QUEZON COLLEGES OF THE NORTH, INC.

College of Business Administration

ADVANCE FILIPINO – ANG PONOLOHIYANG FILIPINO

1. FONETIKS/ PALATINIGAN

 Ang tawag sa sangay na ito ng lingwistiks. Pinag-aaralan dito ang mga katangian ng
mga tunog ng wika at kung paano binibigkas ang mga ito.

Ang layunin ng Fonetiks ay kilalanin at ilarawan ang mga tunog sa isang partikular na
wika o sa mga wika sa pangkalahatan. Dahil ang mga tunog sa pagsasalita ang ginagamit para
maghatid ng impormasyon, pwedeng tingnan ang mga tunog na ito mula sa Tatlong
Perspektib:

A. Artikulatori Fonetiks. Pinag-aaralan ang pisikal na mekanismo ng prodaksyon ng mga

tunog, sa madaling salita, kung papano binubuo ng nagsasalita ang mga tunog.
B. Akustiks Fonetiks. Pinag-aaralan ang transmisyon ng mga tunog bilang mga alon na
nagdadala ng mga tunog.
C. Perseptwal Fonetiks. Tinitingnan kung papaano nauunawaan at nakikilala ng
nakikinig ang mga tunog.

1.1. Tatlong Bahagi ng Artikulatori Fonetiks/Palatinigan

1.1.1. Tinitingnan natin ang artikulasyon o prodaksyon ng mga tunog o kung paano
binubuo ang mga ito sa bibig at lalamunan.
1.1.2. Sa pagbigkas ng alinman sa mga tunog ng sariling wika, sangkot ang dila’t mga
labi bukod sa hangin o hiningang pinalalabas sa bibig o ‘di kaya sa ilong.
1.1.3. Uriin ang mga tunog ayon sa kanilang katangian.

1.2. Dalawang Sistema ng Representasyon ng Tunog sa Pagsasalita

1.2.1. International Phonetic Alphabet (IPA) - Ang IPA ang siyang pinakakilala at
pangunahing sistema na gamit sa buong mundo ng sinomang gustong isagisag ang
salitang oral.
1.2.2. Sistemang gamit ng mga Linggwista sa Amerika (US) - Ang mga simbol na gamit
ng mga linggwist sa US sa halip ng mga simbol ng IPA.

2. FONETIK NA TRANSKRIPSYON
Karaniwan, hindi sitematik na nirerepresent ang mga tunog ng mga salita sa Ortografi
ng maraming wika. Siguro masasabing pumapangalawa lamang ang wikang Ingles sa wikang
Franses sa pagiging komplikado sa bagay na ito.

Ang di-pagkakaayon ng ispeling at ng mga tunog ang pinagsimulan ng kilusan ng mga

pagbabago sa ispeling sa mga nasabing wika na naglalayong makabuo ng isang Fonetik Alfabet
kung saan tumutugon sa isang tunog ang isang letra, at ang isang letra sa isang tunog (Fromkin
at Rodman 1988).

Inihanda ni Jhestonie Peria Pacis, MIE, LPT (jhestonieperiapacis@gmail.com)

 QUEZON COLLEGES OF THE NORTH, INC.
College of Business Administration

2.1. Prodaksyon ng mga Tunog

Ang mekanismo ng prodaksyon ng salita ay binibuo:
a. sors ng hangin
b. sors ng tunog na nagpapagalaw sa hangin
c. set ng mga filter at mga resonador na baguhin ang mga tunog sa iba’t ibang
paraan.

2.2. Mekanismo sa Pagsusuri ng Tunog

Baga - nagsusuplay ng hangin
Laringks - na tinatawag sa Ingles na Adam’s Apple ang sors ng tunog na kung saan
naroroon
Vokal kord - isang pares ng manipis na masel na pinagagalaw ang daan ng hangin

Ang mga Filter naman ay ang mga organ sa itaas ng laringks:

a. faringks ang bahagi ng lalamunan sa pagitan ng laringks at ng oral kaviti
b. oral kaviti
c. ang neysal kaviti na siyang daanan sa loob ng ilong

2.3. Klasipikasyon ng mga Tunog o Segment

2.3.1. Mga Katinig (voiced) ay ganap na ginagawa ang pagsasara o pakipot sa vocal
track / b c d f g h j k l m n p r q s t v w x y z ?/
2.3.2. Mga patinig ( Voiceless) karaniwang may tunog ang gingawa sapagkat halos
walang gingawa sa vocal track / a, e, i ,o, u /
2.3.3. Mga Malapatinig (Glayd) ay hindi katulad ng atinig na isang nucleus, ito ay
mabilis na binibigkas
Halimbawa:

Tagalog (y) – ( l ) kami’y tulay

Waray ( w ) – (u) Wara- Wala
Tawo- Tao

2.4. Artikulesyon ng mga Konsonant

Mga Katinig sinasabi ang Dila ang pangunahing artikulador maaari itong ilagay sa
iba’t ibang posisyon sa ating bibig.

Bahagi ng Dila
Tip - makitid na erya sa dulo
Bleyd - parteng kasunod ng tip
Katawan - pangunahing bahagi
Likod - pinakalikod na bahagi
Ugat - parteng nakakabit sa lalamunan

Inihanda ni Jhestonie Peria Pacis, MIE, LPT (jhestonieperiapacis@gmail.com)

 QUEZON COLLEGES OF THE NORTH, INC.
College of Business Administration

3. ARTIKULAYSYON NG MGA KONSONANT

Mga Punto ng Artikulesyon

1. Lebyal – sinasabing lebyal ang anumang tunog na ginagawa ng makasara ang mga labi.
Baylebyal ang tawag sa mga tunog na gamit ang dalawang labi.
Labyodental naman ang tawag sa mga tunog kung nilalapit ang ibabang labi sa mga ngipin
sa itaas.

2. Dental – Sa paggawa ng mga tunog na dental, tinatamaan ng tip o bleyd ng dila ang likod
ng mga ngipin sa itaas.
Interdental- ang tawag sa mga tunog kung nilalagay ang tip ng dila sa pagitan ng mga
ngipin.

3. Alvyolar - tinatawag na alvyolar ang mga tunog kung tinatamaan ng tip o bleyd ng dila ang
alvyolar–rij.

4. Alvyopalatal - Sa pagitan ng alvyolar –rij at ngalangala , ang eryang kasunod o pagkatapos

ng alvyolar–rij ang tinatawag na alvyopalatal . Kapag inaakyat ang tip o ‘di kaya ang bleyd
ng dila sa alvyopalalatal ang tunog.

5. Palatal - Ang ngalangala ang pinakamataas na parte ng loob ng bibig. Palatal ang tunog
kapag tumatama o lumalapit dito ang dila. (ň) (y) / ( j)

6. Velar – Velum ang tawag sa malambot na erya ng ngalangala na malapit sa lalamunan.

Tinatawag na Velar ang mga tunog kapag tumatama o lumalapiot ang likod ng dila sa
velum.

Inihanda ni Jhestonie Peria Pacis, MIE, LPT (jhestonieperiapacis@gmail.com)

 QUEZON COLLEGES OF THE NORTH, INC.
College of Business Administration

7. Uvular - ang nakalawit na laman sa may velum ay tinatawag na uvula o Tag. Tilao/
tilaukan. Kapag tumatama o lumalapit dito ang likod ng dila , tintawag ang tunog na
uvular. Hal. ( rouge), (prẻtre - priest)

8. Farinjal - ang faringks ang erya sa lalamunan sa pagitan ng uvula at ng laringks. Farinjal
ang tunog kapg inuurong ang ugat ng dila o di kaya ay sinisikipan ang faringks.
Matatagpuan ang mga ganitong tunog sa ilang mga wikang Semitik at Arabik. Hal. Arab
hamala

9. Glotal - maliban sa voysing nagagawa rin sa pag-impit ng glotis ang tinatawag na glotal
ng mga tunog.

Mga Paraan ng Artikulesyon

Oral na Tunog - ang nagagawa kung sa bibig lamang dumadaloy ang papalabas na hangin.
Tunog na Nesyal - resulta kung dumadaloy ang hangin sa neysal–kaviti kapag nakababa ang
velum at pinalalabas ang hangin sa ilong.
Mga Stap (Stop) - ganap na pagpigil o pagbara ng daloy ng hangin sa bibig sa paggawa ng
mga stap (minsan tintawag na plosiv)
Mga Frikativ (Fricative) - pinapadaloy ang hangin sa masikip na daanan ngunit tuloy-tuloy
pa rin ang daloy nito at nagkakaroon ng hagod parang sumsagitsit ang hangin dahil sa makitid
na daanan nito.
Mga Afrikeyt (Africate) - may pagpipigil ng hangin sa simula at sinusundan kaagad ng
pagbibitiw nito tulad ng frivative.

Mga Likwid (Liquid)

Nabibilang sa mga kontinuwant, pero hindi sapat ang obstraksyon ng daloy ng hangin sa bibig
par magkaroon ng friksyon gaya ng nangyayari sa frikativ/fricative

Dalawang Klase ng mga Likwid

Lateral - Sa paggawa ng tunog na ito, inaangat ang tip ng dila sa dental o alvyolar na posisyon
pero nakababa ang mga gilid kaya nakakalabas dito ang hangin.

Palatal–Lateral- ginagawa nang nakaangat ang katawan ng dila sa ngalangala.

Mga Iba’t ibang Klase ng ‘R’

Karaniwang voys o tunog ang ‘r’, pero may mga voysles din. May sari-saring ‘r’ sa mga wika
sa mundo ito ay ang mga sumusunod:
a. Tap (r)/(ɾ) - tinatapik ng tip ng dila ang likod ng mga ngipin o ng alvyolar rij.
b. Retroflex- (r )/ (ʵ) - kinukurbang palikod ang tip ng dila at ang ilalim nito ang tumatama sa
alvyolar rij. (ride,car)
c. Tril - . (ṝ) Ang alvyolar-tril ay nagagawa sa pag vavaybreyt ng tip ng dila.(rizza, burro)
d. Uvular - inaangat ang likod ng dila sa may uvula. Hal. Standard, rose.

Inihanda ni Jhestonie Peria Pacis, MIE, LPT (jhestonieperiapacis@gmail.com)

 QUEZON COLLEGES OF THE NORTH, INC.
College of Business Administration

MGA SUPRASEGMENTAL
1. Tono - Isang iskala mula mababa hanggang mataas depende kung gaano kabilis mangatal
ang vokal –kord. Kapag mas mabilis ang panginginig, mas mataas ang tono ng boses, kung
‘di gaano ang panginginig mas mababa naman ito. Tinatawag na tono at intonasyon ang
dalawang klase na kinokontrol na pitch movement sa wika. Tonal ang isang wika kapag
nababago ang kahulugan ng isang salita kapag binago ang tono nito.
2. Haba - Sa maraming wika, may mga vawel o consonant na binibigkas nang mas mahaba
kesa sa ibang mga vawel o consonant. Masasabing doble ang mga haba nito kaysa sa
karaniwan. . Sa palatinigan transkripsyonipinahihiwatig ang haba ng kolon [:] pagkatapos
ng mahabang segment o di kaya’y dinodoble ang symbol ng tunog. Ang German, Cree, at
Yap ang ilan sa mga wikang may mahahaba at maiikling mga Vawel. Ang Italyano, Turkish
at ilang mga WP tulad ng Ilokano, Ibanag, Itawes, Gaddang, Yogad, Inabaloi at Bagobo
naman ay may mahahaba at maiikling konsonant. Parehong may mahahaba at maiikling
vawel at konsonant ang ilang wika tulad ng Hungarian, Finnish at Hapon.
3. Stres - Sa maraming wika binibigkas ang ilang mga silabol o mga vawel na may pagbabago
sa tono (karaniwang mataas): binibigkas ang mga ito nang malakas at mas mahaba kesa sa
ibang mga vawel sa salita o sentens. Tinatawag na stres –vawel/silabol ang mga ito.

Inihanda ni Jhestonie Peria Pacis, MIE, LPT (jhestonieperiapacis@gmail.com)