LNDERBERICHT

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

Nng thn Vi t Nam trong qu trnh bi n i

Vi t Nam bi n i v i t c k ch tnh y m quan st ng thi m t cch ng v c v e d. Vi t Nam hi n ang trong giai o n bi n i su s c c tc ng quy t nh n tnh hnh chnh tr th i s c a c nh ng nm s p t i. Kinh t , x h i v chnh tr ang tm m t nh h ng m i v trong giai o n u bi n chuy n c c u c a mnh. Cc bi n i kinh t em l i nhi u ti n b l n v r nt i v i ng i dn. V i 86 tri u ng i v v tr ng dn th 2 trong kh i ASEAN, d c nhi u bi n chuy n v ti n b trong nh ng nm v a qua th Vi t Nam hi n v n n m trong nhm cc qu c gia c nh ngha l ngho v l c h u (ch s HDI nm 2007/08 l 105 trong 177). Kinh th th tr ng c xc ti n, t H th ng chnh tr c a Vi t nam n nh, tuy nhin cha th g i l dn ch . D n d n tnh tr ng ton quy n c a ng C ng s n Vi t nam gi m b t. Tr ng l ng c a cc t ch c chnh khc gia tng. Qu c h i c trao thm trch nhi m v quy n h n m i. V n cha c ta n c l p v cng cha hnh thnh s phn l p quy n h n theo h u hi u ng ngha c a n. Vi c cng dn c tham gia trong m t x h i dn s cng cha t n t i. Nh n c php quy n ang d n d n hnh thnh, hnh vi c a nh n c c nh h ng m nh hn b i lu t php. H th ng nh n c php quy n ang l n m nh d n th ch cho cng vi c cai tr b ng m nh l nh. M c tng tr ng kinh t H th ng x h i ang chuy n bi n, cc quan h gia nh truy n th ng v lng x, n ng tnh gia tr ng ang d n d n m t i. Nhng m t x h i dn s hi n i ang xu t hi n m t cch ch m ch p v r t r, cc c quan nh n c khng h tr m n l c xy d ng Vi t Nam trong m i nm qua nng cao r r t, bnh qun 7% m i nm trong m t giai o n di (1998 2008) l m t gi tr r t cao nay l 800 USD, chu . M c thu nh p bnh qun chia cho u ng i hm cc th hn h n 1.000 USD. T tr ng dn chng d i m c Pht tri n kinh t x h i tr i m t hng tr nn phong ph. Nhi u kh nng thu nh p c t o ra, nh t l trong khu v c cng nghi p v d ch v . Nhng c khu v c nng nghi p cng nh n c nhi u ng l c m i thng qua t ha s n xu t v t php lm doanh nghi p t do do ha gi c . c do, nhng tr c ti t ch C th nh n th y s phn chia cng vi c trong n n kinh t qu c dn pht tri n ngy cng t t hn. M t trong nh ng h qu t tnh hnh l vi c di dn h ng n cc l n (Si Gn hay TP H Ch khu dn c

Minh, Nha Trang, Vng Tu, h i Phng, N ng v H N i). M i nm c m t tri u dn di tr t vng nng thn ra th , th ng l khng ng k h p l . Bn c nh c c u dn c, vi c phn chia cng vi c m nh hn cng lm bi n i c th tr ng lao ng v c c u ngh nghi p truy n th ng.

sau th quy m c a khu v c kinh t nh n c cng nh nh h ng c a s nh n c trong m i lnh v c cn r t m nh. N n kinh t th tr ng mang tnh x h i i km v i h th ng an sinh x h i n i b t cn ph i c pht tri n. Tnh hnh b o m x h i hi n t i cha s c ngn ng a i ngho v h n ch b t bnh ng.

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

ngho gi m t

60% (tr c y kho ng

v phn chia GDP: 44% cng nghi p, 44% d ch v , 12% nng nghi p. Ti m nng xung t l n xu t hi n trong s cch bi t gi a giu v ngho hi n ang ngy m t su s c Vi t Nam. nh h ng m i cho kinh t v m c a tuy a l i nhi u kh nng thu nh p cho ng i dn ngho nng thn v thnh th . Nhng sau gi i n, thu nh, v n t i v th c ph m cng tng gh g m: hi n t i m c l m pht kho ng 15%, ng i ta ch i nm 2008 s c 20% l m pht. Vi t Nam trong nh ng nm v a qua ngy cng c tch h p manh m hn vo cc th tr ng th gi i (WTO) v cc hi p nh qu c t (ASEAN, ASEM, APEC); l m t c

15 nm) xu ng 16%. Sau khi xc ti n kinh t th tr ng v m c a ngo i thng, n y sinh m t cu c c nh tranh l n v hng ha n t c bi t t n c ngoi, Trung Qu c trong m ng hng gi

th p. i v i Vi t Nam, ngnh xu t kh u ngy cng quan tr ng hn, ng h u c i thi n cn b ng thng m i. Chnh cc s n ph m nng nghi p truy n th ng nh g o, c ph, h t tiu, cao su t nhin, h t i u v ch c em cho m i thnh cng l n trn th tr ng qu c t . Cc s n ph m nng nghi p xu t kh u cho n nay khng qua gia cng th ng khng em l i li su t cao, trong tng lai s ph i c thay th b ng s n ph m ch t l ng cao.

Pht tri n dn s Nam

Vi t

Ch s

n v 2006 2007 85,3

2006 - 2020

2008 86,3

2009 87,3

2010 88,3

2020 100

Dn s

bnh qun

tri u ng i

84,2

Trong : Dn c thn Dn c ph

nng thnh 61,2 23,0 61,5 23,8 1,25 61,7 24,6 1,116 61,8 25,5 1,21 61,9 26,4 1,12 60 40

T l tng dn s

1,30

Trong 5 nm t i, dn s Vi t Nam s tng t 86 tri u (hm nay) ln hn 90 tri u Vi t Nam, trong ch ng o th v 60% nng thn. S ng i. Trong nm 2020 s c hn 100 tri u ng i s ng 40% s ng di n ra

huch b sung cho qu trnh chuy n i. S bi n chuy n trong kinh t , chnh tr v x h i cn cha n h i k t. Cc thay i trong kinh t pht tri n km v i tc ng l n n ng i dn. i u ny gy nh h ng tr m tr ng i v i khu v c nng thn.
Nng thn Vi t Nam trong qu trnh bi n i

bi n i c c u khu v c cho n nay cng Vi t Nam theo m t hnh m u pht tri n quen thu c: song hnh v i t tr ng gi m thi u c a nng nghi p trong khai thc gi tr , trong nhn l c v trong xu t kh u l s tng tr ng tng t trong khu v c cng

Cu c tranh lu n v c c u kinh t hm nay v n ch u nh h ng c a hai s s ki n quan tr ng mang tnh nguyn t c, ng th i hai klieejn ny cng tc ng m nh m vo

nghi p v d ch v . Nh m vo nm 2015 chnh ph Vi t nam t m c tiu sau y

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

T tr ng trong GDP n v : %

Ch s

1995

2000

2005

nh gi : 2010

nh gi : 2015

Khu v c kinh t Trong : Nng nghi p, lm nghi p, th y s n Cng nghi p, xy d ng D ch v

100

100

100

100

100

27.2

24.5

20.5

15

12

28.8

36.7

41.0

43

44

44.0

38.8

38.5

42

44

qu trnh pht tri n c a khu v c nng thn Vi t Nam: S s p c a h th ng kinh t x h i ch ngha v kinh t c k ho ch c ng v i nh h ng m i cho chnh tr v kinh t c a th i k i M i em l i s thay i d n d n kinh t c k ho ch thnh kinh t th tr ng, v s cn gy ra nhi u chuy n i ti p t c; S s p c a cc qu c gia kh i Comecon v c a m ng l i thng m i cc n c hon ton do nh n c xc ti n thng m i em l i cho Vi t Nam m t nh h ng m i cho ngo i thng cng nh h i nh p Vi t Nam vo cu c phn chia cng vi c qu c t , cng nh r t cu c vi c gia nh p WTO em l i m t m ng l i thng m i m i v i nh ng lu t chi m i c n ch tr ng v th c hi n.
T i sao ph i h thn Vi t Nam? tr m nh m khu v c nng

ng thn. M c d v trung h n t l ng i nng thn s xu ng 40% hay th m ch 30%, nhng n u xt v tng tr ng dn s hm nay trong tng lai s v n cn 50 -60 tri u ng i Vi t Nam s ng B tc nng thn. gn

qu c gia no cng ph i gi

an ninh lng th c cho ng i dn c a mnh, c bi t l khi dn s tng tr ng trong tng lai, r t c th s c 100, 120 hay 150 tri u ng i s ng Vi t Nam, nh ng ng i u c n lng th c th c ph m. T cung t c p m c cao s d dao ng gi c

dng cn b ng hn s

lng th c. Qua c th gi m nh m c tc ng c a nh ng b t ng trn th tr ng th gi i. Trong tng lai, khu v c nng thn Vi t Nam s khng ch l khng gian s ng c a t nh t 50 tri u ng i, n s cn mang nh ng cng nng b sung nh khng gian ngh ngi, b o v mi tr ng, v khu v c cn b ng cho b o v kh h u.
Cc thng s nng nghi p Vi t nam v cc xu t pht i m c a thay i c c u

M c d qu trnh cng nghi p ha t n c v pht tri n h t ng c s (giao thng, nng l ng v.v.) c cc nh chnh tr coi l u tin, v khu v c d ch v (chnh lnh v c du l ch ti m n nhi u c h i v kh nng l n) ngy cng quan tr ng hn, gi i chnh tr khng c php sao nhng khu v c nng thn Vi t Nam: Vi t Nam trong m t th i gian di n a s v n l m t n c nng nghi p, trong khu v c nng nghi p v nng thn mang ngha l n lao. Hm nay 60% dn chng (kho ng 50 tri u) s ng n

M t c i m c a nng nghi p Vi t Nam l c u trc mang tnh ch t ti u nng (bnh qun m i h nng dn th ng l 6 n 8 ng i ch c 8,8 ha

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

t canh tc), nng su t lao ng th p (qu trnh c kh ha nng nghi p m i ch b t u) v ch t l ng s n ph m r t km. Gi i php c th l: d n di n tch, l p tr t t nng nghi p t ai, t o vi c lm phi vng nng thn (th

thi n m i cho cc d ch v ngn hng nng thn cng l cha kha d n n thc y kh nng c nh tranh qu c t c a nng nghi p Vi t Nam. S ti p c n th tr ng a phng cho

cng, ti u cng nghi p, du l ch, d ch v ) hay t i cc th g n . Ng i nng dn h u nh khng ti p c n c v i thng tin th tr ng, h u nh khng bi t ngha c a vi c Vi t nam gia nh p WTO hay ASEAN i v i h l g, h s n xu t khng theo m t m c ch chi n l c v nh h ng di h n no. H inh h ng theo lng gi ng hay th tr ng Chnh ph g n h nh t. v cc on th ph i cung

s n ph m nng nghi p c n ph i c d dng hn v r hn. Mu n v y, c s h t ng nng thn ph i c c i thi n v cn b n ( ng s, i u ki n giao thng v n t i, kho tng). Qua nng ch t l ng hng ng kho, v n t i r i, th i gian v n t i c rt ng n. thc y tinh th n u t c a cc c s s n xu t nng thn, nn gi m thi u cc bi n php mang tnh ch t chnh sch thng m i v b o tr (ng c a th tr ng ch ng hng r nh p kh u). Thay vo l cc h th ng b o hi m x h i nh m gi an sinh cho ng i nng thn khi b m t ma hay m t ngu n thu nh p do nh p kh u tng m nh ho c gi c dao ng trn th tr ng qu c t - l cc bi n php ph h p v i tinh th n cc quy nh c a WTO v c th l m t cng c h u hi u xa i gi m ngho trong nng nghi p.

c p nhi u hn n a thng tin v pht tri n th tr ng, pht tri n gi c v i u ki n ti p c n cc th tr ng xu t kh u. c bi t l cc thng tin v tiu chu n s n ph m v tiu chu n ch t l ng t i cc th tr ng xu t kh u. y c n c h tr k thu t cho ha h p ch t l ng, th c a Vi t Nam. Cc ki n th c khoa h c v pht tri n k thu t c ng d ng qu ch m ch p. nghi m nh gi v c p ch ng ch cho cc s n ph m xu t kh u

M t xu t pht i m c b n c i thi n nng l c s n xu t c a nng nghi p Vi t Nam l thc y kh nng c nh tranh c a nng dn v cng nghi p trong nng nghi p (cc c s cng nghi p h p tc), v nng dn Vi t nam cho n nay cha c chu n b th u o b c vo c nh tranh qu c t . Nhi u doanh nghi p thu c lo i v a v nh , v i s v n h n ch v k thu t l c h u; 25% cc x nghi p qu c doanh lm n thua l . c bi t cc doanh nghi p thng m i qu c doanh nng thn c n c nhanh chng hi n i ha hay t nhn

QU t cng atsc t v n cho nng dn. H u nh khng c o t o ngh cho cc nng dn tr . Xt th c t l c nhi u c h i xu t kh u trong i u ki n th tr ng th gi i hi n t i, nhng cn t c may c t n d ng dng s n ph m ch t l ng cao (Premium Products = s n ph m ch t l ng cao, hay nng s n h u c) thm nh p vo cc th tr ng xu t kh u gi cao, chnh ph nn tng c ng u t vo nghin c u khoa h c nng nghi p v c i thi n vi c qu ng b k t qu n v i cc nh s n xu t. L ng v n km cc c s s n xu t

ha (c ph n ha). Cho n nay cc nh u t n c ngoi cha quan tm m y d n nng nghi p v cng nghi p trong nng nghi p Vi t Nam (ch 6 7% ngu n v n u t n c ngoi tr c ti p vo Vi t Nam), h c n c ng vin t t hn. Mu n v y th ti n ph i

nh v thi u kh nng ti chnh qua tn d ng lm c n tr u t vo m r ng v chuyn su s n xu t. l i dy c cc chi nhnh c, cc nng thn, Ngn hng H p tc x c m t m ng qua chng c ngha l n trong vi c pht tri n nng nghi p hi n i. C i

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

l cc x nghi p c tri n v ng sinh l i t t. Trnh tay ngh c a nng dn ni chung v c a cc nhn vin k c nhn vin qu n l c a cc x nghi p nng nghi p lm thng m i qu c t (ngo i ng , ki n th c computer, ki n th c ti p th qu c t , ki n thwusc lu t thng m i qu c t ) ni ring c n ph i c nng cao, nh m t n d ng c cc c h i m i trn th tr ng th gi i (khi gi nng s n ngy cng cao). Kh ng ho ng lng th c ngay Vi t Nam:

nng thn cn qu t. Gi lng th c c m t s chnh ph c tnh gi th p m t cch nhn t o ngn ng a ln sng ph n khng t l p dn ngho thnh th khng c s c ng vin cho nng dn u t vo my mc v quy trnh k thu t kh d nng cao nng l c s n xu t.
Gp v chnh sch i v i khu v c nng thn Vi t Nam:

Bn c nh s nghi p cng nghi p ha v m r ng khu v c d ch v , chnh ph Vi t Nam nn l y nng nghi p l m t tr ng tm ti p theo trong chnh sch. N u chnh ph Vi t Nam quy t tm tr gi cho khu v c nng thn th hon ton khng nn tr gi xu t kh u. Tr gi xu t kh u gy ra v n tr m tr ng cc n c khc. Cng khng nn tr gi cho m t s s n ph m ring l c a nng nghi p. Ng i nng dn nn t quy t nh s s n xu t m t hng no v gnh r i ro t quy t nh c a mnh. Tr gi cho cc nng ph m n l theo quy lu t s gy ra pht tri n l ch l c v d th a. Khi h tr nng dn th ph i c m c ch l gi m chi ph s n xu t chung. M t t ng tch c c l xy ng s s n ph m c a nhanh chng v an ton t i th tr ng, ho c tr gi xy kho ch a. Hi n t i kho ng 10-15% s n ph m b tiu hao v i u ki n kho bi khng thch h p. Cng tc o t o v nng cao ki n th c cho dn nng thn r t quan tr ng. Cho n nay Vi t Nam khng c tr ng h c ngh hay b tc nng cao cho thanh nin nng thn. H u nh khng c t v n chuyn mn do chnh ph hay cc h i on (H i nng dn) l p ra. Nh ng g em cho mwoif nng dn ch l kh u hi u ch khng c h tr c th . M r ng cng nghi p gia cng ch bi n l m t cng atsc quan tr ng. Cho n nay cc nng ph m c xu t kh u h u nh d ng s kh i, a s cn ch t l ng h n ch . N u s n ph m c ch t l ng cao hn v ng gi t t hn th s c gi cao hn nhi u trn th tr ng th gi i. H n s d ng c a cc s n ph m ng n h n c th c ko di nh cc bi n php thch h p. V hnh nh c a s n ph m t Vi t Nam c n ph i c c i thi n hn. Ng i nng dn khng c nh n tn d ng t cc ngn hng thng m i thng th ng. D h khng ph i ch s h u c a t ai nn h khng th l y t b o m tn d ng. Cc tn d ng c bi t ho c r t ngn hng c bi t gi ng nh Raiffeisenbanken c a c c th r t h u hi u. Cc qu quay

Gi lng th c tng kho ng 30%

y l m t tin lnh cho cc nh s n xu t lng th c, nhng l m t tin d i v i ng i tiu dng cc th , v h u qu l tng m c chi (mwusc tng gi ton c u: ng + 180%, la m + 120%, g o + 80%). i v i t ng l p ng i ngho thnh ph l m t th m h a. Xu h ng no khi n gi lng th c ton c u gia tng? Vi t Nam c n ph n ng ra sao? Dn s th gi i m i nm tng 75 tri u, di n tch th canh lin t c gi m nh ng ch cho xy d ng, nhu c u ngh ngi, ho c tng c ng c s h t ng. S bi n i kh h u c th gy ra nhi u n n h n hn v l t l i hn, cc tc ng u tin c th ch ng ki n: th i ti t x u trong m y nm g n y gy m t ma nhi u ni trn th gi i (v d nh Australia), cc kho lng th c c n ki t, gy ra tng gi do u c. Tng tr ng kinh t m nh m v tng m c ph n vinh Trung Qu c, n v m t s qu c gia pht tri n nhanh gy ra nhu c u l n hn v lng thwucj cao c p. L ng th t c tiu th l n hn, c n nhi u hoa mu hn nhi u l n ph c v chn nui so v i l ng tiu th tr c ti p (nh bnh m). Ngy cng nhi u hoa mu, ng v du th c v t c dng t o ra d u Diesel sinh h c hay xng sinh h c. Qua t th canh dng s n xu t lng th c b b t i, v chi ph cho s n xu t lng th c gia tng cng v i s tng gi chung c a nng l ng (nhin li u lm t u d u th). Nng l c s n xu t c a cc nh s n xu t nng nghi p t i cc qu c gia ang pht tri n trong nh ng nm qua khng gia tng n a. u t vo nghin c u nng nghi p, t v n nng dn, pht tri n c s h t ng v m r ng d ch v tn d ng

Konrad-Adenauer-Stiftung e.V. V IETNAM OFFICE D R . WI L L I B O L D F R E HN ER 13. May 2008 www.kas.de/vietnam

vng c th gip c p cho nng dn vay tn d ng v cc kho n ti chnh khc. C n t o ra cc th tr ng trung ng cho nng s n. Ti n l m t h th ng thng tin gi c , ng i s n xu t v ng i tiu dng c thng tin v xu h ng pht tri n gi nng s n. C n ti n hnh xu t kh u qua cc h p tc x kinh doanh (v d nh HTX c ph, ch, h tiu). Cc nng dn ring l khng th trnh theo di m i ng thi c a th tr ng th gi i v thng hi u cc i h i ch t l ng c a t ng qu c gia. M t cu c c i cch ru ng t l rt c n. Con s bnh qun 0,8 ha m i h nng dn th ng anfo cng qu nh . Tnh tr t c a cc HTX nng nghi p (nh n c) ngy xa th con s trn ch cn l 0,5 ha cho m i h nng dn. C kh ha nng nghi p ch c th lm c v c li khi di n tch canh tc khng qu nh . Do v y nh n c nn gip khi cc ti u nng bn ho c trao i quy n s d ng t. i v i nh ng ng i mu n ho c bu c ph i r i b nng nghi p (trong 15 nm t i s s vo kho ng 20 30 tri u) c n ph i m i h kh nng thu nh p l a ch n. T t nh t l nng thn, trnh cc khu dn c ngy cng phnh r ng ra v thm v n . Vi c chuy n nh n u theo ng tinh th n chnh sch ph i c ti n hnh. Lu t hi n hnh khng cho php cc gia nh di c khi khng c chnh quy n s t i ch p thu n.

Nh n c nn pht tri n cc a phng nh v trung nng thn, lm chng h p d n hn, chng l t s ng v t s n xu t c nng l c c nh tranh. Theo h th ng c c a cc trung tm chnh v trung tm ph , c th b tr c s h t ng nh tr ng h c, tr ng i h c v b nh vi n. Qua cc a phng s c nng c p ng k , gi chn m t ph n l c l ng di tr. Khng ch ch t l ng c a nng s n xu t kh u c n c c i thi n, nh m p ng c yu c u qu c t v v sinh v cc yu c u khc. Ngay ng i tiu dng trong n c cng ph i c b o v tr c nng s n lm h i s c kh e. Hi n t i cng tc b o v ng i tiu dng Vi t Nam cha c ch tr ng, v i u tc ng n ch t l ng s n ph m qu c n i. T v n cho nng dn v pht tri n vng nng thn c n ph i mang tnh khu v c. Nng dn vng nhi t i v nhi u n c nh ng b ng sng Mekong c n cc thng tin khc v h tr khc so v i nng dn vng ni l nh hn gip Trung Qu c. H th ng an sinh x h i vng nng thn ph i c xy d ng. Cho n nay, ng i nng dn coi con mnh v ngu n thu nh p ti m nng c a chng l m t d ng b o hi m x h i. i u s kh i nhi u trong m t x h i hi n i, di ng v nng ng v i h gia nh nh , chuy n nh th ng xuyn.