FILIPINO 4 INTRODUKSYON SA PAG-AARAL NG WIKA MGA PARAAN NG ARTIKULASYON Oral at nesyal Tunog Oral ang nagagawa kung sa bibig

ig lamang dumadaloy ang papalabas na hangin. Tunog Neysal kung dumadaloy ang hangin sa neysal-kaviti kapag nakababa MGA STAP Tinatawag minsan itong plosiv May pansamantala pero ganap na pagpigil o pagbara ng daloy ng hangin sa bibig sa paggawa ng mga stap Voysles-Baylebyal-Stap (p) (Fil) Voysles-Dental-Stap (t) (Fil) Voysles-Alvyolar-Stap (t) (Ing) MGA ASPIREYTED NA TUNOG Nabanggit natin na sa bigkas ng mga voysles na tunog, nakabuka ang glotis at malayang dumadaloy ang hangin sa pagitan ng mga vokal-kord Kapag isang voys na tunog ang bibigkasin, nagsasara ang mga vokal-kord Sa wikang Ingles 2 klase ang voysles ang voysles na tunog depende sa haba at lakas ng palabas na hangin sa pagsara ng mga vokal kord Aspireyted Di-aspireyted Aspireyted [h] sa ingles, [ph], [th], [kh] kapag na sa inisyal posisyon ng silabol at sinusundan ng vawel na mey stres, at di-aspireyted naman sa ibang envayronment. Halimbawa: Pill [phil] Spill [sphil] Paper [phey.per] Tub [thab] Contest [kon.thest] Can [khn] MGA FRIKATIV Kinabibilangan din ng mga vawel at ng mga glayd dahil nagagawa ang mga ito na may tuluy-tuloy na daloy ng hangin sa bibig. Sa artikulesyon ng mga friktiv pinararaanan anng hangin sa masikip na daanan pero tuluy-tuloy parin ang daloy nito Dahil sa napakakitid ang daluyan ng hangin, nagkakaroon ng friksyon na parang sumasagitsit ang hangin. Tinatawag ding SPYRANT ang mga ito. [f] voysles-labyodental-frikativ [v] voys-labyodental-frikativ MGA AFRIKEYT Ginagawa ang mga ito nang may pagpipigil ng hangin sa simula tulad ng mga stap at sinusundan kaagad ng pagbibitiw nito tulad ng mga frikativ.

 Ang Ing [] / [ ] ay voysles-alvyopalatal-afrikeyt Ang [] / [ ] ay ang voys na katumbas nito, hal. Church, jail. Mga straydent at mga sibilant Bukod sa mga kraytiryang artikulatori, minsan may ginagamit ding mga akustik na kraytirya sa pagdeskrayb ng mga frikativ at afrikeyt. Halimbawa; isang akustik na kraytiryon ang pagiging mas maingay ng ilang tunog habang binibigkas ang mga ito. Tinatawag na mga straydent ang mga frikativ at afrikeyt na mas maingay Mga di-straydent naman iyong mga di-kasing ingay na kawnterpart nila Hal. Sa Ing. Ang mga alvyolar [s] at [z] na kilala bilang mga sibilant. MGA LIKWID Nabibilang ang mga ito sa mga kontinuwant, pero hindi sapat ang obstraksyon ng daloy ng hangin sa bibig para magkaron ng friksyon gaya ng nangyayari sa mga frikativ May dalawang klase ang likwid: Mga Lateral kabilang sa mga lateral ang mga letrang l Mga ibat ibang klase ng r Mga sariling klase ng r sa mundo Tap [r] o Flap [D] Retroflex [r] Tril [] (alvyolar-tril) Uvular [] at [baliktad na R] Tap Sa pagbuo nito, mabilis na tinatapik ng tip ng dila ang likod ng mga ngipin o ng alvyolar rij Hal. Pero, caro, ohara, aray, asar, rito RETROFLEX Sa pagbigkas nito kinukurbang palikod ang tip ng dila at ang ilalim nito ang tumatama sa alvyolar rij Hal. Ride Car Tril (Alvyolar-tril) Nagagawa sa pagvavaybreyt ng tip ng dila sa may alvyolar Hal. Risa perro (aso) burro (asno) Uvular Ginagawa ang tunog na ito na inaangat ang likod ng dila sa may uvula Standard Fr rouge (pula) rose (pink) MGA SILABIK-LIKWID AT NEYSAL Mas matunog ang mga likwid at nesyal kesa sa ibang mga konsonant. Sa puntong ito, mas parang vawel ang mga ito. Dahil sa resonants na ito, pwede silang tumayong nukleyus ng silabol, kaya tinatawag silang mga silabik-likwid at silabik-neysal Mga glayd o semivawel / semikonsonant

 Binibigkas ang mga ito na parang mga vawel na halos walang obstraksyon sa daloy ng hangin sa bibig, kaya lang, tulad ng mga konsonant, hindi ito silabik Karaniwang may nauuna o sumusunod ditong vawel, mabilis na dumudulas ang dila patungo o palayo sa katabing vawel Mga vawel Ang mga monoptong at mga diptong Deskripsyon ng mga vawel Posisyon at parte ng dila Hugis ng mga labi at banat ng masel sa mukha MGA SUPRASEGMENTAL Pagbabago ng tono ng boses upang bigyan diin ang bahagi ng ipinararating na mensahe sa ating kausap TONO HABA - Ay bahagyang paghinto sa binibigkas ng pantig ng salita nang hindi naman pinuputol ang paglikha ng tunog sa nasabing pantig STRES -Diin - Ito ay bahagyang pagtaas ng tinig sa pagbigkas ng salita o mga salitang mahahalaga na nasi bigyang diin ANTALA - Saglit na paghinto o pagtigil upang bigyang-ddin o linaw ang mensaheng nais natin iparating sa kausap