JU I S Dr.

Husein Dani Velika Kladua

MATURSKI RAD
Tema : KARBURATOR

UENIK: ASMIR UFUROVI III A

MENTOR: EMIR ALIJAGI, dipl. ing.ma.

SADRAJ
1. 2. 3. 4. 5. 6. UVOD .........................................................................1 KARBURATOR .........................................................................2 KVAROVI KARBURATORA ...............................................................3 NAIN OPRAVKA .........................................................................6 KONTROLA I ODRAVANJE KARBURATORA ...........................................8 ZAKLJUAK .........................................................................9 LITERATURA ........................................................................10

UVOD
Zadatak karburatora je da tekue gorivo raspri i pomijea sa vazduhom i u zavisnosti od optereenja motora otprema potrebnu koliinu gase smjese. Tekue gorivo se moe pomijeati sa vazduhom samo u gasovitom stanju Njegov zadatak je takoer stvaranje smjese goriva koja e pri svim zahtjevima rada motora biti optimalnog sastava goriva i vazduha. Njegova uloga u radu motora nije nita vanija od, npr., uloge usisne grane bez obzira na jednostavnost njene konstrukcije. Ako uzmemo u obzir da dananji motori imaju oko 900 pokretnih dijelova ubrzo e nam postati jasno kako oni mogu zajedno funkcionisati samo ako je sve pojednostavljeno do maksimuma. Upravo zato, suvinih dijelova nema, a oni koji su ugraeni dovoljno su znaajni da se bez njih ne moe i svaki je jednako vrijedan. Karburator ima usisnu cijev koja na jednom kraju ima postavljen leptir kojim se kontrolie protok vazduha. Sada u tu cijev, pod uglom od 90 ubodite manju cijev. Ovu emo malu cijev potom uroniti u lonce s benzinom pazei da njegova praznina bude uvijek pri vrhu otvora cjevice. Vazduh koji prolazi kroz usisnu cijev (koliina protoka regulisana je leptirom) stvoriti e podpritisak u cjevici, a to e potom povui izvjesnu koliinu goriva iz nje. Doavi u struju vazduha unutar usisne cijevi gorivo e se raspriti i pomijeati sa vazduhom ime dobijamo smjesu. Dakle, ono to nam je potrebno da bismo konstruisali teorijski karburator su: usisna cijev s leptirom, cjevica za dovod goriva i posuda u kojoj se gorivo nalazi, a koja ima mogunost regulacije njegove praznine u cjevici (slika 1). Osnovni dijelovi karburatora su: -komora plovka-difuzor, -kalibrirana mlaznica, -komora smjese, -leptir i igliasti leptir.

Slika 1. Pojednostavnjeni prikaz osnovnih dijelova karburatora

KARBURATOR
Karburator predstavlja dio sistema za napajanje motora gorivom. Ostali dio sistema za napajanje se sastoji od rezervoara, cjevovoda, pumpe i filtera za gorivo. Karburator je konstruisan tako da mijea vazduh i gorivo u odgovarajuim odnosima, kako bi se dobila ispravna smjesa za date radne uslove. Motori koji za svoj rad koriste lahko isparljiva goriva, npr. benzin, najee imaju zasebne ureaje za vanjsko obrazovanje smjese. Takav ureaj se naziva karburator ili rasplinja (Slika 2), a proces stvaranja smjese se naziva karburacija. Zadaci karburatora su: -da pripremi homogenu smjesu goriva i zraka u tano odreenom odnosu, zavisno od optereenih motora i reima pod kojim motor radi, -da omogui siguran i kontinualan rad motora pri naglim promjenama optereenja, to naroit znaaj ima za brzohodne motore, -da omogui to lake startovanje motora i postizanje sigurnog rada motora na praznom hodu. Karburator se sastoju iz dva dijela, koji se smatraju i osnovnim dijelovima: gornji dio i donji dio. Gornji dio karburatora sadri usisnu cijev i poklopac komore plovka. U njega je ugraen igliasti ventil i prikljuak za gorivo. Drugi dio karburatora sadri komoru smjese i komoru plovka. U njemu su smjeteni svi elementi za doziranje. Jedna od osobenosti ovog karburatora je konstrukcija difuzora. Difuzor je izveden sa malim suenjem. U najuem dijelu difuzora smjeten je rasprskiva, izvaen u obliku peurke. Popreni presjek izmeu rasprskivaa i suenog dijela difuzora je aktivni popreni presjek difuzora. Postavljanjem rasprskivaa razliitih dimenzija mijenja se popreni presjek difuzora, to omoguava koritenje karburatora na raznim vrstama motora bez bilo kakvih konstrukcionih izmjena.

Slika 2. Karburator

KVAROVI KARBURATORA
Kvarovi karburatora mogu biti probijen plovak goriva, zaepljenje i proirenje dizni, igliasti ventil ne zatvara dovod goriva i zablokiranje leptira oka. Kod probijenosti plovka nastaje stalni dovod goriva u loncu karburatora jer se plovak ne podie na nivou goriva, i ne zatvara igliasti ventil koji uzrokuje stalni dovod u lone i tako se vie goriva prosipa na odvod. Pri tom kvaru motorno vozilo troi vie goriva. Zaepljenje dizni se prouzrokuje neistim gorivom koje zaeplja dizne koje su neophodne za njegov ispravan rad. Proirenje dizni nastaje nepropisnim ienjem i uslijed nekvalitetnog goriva.

Kvar na leptiru oka prouzrokuje veliko troenje goriva, ventili se pregrijavaju kao i sam motor. Najvei problem vozaima priinjava nekvalitetno (prljavo) gorivo zbog ega strada karburator a kod sistema sa ubrizgavanjem goriva dolazi do zaepljenja elektrinih dizni.

Potrebe za gorivom motora su prvo odreene za prazan hod, za vonju vozila pri osrednjim brzinama i onda za punu snagu motora. Karburator mora da udovolji zahtjevima vozaa tako da motor "razvije" snagu koju voza zahtijeva komandom za gas. Karburator to mora da obavi to je mogue ekonominije i da ispuni zahtjeve u pogledu izduvnih gasova. Osim rutinskog podeavanja, karburator se ne smije dirati dok se definitivno ne utvrdi da problemi u radu motora nastaju usljed neispravnosti karburatora. Problemi vezani za neispravnost karburatora iskazuju se na slijedee naine:

loe funkcionisanje sauha (nemogunost ili oteano paljenje u hladnim uslovima) nemiran rad motora u praznom hodu poveana potronja goriva neadekvatna snaga motora prelivanje goriva.

Jasno je da bi u teorijskom sluaju vei pritisak na papuicu gasa jae zaokrenuo leptir, a to bi potom ubrzalo strujanje vazduha u usisnoj cijevi ( naravno i povealo broj obrtaja motora) i sa sobom povuklo veu koliinu goriva. Meutim u praksi se ovdje javlja jedan mali problem. Naime, za potpuno sagorijevanje benzina potrebno je ostvariti smjer velikih odnosa vazduha i goriva od 14,7:1. To bismo mogli jednostavno ostvariti proraunamo li nau cjevicu tako da se pri svim brzinama rada motora isputa gorivo u stalnom smjeru sa vazduhom. Dakle, bra struja vazduha u usisnom delu povui e i vie benzina. Ipak, problem se javlja u praksi zato to je porast brzine strujanja vazduha direktno vezan sa slabljenjem njegove gustine. Tako bi nam se lahko moglo dogoditi da pri izuzetno visokim brojevima obrtaja motora previe goriva doe u cilindre to bi na kraju moglo stvoriti toliko bogatu smjesu da se ona ne bi zapalila. Rjeenje je mijeanje goriva sa vazduhom prije nego sto je napustilo mlaznicu (kod karburatora na vazduh pod pritiskom), odnosno problem moemo rijeiti i podeavajui koliine goriva koja naputa mlaznicu (karburatori s igliastom mlaznicom). Podeavanje koliine goriva koje e podpritisak povui u usisnu granu vri se (kod najrairenijih karburatora - na vazduh pod pritiskom) regulisanjem mlaznice koja potom isporuuje stalnu koliinu goriva obzirom na brzinu strujanja vazduha. Nego, nije iskljuivo da je podeenost mlaznice odgovorna za rad karburatora. Znaajnu ulogu ovdje ima i konstrukcija difuzora .

Difuzor je "sastavni" dio usisnika (u praksi grlo karburatora) koji radi na principu venturijeve cijevi. Smanjenjem presjeka usisne cijevi ubrzava se brzina protoka vazduha ime se moe uticati na stvaranje podpritiska i koliinu goriva izvuenog iz mlaznice. Ipak, u praksi moramo paziti da otvor difuzora ne bude premali jer e on tada ograniiti protok vazduha potreban da bi motor normalno radio. Kako bi karburator mogli to bolje prilagoditi motoru na koji ga stavljamo sada moemo uzeti u obzir ve dva (ujedno najbitnija) elementa: veliinu mlaznice i otvor difuzora. Tako, na primjer, Weber 40DCOE karburator ima tijelo promjera 40 mm s mogunou ugradnje najveeg difuzora od 32 mm. Zato moemo nabaviti model veliine 45, 48 pa i 50 mm od kojih e posljednji (oigledno) pruati najvei raspon. Ipak, pri odreivanju veliine difuzora treba uzeti u obzir i kapacitet motora, jer pretjerana koliina vazduha nee uiniti mainu snanijom. Posljednji "trik" iz prakse dovodi nas do viestrukih karburatora. Na slici vidimo 45DCOE dvostruki karburator. Naime, osim to je ovako mogue staviti veu koliinu goriva u cilindre, viestruki karburator krije jo jednu tajnu. Pri malom broju obrtaja motora i niskom podpritisku gorivo se ponekad ne moe dobro pomijeati sa vazduhom te u cilindre ulazi u tenom stanju. Ova pojava nije toliko nezgodna imamo li za svaki cilindar po jedan karburator (dvostruki karburator djeluje u stvari poput dva karburatora prikljuena na dva cilindra), ali kada iz jednog karburatora gorivo putuje usisnom granom mogu se javiti problemi nejednakog snabdijevanja cilindara. Za kraj spomenimo jo dva dodatna dela karburatora:sauh - uredjaj za prazan hod koji omoguava izrazito bogatu smjesu pri hladnom startovanju motora, kao i pumpu za ubrizgavanje koja kroz posebnu cijev ubrizgava dodatnu koliinu goriva kada se naglo pritisne papuica gasa.

NAIN OPRAVKA
Karburator kao i svi dijelovi ima svoje kvarove, pa i opravak. Kvarovi na karburatoru mogu nastati iz slijedeih razloga: -probijen plovak ; opravak plovka se vri zamjenom novim, -zaepljene ili proirene dizne ; zaepljenje dizni se opravlja tako to se propue sa kompresorom, a ako je dolo do veih oteenja ili proirenja dizni neophodna je njihova zamjena, -igliasti ventil moe se oistiti ako je dolo do zaienja, a ako je vee oteenje vri se zamjenom drugim, -zablokiran leptir oka se razvadi, a u sluaju da je ureaj za otvaranje dotrajao, njega je potrebno zamijeniti. Kod velikih oteenja karburatora, odnosno skupih dijelova na karburatoru opravka je najisplatnija zamjenom novog karburatora. Kada uoite neki od gore navedenih simptoma, to je siguran znak da vaem karburatoru treba naa intervencija koja se sastoji od:

demontae karburatora sa vozila potpuno rasklapanje na radnom stolu i detaljna kontrola svih neispravnosti otvaranje epova radi ienja kanala za protok goriva i vazduha pranje specijalnim sredstvima u ultrazvunoj kadi gdje se hemijskim i mehanikim putem otklanjaju sve neistoe ispiranje toplom vodom pod pritiskom u rotacionoj maini

Maina je posebno konstruisana za ovu namjenu i obezbjeuje ispiranje i teko pristupanih mjesta, pod razliitim uglovima obzirom da predmet rotira velikom brzinom.

izduvavanje (suenje) komprimovanim vazduhom svih kanala za protok vazduha i goriva

Zatim se karburator sklapa i tada se obavezno stavljaju novi zaptivai, membrane i igliasti ventil. Tokom sklapanja obavezno se vri podeavanje karburatora. Nakon toga karburator se montira na vozilo. Tada slijedi najvaniji dio posla, to jest podeavanje karburatora na vozilu pomou elektronskih aparata, analizatora izduvnih gasova i tako jedino dobijamo tano i precizno "telovanje" karburatora. Obzirom da karburator ine i dodatni sklopovi, kao to su vakuum regulatori, el. dizne, bimetali (elektro-grijai) - mi provjeravamo i njihovu ispravnost. Kod karburatora sa elektronskim ubrizgavanjem (ecotronic) vrimo provjeru svih pripadajuih senzora i komponenata koje su nadograene na karburatoru:

potenciometar glavnog leptira podeiva predpriguenja podeiva glavnog leptira temperaturni senzori itd.

Pri svim ovim zahvatima obavlja se kontrola i podeavanje:

ugla predpaljenja broja obrtaja motora razvodne kape i ruke razvodnika paljenja. kontrola visokonaponskih kablova i svjeica

KONTROLA I ODRAVANJE KARBURATORA

Kontrola karburatora se vri na vie naina, a najee se vri tako to se na dovodne prikljuke goriva prikopaju univerzalni barometri i mjeri se, odnosno oitava protok goriva kroz dizne. Takoer, uzima se u obzir kvaliteta (koliina) napunjene smjese kod koje uglavnom zavisi pravilan rad motora. Odravanje se vri redovnom zamjenom filtera goriva i zraka. Isto tako, treba periodino propuhavati karburator, odnosno njegove kanale i dizne.

10

ZAKLJUAK
Nakon to smo opisali teze maturskog rada, moemo zakljuiti da je bez karburatora neophodan rad motora. Takoer, opisali smo karburator i shvatili da je izraen prema snazi motora i broju cilindara. Dijelovi karburatora su vrlo precizno izraeni pa zbog toga spadaju u preciznu mehaniku (dijelove).

11

LITERATURA
Motori SUS Slaenko erkez Remont i odravanje motora i motornih vozila Internet

12