterjemah ialah persamaan yang paling hampir dan persamaan yang paling la:im. Kaedah persamaan ini dilakukan pada pelbagai tahap seperti peringkat leksikal# sintaktikal dan persamaan wan$ana. %ersamaan leksikal bukanlah mudah. &ontohnya kos hangus tidak sama dengan burnt.

4.3.2.2 Kaedah Pen1es#aian ) Ada%!a!ion , Kaedah penyesuaian merupakan penggantian terhadap perbe:aaan budaya yang terdapat dalam dua bahasa. Kaedah ini dianggap sebagai kaedah terjemahan yang paling bebas. Aanya digunakan se$ara meluas untuk menterjemah lakonan komedi " dan puisi.Tema# watak dan plot la:imnya dikekalkan. 3iasanya dlm keadaan ini makna dan mesej yg $uba disampaikan dengan $ara lain# dan pemba$a akan memahaminya setelah memba$a keseluruhan teks.

%ersamaan terdekat bergantung sepenuhnya kepada konteks dan nilai budaya seperti dalam ungkapan idiomatik daripada peribahasa. Tidak ada dua perkataan yang benar!benar sama makna dalam dua bahasa yang berlainan. Cleh itu# kita tidak menterjemah dengan menggunakan persamaan yang tepat# sebaliknya menggunakan persamaan yang paling dekat maknanya.

&ontohnya * PER AMAAN TERDEKAT na!iona& 'i" and sma&& na!iona& &an"#a"e m1 friend and i PER AMAAN EJATI 2 -ER AHAJA nasional# negara# kebangsaan ke$il besar bahasa kebangsaan saya dan sahabat saya

%ersamaan yang paling baik ialah persamaan yang terdekat dan sejadi sekali gus. %enterjemah yang menggunakan hanya bentuk persamaan sejadi akan menghasilkan terjemahan bersahaja. Terjemahan tersebut seolah Dolah ditulis terus ke dalam bahasa penerima dan tidak kelihatan seperti terjemahan. &ontohnya * Te$s s#m'er 6e kissed his daughter on the mouth. Te$s sasaran Dia memeluk anak perempuannya dengan penuh kasih sayang.

Dalam budaya inggeris# seorang bapa yang baru pulang dari perjalanan yang panjang boleh men$ium bibir anaknya . Tetapi situasi ini tidak wujud langsung dalam budaya Melayu yang boleh disamakan dengan seorang anak yang menghulurkan tangan untuk bersalaman dengan bapanya lalu men$ium tangan bapanya.

4.3.2.3 Pen1amaan 2 Padanan *#n"sian

Merupakan kaedah yang menterjemah fungsi warta supaya dapat memberi reaksi yang sama kepada pemba$a terjemahan seperti reaksi yang diterima oleh pemba$a teks sumber. &ontohnya * Da&am 'ahasa In""eris go to hell Da&am 'ahasa Me&a1# pergi jahanam# pergi mampus

Kaedah penyamaan ini boleh juga digunakan dalam simpulan bahasa dan peribahasa dalam bahasa sumber. &ontohnya*

-ahasa s#m'er as &i$e as !/o %eas !oo man1 0oo$s s%oi& !he 'ro!h

-ahasa sasaran bagai pinang dibelah dua. dua nakhoda satu kapal

%eribahasa ini tidak boleh diterjemahkan se$ara literal atau se$ara peniruan kerana ia mempunyai maksud yang bersifat kebudayaan. Eika diterjemah se$ara langsung# ayat!ayat di atas membawa maksud seperti dua ka$ang pis dan terlalu banyak tukang masak merosakkan sup. Ani menyimpang dari maksud asal peribahasa.

4.3.2.4 Pen"em'an"an ) E7%ansion , Merupakan kaedah yang menghuraikan dan memperjelaskan warta dengan panjang lebar bagi pemahaman pemba$a terjemahan. Kaedah ini digunakan dengan memasukkan maklumat!maklumat tambahan dan baru yang biasanya melibatkan konsep saintifik atau istilah yang tidak terdapat dalam budaya bahasa sasaran. %engembangan boleh dilakukan dua $ara iaitu sisipan dan nota kaki *

&ontoh * I IPAN ) PARENTHETI8 ,

Te$s s#m'er %ekan Kajang masyur dengan sate.

Te$s sasaran Kajang town is well know for satay.

4.3.2.3 Kaedah Mod#&asi ) Mod#&asion , Kaedah modulasi digunakan untuk tujuan yg sama seperti tranposisi iaitu untuk menyampaikan maklumat dengan gaya bahasa yang paling bersahaja dan mudah difahami. Modulasi boleh digunakan apabila terjemahan yang terhasil tidak menepati hukum tatabahasa# janggal atau menyimpang maknanya walaupun terjemahan se$ara literal atau tranposisi telah digunakan. &ontohnya *

right bank

tebing kiri

4.4

Kesim%#&an

Kesimpulannya#pemilihan kaedah yang sesuai bagi penterjemahan banyak bergantung kepada berbagai!bagai faktor iaitu ringkas atau kompleks sesuatu teks# jenis atau fungsi teks risalah#am atau tenikal"#bidang teks sastera# agama# sains atau teknikal " dan peringkat teks untuk kanak!kanak# sekolah rendah atau sekolah menengah atau pengajian tinggi ". Eusteru# seorang penterjemah haruslah berhati!hati dan peka dalam memilih kaedah yang sesuai. Adakalanya kaedah!kaedah tersebut boleh digabungkan dan adakalanya terpisah.

4.3

Men!erjemah 'ahan a#!en!i$ se0ara !e$ni$ "&o'a&.

TEK -AHA A IN44ERI Resear0hers a! En6ironmen!a& /eden:s Ins!i!#!e of Medi0ine fo#nd !ha!

TERJEMAHANN9A %ara penyelidik di Anstitut %erubatan dan Alam ;ekitar ;weden mendapati bahawa mendapat kanser prostat. Kajian yang dijalankan pada Mei +7'F

drin$in" 0offee 0o#&d red#0e a man:s ris$ minum kopi boleh mengurangkan risiko of %ros!a!e 0an0er. The Ma1 2013 s!#d1 fo#nd !ha! for ea0h 0#% of 0offee dr#n$ %er da1; !here /as a 3 %er 0en! red#0!ion in !he ris$ of de6e&o%in" s&o/ "ro/in" %ros!a!e 0an0er.

mendapati bahawa bagi setiap $awan kopi yang diminum pada setiap hari# terdapat pengurangan F peratus dalam risiko memperlahan pertumbuhan kanser prostat.

There /as a &o/er red#0!ion of 2 %er 0en! in a""ressi6e 0ases. Drin$in" 0offee 0o#&d red#0e !he ris$ of de6e&o%in" !1%e 2 dia'e!es; a 2010 %a%er %#'&ished in !he Jo#rna& of A"ri0#&!#ra& And *ood 8hemis!r1 s#""es!. Tes!s fo#nd !ha! in mi0e;

Terdapat pengurangan serendah + peratus dalam kes!kes yang agresif. Minum kopi boleh mengurangkan risiko diabetes jenis +# menurut $adangan dalam Eurnal %ertanian dan Makanan Kimia kertas +7'7 yang diterbitkan pada kertas +7'7.

0offee Gjian terhadap tikus mendapati bahawa# penggunaan kopi baik untuk menghalang tahap gula dalam darah yang tinggi dan membaiki sensiti0iti insulin# sekali gus mengurangkan risiko ken$ing manis.

0ons#m%!ion %re6en!ed hi"h '&ood s#"ar &e6e&s and im%ro6ed ins#&in sensi!i6i!1; !here'1 red#0in" !he ris$ of dia'e!es.

Drin$in" !hree 0#%s of 0offee a da1 0o#&d si"nifi0an!&1 red#0e !he ris$ of de6e&o%in" A&<heimer:s s#""es!s. Resear0hers a! !he .ni6ersi!1 of o#!h disease; a 2010

Kajian

yang

dijalankan

pada

+7'7

menunjukkan bahawa dengan risiko penyakit Al:heimer.

minum tiga

s!#d1 $awan kopi sehari dapat mengurangkan

%enyelidik di Gni0ersity of ;outh >lorida memantau '+, sukarelawan selama empat tahun# men$ari tanda!tanda kemerosotan ringan dari segi kognitif.

*&orida moni!ored 124 6o&#n!eers for fo#r 1ears; &oo$in" for si"ns of mi&d 0o"ni!i6e im%airmen!.

Those /ho de6e&o%ed s#0h im%airmen! /ere fo#nd !o ha6e 31 %er 0en! &o/er 0affeine &e6e&s a! !he 'e"innin" of !he

Mereka yang mempunyai kerosakan tersebut didapati mempunyai tahap kafein yang lebih rendah iaitu /' peratus pada awal kajian yang kekal sihat

s!#d1 !han 6o&#n!eers /ho remained daripada sukarelawan

0o"ni!i6e&1 hea&!h1. In0reased 0affeine in!a$e 0o#&d 'enefi! !hose /ho s#ffer from non=a&0oho&i0 fa!!1 &i6er disease )NA*(D,; a s!#d1 %#'&ished in A%ri& 2013 re6ea&ed.

kognitifnya. %eningkatan pengambilan kafein dapat

memberi manfaat kepada mereka yang mengalami penyakit hati berlemak bukan alkohol -A><D"# menurut kajian yang diterbitkan dalam April +7'F.

0ien!is!s a! D#$e .ni6ersi!1

0hoo& of

%ara saintis di Gni0ersiti Duke ;ekolah %erubatan mendapati bahawa kafein merangsang metabolis lipid yang disimpan di dalam sel!sel hati# dan mengurangkan lemak hati tikus yang berada pada diet yang tinggi lemak.

Medi0ine fo#nd !ha! 0affeine s!im#&a!ed !he me!a'o&isa!ion of &i%ids s!ored in &i6er 0e&&s; and red#0ed !he fa!!1 &i6er of mi0e /ho /ere on a hi"h=fa! die!.

The findin"s s#""es! !ha! drin$in" fo#r 0#%s of 0offee a da1 0o#&d %re6en! !he %ro"ression of NA*(D in h#mans.

6asil kajian menunjukkan bahawa minum empat $awan kopi sehari boleh menghalang perkembangan -A><D pada manusia.

A 2012 s!#d1 '1 resear0hers from !he Kajian oleh penyelidik dari %ersatuan Kanser Ameri0an 8an0er o0ie!1 fo#nd !ha! Amerika pada +7'+ mendapati bahawa minum empat $awan kopi setiap hari boleh mengurangkan risiko kanser mulut. yang berkurangan tetapi mungkin sebaliknya drin$in" fo#r 0#%s of 0offee dai&1 0o#&d 0#! mo#!h 0an0er ris$ in ha&f.

The red#0ed ris$ ma1 no! a0!#a&&1 'e d#e Bisiko !o !he %resen0e of 0affeine in !he drin$; an!io7idan!s in 0offee. '#! ra!her !o !he na!#ra&&1 o00#rrin" dalam

sebenarnya bukan kerana kehadiran kafein minuman# antioksidan yang berlaku se$ara semula jadi dalam kopi.

mo$ers and drin$ers e7hi'i!ed !he same ris$ red#0!ion as an1one e&se.

%erokok dan peminum juga mempamerkan pengurangan risiko yang sama seperti orang lain.

3.0

KE IMP.(AN