J.U.

MJEŠOVITA SREDNJA ŠKOLA ŽIVINICE

Naziv škole:Mašinska stručna škola

Zanimanje:Automehaničar

Završni ispit
Praktičan rad
Pismeni opis praktičnog rada

Radni zadatak: Provjera sistema za hlađenje

Učenik: Mentor:

Aldin Palić Vanes Mešić

Živinice,Maj 2019. god.

1
SADRŽAJ

UVOD ............................................................................................................................................. 3
GLAVNI DIJELOVI ZA HLAĐENJE MOTORA ........................................................................ 4
Princip rada sistema za hlađenje motora ..................................................................................... 4
PRINCIP FUNKCIONISANJA SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA...................................... 4
TEČNOST ZA HLAĐENJE MOTORA ........................................................................................ 6
Antifriz ........................................................................................................................................ 7
FILTERI.......................................................................................................................................... 8
HLADNJAK ZRAKA .................................................................................................................. 10
ZAKLJUČAK ............................................................................................................................... 11
LITERATURA ............................................................................................................................. 12

2
UVOD

Sistem za hlađenje motora je neizostavan deo svakog motora. Ovde ću se bazirati samo na
sisteme za hlađenje rashladnom tečnosti. Sistemi za hlađenje motora vazduhom je prost.
Tokom rada , kada dolazi do paljenja smeše unutar cilindara oslobađa se velika količina toplote
koja se prenosi na zidove cilinadara i ceo motor. Kako bi usled velike toplote došlo do širenja
metalnih delova motora, povećavala bi se sila trenja između klipa i cilindra. Kada sila trenja
postane veća od snage motora , motor bi prestao sa radom uz velika oštećenja (”zaribao”).

Da bi predupredili gore navedeno moramo konstantno hladiti motor tokom rada. To postižemo
sistemom za hlađenje motora.

Pošto su svi filteri na automobilu vrlo jeftini zamjenski dijelovi, na njihovoj zamjeni ne bi
trebalo štedjeti. Ponekad filteri direktno utječu na kvalitetan rad motora automobila, a ponekad
na njihovu ispravnost. Neispravan filter za ulje može dovesti do potpunog prekida rada motora, a
dotrajali filter za zrak umnogome može smanjiti performanse motora. Slično je i sa filterom
goriva, jer njegova ispravnost direktno utječe na kvalitetan rad motora i njegovu ispravnost. Sa
druge strane, filter ventilacije automobila direktno utječe na zdravlje ljudi. Dakle, na filterima ne
treba štedjeti.

Poslije duge zime, svaki auto, bez obzira na cijenu i godište, zahtijeva pregled i zamjenu
određenih potrošnih dijelova. Među potrošne dijelove, definitivno, spadaju i filteri. Svaki
automobil ima tri osnovna filtera, a to su: zračni filter, uljni filter i filter goriva. Također, većina
novijih automobila dolazi i sa filterom zraka za putničku kabinu (poznatiji kao filter klime ili
filter polena). Važnost filtera u normalnom funkcionisanju automobila obično se potcjenjuje.
Njihova cijena, ipak, omogućava da ih možete promijeniti i češće nego što to nalažu servisni
intervali, što je posebno važno u prljavim bh. uslovima eksploatacije vozila.

3
GLAVNI DIJELOVI ZA HLAĐENJE MOTORA

 Ekspanziona posuda (gde dosipamo tečnost)

 Hladnjak
 Teremostat
 Pumpa za rashladnu tečnost
 Ventilator
 Cijevovodni sistem sa sistemom kanala u bloku i glavi motora
 Podsistem za grejanje i ventilaciju putničkog prostora

Princip rada sistema za hlađenje motora

Početni uslovi pre startovanja motora- rashladna tečnost se nalazi u sistemu u propisanim
granicama- termostat je zatvoren i nedozvoljava cirkulaciju tečnosti- temperatura tečnosti u
sistemu je približno jednaka spoljnoj temperaturi- pumpa za rashladnu tečnost je u mirovanju-
ventilator je u mirovanju

PRINCIP FUNKCIONISANJA SISTEMA ZA HLAĐENJE MOTORA

Prilikom startovanja motora dolazi do okretanja kolenastog vratila (radilice) a samim tim i
ventilatora koji je postavljen tako da usmeri strujanje vazduha prema hladnjaku. Pumpa je
povezana sa radilicom preko zupčastog kaiša , pokretanjem radilice ona počinje sa radom ali u
praznom hodu zbog termostata koji je zatvorio kolo kruženja tečnosti.
Prazan hod pumpe je rešen konstrukcijski u zavisnosti od proizvođača.
Paljenje smeše u cilindrima izaziva povećanje temperature motora. Kada temperatura motora
dostigne radnu temperaturu termostat se otvara a tečnost počinje da cirkuliše sistemom.
Zagrejana tečnost iz motora ide prema hladnjaku (donjem rezervoaru hladnjaka) gde protiče kroz
lameralni deo (rebrasti deo sa kanalicama) gde se hladi usled cirkulacije spoljnjeg vazduha i
ponovo se cevovodnim sistemom vraća u glavu motora i blok motora.
Ako iz nekog razloga sistem prestane sa pravilnim radom dolazi do povećanja temperature
4
motora a odgovarajući senzori će obavestiti vozača da je motor previše zagrejan (upaliće se
lampica na instrument tabli vozača).To je signal vozaču da što pre zaustavi vozilo kako bi
sprečio oštećenje motora.

Deo zagrejane vode može se iskoristiti za zagrevanje prostora u kabini. Podsistem za grejanje i
ventilaciju putničkog prostora je rešen na različite načine u zavisnosti od proizvođača. Na slici
imate načelnu šemu.
Treba imati na umu da je etilen glikol otrovan za ljude i životinje, tako da pri rukovanju i
odlaganju treba biti izuzetno pažljiv

Slika 1.

5
TEČNOST ZA HLAĐENJE MOTORA

Nije obična voda jer može izazvati stvaranje kamenca (usporava protok tečnosti kroz sistem),
može zalediti na temperaturama ispod 0 stepeni C (dolazi do pucanja bloka motora i glave
motora), leti zbog visoke temperature gubila bi se kroz vodenu paru i ima korozivno dejstvo na
metalne delove sistema. Zbog navedenog kao tečnost za hlađenje se koristi antifriz.

Antifriz je hemijska supstanca koja se koristi kod motora sa unutašnjim sagorevanjem. Njegova
osovna namena je da smanji tačku smrzavanja tečnosti. Na taj način se sprečavaju značajna
oštećenja motora.

Osim sto snizava tačku mržnjenja, povećava tačku ključanja, ima antikorozivna svojstva, antifriz
ima i druga svojstva. Neka od njih su: sprečava penušanje, sprečava taloženje, sprečava stvaranje
kamenca, podmazujuća svojstva…

Nekada se kao antifriz koristio metanol (metil-alkohol), a danas se koristi etilen glikol. Za
razliku od metanola i vode, etilen glikol veoma slabo isparava.

Kao što nije preporučljivo koristiti čistu vodu, tako nije preporučljivo ni koristiti čist antifriz.
Najbolji rezultati se postižu mešavinom optimalnih količina vode i antifriza. Najbolje je koristiti
destilovanu vodu, jer se na taj način izbegava stvaranje kamenca. Takođe, nikada nemojte mešati
različite tipove antifriza! Ako niste sigurni koji se antifriz nalazi u rashladnom sistemu
automobila, promenite rashladnu tečnost.

Tačke mržnjenja i ključanja mešavine etilen glikola i vode u odnosu na procenat etilen glikola u
mešavini (rashladnoj tečnosti)

Slika 2. Tečnost za hlađenje

6
Antifriz

Na našem tržištu mogu se naći antifrizi različitih tipova (G11, G12 – VW oznake…) i kvaliteta.
Od velikog značaja je da u Vaše vozilo sipate odgovarajući antifriz. Ako niste sigurni koji tip
antifriza je odgovarajući za Vaše vozilo, konsultujte servisnu knjižicu, ili ovlašćeni servis za Vaš
tip vozila.

Odgovarajuća mešavina antifriza i vode se pravi prema atmosferskim uslovima koji vladaju u
okruženju u kom će se voziti automobil. Da biste odredili odgovarajući odnos antifriza i vode,
koristite gore navedenu tabelu. Pre toga proverite da li je antifriz koji kupujete koncentrovan
(100%), ili je već razblažen, pa prema tome napravite odgovarajuću mešavinu.

Rashladna tečnost treba da je uvek između oznaka MIN i MAX na expanzionoj posudi. Nivo se
meri kada je automobil parkiran na ravnu površinu, sa potpuno hladnim motorom. Nikada
nemojte sipati prvo antifriz pa vodu, ili obrnuto, nego uvek prvo napravite mešavinu, pa nju
dolivajte.

Takođe, u zavisnosti od proizvođača vozila, treba menjati rashladnu tečnost na 2-3 godine, jer
ona vremenom gubi svojstva (pre svega antikorozivna). Pri zameni antifriza, pogotovo kada se
prelazi sa jednog tipa antifriza na drugi, poželjno je isprati sistem za rashlađivanje.

Slika 3.

7
FILTERI

Zaprljanost zračnog filtera je najčešći uzrok osjetnog pada snage motora. Automobil troši oko 14
puta više zraka nego goriva. Primjeri prikazuju enormno zaprljan filter i filter kojem je vrijeme
za zamjenu. Zračni filteri su, također, prvi korak kod tuninga motora. To je najjeftiniji dio kod
tuninga, međutim kod ovih filtera već trebamo biti dosta oprezniji. Cijene filtera renomiranih
proizvođača (K&N, BMC) već prelaze iznose od 100 KM.

Oni, uz nešto preciznije filtriranje, pružaju i veću propusnost. Ovakvi filteri podižu snagu motora
za maksimalno 1-2 odsto i to se više manifestuje kroz bolji odziv automobila na gas. Potrošnja
goriva se, također, može smanjiti za maksimalno 1-2 odsto, ali se može dobiti izazovniji zvuk
motora. Pri odabiru ovih filtera posebno se mora obratiti pažnja na oblik.

U slučaju da se automobil koristi samo kao prevozno sredstvo, onda je najbolji izbor sportski
filter klasičnog oblika. Ako su, pak, zahtjevi nešto rigorozniji, odnosno ako je potrebno dodatno
utjecati na performanse, onda je takozvani “otvoreni” filter najbolje rješenje. Otvoreni filteri ili
popularne “gljive” pružaju bolji protok zraka kao i bolji zvuk, međutim veliki nedostatak im je to
što kao magnet “privlače” svu okolnu prljavštinu iz motora, što se manifestuje kroz znatno kraći
vijek trajanja. Cijena, također, zna biti i do 60 odsto veća od standardnog sportskog filtera.

Slika 4. Izgled zračnog filtera

8
Zračni filter je vrlo precizno napravljen od specijalnog papira, da može zaustaviti čestice manje
od 5,5 mikrona koje nisu primjetne golim okom. Ovdje dolazimo do uobičajnog pitanja kakav
filter kupiti, odnosno od kojeg proizvođača. Veliki nedostatak filtera je to što su jednostavni za
napraviti tako da su vrlo pristupačni. Međutim, u poplavi dalekoistočnih kopija svega i svačega,
možemo se susresti i sa kopijama svih vrsta filtera. Sreća je u tome što se i kopije mogu vrlo lako
prepoznati, jer im obično u nazivu svjesno nedostaje pojedno slovo ili ima jedno dodatno koje
naziv originalnog dijela zvučno, a i vizuelno vješto mijenja. Za neupućene to može predstavljati
problem. Najčešće kopije se odnose na poznatog svjetskog proizvođača filtera MANN (obično
su vrlo slične amabalažama MANN (MANN&HUMMEL) te se sastoje od žute i zelene boje, a u
nazivu im, naprimjer, nedostaje jedno slovo N ili imaju drugačiji naziv vrlo slično ispisan).
Kvalitet tih filtera je vrlo upitan! To su obično vrlo loši proizvodi koji su napravljeni od vrlo
lošeg papira. Kao što smo već spomenuli, to posebno može biti opasno kod uljnog filter

Zrak možemo filtrirati:

• fino pletenom mrežicom (sitasti filter zraka, mrežica može biti metalna ili plastična),

• poroznim elementima (papirni ulošci),

• nauljenim plohama (limovi, metalni ili plastično oplet, spužva) i

• centrifugalnim dijelovima (vrtložni filteri).

9
HLADNJAK ZRAKA

Hladnjak zraka Prilikom komprimiranja zraka u turbopunjaču ili mehaničkom kompresoru on se

znatno zagrijava te mu se zbog toga povećava obujam i pada gustoća. Takav zrak sadržava
manju količinu kisika potrebnog za izgaranje goriva. Uz to, pregrijani zrak u cilindru, bi prilikom
kompresijskog takta, mogao izazvati samozapaljenje smjese. Hladni zrak bolje sagorijeva i
sadrži više kisika od toplog zraka te iz tog razloga, nakon što turbina usiše zrak, te ga
komprimira i pošalje motoru, on prolazi kroz hladnjak zraka ili tzv. međuhladnjak. Zbog
rebrastog oblika hladnjaka zraka, povećava se dodirna površina zraka i metala te dolazi do
hlađenja. Hladni zrak nakon toga putuje u usisni granu motora i na kraju u cilindre.

Hladnjaci zraka se pretežno ugrađuju kod automobila kod kojih se koriste viši pritisci
prednabijanja. S obzirom na položaj postavljanja hladnjaka zraka razlikujemo: hladnjaci
postavljeni s prednje strane auta, hladnjaci postavljeni iznad motora i hladnjaci postavljeni sa
bočne strane automobila. Najčešće danas susrećemo hladnjake koji se postavljaju s prednje
strane automobila. Problem koji se javlja kod takvih međuhladnjaka je to što može doći do
začepljenja ili do oštećenja prilikom vožnje (ovisno o uvjetima) što može imati loš utjecaj na
same performanse motora. Osim toga međuhladnjake se isto tako može postaviti iznad same
glave motora ili pak sa strane. Postoje hladnjaci različitih dimenzija i dizajna, ali dvije osnovne
vrste međuhladnjaka s obzirom na način hlađenja tj. izmjene topline s okolinom su:

 međuhladnjak zrak – zrak i 28

 međuhladnjak tekućina – zrak.

Kod izmjene topline s okolinom upotrebe međuhladnjaka zrak – zrak, komprimirani zrak hladi
struja zraka koja prolazi oko lamela međuhladnjaka i učinkovitost im se kreće od 60 – 70% , dok
kod međuhladnjaka tekućina – zrak kao rashladni medij se koristi tekućina i učinkovitost im je
75 – 95%.

10
ZAKLJUČAK

Zaključili smo da sistem za hlađenje prestavlja jedan od najbitnijih dijelova motora.Prilikom

rada motora dolazi do njegovog zagrijavanja te je potrebno tu temperaturu maksimalno
zadržavati na optimalnoj.Sistem za hlađenje održava optimalnu temperaturu vozila te omogućava
kvalitetan rad motora i samog vozila.Nadam se da će mi ovaj rad pomoći u budućem poslu i
školovanju.

11
LITERATURA

Knjiga: Žarko Mitić, Ljiljana Mitić: ″ Reno 5 ″ , Tehnička knjiga, Beograd 1991

Internet stranice:
 https://proauto.ba/ne-stedite-na-filterima-mijenjajte-ih-procicete-jeftinije/
 https://www.deloviautomobila.rs/auto-delovi/sistem-za-hladenje-motora/
 https://www.google.com/search?q=antifriz&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved
=0ahUKEwjypoil5pTiAhUJzqQKHY55BqoQ_AUIDigB&biw=1366&bih=667#i
mgrc=L0vU3uZp96_rUM:

12