Karakteri I Muslimanit

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!
KARAKTERI I MUSLIMANIT
Muhamed el-Gazali
Botuar nga: Furkan ISM
T gjitha t drejtat e ktij libri i takojn botuesit
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih
www.islamischen.ch
e-mail: info@islamischen.ch
HYRJE ............................................................................................................................................................................................................................. 5 SHTYLLAT E ISLAMIT DHE PARIMET E MORALIT ................................................................................................................................................................ 8 DOBSIA E KARAKTERIT, ARGUMENT PR DOBSIN E BESIMIT ....................................................................................................................................... 11 DREJT NJ BOTE M T VYESHME ..................................................................................................................................................................................15 NJERIU NDRMJET S MIRS DHE S KEQES .................................................................................................................................................................. 27 NDSHKIMET PR KRIMET ETIKE .................................................................................................................................................................................... 35 RRAFSHI I MORALIT I PRFSHIN T GJITHA .................................................................................................................................................................... 39 KORREKTSIA................................................................................................................................................................................................................. 43 BESNIKRIA ...................................................................................................................................................................................................................56 ZBATIMI I PREMTIMIT ....................................................................................................................................................................................................68 SINQERITETI ..................................................................................................................................................................................................................85 KULTURA E T BISEDUARIT ............................................................................................................................................................................................98 SIGURIA NGA SHPIRTLIGSIA (URREJTJA)...................................................................................................................................................................... 109 FUQIA ..........................................................................................................................................................................................................................126
www.islamischen.ch
BUTSIA DHE FALJA .....................................................................................................................................................................................................138 BUJARIA DHE FISNIKRIA ............................................................................................................................................................................................ 150 DURIMI.........................................................................................................................................................................................................................167 MATURIA DHE NDERSHMRIA........................................................................................................................................................................................ 181 PASTRTIA, ZBUKURIMI DHE SHNDETI.........................................................................................................................................................................194 TURPI ..........................................................................................................................................................................................................................207 VLLAZRIMI ................................................................................................................................................................................................................217 UNITETI.......................................................................................................................................................................................................................230 ZGJEDHJA E SHOQRIS ..............................................................................................................................................................................................243 KRENARIA....................................................................................................................................................................................................................256 MSHIRA......................................................................................................................................................................................................................268 DITURIA DHE MENDJA ..................................................................................................................................................................................................281 SHFRYTZIMI I KOHS DHE MARRJA MSIM PREJ SAJ ..................................................................................................................................................293 PRFUNDIM .................................................................................................................................................................................................................304
www.islamischen.ch
HYRJE
Kto fragmente t shkputura nga Kurani dhe Suneti e udhzojn muslimanin n vlerat t cilat ia plotsojn atij fen dhe ia rregullojn jetn n t dy botrat. Ktyre u bra nj hyrje t shkurtr dhe ua dhash disa sqarime koncize, t cilat i prekin devijimet dhe rniet q i kan prshkuar muslimant n kto koh si rezultat i nyjave dhe smundjeve q e kan goditur moralin e tyre U ndala vetm n ajetet dhe hadithet q i prmenda, e nuk u zgjerova n prmendjen e fakteve t tjera prej prononcimeve t eruditve, urtsive t dijetarve dhe kshillave t njerzve t devotshm e pedagogve, edhe prskaj asaj se ato jan t bollshme n trashgimin ton kulturore klasike, ngase pr qllim pata q t kthehemi ekskluzivisht n dy burimet primare t fes (sheriat) e ta prezantojm aspektin pedagogjik nga ato q jan udhzim hyjnor t cilit duhet ti prmbahet muslimani, dhe n rast t shmangies nga ato, ai konsiderohet jo i prpikt. Mirpo, ka dallim n mes t asaj q t krkosh q njeriu ti prmbahet nj rregulle me motiv, se ajo sht sjellje e pr-gjithshme, dhe ta ngarkosh me at rregull, me bindje se ajo sht sikur t gjitha normativat obligative n kt fe. Gjat shkollimit ton kemi msuar filozofin e moralit dhe metodologjit e filozofve, si dhe parametrat e tyre pr precizi-min e sjelljes s njerzve
www.islamischen.ch
Prandaj edhe u mahnitm nga idet e thella, nuhatja e realitetit dhe pasimi i shembujve t lart, gjra kto t cilat i hasm te ta, dhe nuk tentojm ta injorojm vlern e askujt q ua do t mirn njerzve dhe q u orvat n ndriimin e rrugve prpara tyre, por ua bjm me dije metodat e edukats perfeksionale dhe sjelljes s shklqyeshme, t cilat i solli bartsi i misionit Hyjnor prfundimtar, dhe me t cilat e transferoi botn prej humners n rrug t mbar. Me kt, ata do ta shohin se Islami zotron nj thesar t madh t vlerave, t cilave as pr s afrmi nuk mund tu afrohen ato q kan trashguar njerzit prej filozofis greke dhe romake. Nj dijetari islam i kan thn: A e ke lexuar Edukatn e shpirtit t Aristotelit? Ai tha: Jo, por e kam lexuar eduka-tn e shpirtit t Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahu alejhi ve sellem] ! Po, e kemi lexuar edukatn e shpirtit t Aristotelit dhe filozofve t tjer t llojit t tij, por po ashtu e kemi lexuar edhe edukatn e shpirtit t Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], dhe pam se ato q imagjinuan dhe pasuan t part jan tablo, disa prej t cilave jan komplete e disa t mangta, kurse Ai i shndrroi n t vrteta t gjalla, n t cilat u mishrua prsosmria dhe u ndriua karakteri i nj njeriu, kultura e nj populli dhe ritualet e nj feje madhshtore. Kjo pra ishte edukata shpirtrore e Muhammed Ibn Abdull-llahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]. E falnderojm Allahun, i Cili na mundsoi ti msojm disa nga veorit e tij dhe q na dha rast ti ekspozojm n nj rrafsh t ri. Ky libr konsiderohet seria e dyt, pas librit ton Besimi i muslimanit.
www.islamischen.ch
E filluam me nj parathnie pr moralin n Islam dhe lidhjet e tij me msimet dhe ritualet e tjera, pr natyrn e shpirtit dhe gjurmt e mjedisit Pastaj i prmendm vlerat me t cilat urdhroi Islami, por nuk patm pr qllim ndonj klasifikim special n renditjen e ktyre vlerave. N kt libr, i dham rndsi prmendjes s burimeve t teksteve, pr dallim nga ajo q sht msuar lexuesi t shoh prej nesh n librat e mparshm. Pr baz i marrim hadithet e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], nse jan t grads s vrtet sahih, qoft vet-vetiu (li dhatihi) apo nga faktor t tjer (li gajrihi), dhe t mir hasen vetvetiu (li dhatihi) ose nga faktort e tjer (li gajrihi), ashtu si e potencojn kt shkenctart e terminologjis s hadithit. Hadithet e prmendura ktu i kemi shnuar ashtu si i kemi marr prej dy librave Tejsirul-vusul dhe Et-Tergib ve Et-Terhib. Nse hadithi ka pasur m tepr burime, ne jemi ndalur n prmendjen e vetm nj burimi. N kt vepr nuk kemi dhn kushedi far mundi t madh pr tu prmendur, por vetm se e kemi shfrytzuar shkrimin e t mirs dhe ia kemi lehtsuar at lexuesit. Mbetet mundi m i madh t cilin e bartin bashkrisht autori dhe lexuesi, e ai sht dashuria e s mirs dhe pasimi i s vrte-ts.
MUHAMMED GAZALI
www.islamischen.ch
SHTYLLAT E ISLAMIT DHE PARIMET E MORALIT

Pejgamberi i Islamit e ka prcaktuar qllimin parsor t drgimit t tij dhe metodologjin e qart t misionit t tij me fjalt: Me t vrtet jam drguar ti plotsoj virtytet e moralit. /Transmeton Maliku/ Kjo, sikur edhe misioni i cili e shnoi rrjedhn e vet n historin e jets dhe bartsi i t cilit dha mund t madh n prhapjen e rrezeve t tij dhe tubimin e njerzve rreth tij, nuk pretendon m tepr se mbshtetjen e vlerave t tyre dhe ndriimin e horizonteve t prsosmris para syve t tyre, ashtu q t ecin n t me dituri. Ritualet fetare t miratuara n Islam, t cilat u konsideruan kondita t besimit n t, nuk jan ceremoni dogmatike t llojit i cili e lidh njeriun me metafizikn e padukshme dhe e obligon at t kryej vepra dhe lvizje t cilat nuk kan kuptim. Jo, assesi, por detyrat obligative, me t cilat Islami e obligoi do pjestar t vet, jan strvitje e prsritur me qllim t adaptimit t njeriut q t pajiset me vlera t shndosha dhe t jet konsekuent n kto vlera, kushedi sa t ndrrohen para tij rrethanat. Kto m s shumti u ngjajn strvitjeve fizike, t cilave njeriu iu qaset me dshir t madhe, duke pretenduar nga praktika e tyre e vazhdueshme shndetin e trupit dhe jetn stabile. Kurani Famlart dhe Suneti i pastr i shpalojn qart kto t vrteta. Allahu i Madhrishm kur na detyroi me namazin obligativ, e tregoi edhe urtsin e kryerjes s tij, duke thn: fal namazin, vrtet namazi largon nga t shmtuarat dhe t irituarat (El-Ankebut: 45) Pra, largimi nga mbrapshtit dhe pastrimi nga fjala e keqe dhe vepra e keqe jan esenca e namazit. N hadithin e trans-metuar nga Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nga Allahu i
Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 8
Madhrishm prmendet: Un e pranoj namazin e Atij q me t m sht nnshtruar Mua, nuk u sjell t kqija krijesave t Mia, nuk sht transparent n mkate, tr ditn m prmend Mua dhe e mshiron t ngratin, udhtarin, t vejat dhe nevoj-tarin. /Transmeton Bezzari/ Zekati i obliguar nuk sht tatim i cili rrmbehet prej xhepave, por ai n radh t par sht mbjellje e ndjenjave t mshirs dhe butsis dhe forcim i lidhjeve t njohjes reciproke dhe dashuris n mes shtresave t ndryshme. Qllimin e nxjerr-jes s zekatit Kurani e ka theksuar me fjalt: Merr prej pasu-ris s tyre (t atyre q pranuan gabimin) lmosh q ti pastrosh me t dhe tu shtosh (t mirat) (Et-Teube: 103) Urtsia parsore, pra, qenka pastrimi i shpirtit nga njollat e mosprsosmris dhe ngritja e shoqris n piedestale m t larta. Pr kt Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i dha nj kuptim m t gjer domethnies s fjals lmosh, t ciln duhet ta jap muslimani, dhe thot: Buzqeshja n fytyrn e vllait tnd sht lmosh, urdhrimi n t mir dhe ndalimi nga e keqja sht sadaka (lmosh), ta udhzosh nj njeri q e ka humbur rrugn sht lmosh, ta largosh nj penges, ferr dhe asht nga rruga sht lmosh, ti ndihmosh nj vllai t nxjerr uj sht lmosh dhe ti ndihmosh nj njeriu me t par t dobt sht lmosh. /Transmeton Buhariu/ Kto instruksione n mjedisin shkretinor, i cili me shekuj jetoi n hasmri dhe mendjelehtsi, tregojn pr qllimet t cilat i trasoi Islami dhe n t cilat i priu arabt n injorancn e errt.
www.islamischen.ch
Po ashtu, Islami e obligoi edhe agjrimin. Islami kt nuk e konsideron abstenim t prkohshm nga disa ushqime dhe pije, por e konsideron nj hap kah ndalimi i njeriut nga epshet e ndaluara dhe pasionet e shmtuara. Si konfirmim t ktij kuptimi, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush nuk i l fjalt e kota dhe veprimet sipas tyre, le ta dij se Allahu nuk ka nevoj q ai ta lr hajen dhe pijen. /Transmeton Buhariu/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] po ashtu thot: Agjrimi i vrtet nuk sht t ndaluarit prej hajes dhe pijes, por agjrimi i vrtet sht t ndaluarit nga fjalt e kota dhe punt e ndyta; nse t shan dikush, apo tregohet ndaj teje injorant, thuaj: Un jam agjrue-shm. /Transmeton Ibn Huzejme/ Kurani Famlart e prmend frytin e agjrimit n ajetin: agjrimi ju sht br obligim sikurse q ishte obligim edhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t bheni t devotshm. (ElBekare: 183) Ndoshta njeriu mund t kujtoj se shkuarja n vendet e shenjta, me t ciln sht obliguar ai q ka mundsi dhe konsiderohet prej detyrave islame pr disa pjestar t tij, sht thjesht nj udhtim i zbrazt nga kuptimet etike dhe shembull i ritualeve metafizike t cilat ndonjher i prmbajn fet. Kjo sht gabim, pasi q Allahu i Madhrishm lidhur me kt ritual thot: Haxhi sht n muajt e caktuar, e kush bn (ia fillon t zbatoj) haxhin n kta muaj, nuk duhet t'i afrohet gruas, nuk bn t marr npr kmb dispozitat e sheriatit, as nuk duhet shkaktuar grindje. ka punoni nga e mira, Allahu di pr to. Dhe prgatituni me furnizim (pr rrug), e furnizimi m i mir sht devotshmria, e ju t zott e mendjes keni dron Time. (El-Bekare: 197) Nga ky prezantim i prgjithsuar i disa ritualeve me t cilat u identifikua Islami, dhe t cilat u njohn se jan shtyllat e tij themelore, e kuptojm qart fuqin e raporteve t cilat e lidhin fen
me karakterin. Po, kto jan rituale t ndryshme n formn dhe mnyrn e vet, por t gjitha bashkohen n qllimin t cilin e theksoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] me fjalt: Un jam drguar ti plotsoj vlerat e moralit. Namazi, agjrimi, zekati, haxhi dhe msimet e tjera islame t ngjashme me kto rituale fetare jan pidestalet e prso-smris s dshiruar dhe bartsit e pastrtis q mbrojn jetn dhe lartsojn vlern e saj. Ndrkaq, ktyre vetive fisnike, t cilat lidhen me to apo zhvillohen prej tyre, u sht dhn pozit e lart n fen e Allahut. Pr at, nse njeriu nuk i shfrytzon ato q ta pastroj zemrn, ta kulloj qenien dhe ti kalit lidhjet e tij me Allahun dhe njerzit, ai ka devijuar. Allahu i Madhrishm thot: Ai q i paraqitet Zotit t vet si kriminel, e ka Xhehenemin, n t cilin as nuk vdes as nuk jeton. Ndrsa ai q i paraqitet Atij besimtar, e q ka br vepra t mira, t tillt i presin merita t larta. (do ta presin) Xhenete t Adnit, npr t cilt rrjedhin lumenj dhe aty do t jen prjet. Ky sht shprblim i atij q sht pastruar nga mosbesimi. (Ta Ha: 7476)
DOBSIA E KARAKTERIT, ARGUMENT PR DOBSIN E BESIMIT

Besimi sht fuqi mbrojtse nga poshtrsit dhe shtyts drejt vlerave fisnike, andaj edhe kur Allahu i Madhrishm i thrret robrit e Vet n at q sht produktive, ose kur i largon nga gjrat destruktive, kt e paraqet si krkes t imanit stabil n zemrat e tyre. Ai shpesh n Librin e
www.islamischen.ch
11
Tij thot: O ju t cilt keni besuar, pastaj e prmend obligimin me t cilin i detyron, si p.sh.: Ta keni n kujdes Allahun dhe t jeni me ata t drejtit. (Et-Teube: 119) Pejgamberi i Allahut ka sqaruar qart se besimi i fort pa dyshim prodhon karakter t fort dhe se rnia rapide e moralit prfundimin e ka n dobsimin e besimit, n baz t madhsis s t keqes apo dobsis s saj. Lidhur me njeriun e pandr-gjegjshm me sjellje brutale, i cili bn pun t ndyta pa u brengosur prej askujt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Turpi dhe besimi jan t dyja t prbashkta, nse ngritet njra, ngritet edhe tjetra. /Transmetojn Hakimi dhe Taberaniu/ Po ashtu, pr njeriun q shqetson fqinjt e vet dhe i dmton feja ka qndrim t ashpr, dhe pr t Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Pr Allahun, nuk beson, pr Allahun, nuk beson, pr Allahun, nuk beson! I than: Kush, o Pejgamber i Allahut? Tha: Ai, nga t kqijat e t cilit nuk jan t sigurt fqinjt e vet! /Transmeton Buhariu/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] kur i mson ithtart e vet q tu shmangen punve t kota, fjalve t pamatura dhe t pavend thot: Kush i beson Allahut dhe Dits s Fundit, le t flas mir ose le t hesht. /Transmeton Buhariu/ Kshtu vazhdon n mbjelljen e vlerave dhe mbikqyrjen e tyre, derisa ti japin frytet e veta duke u bazuar n sinqeritetin dhe prsosmrin e besimit. Mirpo, duhet ditur se disa pjestar t fes e shohin si t leht kryerjen e ritualeve fetare obligative; ata para mass tregohen se jan aq t prpikt n kryerjen e tyre, por njkohsisht bjn vepra t cilat i injoron karakteri fisnik dhe besimi i vrtet. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] iu krcnua atyre njerzve t dyfisht dhe ia trhoqi vrejtjen umetit pr ta. Pr at se
www.islamischen.ch
12
imitimin e forms s ritualeve fetare mund ta bj ai i cili nuk e ka absorbuar shpirtin e tyre apo nuk sht ngritur n nivelin e tyre. Ndoshta edhe fmija i vogl mund ti imitoj veprimet e namazit dhe prsrit fjalt q thuhen n t. Ndoshta edhe nj artist mund t ekspozoj nnshtrimin dhe t aktroj ceremonit m t rndsishme, mirpo as kjo e as ajo e para nuk i ndihmojn me asgj besimit t shndosh dhe qllimit fisnik. Gjykimi pr shkalln e t mirs dhe shklqyeshmrin e sjelljes i takon nj peshoje e cila asnjher nuk gabon, e ajo sht: karakteri i lart. N kt kontekst transmetohet se nj njeri i ka thn Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Filania prmend se shum falet, agjron dhe jep lmosh, mirpo ajo i dmton me fjal fqinjt e saj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Ajo sht n zjarr. Pastaj njeriu tha: O Pejgamber i Allahut, filania prmend se pak falet, agjron dhe se jep lmo-sh disa copa djathi, por nuk i dmton fqinjt e saj. Ai tha: Ajo sht n Xhenet. /Transmeton Ahmedi/ N kt prgjigje mohet vlera e karakterit t lart, e po ashtu ngrihet lmosha si ritual me karakter shoqror, dobia e s cils transferohet te t tjert, andaj edhe nuk sht kushtzuar paksimi i saj si sht kushtzuar paksimi i namazit dhe agj-rimit, t cilat, nga aspekti ezoterik, jan rituale personale. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk u ndal vetm n prgjigjen e ksaj pyetjeje n ndriimin e lidhshmris s karakterit me besimin e vrtet dhe adhurimin e sinqert, por at e bri baz t prosperimit n kt bot dhe t shptimit n botn tjetr.
www.islamischen.ch
13
shtja e karakterit sht m e ndrlikuar se kjo dhe patjetr duhet t ket udhzim kontinuitiv dhe kshilla t njpas-njshme q t thellohet n zemra dhe ide, dhe se besimi, mir-qenia dhe morali jan elemente unike t pandara dhe asgj nuk mund ta coptoj litarin e tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nj dit i pyeti shokt e vet: A e dini cili sht i falimentuar? Than: Te ne, i falimentuar sht ai i cili nuk ka para dhe pasuri. (Pejgamberi) Tha: Njeri i falimentuar prej umetit tim sht ai i cili n Ditn e Gjykimit do t vij me namaz, zekat dhe agjrim, por dik e ka shar, pr dik ka shpifur, dikujt ia ka rrmbyer pasurin, dik e ka vrar e dik e ka goditur, dhe donjrit prej tyre do ti jap prej t mirave t veta, e nse i harxhohen t mirat, para se ti paguaj borxhet, merren prej mkateve t tyre e i hidhen atij, e pastaj ai hidhet n zjarr. /Transmeton Muslimi/ Ky pra sht i falimentuari. Sikur tregtari i cili n shitoren e vet ka artikuj n vler prej nj mij e ndrkaq ka borxhe, vlera e t cilave sht dy mij; ather si ky i ngrati mund t konsiderohet pasanik? Po ashtu, edhe njeriu i cili i kryen disa rituale fetare, por prsri pas tyre mbetet i gatshm pr t keq, fytyrmrrolur e i disponuar pr armiqsi, si mund t konsiderohet i devotshm? Transmetohet se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] pr kto situata ka prmendur nj shembull mjaft t prshtatshm, edhe at duke thn: Morali i vyeshm i shkrin mkatet si e shkrin uji born, ndrkaq morali i prishur i deformon veprat ashtu si e prish uthulla mjaltin. /Transme-ton Bejhekiu/ Prandaj, kur zhvillohen ndytsirat n shpirt, prhapet e keqja e tyre dhe shtresohet rreziku i tyre, njeriu del prej fes s vet ashtu si del lakuriqi prej rrobave t veta, e me kt pretendimi i tij n besim sht trillim, sepse far vlere ka feja pa moral? Dhe do t thot plangprishsia krahas thirrjes sate se i takon Allahut?
Duke i konfirmuar kto parime t qarta t lidhshmris s besimit me karakterin e drejt, Pejgamberi i ndershm thot: Personi tek i cili gjenden tri gjra sht munafik (hipokrit), edhe nse agjron, falet dhe e kryen haxhin e umren, dhe tho-t: Un jam musliman. Ato jan: kur flet, rren, kur premton, mashtron, dhe kur i besohet dika, tradhton. /Transmeton Muslimi/ Sipas nj versioni tjetr thot: Shenjat e munafikut (hipokritit) jan tre: kur flet rren, kur premton e then premtimin dhe kur t jep bes tradhton, edhe pse falet, agjron dhe kujton se sht musliman. Po ashtu thot: Personi tek i cili gjenden katr veti, sht munafik i plot, kurse personi tek i cili gjendet nj prej atyre vetive, tek ai gjendet nj shenj e hipokrizis, derisa nuk e l: Kur i besohet dika tradhton, kur flet rren, kur ia jep besn dikujt nuk e mban dhe kur armiqsohet me dik e tepron. /Transmeton Buhariu/
DREJT NJ BOTE M T VYESHME

Prej ktyre udhzimeve u pa se Islami erdhi q ta transferoj njerzimin me hapa t mdhenj n nj jet t ndritshme me vlera dhe rregulla dhe kto faza, t cilat ojn n kt qllim fisnik, i konsideroi thelb t misionit t vet, ashtu si e konsideroi mosprfilljen e ktyre metodave kundrshtim dhe largim nga ai. Morali nuk sht luks pa t cilin mund t jetohet, por sht esenca e jets t ciln feja e pranon dhe i respekton bartsit e tij. Pastaj, Islami i prmblodhi vlerat dhe i nxiti ithtart e tij q tu prmbahen atyre nj nga nj. Sikur ti kishim prmbledhur fjalt e Pejgamberit pr zbukurimin
www.islamischen.ch
15
me veti fisnike t moralit, do t prpilonim nj libr t cilin nuk mbahet mend ta ket shkruar asnj prej eruditve reformues. Por, para se ti prmendim hollsit e ktyre vlerave, dhe at q sht prmendur pr seciln prej tyre n veanti, do ti prezantojm disa prej thirrjeve t tij t flakta n moralin e vye-shm dhe karakterin e fort. Transmetohet prej Usame Ibn Sherikut, i cili thot: Ishim ulur te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] sikur mbi kokat tona kishte shpend. Asnj prej nesh nuk fliste dhe erdhn disa njerz dhe than: Cilt prej robrve jan m t dashur tek Allahu? (Pejgamberi) Tha: Ata q kan karakter m t vyeshm. /Transmeton Taberaniu/ N nj transmetim tjetr prmendet se i sht thn: Cila sht gjja m e vlefshme q i sht dhn njeriut? Tha: Morali i vyeshm. /Transmeton Ibn Hibbani/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] po ashtu thot: Me t vrtet, mbrapshtia dhe paturpsia nuk kan asgj t prbashkt me Islamin; njeriu m i denj n Islam sht ai i cili ka moral m t vyeshm. /Transmeton Tirmidhiu/ Po ashtu sht pyetur: Cilt besimtar kan besim m t kompletuar? Tha: Ata q kan moral m t vyeshm. /Transmeton Tabera-niu/ Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amrit i cili thot: E kam dgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn: A tju tregoj se cili prej jush sht m i dashur pr mua dhe cili do t jet m afr meje n Ditn e Gjykimit? Kt e prsriti nja dy a tri her. Than: Po, o i Drguar i Allahut. Ai tha: Ata prej jush q kan moral m t vyeshm. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
16
Po ashtu thot: N Ditn e Gjykimit nuk ka asgj m t rnd se morali i vyeshm n peshojn e besimtarit, Allahu e urren mbrapshtanin e pafytyr. Njeriu i cili ka moral t vyeshm, me t do ta arrij gradn e agjruesit dhe namazxhiut. /Transmeton Ahmedi/ Po t kishin dal kto deklarata nga nj filozof q merret vetm me shtjet e reformimit moral, nuk do t ishte habi, por habia vjen nga ajo se kjo del nga bartsi i nj feje madhshtore, ndrkaq fet, si zakonisht, qllimin e tyre parsor e kan t prqendruar (fokusuar) ekskluzivisht n adhurim. Pejgamberi i Islamit thirri n adhurime t ndryshme dhe ngriti nj shtet q u prqendrua n xhihad t gjat kundr shum armiqve. Nse, edhe krahas gjersis s fes dhe fushave t shumta t veprimit para pjestarve t saj, Pejgamberi i lajmron se gjja m e rnd n peshojat e tyre n Ditn e Llogaris sht morali i vyeshm, ather t dshmuarit e ksaj pr pozitn e moralit n Islam sht mjaft transparent. sht realitet se, nse feja sht sjellje e mir n mes vet njerzve, ajo n natyrn e vet qiellore sht lidhje e mir mes njeriut dhe Zotit, ndrkaq t dyja kthehen n nj esenc t prbashkt. Ka disa fe t cilat prgzojn se prqafimi i nj besimi i anulon mkatet dhe se kryerja e ritualeve t caktuara i fshin gabimet. Ndrkaq, Islami nuk e thot kt pa qen besimi bosht i veprimit t s mirs dhe i kryerjes s obligimit, si dhe pa qen rituali i parapar pastrim nga e keqja dhe prgatitje pr prsosurin e dshiruar, gjegjsisht, veprat e kqija mund t fshihen vetm nga veprat e mira q kryen njeriu dhe me to ai ngjitet n nj piedestal m t lart.
www.islamischen.ch
17
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ishte konsekuent n konfirmimin e ktyre parimeve t drejta, ashtu q ti kuptoj qart umeti i tij dhe q t mos e zhvlersojn besimtart peshn e moralit e ta ngren peshn e dokeve. Transmeton Enesi [radijAllahu anhu]: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Njeriu me moralin e mir do ti arrij gradat e mdha t bots tjetr dhe piedestalet m t larta, edhe po t jet i dobt n rituale; ndrkaq, me sjelljen e tij t keqe, ai do ta arrij shkalln m t ult n Xhehe-nem. /Transmeton Taberaniu/ Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot: E kam dgjuar Pejgamberin e Allahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn: Besimtari me sjelljen e mir t tij do ta arrij gradn e agjruesit namazli. N nj version tjetr qnd-ron: Besimtari me sjelljen e mir do ti arrij gradat e atij i cili natn falet e ditn agjron. /Transmeton Ebu Davudi/ Transmetohet prej Ibn Omerit [radijAllahu anhu], i cili thot: E kam dgjuar Pejgamberin e Allahut duke thn: Mus-limani mesatar n adhurim, me moralin e vyeshm dhe natyrn fisnike, do ta arrij gradn e atyre q agjrojn dhe falen shum. /Transmeton Ahmedi/ Ebu Hurejra [radijAllahu anhu] transmeton nga Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] se ka thn: Nderi i besimtarit sht feja, burrria e tij sht mendja, ndrkaq i mjafton morali. /Transmeton Hakimi/ Ebu Dherri [radijAllahu anhu] transmeton prej tij se ka thn: Ka shptuar ai q e ka pranuar sinqerisht besimin n zemr, e ka zemrn e shndosh, gjuhn korrekte, shpirtin t qet dhe karakterin e drejt. /Transmeton Ibn Hibbani/
www.islamischen.ch
18
Por, karakteri i vyeshm n shoqri nuk ndrtohet me instruksione t predikuara ose vetm me urdhra dhe ndalesa, pasi q pr tiu prshtatur vlerave njerzve nuk u mjafton q vetm msuesi tu thot: "Bje kt, apo mos e bj kt." Edukata fryt-dhnse ka nevoj pr pun t gjat edukuese dhe krkon mbikqyrje t vazhdueshme. Asnj edukat nuk mund t jet efikase pa u mbshtetur n shembullin e mir, sepse njeriu i keq nuk l prshtypje t mira n shpirtrat e atyre q i ka prreth. Por prshtypje t mira priten prej atij n karakterin e t cilit shikojn njerzit dhe magjepsen me edukatn e tij, e i robron shklqyeshmria e tij, kurse thjesht nga mahnitja kopjojn nga natyra dhe shkojn me dashuri t sinqert pas hapave t tij. Por, sht e domosdoshme q t arrij pasuesi deri te nj kst i madh i mirsis, t ket n t pasuarin sasi m t madhe dhe kst edhe m t lart. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n mesin e shokve t tij ka qen shembulli m i lart pr moralin n t cilin i thirrte: Ai, pra, e mbillte n mesin e shokve t tij kt moral t lart prmes biografis s tij t kndshme, para se ta mbillte me urtsit dhe kshillat q ua kumtonte. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amrit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk ka qen mbrapshtan, e as i paturpshm, dhe thoshte: Njerzit m t dalluar prej jush jan ata q kan moral m t vyeshm. /Transmeton Buhariu/ Transmetohet prej Enesit, i cili thot: I kam shrbyer Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhjet vjet dhe, pr Allahun, asnjher nuk m ka thn mua Oh, e as q m ka thn pr dika: "Pse e bre kshtu? Ose, pse nuk e bre kshtu!! /Transmeton Muslimi/
www.islamischen.ch
19
Po ashtu, transmetohet prej tij se ka thn: Robresha e kapte pr dore Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe me t shkonte ku t dshiroj; kur takohej me ndonj njeri dhe ia jepte dorn, nuk e hiqte dorn prej tij, derisa njeriu nuk e hiqte vet, nuk e kthente shikimin prej tij n an tjetr, derisa ai ta kthej vet i pari dhe nuk sht par ti nxjerr gjunjt para atij me t cilin sht ulur. /Transmeton Tirmidhiu/, q do t thot se ka qen i kujdesshm dhe nuk sht treguar kryelart. Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], se ka thn: Sa her q i sht ofruar Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] t zgjedh n mes dy gjrave, ai e ka zgjedhur m t lehtn, nse nuk ka qen mkat, e nse ka qen mkat, ka qen m larg se donjri prej saj. Pejgamberi asnjher nuk sht hakmarr (ka ndshkuar) pr shkak t vetes, prvese kur jan shkelur normat e Allahut, ather ka ndshkuar. Pejgamberi asnjher askujt nuk i ka mshuar me dorn e vet, qoft grua apo shrbtor, prve se kur ka br xhihad n rrug t Alla-hut. /Transmeton Muslimi/ Transmetohet prej Enesit i cili thot: Isha duke ecur me Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sellem], i cili kishte t veshur nj gun me skaje t ashpra. At e arriti nj beduin dhe e hoqi fort pr t, dhe kur shikova mbi shpatulln e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], n t kishin ln gjurm skajet e guns nga trheqja e fort, pastaj tha: O Muhammed, m jep mua prej pasuris s Allahut q ke n disponim! Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u kthye kah ai, buzqeshi dhe urdhroi ti jepet dika. /Transmeton Buhariu/ Transmetohet prej Aishes, e cila thot: Pejgamberi i Allahut ka thn: Allahu sht i but dhe e do butsin; Ai jep pr butsin at q nuk e jep pr vrazhdsin dhe ka nuk jep pr t tjerat.
/Transmeton Muslimi/ N nj version tjetr qnd-ron: N do gj ku gjendet butsia, e zbukuron, dhe prej do gjje q ajo privohet, e shmton. Transmetohet prej Xheririt, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Allahu i Lartsuar e jep pr butsin at q nuk e jep pr koktrashsin. Allahu kur e do nj njeri, i jep butsi; ajo familje q privohet nga butsia, sht privuar nga t gjitha t mirat. /Transmeton Taberaniu/ sht pyetur Aishja [radijAllahu anhu]: ka bnte Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n shtpin e vet? Tha: I shrbente familjes s vet, e kur vinte koha e namazit, merrte abdest dhe dilte n namaz. /Transmeton Muslimi/ Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Harithit i cili thot: Nuk kam par asnj njeri m t buzqeshur se Pejgamberi i Allahut! /Transmeton Tirmidhiu/ Transmetohet prej Enesit i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka qen njeriu me karakter m t vyeshm. Un kisha nj vlla t vogl q quhej Ebu Umejr, e i cili kishte nj bilbil t smur q quhej Nugejr, e Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e prkdhelte kt fmij t vogl dhe i thoshte: O Ebu Umejr, u b me Nugejrin? /Tran-smeton Buhariu/ Prej tipareve t Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dihet se ka qen njeri bujar, asnjher nuk ka qen koprrac pr dika; ka qen trim, asnjher nuk ka hequr dor nga ndonj e drejt; ka qen i drejt, nuk ka br padrejtsi n gjykim asnjher; ka qen i sinqert dhe besnik n t gjitha etapat e jets s vet.
www.islamischen.ch
21
Allahu i Madhrishm i urdhron muslimant q ta ndjekin Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sellem] n cilsit e mrekullueshme dhe natyrn e tij t thell dhe thot: Ju e kishit shembullin m t lart n t Drguarin e Allahut, kuptohet, ai q shpreson n shprblimin e Allahut n botn tjetr, ai q at shpres e shoqron duke e prmendur shum shpesh Allahun. (El-Ahzab: 21) Kadi Ijadi thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka qen njeriu m i mir, m bujar, m trim. Nj nat, nj z i trishtoi medinasit dhe njerzit u nisn n drejtim t zrit, por ata i takoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], i cili ishte duke u kthyer. Kishte shkuar atje para t gjithve dhe ua kumtoi lajmin se kishte qen kali i Ebu Talhs duke u valvitur n tok me nj shpat t ngulur n qaf, dhe u tha: Mos u shqetsoni. Aliu [radijAllahu anhu] thot: Ne, kur ashprsohej lufta, mbroheshim me Pejgamberin [sallAllahu alejhi ve sel-lem]; asnj nuk ishte m afr armikut se ai. Transmetohet prej Xhabir Ibn Abdull-llahut [radijAllahu anhu] i cili thot: Asnjher, kur i sht krkuar Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], nuk ka thn: Jo! Hadixheja i ka thn atij: Ti kujdesesh pr t varfrit, e kompenson t humburn dhe e ndihmon t drejtn. I arritn atij 70 mij dirhem dhe iu vun mbi nj hastr e ai u ngrit ti ndaj dhe nuk ktheu asnj lyps derisa i harxhoi t tra. I erdhi nj njeri ti lyp dika, e ai i tha: Momentalisht nuk kam kurrgj, por huazo n emrin tim, e kur do t na arrij dika, ne do ta kompensojm. Omeri i tha: Allahu nuk t ka ngarkuar me nj gj q ske mundsi ta realizosh! Pejgamberit nuk i plqeu kjo, kurse nj prej ensarve (banoFondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 22
rve vendas t Medines) i tha: O Pejgamber i Allahut, shprndaj dhe mos u frikso q Pronari i Arshit do ta paksoj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] buzqeshi, u pa sihariqi n fytyrn e tij, dhe tha: Me kt jam urdhruar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i bashkonte sho-kt e vet, e nuk i prante; t parin e do populli e nderonte dhe e caktonte udhheqs t tyre. I prcillte shokt e vet dhe donjrit q e shoqronte ia jepte hisen e vet; shoqruesi i tij nuk mendonte se ndonjri prej t tjerve sht m i ndershm te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] se ai. Kush ulej me t, apo i afrohej pr ndonj nevoj, ai tregohej durimtar ndaj tij dhe nuk largohej derisa t largohej vet ai njeri. Kush i lypte dika, nuk e kthente pa i dhn apo pa i thn fjal miradije. Modestia dhe morali i tij i prfshiu njerzit, u b prind i tyre, tek ai t gjith kishin t drejta t barabarta. doher ka qen i gzuar, ka pas natyr t leht, ka qen i but, nuk ka qen i ashpr apo i vrazhd, nuk ka qen zhurmues, as mbrapshtan, nuk ka qen qortues i madh e as lavdru-es i madh, ai q i drejtohej, atij nuk ia humbte shpresat. Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anhu], e cila thot: Asnjri nuk ka qen m i karaktershm se Pejgamberi i Alla-hut. Sa her q e ka thirrur ndonjri prej shokve apo familjes s vet, thoshte: Urdhro.
www.islamischen.ch
23
Xherir Ibn Abdull-llahu [radijAllahu anhu] thot: Qkur e kam prqafuar Islamin, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] asnjher nuk m ka penguar dhe nuk m ka treguar gj tjetr, prve buzqeshjes. Ai bnte shaka me shokt e vet, przihej me ta dhe bnte gara me ta, luante me fmijt e tyre dhe i ulte n prehrin e vet. I prgjigjej ftess s robit dhe t zotriut, robreshs dhe t ngratit, e vizitonte t smurin n skajin m t largt t Medines, dhe i pranonte arsyetimet e njerzve. Enesi thot: Asnjri nuk i sht drejtuar me ndonj bised Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sellem], e q ai ta largonte kokn, vetm ather kur vet bashkbiseduesi sht larguar. Kur e ka kapur dikush pr dore, ai nuk ia ka lshuar dorn, derisa ta lshoj dorn vetm tjetri. Cilin e takonte, i jepte selam, e shokve t vet ua jepte dorn. Asnjher nuk sht par ti shtrij kmbt n mes shokve t vet, e me kt ta ngushtoj dik. Shokve t vet u jepte ofiqe dhe i thirrte me emrat e tyre m t dashur, n shenj respekti, askujt nuk ia ndrpriste bise-dn, derisa nuk gabonte. Transmetohet prej Enesit, i cili thot: Kur i dhuronin dika Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sellem], ai thoshte: Drgojeni kt te shtpia e filan gruas, sepse ajo ishte shoqja e Hadi-xhes, ajo e donte Hadixhen. Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot: Asnj grua nuk e kam xhelozuar, si e kam xhelozuar Hadixhen, kur e dgjoja se e prmendte. Pejgamberi therrte ndonj dele dhe ua
www.islamischen.ch
24
dhuronte shoqeve t saj. Motra e saj krkoi q t hyj tek ai dhe ai u gzua pr kt. Tek ai hyri nj grua, e ai i tregoi mikpritje dhe pyeti mjaft pr t, e kur doli tha: Kjo vinte kur ishte Hadixheja gjall; t qenit korrekt ndaj bess sht nga imani. E respektonte farefisin e vet, por nuk u jepte prparsi atyre, ndaj atyre q jan m meritor se ata. Transmetohet prej Ebu Katades, i cili thot: Kur arriti delegacioni i Nexhashiut, Pejgamberi u ngrit tu shrbej vet. N kt shokt e vet i than: Ne do ta kryejm kt pun dhe ai u tha: Kta na i nderuan shokt tan dhe un dshiroj tua kthej. Transmetohet prej Ebu Umames, i cili thot: Doli n mesin ton Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i mbshtetur n nj shkop, e ne iu ngritm atij, por ai tha: Mos u ngritni si veprojn jomuslimant, e adhurojn njri-tjetrin. Po ashtu thot: Un jam njeri, ha sikur ha njeriu dhe ulem sikur ulet njeriu. I hipte gomarit, i shkonte pas atij, i vizitonte t ngratt, i shoqronte t varfrit, ulej n mes shokve t vet i przier me ta, ku t gjente vend ulej. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e kreu haxhin me nj kafsh t plogsht me t ciln udhtoi. Mbi t kishte nj mburoj q nuk kushtonte as katr dirhem dhe tha: O Allah, ky sht haxh q nuk sht br pr sy e faqe. Kur u lirua Mekka dhe hyri n t me ushtrit muslimane, vari kokn pr kafshn e vet dhe gati sa nuk e preku qafn e saj. Tr kt e bri nga prultsia ndaj Allahut t Madhri-shm. Shum heshte, nuk fliste pa nevoj, distancohej nga ai i cili nuk fliste si duhet.
www.islamischen.ch
25
T qeshurit e tij ishte buzqeshje, fjalt e tij ishin t rrjedhshme, nuk kishte fjal t teprta e as t mangta. T qeshurit e shokve t tij tek ai ishin buzqeshje, n shenj respekti dhe pasimit t tij. Tubimi i tij ishte tubim i butsis, mirsis dhe bess, n t nuk ngriheshin zrat, nuk prekeshin nderet; kur fliste, i heshtte shoqruesit e vet, sikur mbi kok t ken shpend. Ishte stabil n ecje; n ecje shihej se nuk sht i ngushtm e as prtac. Ibn Ebi Hale thot: Ai heshtte n katr momente: n butsi, n vrejtje, n vlersim dhe n rezonim. Aishja [radijAllahu] anha thot: Ai kur fliste, po t donte, dikush do tia numronte fjalt. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e donte miskun dhe ern e kndshme, andaj edhe e prdorte shum. Atij iu nnshtrua bota me tr pasurit e saj, lirimet i vinin njri pas tjetrit, por ai u distancua nga luksi i saj, vdiq duke e patur kmishn e tij t hekurt te nj ifut, t cilit ia kishte ln garanci pr borxhin e marr pr furnizimin e famil-jes.
www.islamischen.ch
26
NJERIU NDRMJET S MIRS DHE S KEQES

Islami, ashtu sikur shpalljet e tjera qiellore, n reformn e saj t prgjithshme, para s gjithash, mbshtetet n kalitjen e shpirtit njerzor; ai jep mund t madh q t deprtoj n thellsit e tij dhe ti mbjell msimet e veta n esencn e tij, ashtu q t transformoj nj pjes t tij. Shpalljet e Pejgamberve u bn t amshueshme dhe rreth tyre u tubuan masa t mdha muslimansh, vetm n saj t asaj se shpirti njerzor ka qen lnd e puns dhe bosht i aktivitetit t tyre. Msimet e tyre nuk kan qen lvore t ngjitura, t cilat kan rn gjat turbulencave t jets s lvizshme, e as ngjyra t improvizuara, t cilat jan zhdukur me kali-min e kohs Jo!Ata i sintetizuan parimet e tyre me thellsin e shpirtit, ashtu q kto parime u bn fuqi dominuese mbi cytjet e natyrs njerzore dhe dirigjojn me drejtimet e saj. Ndoshta shpalljet hyjnore kan folur pr shoqrin dhe gjendjen e saj, pushtetin dhe llojet e tij, dhe ofruan barna pr smundjet t cilat i goditin kto rrafshe. Mirpo, edhe prskaj ksaj, fet nuk kan dal nga natyra e tyre n trajtimin e shpirtit t shndosh si program i avancuar i do reforme, ndrsa karakterin e fort si garanci e amshueshme t do civilizimi. Kjo nuk sht degradim e as hedhje e veprimtaris s veprimtarve pr ngritjen e shoqris dhe shtetit, por sht lart-sim i vlers s reforms shpirtrore n mbrojtjen e jets dhe lumturin e njerzve.
www.islamischen.ch
27
Shpirti i hutuar shkakton rregullime n sistemet m t prsosura dhe mund t deprtoj prmes tij n lakmit e ulta t shpirtit, ndrkaq shpirti fisnik i konsolidon plasaritjet n situatat e hutuara dhe e ndrion fisnikrin e tij nga brenda, kshtu e rregullon sjelljen dhe marshimin n mes shtrngatave dhe stu-hive. Gjykatsi objektiv me drejtsin e tij e plotson boshllkun e ligjit me t cilin gjykon, ndrkaq gjykatsi tiran mund ti keqprdor ligjet e drejta. Kshtu sht edhe me shpirtin e njeriut kur ballafaqohet me rrymat, idet, dshirat dhe interesat q ekzistojn n bot. Konsolidimi shpirtror sht shtylla e par pr dominimin e s mirs n kt jet. Nse nuk konsolidohen shpirtrat, errsohen horizontet dhe trazirat e zotrojn t tashmen dhe ardhmrin e njerzve. Pr kt Allahu i Madhrishm thot: Allahu nuk e prish gjendj-en e nj populli (nuk ua largon t mirat), derisa ata ta ndryshojn veten e tyre. Po, kur Allahu vendos ta ndshkoj nj popull, at nuk ka kush q ta zmbraps. Ata (njerzit) nuk kan mbrojts tjetr pos Tij. (Er-Rrad: 11) Po ashtu, duke e arsyetuar shkatrrimin e popujve t prishur, thot: Edhe idhuj-tart, si e kishin tradit populli i faraonit, e edhe ata q ishin para tyre, i mohuan argumentet e Allahut, e pr shkak t mkateve Allahu i shkatrroi. Allahu sht i plotfuqi-shm, ndshkues i ashpr. Kt (mas ndshkuese) e bri ngase Allahu nuk ishte ndryshues i nj begatie, t ciln ia ka dhuruar nj populli, derisa t ndryshoj ai vet n vetvete (t bhet prbuzs i s mirs) dhe ngase Allahu dgjon (ka thon) dhe di (ka punojn). (El-Enfal: 52-53) Islami, n shrimin e tij t shpirtit, duke tentuar ta konsolidoj at, shikon nga dy rrafshe:
www.islamischen.ch
28
a. se n t ekziston natyra e s mirs, e cila anon kah e mira dhe gzohet me arritjen e saj, ndrkaq shmanget nga e keqja dhe zemrohet nga kryerja e saj; n t vrtet e sheh zgjatjen e ekzistencs dhe vlefshmrin e jets s vet; b. se n shpirt, prskaj ksaj, ekzistojn pasione t trbuara, q e largojn shpirtin nga rruga e drejt, ia zbukurojn vep-rn q atij i sjell dm dhe e shpien at n nj gremin t pafund. Neve nuk na intereson ti gjurmojm rrnjt e ktyre pasioneve destruktive nga aspekti historik, q ta dim se a thua ato rastsisht e prshkojn natyrn e njeriut apo jan t kriju-ara me t, por ajo q na intereson sht se q t dyja gjenden te njeriu, garojn mes vete n marrjen e komands mbi t, ndrkaq ardhmnia e tij sht e varur nga rrafshi t cilit ai do ti nnshtrohet. Allahu i Madhrishm thot: Pasha njeriun dhe At q e krijoi at! Dhe ia msoi se cilat jan t kqijat dhe t mirat e tij. Pra, ka shptuar ai q e pastroi vetveten. E ka dshtuar ai q e poshtroi vetveten. (Esh-Shems: 7-10) Puna e Islamit sht q njeriut ti ofroj prkrahje t plot, me qllim q ta ndihmoj natyrn e tij dhe ti shprndaj rrezet e saj e t ec n rrugn e saj. Po ashtu, ti shporr cytjet e mkatit t cilat e sulmojn at dhe tentojn ta mposhtin. Islami e cilsoi veten se sht fe e natyrs s pastr nga kto njolla t tra. Allahu i Madhrishm n librin e Tij thot: Prqendro n vetveten tnde sinqerisht n fen, i larguar prej do t kote, (e ajo fe), feja e Allahut n t ciln i krijoi njerzit, ska ndryshim (mos ndryshoni) t asaj natyrshmrie t krijuar nga Allahu, ajo sht feja e drejt, por shumica e njerzve nuk e din. (Er-Rum: 30) Funksioni i syrit sht t shikoj, derisa nuk verbohet; funksioni i veshit sht t dgjoj, derisa nuk shurdhohet; ndrkaq funksioni i natyrs sht t prqendrohet n t vrtetn dhe t lshohet
www.islamischen.ch
29
n t, ashtu si lshohet uji kur derdhet, e kjo ndodh derisa nuk e godet njollosja, ta kthej dhe zmbraps nga orientimi i saj i par n prsosmri, mirsi dhe prestigj. Kto elemente destruktive pr natyrn e pastr njerzore ndodh q t formohen nga mbeturinat e shekujve t kaluar ose nga traditat e shoqrive t rrnuara, apo nga t dyjat. Kto jan mjaft t rrezikshme pr smundjet q ia sjellin natyrs njerzore, andaj prpjekja reale e reformatorve sht e drejtuar n luftimin dhe mposhtjen e tyre, si dhe shptimin e natyrs nga t kqijat e saj, kshtu derisa t kthehet n pastrtin e saj esenciale dhe ta kryej funksionin e saj real. Islami e sqaroi kt rrug. Pasi t lexosh n Kuranin Famlart ajetin e siprprmendur, se feja sht natyra, e lexon ajetin: (Prqendrohuni n at fe) T kthyer sinqerisht tek Ai, kini frik prej Atij dhe falnie namazin e mos u bni nga idhujtart, t cilt e pr-an fen e tyre dhe u ndan n grupe, ku secili grup i gzo-het ides s vet. (Er-Rum: 31-32) Imani (besimi), e jo ateizmi, devotshmria e jo plangprishsia, bashkimi i fetarve te Zoti e jo shkaprderdhja e tyre tek Ai, jan kreu i kthimit t njeriut n natyrn e tij t drejt. Kur-ani e ka prsritur kt kuptim n ajetin: Vrtet, Ne e kriju-am njeriun n formn m t bukur. Pastaj e zbritm at n m t ultin e t ultve. Prve atyre q besuan dhe bn vepra t mira; ata kan shprblim t pandrprer. (Et-Tin 4-6) Ky krijim i bukur, sht njohja e s vrtets, prqendrimi n t dhe ndjekja e saj, mahnitje me vlera dhe prestigj, si dhe kultivimin e tyre n sjelljen e njeriut ndaj vetvetes dhe ndaj njerzve. Po ashtu, ky sht krkim i prsosmris n harmo-nin e tij t lart dhe dominimi i tij mbi do gj n jet.
Megjithat, prsri shum njerz i ngarkojn pasionet e tyre nn kt piedestal t lart; kshtu ata hidhen n tok, pastaj i devijojn epshet e tyre dhe me kt futen n nj gre-min t thell, e kjo sht m e ulta e t ultve n t ciln i zbret Allahu. Kjo zbritje hyjnore i sht e nnshtruar ligjeve t udhzimit dhe devijimit, t cilat jan ligje t drejta precize, e q i prmend Kurani: Allahu nuk e humb nj popull pasi q ta ket udhzuar at para se tu sqaroj atyre se prej ka duhet ruajtur. Allahu sht i Gjithdijshm pr secilin send. (Et-Teube: 115) Un do ti zmbraps nga argumentet e Mia ata t cilt pa pasur t drejt bjn kryelartsi n tok, t cilt, edhe nse shohin do argument, nuk besojn, dhe nse shohin udhn e shptimit, nuk e marrin at rrug, nse e shohin rru-gn e gabuar at e marrin rrug. Kt (kt verbrim t tyre), ngase ata i konsideruan t rreme faktet Tona dhe ngase i lan pas dore ato. (El-Araf: 146) E cili sht ai q mbetet n formn e tij t bukur dhe shpton nga ngulfatja n botn e ult? Prgjigja e ksaj gjendet n ajetin: Prve atyre t cilt besuan dhe bn vepra t mira (Et-Tin: 6) E kuptove pra, se karakteri i vyeshm sht fryti i afrt i besimit t qart dhe veprs s mir. Ky ishte qndrimi i Islamit ndaj natyrs s mir t njeriut dhe metodologjia e tij n ndihmimin e saj. Ndrkaq puna e tij, me tiparet e tjera destruktive t njeriut, sht q ti vetdijsoj njerzit pr ato, ti disiplinoj dhe ta nnshtroj njeriun prirjes s mendjes s shndosh dhe logjiks s natyrs s mir. N disa prej ktyre tipareve Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tregoi me fjalt e veta:
www.islamischen.ch
31
Njeriu plaket, e me t edhe dy veti: lakmia dhe shpresa e gjat. /Transmeton Muslimi/ Gjja m e keqe te njeriu sht frika trishtuese dhe lakmia trbuese. /Transmeton Ebu Davudi/ Sikur ti jepej njeriut nj kodr me ar, do ta donte t dytn; sikur ti jepej e dyta, do ta donte t tretn, por barkun e njeriut e mbush vetm toka, e Allahu ia fal atij q pendohet. /Transmeton Buhariu/ N disa prej ktyre vetive tregoi Kurani Famlart n ajetin: Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t kndshmeve, ndaj grave, ndaj djemve e ndaj pasuris s grumbu-lluar nga ari e argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e bujqsis. Kto jan knaqsi t ksaj bote, po tek Allahu sht e ardhmja m e mir. (Ali Imran: 14) Gjja e par pr t ciln Islami ia trheq vrejtjen njeriut sht se pasimi i epshit dhe dalldisja pas cytjeve t tij, t cilat nuk kan t sosur, nuk do ta ngop shpirtin dhe nuk do ta knaq t vrtetn. Ashtu sht shpirti: sa e ambienton nj vend pr epshet e tij, dshiron t transferohet prej tij n nj vend tjetr. Ai, n prjetimet e tij t prhershme, nuk brengoset pr kryerjen e mkateve dhe pr brjen e padrejtsive. Pr kt, Kurani na trhoqi vrejtjen pr pasimin e ktyre pasioneve t ndaluara: e mos shko pas dshirave, se ato t shmangin prej rrugs s Allahut. Ata q largohen prej rrugs s Allahut i pret dn-im i rnd pr shkak se e harruan ditn e prgjegjsis. (Sad: 26) Lidhur me rrugt e mosbesimtarve dhe domosdoshmris s kundrshtimit t tyre thot: E sikur t prputhej e vrteta me dshirat e tyre, do t shkatrroheshin qiejt e toka dhe do gj q
gjendet n to. E megjithat q Ne atyre u sollm (me kt Kuran) famn e tyre, ata u zmbrapsn ndaj prkujtimit t vet. (El-Muminun: 71) Mirpo sht e domosdoshme t bjm dallim mes dshirave t ndaluara t shpirtit dhe krkesave t tij t logjikshme e t miratuara, sepse shum njerz t devotshm kto dy gjra i prziejn shum keq. Ngase, nse njeriu ka krkesa pr t mirat e ksaj bote, dhe lukset e saj q nuk jan t ndaluara, kuptohen gabimisht, se kinse jan prej mbrapshtive t ndaluara, rezultati do t jet q tu qaset ktyre krkesave t imponuara me vetdijen e atij i cili i lejon krimet dhe knaqet tu afrohet atyre, ndrkaq vetdija e tij n fakt sht sakrific e nj gabimi trashanik. Mirpo, pasi e kupton se ka gabuar dhe se e keqja sht nj pjes e jets s tij, do t transferohet n kryerjen e kundrvajtjeve edhe m t rnda, gjegjsisht ksaj radhe do t bj kundrvajtje reale. Kurani Famlart i ka kushtuar kujdes ktij rrafshi, andaj qart e ka potencuar lejimin e dshirave t shndosha t shpirtit; i la atij mundsi t prjetimit t kndshm, dhe e konsideroi ndrhyrjen me ndalim apo privim pr shpirtin, n kt domen fisnik, shoqrues t veprs s keqe dhe t mbrapsht! Sepse kjo on n veprat e kqija dhe t liga. Allahu i Madhrishm thot: O ju njerz, hani nga ajo q sht n tok e q sht e lejuar dhe e mir, e mos shkoni hapave t djallit se ai sht armik i hapt i juaji. Ai ju urdhron vetm me t kqi-ja e turpsi dhe ju shtyn t thoni pr Allahun at q nuk e dini. (ElBekare: 168-169)
www.islamischen.ch
33
Po, gjithsesi, ndalimi i s lejuars s kndshme sht thnie pr Allahun pa dituri; ky sht vllai i s ligs dhe turpsis t cilat urdhron shejtani. Islami nuk dshiron q t shuhen instinktet me ndrprerje t ashpr, dhe t nivelizohen me harxhim maksimal, por ai pr kt miratoi metodologji mesatare ndmjet dy ekstremizmave. Ashtu si jan parimet e natyrs s dalluar n besim dhe konsolidim, e jo n ateizm dhe anarki, po ashtu edhe parimet e ktyre instinkteve jan t luhatshme. N t dy rastet thurrja nuk do t jet e fort, prve se n moralin stabil. Kurani, kur e prshkruan njeriun me dobsi, luhatje dhe egoizm, prmend se pastrimi nga kto ligsi prmes fes dhe porosive t saj mjafton: sht e vrtet se njeriu sht i prirur t jet i padurueshm. Pse kur e godet ndonj e keqe, ai ankohet s teprmi. Ndrkaq, kur e gjen e mira, ai bhet tepr koprac. Prve atyre q falen, t cilt jan t rregullt n faljen e namazit t tyre. Dhe ata q n pasurin e vet kan ndar nj pjes t caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuk lyp. Edhe ata q e besojn bindshm Ditn e Gjykimit. Edhe ata q i friksohen dnimit nga Zoti i tyre. Sepse sht e vrtet se nuk ka shptim prej dnimit t Zotit t tyre. Edhe ata q jan ruajtur prej punve t ndyra (amorale). (El-Mearixh: 19-29) Dihet se morali nuk formohet te njeriu befas dhe nuk lind i fort e i kompletuar, por formohet me kalimin e kohs dhe kompletohet n disa periudha. Ky sht sekreti i lidhjes s tij me veprime t vazhdueshme dhe rituale t cilat kan karakter kontinuitiv, si; namazi, zekati, besimi i Dits s Llogaris, frika nga dnimi i Allahut etj. Nse veset e liga do her tentojn kah njeriu dhe prpiqen ti devijojn sjelljet e tij koh pas kohe, pr ta nuk mjafton bari i prkohshm.
Ato mund ti shuaj nj faktor i cili jo m i dobt se ato dhe do ta kthej shpejt baraspeshn kur ajo t rregullohet. Si prfundim del se Islami e nderon natyrn e pastr, msimet e tij i sheh si mbrojtje t saj, na trheq vmendjen nga epshet e prdhosura dhe v barriera para tyre. Ritualet, t cilat i bri obligative, jan ndihmim i natyrs dhe mposhtje e epshit, por kto rituale nuk do t kompletohen dhe nuk do ta kryejn rolin e vet, vetm nse t gjitha jan bartse t formimit t karakterit t lart dhe rrugs s drejt.
NDSHKIMET PR KRIMET ETIKE

Imponimi i s mirs nuk e bn njeriun t vyeshm, ashtu si nuk e bn njeriun besimtar imponimi i besimit, andaj liria shpir-trore dhe mendore sht baz e prgjegjsis. Ndrkaq, Islami e mon kt t vrtet dhe e respekton duke e ndrtuar pirgun e moralit. Pse t prdor imponim n t kuptuarit e njeriut, domethnien e t mirs apo orientimin e sjelljes s tij n t mir, kur ai ka konsiderat ndaj natyrs njerzore dhe supozon se, eliminimi i barrierave para tij mjafton pr formimin e nj brezi t vyeshm? Natyra e njeriut sht e mir, por kjo nuk do t thot se ai sht engjll q di t bj vetm mir. Kjo do t thot se e mira prputhet me natyrn e tij esenciale dhe se ai e do m tepr prqafimin dhe veprimin e saj, ashtu si e do m tepr shpendi fluturimin, kur lirohet nga prangat dhe barrat.
www.islamischen.ch
35
Puna e shndosh, sipas Islamit, sht q s pari t flaken prangat dhe t eliminohen barrat, e kur njeriu t lshohet pas-taj n tok dhe nuk mund t ngrihet, at e konsideron t smu-r dhe ia mundson medikamentet shruese. Islami nuk do t marr vendim t izolimit t ktij njeriu nga shoqria, por kt e bn vetm ather kur ekzistimi i tij do t jet nxits i s keqes ndaj t tjerve. N korniza t ksaj fushe Islami i lufton krimet etike; ai s pari kushtzon q njeriu duhet t jetoj n mnyr t ndershme dhe t jetoj me frytet e puns dhe mundit t tij personal, gjegjsisht, ai nuk e ndrton ekzistencn e vet n vjedhje. ka e shtyn at t vjedh? Nevoja pr t ngritur konakun? Le ti ofrohen atij prej gjrave t domosdoshme jetsore dhe lukseve, ashtu q t mos ket nevoj pr vjedhje. Kjo sht obligim pr shoqrin, e nse ajo nuk e kryen kt detyr si duhet dhe e detyron ndonj njeri t vjedh, mkati i ktij krimi bie mbi shoqrin e pakujdesshme e jo mbi individin e humbur. Nse individit i sigurohen gjrat e domosdoshme jetsore, e ai prsri e zgjat dorn e vet (vjedh), para se ti shqiptohet atij dnimi duhet t studiohet mir gjendja e tij; ndoshta ka ndonj shkndij shprese se tek ai gjendet ndonj damar i cili rreh pr mirsi. Mosnxitimi n shqiptimin e dnimit sht krkes fetare, deri n at mas saq Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Pr gjykatsin m mir sht t gaboj n falje, se sa t gaboj n ndshkim. Nse pas gjurmimit t personalitetit dhe rrethanave t tij shihet qart se natyra e tij e pastr sht ndotur, e ai sht br burim i armiqsis pr mjedisin i cili e mbikqyri dhe e strehoi, dhe se
butsin e kujdesin ua ka kthyer me turbullimin e asaj kthjelltsie dhe trazimin e siguris. Ather ky mjedis nuk qortohet nse mbrohet nga armiqsia e ndonjrit prej pjesta-rve t vet dhe ia thyen armt me t cilat ai i dmton t tjert. Vjedhjen, e cila meriton prerjen e dors, Kurani e cilson si dhun dhe rregullim dhe pr vjedhsin e ndshkuar thot: E kush pendohet pas puns s keqe (vjedhjes) dhe prmirsohet, ska dyshim, Allahu ia pranon atij pendimin, Allahu sht q fal shum, sht Mshirues. (El-Maide: 39) Masa ndshkuese, t ciln e prcaktoi Islami, sht mbrojtje e shoqris s shndosh e t konsoliduar nga orekset e prdhosura t ndonj antari t saj, i cili drejtsin do tua kthej me dhun dhe konsolidimin me rregullim. Kt shembull e prmendim q ta sqarojm sepse, normat ndshkuese pr krimet etike nuk jan prcaktuar pr ta imponuar t vyeshmen dhe t detyrohen njerzit q prmes dhuns ti ndjekin rrugt e mira. Rruga m e prshtatshme pr Islamin sht komunikimi me zemrn e njeriut, ngritja e aspiratave t tij t fshehta drejt ekselencs dhe prsosmris, dhe kthimin e tij tek Allahu, Krijuesi i tij m i madh, me metod adekuate t bindjes, dashuris dhe lidhjes s tij pr vlerat e larta me bindje se ato jan fryt natyror i tr ksaj. Patjetr duhet t dirigjohen rrethanat e mjedisit t cilat e rrethojn njeriun, ashtu q t ndihmohet ai n formimin e plot t prirjeve dhe tipareve t vyeshme.
www.islamischen.ch
37
Nuk sht dm nse i hedhim parazitt prej t cilve nuk ka dobi, pasi ne n arat tona ua mundsojm zhvillimin kultura-ve kryesore duke shkulur shum kullosa dhe barishte t panevojshme. Mbrojtja e interesit t prgjithshm t njerzimit nuk sht hi m pak e rrezikshme se kjo, andaj, nuk ka kuptim mohimi i normave ndshkuese q i miratoi Islami, e me to parapriu Teu-rati, dhe t u konsideruan ligje t shpalljeve qiellore n prgji-thsi. Islami ia ngarkon mjedisit nj pjes t madhe t prgjegjsis s udhzimit n t mir apo n t keqe, si dhe prhapjes s veseve t kqija apo vlerave t vyeshme. Orientimi i tij n marrjen e frenave t pushtetit, duke i pasur parasysh shkaqet e tr ksaj, ka t bj me dshirn pr formimin e shoqris, n at mnyr q t ndihmoj n mbrojtjen e nderit dhe dinjitetit. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e ka transmetuar rrfimin e vrassit i cili krkonte pendim pr krimet e bra, q pyeti pr njeriun m t menur n bot dhe i treguan nj dije-tar. Ai i tha atij se ka vrar njqind njerz, andaj, a ka pendim pr t? Dijetari tha: Po, ka mund t t pengoj ty nga pendi-mi? Shko n filan vend, sepse atje ka njerz t cilt e adhu-rojn Allahun, e ti bashkangjitju atyre n adhurim, dhe mos u kthe n vendin tnd, se ai sht vend i keq. /Transmeton Buhariu/ N nj transmetim tjetr qndron se ai ka shkuar te nj dijetar dhe e ka pyetur: A ka pr mua pendim? Ai i ka thn: Nuk e di, e ke tepruar, por ktu afr ka dy fshatra, njri fshat quhet Nasre, ndrkaq tjetri Kefre. Banort e Nasres veprojn sikur Xhenetlinjt, n t nuk mund t qndroj tjetrkush pr-ve tyre, ndrkaq banort e Kefres veprojn sikur Xhehenem-linjt, n t
www.islamischen.ch
38
nuk mund t qndroj tjetrkush prve tyre, e ti shko te banort e Nasres, e nse qndron n t dhe punon sikur edhe popullata e atjeshme, ather nuk ka dyshim se pendimi yt sht pranuar. /Transmeton Taberaniu/ Prej ktu edhe Islami e trajton kujdesin ndaj mjedisit dhe rndsin e gjurmve t tij n formimin e karakterit, faktor i cili i bashkohet asaj q miratuam m par pr mbrojtjen e naty-rs s pastr dhe pr kalitjen e epsheve t prdhosura. Mendojm se kujdesi ndaj gjith ktyre aspekteve sht garanci pr formimin e nj shoqrie t pastr, e cila do t jet e pajisur me tiparet m t iltra dhe me sjelljet m stabile.
RRAFSHI I MORALIT I PRFSHIN T GJITHA

do religjion i ka ritet e tij t veanta t cilat konsiderohen karakteristika t tij dalluese. Nuk ka dyshim se n Islam ka rite t caktuara fetare, me t cilat jan t obliguar ithtart e tij, dhe kto n mes tyre konsiderohen shtje t miratuara me t cilat nuk kan lidhje t the-rt. Mirpo, instruksionet etike nuk jan t ktij lloji, sepse muslimani sht i obliguar t jet i vyeshm ndaj gjith njerzve dhe n kt t mos ket asnjfar dileme. Kshtu, muslimani sht i obliguar t jet korrekt edhe me muslimanin edhe me jomuslimanin, po ashtu edhe fleksibil, besnik, i njerzishm, bashkpunues dhe i ndershm.
www.islamischen.ch
39
Kurani i Ndershm na urdhron q t mos lshohemi me ifutt dhe krishtert n debate t cilat ngjallin armiqsi dhe nuk u sjellin asnj t mir feve. Allahu i Madhrishm thot: Ithta-rt e librit mos i polemizoni ndryshe (kur i thirrni n fen tuaj), vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q jan mizor dhe thuajuni: Ne i besuam asaj q na u zbrit neve dhe q u zbriti juve dhe se Zoti yn dhe Zoti juaj sht nj, dhe se ne i jemi dorzuar Atij. (El-Ankebut: 46) Po ashtu, ua zuri pr t madhe ithtarve t Musait [alejhis-selam] dhe Isait [alejhis-selam] pse u ngatrruan me muslimant n kso polemikash t ashpra: Thuaj:A doni t grindeni me ne pr Allahun, e Ai sht Zoti yn dhe Zoti juaj dhe ne kemi veprat (shprblimin e veprave) tona, e ju keni veprat tuaja. Por ne jemi (besimtar) t sinqert ndaj Tij. (El-Bekare: 139) Njher, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i kishte borxh nj ifuti, e ky erdhi tia krkoj borxhin dhe i tha: Ju o bijt e AbdulMutalibit, jeni njerz q i zvarritni punt!! Omeri [radijAllahu anhu] menjher e nxori shpatn dhe deshi ta vras, sepse e pa t arsyeshme t edukohet ky njeri q ishte i pasjellshm ndaj Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]. Mirpo, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e heshti Omerin [radijAllahu anhu] duke i thn: Un dhe ky meritojm q ti t na drejtohesh m ndryshe: ta urdhrosh kt q ta lyp borxhin n mnyr t njerzishme, ndrkaq t m kshi-llosh mua q tia kthej n mnyr t denj. Islami ka urdhruar pr drejtsi, madje edhe me nj njeri t prishur apo jobesimtar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Lutja e atij q i sht br e padrejt pranohet, edhe po t jet i dmtuari i prishur; ngase ajo (prishja) do ta dmtoj vet at. /Transmeton Ahmedi/ dhe Para lutjes s atij q i sht br e padrejt, edhe po t jet jobesimtar, nuk ka
www.islamischen.ch
40
perde. Lre at n t ciln je i dyshimt, dhe kapu pr at n t ciln nuk ke dyshim. /Transmeton Ahmedi/ Me kto imperative t qarta, Islami i ndaloi bijt e vet q tu sjellin fardo t keqe pjestarve t feve t tjera. Prej dshmive t sjelljes s mir me pjestart e feve t tjera, sht edhe transmetimi i prcjell prej Ibn Omerit [radijAllahu anhu], se atij iu pre nj dele n familje dhe kur erdhi tha: A i dhuruat fqinjit ton ifut? A i dhuruat fqinjit ton ifut? E kam dgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sellem] duke thn: Xhibrili vazhdimisht m porosiste pr fqi-njin, saq mendova se do ti jap hise n trashgimi. /Trans-meton Buhariu/ Po ashtu, Islami urdhron q t respektohet farefisi, edhe pse ata mund t jen jasht fes t ciln e prqafon njeriu, ngase prqendrimi i njeriut n t vrtetn nuk nnkupton braktisjen e familjes: po n shtjet e jets s ksaj bote, t kesh mirkuptim ndaj tyre, e ti ndiqe rrugn e atij q sht i kthyer kah Un, mandej kthimi juaj sht tek Un, e Un do tju njoftoj pr at q keni punuar. (Lukman: 15) Kjo ka t bj me aspektin personal, ndrkaq n aspektin e prgjithshm Islami konfirmon se ekzistimi i popujve, lulzimi i civilizimit t tyre dhe vazhdimsia e mbrojtjes s tij sigurohet nse garantohet jeta morale n to, e nse rrnohet morali, rrnohet edhe shteti bashk me t. Popujt mund t ekzistojn derisa kan moral. E nse humbet morali i tyre, humben edhe ata.
www.islamischen.ch
41
Kt t vrtet e konfirmojn edhe fjalt e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] drejtuar popullit dhe fisit t tij, t cilt pozita e tyre n Gadishullin Arabik i avanconte n dominimin n t dhe marrjen e pushtetit mbi t. Mirpo Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ua bri t qart se mbretria e tyre nuk mund t ekzistoj ndryshe, vetm se me moral. Transmetohet prej Enesit, i cili thot: Ishim n nj shtpi ku kishte disa muhaxhir (mekas t shprngulur) dhe ensar (medinas), kur ia behu Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe donjri prej nesh filloi ti bj vend me shpres se do t ulet pran tij. Pastaj u ngrit te dera, u kap pr t dy skajet e saj dhe tha: Udhheqsit jan prej Kurejshve, juve u sht dhn nj obligim i madh; ata e meritojn kt nse i bjn tri gjra: kur tu krkohet mshir, t jen t mshirshm; kur t gjykojn, t jen t drejt; e kur t japin premtim, ta plotsojn at. E kush nuk i bn kto, mbi t sht mallkimi i Allahut,i melekve dhe njerzve n prgjithsi. /Transmeton Taberaniu/ Ky hadith sht decid se nj popull, shtet dhe familje do t ket aq pozit, sa prfaqson n bot vlera t larta dhe sa qllime fisnike ka realizuar. Nse nj qeveri bart vuln e Islamit dhe Kuranit, mirpo nuk sht e drejt n asnj shtje, nuk sht e mshirshme n asnj nevoj dhe nuk plotson asnj premtim, ajo n emr t Islamit dhe Kuranit sht zhveshur nga vlerat e tij t larta dhe e ka merituar t mallkohet n thellsit e toks dhe horizontet e qiellit. Transmetohet prej El-Hasenit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kur ia do Allahu t mirn nj populli, udhheqsin e tij ua jep t urtve, e pasurin njerzve
www.islamischen.ch
42
bujar; por kur ia do Allahu nj populli t keqen, udhheqsin e tij ua jep mendjelehtve, e pasurin koprrac-ve. /Transmeton Ebu Davudi/ Ibn Tejmije thot: Allahu e mban nj shtet t drejt, edhe po t jet jobesimtar, e nuk e mban nj shtet tiran, edhe po t jet musliman. Morali, n burimet parsore t Islamit, Kuran dhe Sunet, sht e tr feja, e po ashtu edhe e tr bota. Nse nj popull ka hise t mangt n lartsin e lidhjes s tij me Allahun, apo n pozitn e tij n mes njerzve, kjo sht n saj t mungess s vlerave t tij dhe rnies s moralit.
KORREKTSIA
Allahu i Madhrishm i ka krijuar qiejt dhe tokn me drejtsi, e po ashtu krkoi prej njerzve q ta ndrtojn jetn e tyre mbi drejtsi, ashtu q t flasin vetm drejt dhe t punojn vetm drejt. Shqetsimi dhe dshprimi i njerzve sht rezultat i mosprfilljes s tyre t ktij fundamenti t qart, si dhe i dominimit t gnjeshtrave dhe paragjykimeve mbi shpirtrat dhe idet e tyre, t cilat i larguan nga rruga e drejt dhe i rrmbyen nga t vrtetat t cilat patjetr duhet t ndiqen. Korrektsia n do shtje, problematik dhe gjykim, sht shtyll e fort n karakterin e muslimanit dhe ngjyr konstante n sjelljet e tij. Po ashtu, ndrtimi i shoqris n Islam ngritet mbi luftimin e paragjykimeve, flakjen e dezinformatave dhe braktisjen e dyshimit. Vetm t
www.islamischen.ch
43
vrtetat e qndrueshme jan ato q duhet t jen transparente, dominuese dhe mbshtetje n konfirmimin e relacioneve t ndryshme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ruajuni paragjykimit, se paragjykimi sht gnjeshtra m e madhe. /Transmeton Buhariu/, dhe Lre at q t v n dyshim dhe kapu pr at q nuk ke dyshim; korrektsia sht qetsim, kurse gnjeshtra dyshim. /Transmeton Tirmidhiu/ Kurani ua zuri pr t madhe disa popujve q i pasuan paragjykimet, t cilat i mbushn mendjet e tyre me gnjeshtra, e me kt ua shkatrruan t tashmen dhe t ardhshmen me trilli-me, dhe thot: Po ata (idhujtart), nuk ndjekin tjetr vetm se paragjykime dhe ka duan vet, megjithq prej Zotit t tyre u pat ardhur udhzimi. (En-Nexhm: 23); Ata nuk din asgj pr at (emrtim), ata nuk ndjekin tjetr vetm paragjykime, e paragjykimi nuk sht asgj ndaj s vrtets. (En-Nexhm: 28) Islami, nisur nga respekti i tij i lart ndaj t vrtets, i braktisi gnjeshtart dhe qe shum injorues ndaj tyre. Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], nns s besimtarve, e cila thot: Asnj veti nuk ka qen m e urrejtur pr Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], sesa gnje-shtra; sa e merrte vesh se dikush posedon di prej saj, e nxirrte prej zemre, derisa e merrte vesh se ishte penduar. /Trans-meton Ahmedi/ N nj transmetim tjetr qndron: Asnj veti nuk ka qen e urrejtur pr Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], sikur rrena. Njeriu rrente tek ai ndonj gnjeshtr, e kjo mbetej n shpirtin e tij, derisa ta merrte vesh se sht penduar nga ajo. /Transmeton Ibn Hibbani/
www.islamischen.ch
44
Nuk ka udi n kt, pasi q gjenerata e par bashkoheshin n kto vlera t larta dhe njiheshin me to; nse dikush fillonte t sillej keq dhe tentonte t ndahet me ndonj rrug t gabuar me veprn e tij, dukej si zhugani n mes t shndoshve, e ai nuk gjente vend n mes tyre derisa nuk shrohej nga smundja. Shenjat e para t shoqris muslimane kan qen: korrektsia e fjalve, preciziteti i shprehjes dhe verifikimi i biseds. Ndrkaq, gnjeshtra dhe trillimi, pshtjellimi dhe shpifja jan simptoma t hipokrizis dhe ndrprerje e lidhjes me fen, apo jan lidhje me fen n mnyrn e pshtjelluesve dhe shipfsve! Gjegjsisht, n stilin e gnjeshtarve n kundrshtimin e realitetit. Gnjeshtra sht flliqsir ekskluzive q sinjalizon pr deprtimin e ligsis n shpirtin e bartsit t saj dhe pr karakterin i cili menjher e pjell t keqen dhe shpie n mkat pa nevoj shqetsuese apo natyr imponuese. Ka disa ligsi q e njollosin njeriun, t cilat u prngjajn smundjeve q e godasin trupin dhe nuk mund t shrohet ai prej tyre vetm se pas nj terapie t gjat, si frika e cila i zvarrit t friksuarit apo lakmia e cila i shtrngon duart. Disa njerzve, kur prgatiten pr xhihadin e obliguar, u rrnqethet lkura e po ashtu disa t tjer, kur e nxjerrin zeka-tin e detyruar e numrojn, ndrkaq gishtat e tyre dridhen; kto karaktere, q ndikohen nga frika dhe koprracia, nuk jan ato karaktere t cilat marshojn drejt vdekjes me hov dhe e shprndajn pasurin pa llogari.
www.islamischen.ch
45
Ndoshta ata t cilt i ndjejn cytjet e friks dhe lakmis kan arsye kur qndrojn n fushn e sakrifikimit!! Mirpo, assesi nuk kan arsye ata t cilt e marrin rrenn tipar t vetin dhe jetojn me t n mashtrimin e njerzve. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Njeriu sht prirur pr t gjitha tiparet, prve tradhtis dhe gnjeshtrs. /Transmeton Ahmedi/ Po ashtu, Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] sht pyetur: A mund t jet besimtari frikacak? Tha: Po! I than: A mund t jet besimtari koprrac? Tha: Po! I than: A mund t jet besimtari gnjeshtar? Tha: Jo! /Transmeton Maliku/ Kto prgjigje tregojn pr at q e sqaruam m par pr tendencat e dobsis dhe vlers s ult, t cilat i mashtrojn disa njerz e pastaj dominojn mbi ta pr do gj, kur kta ballafaqohen me nj obligim t prkryer apo tatim definitiv. Kjo assesi nuk do t thot legjitimim i koprracis apo lehtsim i friks; si t mendohet kjo, kur ndalimi i zekatit dhe lnia e xhihadit jan dyer pr n kufr (mosbesim)? Sa m tepr q zgjerohet rrethi i dmit pas gnjeshtrs s nj rrenacaku t vrazhd, mkati tek Allahu sht m i madh. Kshtu, gazetari i cili ua shprndan mijra njerzve nj lajm t rrejshm, politikani i cili u paraqet njerzve nj pasqyr t shtrembruar pr shtjet madhore dhe njeriu me prapavij, i cili me qllim u ngjet etiketa njerzve t mdhenj, qofshin bu-rra ose gra, bjn krime m t rnda ndaj njerzve prkats dhe me pasoja m t kqija. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Natn pash dy njerz t cilt m erdhn dhe m than: At q e pe duke i coptuar buzt e veta sht gnjeshtar i cili e lshon nj rren, q transmetohet prej tij, derisa t mbushet krejt bota; me t veprohet kshtu deri n Ditn e Gjykimit /Transmeton Buhariu/
T ksaj kategorie jan gnjeshtrat e pushtetarve ndaj popullats, sepse gnjeshtra e folsve sht e larmishme dhe e njohur. N hadith prmendet: Tre lloj njerzish nuk do t hyjn n Xhenet: plaku i cili bn amoralitet, udhheqsi gnjeshtar dhe varfanjaku mendjemadh. /Transmeton Bezzari/ Gnjeshtra n fen e Allahut sht prej t kqijave m t shmtuara, kurse e para prej tyre sht q ti mveshet dika Allahut ose Pejgamberit t Tij pa e thn. Kjo lloj shpifje, n esenc sht e lig dhe me rezultate katastrofale. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Gnjeshtra ndaj meje nuk sht sikur gnjeshtra ndaj ndonjrit prej jush. Andaj, kush trillon me qllim dika ndaj meje, le ta prgatit nj ulse prej zjarri. /Transmeton Buhariu/ N kt fush hyjn edhe gjrat e tjera t cilat i kan shpikur injorantt dhe ia imponuan fes s Allahut risit q nuk kan baz, ndrkaq masa e gjer i konsideroi ato se jan prej fes, kurse ato nuk i takojn fes, por jan tallje dhe loj! Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ia trhoqi vrejtjen umetit t vet pr burimet e ktyre risive irituese dhe q t mos i nnshtrohen rryms s tyre, por i prqendroi fort n aje-tet e Kuranit dhe rrugn e t parve, dhe tha: N fund t umetit tim do t ket njerz t djallzuar, gnjeshtar t mdhenj; do tu flasin pr at q nuk e keni dgjuar as ju e as prindrit tuaj! Ruajuni prej tyre q mos tju mashtrojn dhe sprovojn. /Transmeton Maliku/ Islami porosit q t mbjillet korrektsia n shpirtin e fmijve, ashtu q t rriten me t e ta bjn shprehi n t gjitha fjalt dhe gjendjet e tyre. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Amirit, i cili thot: M thirri nj dit nna ime, ndrkaq Pejgamberi ishte ulur n sht-pin ton, dhe m tha: Eja t t jap dika. Pejgamberi [sal-lAllahu
www.islamischen.ch
47
alejhi ve sel-lem] i tha: ka deshe ti japsh? Tha: Desha ti jap hurme. Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: Sikur mos ti kishe dhn asgj, do t shkruhej nj gnjeshtr! /Transmeton Ebu Davudi/ Transmeton Ebu Hurejre prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sellem], se ka thn: Kush i thot nj fmije: eja, merre kt e pastaj nuk ia jep, kjo sht gnjeshtr. /Transmeton Ahmedi/ Shih pra, se si i mson Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] prindrit q ti edukojn fmijt e vet n at mnyr q ta shenjtrojn korrektsin dhe t pastrohen nga gnjeshtra. E sikur ai ti kishte tejkaluar kto gjra dhe ti kishte konsideruar prej imtsive t lehta, kanoset rreziku q fmijt t rriten e ta konsiderojn gnjeshtrn mkat t vogl, ndrkaq tek Allahu sht mkat i madh. Ai ka qen i vendosur n krkimin e t vrtets dhe kultivimin e korrektsis, saq i ka prfshir edhe shtjet e vogla shtpiake. Transmetohet prej Esma binti Jezidit, e cila ka thn: O Pejgamber i Allahut, nse ndonjra prej nesh i thot ndonj sendi q e ka qejf, nuk e kam qejf, a konsiderohet kjo rren? Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Gnjeshtra shkru-het gnjeshtr, bile edhe gnjeshtra e vogl shkruhet gnje-shtr e vogl. /Transmeton Muslimi/ Ligjdhnsi i ka treguar rreziqet e gnjeshtrs dhe i ka sqaruar pasojat e saj t liga, ashtu q mos ti mbetet askujt ndonj vrim q t ik nga realiteti, apo ta minimizoj miratimin e saj. Ndoshta njeriut i duket e leht gnjeshtra kur bn shaka! Duke menduar kshtu se n shaka nuk ka rrezik pr lajmrim apo shpifje. Mirpo, Islami, i cili e lejoi relaksimin e zemrave, nuk e ka parapar asnj mnyr jasht kufijve t korrektsis s pastr, ngase n hallall ka alternativ n vend t haramit, dhe me t vrtetn nuk ke nevoj pr t pavrtetn. Pejgamberi [sal-lAllahu
alejhi ve sel-lem] thot: Mjer pr at i cili flet dika q i bn pr t qeshur njerzit dhe gnjen, mjer pr at, mjer pr at! /Transmeton Tirmidhiu/ Un ia garantoj nj shtpi n mes t Xhenetit atij q edhe n shaka e l rre-nn. /Transmeton Bejhekiu/ Nuk do ta ket njeriu besimin e plot, derisa nuk e l rrenn n shaka dhe n znka, edhe nse sht korrekt. /Transmeton Ahmedi/ Mirpo, sot sht realitet se njerzit ia lshojn frenat fantazis n shpikjen e gjrave qesharake dhe nuk e zn pr t madhe trillimin e fjalve pr armiqt apo shokt e tyre, me qllim q t dfrehen apo ti nnmojn ata ndrkaq feja e ka ndaluar plotsisht kt mnyr, sepse sht realitet se loja me gnjeshtra shum her mbaron n pikllime dhe armiqsi. Lavdrimi i teprt i njerzve sht rrug pr n gnjeshtr. Muslimani duhet t ket kujdes kur i lavdron t tjert, duhet ta prmend vetm at mirsi q e di, e nuk duhet t jepet n teprim duke i strzmadhuar ant pozitive i duke fshehur ant negative. Sado q t jet i lavdruari meritor pr kt, teprimi n ngritjen e tij sht nj lloj i gnjeshtrs s ndaluar. Pejgam-beri [sallAllahu alejhi ve sel-lem] u ka thn lavdruesve t vet: Mos e teproni (n lavdrata) me mua, si e tepruan t krishtert me birin e Merjems! Sepse un jam njeri; dhe thoni, robi i Allahut dhe Pejgamberi i Tij. /Transmeton Rezini/ Ka disa njerz t cilt i marrin lvdatat e zbrazta, artikuj me t cilt i miklojn t mdhenjt, dhe pr ta thurrin poezi t gjata e fjalime t rrjedhshme. Kshtu, lavdimin e masin n mnyr jo t drejt dhe trumbetojn at q nuk e din, e ndoshta ua atribuojn drejtsin edhe prijsve tiran dhe trimrin t marrve frikacak duke dashur t arrijn ndonj interes t ksaj bote te t dy palt.
www.islamischen.ch
49
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] na ka porositur q ti braktisim kta lloj servilash gnjeshtar, derisa t kthehen nga trillimet e tyre me fytyra t cilat ua ka shmtuar turpi dhe privimi. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: Na ka urdhruar Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], q n fytyrat e lavdruesve q e teprojn t hedhim pluhur. /Trans-meton Tirmidhiu/ Komentuesit e hadithit prmendin se ktu jan pr qllim ata lavdrues t cilt e kan br tradit lavdrimin e njerzve, me t cilin e shkatrrojn t lavdruarin. Ndrkaq, ai i cili lav-dron pr nj pun t mir dhe vepr t lavdruar, me qllim q t nxis pr to, dhe t stimuloj njerzit q ta pasojn at nuk sht lavdrues i teprt. Kufijt n t cilt ndalet muslimani dhe me t cilat del nga barra e miklimit dhe teprimit, e i ndihmon t lavdruarit duke mos e shpjer n vetmahnitje dhe mendjemadhsi, i ka treguar Pejgamberi i urt. Transmetohet prej Ebu Bekrit, i cili thot: Nj njeri e lavdroi nj tjetr te Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem], e ai i tha: Mjer pr ty, e ove kot mikun tend! E pr-sriti kt tri her, pastaj tha: Kush e ka patjetr ta lavdro-j vllain e vet, le t thot: Mendoj se filani, e Allahu sht llogarits i tij dhe nuk idealizohet asnj tek Allahu, sht ksh-tu e kshtu, nse e di se me t vrtet sht ashtu. /Trans-meton Buhariu/ Tregtari mund t gnjej n prezantimin e mallit t vet dhe mimit t tij; tregtit te ne ngrihen mbi lakmi t larta. Shitsi dshiron mim t lart, ndrkaq konsumatori do mim t ult, pra egoizmi sht ai i cili dominon mbi transaksionet n tregje. Islami e urren kt transaksion t etshm,si dhe gnjeshtrat e dyshimet q e karakterizojn.
www.islamischen.ch
50
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Shitsi dhe blersi kan t drejt t zgjedhin derisa nuk jan ndar, nse ata t dy jan korrekt dhe ia sqarojn njri-tjetrit, u bekohet shitblerja, e nse gnjejn dhe fshehin, ndoshta mund t arrijn ndonj profit material, por fshihet bereketi i shit-blerjes s tyre. N nj transmetim tjetr qndron: sht fshi-r bereketi i shitblerjes s tyre Betimet e rrejshme shpejt e shesin mallin, por e fshijn fitimin. /Transmeton Ahmedi/ Ka blers t cilt e marrin mallin, ndrkaq kan pak prvoj, dhe shpejt e besojn at q u thuhet atyre; andaj, prej besimit sht q mos t shfrytzohet dobsia e tyre n profit t shtuar apo kamuflim t ndonj mangsie. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Tradhti e madhe sht q ti tregosh dika vllait tnd, ai t beson, e ti e gnjen. /Transmeton Buhariu/ Nuk i lejohet nj muslimani ta shes nj arti-kull i cili ka ndonj mangsi, pa lajmruar pr t. /Transme-ton Buhariu/ Transmetohet prej Ibn Ebu Eufas, se nj njeri e nxori nj mall n treg dhe u betua n Allahun, q ta mashtroj me t nj musliman, me ka arriti mim sa me asnj tjetr, andaj zbriti ajeti: Ata q pr nj vler t pakt e shesin besn e dhn Allahut, ndryshojn edhe zotimet e tyre, t tillt nuk kan pjes (mshir) n botn tjetr, dhe n Ditn e Kijametit Allahu nuk u flet atyre, nuk i shikon ata dhe nuk i pastron (prej barrs s gabimeve), ata kan nj dnim t dhemb-shm. (Ali Imran: 77) Shtrembrimi i dshmis sht prej gnjeshtrave m flagrante. Muslimani nuk brengoset kur jep ndonj dshmi q ta konfirmoj t vrtetn, edhe po t jet ajo n disfavor t njeriut m t afrt dhe m t dashur t tij; at nuk e luhat afrsia, e as farefisnia dhe nuk mund ta devijoj ndonj dshir apo frik.
www.islamischen.ch
51
Karakteristikat e mira t kandidatve pr n kshillin konsultativ apo funksionet publike jan nj lloj dshmie, andaj, kush zgjedh njeri jokompetent profesionalisht dhe jobesnik, ai ka gnjyer, ka falsifikuar dhe nuk ka punuar me drejtsi. Allahu i Madhrishm thot: O ju q besuat, vazhdimisht t jeni dshmues t drejt pr hir t Allahut edhe nse sht kundr (interesit) vetvetes suaj, kundr prindrve ose kundr t afrmve, le t jet ai (pr t cilin dshmohet) pasanik ose varfanjak, pse Allahu di m mir pr ta. Mos ndiqni pra emocionin e ti shmangeni drejtsis. Nse shtrembroni ose trhiqeni, Allahu hollsisht di ka punoni. (En-Nisa: 135) Transmetohet prej Ebi Bekrete, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: A tju lajmroj pr m t mdhe-njt e mkateve t mdha? Kt e tha tri her. Tham: Gjith-sesi. Tha: T brit Zotit shok, mosrespektimi i prindrve, vrasja e njeriut Ishte i mbshtetur, pastaj u drejtua, dhe tha: Po, edhe fjala e rrejshme dhe dshmia e rrejshme. Dhe vazhdimisht e prsriste kt, saq ne tham; A thua, kur do t hesht? /Transmeton Buhariu/ Falsifikimi sht gnjeshtr me errsir t dendur. Ai jo vetm q e mbulon t vrtetn, por edhe e fshin krejtsisht, q n vend t saj t qndroj e pavrteta. Po ashtu, edhe rreziku i tij pr individt, n shtjet e veanta, dhe pr popujt, n shtjet e prgjithshme, sht i madh dhe shkatrrues. Pr kt edhe frika e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] prej tij qe n kt form t zshme. Zejtart dhe prodhuesit duhet q prej fjals s tyre t bjn ligj i cili do t respektohet, do t ndalen n t dhe do t kapen pr t; sht tragjike q t jen premtimet e shkelura dhe vendimet rrjedhse tradit e trashguar nga shum musliman, edhe pse feja e tyre i ka br premtimet e rrejshme si shenja t hipokrizis.
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e shenjtronte fjaln e thn, e respektonte fjaln q e dgjonte. Kjo ka qen simbol i burrris s plot t tij, qysh para se t drgohet Pejgamber te njerzit. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Ebil-Hamsaa, i cili thot: I premtova Pejgamberit [sallAllahu alejhi ve sel-lem] para pejgamberis, se do ti shes dika, dhe ai mbeti pa marr edhe dika, premtova q tia sjell n vendin ku qndronte, por harrova. Pastaj pas tri ditsh, mu kujtua dhe shkova, kur ai qndronte te vendi i vet. Ai tha: O djalosh, m mundove! Un q tri dit jam duke pritur ktu. Ai paraqitej n kohn e caktuar. /Transmeton Ebu Davudi/ Njher Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i premtoi Xhabir Ibn Abdil-lahit se do ti jepte dika prej pasuris s Bahreinit, por vdiq para se ta realizoj at q kishte premtuar. E kur arriti pasuria e Bahreinit, halifja i tij, Ebu Bekri, e drgoi nj njeri t thrras n popull duke thn: Cilit i ka premtuar Pejgamberi dika apo ka ndonj borxh, le t vij. /Transmeton Buhariu/ Shih si peshohet fjala dhe obligohet realizimi i saj, ashtu q mos t shkoj kot, si rrena e humbur. Duhet ditur se premtimet e rrejshme nuk jan vetm fjal t cilat shkojn kot, por ato jan shkelje e interesave, dmtim i njerzve, humbje e kohs. Korrektsia e premtimit nuk sht karakteristik pa pesh, por sht veti e lavdruar t ciln e prmendi Allahu i Madhrishm n vetit e pejgamberis: Prkujtoju n kt Libr Ismailin! Ai ka qen shum besnik n premtim (premtoi t bhej kurban) dhe i Drguar, Pejgamber. Ai urdhronte familjen e vet me faljen e namazit dhe me zekat, dhe ishte shum i pranishm te Zoti i tij. (Merjem: 54-55) Renditja e vetive t vyeshme n kt mnyr tregon se far pozite ka besnikria n premtim. Ismaili [alejhis-selam] ka qen njeriu m besnik n premtim, kur i tha babait t vet: e ti do t m
gjesh mua, nse do Allahu, prej t durueshmve! (Es-Safat: 102), kur i tha atij babai i vet: O djali im, un kam par (jam urdhruar) n ndrr t pres ty. Shiko pra, ka mendon ti? (Es-Safat: 102) Ndoshta njeriu shpejton t gnjej, kur dshiron t arsyetohet nga ndonj gabim q ka br dhe kur tenton t ik prej pasojave. Kjo sht marri dhe diskreditim, kjo sht ikje nga e liga, n t ngjashme me t, apo m t keqe. sht obligim i njeriut q ta pranoj gabimin e vet, e ndoshta korrektsia e tij n prkujtimin e realitetit dhe keqardhja e tij pr at q ka vepruar n t kaluarn do ta fshijn gabimin dhe do tia falin mkatin. Kushedi sa t pshprit n shpirt frika kur thuhet e vrteta; pr muslimanin sht m mir q t jet guximtar dhe t mbrohet nga mashtrimet e gnjeshtrs. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] thot: Jini korrekt, po edhe n qoft se e shihni se n t sht shkatrrimi, sepse n t sht shptimi. /Transmeton Ibn Ebi Dunja/, si dhe Rrena e njeriut e largon nga ai melekun nj milje, nga qelbsia e asaj q ka br. /Transmeton Tirmidhiu/ Korrektsia n fjal e shpie njeriun n vepra korrekte dhe konsolidim t gjendjes, sepse kureshtja e njeriut pr korrektsi n at q e publikon, bn q drita e t vrtets t shklqej mbi zemrn dhe mendimin e tij. Pr kt edhe Allahu i Madhrishm thot: O ju besimtar, prmbajuni msimeve t Alla-hut dhe thuani fjal t drejta. Ai (Allahu) iu mundson t bni vepra t mira, ju shlyen juve mkatet tuaja, e kush res-pekton Allahun dhe t drguarin e Tij, ai ka arritur nj sukses t madh. (El-Ahzab: 70-71) Vepra korrekte sht ajo vepr n t ciln nuk ka dyshim, sepse ajo sht rezultat i bindjes; me t nuk mund t ket epshe, sepse ajo sht simotr e sinqeritetit; ajo nuk ka asnj shtrembrim, sepse ka buruar nga e vrteta.
www.islamischen.ch
54
Suksesi i popujve n kryerjen e misionit t tyre sht rezultat i asaj q kan br bijt e tyre prej veprave korrekte. Nse potenciali i veprave korrekte sht i madh, ather ata do t shkojn shum para, e prndryshe do t bien n rrug, sepse hoket dhe devijimet, dezinformatat dhe talljet askujt nuk i ndihmojn kurrgj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ju duhet t jeni korrekt, sepse korrektsia udhzon n pun t mira, e punt e mira udhzojn n Xhenet; dhe njeriu vazhdimisht do t jet korrekt dhe do ta favorizoj korrektsin, derisa t shkruhet tek Allahu korrekt Dhe ruajuni gnjeshtrs! Sepse gnjeshtra shpie n ligsi e ligsia shpie n zjarr. Te njeriu vazhdimisht do t gnjej dhe do ta favorizoj rrenn, derisa t shkruhet tek Allahu gnjeshtar. /Transmeton Buhariu/ Ligsia, n t ciln udhzoi konsumimi i gnjeshtrs, sht shkalla e fundit e dobsis shpirtrore dhe humbjes s besimit. Maliku transmeton prej Ibn Mesudit, i cili thot: Njeriu vazhdimisht do t gnjej dhe do ta favorizoj gnjeshtrn, ashtu q do ti vhet n zemrn e tij nj pik e zez, derisa t nxihet e tr zemra, dhe kshtu do t shkruhet tek Allahu prej gnjeshtarve. Pr t vlen fjala e Allahut n librin e Tij: Gnjeshtrn e trillojn vetm ata q nuk i besojn argumentet e Allahut; t tillt jan ata gnjeshtart. (En-Nahl: 105) Ndrkaq, mirsia n t ciln udhzoi korrektsia, sht kulminacioni i s mirs, n t ciln mund t ngjiten vetm njerzit e dalluar. Pr kt mjafton t prmendet ky ajet gjithprfshi-rs: Nuk sht e tr e mira (e kufizuar) t ktheni fytyrat tuaja kah lindja ose perndimi, por mirsi e vrtet sht ajo e atij q i beson Allahut, Dits s Gjykimit, engjjve, librit, pejgamberve, dhe pasurin q e do ua jep t afrmve, bonjakve, t varfrve, udhtarve, lypsve dhe pr lirimin e robrve, dhe ai q e fal namazin, e jep zekatin, dhe ata
www.islamischen.ch
55
q kur premtojn e zbatojn, dhe t durueshmit n skamje, n smundje dhe n flakn e lufts. T tillt jan ata t sinqertt dhe t tillt jan ata t devotshmit. (El-Bekare: 177)
BESNIKRIA
Islami krkon prej ithtarit t vet q ai t ket ndrgjegje t zgjuar me t ciln do ti mbroj t drejtat ndaj Allahut dhe do ti ruaj veprat nga motivet e skajshmrive t teprimit dhe neglizhencs. Prej ktu, edhe e obligoi muslimanin t jet besnik. Besnikria, n kndvshtrimin e Ligjdhnsit, ka domethnie t gjer. Ajo simbolizon shum kuptime, kurse rezultati i gjith ksaj sht q njeriu t ndjehet se sht prgjegjs pr gjith at q i besohet, si dhe t jet i vetdijshm plotsisht se ai do t prgjigjet pr t para Zotit t vet, n mnyrn t ciln e ka sqaruar hadithi fisnik: donjri prej jush sht bari, dhe donjri do t prgjigjet pr kopen e vet; prijsi sht bari dhe prgjegjs pr kopen e vet, burri sht bari n familjen e vet dhe sht prgjegjs pr kopen e vet, po ashtu edhe gruaja n shtpin e burrit t vet sht baresh dhe ajo sht prgjegjse pr kopen e saj, robi sht bari n pasurin e zotriut t vet dhe ai sht prgjegjs pr kopen e vet. /Transmeton Buhariu/ Ibn Omeri, transmentuesi i hadithit, thot: Kt q prmenda, e dgjova prej Pejgamberit [sallAllahu alejhi ve sel-lem]. Mendoj se e tha edhe kt: Njeriu sht bari n pasurin e babait t vet, dhe ai sht prgjegjs pr kopen e vet.
www.islamischen.ch
56
Njerzit e thjesht e kufizojn besnikrin n kuptimet e saja m t ngushta dhe t fundit n tabel, e kjo sht ruajtja e gjrave t lna n mbrojtje, edhe pse esenca e saj sht m grandioze dhe m e rnd n fen e Allahut. Besnikria sht obligimi pr kultivimin e s cils porositen muslimant dhe krkojn ndihm prej Allahut pr ruajtjen e saj, saq kur sht dikush n prag t udhtimit, vllai i vet i thot: Allahu ta mbrojt fen, besn dhe prfundimin e pun-ve tuaja. /Transmeton Tirmidhiu/ Transmetohet prej Enesit, se ka thn:Sa her q na sht drejtuar Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], na ka thn: Nuk ka besim (t plot sh.p.), ai i cili nuk ka bes, dhe nuk ka fe, ai q nuk e mban premtimin. /Transmeton Ahmedi/ Pasi lumturia kulminante sht q njeriu t mbrohet nga jetesa e rnd n kt bot dhe fundi i lig n botn tjetr, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n krkimin e mbrojtjes i ka bashkuar t dy rastet, kur thot: O Zot, un krkoj mbrojtje nga uria, sepse ajo sht shoqruese e keqe, dhe m ruaj nga tradhtia, se kjo sht kshilltare e lig. /Transmeton Ebu Davudi/ Uria sht humbje e ksaj bote, e tradhtia sht humbje e fes. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], n rinin e tij, para pejgamberis, n mesin e popullit t vet njihej me pseudonimin Emin-Besniku. Po ashtu, u pan shenjat e besnikris n Musain [alejhis-selam], kur ua mundsoi dy vajzave t njeriut t devotshm ti japin uj kopes s tyre dhe i shoqroi ato, i respektoi se ishin femra dhe ishte me to i ndershm dhe fisnik: Ather ai u dha uj (kafshve) t atyre, pastaj u largua anash nn nj hije, e tha: O Zoti im, un kam nevoj pr kado q t m japsh! E njra prej tyre erdhi tek ai, ecte e
www.islamischen.ch
57
turprueshme, e tha: Babai im t thrret q t t paguaj shprblimin pr at q na u dhe (bagtis) uj! E kur shkoi (Musai) tek ai dhe ia tre-goi atij ngjarjen, ai i tha: Mos ke frik, paske shptuar nga populli zullumqar! Njra prej atyre dyjave tha: O babai im, merre kt n shrbim me pag, pse m i miri i atij q do ta marrsh n shrbim sht ai i fuqishmi, e besniku! (El-Kasas: 24-26) Kjo ndodhi para se ti vij pejgamberia Musait [alejhis-selam] dhe t drgohet te Faraoni. Kjo nuk duhet t habis, sepse pr Pejgamber t Zotit zgjidhen njerzit q kan karakter m t lart, gjenez m t pastr; shpirti i cili sht i kapur pr vlerat, krahas varfris s rnd dhe pezmit t kurbetit, sht i njeriut t fort besnik. Respektimi i obligimeve ndaj Allahut dhe ndaj njerzve krkon karakter i cili nuk ndryshon me ndryshimin e ditve n mes bollkut dhe skamjes; kjo, pra, sht thelbi i besnikris. Prej kuptimeve t besnikris sht vnia e do sendi n vendin meritor dhe adekuat. Kshtu, nuk i jepet post dikujt the-tr por vetm se njeriut i cili sht kompetent pr t, dhe nuk i besohet nj funksion dikujt, por vetm se njeriut t cilin aftsia e tij e lartson deri tek ai. Konsiderimi i funksioneve dhe punve publike, gjra t besueshme me prgjegjsi konfirmohet nga shum aspekte: Transmetohet prej Ebu Dherrit, i cili thot: I thash Pejgamberit: O Pejgamber i Allahut, a nuk m jep ndonj funksion? M ra me dor shpatullave, pastaj tha: O Ebu Dherr, ti je i dobt, e funksioni sht amanet, ndrkaq Ditn e Gjykimit do t jet turprim dhe pendim, prve atij i cili e meriton dhe e kryen obligimin e vet q ka n t. /Transmeton Muslimi/
www.islamischen.ch
58
Prgatitja profesionale apo praktike nuk sht e domosdoshme pr konsolidimin shpirtror. Nj njeri mund t ket sjellje solide dhe besim t mir, mirpo mos t ket aftsi t duhura t cilat e bjn produktiv n nj funksion t caktuar. A nuk e sheh Jusufin e sinqert? Ai nuk e propozoi veten pr udhheqjen e shtjeve ekonomike vetm me pejgamberin dhe devotshmrin e vet, por, gjithashtu edhe me besnikrin dhe diturin e tij: M cakto mua prgjegjs t depove t ven-dit, un jam besnik i dijshm. (Jusuf: 55) Po ashtu, edhe Ebu Dherri, kur krkoi funksion, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk e pa t aft pr t dhe i tha t trhiqet. Besueshmria krkon q pr funksione ti zgjedhim njerzit t cilt m s miri e kryejn at, e nse zgjedhim njeri tjetr, pr shkak t epshit, korrupcionit apo afrsis, ather, me eliminimin e t aftit dhe zgjedhjen e t paaftit, kemi br tradhti flagrante. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush e cakton nj njeri udhheqs t nj grupi, e n mesin e tyre ka njeri me t cilin sht m i knaqur Allahu, ai e ka tradhtuar Allahun, Pejgamberin e Tij dhe besimtart. /Transmeton Haki-mi/ Transmetohet prej Jezid Ibn Ebi Sufjanit, i cili thot: Ebu Bekri [radijAllahu anhu], kur m drgoi n Sham, m tha: O Jezid, ti ke t afrt, ndoshta mund tu japsh prparsi n udhheqje, kjo sht gjja pr t ciln m s shumti frikohem pr ty, pasi ka thn Pejgamberi i Allahut: Kujt i jepet ndonj kompetenc n shtjet e muslimanve, e ai e cakton udhheqs t tyre ndonj nga simpatia, mbi t do t jet mallkimi i Allahut. Allahu prej tij nuk pranon kthim e as kompensim, derisa ta fus n Xhehenem. /Transmeton Hakimi/
www.islamischen.ch
59
Populli n t cilin nuk ka bes sht populli n t cilin nprkmben ndrmjetsimet me interesat e miratuara. Aty ngul-faten aftsit e njerzve t aft, me qllim q mos ti prfillin ata dhe tu japin prparsi atyre q jan nn ta. Suneti na ka treguar qart se kjo sht prej simptomave t plangprishsis q do t ndodh n fund t bots. Erdhi nj njeri dhe e pyeti Pejgamberin e Allahut: Kur do t bhet Kijameti? Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: Kur do t humbet besa, prite Kijametin! (Pyetsi) Tha: Si do t humbet? (Pejgamberi) Tha: Kur do tu besohen sht-jet njerzve jokompetent, prite Kijametin. /Transmeton Buhariu/ Prej kuptimeve t besueshmris sht edhe ajo q t prpiqet seriozisht njeriu ta kryej plotsisht obligimin e vet n punn e cila i besohet dhe ta jap mundin maksimal n perfeksionin e plot t tij. Gjithsesi, kjo sht besueshmria t ciln e lavdron Islami: q t jet i sinqert njeriu n punn e vet dhe t interesohet n perfeksionimin e saj, ti mbroj t drejtat e njerzve t cilat i ka para vetes, sepse moskujdesi i njeriut ndaj asaj me t ciln sht ngarkuar, edhe nse sht jo e rndsishme, shkakton prhapjen e mosprfilljes n tr jetn e bashksis, pastaj prhapjen e anarkis dhe sfidave t saj n tr qenien e umetit. Shkelja e ktyre detyrave dallon n madhsin e mkatit dhe urrejtjes, e m e rnda e tyre sht ajo e cila e prek fen, bashksin e muslimanve dhe kur shteti i nnshtrohet dmit t tij. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kur do ti tuboj Allahu njerzit e par dhe t fundit n Ditn e Gjyki-mit, do mashtruesi do ti ngrihet nj flamur me t cilin do t njihet! Dhe do t thuhet: Ky sht mashtrimi i filanit /Trans-meton Buhariu/
www.islamischen.ch
60
Sipas nj versioni tjetr: do mashtrues do t ket nga nj flamur n prapanic, do ti ngrihet n baz t mashtrimit t tij. Por, nuk ka mashtrues m t madh se udhheqsi i njer-zve t thjesht. /Transmeton Muslimi/ Gjegjsisht, nuk ka tradhtar m t madh dhe me epilog m t zi se njeriu i cili u prin njerzve, por nga mosprfillja i ka humbur t gjith. Prej besueshmris sht q njeriu mos ta shfrytzoj funksionin, i cili i sht besuar, me qllim t interesit personal apo t t afrmve t tij, sepse keqprdorimi i prons shoqrore sht krim. Dihet se qeverit dhe kompanit u japin shfrytzuesve t tyre paga t caktuara, andaj orvatja e shtimit t saj prmes manipulimeve t ndryshme sht fitim i flliqur. Pejgamberi i Allahut thot: Cilit ia besojm ndonj pun dhe i japim kompensim pr at, e ka merr prskaj ktij kompensimi, ajo sht e pandershme. /Transmeton Ebu Davudi/ Sepse kjo ather sht manipulim me pasurin shoqrore, e cila jepet pr nevojat e t dobtve dhe t varfrve dhe u dedikohet interesave t mdha: dhe kush bn hile (n ndarjen e plaks s lufts), ai n Ditn e Kijametit vjen i ngarkuar me at q ka br, pastaj secilit njeri i jepet ajo q e ka fituar, duke mos iu br e padrejt. (Ali Imran: 161) Ai i cili u prmbahet urdhrave t Allahut n funksionin e tij dhe ndjen neveri nga tradhtia ndaj obligimit q i sht ngar-kuar, ai tek Allahu sht prej muxhahidve pr ndihmimin e fes s Tij dhe lartsimin e Fjals s Tij.
www.islamischen.ch
61
Pejgamberi i Allahut thot: Kur i jepet udhheqsia ndonj njeriu dhe e mbron t drejtn e ua jep edhe t tjerve t drejtn, ai sht sikur muxhahidi n rrug t Allahut derisa t kthehet n shtpin e tij. /Transmeton Taberaniu/ Islami me t madhe sht prqendruar n domosdoshmrin e prmbajtjes nga shfrytzimi i pushtetit, e po ashtu sht mjaft i ashpr edhe n refuzimin e prfitimeve t dyshimta. Transmetohet prej Adij Ibn Umejres, i cili thot: e kam dgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn: Cilit prej jush ia besojm nj detyr dhe ai e fsheh prej nesh nj pjes e m tepr, kjo sht hile me t ciln do t vij n Ditn e Gjykimit. Ather u ngrit nj njeri i zi prej ensarve (medinasve), dhe m bhet sikur e shoh tash at, dhe tha: O Pejgamber i Allahut, largoje prej mua punn q ma ke dhn! Tha: E ti, ka pate? Tha: T dgjova duke thn kshtu e kshtu. Tha: Po, un e them edhe tash: Cilit ia besojm ndonj detyr, le t na sjell do gj, qoft e madhe apo e vogl, ajo q do ti jepet, do ta marr, e ajo q do ti ndalohet, do ti largohet. /Transmeton Muslimi/ Njher, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e caktoi nj person prej fisit Ezd, i quajtur Ibn El-Lutbijje, prgjegjs pr zekatin. Kur e solli at, ai tha: Kjo sht pr ju, e kjo m sht dhuruar mua! Transmetuesi i hadithit thot: Pejgamberi i Allahut u ngrit, e falnderoi Allahun e lavdroi At, pastaj tha: Un i caktoj njerzit pr punt t cilat mi la n prgjegjsi Allahu, e ai vjen e m thot: Kjo sht pr ju, e kjo sht dhurat pr mua. Po mir, sikur t kishte qndruar n shtpin e vet, a do ti vinin dhuratat, nse sht i sinqert? Pr Allahun, ai i cili prej jush do t marr dika pa t drejt, do ta takoj Allahun duke e bartur at send n Ditn e Gjykimit! Assesi nuk dua ta shoh ndonj prej jush ta takoj Allahun duke bartur mbi vete
www.islamischen.ch
62
deve q ulrin, apo lop q pllet, apo dele q blegron. Pastaj i ngriti duart, derisa iu pan nnsqetullat, dhe tha: O Allah, a e ova n vend obligimin? /Transmeton Musli-mi/ Prej kuptimeve t besueshmris sht edhe ajo q t shikosh n shqisat me t cilat t begatoi Allahu i Madhrishm, n aftsit me t cilat t veoi Allahu i Madhrishm, dhe n pasurin dhe fmijt t cilt t jan dhuruar dhe t kuptosh se kto jan gjra t shtrenjta t cilat ti la n bes Allahu i Madhrishm, andaj duhet tua nnshtrosh ato bamirsive dhe ti shfrytzosh n at me t ciln sht i knaqur Allahu. Nse sprovohesh me paksimin e ndonjrs prej tyre, ather le mos t mashtroj dshprimi duke t indoktrinuar se pasuria jote personale t sht rrmbyer. Allahu t do ty, m tepr sesa ti e do vetveten, dhe Ai sht m meritor pr at q ta fali ty; Atij i takon ajo q ta ka marr dhe Atij i takon ajo q ta ka falur. Nse sprovohesh me ekzistimin e ktyre t mirave, ather nuk duhet ti iksh xhihadit pr shkak tyre, apo t t dalldisin e t largojn ato nga adhurimet, apo ti konsiderosh forc ndihmse pr mkate. Allahu i Madhrishm thot: O ju q besuat, mos e tradhtoni Allahun dhe t drguarin, e ashtu t tradhtoni amanetet tuaja, derisa e dini sa e keqe sht kjo. Dhe, dijeni mir se pasuria e juaj dhe fmijt tuaj jan vetm nj sprov, dhe se te Allahu sht shprblimi i madh. (El-Enfal: 27-28) Po ashtu, prej domethnieve t besueshmris sht edhe ruajtja e obligimeve ndaj tubimeve n t cilat ti je i pranishm, andaj, mos e lejo gojn tnde ti zbuloj sekretet dhe ti kum-toj lajmet e tyre. Sa raporte jan keqsuar dhe sa interese jan prishur pr shkak t mosprfilljes s disa njerzve ndaj besueshmris s tubimit dhe nga prmendja e bisedave t cilat jan br n t duke ua
www.islamischen.ch
63
atribuar folsve ose jo. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kur ia thot ndonj njeri ndonj fjal tjetrit dhe shkon, ajo sht amanet. /Transmeton Ebu Davudi/ Amanetet e tubimeve duhet t ruhen, derisa ajo q ndodh n t sht e normuar me ligjet e etiks dhe parimeve fetare, e prndryshe nuk ka paprekshmri. do musliman, i cili shkon n nj tubim n t cilin kriminelt bjn lajka me t tjert q ta dmtojn at, duhet t shpejtoj n ndrprerjen e trazirave sa t ket mundsi. Pejgamberi i Allahut thot: Tubimi sht me amanet, prve tre tubimeve: tubimi ku derdhet nj gjak i ndaluar, ku preket nj nder i ndaluar, apo ku rrmbehet nj pasuri pa t drejt. /Transmeton Ebu Davudi/ Marrdhniet bashkshortore, sipas Islamit, jan t shenjta: t gjitha gjrat q ndodhin n shtpi, ndrmjet burrit dhe gruas, duhet t mbshtillen mir dhe mos ti shoh askush, po sado q t jet i afrt. Njerzit e thjesht e mendjeleht sorrollaten pr at q ndodh n mes tyre dhe familjes s tyre, ndr-kaq kjo sht paturpsi t ciln e ka ndaluar Allahu i Madh-rishm. Transmetohet prej Esma bint Jezidit, se ajo ka qen te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], e tek ai ishin ulur edhe burra edhe gra, dhe tha: Ndoshta ndonj burr tregon ka ka br me bashkshorten e tij, e ndoshta edhe ndonj grua tregon se ka ka br me burrin e vet! Njerzit u mblodhn, heshtn t rrqethur, kurse Esma tha: Po, pr Allahun, o Pejgamber i Allahut, t dy palt e bjn kt!! Tha: Mos veproni kshtu, sepse shembulli i ksaj sht si shembulli i nj shejtani i cili takon nj shejtan dhe e mbulon duke e shikuar njerzit. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
64
Po ashtu, Pejgamberi i Allahut thot: Prej tradhtive m t mdha t amanetit (bess,) tek Allahu Ditn e Gjykimit, sht nj burr i cili ka kontakt me bashkshorten e vet e pastaj prhapet ky sekret. /Transmeton Ahmedi/ Po ashtu, edhe gjrat t cilat neve na lihen n besim dhe pastaj ua kthejm pronarve t tyre, kur ata i krkojn, jan prej amaneteve pr t cilat do t pyetemi. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], me rastin e shprnguljes s tij n vend t vet, e la Aliun [radijAllahu anhu], djalin e axhs s tij, q tua kthej idhujtarve gjrat t cilat ia kishin ln n mbrojtje. Edhe pse ata idhujtar ishin disa an-tar t popullit i cili e persekutonte dhe e detyroi ta lr vend-lindjen e vet pr hir t besimit. Mejmun Ibn Mehrani thot: Tre gjra duhet t respektohen edhe me t mirin edhe me t keqin: besa, premtimi dhe respekti farefisnor. Konsiderimi i gjs s ln n besim si plak e ftoht lufte sht nj form e vjedhjes flagrante. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Mesudit [radijAllahu anhu], i cili thot:Vdekja n rrug t Allahut i fshin t gjitha mkatet, prve amanetit. Tha: Do t sillet njeriu n Ditn e Gjykimit, edhe nse ka vdekur n rrug t Allahut, dhe do ti thuhet: Kryeje amanetin tnd! Ai do t thot: Si ta bj kt, kur kaloi dunjaja! Do ti thuhet: Drgojeni kt n Xhehe-nem, dhe amaneti do ti shndrrohet n formn e tij n mome-ntin kur i sht dorzuar, e ai do ta shoh dhe do ta njoh, do t vrapoj pas tij, derisa ta arrij, do ta v mbi supet e veta, dhe kur do t mendoj se do t dal prej atje, ai do ti ik prej supeve, e ai do t vrapoj pas tij prgjithmon. Pastaj tha: Namazi sht amanet, abdesti sht amanet, peshoja sht ama-net, matja sht amanet, si dhe shum gjra t tjera t cilat i numroi. M t rnda prej tyre ishin gjrat e lna n besim, pr mbrojtje. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
65
Transmentuesi i hadithit thot: Shkova te Bera Ibn Azib, dhe i thash: A nuk e ke dgjuar at q e tha Ibn Mesudi? Tha: Kshtu! (Beraja) Tha: E ka thn t vrtetn, a nuk e ke dgjuar Fjaln e Allahut: Allahu ju urdhron q tu jepni amanetin t zotve t tyre dhe kur t gjykoni, ju urdhron t gjykoni me t drejt mes njerzve. Sa e mir sht kjo q ju kshillon. Allahu dgjon dhe sheh si veproni. (EnNisa: 58) Amaneti, i cili thrret n mbikqyrjen e obligimeve dhe t mbron nga t ligat, nuk mund ta ket kt pozit pa u ngulitur n shpirtin e njeriut dhe pa u thelluar n brendsit e tij e t dominoj mbi t gjitha ndjenjat e tij, t larta dhe t ulta! Ky sht kuptimi i hadithit t Hudhejfe Ibn Jemanit, t prcjellur prej Pejgamberit t Allahut: Amaneti ka zbritur n thelbin e zemrave t burrave, pastaj zbriti Kurani, pr at msuan prej Kuranit dhe msuan prej Sunetit. /Transmeton Muslimi/ T njohurit e fes nuk justifikon mosaplikimin e dispozitave t saj, e amaneti sht ndrgjegje e gjall pran kuptimit obje-ktiv t Kuranit dhe Sunetit. Nse vdes ndrgjegja, ather hiqet amaneti, dhe njeriut ather nuk i bn dobi leximi i ajete-ve e as studimi i Sunetit. Pretedentt e Islamit ua besojn njerzve, madje edhe vetes mund tia atribuojn, se jan t besueshm, por shum larg sht t prqendrohet besa n nj zemr e cila e injoron t vrtetn. Pr kt edhe vazhdoi Hudhejfe me prshkrimin e vet, pr shkak t trheqjes s amanetit nga zemrat n t cilat u luhat bindja, dhe transmeton prej Pejgamberit: Pastaj na tregoi pr ngritjen e amanetit dhe tha: Njeriu do t bie t flej, e nga zemra e tij do t ngrihet amaneti, por do t mbetet vetm gjurma e tij, sikur pikat; pastaj prsri do t flej njeriu dhe do t ngritet amaneti prej zemrs s tij, e gjurma e tij do t mbetet sikur gjurma e kallos. Pastaj tha: Njerzit do t japin bes n mes vete, e asnjri prej tyre nuk do ta oj n vend kt, derisa do t thuhet: Te filan familje ka nj njeri bes-nik. Bile derisa do ti thuhet njeriut:
Sa i qndrueshm q sht! Sa mendjempreht q sht! Sa i menur q sht! Ndrkaq n zemrn e tij nuk ka as sa nj kokrr gruri besim. Hadithi e prshkruan ngritjen e amanetit nga zemrat tradhtare n mnyr trishtuese; kto jan si memoare t mirsis n shpirtrat e lig, kalojn pran tyre, por nuk u takojn atyre, bile mund t ln n kalimin e tyre gjurm t flakt, edhe pse ato nuk ngjallin ndrgjegje t vdekura dhe njeriu i till ka filluar ti peshoj njerzit n baz t egoizmit dhe emocioneve, duke qen indiferent ndaj mosbesimit ose besimit! Besnikria sht virtyt grandioz t cilin nuk mund ta mbajn njerzit e plogsht. Allahu i Madhrishm e ka ilustruar madhshtin e saj me shembull dhe tregoi se ajo e rndon tr mbshtetjen e ekzistencs, q do t thot se njeriu nuk duhet ta prbuz at apo t mos e kryej si duhet. Allahu i Madhrishm thot: Ne u ofruam amanetin (obligimet) qiejve, toks dhe maleve, e ata nuk deshn ta marrin prsipr at dhe u friksuan prej tij, ndrsa njeriu at e mori mbi vete, vrtet ai i bri padrejt vetes, dhe ishte i padijshm. (El-Ahzab: 72) Padrejtsia dhe injoranca jan dy mangsi, t cilat iu paraqitn natyrs s par, e njeriu u sprovua me luftimin e tyre; sepse nuk mund t ket besim t sinqert pa e pastruar at prej padrejtsis: Ata q besuan dhe besimin e tyre nuk e ngatrruan me besim t kot, atyre u takon t jen t sigurt (ElEnam: 82) Njeriu, po ashtu, nuk mund t ket devotshmri t sinqert pa e pastruar prej injorancs: Po Allahut ia kan frikn nga robrit e Tij, vetm dijetart (Fatir: 28) Pr kt, pasi ta lexosh ajetin q ia ngarkoi njeriut amanetin, do ta shohsh se ata t cilt i mundi padrejtsia dhe injoranca kan tradhtuar, kan br hipokrizi dhe kan br idhujtari; pr kt edhe e merituan dnimin, ndrkaq shptimi u takon vetm besimtarve dhe besnikve: (Njeriu e
www.islamischen.ch
67
mori prsipr) Ashtu q Allahu t ndshkoj hipokritt, idhujtart dhe idhujtaret, e tu fal besimtarve dhe besimtareve. Allahu sht Ai q fal shum dhe sht Mshirues. (El-ahzab: 73)
ZBATIMI I PREMTIMIT
Muslimani, kur e lidh nj kontrat, duhet ta respektoj at; kur e jep premtimin, duhet ta zbatoj at. Prej besimit sht, t qndroj njeriu n fjaln t ciln e ka thn dhe t mbaroj n t, ashtu si mbaron uji n bregun e vet; kshtu n mes njerzve do t njihet se fjala e tij sht bes e fort, dhe nuk duhet patur frik nga shkelja e saj, e as aspirata n gjuajtjen e saj. Premtimi patjetr duhet t plotsohet, e, po ashtu, edhe betimi patjetr duhet t zbatohet. Plotsimi dhe zbatimi e meritojn kt vetm ather kur kan t bjn me realitetin dhe mirsin, sepse, n t kundrtn, nuk duhet dhn premtim pr shtje q jan mkat dhe nuk duhet dhn betim pr pun t pahijshme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush betohet pr dika, por pastaj sheh se gjrat e tjera jan m t mira se ajo, le ta kompensoj betimin e vet dhe le ta bj at q sht m mir. /Transmeton Muslimi/ Nuk lejohet q njeriu t jet kmbnguls n zbatimin e nj betimi, kur moszbatimi i tij sht m i preferuar. N nj hadith prmendet: M e rnd tek Allahu i Madhrishm sht q t hyj dikush prej jush me betimin e vet n familje, sesa ta jap kompensimin t cilin ia obligoi Allahu i Madhrishm. /Transmeton Buhariu/
www.islamischen.ch
68
Andaj, nuk bn t jepet premtim pr di tjetr por vetm se pr pun t mbara; e kur e jep njeriu fjaln, dhe premton seriozisht pr nj pun t mbar, ather le ti prkushtohet plotsisht realizimit t asaj q ka premtuar derisa ti lviz edhe nj qerpik, dhe le ta dij se logjika e burrris dhe udh-zimi i bindjes nuk i ln atij terren pr dilem dhe zmbrapsje. Enes Ibn Maliku transmeton duke thn: Xhaxhai im, Enes Ibn En-Nedri, nuk mori pjes n luftn e Bedrit dhe tha: O Pejgamber i Allahut, nuk mora pjes n luftn e par q u ballafaqove me idhujtart! Nse ma mundson Allahu t marr pjes me Pejgamberin n luftimin e idhujtarve, gjithsesi do ta shohsh se ka do t bj!!! N luftn e Uhudit, muslimant u zmbrapsn, e ai tha: O Zot, un krkoj falje prej Teje pr at q bn kta (pr qllim ka shokt e vet), dhe jam larg asaj q bn ata (pr qllim ka idhujtart),- pastaj marshoi. E takoi Sead Ibn Muadhin, dhe tha: O Sead Ibn Muadh, e dua Xhenetin, pr Allahun e Nedrit! Un e nuhat ern e tij afr Uhudit!!! Seadi tha: O Pejgamber i Allahut, nuk munda ta bja at q bri ai, pastaj marshoi.. Enesi thot: N trupin e tij gjetm mbi tetdhjet plag t shkaktuara nga shpatat, shtizat dhe shigjetat; at e kishin masakruar idhujtart. At arriti ta identifikoj vetm motra e vet, prmes nj njolle q kishte, apo prmes majave t gishta-ve. Po ashtu, Enesi thot: Mendonim se ajeti vijues i sht dedikuar atij, dhe t ngjashmve me t: Prej besimtarve kishte burra q vrtetuan besn e dhn Allahut, e disa prej tyre e realizuan premtimin duke dhn jetn, dhe ka prej tyre q jan duke pritur (ta zbatojn) dhe ashtu nuk bn kurrfar ndryshimi. (El-Ahzab: 23) /Transmeton Buhariu/
www.islamischen.ch
69
Zbatimi i fjals s dhn ka nevoj pr dy sende t cilat, kur plotsohen te njeriu, ai e ka m leht ta realizoj at me t ciln sht ngarkuar. Allahu i Madhrishm mori prej Ademit, babait t njerzimit, premtim t fort se nuk do ti afrohet pems s ndaluar, por Ademi pas pak harroi dhe u dobsua, dhe e shkeli premtimin e dhn: Na i patm urdhruar edhe Ademit (t mos i afrohej pems), po ai harroi, pra tek ai nuk gjetm vendosmri. (Ta Ha: 115) Memoria e dobt dhe vendosmria e dobt, jan dy penge-sa serioze t kryerjes s obligimit. Njeriu, pr shkak t risis s ndodhive para vetes dhe preokupimeve t shumta q e ndjekin at, i nnshtrohet ndikimit t kohs, e cila uditshm reflektohet tek ai; kshtu, i fshin shenjat e qarta, dhe ajo q ka qen transparente n t humb gati sa nuk shihet. Pr kt, njeriu ka nevoj pr prkujtues t prhershm, i cili do t dominoj mbi valt e harress dhe do ta mbaj para vetes at q ka mundsi ti ik. Shum ajete kuranore jan prmendur pr ta mbrojtur kt memorizim: Prvetsoni at q ju sht zbritur nga Zoti juaj, e mos zini miq (prkrahs) pos Tij. Pak sht ajo q po merrni prvoj. (El-Araf: 3) Kjo sht rruga e Zotit tnd, sht e drejt, Ne shpjeguam argumentet pr njerz q prkujtojn. (El-Enam: 126) Po petku i devotshmris, ai sht m i miri. Kto jan nga argumentet e Allahut, ashtu q ata t prkujtojn. (El-Araf: 26) Kshtu i nxjerrim (i ngjallim) t vdekurit, ashtu q t prkujtoni (fuqin e Zotit). (El-Araf: 57)
Prkujtimi aktiv dhe i vazhdueshm sht domosdoshmri e patjetrsueshme e zbatimit, sepse si mundet ai q e ka harruar premtimin ta zbatoj at? Pr kt, ajeti i premtimit prfundoi me elementin e prkujtimit: dhe zotimin e dhn Allahut plotsojeni. Kto jan me ka Ai ju porosit kshtu q t prkujtoni. (El-Enam: 152) Pasi njeriut ti kujtohet zotimi q e ka dhn, ktij prkujtimi duhet tia bashkangjes edhe vendosmrin e fort pr zbatimin e tij, vendosmri e cila do ti nnshtroj pasionet e prdhosura, dhe do ti thyej pengesat q i dalin para, vendosmri e cila do t marshoj n rrugn e zbatimit, sado q tu ekspozohet vshtirsive dhe sado sakrifica ti kushtojn. Mundsit e njerzve ndryshojn shum mes vete n kt plan. mimi i zbatimit mund t jet i kobshm, mund t kushtoj pasuri, jet ose shoqri. Edhe pse duhet ditur se kto jan mimet e lavdis s dshiruar n kt bot dhe n tjetrn. Po mos t ishte vshtirsia, t gjith njerzit do t dominonin Bujaria varfron, e guximi sht vdekjeprurs Kurani i ka prgnjeshtruar disa mendime sipas t cilave njeriu mund t krkoj ngritje me rehati dhe t pres t mira t shumta me pak mund: Po ju menduat se do t hyni n Xhenet pa u provuar edhe ju me shembullin e atyre q ishin para jush, t cilt i patn goditur skamjet e vuajtjet, dhe qen tronditur, saq i Drguari thoshte, e me t edhe ata q kishin besuar: Kur do t jet ndihma e Allahut?! Ja (u erdhi ndihma) vrtet ndihma e Allahut sht afr! (El-Bekare: 214) Kur ta bashkoj njeriu n vetvete vetdijen e lart dhe zemrn e madhe, ather do t jet i aft pr ta zbatuar premtimin.
Zotimet, me t cilat obligohet muslimani, jan shkall-shkall. M i larti dhe m i shenjti prej tyre sht zotimi m i madh, i cili sht n mes njeriut dhe Zotit t botve. Allahu e krijoi njeriun me fuqin e Tij dhe e mbikqyri me begatin e Tij, andaj krkoi prej njeriut q ta njoh kt t vrtet dhe t jet mirnjohs pr t, ashtu q mos ta rrmbejn at t ligat: O bijt e Ademit (kriminel), po a nuk u drgova porosin q t mos e dgjoni djallin, se me t vrtet ai sht armiku juaj i hapt!? (Ju porosita) T m adhuroni Mua, se kjo sht rruga e sigurt! (Ja Sin: 60-61) Nse ekzistojn njerz t cilt nuk i kan dgjuar t Drguarit e Zotit dhe nuk kan patur rast ta njohin misionin me t cilin ata u drguan, ata n natyrn e vet kan prijs, q i udhheq ata te Zoti i tyre, dhe i njofton ata me Krijuesin e tyre, sado q t jet i kapluar ambienti me lloj-lloj dukurish negative e marrzi t ndryshme. Kjo sht domethnia e zotimit, t cilin e mori Allahu prej t gjith njerzve. Prkujto kur Zoti Yt nxori nga shipna e bijve t Ademit pasardhsit e tyre dhe i bri dshmues t vetes s tyre (duke u thn): A nuk jam Zoti juaj? Ata than: Po, dshmuam! T mos thoni n Ditn e Kijametit: Ne nga ky (dshmim) ishim t panjohur. Ose t mos thoni: Prindrit tan m par ishin idhujtar, e ne ishim pasardhs t tyre. A do t na shkatrrosh ne pr at q bn ata asgjsues t s vrtets? Po kshtu u sqarojm argumentet, q ata t kthehen nga e gabuarja n t vrtetn. (El-Araf: 172174) Ktu nuk ka dialog, si mund t kuptohet nga konteksti i shprehjeve, por sht ilustrim i udhzimit t natyrs s shndosh kah Allahu dhe njohjes s Tij, e po ashtu, shfrytzimi i argumenteve t shprndara n galaktik pr ta besuar njshmrin e Tij dhe pr ta madhruar At si dhe lirimi nga botkuptimet prapanike, t cilat e largojn nga Zoti apo e shtyjn t bj idhujtari
ndaj Tij. Kjo mnyr e shprehjes sht e njohur n gjuhn arabe. N kt kontekst sht edhe pro-verbi: Muri i tha pyks: Pse m shpon? Tha: Pyete at i cili m godet mua! Sepse ai q sht pas meje, nuk m la t lir t mendoj vet! Zbatimi i premtimit, pr njeriun, sht thelbi i dinjitetit t tij n kt bot dhe lumturia e tij n botn tjetr. Bindja e keqe pr Zotin sht q t jesh i denj ndaj Tij, e pastaj t pressh ndonj t keqe nga Ai: kujtoni (jini mirnjohs pr) t mirat e Mia, t cilat ua dhurova juve dhe zbatoni premtimin q m keni dhn Mua. Un zbatoj at q u premtova dhe t m keni frik vetm Mua. (El-Bekare: 40) Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], duke i thirrur njerzit n Islam, delegacioneve q vinin tek ai u merrte bes pr ato norma fetare, t cilat i zgjidhte nga normat e shumta fetare q i prfshin kjo fe, pr t cilat mendonte se ata kan aftsi shpirtrore dhe intelektuale. Transmetohet prej Auf Ibn Malikut, i cili thot: Ishim te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] nnt, tet, ose shtat vet dhe ai tha: A nuk i jepni bes Pejgamberit t Allahut? Ne i shtrim duart dhe tham: Ta japim besn, o Pejgamber i Allahut! Tha: T m zotoheni se do ta adhuroni Allahun dhe nuk do ti bni Atij shok, se do ti falni pes namazet, se do t dgjoni dhe respektoni. Dhe tha: Dhe mos lypni kurrgj prej njerzve. Auf Ibn Maliku thot: I pash disa prej atyre personave, tek u binte barra, e nuk e lusnin asnjrin tua vendos at n krah. /Transmeton Muslimi/ Shih si e kan zbatuar premtimin dhe si e kan realizuar me precizitet. E kjo nuk sht tjetr, vetm se kshill drejtuar do pale, pr at q konsiderohet se i sht m se e nevojshme. Udhheqsi kshillohet t mos bj padrejtsi, tregtari mos t mashtroj, funksionari t mos
www.islamischen.ch
73
korruptohet etj. Sepse, prnd-ryshe, do musliman sht i obliguar ti zbatoj t gjitha norm-at fetare. N botn islame jan paraqitur disa grupe, t cilat japin zotime t veanta t cilave nuk u duhet vn veshin. Ata jan si pretenduesit e mjeksis, t cilt japin medikamente t falsifikuara t cilat edhe m tepr ua shtojn smundjet t smurve. Msimet islame jan nj trsi e pandar. Zbatimi i tyre sht detyr obligative n do koh dhe vend. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e mori zotimin e ensarve (medinasve), se do ti prgatisin veten dhe pasurin e tyre pr mbrojtjen e thirrjes dhe prkrahjen e misionit t tij, ashtu q t mund tua kumtoj at arabve dhe tjerve. Zotimi q dhan ensart (medinasit) konsiderohet prej zotimeve m t shklqyeshme n historin e besimeve dhe dshmitar m i madh pr prkushtimin e tyre ndaj Allahut dhe shndrrimin e tyre n kandil t s vrtets. E gjith kjo u realizua n nj nat magjepse t ceremonialit t haxhit, e pas saj njerzit filluan ti shqyrtojn shtjet e tyre t ndryshme; mirpo barra e ktij zotimi ra mbi protagonistt e tij, e ata e pranuan me zemrgjersi dhe me vullnet t mir. Nisur nga kjo, ata i ofruan gjaqet e tyre pa ngurim n luftn e Bedrit dhe n luftrat e tjera pasuese n mes Islamit dhe idhujtaris. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] n krizat e thella bazohej n kt zotim pr mbrojtjen e fes dhe lartsimin e Fjals s Allahut. Me rastin e zmbrapsjes s muslimanve n sulmin e par t betejs s Hunejnit, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i la grupet e mdha t cilat hyn m von n Islam, por i thirri me z t lart ata t
www.islamischen.ch
74
cilt i dhan zotim n Akabe at nat haxhi q ta shptojn situatn. Transmetohet prej Enesit, i cili thot: N betejn e Hunejnit arritn fisi Hevazin dhe Gatafan, si dhe disa tjer me fmijt dhe bagtin e tyre. Atbot, me Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ishin dhjet mij njerz, e me vete i kishte edhe pengjt idhujtar mekas, t liruar. Mirpo, t gjith u kthyen dhe e lan at vetm. Ather, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thirri dy her, pa futur ndrmjet tyre kurrgj. U kthye n t djatht dhe tha: O ju ensar. Ata iu prgjigjn: Urdh-ro, o Pejgamber i Allahut, ne jemi me ty, prgzo. Pastaj u kthye n ann e majt dhe tha: O ju ensar. Ata i than: Urdhro, o Pejgamber i Allahut, prgzo, ne jemi me ty Gjat ksaj kohe ishte i hipur n nj mushk t bardh, pastaj zbriti dhe tha: Un jam rob i Allahut dhe Pejgamber i Tij. Idhujtart psuan disfat, e muslimant triumfuan dhe fituan plak t madhe lufte. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] kt e ndau n mes muhaxhirve (mekasve musliman t shprngulur) dhe pengjeve mekas t liruar, ndrkaq ensarve nuk u dha asgj prej ksaj plake t fituar. Ata than: N ashprsin e lufts, ne u thirrm, kurse tash, si mund tu jepet plaka t tjerve? Kjo fjal i arritn Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], dhe ai menjher i tuboi, e u tha: O ju ensar, sht ajo q po dgjoj prej jush? Ata t gjith heshtn. Ather tha: O ju ensar, a nuk jeni t knaqur t shkojn njerzit tjer me t mirat materiale t ksaj bote, ndrkaq t shkoni ju me Muhammedin, ta merrni me vete n shtpit tuaja? Ata than: Gjithsesi, o Pejgamber i Allahut, pajtohemi. Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Sikur t gjith njerzit tjer t shkonin n nj rrug t gjer, ndrkaq ensart t shkonin n nj gryk mali, un do t shkoja n grykn e ensarve. /Transmeton Buhariu/ sht e vrtet e pakontestueshme se misionet e mdha kan shum nevoj pr njerz t kalibrit t ensarve, t cilt e mbrojn fjaln e vet me shpirtrat e tyre dhe me tr at q e posedojn; ata
www.islamischen.ch
75
nuk i preokupon nj interes i vogl, dhe ata asnjher nuk ndjekin hije t cilat humben (prfitime afat-shkurtra sh. p.). Metoda e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] lidhur me ta, me rastin e ndarjes s plaks, ishte vlersimi i besimit dhe i sinqeritetit t tyre. Edhe beduint u prfituan me pasu-rin, t ciln e kishin lakmi, q mos ti hidhnin obligimet e fes t ciln e prqafuan, ndrkaq me ensart veproi n baz t bindjes s thell q e njihte prej tyre. Pr raste t ktilla, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Un u jap disa njerzve nga pasuria, nga frika se mos e meritoj nga Allahu dnimin me zjarr. /Transmeton Buhariu/ Prej zbatimit t lavdruar t premtimit sht q ta prkujtoj njeriu t kaluarn e tij, me qllim q ta shfrytzoj at pr t tashmen dhe ardhmrin e vet. Nse ka qen i varfr, e Allahu pastaj i ka dhn pasuri, apo ka qen i smur, e Allahu e ka shruar, nuk sht e hijshme pr at q ta ndaj t djeshmen prej t sotmes me nj mur t madh, e pastaj t mendoj se asnjher nuk ka qen me skamje, e as me smundje. Kshtu, do t ndrtoj mbi iluzionet e veta, me aktualitetin e vet, nj filozofi, q n trsi do t jet ashprsi dhe injorim. Ky sht nj lloj mashtrimi, q e shpie njeriun n hipokrizi, e ndoshta me kt edhe largohet prej mshirs s Allahut dhe pas ksaj m nuk sht i disponuar pr t. Kan thn se nj medinas, i cili quhej Thalebe, nj dit erdhi n nj tubim t ensarve dhe krkoi ti bhen dshmitar pr at q thot: Nse Allahu m jep t mira, do tia jap do njeriu at q e meriton; po ashtu, do t jap lmosh dhe do ti ndihmoj farefisit. Kur vdiq nj djal i axhs s tij, ky trashgoi nga ai pasuri, por nuk plotsoi kurrgj nga ajo q premtoi; andaj edhe zbriti ajeti: E prej tyre (hipokritve) pati sish q i patn dhn besn Allahut q: Nse na jep (Allahu) nga mirsia e Tij, ne do t
ndajm lmosh dhe do t bhemi prej punmirve. Kur ju dha (Allahu) nga t mirat e Veta, ata bn koprraci me at (q u dha), e thyen besn dhe u zmbrapsn nga respekti ndaj Allahut. Dhe pr shkak se e thyen besn q i patn dhn Allahut, dhe pr shkak t asaj se gnjenin, Allahu u ngjeshi hipokrizin n zemrat e tyre deri n ditn q e takojn At. A nuk e din ata se Allahu e di fshehtsin e tyre (n zemra), bisedn e tyre, dhe se Ai (Allahu) i di t gjitha t fshehtat. (Et-Teube: 75-78) Prej rrfimeve t cilat e konfirmojn fatkeqsin e tradhtis dhe mosrespektimit t begatis sht ai q e transmeton Ebu Hurejra prej Pejgamberit t Allahut, se ka thn: Allahu i Madhrishm deshi ti sprovoj tre persona prej Beni Israilve: njri ishte i smur prej leprozs, njrit i kishin rn flokt, ndrkaq i treti ishte i verbr; andaj atyre u drgoi nj melek. Meleku shkoi tek ai q ishte i smur prej leprozs dhe i tha: ka dshiron ti m shum? Ai tha: Ngjyr t bukur, lkur t bukur dhe t shrohem prej asaj q m bn t neveritshm te njerzit. Meleku e preku, e prej tij shkoi flliqsia dhe iu dha atij ngjyr e lkur e bukur! Meleku i tha: Ciln pasuri e do m tepr? Tha: Devet. E meleku i dha nj deve me barr n muajin e dhjet dhe i tha: Allahu t dhnt begati n t. Pastaj meleku shkoi te personi pa flok dhe i tha: ka dshiron m tepr? Tha: Flok t mira dhe t m mnjanohet kjo q m bri t neveritshm te njerzit. Meleku e preku, e ai u shrua, dhe atij iu dhan flok t mira. Tha: Ciln pasuri do m s teprmi? Tha: Lopt. Dhe iu dha atij nj lop me barr dhe i tha: Allahu t dhnt begati n t. Pastaj shkoi tek i verbri dhe i tha: ka dshiron m tepr? Tha: T ma kthej Allahu shikimin. Meleku e preku, dhe Allahu ia ktheu shikimin. Tha: Ciln pasuri e do m tepr? Tha: Dhent. E iu dha nj dele me barr.
www.islamischen.ch
77
T gjitha kto kafsh pastaj u shtuan. Kshtu, i pari bri nj kope me deve, i dyti nj kope me lop, e i treti nj kope me dele. Pastaj meleku i shkoi t smurit prej leprozs, n pamjen dhe formn e tij, dhe i tha: Un jam njeri i ngrat, mbeta i vetm n udhtim, sot nuk kam tjetr mbshtetje, prve n Allahun e pastaj n ty. T betohem n emr t Atij i Cili ta dha ngjyrn e bukur dhe lkurn e bukur, ma jep nj deve ta vazhdoj udhtimin tim. Ai tha: Kam shum obligime. Pastaj ky ia ktheu: Sikur un t njoh ty. A nuk vuaje prej leprozs e ishe i neveritshm te njerzit dhe ishe i varfr, e t begatoi Allahu? Tha: Assesi, po kt pasuri e kam trashguar nga strgjyshrit e mi, brez pas brezi!! Meleku tha: Nse gnjen, Allahu t ktheft n gjendjen tnde t par. Po ashtu, i shkoi edhe personit pa flok, n formn e tij, dhe ia tha t njjtat gjra, e edhe ky ia ktheu sikur i pari. Ather meleku i tha: Nse gnjen, Allahu t ktheft n gjendjen e par. Pastaj shkoi edhe te njeriu i verbr, n formn dhe pamjen e tij, edhe atij ia tha gjrat e njjta. Ky iu prgjigj: Po, kam qen i verbr, e Allahu ma ktheu shikimin, prandaj, merr ka t duash, e l ka t duash. Pr Allahun, sot nuk t rndoj pr kurrgj q e mer me urdhrin e Allahut!! Meleku i tha: Mbaje pasurin tnde, sepse ju u sprovuat. Zoti sht i knaqur me ty, e i hidhruar me shokt e tu! /Transmeton Buhariu/ Islami porosit q t respektohen kontratat n t cilat regjistrohen obligimet financiare dhe t ngjashme; po ashtu, Islami urdhron n mnyr imperative t zbatohen kushtet t cilat i prmban kontrata prkatse. N hadith prmendet: Muslimant duhet tu prmbahen kushteve. /Transmeton Buhariu/
www.islamischen.ch
78
Nuk ka dyshim se thelbi i formimit t besimit n fushn e tregtis dhe n transaksionet e ndryshme ekonomike sht kushtzimi i zbatimit t do marrveshjeje, duke pasur parasysh at q kushtet e shkruara duhet t jen kompatibile me normat e sheriatit islam, sepse, prndryshe, ato jan t pavlefshme dhe muslimani nuk obligohet tu prmbahet atyre. Islami pak m tepr kujdes i kushtoi kontrats s martess, andaj edhe Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kushtet m meritore pr tiu prmbajtur, jan ato q ua bn t lejuara bashkshortet tuaja. Duke u nisur nga kjo, nuk i lejohet nj personi, i cili sht martuar me nj grua, t bj hile n ndonj pjes t pasuris q sht e drejt e saj apo ta nnmoj lidhjen e cila i bashkoi ata t dy. N hadith qndron: Ai njeri, i cili martohet me nj grua, sado q t jet dhurata e kurors, pak ose shum, dhe nuk dshiron tia jap asaj hakun q i takon, e ka tradhtuar, dhe nse vdes pa ia dhn asaj at q i takon, n Ditn e Gjykimit do ta takoj Allahun si njeri i cili ka br prostitucion! Po ashtu, ai person, i cili merr borxh prej dikujt dhe nuk dshi-ron tia kthej pronarit borxhin e marr, duke e mashtruar derisa tia marr t hollat, e vdes pa ia kthyer atij borxhin, do ta takoj Allahun si vjedhs! /Transmeton Taberaniu/ Nuk sht udi, sepse ka shum ajete kuranore t cilat nxisin n zbatimin e premtimeve dhe friksojn nga mashtrimi: Premtimin zbatojeni, pse pr premtim ka prgjegjsi. (El-Isra: 34); Meq keni premtuar, pra zbatojeni premtimin e dhn ndaj Allahut, e mos i prishni betimet pasi i keni vrtetuar ato, duke qen se Allahun e bt garant tuajin. Vrtet, Allahu e di se ka punoni. (En-Nahl: 91) Allahu i Madhrishm qart ka sqaruar se mashtrimi e humb besimin, shkakton trazira, i prish raportet e mira, e t fortit i bn t dobt dhe t plogsht, pr kt edhe thot: Mos u bni (n shtjet e betimit) si ajo (grua) q e prish tjerrin e saj pasi ta ket dredhur fort, e ti bni betimet tuaja dredhi
(mashtrim) mes jush, pr shkak se nj popull sht m i madh se tjetri. Allahu vetm ju sprovon me kt, e n Ditn e Gjykimit Ai gjithsesi do tju sqaroj at gj rreth t cils kundrshtoheshit. (En-Nahl: 92) Njeriu mund ta prish nj kontrat q ka lidhur me dik duke menduar se prej nj kontrate tjetr do t ket profit m t madh; po ashtu, edhe nj popull mund ta prish nj marrveshje q ka me nj popull tjetr duke synuar me kt nj interes m t madh pr vete; ndrkaq, feja urren q t nprkmben vlerat n tregun e interesave t prkohshme, e po ashtu urren t mbyllet ndrgjegjja e njerzve n kto qllime t err-ta dhe, njkohsisht, ia obligon ndershmrin individit dhe bashksis, me qllim q t mbrohen kontratat n skamje dhe bollk, fitore dhe disfat. Pr kt, pas imperativit pr respektimin e premtimeve, Allahu i Madhrishm thot: Mos i prdorni betimet tuaja pr dredhi mes jush, e t rrshqitni pas forcimit, e t shijoni t keqen (e dredhis) pr shkak se penguat (t tjert) nga rruga e Allahut, e ju do t keni dnim t madh. Mos e shitni besn e dhn Allahut pr nj vler t pakt, pse at q do ta keni tek Allahu sht shum m e dobishme pr ju nse jeni q e dini. (En-Nahl: 94-95) Zbatimi i premtimeve sht obligim, edhe kur sht n pyetje besimtari edhe jobesimtari, sepse vlerat nuk copzohen, ashtu q njeriu t jet i ult me disa njerz, kurse fisnik me disa tjer. Pra, punt sillen krejt rreth mbajtjes s premtimit; nse prmbajtja e tij sht pr t mir, ather miratimi i tij sht akt i kryer pr do individ dhe n do koh. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem], pr paktin e t vyeshmve (q u realizua n xhahilijet - para Islamit), deklaroi: Sikur t m thirrte dikush n emr t tij n Islam, do ti prgjigjesha.
www.islamischen.ch
80
Transmetohet prej Amr Ibn Hamikas, i cili thot: E kam dgjuar Pejgamberin e Allahut duke thn: Cilido njeri q i jep garanci dikujt, se nuk do ta vras, e pastaj kthehet dhe e vret, un jam larg vrassit, edhe po t jet i vrari mosbesimtar. /Transmeton Ibn Hibbani/ Kjo deklarat shpalos natyrn e Islamit n trajtimin e atyre t cilt nuk i prkasin atij. Ndrkaq, nga ana tjetr, ifutt e mohojn domosdoshmrin e zbatimit t premtimit ndaj joifu-tve dhe ua ndrpresin atyre sjelljen njerzore, duke supozuar se vetm ata jan bijt e Zotit dhe t dashurit e Tij, dhe se Allahu mshirn dhe sigurin e Vet ua fali vetm izraelitve. Kurse, Islami, me kmbngulje t madhe i mbron ata t cilve u ka dhn mbrojtje dhe t cilt i ka futur nn ombrelln e vet, andaj edhe u flet muslimanve pr mosbesimtart me fjal t cilat kan qllimin e vet. O ju q besuat! Mos i shkelni simbolet e Allahut, e as muajin e shenjt (mos lejoni luftn), as kurbanin (mos e pengoni), e as at me qafore (t caktuar pr kurban), as (mos pengoni) ata q duke krkuar begati nga Zoti i tyre dhe knaqsin e Tij, kan msyr (pr vizit) shtpin e shenjt (Qaben). E kur t hiqni ihramin, ather gjahtoni. Urrejtja ndaj nj populli, q iu pat penguar nga xhamia e shenjt, t mos ju shtyj t silleni n mnyr t padrejt kundr tyre. Ndihmohuni mes vete me t mira dhe n t mbara, e mosni n mkate e n armiqsi. Kini dro dnimit t Allahut, se me t vrtet Allahu sht ndshkues i fort. (El-Maide: 2) Shih pra, si e ilustroi ajeti kuranor pikpamjen e idhujtarve; ai eci me iluzionet e tyre, edhe pse ishin idhujtar, dhe i konsideroi krkues t begatis nga Zoti dhe knaqsis s Tij dhe po ashtu, krkoi prej muslimanve q, sado q t forcohen, t ndihmohen mes vete me t mira dhe n t mbara e jo n mkate e n armiqsi.
N disa vende t tjera 1 kemi folur pr marrveshjet ndrmjet muslimanve dhe t tjerve, e po ashtu edhe pr rregullat t cilat i zbriti Allahu prkitazi me kt; andaj, kush dshiron, le ti konsultoj. Prej shtjeve t cilave Islami u kushtoi kujdes t duhur dhe ia lartsoi vlern e zbatimit jan borxhet, sepse pastrimi i tyre sht prej obligimeve m t forta tek Allahu. N kt aspekt feja kategorikisht i ka mposhtur cytjet e shpress, t cilat e zvarrisin borxhliun dhe e mashtrojn me zvarritje n pagimin e borxhit apo shtimin e afatit t kthimit. 2 Masa e par t ciln e mori Islami n kt drejtim sht ajo se e ndaloi marrjen e borxhit, me prjashtim t nevojs s patjetrsueshme. Ndrkaq, prej situatave kritike sht q njeriu t marr borxh pr shtje t panevojshme; bile sht transmetuar se kjo sht prej mkateve t cilat meritojn mas ndshkuese: Borxhi do tia shqiptoj dnimin huamarrsit, kur do t vdes n Ditn e Gjykimit, me prjashtim t atij i cili merr borxh pr tre raste: Personi i cili dobsohet n rrug t Allahut dhe merr borxh me qllim q t forcohet pr ti br ball armikut t Allahut dhe armikut t tij; personi tek i cili vdes nj musliman, e ky nuk ka mundsi ta mbshtjell me qefin dhe ta varros ndryshe, por vetm se me borxh; dhe nj person i cili nuk sht sigurt t mbetet si beqar, andaj martohet me qllim q mos ti shkel normat fetare. Allahu do tua heq barrn e tyre Ditn e Gjykimit. /Transmeton Ibn Maxhe/ N nj transmetim tjetr qndron: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Allahu do ta thrras borxhliun n Ditn e Gjykimit dhe kur do t qndroj ai para Tij, do ti thuhet: O bir i
1 2
N librat tona: Teemulat fid-dini vel hajat dhe Et-teasub ve et-tesamuh. Po aty
www.islamischen.ch
82
Ademit, pr ka e more kt borxh? Pr ka ua ha njerzve hakun e tyre? Ai do t thot: O Zot, Ti e di se un e mora borxhin, por nuk hngra, nuk piva, nuk vesha, dhe nuk mora npr kmb kurrgj prej tij, por mua m goditi, ose djegia, ose vjedhja, ose konfiskimi! Allahu do t thot: Ishte korrekt n fjal robi Im, Un jam m meritori q ta laj borxhin ty. Allahu do t urdhroj ti sillet nj gj dhe do ta ven n njrn an t peshojs, kur ajo do ta bj q veprat e mira ti rndojn veprat e kqija. Me kt do t hyj n Xhenet, fal mshirs s Allahut. /Transmeton Ahmedi/ Prej ksaj shihet qart se Allahu e pranon arsyetimin e atij i cili detyrohet t marr borxh pr kriza t rnda dhe nuk mund ta kthej pr shkak t katastrofave t papritura q e godasin. Ndrkaq ai t cilin e prshkojn lloj-lloj pasionesh, dhe sht i pafuqishm q me mjete personale ti knaq ato, andaj nxiton t marr borxh prej tjerve, pa shikuar n pasojat e tij dhe pa u interesuar pr mnyrn e larjes s borxhit t marr, ky, si e karakterizojn transmetimet, sht vjedhs i trbuar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush u merr njerzve pasuri, me qllim q tua kthej, kt n vend t tij e kryen Allahu, ndrkaq, kush ua merr kt, me qllim t shkat-rimit t saj, at do ta shkatrroj Allahu. /Transmeton Buha-riu/ Islami orvatet q borxheve tu jepen garanca t ndryshme, t trajtohen ato si pasuri t gjalla, ashtu q larja e tyre t shihet si grusht i rnd dhe t mos tentoj asnjri q ti ik kryerjes s obligimit t marr, bile edhe me pretekst t kryerjes s ritualeve t tjera me shprblim t madh. Transmetohet prej Ebu Katades [radijAllahu anhu], se nj njeri ka thn: O Pejgamber i Allahut, nse vritem n rrug t Allahut, a do t m falen gabimet e bra? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Po, gjithsesi, nse vritesh duke qen durimtar dhe duke shpresuar n shprblimin e
www.islamischen.ch
83
Zotit, duke marshuar prpara e jo duke u zmbrapsur pas! Pastaj tha: Si the? E ai e prsriti, dhe vazhdoi: Ve borxhit, sepse kt ma tregoi Xhibrili. /Transmeton Muslimi/ N nj transmetim tjetr qndron: Shehidit i falet do mkat, prve borxhit. /Transmeton Muslimi/ Posa e kuptuan njerzit e menur rrezikun e borxhit pr prgjegjsin e muslimanit n botn tjetr dhe peshn e tij, kshillonin q njeriu t pastrohet prej tij para se ti ekspozohet ndonj rreziku q mund ta rrmbej jetn e tij. Transmetohet prej Ebu Derdas, se ai qndronte n rrugn n t ciln kalonin njerzit pr t shkuar n xhihad dhe brtiste me z t lart q ta dgjojn: O ju njerz, cili prej jush ka ndonj borxh dhe mendon se nse goditet n fytyr kjo nuk do tia lr obligimin e pagess s tij, le t kthehet e le t mos m pasoj, sepse ai nuk kthehet i pastr. /Transmeton Rezini/ Disa prej muslimanve jan treguar shum t pakujdesshm ndaj borxheve, i kan huazuar pr ti knaqur epshet e liga n barqe dhe organe gjenitale; po ashtu, borxhet i kan marr prej ifutve dhe krishterve me kamat, t ciln n mnyr decide e ka ndaluar Allahu, prej gjurmve t s cils qen katastrofat tragjike q ua solln vendeve dhe pasurive t tyre. Larja e borxheve ende po ngec dhe, po t mos ishte fuqia e ligjit, do t nprkmbeshin shum obligime. Allahu i do robrit e Tij t cilt i zbatojn premtimet, ndrsa popujt tiran i shkatrroi vetm pasi tha pr ta: Ne te shumica e tyre nuk gjetm zbatimin e premtimit, e gjetm shumicn e tyre jasht bindjes (respektit). (El-Araf: 102)
www.islamischen.ch
84
SINQERITETI
Motivet t cilat e trheqin njeriun n pun, t cilat e shtyjn q ta kryej at n mnyr t prkryer dhe e stimulojn ti prballoj mundimit n t apo t investoj shum pr t, jan t shumta dhe t ndryshme. Disa prej atyre motiveve jan t afrta, gati mund t shihen edhe me punn, ndrkaq disa t tjera jan t mbyllura, t cilat fshihen n thellsit e shpirtit. Ndoshta njeriu mund t mos e vrej faktorin nga i cili sht ndikuar, edhe pse ai, n fakt, sht sekreti i shtytjes pr vepri-min e asaj q e ka br apo q nuk e ka br. Instinktet e njohura njerzore jan kriteret e sjelljes s prgjithshme. Leht sht ta identifikosh, n lvizjet e njeriut para teje, dashurin e tij ndaj vetes, krkimin e shptimit, lakmin e tij ndaj pasuris, animin e tij kah mburrja, apo oreksin e tij pr dominim. N t shumtn e rasteve ndjenjat e plqimit, urrejtjes, imitimit apo menjemadhsis jan burim i bisedave q zhvillohen n mes njerzve dhe veprimeve q ndodhin n mes tyre. Islami me vmendje t madhe i ndjek qllimet t cilat i prcjellin veprat e njerzve, si dhe ndjenjat e reagimet t cilat i shoqrojn ato. Vlera e puns n Islam, para s gjithash, kthehet n natyrn e motiveve t cilat e nxitn at. Njeriu mund t jap dhurat t mrekullueshme sepse ai dshiron me artin e bamirsis ti prfitoj zemrat, ndrsa disa her mund t jap sepse dshiron tua kthej me mirsi atyre q i paraprin dhe i bn t mira.
www.islamischen.ch
85
T dy metodat jan nder pr t cilin stimulon ndjenja e njeriut, pozitive apo negative, n veten e vet, si e shprehin kt psikologt. Mirpo, Islami e merr parasysh sadakan (lmoshn) vetm nse ajo sht e pastr nga njollat e pasioneve, dhe nse sht e sinqert, vetm pr hir t Allahut, si e pr-shkruan kt Kurani fisnik: Ne po ju ushqejm vetm pr hir t Allahut dhe prej jush nuk krkojm ndonj shprblim e as falnderim. (El-Insan: 9) Ai q jep pasurin e vet e pastrohet. E jo pr ta shprblyer ndok q i ka br mir m par. Por vetm pr t fituar knaqsin e Zotit t vet, m t lartit. Pr Zotin, ai do t gzoj at knaqsi! (El-Lejl: 18-21) Me qllim t konsolidimit t orientimeve t zemrs dhe sigurimit t zhveshjes s saj nga pasionet e ulta, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Veprat shprblehen sipas qllimeve, dhe dokujt i takon ajo q e ka pr qllim. Prandaj, kush shprngulet pr hir t Allahut dhe t Drguarit t Tij, shprngulja e tij mbetet tek Allahu dhe i Drguari i Tij. Ndrsa shprngulja pr disa t mira t ksaj bote, ose q t martohet me ndonj femr mbetet pr at ka ka pasur pr qllim. /Transmetojn Buhariu dhe Muslimi/ Mijra udhtar e kalojn rrugn prej Mekkes n Medine pr aspirata t ndryshme, mirpo qllimi i ngadhnjimit t fes dhe jetsimi i saj sht ajo q e dallon muhaxhirin (at q shprngulet me motive fetare sh.p.) nga udhtari i thjesht, edhe pse forma e veprimit sht e njjt pr t dyt. Pr at, kush e l Mekken dhe shkon n Medine duke ikur e ruajtur besimin e vet nga sprovimet dhe me qllim t ngritjes s kalas s shtetit t ri n truallin e vet t ri, personi i ktill sht
www.islamischen.ch
86
muhaxhir; ndrkaq ai q udhton pr shtje t tjera ai nuk ka asgj t prbashkt me hixhretin (shprnguljen). Qllimi i shndosh dhe zemra e sinqert pr Zotin e botve e lartson pozitn e nj pune t thjesht t ksaj bote dhe e shndrron n adhurim t pranuar. N t kundrtn, i shkatrron edhe qllimet e errta dhe adhurimet ekskluzive dhe i shndrron n mkate t shmtuara, ashtu q njeriu nuk fiton prej tyre asgj prve lodhjes n kryerjen e tyre ve dshtimit dhe humbjes. Njeriu ndodh q t ndrtoj nj pallat me mure t larta e t gjera; po ashtu, mund t mbjell nj kopsht me deg t kthyera dhe fryte t lshuara. Ai ndrmjet pallatit t tij t lart dhe kopshtit t rregulluar bukur konsiderohet prej mbretrve t bots; mirpo, nse ai, prmes pallatit dhe mbjelljes, ka patur pr qllim t ndihmoj njerzit, ai prej tyre do t ket sevap t pandalshm. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush e ndrton nj ndrtes, pa i br tjetrit padrejtsi dhe armiqsi, apo, kush mbjell dika, pa i br tjetrit padrejtsi dhe armiqsi, atij do ti vazhdoj shprblimi derisa at do ta shfrytzoj ndonj prej krijesave t Allahut t Lartsuar. /Transmeton Ahmedi/ do musliman, q mbjell ndonj pem apo bim, dhe prej saj ha ndonj shpez apo njeri, ajo do t jet pr at sadaka. /Transmeton Muslimi/ Bile edhe knaqsit t cilat i ka lakmi njeriu, nse jan me qllim t mir dhe cak fisnik, marrin karakter adhurimi fetar. Kshtu, kur njeriu ka marrdhnie intime me bashkshorten e vet, e me
www.islamischen.ch
87
kt ka pr qllim q ta mbroj nderin dhe mos ti shkel normat fetare, ai n kt ka shprblim; edhe n marrdhniet tuaja legjitime ka lmosh. Po ashtu, ajo me t ciln e ushqen veten, si dhe fmijt e bashkshorten e tij, ka shprblim n baz t qllimit t mir i cili e shoqron. Transmetohet nga Sad Ibn Ebi Vekasi, se Pejgamberi i Allahut i ka thn atij: do gj q e jep lmosh, duke e krkuar me t knaqsin e Allahut, shprblehesh pr t, bile edhe pr at me t ciln e ushqen gruan. /Transmeton Buhariu/ Pejgamberi i Allahut thot: Ajo me t ciln e ushqen veten sht lmosh pr ty, ajo me t ciln e ushqen fmijn tnd sht lmosh pr ty, ajo me t ciln e ushqen gruan tnde sht lmosh pr ty, ajo me t ciln e ushqen robin tnd sht lmosh pr ty. /Transmeton Buhariu/ sht realitet se, pasi njeriu i sht nnshtruar Allahut dhe e ka pastruar qllimin e tij, lvizjet dhe qndrimet e tij, gjumi dhe zgjuarja e tij konsiderohen hapa pr t arritur te knaqsia e Allahut. Dikush ndoshta mund t mos ket mundsi ta kryej nj vepr t mir t ciln e dshiron, pr shkak t mungess s pasuris apo dobsis s shndetit, mirpo Allahu i di fsheht-sit e shpirtrave dhe, at q e dshiron reformn, e ngren n pozitat e reformatorve, at q lakmon xhihadin, e ngre n gra-dat e muxhahidve (lufttarve), sepse karakteri i dshirs s tyre tek Allahu i Madhrishm rndon m tepr sesa pamundsia e mjeteve. N betejn e Tebukut, te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] erdhn disa burra t cilt dshironin ti luftojn mosbesimtart bashk me t dhe ta sakrifikojn veten n rrug t Allahut, mirpo Pejgamberi i Allahut nuk mundi ti pajis me arm. Ata u kthyen, por u ishte tharr
www.islamischen.ch
88
pshtyma nga brengosja pse nuk morn pjes n betej. Pr kta ka zbritur ajeti kura-nor: (nuk ka qortim) Dhe as pr ata q kur erdhn te ti pr ti bartur me kafsh, u the: Nuk kam me ka tju bart. Ata u kthyen, e prej pikllimit pse nuk kishin me ka te prgatiteshin nga syt e tyre rridhnin lot. (Et-Teube: 92) A mendon se Allahu do ta oj kot kt bindje t fort dhe kt dshir t madhe pr sakrifikim? Assesi! Pr kt edhe Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e moi lart besimin dhe sinqeritetin e atyre njerzve. Pr kt i tha ushtris mar-shuese: N Medine lam disa njerz t cilt ishin me ne gjat tr udhtimit, ata u ndaluan me shkak. /Transmeton Buha-riu/ Qllimi i sinqert ua regjistroi atyre shprblimin e muxhahi-dve, sepse ata u ndaln prkundr dshirs s tyre. Nse qllimi i shndosh ia atribuon bartsit t saj kt pranim t gjer, edhe qllimi jo i sinqert i bashkangjitet puns s mir n formn e saj dhe bashk me t shndrrohet n mkat q meriton shkatrrim: Pra shkatrrim sht pr ata q falen. T cilt ndaj namazit t tyre jan t pakujdesshm. Ata q vetm shtiren (sa pr sy e faqe). Dhe nuk japin as sendin m t vogl (as hua). (El-Maun: 4-7) Namazi me hipokrizi sht krim dhe, pasi e ka humbur shpirtin e sinqeritetit, sht shndrruar n form t vdekur n t ciln nuk ka dobi. Po ashtu, edhe zekati nse ai jepet me zemr bujare, pr hir t Allahut, do t pranohet tek Ai, prndryshe sht vepr e pavler O ju q besuat, mos i prishni lmoshat tuaja me t krenuar e me ofendim, si bn ai q jep pasurin e vet sa pr sy e faqe t njerzve, e nuk e beson Allahun as botn tjetr. Shembulli i tij sht si nj guri i madh e i lmuar q mbi t ka pak dh, e kur e godet at nj shi i madh e l t zhveshur (lakuriq). Ata (formalistt) nuk arrijn asgj nga ajo q punuan. Allahu nuk e udhzon popullin jobesimtar. (El-Bekare: 264) Zemra e zbrazt nga sinqeriteti nuk mbin pranim, ashtu si nuk nxjerr fryte guri i mbuluar me dh. Lvoret mashtruese nuk i sjellin asnj dobi thelbit t prishur.
Sa i shklqyeshm sht sinqeriteti dhe sa i madh sht bereketi i tij! Kur gjendet te nj pun, sado q t jet ajo e vogl, e zhvillon dhe e rrit, derisa t peshoj sa mali; ndrkaq, ka pun t mdha n dukje, por q jan t zbrazta nga sinqeri-teti, e t cilat tek Allahu nuk peshojn asgj. Pr kt Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Bhu i sinqert n fen tnde, do t t mjaftoj edhe puna e vogl. /Transme-ton Hakimi/ Nga kjo shihet se ndryshimi i shprblimeve, q jan parapar pr punt e mira, prej dhjet fish deri n shtatdhjet fish e m tepr, sht i lidhur me sekretin e sinqeritetit, i fshehur n brendin e shpirtit, e t cilin nuk mund ta dij askush tjetr, prve Njohsit t s padukshmes (gajbit) dhe t dukshmes. Pra, n baz t kthjelltsis s ndrgjegjes dhe gjersis s dobis shkruhen shumfishimet. Nuk sht ana e jashtme e njeriut dhe ana e jashtme e jets s ksaj bote ajo t cils Allahu i Madhrishm ia dhuron Knaqsin e Vet, sepse Allahu i Madhrishm prkujdeset pr robrit e Vet t qet dhe t sinqert, dhe e pranon prej tyre at me t ciln ata i afrohen Atij, ndrkaq, pr sa u prket gjrave t tjera prej luksit t ksaj bote dhe lakmive t teprta t njerzve, kjo nuk ka vler dhe ksaj nuk i kushtohet vmendje. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Me t vrtet Allahu nuk shikon n trupat dhe format tuaja, por shikon n zemrat dhe veprat tuaja. /Transmeton Muslimi/ Po ashtu, n hadith prmendet: Ditn e Gjykimit do t sillet dunjaja, e prej saj do t veohet ajo q ka qen pr hir t Allahut, ndrkaq ajo q nuk ka qen pr hir t Allahut, do t hidhet n zjarr t Xhehenemit. /Transmeton Bejhekiu/
www.islamischen.ch
90
Kush e lidh jetn e vet me kto t vrteta, ai do t jet i qet n jetesn e vet, nuk do ta dmtoj ajo q ka humbur e as q do ta dshproj ajo q ka ofruar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush nda-het nga kjo bot me sinqeritet ndaj Allahut t Vetm e t Pashoq, e fal namazin dhe e jep zekatin, e l kt bot e Allahu me t sht i knaqur. /Transmeton Ibn Maxhe/ Kjo sht n pajtim me Fjaln e Allahut t Madhrishm: E duke qen se ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, pos q ta adhuronin Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t largohen prej do besimi t kot, ta falin namazin, t japin zekatin, se ajo sht feja e drejt. (ElBejjine: 5) Rrezet e sinqeritetit ndriojn n shpirt, kurse m tepr shklqejn n vshtirsit e rnda; n rastet e tilla njeriu zhveshet nga epshet e veta, distancohet nga mkatet e veta dhe qndron n oborrin e Allahut i penduar, shpreson n mshirn e Tij dhe frikohet prej dnimit t Tij. Kurani Famlart e ka ilustruar trishtimin e njeriut n huti dhe strehimin e tij te Zoti duke i krkuar Atij ndihm, q ta nxjerr nga kurthi n t ciln ka rn: Thuaj: Kush ju shpton prej errsirave (trishtuese) t toks e t detit e (nga trishtimi) ju e lutni at haptas e fshehtas (duke thn), nse Ai na shpton prej ksaj, ne do t jemi (besimtar) mirenjohs? Thuaj: Allahu ju shpton nga ajo dhe nga do brengosje. Megjithkt ju Atij i prshkruani shok. (El-Enam: 63-64) Ky sinqeritet sht i rastsishm, ndrkaq ngjarjet t cilat e godasin dhe largohen nga njeriu nuk jan karakter konstante, kurse Allahu i Madhrishm dshiron q njerzit ta njohin drejt At, ta respektojn si duhet, do her, edhe n gzim edhe n vshtirsi, ta bjn sinqeritetin konstant n
www.islamischen.ch
91
sjelljen e tyre, ashtu q t mos prfundoj lidhja e tyre me t dhe mos t ken pr qllim me punn e tyre dik tjetr, prve Allahut. Por zjarri i sinqeritetit shuhet dalngadal, saher q n shpirt zgjohen tendencat e egoizmit dhe dshira pr lavdrim, arritja e autoritetit dhe e fams, aspiratat pr ngritje dhe krenari, sepse Allahu e do punn e kulluar nga njollat ndytse: Vini re! Adhurim i sinqert sht vetm ai pr Allahun! (Ez-Zumer: 3) Natyra e vlers sht sikur natyra e frytit t pjekur me qllim t mbrojtjes s tij dhe pastrtis e mblsis s tij, ai duhet t jet i pa prishur dhe pa smundje. Islami e proklamoi urrejtjen e tij t ashpr ndaj formalizmit n veprat e mira, dhe e konsideroi prshkruarje shok Zotit, Mbikqyrsit t botve. Nuk ka dyshim se formalizmi sht prej smundjeve m t rrezikshme pr veprat. Nse i plotson ciklet e veta dhe e prfundon ciklin e vet n shpirt, ashtu si i plotsojn viruset e kolers periudhat dhe ciklet e veta, bhet nj prej formave t idhujtaris, e cila e hedh bartsin e saj n zjarrin m t keq. Pejgamberi i Allahut thot: Formalizmi i leht sht idhujtari (shirk). Ai i cili i kundrshton miqt e Allahut (njerzit e devotshm sh.p.), i ka shpallur luft Allahut. Me t vrte-t, Allahu i do njerzit e mir, t devotshm dhe t fsheht t cilt, nse mungojn, nuk humben, e nse prezantojn, nuk njihen; zemrat e tyre jan kandila t udhzimit. /Transmeton Hakimi/ Transmetohet prej Ibn Abbasit, se nj njeri tha: O Pejgamber i Allahut, un kryej nj pun duke pasur pr qllim knaqsin e Allahut, e po ashtu dshiroj t shihet edhe mundi im.
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk ia ktheu atij, derisa zbriti ajeti: e kush sht q shpreson takimin e Zotit t vet, le t bj vepr t mir, e n adhurimin ndaj Zotit t tij t mos e prziej ask. (El-Kehf: 110) Fushatat e Islamit ishin kaq t ashpra ndaj formalizmit dhe smundjeve t tjera, t cilat rezultojn nga humbja e sinqeritetit, pr shkak se ato jan plangprishsi e ndrlikuar dhe metod e kamufluar n spastrimin e epsheve t ngulfatura. E keqja e hapur lind krim, dhe kshtu n shoqri bhet krim. Ajo, pra, sht e urryer dhe e prbuzur, e ndoshta kryesi i saj, pr shkak t ndjenjs s irritimit t saj, do t pendohet hert a von. Ndrkaq, vepra e shmtuar, e cila paraqitet n petkun e nj rituali fetar obligativ, sht e keqe e llahtarshme pr krye-sin e saj dhe pr shoqrin. Ngase kryesi i saj e kryen at duke i plotsuar dshirat e veta, e njkohsisht mendon se me t e ka knaqur Allahun. Si do ta vrej ai se ka br nj mkat? Dhe si t pendohet nga ajo q pohon se sht pr t mir? Ndrkaq, t kqijat q e godasin shoqrin e prgjithshme nga autoritativt hipokrit jan m t dhembshme se t kqijat t cilat e godasin at nga krimet e rndomta t huliganve. Sinqeriteti i dobt te shum t talentuar e bri popullin t vuaj dhe nga talenti i tyre edhe t zmbrapset. Po ashtu, ndotja e vlerave fisnike me ndytsit e epshit, sht agresion ndaj pozits s tyre dhe orvatje sistematike pr rrnimin e prestigjit t tyre; ndrkaq, ky sht nj mkat tjetr i cili lind nga humbja e sinqeritetit. Andaj, njeriu q me punt e veta ka pr qllim ekspozimin para njerzve
dhe e l pas shpine knaqsin e Zotit, sht njeri i cili nuk di se ka bn nga mendjelehtsia. Ai e braktis t Plotfuqishmin, t Pasurin, t Lartsuarin, e t Nderuarin dhe u drejtohet varfanjakve t dobt, t cilt nuk kan fuqi dhe mbshtetje. Pr kt edhe Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] thot: Kur do ti tuboj Allahu t gjith njerzit pr Ditn e Kijametit, pr ditn n t ciln nuk ka dyshim, nj thirrs do t trras: Kush ka shoqruar me Zotin edhe dik tjetr n punn e tij, le ta kr-koj shprblimin e vet tek ai, sepse Allahu nuk ka aspak nevoj q ti shoqrohet dikush. /Transmeton Tirmidhiu/ Lufttart, qofshin ushtar apo komandant, e kan pr detyr q xhihadin e vet ta pastrojn nga njollat, sepse ata jetn dhe vdekjen e tyre e kan lidhur pr nj obligim t shenjt; pran tij minimizohen ofiqet, gradat dhe simbolet, dhe le ti ja-pin prparsi asaj q pr ta ka prgatitur Allahu, e le ti ndalin aspiratat e tyre n sakrificn e pritur dhe t muar. Transmetohet nga Abdull-llah Ibn Amr Ibn El-Asi, i cili thot: Thash: O Pejgamber i Allahut, m lajmro pr xhihadin dhe luftn, ai tha: O Abdull-llah Ibn Amr, nse lufton me durim dhe duke llogaritur n shprblimin e Zotit, ti do t ringjallesh durimtar dhe duke llogaritur n shprblimin e Zotit. E nse lufton pr sy e faqe, e pr mburrje, Allahu do t t ringjall formalist dhe kryelart. O Abdull-llah Ibn Amr, n far gjendje di t luftosh apo t vritesh, Allahu do t ringjall n at gjendje! /Transmeton Ebu Davudi/ Po ashtu, edhe funksionari n punn e tij duhet ta konsideroj at q e shkruan, at q e llogarit, at t ciln e mendon, dhe at n t ciln i lodhet dora e tij vepr me t ciln ka pr synim interesin e popullats dhe knaqsin e Allahut.
www.islamischen.ch
94
Shtaza mund t lodhet gjat tr dits pr ta arritur ushqimin e vet, ndrkaq njeriu mund t bjer me vlern e mundit t vet n pozitn e kafshs, e t jet puna e tij vetm pr t marr pag. Mirpo, njeriu i menur e konsideron t shtrenjt t menduarit dhe aktivitetin e vet dhe i prgatit ato pr nj gj m t lart. Por, pr fat t keq, ka shum funksionar t cilt nuk kuptojn gj tjetr prve logjiks s pasuris, grads dhe ngritjes, andaj edhe e vlersojn fen dhe kt bot vetm brenda ktyre kornizave dhe e lidhin knaqsin e hidhrimin, lodhjen dhe aktivitetin e tyre, me kto standarde t deformuara. Pejgamberi i Allahut ka thn: N fund t bots populli im do t ndahet n tre grupe: Nj grup sinqerisht do ta adhurojn Allahun, nj grup do ta adhurojn Allahun formalisht (pr sy e faqe), ndrkaq grupi i tret do ta adhurojn Allahun me qllim q ti plakisin njerzit. Kur Allahu do ti tuboj n Ditn e Gjykimit, do ti thot atij q i ka plakitur njerzit: T beto-hem n Fuqin dhe Madhrin Time, ka ke patur pr qllim me adhurimin ndaj Meje? Ai do t thot: Pasha Fuqin dhe Madhrin Tnde, me at adhurim i plakita njerzit. (Zoti) Thot:Nuk do t bj dobi ajo q e ke tubuar, hidheni at n zjarr! Pastaj do ti thot atij i cili ka adhuruar formalisht (pr sy e faqe): T betohem n Fuqin dhe Madhrin Time, ka ke patur pr qllim me adhurimin ndaj Meje? Do t thot: Pasha Fuqin dhe Madhrin Tnde, e bra q t m shohin njerzit! Do t thot: Tek Un nuk ka arritur asgj prej tij, hidheni n zjarr! Pastaj do ti thot atij i cili ka qen i sinqert n adhurimin e vet: T betohem n Fuqin dhe Madhrin Time, ka ke patur pr qllim me adhurimin ndaj Meje? Do t thot: Pasha Fuqin dhe Madhrin Tnde, Ti e di m mir se ka kam patur pr qllim me adhurimin tim; me t pata pr qllim prmendjen dhe knaqsin Tnde. (Zoti) Do t thot: Ishte korrekt robi Im, drgojeni n Xhenet kt. /Transmeton Taberaniu/
Sinqeriteti i thell m s shumti u duhet fushave t shkencs dhe kulturs, sepse dituria sht gjja m e lart me t ciln i dalloi Allahu t ndershmit prej krijesave t Veta, andaj edhe sht nnmim i turpshm pr t q tu nnshtrohet faktorve destruktiv, si dhe t przihen me t epshet dhe trazirat. Botn nuk e kan goditur plagt vdekjeprurse t tjetrkujt, prvese nga dijetart t cilt i kan humbur virtytet e vyeshme dhe objektivitetin e lavdruar Islami ua ka br obligim, sikur msuesit ashtu edhe nxnsit, q tu qasen sinqerisht shkencs dhe para s gjithash ti ken parasysh shembujt magjepss dhe interesin e prgjithshm. Arsimimi i njerzve dhe krkimi i dituris vetm pr hir t pasuris, duke synuar interesin personal, si sht kjo shprehi e mijra njerzve n kohn ton, n fakt sht nprkmbje e vlers s dituris dhe humbje e misionit madhshtor. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush mson dika me t ciln synohet knaqsia e Allahut, e ai kt e bn vetm q t arrij ndonj interes t ksaj bote, n Ditn e Gjykimit nuk do ta nuhas ern e Xhenetit. /Transmeton Ebu Davudi/ Islami, po ashtu, e urren q nj njeri t krkoj dituri dhe, kur t arrij n shkenc ndonj grad, tu tregohet me t njerzve mendjemadh dhe ta prdor at si mjet pr aventur dhe ekspozim. N hadith qndron: Mos msoni dituri q tu konkuroni dijetarve, e as tu shiteni mendjelehtve, si dhe as ti zgjidhni tubimet. E kush e bn kt, dijeni se e pret zjarri, zjarri! /Transmeton Ibn Maxhe/ Shkenca, me t gjitha degt e saj t ksaj bote dhe bots tjetr, nuk ka lulzuar e as q ka arritur n kt shkall ndryshe por vetm se me qasje t sinqert dhe me lartsim nga qllimet e ulta.
www.islamischen.ch
96
Mirpo, kjo assesi nuk do t thot q t ngarkohen dijetart dhe krkuesit e dituris q t jetojn jet t vshtir dhe tu ekspozohen krizave t mdha, sepse qllimi i sinqert nuk kushtzon vuajtjen e t sinqertit dhe dmtimin e tij. Mangsit e lindura nga humbja e sinqeritetit jan t shumta dhe nse shumohen, e zhdukin besimin, e nse jan t pakta, ather ln n t boshllqe nga t cilat deprton djalli. Allahu i Madhrishm hidhrohet me ata q kan qllime personale, me ata q ekspozohen dhe me robrit e pasuris dhe autoritetit, sepse muslimani duhet ti sakrifikoj interesat, raportet dhe epshet pr hir t Allahut, e jo tia kthej shpinn Zotit pr shkak t tyre. Magjistart e faraonit ishin dshmi e bindjes s vrtet dhe e sinqeritetit t lart kur i refuzuan ofertat, e prbuzn kano-sjen e ashpr, dhe e hodhn posht dshirn e pasuris dhe autoritetit kur i than mbretit tiran: e ti bje at q mend-on ta bsh, dhe mund t zbatosh vetm at q i takon jets s ksaj bote! Ne i besuam Zotit ton q Ai t na i fal gabimet tona dhe magjin, me t ciln ti na detyrove. Allahu sht m i miri (n t shprblyerit) dhe m i prjetshmi (n t dnuar)! (Ta Ha: 72-73) Nuk mund t krahasohen ata t cilt e bjn kurban kt bot pr hir t Zotit dhe ata t cilt e prdorin fen si mjet pr tu afruar te ndonj njeri i madh apo t arrijn ndonj interes t vogl.
www.islamischen.ch
97
KULTURA E T BISEDUARIT
Begatia e t shprehurit sht prej dhuntive m t mdha q ia fali Allahu njeriut, dhe e dalloi me kt nga krijesat e tjera: Rrahmani - Mshiruesi (Zoti yn). Ai ia msoi Kuranin. E krijoi njeriun. Ia msoi atij t folurit (t shprehurit, t shqip-tuarit). (Er-Rrahman: 1-4) N baz t vlers s dhuntis madhrohet edhe obligimi ndaj saj, krkohet falnderimi i saj dhe mohohet injorimi i saj. Islami shum bukur ka sqaruar se si duhet ta shfrytzojn njerzit kt dhunti t muar dhe si ti bjn fjalt e tyre, t cilat i flasin gjat dits, rrug q shpie n mirsin e dshiruar; sepse, pjess drrmuese t njerzve u ndalen bisedat dhe nuk u pushon gjuha. E nse e llogarit at q e kan thn, do ta shohsh se pjesa m e madhe jan fjal boshe, apo llomotitje t dmshme, ndrkaq Allahu i Madhrishm nuk i ka krijuar gjuht e njerzve pr kt, dhe as q vlersohet me kt dhuntia e shfrytzuar: N shum biseda t tyre t fshehta nuk ka kurrfar dobie, prve (biseds) kush kshillon pr lmosh, pr ndonj t mir ose pajtim mes njerzve. E kush i bn kto duke pasur pr qllim vetm knaqsin e Allahut, Ne do ti japim m von (n botn tjetr) shprblim t madh. (En-Nisa: 114) Islami i ka kushtuar kujdes t madh shtjes s fjals dhe mnyrs s artikulimit t tyre, sepse fjalt q dalin nga nj person tregojn esencn e mendjes s tij dhe natyrn e karak-terit t tij. Po ashtu, edhe pr at se, metodat e t biseduarit n nj bashksi flasin pr shkalln e ngritjes s saj t prgjith-shme dhe nivelin e deprtimit t vlerave n mjedisin e asaj bashksie. Njeriu, para se t flas, duhet ta pyes veten: A ka shkak q t flas? Nse gjen shkak pr kt, le t flas, prndryshe, heshtja sht m e preferuar dhe largimi i tij nga fjalt, ku nuk ka nevoj,
sht vepr e mir,q ka shprblim t madh. Abdull-llah Ibn Mesudi thot: Pasha At, prve t Cilit nuk ka zot tjetr, nuk ka mbi siprfaqe t toks gj m t nevojshme pr burgim t gjat se sa gjuha! /Transmeton Taberaniu/ Abdull-llah Ibn Abbasi [radijAllahu anhu] thot: Pes sende jan m t vlefshme sesa nj turrm kafshsh t shtrenjta: Mos fol pr at q nuk t intereson, sepse kjo sht e teprt dhe nuk je i sigurt nga mosbrja e mkatit! Po ashtu, mos fol pr at q t intereson pa ia gjetur fjals vendin, sepse sht turp t flassh pr nj shtje q t intereson nse nuk ia gjen asaj vendin e vet! Mos u fjalos as me nj njeri t urt e as me nj mendjeleht, sepse i urti nuk do t t moj, ndrkaq mendjelehti do t t ofendoj! N mosprani t vllait tnd, prmende at pr at gj pr t ciln ti dshiron q ai t t prmend ty, dhe mbuloja atij ato, t cilat ti dshiron q ai t ti mbuloj ty..! Bje punn e atij,q shihet se shprblehet pr mirsi e dnohet pr mkat. /Transmeton Ibn Ebi Dunja/ Muslimani kt mund ta arrij vetm nse e zotron gjuhn e vet dhe dominon mbi frenat e saj me fuqi. Kshtu, do ta ndal at atje ku duhet t heshtet dhe do ta korrigjoj atje ku duhet folur. Ndrkaq, ata t cilve u prijn gjuht e tyre, ato i ojn n vendshkatrrimin e tyre. Njmend, llomotitja e teprt ka nj zhurm e cila e largon pjekurin. Pjesa m e madhe e atyre q u prin tubimeve, prej t cilve dalin fjalt pa u ndalur, e bindin dgjuesin se fjalt e tyre nuk i
www.islamischen.ch
99
mbshtesin n vetdije t zgjuar apo ide t thell, madje dgjuesi edhe mund t mendoj se nuk ka kurrfar lidhje n mes mendjes dhe ktij vargu fjalsh. Njeriu q dshiron ti tuboj idet e veta dhe ti kontrolloj punt e veta anon kah heshtja, bile, kur ai dshiron ta njoftoj veten dhe ti koordinoj idet, largohet nga ambienti i zhurmshm n nj vend t heshtur apo an t qet. Pr at, edhe nuk sht e rastit q Islami e preferon heshtjen dhe e konsideron at metod efikase t edukimit t suksesshm. Prej kshillave t Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] drejtuar Ebu Dherrit sht edhe kjo: Duhet q m tepr t heshtsh, sepse kjo e largon shejtanin dhe t ndihmon n fe. /Transmeton Ahmedi/ Po, gjuha e pa mas sht litar i lshuar n dorn e shejtanit, i cili e kthen njeriun kah t doj. Andaj, nse njeriu nuk mund ta kontrolloj veten, goja e tij do t jet der pr depr-timin e hedhurinave, t cilat do ta ndotin zemrn e tij dhe do t hedhin mbi t perden e letargjis. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk do t jet si duhet besimi i njeriut, derisa nuk sht si duhet zemra e tij; e nuk do t jet si duhet zemra e tij, derisa nuk sht si duhet gjuha e tij. /Transmeton Ahmedi/ Periudha e par e ktij rregullimi sht q ti largoj njeriu duart e veta nga ajo q nuk sht pun e tij, si dhe mos ta involvoj veten n at pr t ciln nuk pyetet: Prej shenjave t besimtarit t mir sht q t mos merret me at q nuk i hyn n pun. /Transmeton Tirmidhiu/ Largimi nga gjrat e kota sht prej konditave t shptimit dhe fakteve t prkryeshmris. Kt (largimin nga gjrat e kota) Kurani e ka prmendur n mes dy detyrave obligative islame; namazit dhe zekatit: sht e sigurt se kan shptuar besimtart: Ata t cilt jan t prulur dhe t kujdesshm gjat
www.islamischen.ch
100
faljes s namazit. Dhe ata t cilt i shmangen t kots (fjal a pun). Dhe ata t cilt rregullisht e japin zekatin. (El-Muminun: 1-4) Nse e tr bota do ti llogariste gjrat e kota, t cilat e preokupojn kohn e tyre t lir, qofshin fjal apo pun, do t befasohej nse aty i gjen pjesn m t madhe t rrfimeve t publikuara, revistave t njohura, fjalimeve e radiotelevizioneve, gnjeshtrave sistematike n t cilat jan ngjitur syt dhe kah t cilat anojn vesht, ndrkaq ato nuk i sjellin asnj dobi njeriut. Islami e urren gjn e kot, sepse ai i urren shtjet boshe dhe t pakuptimta. Pastaj, po ashtu, kto ta humbin jetn n gjra t kota, pr t cilat nuk sht krijuar njeriu, e jo n seriozitet dhe prodhim. N baz t pastrimit t njeriut nga gjrat e kota, do t jet grada e tij tek Allahu. Transmetohet prej Enes Ibn Malikut, i cili thot: Vdiq nj njeri, ndrkaq nj njeri tjetr, prderisa Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dgjonte, tha: Prgzo me Xhenet. Ather Pejgamberi i Allahut i tha: Apo nuk e di? Ndoshta ai ka folur pr gjrat q nuk i hyjn n pun, apo ka qen koprrac pr gjrat q si kan munguar! /Transmeton Tirmidhiu/ Ai i cili flet kot, pr shkak t lidhjes s dobt n mes t menduarit dhe shprehjes, i lshon fjalt pa frena. Ndoshta mund ta thot ndonj fjal, q do ta vr n sprov t rnd dhe do tia shkatrroj ardhmrin. sht thn: Kush flet shum, edhe gabon shum. Poeti thot: I riu vdes nga vuajtja n gjuh E nuk vdes njeriu nga vuajtja n kmb
www.islamischen.ch
101
N hadith prmendet: Njeriu e thot nj fjal, me qllim q ti bj t qeshin njerzit, e me t rrmbehet m larg se n mes qiellit dhe toks! Njeriu rrshqet me gjuhn e vet m keq sesa me kmbt e veta! /Transmeton Bejhekiu/ Kur t flas njeriu, le t flas pr t mir dhe le tia bj shprehi gjuhs s vet fjalt e bukura, sepse t shprehurit e mir, pr at q bren n shpirt, sht kultur e lart t ciln Allahu ua bri obligim t gjith pjestarve t feve. Kurani Famlart tregon qart se fjala e bukur sht prej esencs s bess s marr nga Beni Israilt n kohn e Musait. (prkujto-ni) Kur ne morm zotimin e bijve t israilit; mos adhuroni tjetrk, prve Allahun, t silleni mir ndaj prindrve, ndaj t afrmve, ndaj jetimve, ndaj t varfrve dhe njerzve u thuani fjal t mira; faleni namazin dhe jepni zekatin (El-Bekare: 83) Fjalt e mira dhe t matura u prshtaten t gjithve, edhe miqve edhe armiqve, dhe japin fryte t kndshme. Pr sa u prket miqve, fjalt e mira e ruajn dashurin e tyre dhe e zgjasin miqsin e tyre, si dhe e pengojn shejtanin q ti shkatrroj lidhjet e tyre dhe tua prish moralin: E ti robve t Mi thuaju: Le ta thon at q sht m e mira, pse djalli ndrsen mes tyre, e sht e ditur se djalli sht armik i hapt i njeriut. (El-Isra: 53) Djalli u rri njerzve n pusi; ai dshiron t fus n mes tyre armiqsi dhe urrejtje, dhe prej nj problemi t vogl t bj konflikt t prgjakshm; nuk do ta ndalte rrugn prpara tij asgj, sikurse fjala e mir.
www.islamischen.ch
102
Ndrkaq, fjalt e mira me armiqt e shuajn armiqsin e tyre, e thyejn mllefin e tyre, apo m s paku, fjalt e mira e ndalin zhvillimin e s keqes dhe rritjen e pasojave t saj: Nuk sht e barabart e mira dhe e keqja. Andaj, (t keqen) ktheje n mnyrn m t mir, se ather ai, me t cilin kishit njfar armiqsie, do t bhet mik i afrt. (Fussilet: 34) Lidhur me t brit shprehi njerzve fjalt e buta, sado q t ndryshoj situata e tyre, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ju nuk mund ti prfshini t gjith njerzit me pasurin tuaj, andaj, le t jet ajo q do ti prfshij prej jush buzqeshja dhe sjellja e mir. /Transmeton Bezzari/ Madje Islami m tepr e preferon sjelljen e mir ndaj njeriut, edhe nse nuk i jep asgj, sesa ti japsh dika, por n t njjtn koh ta ofendosh. Nj fjal e mir dhe nj lehtsim (q i bhet lypsit) sht m e dobishme se nj lmosh q prcillet me t keqe. Allahu nuk ka nevoj pr ask, sht i but. (El-Bekare: 263) Fjala e mir sht veti e cila shkon bashkrisht me mirsin dhe vlerat e larta, t cilat e propozojn njeriun e pajisur me to, pr knaqsin e Allahut dhe ia caktojn atij begatin e prhershme. Transmetohet prej Enesit, i cili thot: Nj njeri i tha Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Ma mso nj pun, e cila do t m fus n Xhenet! (Pejgamberi) Tha: Ushqe njerzit, prhap selamin, falu natn kur njerzit flejn, do t hysh n Xhenet i shptuar. /Transmeton Bezzari/ Allahu i Madhrishm urdhron q dialogu yn me pjestart e feve t tjera t jet n kta kufij t qetsis fisnike, ku nuk do t ket dhun e injorim, me prjashtim, nse ndonj njeri i keq na sulmon, ather ai duhet t pengohet dhe t ndalet armiqsia e tij: Ithtart e librit mos i polemizoni ndryshe (kur i thirrni n fen tuaj) vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q jan mizor (El-Ankebut: 46)
Njerzit e mdhenj kan kujdes n do situat; ata ruhen q mos t lshojn ndonj fjal t keqe dhe t mos jen mendje-leht apo arrogant. Maliku transmeton, se i sht prcjell atij prej Jahja Ibn Seidit, se Isai [alejhis-selam] kaloi pran nj derri n rrug dhe i tha: Shko i qet! I than Isait: I thua kshtu derrit? Ai tha: Un frikohem mos e msoj gjuhn time t flas fjal t ndyra! Disa njerz jetojn pa fije turpi dhe jan arrogant; nga shprehit e tyre nuk i ndalojn bindjet; virtytet e tyre nuk i bjn t njerzishm dhe nuk brengosen fare se i dmtojn t tjert. Kur gjejn fush t prshtatshme pr ta ngopur natyrn e tyre arrogante e injorante, ata veprojn si t trbuar nuk dgjojn asnj thirrje dhe nuk mund ti ndalin t ligat e tyre. Njeriu fisnik nuk duhet t ngatrrohet n fjal me tipat e till, sepse nxitja e arrogancs s tyre sht e keqe e madhe, ndrkaq pengimi i saj sht i domosdoshm. Andaj Islami e legjitimoi izolimin e mendjelehtve. Njher, nj njeri prej injorantve t prmendur, u ndal para shtpis s Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe dshironte t hynte brenda. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u tregua i mir ndaj tij, derisa e largoi. Kjo ishte e domosdoshme, ngase butsia sht fren pr mendjelehtin, e sikur ta lnte ta derdhte tr at q kishte ai n natyrn e tij arrogante, do t dgjonte at q nuk e dshironin vesht e tij!! Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot: Nj njeri krkoi leje t hyj te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe tha: Ky sht njeri i keq. Mirpo, kur ai hyri te Pejgamberi, ky e priti me zemrgjersi dhe i foli me butsi, e kur doli, i thash: O Pejgamber i
www.islamischen.ch
104
Allahut, kur dgjove se vjen ky njeri, the kshtu e kshtu, e pastaj iu tregove mikprits dhe zemrgjer!! Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Oj Aishe, kur m ke par mua t lig? Njeriu me pozit m t keqe tek Allahu, Ditn e Gjykimit, sht ai t cilin e braktisin njerzit duke u frikuar nga arroganca e tij. /Transmeton Buha-riu/ Kt metod e verifikojn prvojat. Njeriu nuk bn ta humb karakterin e vet me ata t cilt nuk kan karakter njer-zor. Sikur njeriu t merrej me edukimin e do injoranti q e takon, at do ta lodhnin kurthet e shumta n t cilat do t has-te. Andaj, prej vetive t para me t cilat karakterizohen robrit e devotshm t Allahut, numrohet kjo mas mbrojtse: E robrit e Zotit jan ata q ecin npr tok t qet, e kur atyre me fjal u drejtohen injorantt, ata thon: Paqe! (El-Furkan: 63) Dhe kur e dgjojn ndonj llomotitje marrzie, i kthejn shpinn dhe thon: Ne kemi veprat tona e ju tuajat, qofshi larg nesh, ne nuk na duhen injorantt! (El-Kasas: 55) Njeriu mund ta shuaj mllefin e vet njher, e pastaj di t shprthej! Por duhet ditur se prej muslimanit t vyeshm kr-kohet q ta zhagis t keqen m tepr se aq, ashtu q mos ta lr plangprishsin q t dominoj me t n fund. Transmetohet prej Seid Ibn Mussejibit, i cili thot: Derisa ishte Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i ulur me shokt e vet, nj njeri i ra n qaf Ebu Bekrit dhe e ofendoi, ndrkaq Ebu Bekri nuk ia ktheu; pastaj prsri e ofendoi, e ai heshti; pastaj pr s treti e ofendoi, e Ebu Bekri ngadhnjeu, ndrsa Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u ngrit. Ebu Bekri [radijAllahu anhu] i tha: O Pejgamber i Allahut, a u hidhrove me mua? Tha: Jo, por zbriti nj melek nga qielli, duke e prgnjeshtruar at q ai tha. Kur ti ngadhnjeve, meleku shkoi, e djalli u ul, e un nuk ulem kur ulet djalli. /Transme-ton Ebu Davudi/
Braktisja e mendjelehtve nuk nnkupton pranimin e nnmimit; dallimi n mes ktyre dy rasteve sht shum i madh. E para sht kontrollimi i vetes para faktorve shqetsues, si dhe ndalimi i vetes, me do kusht, q mos ta provokojn cytjet e mllefit dhe t hakmarrjes. Ndrkaq e dyta sht inercion i shpirtit dhe nnshtrim i vet prbuzjes, si dhe pranimi i asaj t ciln nuk pajtohet nj njeri i menur apo i njerzishm. Kurani e ka proklamuar simpatin e tij ndaj braktisjes s mendjelehtve dhe urrejtjen e tij ndaj pranimit t nnmimit: Allahu nuk e do publikimin e shprehjeve t kqija, prve (publikimit) t atij q i sht br e padrejt. Allahu sht dgjues, i dijshm. Nse publikoni ndonj t mir ose e fshihni at, ose i falni ndonj t keqe (dikujt), Allahu i plotfuqishm fal shum. (En-Nisa: 148-149) Prej garancive, t cilat i ka parapar Islami pr mbrojtjen e fjalve nga arroganca dhe epshi, sht ndalimi i polemizimit dhe mbyllja e dyerve t tij, pa marr parasysh se a sht me t drejt apo jo, pr shkak se ka situata t cilat e zotrojn njeriun dhe e shtyjn t dominoj, e bjn njeriun ti provokoj t tjert me fjal dhe ti gjuaj dilemat t cilat e ndihmojn ann e tij dhe shprehjet t cilat e favorizojn argumentin e tij. Kshtu, dshira pr t triumfuar do t jet m e rndsishme tek ai se ngadhnjimi i t vrtets, e, po ashtu, i paraqet veset e kokfortsis dhe egoizmit n nj form t shmtuar, kurse pran tyre nuk ka vend pr sqarim apo qetsi!! Islami i injoron kto situata dhe i konsideron t dmshme pr fen dhe moralin. Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush i l polemizimet, duke qen fajtor, do ti ndrto-het nj shtpi n oborr t Xhenetit; kush i le polemizimet duke qen n t drejt, do ti ndrtohet nj shtpi n mes t Xhene-tit; e kush ka moral t vyeshm, do ti ndrtohet n pjesn m t lart t tij. /Transmeton Ebu Davudi/
www.islamischen.ch
106
Disa njerz jan shum llafazan, gj q i nxit t ngatrrohen edhe me dijetarin edhe me injorantin, dhe e bjn fjalosjen epsh dominues te ta, e ata asnjher nuk mund ta kontro-llojn at. Nse retorika e tyre dominon mbi shtjet e njerzve, e prish krejt, e nse dominon mbi t vrtetat e fes, e njollos bukurin e tyre dhe e humb prestigjin e tyre. Allahu sht shum i zemruar me kt grup llomotits njerzish. Pejgam-beri [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Njerzit t cilt m s teprmi i urren Allahu jan polemizuesit e ashpr. /Transme-ton Buhariu/; do popull q ka devijuar pas udhzimit i sht dhn polemizimit. /Transmeton Tirmidhiu/ Ky grup nuk ndalet me aftsin e t shprehurit te kufijt e parapar; ai dshiron vetm fjal, dshiron q me kt t tregoj superioritet dhe zhagitje; tek ai n rend t par vijn termat,e n rend t dyt kuptimet, ndrkaq qllimeve fisnike ndoshta u ka takuar vendi i fundit, e ndoshta edhe nuk gjejn vend n mes t ksaj zhurme. Njher ndodhi q nj njeri, prej atyre t papjekurve, erdhi te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] dhe, sa her q Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] fliste dika, ai e mundonte veten q t fliste dika q do t ishte mbi fjalt e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]!! Kur shkoi, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Allahu nuk e do kt dhe t ngjashmit me t. Ata i hutojn (mbshtjellin) njerzit me gjuht e tyre, si e mbshtjell lopa me gjuhn e saj barin; kshtu do ti mbshtjell Allahu gjuht dhe fytyrat e tyre n zjarr. /Transmeton Taberaniu/ Polemikat n fe, politik, shkenc dhe arte, kur zhvillohen nga kta pseudointelektual, e prishin fen, politikn, shkencn dhe artet; ndoshta shkaku i rnies sociale, ndarjeve juridike, grupimeve sipas sekteve, si dhe shum gjrave t tjera q e kan goditur umetin islam, sht kjo polemik e
mallkuar n t vrtetat fetare dhe shtjet jetsore. Polemika sht gjja m e largt nga studimi objektiv dhe argumentimi i qlluar. Transmetohet nga disa sahab, se kan thn: Nj dit, derisa ishim duke polemizuar pr nj shtje fetare, arriti Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe, kur na pa ashtu, u hidhrua aq tepr, sa q nuk e kemi par t hidhrohet n at mnyr, pastaj na qortoi dhe tha: Ngadal, o populli i Muhammedit! Ata q ishin para jush mu pr kt u shkatrruan; lreni polemizimin, se nuk ka hajr n t; lreni polemizimin, se besimtari nuk polemizon; lreni polemizimin, se humbja e polemizuesit ve sht kompletuar; lreni polemizimin, se mjafton si mkat t vazhdosh me polemik; lreni polemikn, se un nuk ndrmjetsoj pr polemizuesin n Ditn e Gjykimit; lreni polemizimin, se un jam garantues pr tre pallate n Xhenet, nj n oborr, nj n mes t tij, dhe nj n pjesn m t lart t tij, pr at q e l polemizimin, duke qen korrekt; lreni polemizimin, se gjja e par nga e cila m ndaloi Zoti im, pas adhurimit t idhujve, sht polemizimi (dyshimi). /Transmeton Taberaniu/ Njerzit, npr tubime t ndryshme, bisedojn, ndrkaq Islami i urren tubimet e parazitve, t cilt e kalojn kohn e tyre n injorimin e lajmeve dhe gjurmimin e t metave, sepse ata kan pasuri t teprt, nn hijen e s cils rehatohen dhe nuk kan pun tjetr vetm se t merren me shtjet e t the-rve: Mjer pr secilin q ofendon e prqesh (njerzit). Q ka tubuar pasuri dhe q at e ruan t mos i paksohet. E mendon se pasuria e tij do ta bj t prjetshm. Jo, t mos mendoj ashtu! Se ai pa tjetr do t hidhet n Hutame. (El-Humeze: 1-4) N kohn ton mjaft jan prhapur qndrimet e njerzve npr klube dhe kafene. Ndrkaq, kjo sht nj e met e cila e goditi shoqrin me smundje t ndryshme, dhe npr fshatra dhe qytete kto jan shumuar pa asnj nevoj.
N hadith prmendet: Ruajuni nga qndrimet npr rrug. Than (shokt): Ne nuk kemi qare pa qndruar aty, sepse bisedojm. (Pejgamberi) Tha: Nse keni vendosur patjetr t qndroni, jepjani rrugs hakun e vet. Than: Cili sht haku i rrugs? Tha: Ruajtja e shikimit, largimi i pengesave, kthimi i selamit, urdhrimi n t mir dhe ndalimi nga e keqja. /Transmeton Muslimi/
SIGURIA NGA SHPIRTLIGSIA (URREJTJA)

Nuk ka qetsi m t madhe pr njeriun, mnyr m t mir q ti largoj brengat e tij dhe gzim m t madh pr t se sa t jetoj me zemr t shndosh, t pastr prej cytjeve t shpirtligsis dhe shprthimit t urrejtjes. Kur e sheh se dikujt i sht dhn ndonj begati, ai duhet t jet i knaqur me t, dhe e sheh mirsin e Allahut n t, e po ashtu, e sheh nevojn e robrve t Allahut pr T, dhe e prkujton fjaln e Pejgam-berit t Allahut: O Allahu im, do e mir q m jepet mua apo ndonj prej krijesave t Tua, ajo sht vetm prej Teje, e Ti nuk ke shok; pra Ty t takon i tr lavdrimi dhe falnderim. /Transmeton Ebu Davudi/ E kur e sheh se nj njeri e gjen ndonj e keqe, i vjen keq pr t, dhe i lutet Zotit tia largoj at vshtirsi dhe tia fal mkatet, e prkujton at me t ciln Pejgamberi iu drejtua Zotit: O Zot, nse fal, Ti ua fal t gjithve Dhe do robi Tnd q vuan
www.islamischen.ch
109
Me kt muslimani jeton faqebardh, i knaqur me Zotin dhe jetn, me shpirt t qet nga tendencat e urrejtjes s verbr, sepse prishja e zemrs me ligsi sht smundje shkatrru-ese, e imani shum shpejt del nga zemra labile, si derdhet uji nga ena me vrima!! Qndrimi i Islamit ndaj zemrs s zez sht i rrezikshm, sepse zemra e zez i shkatrron punt e mira, e shemb shklqesin e tyre dhe e errson kthjelltsin e tyre. Ndrkaq te zemra e ndritshme, Allahu i Madhrishm e bekon edhe at q sht pak prej saj; Ai sht m i shpejt te ajo, me do t mir. Transmetohet nga Abdull-llah Ibn Amri: I than: O Pejgamber i Allahut, cilt jan njerzit m t mir? Tha: do-njri i cili ka zemr t qet dhe sht korrekt. I than: Korrektin e dim, e cili ka zemr t qet? Tha: Ajo sht zemra e devotshme dhe e pastr, n t ciln nuk ka mkat dhe ligsi, nuk ka tradhti dhe zili! /Transmeton Ibn Maxhe/ Nisur nga ky fakt, bashksi e vrtet muslimane sht ajo e cila ngrihet mbi ndjenjat e dashuris s prbashkt, afrimit unik, bashkpunimit reciprok, sjelljes s but, n t ciln nuk do t ket vend pr individualizmin dominues jomirnjohs, por ajo do t jet ashtu si e atribuon Kurani: Edhe ata q kan ardhur pas tyre e thon: Zoti yn, falna ne dhe vllezrit tan q para nesh u pajisn me besim dhe mos lejo n zemrat tona far urrejtjeje ndaj tyre q besuan. Zoti yn Ti je i But, Mshirues! (El-Hashr: 10) Nse zhvillohen dhe vrshojn rrnjt e armiqsis, dhe prhapen gjembat e saj, ajo i than lulet e besimit t freskt dhe e paralizon dashurin e paqen q e pretendon. N at rast, n kryerjen e detyrave obligative nuk do t ket dobi e as q shpirti do t mbrohet me to.
www.islamischen.ch
110
Armiqsia, n t shumtn e rasteve, i matufos mendjet e njerzve dhe i shtyn ata n kryerjen e mkateve t vogla, t cilat e dmtojn nivelin e njerzis dhe mkateve t mdha, t cilat meritojn mallkim; syri i mllefosur shikon nga nj knd i errt, pra, ai sht i verbr, dhe nuk i sheh vlerat; ai i strzmadhon t ligat, e madje urrejtja mund ta oj deri n at mas, sa ti imagjinoj dhe paragjykoj gnjeshtrat. Tr kt Islami e urren dhe ruhet reciprokisht q ato mos t ndodhin si dhe e konsideron ndalimin e tyre prej mirsive m t muara. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: A tju lajmroj pr dika q sht m e vlefshme se grada e agjrimit, namazit dhe lmoshs? Than: Po! Tha: Pajtimi i njerzve, sepse futja e znkave mes njerzve sht eliminuese (q rruan); nuk them se i rruan flokt, por e rruan fen! /Transmeton Tirmidhiu/ Ndoshta shejtanit nuk i shkon pr dore q nj njeri t menur ta bj adhurues t putave, por ai i cili vazhdimisht tenton ta mashtroj njeriun dhe ta oj n humner - nuk do t dshtoj nga largimi i njeriut nga Zoti, ashtu q njeriu mos ti dij obligimet e veta ndaj Zotit; ai kt mashtrim e arrin prmes ndezjes s zjarrit t armiqsis n zemra, ashtu q, kur t ndizet ky zjarr, djalli knaqet duke shikuar se si ai e djeg t tashmen dhe ardhmrin e njerzve dhe si i shkatrron marrdhniet dhe karakteret e tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Shejtani nuk ka shpres se do ta adhurojn namazxhinjt n Gadishullin Arabik, por ai nuk i ka humbur shpresat nga futja e kacafytjeve n mes tyre. /Transmeton Muslimi/ Kjo sht pr shkak se kur e keqja i sundon zemrat, ather ajo e largon dashurin e tyre, e thyen vazon e tyre, i kthen njerzit n gjendje ashprsie dhe kokfortsie, e kpusin at pr t ciln ka urdhruar Allahu t bhet lidhja, dhe bjn trazira n tok.
Islami qe mjaft vigjilent ndaj simptomeve t mbrapshtis, andaj edhe arriti ti shroj ato para se t zmadhohen dhe t shndrrohen n armiqsi t tepruar. Dihet mir se njerzit dallojn n mes vete n temperament dhe kuptim, e, po ashtu, takimi i tyre n arenn jetsore mund t lind ngushtim dhe devijim, nse nuk ndodh edhe konfrontim e ftohje; pr kt Islami ka parapar edhe norma t cilat do tua mnjanojn muslimanve praktikn e ndarjes dhe trazirave dhe do tua lidhin zemrat e tyre pr ndjenjat e miqsis dhe dashuris; kshtu ai ndaloi nga ndrprerja e marrdhnieve reciproke dhe braktisja e njri-tjetrit. Po, mund t ndodh q ta ndjesh t keqen e cila t drejtohet ty, ashtu q t zemrohesh e t ngushtohesh pr shkak t saj, dhe mendon seriozisht pr tu larguar nga protagonisti i ksaj t keqeje. Mirpo, Allahu nuk sht i knaqur q t mbaroj lidhja n mes dy muslimanve n kt mnyr. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Mos i ndrpritni marrdhniet ndrmjet vete, mos ia ktheni shpinn njri-tjetrit, mos e urreni njri-tjetrin dhe mos keni zili pr njri-tjetrin; dhe bhuni robr t Allahut, vllezr. Nuk i lejohet muslimanit t mos fla-s me vllain e vet mbi tri dit. /Transmeton Buhariu/ Sipas nj transmetimi tjetr: Nuk i lejohet nj besimtari t mos flas me besimtarin mbi tri dit; nse kalojn tri dit, le ta takoj dhe le ti jap selam, nse ia kthen selamin, ather jan pjesmarrs n shprblim, e nse nuk ia kthen selamin, ather ai sht mkatar, e ai q ka dhn selam ka dal prej hidhrimit. /Transmeton Ebu Davudi/ Ky afat, tri dit, sht periudh kur qetsohet njeriu dhe shuhet urrejtja, e pas saj muslimani duhet t vazhdoj t jet komunikativ me vllezrit e vet dhe t kthehet me ata ashtu si kan qen para
www.islamischen.ch
112
ksaj. Hidhrimi sht sikur nj mjegull: sa tubohet, fryn nj er e cila e shkaprderdh, e horizonti prsri pastrohet pas asaj vransire. Njeriu, n do kacafytje q nxitet, sht nj prej dy personave: ose tiran, ose bhet padrejtsi. Nse ai i sulmon t tjert dhe ua nprkmb t drejtn, duhet t ndrpritet nga mbrapshtia q sjell dhe t prmirsohet sjellja e tij. Po ashtu, ai duhet t dij se nuk do t mund ta shuaj urrejtjen nga zem-ra e armikut t vet ndryshe, por vetm se nse i siguron atij qetsi dhe knaqsi. Islami, pr kt rast, e ka urdhruar njeri-un q ta prmirsoj shokun e vet dhe ta konsolidoj mendjen e tij. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush i ka ndonj hak vllait t vet, n nder apo dika tjetr, le t krkoj prej tij hallallk sot, para se t humben dinart e dir-hemt, ashtu q, nse ka vepra t mira, do ti merren atij sipas padrejtsis q ka br, e nse ai vet nuk ka vepra t mira, do t merren nga veprat e kqija t shokut t vet dhe do ti hidhen atij. /Transmeton Ibn Maxhe/ Islami kshtu i preferon atij q ka ndonj hak ndaj dikujt. Ndrkaq, at, t cilit i kan hak t tjert, e stimulon q t jet i but dhe t fal,si dhe ti fshij gabimet e djeshme me prani-min e faljes s atij q i krkon falje dhe mirkuptim, ndrkaq refuzimi i faljes sht gabim i madh. N hadith prmendet: Prej atij q krkon falje vllai i vet, pr gabimin e br, e ai nuk ia pranon, ai bn mkat sikur tagrambledhsi me dhun. /Transmeton Ibn Maxhe/ N nj transmetim qndron: Cilit i arsyetohet dikush, e ai nuk pranon, nuk do t kaloj n Haud.
www.islamischen.ch
113
Me kt udhzim t qart, pr t dy palt bashkrisht, Islami e lufton urrejtjen dhe e mbyt virusin e saj q n djep, e ngren shoqrin e besimtarve n nj piedestal t lart t miqsis reciproke dhe marrdhnieve t drejta n do sfer. Islami e konsideron prej argumenteve t poshtrimit dhe natyrs s ult t vendoset urrejtja n thellsit e shpirtit dhe t mos dal prej tij, por t valzoj brenda tij si valzon vull-kani i fsheht. Shum prej atyre, n zemrat e t cilve sht mbyllur urrejtja, presin ta zbrazin at n fytyrn e atij me t cilin kacafyten; kshtu ata nuk qetsohen pa u shkumbuar nga trbimi, pa ofenduar e pa br tollovi. Transmetohet prej Ibn Abbasit, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: A doni ta dini se cilt jan njerzit e kqinj prej jush? Than: Gjithsesi, nse do, o Pejgamber i Allahut. Ai tha: T kqinj jan ata q ulen vet, i rrahin me shkop robrit e vet dhe nuk japin prkrahje. A doni tju lajmroj pr dika edhe m t keqe? Than: Gjithsesi, nse do, o Pejgamber i Allahut. Ai tha: I ktill sht ai i cili i urren njerzit dhe njerzit e urrejn at. A doni tju lajmroj edhe m keq se kjo? Than: Gjithsesi, nse do, o Pejgamber i Allahut. Tha: T ktill jan ata t cilt nuk i pranojn lshimet, nuk kan mirkuptim pr arsye-timet dhe nuk i falin gabimet. A doni tju tregoj edhe m keq se kjo? Than: Gjithsesi, o Pejgamber i Allahut. Tha: Ai, prej t cilit nuk ka shpres t bj mir, dhe nuk mund t jen njerzit t sigurt nga t kqijat e tij. /Transmeton Tabera-niu/ Kto grupe, t cilat i prmendi hadithi n fjal, jan shembuj t periudhave t urrejtjes, kur shkallzohet smundja e saj dhe zbulohet turpi i saj. Por nuk sht udi, sepse q prej koh-ve m t vjetra, madje edhe n injoranc, njerzit e kan kup-tuar se shpirtligsia sht atribut i shtresave t ulta t njer-zimit! Ndrkaq, t njerzishmit jan larg saj!
Antere thot: Nuk mbart urrejtje ai i cili sht n grad t lart E as q arrin lartsit ai q nga natyra sht nevrikosur Ka disa ligsi nga t cilat Islami ua futi dron njerzve, e t cilat sikur ti analizosh pak m afr, do ta vresh burimin e tyre t fsheht. Ato ligsi, krahas dallimit t manifestimeve t tyre, prsri kthehen n nj smundje, e ajo sht shpirtligsia. Shpifja ndaj njerzve t pafajshm sht krim n t cilin shpie urrejtja e madhe, por, pasi ndikimi i saj n falsifikimin e t vrtetave sht i madh, e po ashtu edhe n njollosjen e nje-rzve t ndershm, Islami e konsideron at prej trillimeve m t shmtuara. Aishja [radijAllahu anha] transmeton se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u ka thn shokve t vet: A e dini cila sht kamata m e madhe tek Allahu? Than: Kt e din Allahu dhe Pejgamberi i Tij. Tha: Kamata m e madhe tek Allahu sht shkelja e nderit t nj muslimani. Pastaj Pejga-mberi i Allahut lexoi: E ata q fyejn besimtart dhe besi-mtaret, pr ka ata nuk jan fajtor, ata kan ngarkuar ve-ten me nj mkat shum t madh. (El-Ahzab: 58) /Transme-ton Ebu Jala/ Nuk ka dyshim se gjurmimi i t metave pr njerzit dhe atribuimi i negativiteteve ndaj atyre me qllim flet pr flliqsi dhe poshtrsi. Pr disa krime t shpifjeve Islami ka caktuar masa ndshkuese n kt bot, ndrkaq ajo q sht prgatitur n ahiret, pr llojet e shpifjeve, sht m e trishtueshme dhe m e dhimbshme.
www.islamischen.ch
115
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush e prmend ndonj njeri me dika q ai n fakt nuk e ka, me qllim q ta turproj, Allahu do ta mbyll n zjarrin e Xhehe-nemit, derisa t sjell at q do ta zhduk at q e ka thn pr t. /Transmeton Taberaniu/ N nj transmetim tjetr qndron: do njeri,q e prhap pr nj musliman nj fjal nga e cila ai sht i pastr, me qllim q ta turproj me t n kt bot, Allahu e ka borxh ta shkrij n zjarr Ditn e Gjykimit, derisa nuk vjen me at q do ta mohoj fjaln e tij. Pasi ajo q e thot sht gnjeshtr, ather si mund ta arsyetoj tek Allahu t pavrtetn? Dhe si do t mund ta largoj prej vete barrn e saj? Zemra e qet ia imponon besimtarit q tua doj t mirn njerzve, nse nuk ka mundsi tu bj mir ai vet. Ndrkaq, ai i cili nuk u gjen njerzve t kqija, e kt ua prshkruan atyre n mnyr shum perfide dhe ua falsifikon atyre me shum dinakri, ai pra sht gnjeshtar i paturpshm i llojit t vet. Allahu i Madhrishm thot: Ata, t cilt dshirojn q te besimtart t prhapet imoraliteti, ata i pret dnim i dhembshm n kt dhe n botn tjetr. Allahu di (t fsheh-tat) e ju nuk dini. (En-Nur: 19) Prej mirsive t Allahut ndaj njerzve sht se Ai e preferoi mbulimin e t metave t tyre, edhe nse jan korrekt n atri-buimet e tyre ndaj njerzve t till. Nuk i lejohet nj muslimani q ti hakmerret nj muslimani tjetr me fyerje, edhe nse ia thot at q e posedon; njeriu me shpirt t qet zemrohet pr vuajtjet e njerzve dhe knaqet kur ata jan t qet. Ndrkaq, dfrimi me renditjen e skandaleve ndaj moralit, zbulimi i t fshehtave dhe publikimi i turpeve nuk sht rruga e muslimanit t vrtet. Pr kt, Islami e ndaloi prgojimin, sepse sht der-dhje e mllefit t shuar dhe zemrs s nevojshme pr mshir dhe pastrti.
www.islamischen.ch
116
Transmetohet prej Ebu Hurejres, se Pejgamberi i Allahut ka thn: A e dini ka sht prgojimi? Than: Allahu dhe Pejga-mberi i Tij e din m mir! Tha: Ta prmendsh vllain tnd me at q ai e urren. I than: Po mir, nse vllai yn e pose-don at q ia themi? Tha: Nse ai sht ashtu si i thua ti, ather e ke prgojuar, e nse nuk sht ashtu si i thua ti, ather i ke shpifur atij. /Transmeton Muslimi/ Prej rregullave, t cilat i ka miratuar Islami pr mbrojtjen e dashuris ndrvllazrore dhe largimin nga prarjet, sht ndalimi i bartjes s fjalve, sepse kjo sht rrug e cila shpie n njollosjen e pastrtis dhe ndrrimin e zemrave. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ndalonte q ti tregohet di e pahijshme pr shokt e vet dhe ka thn Asnjri prej jush mos t m prcjell pr ndonj prej shokve t mi dika, sepse un dshiroj t dal n mesin tuaj me zemr t qet. /Transmeton Ebu Davudi/ do njeri, i cili dgjon dika t till, duhet q mos tia zgjeroj budallallkun mendjelehtit, sepse, ndoshta nj fjal e keqe do t vdiste n vendin e saj nse lihet atje ku sht thn! Po ashtu, ndoshta nj fjal e keqe mund ti ndez luftrat, sepse nj njeri i papjekur e ka transmetuar dhe ka fryr n t, e ajo shndrrohet n shkndij e cila transferohet me turpe dhe fatkeqsi. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk do t hyj n Xhenet ai q i prcjell fjalt. /Transmeton Buhariu/ N nj version tjetr thuhet: shprndarsi-kattatun. Dijetart thon se t dy termat e kan t njjtin kuptim. Por thuhet edhe ajo se Nemmam-barts i fjalve, sht personi i cili qndron me nj grup njerzish, q bisedojn dhe ai pastaj prcjell prej tyre. Ndrkaq, Kattat-prhaps, sht ai q dgjon ata, pa e vrejtur, e pastaj i bart ato fjal.
www.islamischen.ch
117
N hadith transmetohet: Bartja e fjalve dhe shpirtligsia jan n zjarr; ato nuk tubohen n zemrn e nj muslimani. /Transmeton Taberaniu/ Prej kushtzimeve t mllefit-shpirtligsis jan: paragjykimet e kqija, pasimi i turpeve t njerzve, prqeshja, turprimi i njerzve me negativitetet e tyre apo karakteristikat e tyre trupore dhe shpirtrore. Tr kt, Islami e urren ashpr. Pejgamberi i Allahut thot: Kush di dika pr vllain e vet dhe e mbulon, Allahu do tia mbuloj atij (t metat) Ditn e Gjyki-mit. /Transmeton Taberaniu/ Po ashtu thot: Kush ia mbulon nj turp muslimanit, sikur e ka ngjallur nj vajz t varrosur pr s gjalli. /Transmeton Taberaniu/ Shum her pasuesit e gabimeve t njerzve, me qllim t zbulimit t tyre, jan m mkatar dhe m larg Zotit sesa njerzit t cilt bjn t kqija haptazi, sepse gjurmimi i krimit, me qllim t publikimit t tij, sht m i shmtuar se vet brja e krimit. Ekziston dallim shum i madh n mes dy emocioneve: emocionet e xhelozis pr normativat fetare dhe orvatja pr mbrojtjen e tyre, si dhe emocionet e urrejtjes s njerzve dhe orvatja pr poshtrimin e tyre. Emocionet e para mund t arrijn n kulm te personi prkats, por krahas ksaj ai do t jet m larg hakmarrjes ndaj njerzve, pritjes s lshimeve t tyre dhe gzimit n vuajtjet e tyre. Zemra e shndosh sht mirsi, e cila e bn muslimanin q mos ta lidh hisen e tij prej ksaj jete me raportet e tij me njerzit, sepse ai ndoshta ka dshtuar atje ku kan arritur sukses tjert, e ndoshta ka aluar atje ku kan prir t tjert. Andaj, sht marri, apo mjerim, q egoizmi ta
www.islamischen.ch
118
mund njeriun dhe ta bj q tia dshiroj humbjen do njeriu, jo pr dika tjetr, por vetm pr at se ai vet personalisht nuk ka fituar gj! Pastaj, po ashtu, njeriu duhet t ket diapazon m t gjer dhe ndjenja m fisnike dhe sendet duhet ti shikoj nga kndi i interesit t prgjithshm, e jo nga kndi i epsheve t tij personale. Zemrligve u vlon kazani i urrejtjes n shpirtrat e tyre, sepse ata shikojn interesin e ksaj bote, dhe kur shohin se ajo q e kan dashur, u ka kaluar dhe sht prqendruar n duart e t tjerve, mu kjo sht fatkeqsia q ata nuk i le t qet-sohen!!! Q n koht e lashta, djalli e pa se hapi, t cilin ai e kishte lakmi, kaloi tek Ademi [alejhis-selam], andaj edhe u zotua se nuk do ta lnte ask q t knaqet me t, pasi q ai u privua nga ajo: (Iblisi) Tha:Pr shkak se m humbe mua, un do tu ulem atyre (do tu z pusi) n rrugn Tnde t drejt. Mandej, do tju sillem atyre para, prapa, nga e djathta dhe nga e majta e tyre, e shumicn e tyre nuk do ta gjesh q t falnderohen (t besojn)! (El-Araf: 16-17) Ky vlim djallzor sht ai q digjet n shpirtrat e urrejtsve dhe i shkatrron zemrat e tyre. Islami i thirri njerzit q t largohen nga kjo vepr e irituar dhe n jetn e tyre t ndjekin nj rrug m t lart dhe m t qet. Transmetohet prej Enes Ibn Malikut, i cili thot: Ishim t ulur te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe tha: Tash do ta shihni nj njeri prej banorve t Xhenetit. Dhe, doli nj njeri prej ensarve (medinasve), mjekrra e t cilit kullonte pika uji nga abdesti, kurse kpuct e veta i kishte varur n dorn e majt. T nesrmen, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e tha t njjtn gj, e po ashtu e pam njeriun e njjt, sikur hern e par. Po ashtu, edhe n ditn e tret Pejgam-
www.islamischen.ch
119
beri [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha t njjtat fjal, dhe e pam at njeri, sikur hern e par. Kur u ngrit Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], Abdull-llah Ibn Amri e ndoqi kt njeri dhe i tha: Un u fjalosa me babain tim dhe u betova q mos t hyj tek ai tri dit. Nse e sheh t arsyeshme t m strehosh te ti, derisa t kaloj afati, do t qndroja! Ai tha: Po. Enesi thot: Abdull-llahu tregon se qndroi me at njeri ato tri net, por nuk e pa t ngrihet natn, prve asaj se, kur ai kthehej n krahun tjetr n shtrat, e prmendte Allahun e Madhrishm, derisa ngrihej pr namazin e sabahut. Abdull-llahu tha: Mirpo, nuk e dgjova t fliste di tjetr, por vetm se mir. Kur kaluan tri net, e un gati sa nuk e nnmova punn e tij, andaj i thash: O rob i Allahut, un as q jam hidhruar, e as q jam qortuar me babain tim, por e kam dgjuar Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn pr ty tri her: Tash ju do ta shihni nj njeri prej banorve t Xhene-tit, dhe dole ti tri her me radh, andaj desha t strehohem te ti, q ta shoh se ka vepron ti, me qllim q t t pasoj, por nuk pash se bje pun t mdha!! Andaj, far bn ti, q tha pr ty ashtu Pejgamberi i Allahut? Ai tha: Un bj vetm at q e pe. Abdull-llahu tha: Kur u nisa, m thirri dhe tha: Un bj vetm at q e pe, mirpo un nuk e mashtroj asnj musliman dhe as q e xhelozoj dik pr t mirat q ia ka dhn Allahu. Abdull-llahu tha: Kjo pra t ka sjell deri ktu!! /Transmeton Ahmedi/ Sipas nj transmetimi qndron: O djali i vllait tim, e gjitha sht ajo q e pe, duke e shtuar at se un nuk e urrej asnj musliman. /Transmeton Bezzari/ Islami e ka ndaluar zilin, e po ashtu, Allahu i Madhrishm e ka urdhruar Pejgamberin e Vet q t krkoj mbrojtje tek Allahu prej t ligave t ziliqarve, sepse zilia sht nj gac e cila ndizet n gjoks dhe e dmton njeriun prkats dhe n t njjtn koh e shtyn at q tu sjell telashe njerzve pr shkak t saj.
Dshira e njeriut pr rrmbimin e begative sht dukuri negative e rrezikshme, pasojat e liga t s cils, pr shoqrin, duhet t eliminohen dhe nuk duhet qen t sigurt n ndrgje-gjen e njeriut t till pr ndonj pun. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: N barkun e nj robi (njeriu) nuk mund t bashkohet pluhuri n rrug t Allahut dhe flaka e Xhehenemit, dhe as q mund t bashkohet n gjoksin e nj robi besimi dhe zilia. /Transmeton Bejhekiu/ Po ashtu thot: Rua-juni zilis, sepse zilia i djeg punt e mira si i djeg zjarri dru-t. /Transmeton Ebu Davudi/ Njeriu, q i urren ata t cilve Zoti u ka dhn t mira dhe dshiron q ata t privohen nga ato dhunti gjat nats, e t zgjohen n mngjes t falimentuar, sht ai t cilin errsira t ndryshme e kan devijuar nga realiteti i jets. Ai, s pari, sht i bllokuar nga kjo bot dhe t mirat e saj materiale, andaj lufton pr to dhe qan pas tyre dhe, po ashtu i prcjell me mllef ata t cilt arrijn hise t mdha prej saj. Ky sht gabim i madh n vlersimin e t dy botve, e ndoshta kjo edhe sht injoranc dhe mosprfillje e jets s ahiretit dhe prgatitjeve q duhet br pr t, ngase njeriu duhet t jet i gatshm pr t dhe t zemrohet pr humbjen e saj. Allahu i Madhrishm thot: O ju njerz! Juve ju erdhi nga Zoti juaj kshilla (Kurani) dhe shrimi i asaj q gjendet n kraharort tuaj (n zemra), edhe udhzim e mshir pr besimtart. Thuaj: Vetm mirsis s Allahut dhe mshirs s Tij le ti gzohen, se sht shum m e dobishme se ajo q grum-bullojn ata. (Junus: 57-58) Krahas ksaj, ziliqari po ashtu sht njeri i pavendosur, i plogsht, injorant ndaj Zotit t vet dhe ligjeve t Tij n gjithsi, ngase ai, posa e humbi mirsin pr shkaqe t panjohura, u kthye tu bj lajka njerzve q patn sukses!!
www.islamischen.ch
121
E xhelozuan djaloshin, pasi nuk e arritn suksesin e tij T gjith, pra, pr t u bn armiq dhe dushman M mir pr t do t ishte q ai ti kthehej Zotit dhe ta lus At ti fal prej mirsive t Tij, sepse begatit e tij nuk jan monopol i ndonj personi t caktuar, e pas ksaj prsri le ta filloj aktivitetin e vet jetsor. Ndoshta at q nuk e ka arritur n fillim mund ta arrij n tentimin e dyt. Nuk ka dyshim se kjo sht m e ndershme se sa mllefi ndaj tjerve. Dallimi sht shum i madh ndrmjet zilis dhe aspiratave, zilis dhe lakmis pr mirqenie, zilis dhe injorimit t gjendjes s rnd dhe przierjes n privim dhe begatim. Kshtu, aspiratat jan dshir pr tu ngritur dhe tentim pr realizimin e saj, e kjo sht praktika e njerzve t devotshm. Sulejmani [alejhis-selam] tha: Zoti im, m fal (gabi-min), m dhuro asi pushteti q askush pas meje nuk do ta ket; vrtet, Ti je dhuruesi m i madh. (Sad: 35) Robrit e t Gjithmshirshmit than: Zoti yn, na b q t jemi t gzuar me (punn) e grave tona dhe pasardhsve tan, e neve na bn shembull pr t devotshmit. (El-Furkan: 74) Prgjimi i mirsive t Allahut, duke i pasur parasysh shkaqet e fitimit t tyre, sht dika q nuk ka t bj me prbuzjen e mirsive t Zotit, kur i jepen nj njeriu t caktuar. Ndrkaq, lakmia sht dshira e njeriut pr t pasur mirsi t njjta me ato q ua fali Allahu t tjerve.
Pasi arritja e t tjerve ka gjasa t jet hapje e dyerve t trazirave, kapje pr dshira t mbrapshta dhe lakmi e asaj q njeriu ndoshta mendon se sht e mir pr t, ndrkaq ajo n fakt sht e dmshme, Islami na orientoi n at q duhet lypur dhe n at ku duhet garuar. Pr kt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk ka zili, vetm se n dy gjra: nj njeri t cilit i ka dhn Allahu pasuri, e ai e on kt n vend t qlluar, dhe nj njeri t cilit Allahu i ka dhn urtsi, e ai gjykon sipas saj dhe ua mson t tjerve. /Transmeton Buha-riu/ Zilia e prmendur n hadith ka pr qllim lakmin e mirsis s njjt, e jo dshirn pr largimin e saj. Qllimi sht q ideali i njeriut, t cilin e synon njeriu, t jet i shklqyeshm dhe i lart, sepse rnie e aspiratave sht t lidhen shpresat me situata t pavlera. Po ashtu, ka disa shtje, kmbngulsia n krkimin e t cilave konsiderohet marri q rezulton vetm se humbje. Ndoshta mund t ket mllef ndaj njerzve, jo pr dika tjetr, por pr at se Allahu i ka dalluar me aftsi t lindura apo me rezultate pozitive t dala nga kto aftsi. Pr kto shtje, dhe t ngjashme, Allahu i Madhrish thot: Mos lakmoni n at, q Allahu gradoi disa nga ju mbi disa t tjer. Burrave ju takon hise nga ajo q fituan ata, dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo q fituan ato. Allahut krkoni nga t mirat e Tij. Allahu sht i dijshm pr do send. (En-Nisa: 32) Ndrkaq, mospajtimi me pozitat joreale sht konfirmim i drejtsis s obligueshme e nuk sht prej llojit t zilis s prbuzur. Andaj, nse hidhrohemi se ndonjri merr m tepr sesa ka dhn mund, apo sht ngritur n nj pozit q nuk e meriton n baz t aftsive q i posedon, ky hidhrim sht i kuptue-shm dhe i
www.islamischen.ch
123
pranuar, bile ky sht nj prej formave t mbrojtjes s intereseve t prgjithshme, e me t nuk ka lidhje urrejtja personale. Islami i kontrollon shpirtrat koh pas kohe, q ti pastroj nga hedhurinat e mllefit t pavler si dhe ti begatoj me ndje-nja m t pastra dhe m t iltra ndaj njerzve dhe ndaj jets. do dit, do jav dhe do vit, shpirtrat kalojn prmes parimeve islame n nj filtr q ndal njollat, i pastron t metat dhe n zemrat besimtare nuk mbetet asnj gjurm e shpirtligsis. Ajo q ndodh do dit sht se Islami ka sqaruar shum mir se namazet obligative nuk i sjellin dobi muslimanit, pa u shoqruar me shpirtmadhsin ndaj njerzve dhe lirimin e tij nga tradhtia dhe kacafytjet. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Tre grupeve t njerzve namazet e tyre nuk u ngrihen mbi kokat e tyre asnj pllmb: Njeriut i cili u bhet imam njerzve e at e urrejn, nj gruas e cila e kalon natn duke qen burri i saj i hidhruar n t, dhe dy vllezrve q i kan prishur marrdhniet. /Transmeton Ibn Maxhe/ do jav bhet statistika e asaj q ka br muslimani; Alla-hu i shikon ato, q ta thrras njeriun t dal para asaj q ka vepruar dhe q e ka fshehur n vete pr prgjegjsi dhe, nse sht shpirtmadh, do t shptoj prej turprimit, e nse sht i ndotur me mkatet e hidhrimit, zilis e pezmatimit, do t aloj n rrug. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: do t hn dhe t shtun ekspozohen veprat; at dit Allahu i Lartsuar ia fal do njeriu q nuk i prshkruan Atij shok, me prjashtim t atij personi i cili sht hidhruar me vllain e vet. Do t thot: Lrni kta t dy, derisa t pajtohen. /Transmeton Muslimi/
www.islamischen.ch
124
Po ashtu, edhe do vit, pas netve t gjata dhe ditve t shumta, muslimani nuk duhet t mbetet peng n burgun e armiqsis, i lidhur me prangat e urrejtjes. Allahu n kt bot ka falur dhurata mirsie, begatin e t cilave mund ta arrijn vetm t pastrit zemrgjer. N hadith prmendet: Allahu i Lartsuar i prgjon robrit e Vet natn e pesmbdhjet t muajit Shaban dhe ua fal atyre q lypin falje, i mshiron ata q krkojn mshir, ndrkaq shpirtligt i l si jan! /Transme-ton Bejhekiu/ Andaj, kush vdes, pas gjith ktyre filtrave t njpasnjshm, me urrejtje t ngjitur n zemrn e vet, ai meriton t digjet n zjarr, sepse at q nuk mundn ta pastrojn mekanizmat fetar, nuk do t thot se edhe zjarri nuk mund t arrij te thelbi i tij dhe t shuaj shpirtligsin dhe mkatet e tij. Hidhrimi dhe faktort q shpiejn n t apo ajo q rezulton nga ai, t cilin e prbuz Islami, sht ai q lind pr shkak t ksaj bote dhe pasioneve t saj, si dhe synimit pr rrmbimin e knaqsive t saj dhe mvetsimit me mirsit e saj materiale. Ndrkaq, urrejtja pr hir t Zotit, hidhrimi pr hir t s vrtets dhe revolucioni pr nder jan shtje tjetr Nuk sht mkat pr muslimanin, ti bojkotoj deri n vdekje ata q largohen nga urdhri i Allahut apo q i tejkalojn kufijt e Tij. Atij nuk i merret pr t madhe t kultivoj n brendsin e tij urrejtje ndaj tyre dhe haptazi ti kundrshtoj. Por, prkundrazi, kjo sht simptom e besimit t vrtet dhe sinqeritetit ndaj Allahut. Allahu i Madhrishm na ka urdhruar ti braktisim armiqt e Tij, edhe nse ata jan njerzit tan m t afrt: O ju q besuat, mos u ofroni miqsi (dashuri) prindrve tuaj, as vllezrve tuaj, nse
www.islamischen.ch
125
ata vlersojn mosbesimin kundr besimit. E kush prej jush miqsohet me ta, ata jan mizor. (Et-Teube: 23) Largimi i muslimanit nga ata shoqrimi i t cilve dmton, apo nga ata t cilt anojn kah neglizhenca dhe tallja, sht obligim. Po ashtu, largimi i muslimanit nga ai q ka br gabim n obligimet ndaj Allahut, si ndshkim ndaj personit t till, n nj afat t caktuar apo t pacaktuar, nuk do t thot gj, sepse vet Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk ka folur me disa gra t veta dyzet dit. Po ashtu edhe Abdull-llah Ibn Omeri nuk foli me njrin prej bijve t tij derisa vdiq, sepse ai e kishte refuzuar nj qndrim t Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], t cilin e transmetoi babai i tij pr lejimin e daljes s grave n xhami.
FUQIA
Besimi stabil sht burim i pashtershm i aktivitetit kontinuitiv, ambicieve t akumuluara, qndrueshmris s padurueshme dhe rezistimit t rreziqeve; bile ai sht prijs i shkatht, q shpie n takimin e vdekjes pa frik, nse nuk sht takim i dshiruar dhe i pritur! Kjo sht natyra e besimit: kur ai thellohet dhe prforcohet, i jep njeriut fuqi, e cila skalitet n t gjitha sjelljet e tij. Andaj, kur njeriu me besim t till flet, ai sht i sigurt n fjalt e veta; kur punon, sht stabil n punn e vet; kur orientohet, sht i qart n qllimin e tij; dhe pasi sht i
www.islamischen.ch
126
bindur n iden q ia mbush mendjen dhe ndjenjn, dhe e cila e prshkon zemrn e tij, shum pak mund t arrij dyshimi n zemrn e tij, e, po ashtu, shum pak mund ta lkundin at nga qndrimi i tij shtrngatat q e godasin, bile nuk i zihet pr t madhe nse u thot atyre q i ka rreth vetes: veproni sipas gjendjes suaj, e edhe un veproj sipas simes, e m von do ta dini. Secilit do ti vij dnimi q e poshtron dhe do ta godit dnim i prjetshm! (Ez-Zumer: 39-40) Ky ton i shoqruar me theks provokativ, ky shpirt i pavarur n pun, kjo bindje n at q mendon se sht realitet e gjith kjo e bn at q t jet njeri me ideale t dalluara n jet dhe ai i shoqron njerzit me vetdije t plot: nse i sheh se jan n rrug t mbar, u ndihmon atyre, e nse i sheh gabimtar, largohet dhe vet e nxit ndrgjegjen. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Mos u bni immea (jo stabil), e t thoni: Un jam me njerzit: nse njerzit bjn mir, edhe un do t bj mir, e nse ata bjn keq, edhe un do t bj keq! Por, msonie veten q, nse njerzit bjn mir, edhe ju t bni mir, e nse ata bjn keq, ather ti largoheni ligsis s tyre. /Transmeton Tirmi-dhiu/ Njeriu i dobt sht ai t cilin e nnshtron tradita e prhapur dhe me veprat e t cilit dirigjojn doket dominuese, edhe nse jan t gabuara, dhe ia sjellin atij vuajtjet e ksaj dhe bots tjetr. Njerzit kan shpikur risi t ndryshme n gzimet dhe mortet e tyre, dhe ata u treguan m lojal ndaj praktikimit t tyre sesa ndaj praktikimit t vrtetave fetare. Mirpo besimtari i vrtet nuk ka dert pr nj shtje q nuk ka mbshtetje n fen e Allahut, dhe ai gjat injorimit t tradits dhe dokeve me siguri do t has n vshtirsi. Megjithat, ai nuk duhet tia ket dron askujt kur sht n pyetje Allahu; ai duhet t marshoj n qllimin e vet dhe nuk duhet ta brengosin kritikat e ashpra, e as fyerjet e njerzve.
Transmetohet prej Ibn Abbasit [radijAllahu anhu], i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] ka thn: Kush e hidhron Allahun, pr qejfin e njerzve, Allahu me t hidh-rohet dhe me t do t hidhrohen edhe ata t cilve u sht br qejfi me hidhrimin e Allahut! E kush e knaq Allahun, me hidhrimin e njerzve, Allahu sht i knaqur me t, dhe me t do t knaqen edhe ata t cilt jan hidhruar pr shkak t knaqsis s Allahut!! Derisa ta zbukuroj at, dhe ta zbuku-roj fjaln dhe veprn e tij n syt e tij. /Transmeton Tabera-niu/ Andaj, muslimani le t jet i vendosur n at q sht i bindur, ndrkaq le ta prbuz nnmimin dhe injorimin q e prjeton kur distancohet nga traditat e injorantve; le ta traso-j pr vete nj rrug me t ciln do ta synoj shprblimin e Allahut t Madhrishm. Nse besimi me iluzione i nxit disa t prqeshin dhe nnmojn, ather besimi me Islamin duhet ti bj besimtart e tij t fort e t vendosur: E kur t shohin ty, nuk t mojn ndryshe, por vetm n tallje e thon:A ky sht ai q Allahu e drgoi Pejgamber? Sikur ne t mos ishim t qndrueshm ndaj tyre, ai gati na pat zmbrapsur prej zotave tan! E m von, kur ta shohin qartazi dnimin, do ta kuptojn se kush ishte m larg nga e vrteta. (El-Furkan: 41-42) Po! Muslimani duhet ta ndjej fuqin e bindjes s vet n personalitetin e vet dhe shklqesin e besimit n veten e vet. Nse nuk mundet kt tia imponoj asaj q ka prreth, do t mbetet si kodra e lart t ciln nuk mund ta luajn prej vendi vrshimet e mdha dhe as q mund ta mbulojn thellsirat gjumuese. ka do t mund ti bjn njerzit nj njeriu i cili mburret me besimin e vet, i cili e ndien fuqin pr shkak t lidhjes s tij me Zotin dhe pr shkak t prqendrueshmris s tij n fe? Ata, sikur ti vrsuleshin t gjith s bashku, nuk do t mund ti bnin asgj!
www.islamischen.ch
128
Transmetohet prej Ibn Abbasit, i cili thot: Nj dit kam qen pas t Drguarit t Zotit, Muhammedit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], dhe m tha: O djalosh, ki ndrmend Allahun, Alla-hu do t t ruaj. Ki ndrmend Allahun, do ta gjesh para teje. Njihe Allahun (kur je) n bollk, do t t njoh Ai ty n vsh-tirsi. Kur t krkosh, krko prej Allahut. Nse krkon ndihm, krko prej Allahut. Dije, sikur tr populli t tubohej q t t ndihmojn di, nuk do t t ndihmonin, prve at ka ta ka caktuar Allahu. E nse do t tuboheshin q n di t t bjn dm, nuk do t dmtonin, prve n at ka Allahu tashm ta ka caktuar. Jan ngritur lart pendat dhe jan thar faqet. sht fakt se vlera e fuqis prqendrohet n shpirtin e muslimanit n besimin e Njshmris s Zotit, sikur edhe vlerat e tjera t cilat e bjn at ta refuzoj nnmimin n tok, sepse ai ka pozit t lart me at se i prket qiellit, si dhe nga fakti se ai mundet, n suaza t besimit t vet, t prfaqsoj vet nj popull. N gojn e tij duhet t jet Fjala e Allahut t Madhrishm: Thuaj: A pos Allahut, Krijues i qiejve dhe i toks, q ushqen t tjert, ndrsa vet nuk ushqehet, t pranoj Zot tjetr? Thuaj: Un jam i urdhruar t jem i pari q bindem dhe (urdhrohem): t mos bhem kurrsesi nga idhujtart. (ElEnam: 14) Prej mirsive t fuqis, t ciln e obligon Islami, sht q t kesh dshir t fort, qllim t vendosur pr arritjen e qllimit tnd me metoda valide t cilat t afrojn kah ai duke e dhn mundin tnd maksimal n arritjen e synimit tnd, dhe duke mos ia ln fatit t bj dika pr ty, apo prcaktimeve q planifikojn pr ty at q ti nuk e planifikove pr veten tnde!! Ka disa njerz, t cilt e shfrytzojn strehimin e tyre te Zoti si mbules pr dshtimet e tyre t turpshme dhe pr shkak t dobsis s tyre t shmtuar. Ky sht falsifikim, q e urren Islami.
www.islamischen.ch
129
Transmetohet prej Auf Ibn Malikut, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] gjykoi n mes dy njerzve. Kur u larguan, ai n favor t t cilit nuk ishte gjykuar, tha: M mjafton Allahu, dhe sa ndihmues i mir q sht Ai! N kt Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Allahu nuk e do paaftsin! Ti duhet t jesh syel. Nse t mund ndonj shtje, thuaj: M mjafton Allahu, sa ndihmues i mir q sht Ai. /Transmeton Ebu Davudi/ Gjegjsisht, njeriu sht i obliguar ti aktivizoj t gjitha forcat e veta pr ti zotruar problemet, me qllim q ti eliminoj ato nga rruga e tij. Nse arrin ti tejkaloj e ti v nn kontroll, ai e ka kryer obligimin e vet, e nse ai mposhtet para atyre problemeve pasi e dha mundin e vet, ather mbshtetja e tij tek Allahu sht strehim me t cilin mbrohet prej t ligave t dshtimit; ai me kt n t dy rastet do t jet i fort: n t parin, me punn e tij, ndrsa n t dytin, me mbshtetjen e tij n Zotin. Islami nuk ka dshir q njeriu t jet i dyshimt n shtjet e tij, t habitesh n zgjedhjen e m t qlluars dhe m t mirs, t shumohen cytjet n kokn tnde e t formosh para teje klim t dyshimit dhe paragjykimit, e n kt mnyr mos ta dish ka t bsh, apo, t dobsohet fuqia jote n kapjen e asaj q t sjell dobi, e t ik ajo prej teje. Kjo gjendje jostabile nuk i ka hije muslimanit. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Besimtari i fuqishm sht m i mir dhe m i dashur tek Allahu, sesa besimtari i dobt. Por, n secilin ka dobi. Orvatu pr arritjen e asaj q t bn dobi; krko ndihm prej Allahut dhe mos u trego i pafuqishm; nse t godet dika, mos thuaj:Sikur t kisha vepruar kshtu, do t ishte kshtu, por thuaj: Allahu ka cak-tuar dhe e ka br at q ka dashur, sepse fjala sikur e el punn e shejtanit. /Transmeton Muslimi/
Veprimtaria e shejtanit sht prcjellja e t kaluars me vajtime dhe mjerime; ai veprim sht, pra, futja e pesimizmit dhe dshprimit pr at q ka kaluar. Njeriu kthehet prapa vetm n at mas sa ka dobi prej s kaluars n aktualitetin ekzistues dhe n t ardhmen, ndrkaq qndrimi me disfatat e djeshme, rikthimi i zemrimeve t tyre dhe psimi pr fatkeqsit e s kaluars, si dhe prsritja e sikur dhe ah, t ishte, t gjitha kto nuk jan prej natyrs s muslimanit, bile kt Kurani e konsideron prej manifestimeve t dshprimit,q sillet n zemrat e mosbesimtarve: O besimtar, mos u bni si ata q nuk besuan dhe, pr vllezrit e tyre q kishin dal n udhtim (tregtie e gjallrimi) ose q kishin shkuar n luft thonin: Sikur t kishin ndenjur pran nesh (e t mos dilnin), ata as nuk do t vdisnin as nuk do t mbyteshin. At (bind-je), Allahu ua bri nj dshprim n zemrat e tyre. Pse Allahu sht Ai q jep jet dhe jep vdekje dhe Allahu sheh at q ju punoni. (Ali Imran: 156) N hadith prmendet: Kush dshiron t jet njeriu m i fort, le t mbshtetet n Allahun. Mbshtetja n Allahun, me t ciln forcohet njeriu, sht nj form e bindjes s thell n Allahun; ajo e freskon njeriun kur at e preokupojn gjendje t vshtira, dhe kur shikon pr-rreth e nuk sheh ndihms e as shpres! Lufttari i dhuns ka guxim t fort dhe trimri t madhe, edhe prskaj dobsis s pajisjes dhe ndihmuesit t pakt. Ai, kur mbshtetet n Allahun, ndjen se sht mbshtetur n nj shtyll t fort, dhe nga kjo mbshtetje prfiton qndrueshmri dhe stabilitet. Kshtu ai vazhdon t bj rezistenc, derisa t shklqejn sihariqet e ngadhnjimit gjat nj ambienti t err-suar. Allahu i Madhrishm na ka treguar se, mbshtetja n Alla-hun ka qen ushqim i lufts s gjat t ciln e zhvilluan pejga-mbert dhe ithtart e tyre kundr padrejtsive t tiranve dhe trazirave t diktatorve: E prse t mos i mbshtetemi Alla-hut, derisa Ai na udhzoi n rrugn ton (t drejt). Pr Zotin,
ne gjithsesi do t durojm e do t prballojm mundi-met q na bni, e vetm Allahut le ti mbshteten vazhdimisht ata q gjithnj iu mbshtetn. (Ibrahim: 12) Pushtetart e prishur dhe pala e tyre lojalitetin e besimta-rve ndaj vetes, shpresimin e tyre pr mirsi n ardhmri, dhe aspiratat e tyre se dobsia e tyre aktuale do t shndrrohet n fuqi dominuese e quanin mashtrim!! Kur hipokritt dhe ata q n zemrat e tyre kishte smundje (dyshim) than: Kta (muslimant) i ka mashtruar feja e tyre (skan fuqi t luftojn). Po kush mbshtetet n Allahun, ska dyshim, se Allahu sht ngadhnjyes i urt. (El-Enfal: 49) Mbshtetja reale n Allahun e Madhrishm, sht partnere e mundit t shterur dhe vullnetit t fort. Mbshtetja n Allahun e Madhrishm sht ndar nga kto kuptime vetm n shekujt kur u deformua Islami dhe kur nga ithtart e tij ai u mor si zbavitje dhe loj. Ajo e bn muslimanin t fort q t largohet nga jeta e prishur dhe amorale dhe t ndjek rrugn e pastrtis dhe qndrueshmris, ngase njeriu me ndrgjegje t prishur apo njerzi t pernduar nuk sht i fort, edhe sikur mos ti mungoj atij as qumshti i zogut, apo edhe sikur t jet ai n suitn mbret-rore. Allahu i Madhrishm e ka kshilluar popullin e Hudit [alejhis-selam] dhe i ka udhzuar ata n faktort e fuqis s vrtet, e ata ishin tiran t ashpr, dhe u tha: krkoni falje prej Zotit tuaj dhe ktheniu Atij, Ai ju lshon shi me bollk, dhe fuqis suaj i shton fuqi, e mos refuzoni e t bheni mkatar! (Hud: 52)
www.islamischen.ch
132
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] deshi tua zbukuroj punt e mira njerzve, ti nxis ata pr kryerjen e tyre dhe tua sqaroj atyre madhshtin e njeriut kur bn mir dhe e mposht shejtanin, e ngritet n stadiumet e larta, andaj e prmendi kt shembull n kontekst t fjalve t tij. Ai tha: Kur e krijoi Allahu tokn, ajo filloi t shtrihet dhe rrafshohet. Ai e forcoi me kodra, dhe ajo u stabilizua. Melekt u habitn nga fuqia e kodrave dhe than: O Zoti yn, a krijove dika tjetr m t fort se kodrat? Tha: Po, hekurin. Than: A krijove dika m t fort se hekuri? Tha: Po, zjarrin. Than: A krijove dika m t fort se zjarri? Tha: Po, ujin. Than: A krijove dika m t fort se uji? Tha: Po, ern. Than: A krijove dika m t fort se era? Tha: Po, njeriun i cili kur jep lmosh me dorn e djatht, nuk ia sheh e majta! /Transmeton Tirmidhiu/ Njeriu, kjo krijes e uditshme, konsiderohet zotri i t gjitha elementeve t tjera t gjithsis; ai matet me m t vrazhdtn dhe m t rndn e gjithsis dhe ua tejkalon e i rndon atbot kur do t jet njeri i vyeshm. Por, ai do t mallkohet n tok dhe n qiell dhe do ta rndoj grimca dhe pluhuri ather kur do t jet njeri i poshtr. Shembulli, t cilin e tregoi hadithi, nuk sht tjetr, vese prezantim i vlers s njeriut bamirs, dhe ilustrim i qndrueshmris dhe lartsis s tij kur paraprin n sfern e mirsis. Prej elementeve t fuqis, sht edhe ajo q njeriu t jet transparent, ti pres njerzit me zemr t hapur dhe parime t njohura. Ai nuk duhet t tregohet, n llogari t s vrtets, me at q e ul prestigjin e tij dhe t prkrahsve t tij. Por, ai duhet ta bj fuqin e vet prej fuqis s besimit t cilin e pr-faqson dhe pr t cilin jeton, dhe ai asnjher nuk heq dor nga kjo transparenc n miratimin e ndonj t vrtete.
www.islamischen.ch
133
N kohn e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u zu Dielli n ditn kur vdiq djali i tij, Ibrahimi. Pr kt njerzit than: Dielli u zu pr shkak t vdekjes s Ibrahimit!! Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] u ngrit, u ligjroi njerzve, dhe tha: Dielli dhe Hna nuk zihen as pr vdekjen e as pr lindjen e dikujt, por ato jan dy shenja t Zotit, t cilat ua ka treguar robrve t Vet; kur do ta shihni kt, shpejtoni n namaz. /Transmeton Buhariu/ Kjo, ngase njeriu q gjallron n t vrteta nuk bn tregti me t pavrteta; ai nuk ka nevoj pr nj gj t till. Transparenca e tij sht argument i nj pasurie t madhe t fisnikris, e cila i mjafton e nuk ka nevoj pr djallzi dhe shfry-tzim, e po ashtu e ndrton personalitetin e vet mbi baza kon-stante t mirsis dhe prsosuris. Parimi i urdhrimit n t mir dhe ndalimit nga e keqja buron nga ky lartsim shpirtror, sepse kjo mbshtetet n transparencn me t sinqertit pr at q kan lshuar, por e gjith kjo me qllim t mnjanimit t lshimeve t tilla, ashtu q t forcohet pozita e realitetit dhe mirsis. N librat e tjer i kemi sqaruar qllimet shoqrore dhe politike q i ka lidhur Islami me parimin e urdhrit dhe ndaless. Ajo q dshirojm ta konfirmojm ktu sht se muslimani duhet ti gjykoj t metat e prhapura, t jet guximtar n sulmimin e tyre, nuk duhet t ket frik prej asnj njeriu me pozit t lart, e as q duhet t turprohet prej t afrmit dhe nuk duhet t mrzitet, pr hir t Zotit, prej asnj akuze q i drejtohet. Islami urren q t dobsohet njeriu para mkatarve q kan pozita t larta dhe ti thrras ata me atribute respekti. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kur njeriu i thot hipokritit: O zotri, e ka hidhruar Zotin e vet. /Transmeton Hakimi/
Krim edhe m i madh sht nse nj njeri i shkel kufijt e mbrojtur, e pastaj i dgjon ata t cilt e lavdrojn, e jo ata q e nnmojn: At q poshtron Allahu nuk ka kush q mund ta bj t ndershm. Allahu punon at q dshiron. (El-Haxh: 18) Me ndalimin e prgojimit Islami e mbron burrrin e muslimanit dhe e forcon elementin e forcs n t. Njeriu, q prvidhet q ti vjell mllefet e tij n fshehtsi, me prmendjen e t metave sekrete apo t njohura, ai pa dyshim sht njeri i ult. Njeriu, i cili e ndjen n vete fuqin e prgjigjes motiveve t s vrtets, ai ballafaqohet me k t doj, me ka t doj, e nuk fshihet q t akuzoj pas muri. Por, kjo nuk do t thot se kryerja e t kqijave nga ana e tij sht pr shkak se ne duam ta keqprdorim. Por, kur hasim ndonj mangsi te ndonj person, ne prball saj jemi para disa shtjeve t caktuara: Nse kjo mangsi sht e met n trupin e tij, apo dobsi n aftsin e tij, sht turp ta prbuzsh at pr nj gj t till, n qoft se kt e bn para syve ose pas shpine. Nse kjo sht mkat, n t cilin ka rrshqitur rastsisht, sepse nuk sht prej natyrs s tij q t bj gjra t tilla, kjo sht rrzim i atij, dhe nnmim sht ta turprojm njeriun e till dhe ta proklamojm mes njerzve me nj gj t till. Mirpo, nse mangsia q e kemi hasur sht krenari e mosprfillsit apo mkat i proklamuesit, kjo sht ajo t cils i duhet br ball me thnien e s vrtets, duke ua plasur ve-sht pa pasur fare dert. Me qllim q t jet kjo fjal e sinqert duhet larguar shpirtligsia dhe dshira e keqbrjes dhe t dominoj dshira ekskluzive pr ndryshimin e t shmtuars dhe konsolidimin e individit dhe
www.islamischen.ch
135
shoqris. Assesi nuk i takon q t prmendet mkatari pr t keq te armiqt e tij, me qllim q t afrohesh te zemrat e tyre, apo t ushqehesh prej tryezave t tyre, apo q t tregohesh se i urren vetit t cilat i prbuz tek ai. Pejga-mberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush ha nj kafsha-t me t prmendurit e nj muslimani, Allahu do ta ushqej me t ngjashme prej Xhehenemi. Kush vesh ndonj rrob, me t prmendurit e ndonj muslimani, Allahu do tia vesh atij nj t ngjashme prej Xhehenemi. Kush arrin me t prmendurit e nj muslimani pozit pr sy e faqe, Allahu do tia kthej kt n Ditn e Gjykimit. /Transmeton Ebu Davudi/ Prgojimi sht shprehi e t dobtve, dhe do prgojim sht shkathtsi e atyre q nuk jan t shkatht. Islami i urren ata t cilt jetojn n kt bot si mkatar mbi t cilt dominojn vetit e servilizmit dhe vrsuljes mbi t mirat e tjerve, ata t cilt dshirojn t jen n kt jet sikur dhelpra e cila ushqehet prej asaj q kan ln luant. Muslimani sht shum m i madh q ta lidh qenien e tij me t tjert n kt mnyr nnmuese, por ai duhet t largohet nga pozitat nnmuese e t marshoj n tok duke krkuar dinjitetin dhe prestigjin. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i ka prmendur banort e Xhenetit dhe karakteristikat e tyre, virtytet e fuqis, prestigjit dhe vyeshmris, dhe kto ua atribuoi t parve; ndrkaq poshtrsit e nnmimit, manipulimit, paaftsis dhe talljes ua bashkangjiti pals tjetr, dhe tha: Banort e Xhene-tit jan tre sish: Pushtetari i drejt, fisnik e i suksesshm; njeriu i mshirshm, i ndjeshm ndaj do t afrmi dhe musli-mani; dhe i ndershmi i prmbajtur, i cili ka fmij. Ndrkaq banort e zjarrit jan: Tradhtari, i cili do ambicie q i paraqitet - edhe po t jet e imt - e tradhton; njeriu i cili mngjes e mbrmje t
mashtron n familjen dhe pasurin tnde. Prmendi koprracin, gnjeshtrn dhe fyesit e shmtuar. Allahu m shpalli mua q t jeni modest, e mos t mburret asnjri ndaj tjetrit, e as mos ta mundoj njri-tjetrin. /Transmeton Muslimi/ Por, ka shtje me t cilat mund t ballafaqohet muslimani, e t largohet me to, e ndoshta edhe mund t dobsohet n vete derisa ato e shoqrojn, mund t bjn shtypje e cila e ndal njeriun, e bjn t mendoj keq, shum pesimist dhe jo sa duhet produktiv; ndrkaq obligimi i muslimanit sht q t mundohet maksimalisht q t lirohet nga kto pranga t mjerishme dhe t dal nga kurthet e saj tragjike. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] krkonte mbrojtje nga Zoti prej ktyre vuajtjeve shkatrruese: O Zot, un krkoj mbrojtje te Ti nga brengat dhe dshprimi, dhe krkoj mbrojtje nga Ti prej paaftsis dhe prtacis, dhe krkoj mbrojtje te Ti nga frika dhe koprracia, dhe krkoj mbrojtje te Ti nga mbytja n borxhe dhe tirania e njerzve. /Transmeton Ebu Davudi/ Durimi dhe shpresa jan arma e t sotmes dhe s nesrmes, nn hijen e tyre njeriu u prballon fatkeqsive tragjike dhe nuk nnshtrohet, por qndron i mbrojtur nga t gjitha ant, lart mbi ndodhit dhe trazirat, sepse ai sht besimtar, kurse besimtari nuk i nnshtrohet askujt tjetr vetm se Allahut.
www.islamischen.ch
137
BUTSIA DHE FALJA

Shkallt e njerzve n qndrueshmri prpara provokimeve dallojn, disa prej tyre i mashtrojn cikrrimet dhe i trbojn menjher, kurse disa prej tyre i shqetsojn fatkeqsit, e ata mbeten me dhembjen e tyre duke e mbrojtur mendimin e tyre objektiv dhe sjelljen njerzore. Edhe pse vetit qensore t njeriut kan ndikim t madh n hisen e njerzve prej ashprsis dhe qetsis, azhuritetit dhe maturis, njollosjes dhe pastrtis, prsri ekziston nj lidhje e fort n mes bindjes s njeriut n vetvete dhe sjelljes s tij t matur me tjert, si dhe faljes s gabimeve t t tjerve. Njeriut t madh, realisht, saher q ngjitet n horizontet e prkryeshmris, zgjerohet kraharori, i shtohet butsia, ua fal gabimet personale dhe ua pranon arsyetimet njerzve pr lshimet e tyre!! Nse at e sulmon ndonj mendjeleht, duke dashur ta kompromentoj, ai at e shikon nga pozita e lart e tij, ashtu si i shikon filozofi fmijt t cilt luajn n rrug, e q ndoshta edhe mund ta gjuajn me gur. Kemi patur rast t shohim se si i shpie hidhrimi njerzit deri n kufij t menduris; kur e urrejn edhe veten dhe mendojn se aq rnd jan nnmuar, sa kt nuk e pastron di tjetr por vetm se derdhja e gjakut. Sikur njeriu t jetonte pas mureve t larta t virtyteve t tij, ai do ta ndjente kt mundim t dhembjes n kt form t ashpr. Assesi, por nnmimet bien mbi artikuluesin e tyre para se t arrijn n cakun e tyre t largt. Ky kuptim na e sqaron menurin e Hudit [alejhis-selam] duke e dgjuar prgjigjen e popullit t vet, pasi q i thirri n njshmrin e Allahut, kur ata than: Ne po t shohim mendjeleht dhe t
konsiderojm vrtet rrenacak! Tha (Hudi): O populli im, nuk jam mendjeleht (nuk kam t met mendore), por un jam i drguar prej Zotit t botve. (Jam drguar) Q tu komunikoj shpalljet e Zotit tim dhe un jam kshillues besnik pr ju. (El-Araf: 66-68) N fyerjet e ktyre injorantve nuk reagoi butsia e Hudit [alejhis-selam], sepse diferenca sht shum e madhe n mes njeriut t cilin e zgjodhi Allahu pr Pejgamber, i cili sht n kulminacion t mbarsis dhe mirsis, dhe popullit q e nnmoi vetveten dhe iu dha adhurimit t gurve, duke konsideruar se gurt u sjellin dobi e dm! Si mund t ngushtohet msuesi i madh me ulurimat e ktyre t gjymtve? Pejgamberi i Allahut, Muhammedi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], deshi tua msoj shokve t vet kt msim mbi matu-rin dhe kontrollimin e vetes. Transmetohet se nj beduin erdhi te Pejgamberi ti krkoj dika, ai i dha, e pastaj i tha: A bra mir ndaj teje? Beduini tha: Jo, nuk bre mir! Muslimant u hidhruan dhe u ngritn kundr tij, kurse Pejgamberi ua bri me shenj q t ndalen Pastaj u ngrit dhe hyri n shtpi, e thirri at dhe i dha edhe dika tepr. Pastaj i tha: A ta plot-sova dshirn? Beduini tha: Po, Allahu t shprbleft pr familjen dhe farefisin me t mira. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha atij: Ti kur e the at q e dgjuam pak m par, shokt e mi u prekn, nse dshiron, thuaja atyre at q ma the mua, ashtu q ta mnjanojn bindjen e keqe q e kan formuar pr ty. Tha: Po. Dhe erdhi t nesrmen, dhe Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Ky beduini e tha at q e tha, e ne i dham edhe m tepr, e mendoi se sht i knaqur, a sht ashtu? Tha: Po, Allahu t shprbleft pr familjen dhe farefisin me t mira. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Shembulli im dhe shembulli i ktij sht si shembulli i nj njeriu t cilit i ka ikur deveja, e njerzit iu vun pas ta zn, por me kt vetm se e dbuan edhe m tepr; pronari i tyre i thirri dhe u tha: M lni vet ta z deven time, sepse un jam m i njohur dhe m i but ndaj saj sesa ju. E u nis drejt saj, mori prej
barishteve t toks, dhe kshtu e ktheu derisa erdhi dhe u ul, e shaloi dhe u ngjit n t. Sikur tu kisha ln, kur e tha njeriu at q e tha, e ta mbytshit, do t hynte n zjarr. Pejgamberin e but nuk e kaploi tmerri pr shkak t arrogancs s beduinit n fillim dhe n t njohu natyrn e nj grupi njerzish, i cili karakterizohet me fjal t zbrazta dhe nxitim n t keqe. Sikur njerzve t till tu shpejtohej ndshkimi, do t zhdukeshin, dhe nuk do t ishte nj gj e till padrejtsi. Mirpo, reformatort e mdhenj nuk prfundojn me epilogun e mass s gjer n kt prfundim t dhembshm; ata prej maturis s tyre i pajisin njerzit e ngutshm me qllim q ti prqendrojn me fuqi n bamirsi dhe tua lejojn gjuhve t tyre ta bjn shprehi lavdrimin. mimin e saj nuk mund ta shfrytzoj si zbukurim gjetsi i rastsishm, edhe me qen lmosh e madhe, sepse ka sht dhnia e pasuris prball prvetsimit t njerzve? Beduinin, i cili e bleu knaqsin e tij me at q prmendm, nuk sht larg mendjes ta shohsh pas disa ditsh t ngarkuar me nj detyr t rrezikshme, n t ciln e jep edhe kokn e vet me dshir!! Pasuria n duart e reformatorve t mdhenj nuk sht tjetr,vese nevoja e lypsve t ardhur, lakmues, apo sht mbeturin e toks me t ciln ngarkohen kafsht teka-njoze pr t kaluar me to hapsira t mdha shkretinore. Pejga-mberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ndonjher nervozohej, mirpo ai nuk i tejkalonte kufijt e respektit dhe arsyes. Prej biografis s tij sht prcjell se ai asnjher nuk ka ndshkuar pr shkak t vetin personal, por ka ndshkuar vetm ather kur jan shkelur kufijt e Allahut.
www.islamischen.ch
140
Andaj, kur beduini arrogant i tha atij duke i ndar plakat e lufts: Bhu i drejt, sepse kjo sht ndarje e cila nuk sht br pr hir t Zotit, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nuk bri m tepr, prvese ia tregoi atij at q ai nuk e dinte, e kshilloi veten, ia prkujtoi vetes at q tha beduini pr t dhe tha: Mjer pr ty, kush sht ai i cili do t jet i drejt, nse nuk jam un i drejt? Do t shkatrrohesha dhe do t humbesha, nse nuk jam i drejt. Dhe njkohsisht i ndaloi shokt e vet ta vrisnin, kur disa prej tyre u munduan ta bjn kt. Nj dit prej ditve, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u ligjroi njerzve, dhe mes tjerash u tha: Njerzit jan t krijuar n grada t ndryshme; ka disa prej tyre t cilt ngadal hidhrohen, e shpejt falin; shpejt hidhrohen dhe shpejt falin; ngadal hidhrohen dhe ngadal falin; kta korrespondojn mes vete. Dijeni se disa prej tyre shpejt hidhrohen, e ngadal falin. Dijeni se m i miri prej tyre sht ai i cili ngadal hidhrohet, e shpejt fal, e m i keqi prej tyre sht ai i cili shpejt hidhrohet, e ngadal fal. Dijeni se disa prej tyre jan real n kthimin e borxhit dhe real n lypjen e tij; disa prej tyre jan t mbrapsht n kthimin e borxhit, por real n lypjen e tij; disa prej tyre jan arrogant n lypje, por real n kthyerje; kta korrespondojn mes vete. Dijeni se m i miri prej tyre sht ai i cili sht real n kthyerjen e borxhit dhe real n lypjen e tij, ndrkaq m i keqi i tyre sht arroganti n kthyerje dhe arroganti n lypje. Dijeni se hidhrimi sht nj gac n zemrn e njeriut; a nuk e keni vrejtur se i skuqen syt dhe i fryhen damart? Kush ndjen dika t ktill, le t ngjitet pr toke. /Transmeton Tirmidhiu/, respektivisht le t mbetet n vendin e tij dhe le t ulet, ngase kur lshohet pas flaks s hidhrimit, prish do gj pa vetdije dhe nn shtypjen e madhe t pasioneve, ashtu q nuk l vend pr konsolidimin e tyre.
www.islamischen.ch
141
Hadithi i ndershm i sqaroi grupet e njerzve dhe piedestalet e tyre n mirsi, kurse besimtari e ven veten e vet atje ku duhet. Njeriun q shum shpejt dhe tejmase hidhrohet, kjo e bie n gjendje trbimi, kshtu ai e shan edhe dern kur nuk mund ta hap, e ndodh q ta thyej mjetin q i gjendet n dor, apo ta mallkoj kafshn e cila mbi vete e mban. N nj rast, era ia ngriti nj njeriu rrobat, e ai e mallkoi ern, kurse Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Mos e mallko, sepse ajo sht e urdhruar dhe e nnshtruar, ngase ai i cili mallkon dika pr t ciln nuk sht kompetent, mall-kimi i kthehet atij. /Transmeton Tirmidhiu/ T kqijat e hidhrimit jan t shumta, kurse rezultatet e tij jan t mjerueshme, andaj gjakftohtsia sht argument i fuqis s lavdruar dhe solidarizimit fisnik. Transmetohet prej Ibn Mesudit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: ka konsideroni ju fuqi? Than: At t cilin nuk mund ta mundin njerzit. Tha: Jo, por ai i cili e kontrollon veten n rast hidhrimi. /Transmeton Muslimi/ Nj njeri i tha Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: M kshillo, por mos shum, se frikohem mos harroj! (Pejga-mberi) Tha: Mos u hidhro. /Transmeton Maliku/ Kjo prgji-gje koncize sht m e mira q mund ti jepet pyetjes e cila formulohet n kt mnyr. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], ata q vinin tek ai dhe krkonin ti udhzoj, i kshillonte me at q sht n pajtim me natyrn dhe ambientin e tyre: ndonjher ishte konciz, e ndonjher i gjat, n baz t asaj q krkonin rrethanat.
Injoranca, problemin e s cils e pastroi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], ishte dy llojesh: injoranc kundr dituris dhe injoranc kundr butsis. Errsira e s pars shuhet me njohurit e ndryshme dhe artet e udhzimit, ndrkaq ndalimi i padrejtsis s dyts mbshtetet n shtypjen e epshit dhe pengimin e trazirave. Arabt e par mburreshin me at se injorancn e prballonin me injoranc m t madhe: Dijeni se ai q do t tregohet injorant ndaj nesh Ne do tia tejkalojm me injoranc atij Islami erdhi dhe e ndaloi kt erupsion, dhe i ngriti shtyllat e shoqris mbi mirsi, e nse nuk mundet mbi kt, ather mbi drejtsi. Ky synim do t arrihet vetm ather kur do t dominoj mendja e shndosh mbi instiktin e hidhrimit. Shum prej kshillave q Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ua dha arabve ishin t orientuara n kt drejtim, saq manifestimet e mendjelehtsis dhe teprimit u konsideruan ikje prej Islamit. Dhe nisur nga kto pranga me t cilat sht lidhur bashksia, ajo nuk luhatet dhe nuk tronditet. Sharja e muslimanit sht mkat, ndrkaq luftimi i tij sht kufr (mosbesim). /Transmeton Buhariu Abdull-llah Ibn Mesudi thot: Ndrmjet do muslimani dhe muslimanit tjetr ka mburoj nga Allahu i Madhrishm, andaj, kur dikush i thot tjetrit ndonj fjal t paturpshme, e ka grisur mburojn e Allahut. /Transmeton Bejhekiu/
www.islamischen.ch
143
Nj beduin erdhi te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] me dshir q ta msoj Islamin, mirpo nuk kishte njohuri t mparshme pr Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e as pr at n t ciln thirrte ai. Beduini, i cili quhej Xhabir Ibn Selim, thot: Pash nj njeri, mendimin e t cilit e merrnin njerzit; do gj q thoshte ai, ata e pranonin. Thash: Kush sht ky? Than: Pejgamberi i Allahut! Thash: Pr ty qoft shptimi, o Pejgamber i Allahut! Ai tha: Mos thuaj pr ty qoft shptimi, sepse kjo sht prshndetja e t vdekurit, por thuaj: Paqja qoft mbi ty! I thash: Ti je Pejgamber i Allahut? Ai u prgjigj: Un jam Pejgamberi i Allahut, q kur t godet ndonj e keqe, e lus Allahun, dhe Ai ta largon at; apo t kaplon that-sia, un e lus At, dhe Ai lshon begati; nse je n ndonj vend t panjohur dhe e humb kafshn me t ciln udhton, un e lus At, dhe Ai ta kthen kafshn tnde. Pastaj i thash: M obligo me dika. E ai m tha: Mos e shaj ask! Dhe pas ksaj un nuk shava m ask, as njeri t lir e as rob, as deve e as dele. Ai po ashtu tha: Mos e prbuz t mirn, foli vllait tnd me fytyr t kthjellt, sepse kjo sht prej mirsis Pastaj tha: Nse dikush t fyen dhe nnmon me ato gjra q i di pr ty, ti mos e fyej me at q e di pr t, sepse pasojat e saj do t jen mbi t. /Transmeton Ebu Davudi/ Ka disa njerz t cilt nuk heshtin n rast nervoze; ai doher sht n erupsion dhe pezm, t cilit n fytyrn e tij reflektojn vransi. Nse e prek dikush, ai dridhet sikur njeriu me ethe, fillon t brtet e t shkumoj, t mallkoj e t akuzoj, ndrkaq Islami sht i pastr nga kto vese t flliqura. Pejga-mberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Besimtari nuk sht akuzues i teprt, mallkues i teprt, i mbrapsht dhe i pafyty-r. /Transmeton Tirmidhiu/ Mallkimi sht prej vetive t ulta, dhe ata q i mallkojn t tjert pr shtje shum t imta i ekspozohen sprovimit t madh; bile njeriu duhet ti ik mallkimit t tjetrit, edhe nse ai i bn ndonj t keqe t madhe.
www.islamischen.ch
144
Sa m tepr t kultivohet besimi n zemr, bashk me t kultivohet edhe toleranca dhe shtohet butsia, e njeriu i ikn krkimit t shkatrrimit dhe pezmit t atyre q kan gabuar ndaj tij. Pejgamberit t Allahut i sht thn: Lutu kundr idhujtarve dhe mallkoji ata. Kurse ai tha: Un jam drguar mshir, e nuk jam drguar mallkues. Pr at, sa sht muslimani gjakftoht dhe e shuan mllefin e vet, i kontrollon fjalt e veta, nuk ua var veshin lshimeve ndaj tij dhe brengoset pr gabimet e bra, e till do t jet pozita e tij tek Allahu. Pr kt edhe Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ia trhoqi vrejtjen Ebu Bekrit [radijAllahu anhu], pse i mallkoi disa prej robrve t vet, dhe i tha: Nuk i ka hije siddikut (t sinqertit) t jet mallkues. /Transmeton Muslimi/ Sipas nj transmetimi tjetr: Nuk shkojn bashk t jeni edhe mallkues edhe t sinqert. /Transmeton Hakimi/ Prandaj Ebu Bekri i liroi ata robr, si shpagim i asaj q doli prej tij kundrejt tyre, dhe erdhi te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe i tha: Nuk e prsris m. Ngase mallkimi sht nj bomb e mbrapsht dhe e rrezikshme, n t ciln m tepr nxit zemrimi i verbr sesa merita e ndshkimit. Moskujdesi i njerzve ndaj ktyre gjuajtjeve t ashpra nuk sht n rregull, sepse asnj nuk shpton nga e liga e tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kur besimtari mallkon dika, mallkimi ngjitet n qiell dhe para tij mbyllen dyert e qiellit. Pastaj zbret n tok dhe po ashtu mbyllen dyert e saj. Pastaj fillon t sillet djathtas e majtas; nse nuk gjen vend t prshtatshm, kthehet tek ai i cili sht mallkuar, nse sht meritor e prndryshe kthehet te lshuesi i tij. /Transmeton Ebu Davudi/ Islami i ndaloi fyerjet e palogjikshme dhe sharjet e ndrsjella n mes t t kacafyturve.
www.islamischen.ch
145
N sa beteja shkelen nderet dhe sharjet e ndaluara invadojn mbi shenjtrit e vlefshme, ndrkaq shkaku i vetm i ktyre mkateve t rnda sht dominimi i hidhrimit dhe humbja e kulturs. Mkatet e ktyre luftrave t turpshme kthehen te ndezsi i par i flaks s tyre, si prmendet n hadith: Fyesve reciprok u takon ajo q thon; atij q e fillon i pari i takon mkati, derisa t sulmoj ai q sht shkelur. /Transmeton Muslimi/ Shptimi nga kto konflikte t ashpra sht n dominimin e butsis mbi hidhrimin dhe dominimin e faljes mbi hakma-rrjen. Nuk ka dyshim se njeriun e zemron do sulm ndaj personalitetit t tij, apo ndaj atij q e do, dhe, kur i jepet rasti i hakmarrjes, nxiton n pagimin e t keqes me nj tjetr si ajo. Ai nuk mund t qetsohet derisa nuk e ngushton borxhliun e vet aq sa vet ai ka prjetuar dhembje. Mirpo ekziston nj mnyr tjetr, e cila sht m e preferueshme se kjo, m e dashur pr Allahun, dhe m dshmuese pr madhshti dhe njerzi, e ajo sht q ai ta shuaj pezmin e vet dhe mos t shprthej, ta ndal dorn e vet dhe mos t hakmerret, si dhe ta konsideroj faljen e tij gabimtarit nj lloj falnderimi ndaj Allahut, i Cili ia mundsoi ta kthej hakun e vet nse dshiron. Transmetohet prej Ibn Abbasit, i cili thot: Kur erdhi Ujejne Ibn Hisn (n Medine), u vendos te djali i vllait t vet, Hur Ibn Kajsi, kurse ky ishte prej atyre t cilt i afronte Omeri [radijAllahu anhu], sepse dijetart (njohsit e mir t Kuranit) ishin antar t prhershm t kuvendit t udhheqsit t besimtarve, Omer Ibn Hattabit [radijAllahu anhu] dhe konsultuesit e tij, pa marr parasysh a ishin pleq apo t rinj. Ujejne tha: O djali i vllait tim, caktoje nj afat te udhheqsi i besimtarve.Ky kt e bri, dhe kur hyri Ujejne te Omeri [radijAllahu anhu] tha: O
biri i Hattabit, betohem n Allahun, nuk na jep neve mjaft, e as q gjykon mes nesh me drejtsi. Omeri [radijAllahu anhu] u hidhrua, saq deshi ti ngrihet atij. Ather Huri i tha:O udhheqs i besimtarve, Allahu i thot Pejgamberit t Vet: Ti (Muhammed) merre t lehtn, urdhro pr mir dhe hiqu prej t padijshmve. (El-Araf: 199), ndrsa ky sht prej t padijshmve. Pr Allahun, Omeri nuk i tejkaloi kto kshilla kur ai ia lexoi atij, dhe do her ndalej para librit t Allahut. /Transmeton Buhariu/ Omeri u hidhrua pr fyerjet q ia bri beduini dhe pr kt deshi tia trhiqte vrejtjen, sepse ai nuk hyri ta kshilloj pr dika t mir apo ta krkoj hakun e vet, por i hyri sundimtarit n pushtetin e tij q ta fyej pa arsye dhe t lyp prej tij ti jap shum gjra pa pun! Mirpo, posa iu trhoq vrejtja se njeriu sht prej t padijshmve, u largua dhe e la t shkoj rehat. N hadith prmendet: Kush e shuan nj mllef duke pasur mundsi ta zbraz, n Ditn e Gjykimit Allahu do ta th-rras para gjith krijesave, me qllim q ti jap mundsi t zgjedh cilat hurije i dshiron. /Transmeton Ebu Davudi/ Transmetohet prej Ubade Ibn Samitit, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: A tju tregoj me ka i prsos Allahu virtytet dhe i lartson gradat? Shokt than: Po, o Pejgamber i Allahut. Tha: T jesh i but ndaj atij q sht arrogant ndaj teje; tia falish atij q t ka br ndonj padrejtsi; ti japish atij q t ka injoruar; dhe ti mbash lidhj-et me at q t ka ln (nuk t vjen). /Transmeton Taberaniu/ Kurani Famlart kto virtyte t vyeshme i konsideroi rrug shptimi e cila e shpie njeriun me nxitim n Xhenetet e larta: Dhe ngutuni (me pun q meritoni) n falje mkatesh nga Zoti juaj dhe pr n nj Xhenet, gjersia e t cilit sht si gjersia e qiejve dhe e toks, i prgatitur pr t devot-shmit. T cilt japin
kur jan shlir edhe kur jan n vshti-rsi dhe q e frenojn mllefin, q u falin (t keqen) njerzve, e Allahu i do bamirsit. (Ali Imran: 133-134) Prej rrfimeve t faljes, e cila nuk e ka shembullin n mes njerzve, sht falja prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e prijsit t hipokritve, Abdull-llah Ibn Ubejjit. Abdull-llah Ibn Ubejji ishte armik i prbetuar i muslimanve, dhe doher shikonte tua bnte sherrin; u prgatiste komplote, dhe saher q i jepej rasti ti akuzonte dhe tua fyente Pejgamberin, e shfrytzonte kt. Ky sht ai q e prhapi fjaln e keqe pr nnn e besimtarve, Aishen, me rast filluan shipfsit dezinformues t brblitin me shpifjen rreth saj dhe ti lku-ndin seriozisht themelet e shoqris islame me kt akuz t turpshme, ndrkaq traditat e lindjes q nga koht e lashta e vun nderin e gruas n kulm t shenjtris dhe me t e lidhin prestigjin e saj dhe prestigjin e familjes s saj t largt dhe t afrt. Pr kt, hovi i dhembjes ka qen i ashpr n shpirtin e Pejgamberit dhe t shokve t tij, e turpi nga kjo shpifje e mbrapsht i mbushte shpirtrat e tyre me pikllim dhe dshp-rim, derisa n fund zbritn ajetet kuranore dhe e zbuluan tra-dhtin e hipokritve dhe shpaluan akuzat e tyre t pabaza pr prestigjin e nderit t nns s besimtarve dhe pastrtis s faqes s jets s saj. Ska dyshim se ata q trilluan shpifjen, jan nj grup prej jush. Ju mos e merrni at si ndonj dm pr ju, prkundrazi, ajo do t jet n dobin tuaj. Secilit prej tyre do ti takoj dnimi sipas pjesmarrjes n mkat, e atij prej tyre q e barti pjesn e madhe (t shpifjes) i takon dnim i madh. (En-Nur: 11) Dnimi iu shqiptua atyre q ishin manipuluar n kt tragjedi, ndrkaq virusi i s keqes shptoi q ta vazhdoj tradhtin e tij ndaj muslimanve dhe tu sjell dme sa t mundet!!
Allahu i caktoi fitore Pejgamberit t Vet dhe ushtris s tij, dhe Islami i mnjanoi fosilet e shekujve t ankthshm. Armiqt e tij u kufizuan n vetvete, bile atyre u hyn nga kndet e tyre. U mposht Ibn Ubejji, pastaj u smur dhe vdiq, pasi era e hipokrizis s tij qelbi do vend. Erdhi djali i tij t krkoj falje nga Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] pr babain e vet dhe ky ia fali. Pastaj ia krkoi kmishn, q tia bj qefin (ta mbshtjell), e Pejgamberi ia dha. Pastaj krkoi prej tij q tia falte xhenazen dhe t lypte falje pr t, e Pejgamberi i but e fals nuk e refuzoi kt krkes, por qndroi para kufoms s shpifsit t djeshm kundr nderit t tij, dhe krkoi pr t falje. Mirpo drejtsia hyjnore e zgjidhi definitivisht kt problem, dhe zbriti Fjala e Allahut t Madhrishm: Krko falje pr ta ose mos krko (sht njjt), e edhe nse krkon falje shtatdhjet her, Allahu nuk do tua fal, sepse ata mohu-an Allahun dhe t Drguarin e Tij, e Allahu nuk v n rrug t drejt (t shptimit), ata q nuk e respektojn. (Et-Teube: 80) Me shtjen e shpifjes ndaj Aishes sht e lidhur edhe ajo se nj i afrt i Ebu Bekrit [radijAllahu anhu] i cili jetonte me mirsin e tij, nuk u mbrojt nga involvimi n cenimin e nderit t zonjs, babai i s cils e mirmbante at (t afrmin). Me kt ai e harroi obligimin islam, obligimin e afrsis dhe obligimin e mirsis s br, gj q e preku Ebu Bekrin [radijAllahu anhu] dhe e shtyu t betohet q ta lshoj prej dore t afrmin n fjal e mos ta ket at qndrim sikur m par. Pr kt zbriti ajeti: T ndershmit dhe t pasurit nga ju, t mos betohen se nuk do tu japin t afrmve, t varfrve dhe atyre q pr hir t Allahut lan vendlindjet e tyre, po le tua falin (gabimin) dhe mos tua zn pr t madhe. A nuk dshironi q Allahu tu fal ju? Allahu fal dhe mshiron shum. (En-Nur: 22)
www.islamischen.ch
149
Ebu Bekri [radijAllahu anhu] prsri vazhdoi t jet bamirs ndaj tij si m par, duke thn: Un dshiroj t ma fal Allahu.
BUJARIA DHE FISNIKRIA

Islami sht fe e cila mbahet me dhnie dhe ndarje t pasuris, ndrkaq humbet n koprraci. Pr kt, ua bri t dashur bijve t tij shpirtgjersin, dordhnien, dhe i kshilloi t shpejtojn n bamirsi dhe mirsi, si dhe i kshilloi q mirsin ndaj njerzve ta bjn preokupimin e tyre t prhershm dhe mos t ndahen prej saj asnjher: Ata, t cilt pasurin e vet e shprndajn (n rrug t Zotit) natn e ditn, fshehurazi ose haptazi, ata shprblimin e vet e kan te Zoti i tyre dhe pr ta nuk ka as frik, as pikllim. (El-Bekare: 274) Muslimani e ka obligim t jet i matur n krkesat e vetvetes, ashtu q mos ta harxhoj tr pasurin e vet, sepse ai duhet t bashkangjes edhe dik me vete n at t mir q ia ka dhn Allahu, si dhe t bj n pasurin e vet vend pr tu ndihmuar t mjerve dhe pr tua lehtsuar t lodhurve. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: O njeri, nse bn mirsi, kjo sht m mir pr ty, e nse nuk e bn kt, kjo sht m keq pr ty; ti nuk do t qortohesh pr begatit, fillo me ata q i mbikqyr, dhe dije se dora e lart (q jep) sht m e mir se dora e ult (q lyp). /Transmeton Muslimi/ Kurani e thekson kt kuptim, kur e bashkangjiti ndalesn nga teprimi me urdhrin e shpenzimit ndaj t afrmve dhe t varfrve. Harxhuesi i teprt sht shpenzues i kot mendjeleht, dhe
www.islamischen.ch
150
kajmakun e pasuris s vet e humb n epshet e tij personale. E pas saj, ka mbetet pr detyrat obligative dhe ndihmn e domosdoshme? Allahu i Madhrishm thot: Dhe jepi do t afrmi t drejtn q i takon, edhe t varfrit, edhe atij n kurbet, po mos shpenzo tepr e pa rrug. Ata q shpenzojn tepr (mastrafxhinjt) jan vllezr (n veprim) t djajve, e djalli sht prbuzs i madh i Zotit t Tij. (El-Isra: 26-27) Konteksti vazhdoi me porosin ndaj t nevojshmve dhe mbrojtjen e dinjitetit t tyre; kshtu e urdhroi muslimanin q tua dshiroj atyre t mirn dhe tu thot fjal t mira, nse nuk mund tua jap at q e dshirojn: Nse detyrohesh tua kthesh shpinn atyre (t afrmve etj.), duke krkuar mshirn, t ciln e shpreson nga Zoti yt (furnizim pr ti ndihmuar ata), ather thuaju atyre fjal t mira (t lehta). (El-Isra: 28) Thirrja e Islamit n bujari dhe altruizm sht e bujshme dhe konstante dhe lufta e tij kundr koprracis dhe dorshtrngueshmris sht permanente dhe e shpallur. N hadith prmendet: Altruisti sht afr Allahut, afr njerzve, afr Xhenetit, dhe larg nga zjarri; ndrkaq, koprraci sht larg nga Allahu, larg nga njerzit, larg nga Xheneti dhe afr zjarrit; dhe nj njeri altruist i padijshm sht m i dashur tek Allahu sesa nj koprrac i devotshm (ibadetxhi). /Transmeton Tirmidhiu/ N bot nuk ekziston sistem dhe nuk do t ekzistoj n t cilin njerzit nuk do t ken nevoj pr ndihm reciproke dhe solidarizim, por, pr arritjen e qetsis dhe garantimin e lumturis, patjetr i forti t jet i but ndaj t dobtit, pasaniku t jet i afrueshm me t varfrin, pasi natyra e shoqris njerzore sht e till q t afrohen fuqia dhe dobsia, pasuria dhe varfria.
www.islamischen.ch
151
Sikur t kishin qen pasuria dhe skamja n pajtim me aftsit intelektuale q u jan dhn njerzve, disa do t depononin shum pasuri, ndrkaq disa do t jetonin n bollk; kto jan ligjet e natyrs njerzore n t cilat nuk ka falsifikim. Por dshprimi deprton te njerzit kur ata jetojn t izoluar, nuk njohin prvese vetveten dhe ekskluzivisht krkesat e vetes, edhe prskaj asaj se Allahu i Madhrishm i ka przier njerzit n mes vete dhe kt przierje, duke pasur parasysh dallimin e gjendjes s tyre, e bri sprovim t madh me t cilin e kalit besi-min dhe e shprndan mirsin: Ne bm njrin prej jush sprov pr tjetrin se a do t jeni t durueshm. E Zoti yt sht Ai q sheh do gj. (El-Furkan: 20) Asnj popull nuk mund t korr sukses n kt rrafsh, pa qen lidhjet e forta n mes bijve t tij; kshtu, nuk l t varfr t vuaj nga dhembjet e skamjes dhe nuk l pasanik i cili do ti monopolizoj mirsit e pasuris. N Islam ekzistojn parime precize pr realizimin e ktyre objektivave fisnik, kurse prej tyre sht adoptimi i shpirtit pr t br mir, ofrimi i ndihms dhe veprat bamirse. Me rezultatet e ktij adoptimi t shklqyeshm nuk bhen t lumtur vetm t dobtit, por siguria dhe qetsia e tyre kthehet edhe te vet protagonistt e saj! Kshtu i mbrojn ata nga dridhjet e mllefeve dhe pasojat e egoizmit t verbr. Allahu i Madhri-shm thot: Ja, ju jeni ata q ftoheni pr t dhn n rrugn e Allahut (pr luft kundr armikut tuaj), e dikush prej jush bn koprraci, e kush bn koprraci, ai bn kundr vetvetes, Allahu ska far nevoje, e ju jeni t varfr (keni nevoj) (Muhammed: 38) Varfria sht e met e cila, kur gjendet te njeriu, e ngushton dhe e rrzon nn pozitn t ciln ua caktoi Allahu njerzve; ajo, po ashtu, sht rrezik ta privoj at nga prestigji me t cilin Allahu e bri njeriun superior ndaj krijesave t tjera. sht shum rnd pr njeriun q t shoh nj person
me rroba t grisura, vrimat e s cils gati sa nuk ia zbulojn pjest e turpshme, apo kmbzbathur, t cilit siprfaqja e toks ia ka shkatrruar gishtat dhe shputat e kmbs, ose kur i uritur i lshon syt n ushqime t ndryshme, e pastaj e kthen skamja t molisur. Ata t cilt i shohin kto skena rrqethse e pastaj nuk preken n shpirt nga ato, ata nuk jan njerz dhe nuk jan besimtar. N prgjithsi, n mes njerzve, ka farefisni e cila duhet t respektohet dhe nuk duhet lejuar q at ta shkpus skamja. Prej besimit sht q njeriu t ket droj nga Zoti pr gjendjen e ktyre t ngratve. Nj her Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] pati rastin t shoh nj prej skemave t ktilla dshpruese, gj q e preku mjaft. Pr kt i tuboi muslimant dhe u foli, ua prkujtoi obligimin e njeriut ndaj njeriut dhe frikn e tyre ndaj Allahut dhe Dits s Fundit, dhe vazhdoi tu flas atyre, derisa tubuan mjete t nevojshme jetsore dhe rroba pr mbulim. Transmetohet prej Xheririt, i cili thot: Nj mngjes ishim te Pejgamberi i Allahut, kur erdhn te ai disa njerz t zhveshur me rroba t grisura, t gjith ishin t fisit Mudar. Posa i pa, fytyra e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u ndrrua dhe u pikllua nga varfria q pa tek ata. Njher hyri, pastaj doli dhe e urdhroi Bilalin ta thrras ezanin, u ngrit dhe u fal, pastaj ligjroi dhe tha: O ju njerz! Kinie frik Zotin tuaj q ju ka krijuar prej nj veteje (njeriu) dhe nga ajo krijoi paln (shoqen) e saj, e prej atyre dyve u shtuan burra shum e gra. Dhe kinie frik Allahun q me emrin e Tij prbetoheni, ruajeni farefisin (akraballkun), se Allahu sht mbikqyrs mbi ju. O ju q besuat, kinie parasysh frikn ndaj Allahut, dhe le t shikoj njeriu se ka ka br pr nesr
www.islamischen.ch
153
Pastaj tha: Le t jap lmosh njeriu nga dinart q i posedon, dirhemt (ari dhe argjendi), rrobat e veta, nga sasia e grurit dhe hurmave q posedon, derisa tha: Po edhe nj lvore hurme. Arriti nj prej ensarve (medinasve) me nj strajc t ciln mezi q e bante n dor, bile edhe smund ta mbante! Pastaj nj nga nj pasuan njerzit e tjer. Kshtu, pash nj turm t madhe me ushqim dhe rroba e kur, e pash fytyrn e t drguarit t Allahut se si shklqente sikur ari, dhe tha: Kush trason n Islam nj tradit t mir, ai do ta ket shprblimin e saj dhe shprblimin e atyre q do ta pasojn at tradit pas tij, pa u munguar kurrgj n shprblimet e tyre. Po ashtu, kush trason n Islam nj tradit t keqe, ai do ta meritoj mkatin e saj dhe mkatin e atyre t cilt do t punojn sipas saj, pa qen mangut n mkatet e tyre asgj. /Transmeton Muslimi/ Kto fjal fenomenale, jan thirrje pr t garuar n mirsi dhe pr t nxituar n hapjen e projekteve t dobishme, si treni i mshirs dhe ndihma dimrore, dhe t ngjashme; po ashtu, kto fjal jan vrejtje pr ata t cilt i ngjallin doket e mbrapshta dhe me to i ndrlikojn shtjet e bashksis, e kshtu i ln ata q do t vijn pas, t psojn n ligsit dhe vuajtjet e tyre. Mirpo, njeriu sht i prir kah dashuria ndaj pasuris dhe orvatja pr posedimin e saj; ai ec pr kt qllim n an t ndryshme t bots; egoizmi n shpirtin e njeriut ka sugjestione t forta; t menduarit m t madh sht pr vetveten, e m pak pr t tjert. Sikur ti jepeshin njeriut t gjitha pasurit e toks, dhe sikur ai ti kishte poseduar depot e mshirs supreme, nuk do ta kishte lejuar veten t jap lmosh me bollk, por nga natyra e tij e ngusht atij do ti paraqiteshin shum shkaqe t cilat do t venin n duart e tij pranga. Thuaj: Sikur t kishit depot e begative t Zotit tim, nga frika se po shpenzohen, do t bheni koprrac; njeriu sht dorshtrnguar. (El-Isra: 100)
Islami kto ndjenja i konsideron prej tendencave t liga t cilat duhet t luftohen energjikisht, dhe intrigave t tyre tu bhet ball me zgjuarsi dhe aktivitet. Ai sqaroi bukur se t mirat e t dy botrave mund ti akumuloj ai i cili arrin ti mposht shtytjet e koprracis n veten e vet dhe tia bj asaj shprehi fisnikrin dhe dordhnien: Andaj, sa t keni mundsi ruanu prej dnimit t Allahut, dgjoni, respektoni dhe jepni pr t mirn tuaj, e kush i ruhet lakmis s vetvetes, t tillt jan t shptuarit. (EtTegabun: 16) Pasurit e mbuluara npr depo, n t cilat fshihet e drejta e t varfrit dhe e t ngratit, jan e keqe e madhe pr pronarin e tyre n kt bot dhe n botn tjetr; pasurit e tilla m s teprmi u ngjajn gjarprinjve t fshehur n vrimat e tyre; rrezik i prgatitur pr t keqen e njerzve. Bile Islami tregoi se pasu-rit e tilla njmend shndrrohen n gjarprinj t cilt jan lshu-ar t trbuar me dhmbt e tyre, duke e rrmbyer pronarin e pasuris q tia kafshoj dorn e tij t ciln ia ka mashtruar koprracia. dhe do pronar i pasuris i cili nuk ia nxjerr hakun e vet t duhur, kjo pasuri do ti vij Ditn e Gjykimit si gjarpr me dhmb duke e ndjekur me goj t hapur; kur do t ik prej tij, do t dgjoj nj duke e thirrur:Merre pasurin tnde t ciln e fshehe, un nuk kam nevoj pr t! Kur do ta shoh se ajo i sht e patjetrsueshme, do ta fus dorn n gojn e tij dhe do tia kafshoj sikur shtaza. /Transmeton Buhariu/ Islami tenton ta vetdijsoj njeriun n mnyr t mir dhe me bindje se dashuria e tij e flakt ndaj pasuris mund ta v n pozita t palakmueshme, dhe ai, sikur t kishte menduar n esencn e asaj q posedon dhe prfundimin e tij me pasurin e till, do ta konsideronte shpirtgjersin m t mir se egoizmin dhe dhnien m t mir se koprracia.
Njeriu thot: Pasuria ime, pasuria ime! por ai prej pasuris s vet ka tri gjra: At q e ka ngrn dhe e ka mbaruar; at q e ka veshur dhe sht vjetruar; apo at q e ka dhn dhe e ka prvetsuar. Ndrkaq, ajo q sht jasht ktyre, ka shkuar dhe ua l njerzve. /Transmeton Muslimi/ sht habi q t psoj njeriu n tubimin e asaj q ua l t tjerve; nse nuk e shfrytzon muslimani pasurin e vet n at q ia konsolidon jetesn dhe ia mbron kthimin e tij, ather n ka ta shfrytzoj at? Kt realitet e shpaloi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke thn: Cili prej jush e do m tepr pasurin e trashgimtarit t tij sesa pasurin e vet personale? Ata than: donjri prej nesh pasurin e vet e do m tepr. (Pejgamberi) Tha: Pasuria e tij sht ajo q e ka dhn, ndrsa pasuria e trashgimtarit t tij sht ajo q e ka ln pas!! /Transmeton Buhariu/ Por krahas ksaj, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], kur e proklamoi tubimin e zekatit, e ndjeu sensibilitetin e ndjenjave t lakmis te njerzit dhe qe i but n shrimin e tyre, e pr kt tha: Do tu vijn juve kalors q i urreni - ka pr qllim tubuesit e zekatit pr at, kur do tu vijn, shfaqj-uni mikpritje dhe jepjauni at q e krkojn; nse jan t drejt, kjo sht pr t mirn e tyre, e nse nuk jan t drejt, kjo do t jet n dm t tyre. Bhuni t knaqur, sepse komple-timi i zekatit tuaj sht knaqsia e tyre, dhe le t luten pr t mirn tuaj. /Transmeton Ebu Davudi/ Suksesi i njeriut n eliminimin e pengesave t koprracis, t cilat i pengojn ndjenjat e mirsis tek ai, n kndvshtrimin islam sht mirsi e prkryer, sepse dihet se shpresa e njeriut n jet rritet dhe raportet e tij me t forcohen kur ai ka trup t shndosh dhe aspirata pr ardhmri, kur sht i matur n shpenzime dhe e shton kapitalin e vet me qllim q t siguroj nj t nesrme m t
begatshme pr vete dhe pr pasardhsit e tij. Kur do ti posedoj gjith kto motive dhe e shtrin dorn n pasurin e vet, ather ndan me gjith zemr dhe nuk frikohet se do ti paksohet e as se do ti zhduket pasuria; ai kshtu bn mirsi t madhe. Erdhi nj njeri te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe i tha: O Pejgamber i Allahut, cila lmosh ka shprblim m t madh? Tha: T ndash lmosh duke qen i shndosh e lak-mues i pasuris, duke u frikuar prej varfris e t shpresosh n pasuri; mos e le derisa t t vij fundi, e t thuash: Filanit ia l kt, filanit kt, e filanit i ka takuar kjo. /Transmeton Buha-riu/ Lmosha e gjer, me sinqeritet dhe mshir, i lan mkatet dhe i fshin gabimet. Allahu i Madhrishm thot: Nse lmoshat i jepni haptazi, ajo sht mir, po nse ato u jepni t varfrve fshehurazi, ajo sht edhe m e mir pr ju dhe Ai ua largon (me pun t mira) t kqijat. Allahu sht i njohur hollsisht pr veprat tuaja. (El-Bekare: 271) Nse Allahut i huazoni dika t mir, Ai juve ua shumfishon at dhe ju fal; Allahu sht shum mirnjohs, i but. sht i gjithdijshmi i t fshehts e i t dukshmes, sht ngadhnjyesi, i urti. (Et-Tegabun: 17-18) Pr at, kur muslimani rrshqet n ndonj mkat dhe vren se ai mkat e largoi at nga Zoti, pastrimi q ia kthen atij kthjelltsin, ia jep shklqimin dhe e mbshtjell n rrobat e faljes dhe knaqsis, sht q ai t shikoj n pasurin t ciln aq tepr e ka lakmi dhe prej saj tu ndaj t varfrve dhe t ngratve, si shrbim me t cilin do t afrohet te Mshiruesi m i mshirshm. Transmetohet nga Ebu Dherri, se Pejgamberi i Allahut ka thn: Nj njeri i devotshm prej Beni Israilve i bri ibadet (adhurim) Zotit n faltoren e tij gjashtdhjet vjet, dhe pati reshje, e toka u
www.islamischen.ch
157
gjelbrua. Ky njeri i devotshm e pa kt prej faltores s tij, dhe tha: Sikur t zbrisja n kt vend e ta prkujtoja Allahun, e t m shtoheshin t mirat!! Zbriti, dhe me vete kishte nj apo dy cop buk. Dhe derisa ishte ai n at vend, e takoi nj grua dhe filloi ti flas asaj, e edhe ajo atij, derisa bri marrdhnie intime me t, dhe i ra t fikt. Zbriti pastaj n nj prrua t lahet, kur papritmas arriti nj lyps, t cilit i bri me shenj ti marr bukt, e pastaj vdiq. U mat adhurimi i tij gjashtdhjetvjear me at amoralitet, dhe amoraliteti ia rndoi punt e mira. Pastaj te punt e mira u vun copat e buks, me rast rnduan punt e mira, dhe atij iu faln mkatet. /Transmeton Ibn Hibbani/ Prej shembujve m t shklqyer, q tregon ndikimin e altruizmit dhe bujaris n falje dhe shptim, sht inspirimi i Allahut drejtuar Pejgamberit t Tij, Jahjait [alejhis-selam], q ta msoj popullin e tij: Dhe ju urdhroj me lmosh. Shembulli i ksaj sht si shembulli i njeriut t cilin e kan zn peng armiqt dhe ia kan lidhur duart n qaf, pastaj e afruan q tia presin kokn, e ai thoshte: A pranoni q un ta shpaguaj veten prej jush? Dhe filloi t jap sa mundte, derisa e pagoi veten. /Transmeton Hakimi/ Lmoshat q i japim, krahas llojshmris s tyre, si zekat, dhurat, furnizim e t ngjashme, kan rol madhshtor n jetn e ksaj bote dhe t bots tjetr; n baz t saj dobsohet apo forcohet lidhja e muslimanit me fen e vet dhe nuk do ta privoj-n njeriun, si p.sh. koprracia e tij, ndaj obligemeve t veta dhe paragjykimet e tij pr Zotin. Dhe nuk do t mund tia tejkaloj askush n fisnikrin dhe bindjen e tij n mirsin e Zotit. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Bamirsit t mbrojn nga fatkeqsit, lmosha e fsheht e shuan hidhrimin e Zotit, respektimi i farefisit ta shton jetn. /Transmeton Taberaniu/
www.islamischen.ch
158
Mbroni pasurit tuaja me zekat, shroni t smurit tuaj me lmosh, dhe pritni valt e sprovimit me lutje dhe devotshmri. /Transmeton Ebu Davudi/ Asgj nuk sht m e rnd pr shejtanin, m shkatrruese pr lajkat e tij dhe m zhdukse pr cytjet e tij se nxjerrja e lmoshs. Pr kt ai n shpirtrat e njerzve e hedh plogshtin, me qllim q ti ngadalsoj n dhnie dhe ti lidh me frenat zhduks. Djalli ju frikson nga varfria dhe ju urdhron pr t kqija, e Allahu ju garanton falje (mkatesh) e begati; Allahu sht Dhurues i madh, sht i Dijshm. (El-Bekare: 268) N hadith prmendet: Sa her q ndan ndonj njeri dika prej sadakas, i mposht nga ajo shtatdhjet djaj, t cilt bashkrisht, t gjith, ndalojn nga ajo. /Transmeton Ahmedi/ Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], se ata pren nj dele, e Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] pyeti: ka mbetur prej saj? Ajo tha: Prej saj ka mbetur vetm shpatulla. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: E gjith delja ka mbetur, pveq shpatulls. /Transmeton Tirmidhiu/ 3 Kt e konfirmon Fjala e Allahut t Madhrishm: Ajo q e keni pran vetes sht e prkohshme, e ajo q sht tek Allahu sht e prjetshme (En-Nahl: 96) Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e transmeton nga Zoti kt hadith: O bir i Ademit (njeri), zbraze depon tnde, se te Un nuk ka djegie, fundosje, vjedhje; do t ta kompensoj me at q do t kesh m tepr nevoj. /Transmeton Bejhekiu/
3
Ata krejt e kishin shprndar sadaka me prjashtim t shpatulls.
www.islamischen.ch
159
Njeriu ndonjher mund t preokupohet nga paragjykimet se altruizmi e pakson kapitalin dhe t afron kah varfria, e po ashtu, se ia rrmben njeriut begatin e qetsis n hijen e pasuris s tij t madhe dhe mirsive t pranishme. Ky paragjykim sht prej cytjeve t shejtanit n shpirtrat e t dobtve. Por, e vrteta sht se bujaria sht mnyr e begatimit dhe altruizmi sht shkak i shtimit, dhe ai q i bn duart e veta korridor pr begatit e Zotit, ai do t mbetet i furnizuar me begati, i pajisur n jetn e tij me bollk t prhershm nga mshira dhe bujaria e Allahut. N hadith prmendet: Pr tri gjra betohem Pasuria e njeriut asnjher nuk sht paksuar nga lmosha; sa her q njeriut i sht br ndonj padrejtsi, e ai ka duruar, Allahu e shton fuqin e tij; dhe sa her q e hap njeriu dern e lypjes, Allahu po aq ia hap dern e varfris. /Transmeton Ibn Maxhe/ Le t kapet njeriu pr litarin e zemrgjersis, le t nxitoj n mbushjen e boshllqeve q i has, le ti shikoj njerzit e nevojshm, q i drejtohen atij, si i shikon faktort e tregtis s suksesshme. Nse sot ka dhn pak, nesr apo pasnesr do t kthehet me shum Allahu i Madhrishm dhnien e mir e konsideroi huazim human dhe nuk ia kthen njeriut prkats t ngjashme apo dy her t till, por shum m tepr. Ai i stimuloi njerzit t japin dhe u tregoi atyre se ajo q ua japin tjerve sht mjet i cili bn q Allahu ti furnizoj njerzit e till nga depot e Tij, t cilat nuk mbarojn. N hadith t transmetuar nga Allahu i Madhrishm prmendet: O robi Im, jep, q t t jap ty; dora e Zotit sht plot, nuk e harxhon shprndarja natn e ditn. ka mendoni pr at q e ka
www.islamischen.ch
160
shprndar prej kur i ka krijuar qiejt e tokn? Nuk u paksua ajo q posedonte; Arshi i Tij ishte mbi uj, e Ai n dor e kishte peshojn me t ciln ulte dhe ngrente. /Transmeton Buhariu/ Allahu i Madhrishm thot: e kado q t jepni, Ai e kompenson at dhe Ai sht Dhuruesi m i madh. (Sebe: 39) Ata t cilt shprndajn - kur jan n bollk dhe telashe - jan n mbikqyrjen e Allahut dhe n mbrojtjen e Tij, pr ta luten melekt dhe shpresojn tu shtohet pasuria; ndrkaq pr deponuesit pritet vetm humbje, dhe a thua ata do t jetojn prjet me pasurin, apo pasuria do t jet e prjetshme me ta? Pasuria sht huazim i cili te ne u transferua prej t tjerve, ather pse gjith kjo kmbngulje n t dhe ky anim kah ajo? do interes i ksaj bote, me t cilin lidhen njerzit, nuk ka dyshim se ia ln trashgimtarit t qiejve dhe toks, dhe te Zoti i tyre do t kthehen kmbzbathur, pa pasuri e pozit, si u krijuan hern e par, dhe do t lidhen me pasurin e tyre Ditn e Gjykimit. Andaj, nuk sht udi q t hakmerret Zoti ndaj atyre t cilt i harrojn kto t vrteta dhe lshohen n tok pa pasur asnj breng tjetr prve tubimit t asaj q e dmton dhe harress s asaj q i sjell dobi. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk ka dit n t ciln nuk zbresin dy melek, njri thot: O Zot, kompensoja atij i cili jep, kurse tjetri thot: O Zot, shkatrroja atij q sht koprrac. /Trans-meton Muslimi/ Njeriu mund ta lakmoj pasurin edhe pr at se dshiron ti lr fmijt e vet t pasur, e cila do ti mbroj ata nga ndryshimet n shoqri. Ky sht qllim i mir, sepse muslimani sht i obliguar ti mbroj pasardhsit e tij, t mos i lr t varur dhe ti shoh se nuk kan nevoj pr njerzit. Islami, i cili t urdhron ta luftosh varfrin n shtpin e huaj, nuk pajto-het q ta sjellsh at n
shtpin tnde. N hadith prmendet: dhe ti lsh pasardhsit tuaj t pasur sht m mir, sesa ti lsh t varur prej njerzve. /Transmeton Buhariu/ Mirpo, mbikqyrja e fmijs dhe t siguruarit e ardhmris s tij nuk bn t jet n llogari t fes dhe moralit t tij, pr shkak se sht marri q njeriu ta sakrifikoj veten, njerzin e tij dhe knaqsin e Zotit, duke reduktuar fitimin e tij, pr hir t asaj q tua l pasardhsve. Islami e ka sqaruar at se fmijt dhe pasuria e muslimanit jan si begatit e tjera t cilat i jepen atij q t sprovohet; nse ndalet tek ato, dhe nuk i prfill obligimet e detyruara dhe sakrificat e krkuara, kto begati do t jen burim i vuajtjeve t tij, bile do t jen armiku m brutal i tij. sht shpjegimi i ajetit: O ju q besuat, vrtet, disa nga bashkshortet tuaja dhe nga fmijt tuaj jan armiq tuaj, andaj kini kujdes ndaj tyre, e nse nuk merrni masa, nuk ua vini veshin dhe i falni, ta dini se edhe Allahu sht mkatfals, mshirues. Ska dyshim se pasuria juaj dhe fmijt tuaj jan vetm sprov, ndrsa ajo q sht tek Allahu, sht shprblim i madh. (Et-Tegabun: 14-15) Po! Nse nuk shkon njeriu n xhihad me qllim q t qndroj afr gruas s vet, apo e ka paksuar dhnien, me qllim q t deponoj m shum pasuri pr fmijt e tij, ai sht gabimtar n falnderimin e dhuntive t cilat iu dhan atij dhe me marrzin e vet e ka shndrruar at dhunti n dnim pr t. Transmetohet nga Haule binti Hakim, e cila thot: Doli nj dit Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] duke e shtr-nguar n gjoks nj prej djemve t vajzs s tij, dhe thoshte: Ju i shtini njerzit t jen koprrac, frikacak e injorant, e ju jeni prej bimve aromatike t Allahut! /Transmeton Tirmi-dhiu/
www.islamischen.ch
162
Ai i cili pr shkak t fmijve t vet bhet koprrac, frikacak e injorant, ka humbur, ndrkaq ai i cili i ka njohur obligimet ndaj Allahut dhe robrve t Tij para do gjje, ka shptuar. Duke pasur parasysh at se koprracia ndaj obligimeve dhe depo-nimi i pasuris pr fmijt nuk e mnjanon varfrin, nuk e pakson pasurin dhe Ditn e Gjykimit nuk do t pranoj arsye-tim nga pronari i saj. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Mesudit, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Allahu i Lartsuar i ringjalli dy robr t Vet, t cilve u kishte dhn pasuri dhe fmij t shumt. Pastaj i tha njrit prej tyre: O filan bir i filanit. Tha: Urdhro o Zot! I tha: A nuk ta shtova pasu-rin dhe fmijt? Tha: Gjithsesi, o Zot! I tha: ka bre me at q ta dhash? Tha: Ia lash fmijs tim, nga frika se mos t mbetet i varur prej t tjerve!! I tha: Ti sikur t dije, pak do t qeshje e shum do t qaje. Ty, ajo q ia pate dron, t gjeti. Pastaj do ti thot tjetrit: O filan, bir i filanit, e ai do t prgjigjet: Urdhro o Zot! I tha: A nuk ta shtova pasurin dhe fmijt? Tha: Gjithsesi o Zot! I tha: bre me at q ta dhash? Tha: E shpenzova n adhurimin Tnd, dhe i lash trashgimtarit tim pas begatin Tnde t bujshme! I Tha: Ti sikur ta kishe ditur, shum do t qeshje e pak do t qaje. At pr t ciln u lidhe, sot e gjete! /Transmeton Taberaniu/ Islami porosit q njeriu njher ta nderoj vetveten, pastaj familjart, pastaj farefisin, e pastaj edhe njerzve tjer. Qllimi me at q ta nderoj njeriu vetveten sht q ti plotsoj nevojat me gjra t lejuara dhe n kt mnyr ta pengoj at nga harami, ta mbroj at nga manifestimet e varfris, t cilat e dmtojn pozitn e njeriut n shoqri dhe e ulin at nn rangun e domosdoshm pr prestigjin e
muslimanit; e gjith kjo n suaza t maturis, n t ciln nuk ka teprim dhe keqprdorim. Muslimani duhet ta ket at pasuri e cila ia reali-zon kto objektiva legjitime; nse nuk e ka kt pasuri, ai sht i varfr. Transmetohet prej Ebu Seid El-Hudrijut, i cili thot: Hyri n xhami nj njeri n gjendje t mjerueshme, ndrkaq Pejgam-beri [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] urdhronte t ndahej lmo-sh, dhe njerzit iu prgjigjn urdhrit. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i dha atij dy pal rroba, pastaj tha: Jipni lmosh!, e njeriu i hodhi nj pal rroba. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] tha: A e pat kt njeri, i cili ishte n pamje t mjerueshme, dhe i dhash dy pal rroba, e pastaj thash: Jipni lmosh, e ai i hodhi nj pal rroba!! Merri rrobat tua, dhe e dboi /Transmeton Ebu Davudi/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dshiron ti eliminoj prej shoqris dukurit e leckamanis, skamjes dhe varfris, sepse disa njerzve nuk u bhet von t jetojn t uritur e t zhveshur. Por njerzit e till nuk duhet ta imponojn kndvshtrimin e tyre n jet, mbi vet msimet fetare. Sepse Islami obligon q njeriu t ket prej mirsive t ksaj jete, at q do tia ngrej kokn dhe do tia mbroj fytyrn. Transmetohet prej Xhabirit i cili thot: Erdhi nj njeri me ar n sasi t ves dhe tha: Pejgamber i Allahut, kt e kam nga natyra, merre kt, se sht lmosh, nuk kam gj tjetr ve saj! Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] e refuzoi. Ai prsri i erdhi kah ana e djatht, dhe ia tha t njjtat fjal. Pejgamberi prsri e largoi. Ai i erdhi nga ana e majt dhe ia prsriti t njjtn, kurse Pejgamberi prap e refuzoi. Pastaj i erdhi prej pas shpine, dhe ia tha po t njjtat fjal. Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e mori dhe e gjuajti me t e sikur ta kishte goditur, do ta
lndonte,pastaj tha: Ndo-njri prej jush vjen me tr at q e posedon, dhe thot: Kjo sht lmosh, e pastaj ulet e lyp prej njerzve. Lmosha m e mir sht ajo q jepet nga pasuria /Transmeton Ebu Davudi/ I zoti i shtpis duhet ti dij nevojat e arsyeshme t fami-ljes dhe fmijve t vet dhe me zemergjersi t jap n plot-simin e tyre, sepse nuk sht prej fes q njeriu ta lr bashkshorten, djemt apo bijat e veta, n gjendje depresive, t nevojave dhe ngushtsis, e pastaj ta shpenzoj pasurin n ndonj vend tjetr, po kushedi sa t jet me rndsi nj gj e till. Lidhjet familjare jan m meritore pr vmendje dhe pr-forcim sesa lidhjet e tjera. Pejgamberi i Allahut thot: Nj dinar t cilin e shpezon n rrug t Allahut, nj dinar t cilin e shpenzon pr robin dhe nj dinar t cilin e jep lmosh pr familjen tnde, prej ktyre, shprblim m t madh ka ai q e shpenzove pr familjen tnde. /Transmeton Muslimi/ Kt e prmendm m par n kreun Sinqeriteti, me fjaln e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Kur muslimani shpenzon dika pr familjen e vet dhe llogarit n t, ajo i merret pr lmosh. /Transmeton Buhariu/ Islami, me kt udhzim preciz, dshiron ti rendis shpenzimet legjitime n mnyr t vlefshme frytdhnse. Pr at, familja sht shtylla e madhe e shoqris dhe qeliza e gjall e cila e formon trungun e saj madhshtor. Nisur nga kjo, drejtimi i prkujdesjes nga ajo, n rend t par, sht m e dobishme pr tr umetin, sesa privimi i saj dhe largimi i t drejtave t saj nga ajo. Po ashtu, n kt udhzim qortohet nj grup njer-zish, t cilt anojn kah harxhimi i teprt jasht shtpive t tyre dhe n mes shokve apo njerzve q edhe nuk i njohin, e kur kthehen n familjet e veta bhen shembuj t kqinj t skamjes dhe arrogancs!
www.islamischen.ch
165
T afrmit e muslimanit jan njerzit t cilt m s teprmi meritojn ta shfrytzojn pasurin e tij t teprt; e drejt e tyre sht q atyre tu drejtohet do kontribut i cili del nga dora e tij bujare. Kjo sht e kapshme pr trurin e shndosh, sepse, nse njeriu ka afr vetes nj njeri t nevojshm, nuk ka kuptim q ti l ato mirsi dhe t njjtat tia bj ndo-njrit q sht m larg; bile, kjo mund t mbjell edhe mllef n zemrat e t privuarve dhe tu jap t kuptojn se mosprfillja e tyre sht e qllimt, q t maltretohen e nnmohen. Nse ky veprim sht pr t irrituar t afrmit, ather lmosha e tij refuzohet dhe shndrrohet n mjerim. N hadith prmendet: O populli i Muhammedit! Pasha At i Cili m drgoi mua me t vrtetn, Allahu nuk do ta pranoj lmoshn e atij i cili ka t afrm q kan nevoj pr ndihmn e tij, e ai ua jep tjerve. Pasha At n dor t t Cilit gjendet shpirti im, Allahu nuk do ta shikoj at n Ditn e Gjykimit. /Transmeton Taberaniu/ Transmetohet prej Zejnebit t fisit Thekif, gruas s Abdull-llah Ibn Mesudit, e cila thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Jepni sadaka oj gra, po bile edhe prej stolis suaj. Zejnebi thot: U ktheva tek Abdull-llah Ibn Mesudi, dhe i thash: Ti je njeri i dobt materialisht, kurse Pejgamberi na ka urdhruar t japim lmosh, andaj, shko e pyete, nse sht e lejuar, do ta jap ty, e nse jo, do tua jap t tjerve Abdull-llahu i tha: Jo, por shko tek ai ti vet! Zejnebi thot: Shkova tek ai, kur nj grua prej ensarve e kishte t njjtn breng sikur un. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] kishte devotshmri t madhe, andaj te ne doli Bilali, dhe un i thash atij: Shko te Pejgamberi e i thuaj se nja dy gra jan te dera, dhe e pyesin se a u pranohet lmosha atyre nse ua ndajn burrave t tyre dhe jetimve q i kan n mbikqyrje. Por, mos i trego se kush jemi ne. Zejnebi thot: Bilali hyri te Pejgamberi i Allahut dhe e pyeti, e Pejga-mberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Kush jan ato t dyja? Ai tha: Nj grua prej ensarve dhe Zejnebi. Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Cila Zejneb? Bilali iu
prgjigj: Gruaja e Abdull-llah Ibn Mesudit. Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] iu prgjigj: Atyre u takon shprblimi i farefisnis dhe i lmoshs. /Transmeton Buhariu/ Po ashtu, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Lmosha q i jepet nj t ngrati, sht vetm lmosh, ndrkaq ajo q i jepet nj t afrmi, sht e dyfisht: lmosh dhe respekt farefisnor. /Transmeton Tirmidhiu/
DURIMI
Durimi sht shklqim /Transmeton Muslimi/ Kur bhen serioze dhe ndrlikohen krizat, dhe depresionet pasojn e zgjaten, vetm durimi sht ai q ia ndez muslimanit dritn e mbrojtjes nga psimi dhe udhzim q t ndalon nga pesimizmi. Durimi sht virtyt pr t cilin sht i nevojshm njeriu edhe n kt bot edhe n botn tjetr, dhe ai patjetr mbi t ti ndrtoj veprimet dhe shpresat e veta, sepse, prnd-ryshe, do t jet satirik Duhet ta adoptoj veten n prballi-min e vuajtjeve pa panik, ti pres rezultatet, sado qofshin larg, dhe tu rezistoj telasheve, sado t rnda, me zemr n t ciln nuk ka fije dyshimi dhe mendje t ciln nuk e preokupon asnj breng. Duhet t jet plot bindje e qndrueshmri. Nuk knaqet me nj re q paraqitet n qiell, po bile edhe sikur t pasonin pas saj shum t tjera, por mbetet i bindur se simptomat e rehatis patjetr do t vijn dhe urtsi sht t priten ato me qetsi dhe bindje.
www.islamischen.ch
167
Allahu i Madhrishm ka pohuar se njerzit nuk kan pr t mbetur pa u sprovuar, derisa tua largojn frikn telashet e pritura; kshtu ata nuk mund ti mposhtin befasit, e as tu nnshtrohen atyre. Ne do tu sprovojm juve, derisa ti njo-him (t dihen konkretisht) lufttart dhe ata q ishin t qndrueshm nga mesi juaj, po edhe do t sprovojm veprat tuaja. (Muhammed: 31) N kt kontekst sht edhe fjala e poetit: I njohm nett para se t na vijn E kur na kapluan, nuk na shtuan dika t re! Nuk ka dyshim se prballimi i situatave me njohuri t ndritshme dhe prgatitje t plot sht m e dobishme pr njeriun dhe m afr perfeksionizmit t shtjeve t tij. Allahu i Madhrishm thot: po n qoft se duroni dhe ruheni, ajo sht gjja m vendimtare. (Ali Imran: 186) Durimi mbshtetet n dy t vrteta t rndsishme: E para ka t bj me natyrn e jets s ksaj bote. Sepse Allahu i Madhrishm kt bot nuk e ka br t prhershme dhe vendgjykim, por e ka br vendsprovim dhe gjurmim; periudha q e kalon n t sht periudh e sprovave t vazhdue-shme dhe ai del prej nj provimi q t hyj n nj tjetr. Ndodh q sprovimi i par t ndryshoj plotsisht, gjegjsisht njeriu mund t sprovohet me dika dhe t kundrtn e saj, sikur hekuri i cili skuqet n zjarr e pastaj hidhet n uj, dhe kshtu me radh. Sulejmani [alejhis-selam] e njihte mir natyrn e ksaj bote, kur iu mundsua atij pushtet i madh n t, dhe tha: Kjo sht nga dhuntia e Zotit tim q t m sprovoj mua se a do ta falnderoj,
www.islamischen.ch
168
apo mos do ta prbuz. E kush falndron, ai falndron pr t mirn e vet, e kush prbuz, Zoti im (ska nevoj), sht i pa nevoj e bujar! (En-Neml: 40) Sprovimi me zemrime i ka shkaqet e panjohura. sht mir t kuptojm se gjendja e njerzve n kt jet sht si nj ushtri e cila sht prgatitur pr luft, ndrkaq disa njsi t saj jan ngarkuar me luft deri n vdekje, me qllim t shptimit t njsive t tjera t ushtris. Shptimi i njsive t tjera do t bhet me qllim t angazhimit t tyre n beteja t reja, t cilat do ti caktoj komanda supreme, n baz t krkess s interesit madhor. Andaj, vlersimi i ndonj individi n kto val t furishme nuk merret parasysh, sepse shtja sht shum m e gjer sesa t lidhet me qenien e nj individi t caktuar. Po ashtu, disave mund tu caktohen disa lloje sprovimesh, t cilat mund edhe t jen fundi i tyre. Para individit nuk ka zgjidhje tjetr, prvese ti prballoj sprovs q e pret me durim dhe dorzim. Pasi jeta sht sprovim, ather le ti prkushtojm orvatjet tona q t shptojm n t. Provimi i jets nuk sht fjal q shkruhet apo instruksion q jepet. Por dhembje q ka mundsi ta ngadhnjej shpirtin dhe ti hap atij nj rrug prej tmerrit dhe ngushtis. Kto jan kontradikta t cilat e bjn kt bot q ti ngop barqet e qenve, kurse t sinqertve ua ekspozon urin. Kto jan pa-drejtsi q e shtyjn nj popull t pretendoj n hyjni, ndrkaq t tjert t bien dshmor duke i mbrojtur t drejtat e tyre t rrmbyera. Historia e njerzimit, q nga fillimi i njerzve e deri m sot, sht tragjike! sht normale q njeriu ta trasoj rrugn e vet n jet duke qen i bindur se sht prplot me ferra dhe gjemba. Ndrkaq e vrteta e dyt ka t bj me natyrn e besimit.
www.islamischen.ch
169
Besimi sht lidhje n mes njeriut dhe Zotit t Madhrishm, nse raportet e miqsis n mes njerzve merren n konsiderat dhe vlersohen vetm ather kur i konfirmon kalimi i ditve, varietetet e kohs dhe ndryshimi i situatave. I till sht edhe besimi: lidhja e tij patjetr ti nnshtrohet sprovimit q do ta eksperimentoj, andaj do ta zbuloj besueshmrin ose falsifikimin e tij. Allahu i Madhrishm thot: A menduan njerzit t thon: Ne kemi besuar, e t mos vihen n sprov? Ne i sprovuam ata q ishin para tyre, ashtu q Allahu gjith-qysh do ti dalloj ata q e than t vrtetn do ti dalloj dhe gnjeshtart. (El-Ankebut: 2-3) Nuk ka dyshim se Allahu i di edhe shtjet e dukshme edhe ato sekrete, dhe se ky sprovim nuk do t sjell asgj t re n njohurin e Zotit, e cila i prfshin fillimet dhe mbarimet, mir-po duhet ditur se njeriu nuk llogaritet n baz t asaj q sht n diturin e Allahut, por llogaria e tij do t jet n baz t puns s tij personale. Pasi disa kriminel do ti mohojn t kqijat t cilat i kan br, ather si mund tu bihet atyre kundrargument ndryshe, prpos se me sprovimin q do ta dshmojn ekstremitetet e tyre dhe do ta deklarojn pjest e trupit t tyre? Allahu i Madhrishm pr t tillt thot: Prkuj-to ditn kur Ne i tubojm t gjith, dhe u themi atyre q i shoqruan: Ku jan ata t shoqruarit tuaj, q i trillonit? Ather (pas atij sprovimi) prgjigje tjetr su mbetet prve t thon: Pr Allahun, o Zoti yn, ne nuk ishim idhujtar! Shih, se si bjn gnjeshtra kundr vetes dhe si u shkoi huq ajo q trillonin! (El-Enam: 22-24) Andaj, si mund t mjaftojm me llogaritjen e tyre n baz t dituris s Zotit? Shpagimi i drejt mund tu bhet atyre vetm nga veprat e tyre, t cilat do ta pohojn, pr ata dhe pr t tjert, plangprishsin e tyre dhe keqbrjen.
www.islamischen.ch
170
Durimi, pra, ndrtohet mbi kto dy t vrteta. Pr shkakun e tyre feja e obligon durimin, edhe pse njeriu, prej natyrs s t cilit sht q ti injoroj t vrtetat, mendet kur e godasin vshtirsit dhe sht i paknaqur me dhembjet q e prshkojn; kshtu tek ai ngjallet mosdurimi, i cili e bn at q ta urrej durimin dhe ia bn kt ti duket i pashije. Kshtu, kur at e ngushton dika, apo kur dshton n realizimin e dikahit, apo kur e gjen ndonj tragjedi, atij i ngushtohet toka me tr gjersin e saj dhe i ngushtohen ditt me gjith gjatsin e tyre! Ai orvatet t dal nga kjo gjendje edhe m shpejt se lvizja e syrit Mirpo kjo sht orvatje e cila shum pak mund t ket sukses, sepse sht n kundrshtim me natyrn e fes dhe bots. Andaj pr muslimanin sht m mir q ta strvis vetveten pr pritje t gjat. Allahu i Madhrishm thot: Nje-riu nga vet natyra e tij sht i ngutshm, e Un do tua tregoj juve masn Time ndshkuese, pra mos krkoni tu vij m shpejt. (El-Enbija 37) N hadith prmendet: dhe kush tregon durim, at do ta begatoj Allahu me durim; askujt nuk i sht dhn begati m e mir dhe m e begatshme se durimi. /Transmeton Buhariu/ Durimi sht prej shenjave t madhshtis dhe simboleve t prsosuris; ai sht prej dshmive t dominimit t shpirtit mbi at q ka prreth, pr kt edhe emri Sabur Durimtar, sht prej emrave t bukur t Allahut. Ai sht i ngadalshm, e nuk ngutet, nuk shpejton me ndshkim, edhe pse njerzit shpejtojn me krime; e lshon fuqin e Tij determinuese, q ata t kryejn veprimtarin e tyre gjat shtrirjes s shekujve, e jo ngushtis s jets, dhe n suaza t kohs s gjer, e jo dshirave t trbuara dhe ndjenjave t prdhosura: Ata krkojn prej teje tua ngutsh dnimin, po Allahu nuk e thyen premtimin e Vet, pse nj dit te Zoti yt, sht sa njmij vjet, si llogaritni ju. (El-Haxh: 47)
www.islamischen.ch
171
Durimi sht prej elementeve t burrris s pjekur dhe heroizmit kulminant, sepse problemeve t jets nuk mund tu bjn ball t dobtit. Kshtu, kur dikush dshiron t bart disa sendee t rnda nuk thrret fmij, t smur, apo njerz t trash, por pr pun zgjedh njerz t fort e t fuqishm!! E till sht edhe jeta: misionin e saj madhshtor mund ta lartsojn dhe ta transferojn prej nj brezi n tjetrin vetm burrat gjigant dhe trimat durimtar. Pr kt, hisja e prijsve prej prkujdesjes dhe mbikqyrjes ka qen n pajtim me aftsit q u jan dhn dhe veprat q i kan kryer. sht pyetur Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Cilt njerz sprovohen m tepr? Ai tha: Pejgambert, pastaj me radh njerzit m t mir, e m t mir. Njerzit sprovohen n baz t besimit t tyre. Cili ka besim m t fort, ai sprovohet m tepr, e kush ka besim m t dobt, ai ka edhe sprovim m t dobt. Njeriun do ta godasin sprovat, derisa t ec mbi tok pa patur asnj mkat. /Transmeton Ibn Hibb-ani/ Andaj, ndryshueshmria e hiseve t njerzve, prej mundit, pasojave dhe preokupimeve t mdha, sht e lidhur me fuqin e tyre pr prballim dhe qndrueshmri. Ligji i madhshtis dhe konsiderats sht ai i cili e nxiti nj komandant t madh amerikan t thot: Mos e lut Zotin t ta lehtsoj barrn tnde, por lute Zotin t ta forcoj shpinn tnde. Pr kt, lehtsia e barrs, zbraztia e dors dhe preo-kupimi i vogl jan veti, nj hise t madhe t t cilave mund ta fitojn fmijt, ndrkaq brengat e jets dhe preokupimi me detyra, idhtia e lufts pr ekzistenc dhe kontinuiteti i veprimtaris jan natyra e veprimtarve kreativ n jet. Njeriun, q qndron n shtpin e vet, nuk e kap pluhuri i rrugs; ushtarin q ikn nga fronti nuk e rndojn armt e as nuk e tremb lufta. Kurse ata t cilt morn pjes n betejn e jets dhe u hodhn n
turmn e saj, ata u prekn nga t kqijat e saj, u goditn me plag nga kjo betej dhe prjetuan ato mundime e lodhje q i prjetuan. Pr kt, Islami i nderoi t sprovuarit n kt bot dhe i ngushlloi t lodhurit, n at mnyr q i qetsoi dhe ua zbuti dhembjet. Shembulli i besimtarit sht si shembulli i krcellit t bims t cilin e lkund era: her e rrzon, e her e drejton, derisa ti vij fundi. Ndrkaq shembulli i mosbesimtarit sht si druri i cedrit, i cili sht i ndar nga rrnjt e veta; at asgj nuk e gjen, derisa t shkulet prnjher. /Transmeton Muslimi/ Besimtari i dukshm n jet sht cak i problemeve t saj t shumta, ndrkaq at t pamundshmin, q ikn nga fusha, ka do ta godas? Dhe mu kjo sht fshehtsia e fjals s Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]: Kujt ia do Allahu t mirn, merr prej tij. /Transmeton Buhariu/, dhe Allahu kur e do nj popull, e sprovon. Kush pajtohet me t, atij i takon pajtimi, e kush hidhrohet, atij i takon hidhrimi. /Transmeton Tirmi-dhiu/ Ai i cili u ekspozohet dhembjeve t jets dhe u reziston atyre, ai tek Allahu ka grad m t lart se i dshtuari q ikn larg Ajo q ka prgatitur Allahu i Madhrishm, prej shprblimit t madh, pr t prvuajturit durimtar, ia tejkalon asaj q Ai ka prgatitur pr veprat e tjera t mira: Njerzit e pasprovuar, kur do tu jepen shprblimet t sprovuarve, do t dshironin tu ishin rrjepur lkurat e tyre me thik. /Transmeton Tirmi-dhiu/
sht pr tu habitur se si disa njerz kan menduar se Islami i madhron vuajtjet si vuajtje dhe i nderon dhembjet dhe lngimet, kinse ato meritojn t nderohen. Ky sht gabim trashanik. Transmetohet prej Enes Ibn Malikut, i cili thot: Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] e pa nj plak duke ecur ndrmjet dy djemve t vet t cilt e mbanin, dhe pyeti: bn ky kshtu? I than: sht zotuar t ec n kmb! Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Allahu nuk ka nevoj q ky ta mundoj veten, dhe e urdhroi t hip n dika. /Transmeton Buhariu/ Transmetohet prej Ibn Abbasit se motra e Ukbes u zotua ta bj haxhin n kmb, ndrkaq Ukbeja i tha Pejgamberit t Allahut se ajo nuk ka mundsi ta bj kt, e Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: Allahu nuk ka nevoj pr ecjen e motrs sate; le t hip n dika dhe le t dhuroj nj kafsh t madhe. /Transmeton Ebu Davudi/ Allahu i Madhrishm thot: far ka Allahu me dnimin tuaj? E falnderuat dhe i besuat? (e para nuk i pakson sundimin e as e dyta nuk i shton) (En-Nisa: 147) Por, Islami, njerzve t sprovuar dhe t munduar, ua lavdron mosdorzimin e tyre dhe fuqin e bindjes s tyre; kur ua prmend atyre dhembjet t cilat i prjetojn, apo vshtirsit t cilat i prballojn, atij i intereson vetm sprovimi, t cilin e prmban, i cili duhet t tejkalohet me fuqi dhe prulsi, e jo me indiferenc dhe me indisponim ndaj caktimit. Transmetohet se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] hyri te nj grua e smur, dhe e gjeti duke e mallkuar smundjen dhe denoncuar zjarrmin. Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]
www.islamischen.ch
174
kjo nuk i plqeu dhe i tha asaj si ngushllim: Zjarrmia i largon mkatet e njeriut, ashtu si e largon farkatari ndryshkun e hekurit. /Transmeton Muslimi/ A do t thot kjo q ti zhvillojm viruset e smundjes, dhe tua dhurojm ato atyre q i duam? Disa njerz kshtu duan t kuptohet kjo, kurse marrit jan t ndryshme! Njeriu, n fillim t betejs mund t bjer n tok, e po ashtu, vshtirsit mund ta imponojn q tu jepet drejtimeve ekstreme, mirpo, ai, gjat kalimit t tij npr situata t rnda jetsore, edhe m tepr do t afrohet tek Allahu, derisa sht me besim t fort dhe kok lart. Llomotitje e kot sht ti konsideroj muslimani vuajtjet q e godasin si harres e Allahut ndaj tij dhe largim t tij nga mshira e Allahut. Mirpo, pr fat t keq, ky botkuptim domi-noi n mesin e muslimanve n shekujt e dekadencs dhe leta-rgjis, e ne pak m par prmendm se vshtirsit e jets jan n pajtim me preokupimet e njerzve n aspektin e ngritjes dhe rnies. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: I nder-shmi, biri i t ndershmit, biri i t ndershmit, biri i t ndersh-mit, sht Jusufi i biri i Jakubit, i biri i Ishakut, i biri i Ibrahi-mit. /Transmeton Buhariu/ Ky, pra, ishte Pejgamber dhe u edukua n gjirin e Pejgamberve; rrodhi nga nj gjenez e thell; ai sht i ndershm tek Allahu me zgjedhje dhe mision Shihe kt t ndershm si i kaloi periudhat e para t jets, si dilte nga nj vshtirsi n tjetrn. I vdiq nna duke qen foshnje, pastaj kundr tij bn komplot vllezrit e vet, t cilt e rrmbyen prej babait dhe e hodhn n pus, me qllim q n thellsin e pusit t prjetoj fundin e vet t panjohur. At e shptoi nj karvan, q ta marrin si rob e pastaj ta shesin n tregun e robrve me nj mim t vogl e pr pak para.
www.islamischen.ch
175
At e bleu mbreti i Egjiptit, me rast, posa u vendos n oborrin e tij, iu ekspozua intrigave perfide dhe u akuzua, duke qen i ndershm e i mbrojtur, se kinse dshiron t bj amoralitet. Edhe prskaj transparencs s pafajsis s tij, ai u fut n burg me fajtort, jo disa dit apo muaj, por disa vjet! Sikur ndonj njeri tjetr ta shikonte t kaluarn e vet dhe ta haste at t rnduar me dhembje n kt mnyr, do ti mrzitej toka dhe do t zemrohej me qiellin; ndrkaq Jusufi [alejhis-selam] mbeti me bindje t shklqyer pas mureve t burgut duke ua prkujtuar Allahun atyre q e kishin harruar dhe duke ua treguar mirsin e Tij atyre q e kishin injoruar. O ju dy shokt e mi t burgut, a sht m mir t adhurohen zota t ndryshm apo Allahu, i vetmi ngadhnjimtar? Ata q ju adhuroni prve Allahut, nuk jan thetr vetm se emra q pagzuat ju dhe prindrit tuaj. Allahu nuk shpalli ndonj fakt pr ta, vendimi (n shtjen e adhurimit) nuk i takon kujt, pos Allahut, e Ai urdhroi t mos adhuroni tjetr, por vetm At. Kjo sht feja e drejt, por shumica e njerzve nuk e din. (Jusuf: 39-40) Kshtu, pra, jan njerzit me virtyte; ata nuk e humbin kthjelltsin e fes s tyre, nse e humbin kthjelltsin e ksaj bote; nuk mposhten para vetes s tyre, pr shkak t nj fatkeqsie q i ka goditur Ti e sheh se si nj poet, nga ata q i lakmojn mirsit e ksaj bote, e mposht skamjen me hiperbolizimin e krenaris s tij dhe duke, u mburrur me preokupimet e veta, thot: Njerzit e ngritur jan cak i t smurve T cilt nuk kan preokupime, si nuk kan menuri!
www.islamischen.ch
176
Ajo q patm rastin ta shohim n jetn e Pejgamberve, njerzve t sinqert, dshmorve dhe t devotshmve, konfirmon se madhshtia e pozits fitohet me rndimin e barrave dhe vuajtjet e vshtirsive. sht prcjell prej Pejgamberit t Allahut se: Nse nj njeri te Zoti e ka ndonj pozit, e ai nuk mund ta arrij at me pun, Allahu do ta sprovoj at n trupin e tij, pasurin e tij ose fmijt e tij, e pastaj ai bn durim n t derisa ta arrij pozitn t ciln e kishte m par tek Allahu i Lartsuar. /Transmeton Ahmedi/ Sikur vuajtjet e shumta jan sinjal pr mirsin e cila i prgatitet njeriut dhe prestigji i cili synohet pr t. N t shumtn e rasteve dhembjet jan pastrim, t cilat te besimtart i sjell caktimi i Zotit, q ta sekuestrojn at q lakmojn ata prej dfrimeve t ksaj bote; kshtu nuk do t zgjas mashtrimi i tyre me t apo mbshtetja e tyre n to. E ku ta dish, ndoshta nj e keqe t bn dobi dhe sa sprova, n esenc, jan shprblim dhe mshir!! Maturia, durimi dhe pritja jan virtyte t cilat prputhen me ligjet ekzistuese t natyrs dhe rregullat e saj t prher-shme. Kshtu, fara nuk mbin menjher sa hudhet, e as q piqet menjher sa mbin, por patjetr duhet t qndroj disa muaj, derisa t mund t vilen frytet e dshiruara. Embrioni qndron n barkun e femrs disa muaj, derisa ta marr formn e duhur t njeriut. Allahu i Madhrishm na ka treguar se Ai e ka krijuar gjithsin pr gjasht dit, ndrkaq pr Zotin nuk sht e pamundshme q tr kt ta bj sa pr nj lvizje t syrit, apo m pak. Kalimi i ditve dhe netve, pr njerzit, sht afati prej t cilit kputet ymri i tyre, shihet gjendja e tyre dhe mbi flakn e qet t t cilit piqen virtytet e tyre e pastaj kthehen te Krijuesi i tyre:
www.islamischen.ch
177
Ashtu si filloi (krijoi) s pari do t ktheheni tek Ai. Nj grup (nga ju) Ai e vuri n rrug t drejt, e nj grup meritoi t jet i humbur (El-Araf: 29-30) Koha shoqron do dinamizm dhe statizm n ekzistenc. Nse nuk jemi durimtar, do t digjemi me zjarrin e dsh-primit, e pastaj nuk do t ndryshojm asgj nga natyra e send-eve, t cilat definitivisht ecin sipas caktimit. Durimi sht disa llojesh: Durim n adhurim, durim nga mkati dhe durim n fatkeqsi. Durimi n adhurim bazohet n at se detyrat e domosdo-shme t Islamit, kryerja e tyre permanente, kan nevoj pr qndrueshmri dhe mund. Kshtu p.sh. namazi sht obligim i cili prsritet. Pr t Allahu i Madhrishm thot: Urdhro familjen tnde t fal namaz, edhe ti vet zbatoje at (Ta Ha: 132) Krkoni ndihm (n t gjitha shtjet) me durim dhe me namaz, vrtet, ajo sht e madhe (vshtir), por jo edhe pr ata q kan frik (Zotin). (El-Bekare: 45) Sjellja e mir me besimtart, dashuria e tyre kontinuitive dhe tejkalimi i lshimeve t tyre jan virtyte t cilat mbshteten n durimin e mir: Prkufizoje veten tnde me ata q lusin Zotin e tyre mngjes e mbrmje, e q kan pr qllim knaqsin (razin) e Tij (El-Kehf: 28) Porositja e njri-tjetrit pr durim sht shoqruese e porositjes s njri-tjetrit pr t vrtetn, e Allahu i Madhrishm u betua se shptimi i njeriut varet prej ktyre dyjave:
www.islamischen.ch
178
Pasha kohn! Nuk ka dyshim se njeriu sht n nj humbje t sigurt. Me prjashtim t atyre q besuan, q bn vepra t mira, q porositn njri-tjetrin ti prmbahen t vrtets dhe q kshilluan njri-tjetrin t jen t durueshm. (El-Asr: 1-3) Durimi ndaj mkateve sht elementi i rezistencs ndaj provokimeve q jan shtrir n rrugn e njerzve dhe q ua zbukuruan atyre kryerjen e mkateve t ndaluara. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Xheneti sht mbuluar me mundime, kurse zjarri me epshe. /Transmeton Muslimi/ Pranimin e mundimeve dhe refuzimin e epsheve mund ta bj vetm njeriu durimtar. Durimi ktu sht gjurm e bindjes s paluhatshme dhe drejtimit t orientuar n knaqsin e Allahut Ky sht shpirti i iltrsis, i cili e mbron besimtarin nga flliqsit e poshtrsive dhe mashtrimi i mkateve: Zoti yn, na dhuro durim (pr dnimin q do t na e bn faraoni) dhe na b t vdesim musliman. (El-Araf: 126) Po ashtu, ekziston edhe durimi ndaj asaj q e godet besimtarin n veten e tij apo pasurin e tij, n pozitn e tij apo fami-ljen e tij. T gjitha kto gjra jan t mundshme. sht absurde q jeta e njeriut t jet e zbrazt prej tyre,e nse ndonjrin nuk e godasin valt e saj vdekjeprurse, at do ta prek frustra-cioni i fluskave t saj. Por duhet ditur at se, kur muslimani mbrohet me Zotin dhe strehohet tek Ai, me kt e thyen tehun e tragjedive dhe shum pak ato kan mundsi t shkaktojn dhembje n trupin e tij. N t shumtn e rasteve bindja e fort sht mposhtse e dhembjeve t forta, sikur dominimi i anestezis n operacionet e rnda. Besimtari nuk do t ndahet prej mshirs s Zotit, prderisa feja e tij nuk shkrihet n kriza dhe bindja e tij nuk lkundet n vshtirsi:
Ne do tju sprovojm me ndonj frik, me uri, me ndonj humbje nga pasuria e nga jeta, e edhe nga frytet, po ti jepju myzhde durimtarve. T cilt, kur i godet ndonj e pakndshme thon: Ne jemi t Allahut dhe ne vetm tek Ai kthehemi! T tillt jan q te Zoti i tyre kan bekime e mshir dhe t tillt jan ata t udhzuarit n rrugn e drejt. (El-Bekare: 155-157) Transmetohet prej Ummi Alas, e cila sht prej atyre q i dhan besn Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], se ka thn: M thirri Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], kurse un isha e smur, dhe m tha: Oj Ummi Ala, prgzo, se me dhembjen Allahu ia shlyen muslimanit gabimet, ashtu si e pastron zjarri arin dhe argjendin. /Transmeton Ebu Davudi/ Po ashtu, kemi edhe hadithin: Allahu i Lartsuar pr robin e tij nuk plqen shprblim tjetr prve Xhenetit, t cilit kur ia merr at q e do m shum prej njerzve, ai bn durim dhe llogarit n shprblimin e Tij. /Transmeton Nesaiu/ Mirpo, nuk duhet larguar prej mendjes ajo se, do gj me t ciln lidhemi dhe supozojm se kemi hise n t, lidhja e Alla-hut me t sht m e fort dhe hisja e Allahut n t sht m me prioritet. Fmija sht gjja m e shtrenjt pr njeriun dhe gjja m e dashur pr t. Prmes tij ai doli n kt bot dhe n gjirin e tij u rrit; prindi n t sheh vazhdimin e vetes s tij dhe nj pje-s t ndjenjave t tij. Nse at e gjen vdekja, babai q humbi t birin pshprit: Biri im! Mirpo, zri i s vrtets, para pshpritjes s dshprimit, na bn t themi: Nse babai e ka humbur fmijn e vet, Zoti e ka kthyer robin e Vet. Ai i Cili ia hapi syt pr ti par dritat e jets, sht Ai i Cili edhe i mbylli ato; Ai i Cili e zhvilloi at trup me begati t ndryshme, Ai do ta kthej
www.islamischen.ch
180
n materien e tij t par n tok. Kur thot prindi: Biri im, Krijuesi thot: Robi im, Un, para t tjerve, kam prioritet tek ai dhe jam m meri-tor. Transmetohet nga Kasim Ibn Muhammedi, i cili thot: M vdiq mua njra grua, dhe m erdhi Muhammed Ibn Kab El-Kuredhiju q t m shpreh ngushllime pr t dhe tha: Te Beni Israilt ka qen nj njeri i menur, i ditur, i devotshm, studiues. Ai kishte nj grua n t ciln ishte i mahnitur, por ajo i vdiq. Kjo e dshproi shum, saq hyri n nj shtpi, e mbylli veten dhe u izolua. Tek ai nuk hynte askush. Pr t dgjoi nj grua prej Beni Israilve, dhe erdhi tek ai, e u tha: Un kam nevoj ta pyes pr dika, dhe nuk m mjafton pa kontaktuar direkt me t. U ndal te dera, dhe e lajmruan kt njeri pr t. Ai i dha leje t hyj, e ajo i tha: Dua t t pyes pr dika. Ai tha: ka do t pyessh? Ajo i tha: Un huazova nga nj fqinje imja stoli; nj koh e prdora, e pastaj ajo ma krkoi mua at, andaj, a tia kthej a jo? Ai Tha: Po, pr Allahun!! Ajo i tha: Stolia ka qndruar tek un nj koh t gjat! Ai tha: Ajo stoli meriton ti kthehet asaj! Ajo i tha: Zoti t mshiroft! A t vjen keq pr at q ta ka dhn hua Zoti, e pastaj e mori prej teje? Ai sht m meritor pr t se ti. Ai e kuptoi gjendjen n t ciln ishte, dhe Zoti i bri dobi me fjalt e saj. /Transmeton Maliku/
MATURIA DHE NDERSHMRIA

Islami prmban nj grumbull instruksionesh, t cilat kan t bjn me jetn e muslimanve n veanti, me t cilat synoi rregullimin e shtjeve t tyre fizike dhe psikike dhe vnien e tyre n
www.islamischen.ch
181
baza fisnike. Kto jan rregulla t cilat kan t bjn me ushqimin, veshmbathjen dhe banimin e muslimanit, dhe aspiratat e tjera t cilat orvatet ti realizojn n kt jet, me t cilat ai nuk anon kah asketizmi i thell e as materializmi i trbuar; kto jan mesatare dhe objektive, andaj edhe zbatimi i tyre sht i leht dhe i afrt. Islami i bashkon krkesat e trupit dhe shpirtit n msimet e tij, e ndpret dominimin e njrs mbi tjetrn dhe n koordinimin e nevojave t tyre sheh ndihm pr njeriun n kryerjen e misionit t tij n kt jet dhe pas saj. Filozofit t cilat mbin n tok dhe q i formuluan njerzit q t manevrojn n trape-zin e tyre, kur prej tyre u abstraktuan udhzimet hyjnore, patn shum pak sukses n vnien e baraspeshs n mes krkesave t trupit dhe aspiratave t shpirtit, si dhe n mes t sigurimit t bots tjetr, n t ciln do t kthehemi, dhe mbikqyrjes s ksaj bote, nga e cila e filluam marshin! Disa orvaten pr shkatrrimin e trupit, duke supozuar se shpirti nuk mund t ngrihet n piedestale t larta pa u liruar nga prangat e trupit. Ndrkaq disa t tjer i patn pr qllim knaqsit trupore dhe u kufizuan n kufijt e tyre t ult, duke e prbuzur do gj jasht tyre. Ndrkaq, n Islam nuk do t gjesh asketizm q i ngushton njerzit dhe ata t vuajn nga ashprsia e tij. Por, n t njjtn koh, ti n t nuk do t gjesh as instinkte shtazarake t bazuara n destruktivitetin e epsheve dhe nnshtrimin e pasioneve. Por, ktu duhet prmendur nj e vrtet t prer, e ajo sht se: jeta e besimtarit t bindur n botn e ardhshme nuk sht sikur jeta e mosbesimtarit, i cili e konsideron jetn e vet mbi tok, bashkrisht, edhe dunja edhe ahiret. Kjo bot, pr t, sht rasti i par dhe i fundit pr kryerjen e kontributit t tij dhe arritjen e qllimeve t tij.
Pjesa m e madhe e atyre t cilt e humbin nderin e tyre, i ndjekin pasionet dhe jetojn vetm pr knaqje materiale i takojn grupit t fundit. Ose, ata n t do t mbarojn, nse nuk udhzohen n udhzimin e tyre dhe nse nuk heqin dor nga devijimi. Pr kta, Allahu i Madhrishm thot: Ata q be-suan dhe bn vepra t mira Allahu do ti shtie n Xhenete npr t cilt rrjedhin lumenj, e ata q nuk besuan, prje-tojn knaqsi (n kt jet) dhe han ashtu si han kafsht, e vendi i tyre sht zjarri. (Muhammed: 12) Ata q nuk besuan shpeshher do t kishin dshiruar t kishin qen musliman. Lri (Muhammed) ata, t han, t dfrehen dhe ti preokupoj shpresa (se do t jetojn shum), e m von do t kuptojn. (El-Hixhr: 2-3) Ndrkaq, besimtari, aspiratat dhe dshirat e veta i ndan n mes ksaj bote dhe bots tjetr, dhe e krkon mirsin pr veten pr sot dhe nesr. Kurani i Ndershm na ka msuar se pritja e begatis dhe lumturis n t dy bott sht prej prme-ndjes m t madhe t Allahut! Allahu i Madhrishm thot: E kur ti kryeni detyrat tuaja, prmendnie Allahun sikurse i prkujtoni prindrit tuaj, bile prmendnie edhe m fort. Ka disa prej njerzve q thon: Zoti yn, na jep Ti neve n kt bot! Pr t nuk ka asgj n botn tjetr. E, ka prej tyre asish q thot: Zoti yn, na jep t mira n kt jet, t mira edhe n botn tjetr, dhe na ruaj prej dnimit me zjarr! T tillt e kan shprblimin nga ajo q e fituan. Allahu sht i shpejt n llogari. (El-Bekare: 200-202) N instruksionet drejtuar Karunit konfirmohet domosdoshmria e puns pr t dy kto elemente bashkrisht, sepse kjo bot sht mjet i bots tjetr. Ndrkaq vlefshmria e mjetit sht garanci pr suksesin e qllimit, ashtu si shpie sistematizimi i predispozitave n arritjen e rezultatit t pritur. Andaj udhzimi i Allahut drejtuar Karunit i prmban t gjitha kto kup-time: Dhe me at q
t ka dhn Allahu, krko (ta fitosh) botn tjetr, e mos le mangu at q t takon nga kjo bot, dhe bn mir ashtu si t ka br Allahu ty, e mos bn t k-qija n tok, se Allahu nuk i do rregulluesit. (El-Kasas: 77) Duke u bazuar n at q prmendm m par prej ktyre parimeve, Islami e porosit njeriun q mos t jet rob i barkut t vet t jetoj n kt bot q t haj; ai shkon e vjen duke patur vetm nj qllim: q t mbledh n tryezn e vet ushqi-me t ndryshme, ashtu q kur i gjenden mbi t ushqimet q i plqen dhe i dshiron, ai gzohet dhe qetsohet, prndryshe revoltohet dhe hidhrohet dhe konsideron se caktimi i Zotit sht kundr tij! Njerzit t cilt thellohen n ngopje dhe dfrime, dhe shpejtojn, para s gjithash, n mjetet e kuzhins dhe orekset e ndryshme, ata nuk jan t prshtatshm pr pun madhshtore dhe aspiratat e tyre t pasivizuara nuk i nxitin pr xhihad dhe sakrifikim. Transmetohet prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] se ka thn: Njerzit q do t ngopen m tepr n kt bot, m gjat do t jen t uritur Ditn e Gjykimit. /Transmeton Bezzari/ Ndrkaq dihet se nj numr i madh i smundjeve t rnda dhe pasojave t rrezikshme vjen nga rndimi i lukthit me at q nuk mund ta tret Pr kt n hadith prmendet: Njeriu nuk ka mbushur asnj en m t rrezikshme se barku. /Transmeton Tirmidhiu/ Largimi i njeriut nga ushqimet e teprta nuk mund t arrihet ekskluzivisht me asketizm apo abstenim pa ndonj kuptim t arsyeshm, por rruga m e rregullt sht q njeriu ta lidh qllimin e tij me ambicie t mdha, e pastaj ti qaset arritjes s tyre; kjo do ta largoj at nga dfrimet e ndryshme dhe knaqsit e shumta t lira.
www.islamischen.ch
184
Nj her te Pejgamberi i Allahut erdhi musafir nj mosbesimtar. Pejgamberi urdhroi t milet pr t nj dele. Mosbesimtari e piu qumshtin e saj, pastaj edhe t nj tjetrs, derisa e piu qumshtin e shtat deleve. Pastaj, n mngjes, kur u ngrit, e prqafoi Islamin, e Pejgamberi urdhroi t milet nj dele dhe ai e piu qumshtin e saj, pastaj edhe t nj tjetrs, por nuk mundi ta prfundoj! Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Besimtari pi me nj zorr, kurse mosbesimtari pi me shtat zorra. /Transmeton Muslimi/ Kjo, ngase kt njeri e okupuan meditimet kur e kuptoi mahnitjen e transferimit nga periudha e injorancs n periudhn e drits, dhe kur e njohu qndrimin e tij t ri ndaj Zotit t vet dhe obligimeve fetare e llogaris n botn tjetr. Pr kt, ngritja e aspiratave t tij, pr formimin e nj jete m t lart sesa ajo q kaloi, pati ndikim t madh n shmangien e tij nga krkimi m tepr sesa ajo q i jepej. sht realitet se ushqimet e shijshme dhe t mirat e prkohshme t ksaj bote nuk meritojn q njerzit jepen pas n kt mnyr t turpshme, si e shohim n kohn ton. Pejga-mberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ushqimi i njeriut sht br shembull pr kt bot, kur i hidhen erzat dhe kripa, shiko n ka shndrrohet. /Transmeton Ahmedi/ N nj transmetim tjetr qndron: Allahu i Lartsuar, at q del prej njeriut e ka br shembull pr kt bot. Njeriu shkurtpams mund ta keqkuptoj kt, bile mund ta konsideroj si largues t muslimanit nga jeta dhe stimulim i tij pr lnien e mirsive dhe braktisjen e dhuntive t saj. Mir-po asgj prej ksaj nuk ka pr qllim Islami, sepse ndalimi i t lejuars sht sikur lejimi i t ndaluars; ky sht
www.islamischen.ch
185
krim i refuzuar, ndrkaq obligimi i muslimanit ndaj Allahut sht q harami mos ta mposht durimin e tij, e as hallalli mirnjohjen e tij. Ndrkaq e drejta e tij n kt jet dhe shfrytzimi i mirsive t saj sht e pakontestueshme: Ata q besuan dhe bn pun t mira, nuk kan mkat pr at q u ushqyen (m hert) derisa ata ruhen (prej haramit), besojn dhe bjn vepra t mira, mandej ruhen (nga ajo q ka qen e lejuar, e sht ndaluar) dhe besojn dhe pastaj ruhen (nga do mkat) dhe bjn mir. Allahu i do ata q bjn mir. (El-Maide: 93) Patm rastin ta shohim bujarin e babait t Pejgamberve, Ibrahimit [alejhis-selam] me miqt e tij, kur nxitoi tua pres atyre nj vi t trash, t cilin ua vuri n tryez pa i pyetur e papritur: Dhe ai pa u vrejtur shkoi te familja e vet dhe solli nj vi t majm t pjekur. At ua afroi atyre e tha: Prse nuk hani? (Edh-Dharijat: 26-27) Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe shokt e tij n jetn e tyre private punonin n pajtim me ajetin kuranor: O ju q besuat! Mos i ndaloni (mos i bni haram) t mirat q pr ju Allahu i lejoi (i bri hallall) dhe mos teproni, se Allahu nuk i do ata q e teprojn (i kalojn kufijt e dispozitave t Zotit). (El-Maide: 87) Trupi i ka krkesat e veta, dhe pr t menurit nuk sht aspak kontestuese se mosplotsimi i tyre e dmton at, andaj Islami nuk ka asgj t prbashkt me do prmbajtje apo asketizm i cili largon nga kto krkesa. Sulmet e ashpra, t cilat ia bri Islami materializmit, kan pr qllim fryrjen e koklartve dhe ngopjen e dispeptikve, t zhytur n epshet e tyre.
www.islamischen.ch
186
Islami, po ashtu, porosit pr maturi n veshje; ai urren q njeriu t mburret apo t krenohet me rroba. Islami nuk e konsideron pamjen e bukur prej elementeve t burrris apo parime-ve t karakterit t madh; ndoshta nj njeri rrobat e t cilit nuk bjn as nj dirhem, ka shpirt m t rnd se tonelata e tonelata ar e argjend. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ndoshta nj njeri me flok t shpupuritur, i pluhurosur e i leckosur, sikur t betohet n emr t Zotit, do ta plotson-te. /Transmeton Tirmidhiu/ sht marri q njeriu ta bj trupin e vet salon mode dhe t ec n mesin e njerzve duke pritur q shikimet e magjepsura t drejtohen kah ai nga do an. Ka disa t rinj t papjekur, q kalojn or t tra n shtpi vetm duke e kompletuar imazhin e vet dhe duke u bindur n sharmin e tyre. E sikur ata t angazhoheshin me kalimin e ksaj kohe n shtimin e dituris apo pasurimin e njohurive fetare! Por, pasimin e rrobave n trupin e tyre e konsiderojn shenj t prsosuris dhe knaqjes! Islami e gjykoi kt naivitet dhe i largoi muslimant prej tij Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] thot: Kush vesh rroba pr tu ekspozuar n kt bot, Allahu do ti vesh atij rroba t nnmimit n botn tjetr, dhe n ta do t ndez zjarr. /Transmeton Ibn Maxhe/ sht realitet se t zhgnjyerit prej meshkujve dhe femrave, kur iu paksuan hiset e tyre prej etiks shpirtrore, menduan se teprimi n rroba do ti mbuloj mangsit e tyre. Eh, sa gabuan! Transmetohet prej Ebu Burejdes, i cili thot: Hyra tek Aishja [radijAllahu anha] dhe ajo na nxori neve nj pal rroba t arnuara dhe nj mbules t poshtme, e cila prodhohej n Jemen. Ajo u betua n Allahun, se Pejgamberi [sal-lAllahu alej-hi ve sel-lem] vdiq n kto dy pal rroba. /Transmeton Buha-riu/
Transmetohet prej Xhabirit, i cili thot: Prezantuam n martesn e Aliut me Fatimen, dhe nuk kemi par martes m t mir se ajo. Na shtruan nj hastr, na solln hurme e rrush t that dhe hngrm. Shtrati i saj natn e martess ka qen lkur e regjur e dashit. /Transmeton Bezzari/ Mospasja nevoj pr luks dhe mjaftimi me gjrat e domosdoshme sht prej dshmive t prsosjes s moralit. Le ta prkujtoj i riu jetn e tij t dyt Le t jet nevoja e tij ajo q e ka poseduar Dhe le ta dij se luksi i jets sht preokupim Mirpo, prej ksaj nuk duhet t kuptojm se feja i preferon rrobat e kqija, apo se ajo gzohet me pamjet e zymta, apo se e plqen veshjen e stelave dhe rrobave t grisura e t vjetruara, si veprojn disa njerz injorant. Assesi, assesi! Nj njeri e pyeti Abdull-llah Ibn Omerin: far rrobash t vesh? Ai i tha: Ato rroba, pr t cilat nuk do t prqeshin njerzit mendjeleht dhe nuk do t t qortojn njerzit e urt. I tha: Sa jan ato rroba? Ai i tha: Ato sillen prej pes deri n njzet dirhem (monedha argjendi). /Transmeton Tabe-raniu/ Por ky caktim i mimeve i prgjigjet kohs s Ibn Ome-rit, e koha jon mund t jet shum m tepr se ai. Erdhi nj njeri te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], dhe kishte t veshur rroba t pavlera, e ai i tha atij: A ke pasuri? Ai iu prgjigj: Po. Pejgamberi i tha: Prej cils pasu-ri? Ai i tha:
www.islamischen.ch
188
Allahu m ka falur prej do pasurie. Pejgamberi i tha: Pasi Allahu t ka dhn pasuri, le ti shoh gjurmt e begatis s Zotit dhe fisnikris s Tij n ty. /Transmeton Nesaiu/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: ka i kushton ndonjrit prej jush, nse ka bollk, q t ket pr ditn e xhuma dy pal rroba, prskaj rrobave t puns. /Transmeton Ebu Davudi/ Islami, pra, ithtarve t vet ua preferon edhe zbukurimin edhe imazhin e bukur. Dallimi sht shum i madh n mes nj njeriu i cili e zbukuron ann e tij t jashtme, por e l ann e brendshme, dhe kohn e pasurin m t madhe t tij e kalon n rroba t cilat i ngjet pr trupin , dhe n mes nj tjetri i cili preokupim m t madh t vetin e ka mbrojtjen e realitetit t vet dhe prsosjen e personalitetit, e pastaj n turmn e obligimeve nuk e harron veshjen e rrobave me t cilat zbukurohet dhe takohet me njerzit. Njerzit e kohs son presin risi t panumrta t mods n stin t ndryshme t vitit; rrobat e vers dallojn nga ato t vjeshts, t vjeshts dallojn nga t dimrit, e t dimrit dallojn nga ato t pranvers. Madje, terminet e nj dite krkojn lloje t caktuara t rrobave, sepse ajo q i prket mbrmjes, nuk prkon me ditn! sht ky teprim i shmtuar, t cilin ua imponojn shoqrive, n Lindje e Perndim, grat, robrit e grave dhe t prngjasuarit me grat! Ky sht nj pasion prej t cilit Islami sht larg, dhe prej t cilit distancohen t devotshmit. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Mjer pr grat prej dy t kuqve: arit dhe shafranit. /Transmeton Ibn Hibbani/ Ky krcnim sht pr ato gra q shkrihen pas stolis, pas modave t ndryshme dhe ngjyrave, gjra kto q i pengojn nga punt e mdha!
www.islamischen.ch
189
N Islam qart sht definuar se ari dhe mndafshi jan t ndaluar pr burrat, ndrkaq zbukurimet e tjera jan t lejuara pr ta. Nuk sht prej natyrs s burrave t vn stoli e t prdorin preparate kozmetike. Ndrkaq, sa u prket grave, edhe pse pr to jan t lejuar mndafshi dhe ari, nuk sht e lejuar q zbukurimin dhe pispillosjen ta bjn preokupim kryesor, i cili do tua merrte tr kohn dhe do tua harxhonte pasurin. Islami nuk ndalon q t ngrihen kshtjella e pallate t forta, t ndrtohen shkolla e universitete, strehimore, kopshte fmijsh e spitale, t ngrihen rrokaqiej t mdhenj, ashtu q n ndrtimin e tyre t investohen shum para, ngase interesat e prgjithshme t popujve ekzistojn gjat me brezat, andaj kto duhen lidhur me oborre t gjra dhe mure t larta, por do t thot q njeriu mendjempreht ti ndrtoj vetes ose knaqsive t veta nj pallat i cili do t prforcohet n tok dhe do t ngritet n qiell? Islami e preferon modestin ekskluzive n ngritjen dhe orendit e shtpive, e po ashtu ai porosit q mos t lodhet njeriu e ta teproj n kto investime. Transmeton Kajs Ibn Hazimi, i cili thot: Shkuam ta shohim Habab Ibn El-Erethin, i cili ishte mjekuar shtat her me zjarr n barkun e tij, dhe tha: Shokt tan t par shkuan, atyre nuk u mungoi kjo bot. Ne prvetsuam aq, sa nuk mund ti gjesh vend tjetr, prve toks! Pastaj shkuam tek ai nj-her tjetr, kur ai ndrtonte nj mur, dhe tha: Muslimani shprblehet pr do gj q e jep, prve atyre gjrave q i v n kt tok. /Transmeton Buhariu/ Ky sahabi i shquar me t vrtet ndrtonte, por, pr shkak t vetdijes s tij t lart pr domosdoshmrin e dhnies n rrug t Allahut, mendoi se ajo q e investon n ndrtim, nuk shprblehet; dhe me t vrtet ashtu sht, njeriu assesi nuk shprblehet pr t, nse ndrton me
qllim t mburrjes dhe ekspozimit, nga dashuria e flakt ndaj ksaj bote dhe moskujdesi ndaj bots tjetr; e nse e ndrton at n mnyr q ta mbroj dhe siguroj, shprblimi i tij pr punn e till sht i garantuar, dhe n kt rast ndrtimi sht adhurim. 4 Sa i prket enterierit, qndrimi i Islamit pr t sht decid: Islami i ka kputur rrnjt e luksit brenda dhomave t shtpis, si dhe e urren prhapjen e qilimave t shtrenjt dhe dekorimeve n t. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha Muadh Ibn Xhebelit kur e drgoi n Jemen: Ruaju bollkut t shumt, se robrit e Allahut nuk kan bollk t shumt. /Transmeton Ahmedi/ Prej ktu, Islami i ndaloi ent e arit dhe argjendit dhe shtrojet e mndafshit dhe t armait. 5 Njerzve u mjafton q ent e tyre t jen prej elementeve t njohura te t gjith, e po ashtu edhe shtrojet e tyre. Transmetohet prej Hudhejfes, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ndaloi t ham e t pim n ent e arit dhe argjendit, e, po ashtu, ta veshim mndafshin dhe armain dhe t ulemi n to. /Transmeton Buhariu/ Prej ksaj dikush mund t prfundoj se vrazhdsia sht karakteristik e jets islame! Sikur t ishte i vrtet ky botkuptim, ather do t thonim: t met ka n t? Duke ditur se sht habi t identifikohet jeta komode me prdorimin e mndafshit dhe arit! T gjith njerzit mund t jetojn t lumtur e t qet pa prdorur arin si zbukurim dhe pa veshur mndafsh.
4 5
Konsulto kreun: Sinqeriteti. Cop prej cohe e qndisur me mndafsh ose me ar.
www.islamischen.ch
191
Islami dshiron ti shkul rrnjt e luksit nga jeta e individit dhe bashksis, ashtu q t sigurohet ekzistenca e popujve dhe t mbetet uniteti i tyre. Umetit musliman i ka hije ta bj jetn e vet n shrbim t Zotit, n xhihad t vazhdueshm pr lartsimin e t vrtets dhe mbrojtjen e thirrjes s saj dhe ti braktis mashtrimet e ksaj bote dhe interesat e saj t vogla. Ndrkaq, mahnitja pas epsheve dhe zhytja n ndalesa sht ikje nga obligimet dhe zmbrapsje nga serioziteti, si dhe humbje e shenjave t dinjitetit, e kto jan veti t cilat, po deprtuan n nj popull, e varrosin pr s gjalli. Transmetohet prej Pejgamberit t Allahut: Do t ket disa njerz prej popullit tim t cilt do t han ushqime t ndryshme, do t pijn pije t llojllojshme, do t veshin tesha t llojllojshme dhe do t shesin mendjemadhsi edhe n t folur. Kta jan njerzit m t kqinj prej umetit tim. /Trans-meton Taberaniu/ Ti do ta shohsh korrektsin e ktij hadithi te njerzit t cilt e kan trashguar fen me fjal, t cilt e konsiderojn at loj e tallje, e me kt humbn n kt bot dhe humbn t vrtetat e fes. Allahu i qortoi njerzit t cilt u trbuan pas knaqsive, e u mashtruan me zbavitje dhe dfrim, dhe u kufizuan n krke-sat e trupit dhe botn e instinkteve t ulta, dhe tha:E n ditn kur ata q nuk besuan paraqiten pran zjarrit (e u thon): Ju i shfrytzuat t mirat n jetn e dunjas dhe i prjetuat ato Sot, pr shkak se keni br mendjemadhsi n tok pa t drejt dhe pr shkak se nuk respektuat urdhrat e Zotit,do t shprbleheni me dnimin nnmues.(El-Ahkaf: 20) E kur do ta marrin ata dnimin e tyre, do t prkujtohen se kjo sht pr shkak t humbjes s nderit maturis, dhe devijimit dhe paturpsis s tyre.
www.islamischen.ch
192
Kt (dnim) e keni pr shkak se gzoheshi padrejt n dynja (duke br mkate etj.) dhe pr shkak se krenoheshi (me mendjemadhsi). (Gafir: 75) sht realitet se nj pjes e madhe e fajit pr shkatrrimin e shtetit islam sht i lidhur me humbjen e nderit dhe prha-pjen e knaqsive, ndrkaq Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ia ka trhequr vrejtjen umetit t vet nga kjo rnie shpirtrore. Transmetohet prej Ebu Berzes, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Frikohem pr ju nga epshet djall-zore n barqet dhe organet gjenitale dhe devijimet hamen-dse. /Transmeton Ahmedi/ Islami filloi n mes njerzve t varfr, t cilt skamja nuk i linte ti arrinin ato gjra q i kishin t lejuara, e lre m t fryhen me gjra t kndshme. Skamja e rnd, t ciln e prjetonin, ishte shkak i ankesave t tyre. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: Pash shtatdhjet vet prej atyre q rrinin n skaj t xhamis (ehlus-suffe), asnjri prej tyre nuk kishte rroba komplete, ose kishte vetm pjesn e poshtme, ose pjesn e lart t lidhur pr qafe. Disa prej tyre arrinin deri n gjysm t kmbve, e disa t tjera deri n gjunj, andaj i mblidhnin me dor, me qllim q mos tu shihen pjest e turpshme. /Transmeton Buhariu/ Varfria sht plag q dhemb dhe e drejt e njerzve sht q t shptojn nga kjo sprov. Po ashtu, edhe vet Isla-mi, mirsit e ksaj bote i bn t drejt t atyre q kan besuar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] frikohej q kjo ndales e ashpr mos jepte kundrefekt kur do t dominoj Islami dhe do t prhapeshin parimet e tij, andaj na trhoqi vrejtjen nga gjendja tjetr e cila do t ndodh pas vdekjes s tij, gjegjsisht sqaroi se nse humbja e t mirave t ksaj bote
www.islamischen.ch
193
sht e keqe, mashtrimi me t mirat e saj dhe lufta reciproke pr to, sht e keqe edhe m e madhe. Mesatarja sht esenca e mirsis. Ndrkaq, mesatarja (objektivizmi) ktu sht q ta posedosh jetn e begatshme me qllim q ta shfrytzosh pr arritjen e shembujve ideal, e jo ta posedosh jetn e t t nnshtroj pr hedhurinat e saj, e as q t privohesh thjesht nga jeta dhe t izolohesh n vetmi. Kt e ka pasur pr qllim Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] kur tha: Pr Allahun, nuk ua kam frikn juve prej varfris, por frikohem mos u jepeni interesave materiale t ksaj bote ashtu si iu dhan atyre ata q ishin para jush, e ju t vraponi pas saj ashtu si vrapuan t tjert, e ajo tu shkatrroj si i shkatrroi ata q ishin para jush. /Trans-meton Buhariu/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Sjellja e mir, prmbajtja dhe maturia, jan nj e njzet e katrta pjes e pejgamberis. /Transmeton Tirmidhiu/
PASTRTIA, ZBUKURIMI DHE SHNDETI

Muslimani e ka obligim q n do ast t jets s vet t synoj kah prsosuria, si dhe ta nxis aktivitetin pr ngritjen materiale dhe shpirtrore, sepse ardhmria e tij tek Allahu sht e lidhur me shkalln t ciln ai e arrin n zhvillimin e vet. Nse e gjen vdekja kur ai sht n kulminacion, ai do t jet prej banorve t Xhenetit m t lart - Firdeus; nse e gjen vdekja duke qen mesatar,
www.islamischen.ch
194
i transferon hapat e vet n rrezet e afrta, dhe mjafton pr t nse shpton; e nse e gjen kur ai sht zmbrapsur dhe e ka humbur qllimin, e rrmbejn at roj-tart e dnimit t dhembshm. Kush sht n kt bot i ver-br, n Ditn e Gjykimit do t ringjallet i verbr, e kush sht n kt bot i flliqur, do t ringjallet i till. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka treguar se njeriu i interesuar pr pastrtin e trupit, fytyrs dhe gjymtyrve t veta, do t ringja-llet Ditn e Gjykimit n at gjendje, me fytyr t shklqyer, ball t ndritshm e trup dhe gjymtyr t pastra!!! Transmetohet prej Ebu Hurejres se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i vizitoi varret dhe tha: Es-selamu alejkum, o njerz besimtar! Edhe ne, me lejen e Zotit, s shpejti juve do tu bashkangjitemi. Pata dshir ti shohim vllezrit tan. Sahabt than: A nuk jemi ne vllezrit e tu, o Pejgamber i Allahut? Ai tha: Ju jeni shokt e mi, ndrsa vllezrit tan jan ata q ende nuk kan ardhur. Shokt i than: Si do ta njohsh at q ende nuk ka ardhur, se sht prej umetit tnd, o Pejgamber i Allahut? Ai u prgjigj: ka thoni, nse nj njeri ka nj kal i cili ka lara t bardha, me t cilat sht ngjyrosur mes shpatullave, n mesin e nj turrme kuajsh t zi, a nuk do ta njihte ai kalin e vet? Shokt u prgjigjn: Gjithsesi, o Pejga-mber i Allahut. Ather Pejgamberi tha: Ata do t vijn me gjymtyr t shklqyera nga abdesti. /Transmeton Muslimi/ Me t vrtet, shndeti i trupit, bukuria dhe shklqimi i tij jan prej shtjeve t cilave Islami u ka kushtuar kujdes t madh dhe i konsideroi ato prej esencs s misionit t vet. Njeriu nuk do t peshoj n peshojn e Islamit dhe nuk do t gzoj respekt pa e br tradit pastrtin dhe rregullimin e trupit, dhe pa qen, n ngrnien, pirjen dhe pamjen e tij personale, larg njollave t flliqura dhe pamjeve t shmtuara. Shndeti dhe pastrtia e trupit nuk jan vetm konsolidim fizik, por ato kan ndikim t thell n pastrimin e shpirtit dhe forcimin e njeriut pr ti prballuar ngarkesat e jets. Ngarkesat jetsore kan nevoj t madhe pr trup t fort e durimtar.
Islami e nderoi trupin, andaj edhe e bri pastrimin e tij t plot si kusht t patjetrsueshm pr do namaz, kurse namazin e bri obligim pes her n dit; Islami e obligoi muslimanin q ta laj tr trupin n shum situata t cilat e prcjellin njeriun si zakonisht, e kjo, pra, sht pastrimi i plot, ndrkaq n situata t tjera, normale, mjafton larja e gjymtyrve dhe pjesve t cilat i ekspozohen pluhurit t ambientit dhe kryerjes s punve t ndryshme: O ju q besuat! Kur doni t ngriteni pr t falur namazin, lani fytyrat tuaja dhe duart tuaja deri n brryla; frkoni kokat tuaja, e kmbt lani deri n dy zogjt. Nse jeni xhunub, ather pastrohuni (lahuni)! (El-Maide: 6) Pr kt, metoda q e prcaktoi Islami pr mbajtjen e tru-pit pastr n do koh bazohet n lidhjen e pastrimit t domos-doshm me pozitat e natyrs materiale te njeriu. Sikur t ishte njeriu thjesht vetm shpirt, ai nuk do t kishte nevoj pr larje dhe pastrim t vazhdueshm, mirpo, pasi ai qndron n kt siprfaqe materiale t formuar prej dheut, n tok, mbi t ciln jeton, prej bimve dhe shtazve t s cils ushqehet, n t ciln i l hedhurinat e lukthit dhe ku n fund varroset, Islami e ka lidhur abdestin obligativ me veorit e ksaj natyre materiale dhe me do gj q formohet nga tretja e ushqimit m trup, hedhurina e gazra. Asnjher nuk do t jet obligimi i pastrimit metod m produktive dhe m e drejt se kjo q e trasoi Islami, sepse kjo metod e shtyn njeriun ta bj shprehi pastrimin e tr trupit dhe abdestin, edhe nse ai sht i pastr, dhe kjo metod e mnjanon nga popullata muslimane do gjurm t flliqsis dhe ndytjes. Mirpo, duhet ditur se, Islami nuk ia la shtjen e pastrimit komplet kushteve t cilat e imponojn, sepse disa njerz jan dembel n shtjen e pastrimit, nse nuk kan ndonj shkak i cili e obligon nj gj t till, andaj Islami ia caktoi pastrimit nj dit n do jav. Pejgamberi [salFondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: info@islamischen.ch 196
lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Pastrimi i dits s xhuma sht obligim pr do njeri t moshs madhore; po ashtu edhe prdorimi i misvakut pr dhmbt dhe parfumosja. /Transmeton Muslimi/ N hadith qndron: Kjo sht dit t ciln Allahu e bri fest pr muslimant, andaj, kush vjen n xhuma, le t pastro-het. /Transmeton Ibn Maxhe/ Islami e obligoi pastrimin prej ushqimit, pasi q preferoi pastrimin pr ushqim, pr t ciln gj mjafton larja e duarve; ai urdhroi q t pastrohemi nga mbeturinat, errat dhe gjurmt e tij, sepse kjo sht m pastr dhe m mir pr njeriun. Nxitja pr kt pastrim t nevojshm dallon sipas mass s grimcave t mbetura t ushqimit npr trup. Nse deprtojn kto mbeturina n vendet e sekrecionit, muslimani e ka obligim t pastrohet prej tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Frkohuni, sepse kjo sht pastrti! Pastrtia thrret n besim, ndrkaq besimi me bartsin e tij sht n Xhenet. /Transmeton Taberaniu/ Pastrimi i abdestit i sht bashkangjitur pastrimit t ushqimit, n udhzimin e Pejgamberit [sallAllahu alejhi ve sel-lem]. Transmetohet nga Ebu Ejjubi, i cili thot: Doli para nesh Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] dhe tha: Ju lumt atyre q rrmojn n pastrim, prej umetit tim! I than: Cilt jan ata q rrmojn, o Pejgamber i Allahut? Ai u prgjigj: Ata q e frkojn trupin n abdest dhe ata q rrmohen prej ushqimit. Frkimi i trupit sht gargara n goj, futja e ujit n hund dhe frkimi mes gishtave. Ndrkaq prej rrmimit t ushqimit sht rrmimi i dhmbve: Nuk ka gj m t rnd pr dy melekt sesa t shohin n mes dhmbve t njeriut ushqim kur ai sht duke u falur. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
197
Prkujdesi i fes ndaj pastrimit t gojs, larjes s dhmbve dhe pastrimit t grimcave q mbesin mes tyre, nuk e ka shembullin n porosit e mjeksis klasike e moderne. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Prdoreni misvakun, sepse misvaku sht pastrues i gojs dhe knaqje e Allahut. Sa her q m ka ardhur Xhibrili, m ka porositur pr misvakun, ashtu q madje un u frikova se mos po m bhet farz mua dhe umetit tim. /Transmeton Ibn Maxhe/ N nj transmetim tjetr qndron: U urdhrova me misvak, derisa mendova se pr kt do t m shpallet pjes nga Kurani ose inspirim. Ai q i prcjell smundjet e gojs dhe dhmbve, t cilat paraqiten si shkak i mosprfilljes s pastrimit t tyre, do ta kuptoj fshehtsin e kujdesit t madh t Islamit ndaj rrmimit t dhmbve me mjete t cilat e mbrojn shklqimin dhe shndetin e tyre, rrmim ky i cili do ta mnjanoj at q i ka mbuluar ata dhe q fshihet rreth tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] thot: U urdhrova ta prdor misvakun aq shum, saq u frikova mos po m bien dhmbt. /Transmeton Bezzari/ Ndaj ushqimeve q kan erra t forta dhe mbeturina t vrazhdta, si mishi, peshku etj, njeriu duhet t jet mjaft i kujdesshm n pastrimin e tyre, sepse pastrimi prej tyre sht i domosdoshm pr mbrojtjen e shndetit, si dhe i domosdoshm pr mbrojtjen e prestigjit t veant dhe rregullave t prgji-thshme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush flen me duar plot er nga yndyrnat, dhe at e godet dika, mos ta fajsoj ask prve vetes. /Transmeton Bezzari/ Ka shum transmetime t cilat bjn me dije se mikrobet e gjejn tokn e tyre pjellore n duart dhe gojt e flliqura, dhe pr kt ato edhe porosisin q t ruhemi prej t ligave t tyre.
www.islamischen.ch
198
Po ashtu, prej respektit t Islamit ndaj individit dhe shoqris sht t ndaluarit pr at q ka ngrn hudhr, qep ose rrik q t jet i pranishm n tubime, ngase era e keqe e ktyre ushqimeve u pengon njerzve q marrin pjes n at vend dhe i largon ata nga njeriu q i ka ngrn ato. Islami e ka shfuqizuar pranin me xhemat n xhami pr ata njerz t cilt kan ngrn ushqime t ktilla, e po ashtu e ka anuluar pranin n xhemat edhe pr ata persona t cilt vuajn nga smundje q e bjn ern e gojs dhe trupit t tyre er qelbse; kjo etik e ndershme sht mbrojtje e preferuar pr t smurit dhe t shndosht. Islami porosit q njeriu t ket imazh t mir dhe form fisnike, dhe kt bonton ua ka bashkangjitur rregullave q duhet pas parasysh n namaz: O bijt e Ademit, vishuni bukur pr do namaz (lutje) (El-Araf: 31) Pejgamberi i Allahut, Muhammedi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], i msonte muslimant q tu kushtojn vmendje ktyre punve dhe tu prmbahen atyre n shtjet e tyre personale, ashtu q t duket muslimani n imazhin, rrobat dhe pamjen e tij i bukur dhe i pranueshm. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush ka flok, le ti rregulloj. /Transmeton Ebu Davudi/ Transmetohet prej Ebu Katades, se i ka thn Pejgamberit t Allahut: O Pejgamber i Allahut, un kam shum flok, a ti kreh? Ai i tha: Po, dhe rregulloji! Ebu Katadeja ndodhte q ti lyente ato dy her n dit, pr shkak t fjals s Pejgamberit t Allahut. /Transmeton Nesaiu/ Pra, rregullimi dhe parfumosja e koks sht veprim i plqyer.
www.islamischen.ch
199
Transmetohet prej Ata Ibn Jesarit, i cili thot: Erdhi nj njeri te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] me flok dhe mjekr t shprishur. Pejgamberi i bri me shenj, sikur e urdh-roi ti rregulloj flokt; ai i rregulloi, e pastaj u kthye. Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: A nuk sht kshtu m mir, sesa t vij ndonjri prej jush me flok t shprishura sikur t jet djall? /Transmeton Maliku/ Transmetohet prej Xhabir Ibn Abdull-llahut se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e ka par nj njeri me flok t shpupuritura dhe ka thn: A nuk ka ky dika q do tia rregullonte flokt? /Transmeton Ebu Davudi/ Ai, po ashtu, pa nj tjetr me rroba t prlyera, dhe tha: A nuk ka ky njeri dika me t ciln do ti pastronte rrobat? Andaj, pedanteria pa teprim, zbukurimi pa art e dekorim, dhe bukuria e forms pas bukuris s esencs jan prej parimeve islame t cilat ua ndrtojn bijve t Islamit pozitn e lart dhe pamjen e bukur. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk do t hyj n Xhenet ai q ka n zemrn e vet mendjemadhsi sa nj grimc e imt. N kt nj njeri tha: E sht puna me at q do t ket kpuc dhe rroba t mira? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] iu prgjigj: Allahu i Madhrishm sht i Bukur dhe e do bukurin. /Transmeton Muslimi/ N nj transmetim tjetr qndron se nj njeri i bukur erdhi te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] dhe tha: Un e dua bukurin, dhe prej saj m sht dhn ajo q e sheh. Bile shkoj aq larg, saq nuk dua t ma kaloj dikush edhe me nj rrip kpucsh! Andaj, a sht kjo prej mendjemadhsis, o Pejgamber i Allahut? Ai tha: Jo, sepse mendjemadhsi sht refuzimi i t vrtets dhe injorimi i njerzve.
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], n vrejtjet e tij n kt rrafsh, ishte shum preciz, andaj, kur shihte se nj musliman ishte neglizhent n zbukurimin e vetes dhe rregullimin e pamjes s tij, e ndalonte nga kto lshime dhe e urdhronte t vishte rroba m t mira. Transmetohet prej Xhabir Ibn Abdull-llahut, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] e shikoi nj njeri i cili na i ruante devet, e ai kishte dy guna me ksul, t cilat ishin vjetruar. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: A nuk ka t tjera prve ktyre t dyjave? Un i thash: Gjithsesi! Ai ka dy pal rroba n torb, t cilat ia dhash un. Pejgamberi tha: Thirreni, le ti vesh. Ai i veshi, e kur shkoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: ka ka ky, e theft qafn, po a nuk sht kjo m mir? Kt e dgjoi ai personi, dhe tha: N rrug t Allahut, o Pejgamber i Allahut! Ai u prgjigj: N rrug t Allahut! Kshtu ky person u vra n rrug t Allahut. /Transmeton Maliku/ Ky njeri e kuptoi esencn e talljes kshilluese t ciln ia bri Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sellem] dhe kshtu e shfrytzoi at pr t mir; e shihet se ai ishte prej atyre q i zmbraps brenga e jets nga kujdesi pr shtjet e tyre personale; mirpo, krahas ksaj, kushedi sa ti shtohen njeriut preokupimet dhe brengat, ai nuk guxon ta harroj obligimin e kujdesit ndaj veshjes, pastrtis dhe pedanteris s tij. Disa ushtrues t devotshmris i konsiderojn rrobat e parregulluara dhe t prlyera form t adhurimit, e ndoshta bile edhe me qllim i veshin rrobat e vjetra, q n kt mnyr ta tregojn moslakmin e tyre ndaj ksaj bote dhe dashurin e tyre ndaj bots tjetr. Ndrkaq kjo sht prej injorancs klasike ndaj fes dhe falsifikimit t parimeve t saj.
www.islamischen.ch
201
Na ka rrfyer Ibn Abbasi, i cili thot: Kur doln havarixht, shkova tek Aliu [radijAllahu anhu], dhe m tha, Shko tek ata njerz. Pr kt un vesha prej mantelave m t bukur t Jemenit, i takova, e ata m than: Mir se na erdhe, o Ibn Abbas. sht kjo mantel? Un u thash: ka nuk plqeni tek un! E kam par Pejgamberin duke veshur mantelat m t bukur. /Transmeton Ebu Davudi/ Transmetohet prej Beras, se Pejgamberi ka patur shtat mesatar: E kam par me nj mantel t kuq, ashtu q asnjher nuk pata par gj m t bukur se ai. /Transmeton Muslimi/ Ky pastrim dhe zbukurim u shtri prej individve musliman deri n shtpit dhe rrugt e tyre, sepse Islami bri me dije pr pastrimin e shtpive prej hedhurinave dhe plehrave, ashtu q t mos jen trheqse pr insektet dhe burim i smundjeve. ifutt ishin shum t pakujdesshm n kt pikpamje, andaj u ndaluan muslimant q tu prngjasojn atyre. Transmetohet se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Allahu i Madhrishm sht i Mir dhe e do t mi-rn, i Pastr dhe e do pastrtin, Fisnik dhe e do fisnikrin, Bujar dhe e do bujarin. Andaj pastroni oborret tuaja, e mos u prngjasoni ifutve. /Transmeton Tirmidhiu/ Largimi i pengesave nga rruga sht nj deg prej degve t besimit, e kjo pun e leht dhe e vlefshme her u trajtua lutje, e her lmosh. N hadith qndron: Ti ndihmosh t dobtit sht lutje, dhe ti mnjanosh pengesat nga rruga sht lutje. /Transmeton Ibn Huzejme/ N nj hadith tjetr thuhet: do hap pr n namaz sht lmosh, dhe largimi i pengesave nga rruga sht lmosh. /Transmeton Buhariu/ Gjegjsisht, ktu hyn mnjanimi i pengesave, si: gurt, gjembat, flliqsit, e t ngjashme.
www.islamischen.ch
202
Prkujdesi i Islamit ndaj pastrtis dhe shndetit sht pjes nga prkujdesi i tij ndaj fuqis materiale dhe artistike t muslimanve. Islami krkon trupa n damart e t cilve do t rrjedh gjak i shndosh, i cili do ti pasuroj njerzit me entuziazm dhe aktivitet. Ngase trupat e plogsht nuk mund tu prballojn obligimeve, dhe duart q dridhen nuk mund t bj-n mirsi. Trupi i shndosh nuk ka ndikim vetm n t menduarit e shndosh, por edhe n optimizmin e njeriut ndaj jets dhe njerzve Misioni islam sht shum i gjer n objektivat e tij dhe shum i fort n qenien e tij, andaj edhe nuk mund t jetoj n nj popull t plogsht, t smur e t paaft. Pr kt, Islami e luftoi smundjen dhe vuri pengesa para mikrobeve t saj, me qllim q ata t mos prhapen, e q pastaj me t t prhapet dobsia, ngecja dhe pesimizmi, dhe n t t harxhohen potencialet e shteteve dhe popujve. Islami i mundsoi masat preventive prmes parimeve t pastrtis s prgjithshme, si patm rastin t shohim m par. Pastaj prmes jets s rregulluar, t ciln duhet ta ndjek muslimani, ai zgjohet para agimit, i largohet pagjumsis natn, u ruhet kurthave t epshit, sht mesatar n ushqimin e tij, sht i ndershm n jetesn dhe sjelljen e tij, aktivitetin e vet e prtrin prmes namazeve ditore dhe agjrimit n do vit. Dhe mos harro se largimi nga mkatet sht mbrojtje e madhe nga smundjet e flliqura. Andaj, kur njeriu bie nn kthetrat e smundjes, duhet ta shroj at nse do t shptoj prej saj. Ndrkaq Islami i udhzon njerzit n krkimin e medi-kamenteve adekuate pr smundjet t cilat i godasin ata.
www.islamischen.ch
203
Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Allahu i Lartsuar pr do smundje e ka dhn edhe ilain. /Transmeton Buhariu/ Allahu e ka dhn smundjen dhe ilain, dhe do smundjes ia ka dhn edhe ilain; andaj shrohuni, e mos u shroni me haram (gjra t ndaluara). /Transmeton Ebu Davudi/ Pr do smundje ka edhe ila, andaj kur t gjendet ilai i smundjes, shrohemi me lejen e Zotit. /Transmeton Muslimi/ Islami e ndaloi drejtimin n bestytni t ndryshme pr t krkuar shrim, sepse do shkenc i ka ekspertt e vet t cilt e njohin at mir, andaj ata edhe duhet t dgjohen. Ndrkaq, plangprishsit, t cilt futen atje ku nuk duhet dhe ku nuk e kan vendin, nuk sht e lejuar pr muslimanin tu drejtohet apo tu besoj supozimeve t tyre. Transmetohet prej Ukbe Ibn Amirit, i cili thot: E kam dgjuar Pejgamberin e Allahut duke thn: Kush v talismane, Zoti mos ia plotsoft atij dshirat; dhe, kush v hajmali, Zoti mos i dhnt atij. /Transmeton Hakimi/ Mirpo, edhe prskaj ksaj, shrimi prmes hajmalive, shkrimeve dhe mjeshtrive magjike sht i prhapur mjaft n masn e thjesht! Islami t gjitha kto i konsideron form t idhujtaris, sepse kto jan trashgimi e injorancs, e cila thirrej n iluzione absurde. Po ashtu, Ukbeja transmeton se nj grup prej dhjet vetsh erdhn te Pejgamberi i Allahut dhe i dhan bes. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u dha bes nnt vetave, ndrsa njrin e refuzoi! Ata than: ka ka ky? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u prgjigj: N krah ka t varur hajmali. Ather njeriu n fjal e kputi hajmalin, e pastaj Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi
www.islamischen.ch
204
ve sel-lem] i dha bes edhe atij, dhe shtoi: Kush var dika, ai ka br idhujtari! /Transmeton Ahmedi/ Prej mjeteve t qlluara preventive, t cilat i ka parapar Islami, sht edhe obligueshmria e kryerjes s nevojs n vende t ndara, n mnyr q t shkojn mbeturinat e organizmit n vend t thell n tok, ashtu q mos t ndotet prej tyre uji e as t prlyhen rrugt e ndejet. Sikur muslimant ti praktikonin kto rregulla t shklqyeshme, ata do t shptonin nga pasojat e smundjeve, q ua dobsojn fuqin, ua shkelin respektin dhe i ngarkojn me barra t rnda. Transmetohet prej Xhabirit, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka ndaluar q njeriu ta kryej nevojn e vogl n ujin amull. /Transmeton Muslimi/ Po ashtu, transmetohet prej tij, se ka ndaluar t kryhet nevoja e vogl n ujin q rrjedh. /Transmeton Taberaniu/ Transmetohet prej Muadhit i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Ruajuni prej tre t mallku-arve: dalja jasht afr burimeve, afr udhkryqeve dhe nn hije. /Transmeton Ebu Davudi/ Domethn se kto pun e bjn q t mallkohet njeriu prkats, sepse njeriu q e kryen nevojn n rrug publike, ai nuk ka njerzi, pasi q ky kryen nj pun e cila shkakton neveri dhe mllef. Kurse Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush u pengon muslimanve n rrugt e tyre, ai e ka merituar mallkimin e tyre. /Transmeton Taberaniu/ N nj variant tjetr qndron: Cili e kryen nevojn n ndonj prej rrugve t muslimanve, mbi t sht mallkimi i Allahut i melekve dhe mbar njerzve. /Transmeton Bejhekiu/
www.islamischen.ch
205
T gjitha kto gjra t ndaluara jan baz e prhapjes s smundjeve endemike te ne muslimant, sepse masa e thjesht nuk ua ka vr veshin dhe ato u kan sjell kokarje. Islami i ka vn bazat e preventivs shndetsore. Kshtu, kur paraqitet ndonj smundje ngjitse n nj vend, ai kt vend e izolon fort dhe e ndalon hyrjen dhe daljen n t. Kjo bhet me qllim q t mblidhet efekti i smundjes n rreth sa m t ngusht. Pejgamberi i Allahut ka thn: Kur t dgjoni se n nj vend sht prhapur kolera, mos shkoni atje, e nse pr-hapet kolera n nj vend ku jeni edhe ju, ather mos dilni prej aty. /Transmeton Buhariu/ Islami i ngushlloi banort e vendit t kapluar nga epidemia dhe ua bri t dashur qndrimin n t, sepse dshira pr t shptuar shumkujt ia zbukuron ikjen prej aty tinzisht, kurse kjo dshir pr sigurimin e mbrojtjes personale ia ekspozon vendit, n prgjithsi, rrezikun fatkeq. Pr kt, Pejgamberi i Allahut thot: do njeri,q gjendet n nj vend n t cilin sht prhapur kolera dhe qnd-ron n t e nuk del, durimtar dhe duke llogaritur n Zotin, duke e ditur se do ta godas vetm ajo q ia ka caktuar atij Allahu, ai do t ket shprblim sikur dshmori (shehidi). /Transmeton Buhariu/ Ndoshta ndonj aventurier tenton t shkoj n vendin e kapluar nga epidemia duke u mbshtetur n at se frika nga infektimi sht dobsi e bindjes apo ikje nga gjykimi i caktuar. Por kjo sht gabim, sepse Omeri [radijAllahu anhu] refuzoi t udhtoj n Sham kur u paraqit n t kolera. Ather atij iu tha: Po ikn prej caktimit t Zotit? Ai u prgjigj: Ikim prej caktimit t Zotit n caktimin e Zotit.
www.islamischen.ch
206
Marrja parasysh e shkaqeve sht realitet, dhe kjo sht prej caktimit t Zotit, si u shpreh Omeri [radijAllahu anhu], sepse Islami e ka obliguar mbrojtjen nga infektimet. Pr kt Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Le t mos qndroj i smuri tek i shndoshi. /Transmeton Buhariu/ Po ashtu thot: Ik prej atij q vuan nga elefantiaza 6, si ikn prej luanit. /Transmeton Buhariu/ Mirpo, duhet ditur se, edhe pse infektimi sht realitet, nuk do t thot se do infektim t godet. Sepse ndodh q nj person ta bart virusin e smundjes, e mos t infektohet nga ai, sepse n t ka imunitet special, e bile shpton prej virusit t till dhe e transferon te t tjert! Sikur t ndikonte do infektim, t gjith njerzit do t vdisnin pr nj dit. Sepse, si pohojn mjekt, ekzistojn raste specifike pr tu smur nga infektimi. Ky sht kuptimi i hadithit: Nuk ka infektim. Ky mohim nuk ka t bj me mohimin e esencs s infektimit, sepse pjesa e fundit e hadithit e ndalon kt, e kjo sht fjala e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], menjher pas saj: dhe ik prej atij q vuan nga elefa-ntijaza, si q ikn prej luanit.
TURPI
Turpi sht shenj korrekte e natyrs s njeriut; ai flet pr vlern e besimit dhe shkalln e kulturs s tij. Andaj, kur e sheh se nj njeri ngushtohet nga veprimi i asaj q nuk duhet, apo e sheh se
6 Smundja e elefantit q karakterizohet me trashjen e lkurs dhe me shfaqjen e gungave n lkur (sidomos n gjymtyrt).
www.islamischen.ch
207
skuqja e turpit e prshkon fytyrn e tij, kur prej tij del dika e pahijshme, dije se ai njeri ka ndrgjegje t zgjuar, natyr t iltr dhe prejardhje t pastr. Nse e sheh nj njeri t paturpshm, me ndjenja t marra, i cili nuk ia v veshin asaj se ka merr e ka l, ai sht njeri n t cilin nuk ka hajr, dhe turpi pr t nuk paraqet penges mbronts nga brja e mkate-ve dhe kryerja e ligsive. Islami i porosit bijt e vet q t jen t turpshm, dhe kt veti t lart e bri vlern m t shquar me t ciln dallohet Islami. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: do fe e ka moralin e saj, kurse morali i Islamit sht turpi. /Transmeton Maliku/ Ashprsia ka qen e dukshme n msimet ifute n kohn e Musait [alejhis-selam], kurse toleranca ka qen e dukshme n msimet e Krishterizmit n kohn e Isait [alejhis-selam]. Ndrkaq Islami u dallua me turp. T gjitha fet urdhrojn n virtyte si trsi, dhe pr to n trsi krkojn llogari. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] deshi q ta bj sensibilitetin e muslimanit ndaj mirsis s virtyteve t mira dhe mbrapshtis s veprave t liga, motiv i cili do ta shtyj at t kapet pr virtytet dhe ti braktis veprat e liga, nga turpi i lnies t s mirs dhe veprimit t s keqes, pa marr parasysh shprblimin dhe dnimin, si thot Ibn Kajjimi: Zre q pr ringjalljen ende nuk na kan arritur t deleguarit e saj E zjarri i Xhehenemit ende nuk sht ndezur. A nuk sht obligim meritor
www.islamischen.ch
208
turpi i njerzve prej begatuesit? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka qen njeriu q ka pasur natyr m t but, sjellje m t vyeshme dhe ndjenja m t thella ndaj obligimit dhe largimit nga e ndaluara. Transmetohet nga Ebu Seid El-Hudriju, i cili thot: Pejgamberi ishte m i turprueshm sesa vajza beqare n dhomn e saj, kurse kur urrente dika, kt e vrenim n fytyrn e tij. /Transmeton Muslimi/ Besimi sht lidhje fisnike n mes njerzve dhe Zotit, dhe prej obligimeve ndaj ksaj lidhjeje ndikimi i saj i par sht pastrimi i shpirtit, konsolidimi i moralit dhe prmirsimi i veprave. Kjo nuk mund t arrihet pa u rrnjosur n shpirtin e njeriut nj ndjenj e gjall me t ciln do her do t distancohet nga gabimet dhe do t ndiej nnmim nga shtjet e kota. Ndrkaq njohja e punve t liga, pa u mbrojtur, dhe kryerja e mkateve t vogla, pa keqardhje, sht argument i humbjes s turpit te njeriu, e pastaj edhe besimit. Pejgamberi i Allahut thot: Turpi dhe besimi jan unik (binjak): nse mungon njri, mungon edhe tjetri. /Transmeton Hakimi/ Shkak i ksaj sht ajo se kur njeriu e humb turpin, ai shkon prej t keqes kah m e keqja, dhe zbret prej nj pune t lig n nj tjetr edhe m t lig, dhe kshtu vazhdon t ec tatpjetzs derisa t prfundoj n shkalln m t ult. Transmetohet prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] nj hadith i cili flet pr periudhat e ksaj rnie, e cila fillon me humbjen e turpit dhe mbaron me pasojat e rrezikshme: Allahu i Lartsuar, kur do ta mposht nj njeri, e mnjanon prej tij turpin. E kur i hiqet atij turpi, ather do ta shohsh vetm t urrejtur; e kur do ta takosh vetm t till, prej tij largohet edhe
www.islamischen.ch
209
besnikria; e kur do t largohet prej tij besnikria, do ta shohsh at vetm tradhtar t madh. E kur do t jet vetm i till, ather prej tij do t largohet edhe mshira; e kur do t largohet edhe mshira, ti do ta shohsh at vetm t braktisur e t mallkuar; e kur do ta shohsh vetm t till, ather ai do t dal prej lidhjes s fes. /Transmeton Ibn Maxhe/ Kjo sht renditje precize n cilsimin e Pejgamberit: smundje e shpirtit dhe pasim i periudhave t tjera. Dhe u pa se si u transferua do periudh e flliqur n nj tjetr edhe m t lig. Andaj, njeriu q e gris perden e fytyrs s vet nuk bn llogari pr punt q i kryen dhe as q ka dert se qortohet pr sjelljet e veta; ai ua shtrin njerzve dorn e dmit dhe i bn pa-drejtsi donjrit q sht nn pushtetin e tij. Njerzit e kti-ll, mbrapshtan, nuk do t gjejn zemr e cila do t tregoj mshir ndaj tyre, bile, prkundrazi, ata mbjellin dhe kultivoj-n mllefe n zemra. far dashurie mund ti tregohet nj njeriu q nuk brengoset prej Zotit dhe u vrsulet njerzve? Nuk e zmbraps at prej mkateve asnj fije turpi, dhe, kur arrin njeriu n nj gjendje t ktill, ather n t nuk ka besim pr asgj. Si mund ti besohet atij ndonj pasuri, kur ai nuk turprohet aspak nga keqprdorimi i saj? Si mund ti besohet atij n nder, kur ai nuk brengoset se i turpron njerzit? Si mund ti besohet atij ndonj termin, kur atij nuk i vjen rnd aspak q mos ti prmbahet, apo ndonj obligim, kur atij nuk i intereson fare se nuk e kryen? Kur njeriu e humb turpin dhe besn, ai shndrrohet n egrsir grabitqare dhe marshon i trbuar pas epsheve t tij, dhe pr kt qllim i shkel edhe ndjenjat m t pastra. Kshtu, ai ua rrmben t varfrve pasurin, pa i ardhur aspak keq pr ta; i shikon vuajtjet e t persekutuarve dhe t dobtve, e zemra e tij nuk ndien mshir; egoizmi i tij i prdhosur ka vn para syve t tij perde t errt, andaj ai nuk di tjetr gj, prve lajthitjeve dhe mashtrimeve q i bn n emr t pasuris
Dhe ather kur do ta arrij njeriu kt grad t ult, ai i ka kputur frenat e fes dhe sht lshuar nga litari i Islamit. Turpi i ka vendet e veta, kur preferohet. Kshtu, turpi n bised krkon prej muslimanit q ta pastroj gojn e tij nga t irrituarat, gjuhn e tij ta distancoj nga t metat, t turprohet nga prmendja e dobsive t tjerve, sepse sjellje e keqe sht t lshohen nga njeriu fjal t paturpshme pa u kujdesur pr vendin dhe pasojat e tyre. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Turpi sht prej besimit, e besimi sht n Xhenet; ndrkaq paturpsia sht prej arrogancs, e arroganca sht n zjarr. /Transmeton Ahmedi/ Po ashtu, prej turpit n bised sht q njeriu t jet i matur gjat bisedave t tij npr ndeja, sepse disa njerz nuk turprohen nga prvetsimi i t drejts ekskluzive pr t folur n tubime t mdha, dhe kshtu i mbushin zemrat me shqetsim nga zgjatja e bisedave t tyre; kurse Islami e urren kt lloj t njerzve. Pejgamberi i Allahut ka thn: Kush e mson retorikn q ti prvetsoj zemrat e njerzve, Allahu n Ditn e Gjykimit nuk do t pranoj prej tij as ndryshim e as kompensim. /Transmeton Ebu Davudi/ Allahu e urren njeriun elokuent 7 , i cili godet me fjalt e tij si q godet lopa me brir. /Transmeton Tirmidhiu/ Fshehtsia e ksaj urrejtjeje qndron n at se, informatat e ktyre njerzve nuk jan pa shtesa, karakteri i tyre nuk shpton nga hipokrizia dhe dominimi i tyre n tubime sht kanal i smundjeve etike, t cilat shum shpejt do ti shronte turpi, sikur ta posedonin kt. Prandaj
7
Q di t flas bukur, q t l mbres t thell me gojtarin e tij t bukur e t natyrshme.
www.islamischen.ch
211
edhe n disa transmetime prmendet se paaftsia sht m e mir sesa kjo retorik; por bhet fjal pr paaftsin (mbylljen) e gjuhs dhe jo t zemrs. Prej turpit sht q njeriu t turprohet q prej tij t dgjohet ndonj e keqe dhe t orvatet q personaliteti i tij t mbetet i pastr nga njollosjet dhe larg dezinformatave t kqija. Kshtu, ndalohet prgojimi pr at q nuk dihet, ndrkaq ai q ka hapur regjistrin e tij dhe e ka zbuluar turpin e vet, njerzit nuk do t mund t bjn kundr tij sa bn ai kundr vetvetes. Pr kt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e urdhroi at, t cilin e kan ndyr flliqsirat e mkateve, q t fshehit prej njerzve. Dallimi sht shum i qart n mes atij q me punn e vet synon fam dhe atij q i largon nga fama e vet paragjykimet e njerzve. Ruajtja e muslimanit prmes fshehjes s t ligave dhe ekspozimit t t mirave nuk nnkupton hipokrizi. Assesi, por qllimi sht n moszbulimin e hapt t t ligave, dhe turpi nga kryerja e tyre publikisht. Ngase, njeriu i cili turprohet ta publikoj nj t keqe, tregon se n t ende ka dika t mir; e po ashtu, edhe njeriu i cili krkon t publikohet mirsia e tij, n t ende vazhdon t ket dika t keqe Mirpo, duhet ditur patjetr se, njeriu duhet t turprohet prej vetes ashtu si turprohet prej njerzve. Andaj, nse nuk do q ta shohin t tjert keq, le t mos doj q ta shoh veten e vet n gjendje t till t keqe, me prjashtim, nse e konsideron vetveten aq shum t devalvuar q t turprohet prej saj. sht thn: Kush e bn nj pun fshehu-razi, nga e cila turprohet ta veproj publikisht, ai nuk e mon aspak vetveten. Nisur nga kjo, muslimani e ka obligim q t largohet nga veprat e ndyta, qofshin ato t fshehta apo publike, dhe pa marr parasysh a sht n vetmi, apo del para njerzve.
N nj transmetim qndron: At q dshiron ta dgjojn vesht e tu, bje, e at q urren ta dgjojn vesht tu, largohu prej saj. Turpi sht kulminacioni i mirsis; ai sht element i vyeshmris n do pun q gjendet. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: N do shtje q gjendet teprimi, e shmton, e n do shtje q gjendet turpi, e zbukuron. /Transmeton Tirmidhiu/ Sikur turpi t shndrrohej n trup, ai do t ishte simbol i mirqenies dhe i konsolidimit. Transmetohet prej Aishes, se Pejgamberi i Allahut i ka thn asaj: Sikur t ishte turpi njeri, do t ishte njeri i devotshm, e sikur t ishte e liga njeri, do t ishte njeri i keq. /Transmeton Taberaniu/ Prej turpit t njeriut ndaj njerzve sht q tua njoh pozitn njerzve meritor dhe do njeriu t mir tia jap mirsin q e meriton. Kshtu, fmija me ata q e rrisin dhe nxnsi me ata q e msojn duhet t ket sjellje q bazohet n respekt dhe prparsi, andaj, nuk lejohet ta ngrej zrin m tepr se ata e as q t dal para tyre. N hadith prmendet: Jini modest me ata q ju msojn. /Transmeton Taberaniu/ Po ashtu, n nj hadith tjetr prmendet: O Zot, t lutem mos t m zr ajo koh kur nuk pasohet i dituri dhe nuk turprohet i urti. /Transmeton Ahmedi/ Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Busrit, i cili thot: Q prej kohsh kam dgjuar nj hadith: Nse je me njerz t cilve u jan farkuar fytyrat, ashtu q nuk sheh n mesin e tyre asnj njeri i cili frikohet prej Zotit, dije se shtja sht holluar (sht e mjerueshme)! /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
213
Turpi nuk sht frik, sepse njeriu i turprueshm m par do t kishte pranuar ti derdhet gjaku sesa ti derdhet uji fytyrs s tij (ta shkel nderin) e mu kjo sht forma m e lart e trimris. Ndoshta mund t ket n turp nj doz t friks, edhe pse kjo ka t bj me frikn e njeriut t vyeshm pr vlerat e tij morale dhe cilsit e tij njerzore, ashtu q lulzimin e tyre mos tia rrmbej gjendja kaotike. Kjo frik sht identike me guximin, n rastet e plqyera. Kshtu, kur ifutt e lasht u zmbrapsn nga luftimi i tiranve q kishin hyr n tokn e shenjt: Dy burra, prej atyre (prijsve) q Allahu i kishte pajisur me bindje dhe kishin frikn e Tij, than:Hynju atyre nga dera, e kur tu hyni nga ajo, ather ju jeni ngadhnjyes (El-Maide: 23) Pra, ata t cilt i kan droj Allahut, ata q frikohen prej turprimit dhe turprohen nga ikja, ata jan t cilt do ta udhhiqnin sulmin dhe do ti afroheshin fitores n rast lufte. Nuk ka dyshim se turpit t plot i paraprin prgatitja paraprake natyrore. Sepse, ka disa karaktere, q pandrgjegjshmria gati sht pjes e pandashme e tyre; e, n t njjtn koh, sheh nga ana tjetr disa njerz shum t turprueshm dhe mjaft t ndjeshm. Mirpo, frika, edhe pse sht elementi m i dukshm n turprim, ndodh edhe n t mir edhe n t keq, e bile mund ta fus njeriun n situata kritike t palakmueshme. Ndrkaq, turprimi gjendet ekskluzivisht n normat fetare; andaj, ai q ka frik nga qortimet e plangprishsve nuk konsiderohet njeri me turp. Turpi nuk mund t jet prball t pavrtets, e, po ashtu, turpi nuk ka vend te njerzit t cilt kan devijuar; turpi nuk ka vend n sjellje, kur njeriu merr qndrim q ta ndihmoj t vrtetn Idhujtart ia zun pr t madhe Islamit, sepse ai i nnmoi idhujt, kurse Islami e shpaloi paaftsin e tyre pr t krijuar nj miz, bile i turproi edhe pr at se nuk jan t aft as ta mbrojn veten, nse i sulmon nj miz. Pr kt zbriti Fjala e Allahut t Madhrishm: Allahu nuk ngurron
q t marr fardo shembulli, qoft mushkoj a dika edhe m e imt se ajo. Pr sa u prket atyre q besuan, ata e din se ai (shembull) sht i vrtet nga Zoti i tyre, ndrsa ata t cilt mohuan, do t thon: deshi Allahu me kt si shembull? (El-Bekare: 26) Pr kt, paraqitja e idhujve n kt form t paaftsis dhe dshtimit sht realitet: Sepse Allahu nuk turprohet nga e vrteta. Dhe, me qllim t tregimit t vrtets, muslimani nuk ka frik prej askujt dhe nuk ka dert pr pezmin e dikujt. Turpi, n gradat e tij m t larta dhe m fisnike, sht turpi prej Allahut, sepse ne ushqehemi nga mirsit e Tij dhe marrim frym n ajrin e Tij, ecim mbi tokn e Tij dhe na mbulon qielli i Tij. Sikur dikujt tia bnte dikush nj t mir t vogl, ai do t ngushtohej mjaft q ti sillte ndonj t keqe atij njeriu, e si mos t rrqethen njerzit nga sjellja e keqe ndaj Zotit t tyre, t mirat e t Cilit i ndjekin prej djepi e deri n varr, madje edhe pas ksaj?! Obligimi i njerzve ndaj Zotit sht shum i madh, dhe sikur ta kishin muar drejt kt obligim, ata vetvetiu do t vraponin n veprimin e punve t mira dhe njkohsisht do t largoheshin nga veprat e liga, nga turpi i kthimit t mirsis ekskluzive me injorim dhe nnmim. Transmetohet prej Ibn Mesudit, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kini turp prej Allahut, sinqerisht! Ne i tham: O Pejgamber i Allahut, ne turprohe-mi prej Allahut. Ai tha: Jo, nuk sht ajo q duhet t jet. Turprimi i sinqert prej Allahut sht q ta mbrosh kokn dhe at q prmban, barkun dhe at q mban, dhe ta prkujtosh vdekjen dhe sprovimin. Ai q e do botn tjetr, e l zbukurimin e ksaj bote dhe i jep prparsi ahiretit ndaj ksaj bote. Andaj, kush e bn kt, ai sht turpruar sinqerisht prej Allahut. /Transmeton Tirmidhiu/
Kjo kshill, pr t ciln thuhet se sht e Ibn Mesudit, prmban shum rregulla islame dhe metoda t mirsis. Sepse muslimani duhet ta pastroj gjuhn e vet, q t mos futet n mbrapshti; duhet ta pastroj shikimin e vet, q t mos vshtroj vende t turpshme dhe me epsh; duhet ta pastroj veshin e vet, q t mos vjedh ndonj sekret apo t zbuloj ndonj fshehtsi. Ai duhet ta ndaloj barkun e vet, q t mos pranoj haram, dhe ta bind at me t pastrtn e pakt. Po ashtu, ai duhet ta kaloj kohn e vet n knaqsin e Allahut dhe ta lakmoj mirsin q gjendet tek Ai, e assesi mos ta nnshtrojn sulmet e jetess dhe interesat mashtruese. Pr at, nse e bn kt me vetdije se Allahu e mbikqyr, dhe nga keqardhja e t brit ndonj gabim ndaj Zotit, ai sht turpruar sinqerisht prej Allahut. Turpi, me kt prfshirje, sht e tr feja, e kur me t quhen nj grumbull punsh t mira, ai ather sht nj pjes prej besimit dhe gjurm e tij. Pejgamberi i Allahut thot: Besimi ka shtatdhjet e disa deg, m e larta sht fjala nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt, prve Allahut, e m e ulta sht largimi i gjembave nga rruga; e edhe turpi sht nj deg e besimit. /Transmeton Buhariu/ Kur gjendet n pranin e disa njerzve t cilt i respekton, dhe orvatet q ata t jen t knaqur me t, njeriu i kontrollon n mnyr precize sjelljet e veta, flet me mas, sillet me vmendje. Ndrkaq, muslimani, i cili e di nga msimet e fes s vet se asnjher nuk mund t fshehit nga Zoti, sepse doher sht para Tij, ditn dhe natn, duhet t ket droj m t madhe nga madhshtia e Zotit, dhe respekti ndaj normave t Tij duhet t jet m i prkryer. Kjo sht domethnia e trans-metimit: Ki turp ndaj Allahut, ashtu si ki turp prej njerzve me pesh n popullin tnd.
Dridhja e njeriut dhe zbehja e fytyrs s tij n disa raste sht argument i nj lartsie t fsheht dhe natyre fisnike, e Turpi n trsi sht i dobishm. /Transmeton Muslimi/ Ndrkaq, nse ngjyra e turpit bie prej fytyrs, ashtu si bie lvorja e gjelbr nga dega e but, ather e ke shkatrruar jetn e vyeshme, ndrkaq thrrimet e tjera prgatiten t jen lnd djegse e zjarrit, e kjo sht ajo q i thuhet: Nse nuk ke turp, bj ka t duash.
VLLAZRIMI
Nuk ekzistojn motive t arsyeshme t cilat i shtyjn njerzit t jetojn t ndar e t armiqsuar, sepse motivet e bazuara n logjikn e realitetit dhe ndjenjave t shndosha i afrojn njerzit mes vete dhe u prgatisin atyre shoqri solidarizuese ku mbizotron dashuria, e me kt do t shtrihej edhe siguria n siprfaqen e toks. Allahu i Madhrishm t gjitha prejardhjet dhe llojet e njerzve i bri prej dy prindrve, q prej ktyre farefisnive t afrta t bj nj piktakim ku do t grshetohen dhe forcohen lidhjet: O ju njerz, vrtet Ne ju krijuam juve prej nj mashkulli dhe nj femre, ju bm popuj e fise q t njiheni ndrmjet vete, e ska dyshim se tek Allahu m i ndershmi ndr ju sht ai q m tepr sht ruajtur (nga t kqijat), e Allahu sht shum i dijshm dhe hollsisht i njohur pr do gj. (ElHuxhurat: 13) Pra, njohja, e jo largimi, sht thelbi i marrdhnieve n mes njerzve. Mirpo mund t paraqiten pengesa, q e ndalojn kt njohje reciproke t rrjedh si duhet n shtratin e saj dhe t vazhdoj jeta me gjurmt e veta pozitive. N garn e njer-zve pr fitimin e rizkut, dhe n dallimet e tyre n
kuptimin e realitetit dhe prcaktimin e mirsis mund t nxiten divergjenca, t ndodhin konfrontime, edhe pse kto ngjarje negative nuk duhet t ndikojn pr t harruar urtsin primare nga krijimi i njeriut dhe gjallrimin e toks me orvatjet e tyre t koordinu-ara. do lidhje, e cila e thellon kt njohje reciproke dhe i eliminon pengesat nga rruga e saj, sht lidhje q duhet prkrahur dhe i duhen shfrytzuar veorit, sepse Islami nuk sht thjesht vetm nj lidhje q i tubon nj numr t madh, a t vogl njerzish, por paraqet nj konglomerat t vrtetash t cilat i miratojn relacionet e shndosha n mes njerzve dhe Zotit, e pastaj edhe n mes njerzve n prgjithsi. Andaj, ithtart e Islamit dhe bartsit e misionit t tij duhet ta prjetojn madhrin e besimit me t cilin Allahu i hapi zemrat e tyre, n t cilin i bashkoi ata, si dhe t ngrihet njohja reciproke n mes tyre n baz t prkujdeses dhe solidaritetit, t cilat jan n prputhje me t Ajo sht njohje e cila e prtrin lidhjen e prbashkt, t venitur, n mes njerzve, e, po ashtu, e konfirmon gjenezn e prbashkt materiale e cila mbaron tek Ademi me gjenezn shpirtrore, q kthehet te pari-met e feve t sublimuara n misionin islam. Me kt, feja e pastr bhet themel i vllazris s fort, i bashkon ithtart e vet n t gjitha ant e bots dhe prej tyre, edhe prskaj dallueshmris n vende e koh, formon nj unitet me themele t forta dhe me mure t larta t cilit nuk mund ti bjn asgj shtrngatat e forta. Kjo vllazri sht shpirti i gjall i besimit dhe thelbi i ndjenjave sensibile, t cilat i kalit muslimani pr vllezrit e tij, aq sa ai jeton me ta dhe pr ta, dhe ata sikur jan deg t cilat kan dal nga nj trung, apo nj shpirt i cili ka hyr n trupa t ndryshm.
www.islamischen.ch
218
Egoizmi dominues sht e met e njeriut dhe shkatrrues i vlerave t tij. Nse dominon synimi i tij mbi nj njeri, ather e mira e tij zhduket kurse e liga zhvillohet, dhe e kufizon at n nj rreth t ngusht e t mjer, n t cilin nuk njeh tjetrk, prve vetes; ai nuk trazohet me gzim apo dshprim, me prjashtim asaj q e prek prej t mirs apo t keqes. Islami e luftoi kt egoizm tiran me vllazrin e drejt, dhe i tregoi njeriut se jeta nuk i takon ekskluzivisht vetm atij, dhe se ajo nuk mund t prmirsohet vetm me t, por le ta dij njeriu se ka edhe njerz t tjer si ai, nse e ka parasysh obligimin e tyre ndaj tij dhe interesin e vet tek ata; le t ket parasysh edhe obligimet e tij ndaj atyre dhe interesat e tyre tek ai; ky gjest e liron njeriun nga egoizmi i vogl dhe e bn at q t ket ndjenja ndaj t tjerve kur ka ndaj vetes. Kshtu ai nuk do ta teproj dhe nuk do t bj lshime. Prej obligimeve t tua ndaj vllait tnd sht q ta refuzosh dmtimin e tij dhe t nxitosh ta pengosh nj gj t till, ashtu q nse e prek at dika q e dmton, ti e shoqron n dhembje dhe bashkrisht me t ndien zemrim. Ndrkaq, t jesh me ndjenja t vdekura, t t vij pak keq ngase e keqja ka ndodhur larg prej teje, dhe nse ty kjo nuk t intereson, kjo sht sjellje e keqe dhe i ka lidhjet e kputura me ndjenjat e vllazris gjithprfshirse, e cila i bashkon shpirtrat e muslimanve dhe e bn njeriun t preket nga dhembja q e godet vllain e tij, gj q dshmon pr vrtetsin e fjals s Pejgam-berit t Allahut: Shembulli i muslimanve n dashamirsi, mshir dhe ndihm t ndrsjell, sht sikurse trupi q ka t smur ndonj pjes, ather i tri vuan nga pagjumsia dhe zjarrmia. /Transmeton Buhariu/
www.islamischen.ch
219
Dhembje e vrtet sht ajo e cila t shtyn me vrull ti largosh vuajtjet e vllezrve t tu. Kshtu, nuk qetsohesh derisa ta mnjanosh pikllimin dhe ta largosh errsirn e atyre vuaj-tjeve. Nse ke sukses n kt, fytyra jote ndriohet dhe ndr-gjegja jote qetsohet. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Muslimani sht vlla i muslimanit, nuk i bn padrejtsi dhe nuk e dor-zon. Kush i ndihmon vllait t vet, Allahu do ti ndihmoj atij, kush ia largon muslimanit nj breng, pr kt Allahu do tia largoj atij nj breng prej brengave t Dits s Gjykimit. E kush i mbulon turpet e nj muslimani, atij do tia mbuloj Allahu Ditn e Gjykimit. /Transmetojn Buhariu dhe Muslimi/ Prej manifestimeve t vllazris fisnike sht q tia duash t mirn vllait tnd dhe t gzohesh pr at q e arrin ai si q gzohesh pr nj t mir t ciln e arrin ti. Nse mundo-hesh n realizimin e ksaj mirsie, ti je afruar te Allahu me adhurimet m t pastrta dhe me shprblimin m t madh. Transmetohet prej Ibn Abbasit se, duke qen i mbyllur n Itikaf (qndrim n xhami) n xhamin e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] erdhi tek ai nj njeri, e prshndeti, pastaj u ul. Ather Ibn Abbasi i tha atij: O ti filan, pse je i dshpruar dhe i piklluar kshtu? Ai tha: O djali i axhs s Pejgamberit t Allahut! Ndaj filan njeriut kam obligim miqsie e lojaliteti, por, pasha shenjtrin e atij q qndron n kt varr, nuk kam mundsi ta kryej kt obligim! Ibn Abbasi i tha: A t bisedoj me t pr shtjen tnde? Ai tha: Nse do. Ather Ibn Abbasi i mbathi kpuct dhe doli prej xhamis, kurse ai njeriu i tha: A harrove n far gjendje ishe? Ai iu prgjigj: Jo, por e dgjova at q qndron n kt varr, i cili pat thn: Kush del q tia kryej vllait t vet nj pun dhe e arrin at, sht m mir sesa t qndroj n Itikaf dhjet vjet. Kush bn Itikaf nj dit pr hir t Allahut t Lartsuar, Allahu do t bj n mes
tij dhe n mes zjarrit tre hendeqe m larg sesa sht ndrmjet Lindjes e Perndimit! /Transmeton Bejhekiu/ N nj transmetim tjetr qndron: do hendek sht m larg tjetrit sesa Lindja e Perndimi. Ky hadith e ilustron prforcimin e Islamit me lidhjet e vllazris s mir dhe vlersimin e tij t lart ndaj formave t shrbimeve t prgjithshme pr t cilat ka nevoj shoqria me qllim t prforcimit t themeleve t saj dhe mbrojtjes s trungut t saj. Ibn Abbasi e pa m t arsyeshme q ta lr Itikafin, i cili sht adhurim ekskluziv, me pesh t madhe tek Allahu, sepse ai sht zhytje n namaz, agjrim dhe prkujtim t Allahut, e pastaj, po ashtu, ai bhej n xhamin e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], ku shtohet shprblimi pr nj mij m tepr sesa n xhamit e tjera. Mirpo, krahas tr ksaj, kuptimi i thell i Ibn Abbasit pr normat fetare bri q ai ta lr kt lloj adhurimi, me qllim q ti bj shrbim nj muslimani q krkon ndihm. Kshtu ai msoi prej Pejgamberit t Allahut. Ngarkesat jetsore jan t mdha, kurse vshtirsit zbresin mbi njerzit ashtu si bie shiu dhe i prfshin tokat pjellore dhe thatsirat. Njeriu, vet si individ, nuk ka fuqi t qndroj gjat prball ktyre vshtirsive, e edhe nse qndron, ai do t jepte mund t madh, i cili do t ishte i panevojshm sikur vllezrit e tij t vraponin ta ndihmonin dhe ta prkrahnin n rea-lizimin e synimit. sht thn: Njeriu si individ i vetm sht pak, por me vllezrit e vet sht shum. Prej t drejts s vllazris sht q muslimani t ndiej se vllezrit e tij i ka mbshtetje n gzim dhe skamje dhe se fuqia e tij nuk mund t lviz n jet e mvetsishme, por fuqi-t e besimtarve e mbshtesin dhe e ndihmojn. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Besimtari pr besim-tarin sht si pjest e ndrtess, t cilat e prforcojn njra-tjetrn. /Transmeton Buhariu/
Nisur nga kjo, vllazria e sinqert sht begati e dyfisht, jo vetm begati e homogjenitetit shpirtror, por edhe begati e bashkpunimit material. Allahu i Madhrishm disa her me radh e ka prsritur prmendjen e ksaj begatie n nj ajet: Prkujtonie nimetin e Allahut ndaj jush, kur ju (para se ta pranoni fen islame) ishit t armiqsuar, e Ai bashkoi zemrat tuaja dhe ashtu me dhuntin e Tij aguat t jeni vllezr (Ali Imran: 103) Vllazria fetare obligon solidaritet n mes muslimanve, e jo mbshtetjen e fanatizmave t verbr; ajo thrret pr prkrahjen e besimtarve reformues pr realizmin e t vrtets dhe shkatrrimin e t pavrtets, pr pengimin e keqbrsit dhe ndihmimin e atij q i sht br e padrejt. Andaj nuk duhet ln muslimani t qndroj i vetm n ndonj mejdan, por patjetr t qndrojm n ann e tij n do situat, me qllim q, nse devijon, ta udhzojm, nse e tepron, ta ndrprejm, nse sulmohet, ta mbrojm dhe t luftojm me t kur krkohet nj gj e till. Ky, pra, sht kuptimi i solidaritetit, t cilin e obligoi Islami. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Ndihmoje vllain tnd, qoft tiran apo qoft q i bhet e padrejt. Njri tha: I ndihmoj nse i bhet e padrejt, e si ti ndihmoj kur ai bn padrejtsi? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: Ta pengosh nga padrejtsia, n kt mnyr i ke ndihmuar. /Transmeton Buhariu/ Nnmimi i muslimanit sht pun e madhe, sepse nj gj e till, nse ndodh, sht rrug q on n nnmimin e gjith muslimanve; kjo do ti shkatrroj vetit e mburrjes dhe fisnikris n mes tyre, kshtu q ai q i sht br padrejtsi, me vullnet apo pa vullnet, do ti nnshtrohet prbuzjes q e ka goditur pastaj do t ik larg dhe do t kputen lidhjet e vllazris mes tij dhe atyre q e kan nnmuar.
www.islamischen.ch
222
Muslimant u zhvlersuan, si individ dhe si popuj, kur u kputn lidhjet vllazrore n mes tyre dhe kur filluan ta shikojn njri-tjetrin me habi dhe injorim. Kshtu erdhn deri n at shkall saq vllai nnmohej para vllait, e ai i mblidhte shpatullat dhe e shikonte punn e vet, sikur nuk i hynte n pun nj gj e till! Ky nnmim u solli muslimanve prbuzje dhe turp. Islami e luftoi ashpr kt element dhe i mallkoi ata t cilt trhiqen n hijet e veta t errta e t mjerueshme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Mos qndroni n ato vende ku i mshohet nj njeriu pa t drejt, sepse mallkimi zbret mbi ata q jan aty, kur nuk e mbrojn at. /Transmeton Taberaniu/ Andaj, kur e sheh se vllain tnd e ka gjetur nj e keqe, apo ai sht nnmuar, trego gatishmri pr ti dal n ndihm dhe pr ta prkrahur, derisa bashk me ty ai ta kthej at q i takon dhe ta largon dhunn. Transmetohet prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] se ka thn: Kush i ndihmon nj njeriu q i sht br padrejtsi, derisa tia vrtetoj atij t drejtn, Allahu i Lartsuar do tia prforcoj atij kmbt n urn e kalimit (Sirat) at dit kur do t rrshqasin kmbt. /Transmeton Asbahani/ Ky obligim i madh edhe m tepr konfirmohet nse n shoqri ke autoritet apo pozit t ciln e preokupojn dshirat dhe frikat. Autoritetit i duhet dhn zekati i vet, sikurse q i jepet zekati edhe pasuris, andaj, nse t begaton Allahu me pushtet n tok dhe ndikim n mes njerzve, kjo nuk sht q ti t fryhesh pas trheqjes n vete apo t tregohesh mendjemadh pas modestis. Por, Allahu ta ka mundsuar ty kt, me qllim q t marrsh mbi vete obligime t cilat nuk mund t kryhen ndryshe, vetmse prmes teje; andaj, nse ti e lehtson realizimin e tyre, e ke kryer obligimin e duhur dhe e ke fituar shprblimin e premtuar, prndryshe, e ke injoruar begatin dhe
ia ke ekspozuar shkatrrimit. Transmetohet prej Pejgamberit t Alla-hut, i cili thot: Allahu u ka dhn disa njerzve begati, t cilat i ka vendosur tek ata derisa jan n ndihm t muslimanve dhe nuk u mrziten, e kur do tu mrziten, do ti transferoj te t tjert. /Transmeton Taberaniu/ Mirpo, duhet ditur se, prdorimi i autoritetit t njeriut, pr t mirn e njerzve dhe ndalimin e dmtimit t tyre, duhet t bhet n kufij t sinqeritetit dhe pastrtis, sepse, nse nj njeri e bn kt duke pritur dhurat, ai e ka humbur shprblimin e tij tek Allahu, dhe me punn e tij e ka ngrn t flliqurn. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush ndrmjetson pr ndonjrin dhe pr kt atij i dhurohet ndonj dhurat dhe ai e pranon, ai ka hyr nga nj der e madhe prej dyerve t mkateve t mdha. /Transmeton Ebu Davudi/ Ka disa ligsi t cilat Islami i luftoi, sepse ato jan kontradiktore me etikn e vllazris dhe kushtet e saj. Vllazria sht parimi, sipas t cilit rregullohen rreshtat drejt dhe i cili e kthen at q ka dal para n vendin e vet dhe e nxjerr at q ka mbetur pas n vendin e vet. Pr at, nse ndodh konflikt apo divergjenc, zbatohen ligjet e vllazris mbi t gjith dhe ekzekutohet gjykimi i saj: Ska dyshim se besimtart jan vllezr, pra bni pajtim ndrmjet vllezrve tuaj dhe kinie frik Allahun, q t jeni t mshiruar (nga Zoti). (El-Huxhurat: 10) Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ua ka trhequr vrejtjen muslimanve prej ktyre ndytsive, n hadithin e tij t shklqyeshm; kto jan vepra t shmtuara, t cilat shkurtpamsit i duken se nuk paraqesin shum rrezik, mirpo, ato, pr ata q i kan parasysh pasojat e tyre, i coptojn zemrat dhe i shuajn ndjenjat e dashuris. Pejgamberi [sal-lAllahu alej-hi ve sel-lem] thot: Ruajuni prej paragjykimeve, sepse paragjykimet jan gnjeshtra m e madhe; mos spiunoni, mos ga-roni
mes vete, mos e xhelozoni njri-tjetrin, mos e urreni njri-tjetrin, mos ia ktheni shpinn njri-tjetrit, por bhuni robr t Allahut, vllezr si ju nderoi juve Allahu i Lartsuar Musli-mani sht vlla i muslimanit, nuk i bn dhun atij, nuk e l (n balt) dhe nuk e nnmon; pr nj njeri sht e keqe e mjaftueshme q ta nnmoj vllain musliman. do musliman, kundruall do muslimani, e ka haram pasurin e tij, gjakun e tij dhe nderin e tij Allahu nuk shikon n format tuaja dhe trupat tuaj, por shikon n zemrat tuaja dhe punt tuaja Devotshmria sht mu ktu, devotshmria sht mu ktu, devotsh-mria sht mu ktu (dhe tregonte n kraharorin e tij). Kini kujdes t mos bj dikush kontrat mbi kontratn e tjetrit pr shitje Nuk i lejohet nj muslimani ta bojkotoj vllain e vet mbi tri dit. /Transmeton Muslimi/ N shoqrin, e cila jeton n mbikqyrjen e Zotit, e q bashkohet n dispozitat islame, vllazria e besimit vihet n vend t vllazris s gjakut, e ndoshta edhe i jep prparsi lidhjes s besimit mbi at t gjakut. sht realitet se lidhjet e vllazris pr hir t Zotit jan ato t cilat i bashkuan bijt e Islamit hern e par, e ngritn shtetin islam, e lartsuan flamurin e tij, n to u mbshtet Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] n formimin e umetit i cili u prballoi sulmeve t idhujtaris shpirtlig dhe armiqve t tjer spekulant; e, pastaj, pas nj lufte t gjat doli ky umet koklart e me baza t forta, derisa n ann tjetr armiqt e tij u shkrin dhe u zhdukn. Sendet ta prkujtojn t kundrtn e tyre. N kohn ton, uniteti i ifutve n t pavrtetn e tyre, orvatjet e tyre pr ngritjen e mbretris s tyre, ardhja e tyre prej Lindjes e Perndimit, duke u drejtuar n Tokn e Shenjt dhe duke i ln trojet e tyre t para dhe pasurit e prkujtimet q ato i prmbajn; pra, kjo rilindje, e motivuar nga nj besim i pabaz, na prkujton rilindjen edhe m t fuqishme q ndodhi para katrmbdhjet shekujsh, kur u nisn muslimant nga do an drejt
Jethribit, dhe u shprnguln prej vendlindjeve t tyre, n truallin t cilin e zgjodhn pr ngritjen e shtetit t par islam Medina, e cila e prqafoi Islamin dhe e lartsoi fjaln e tij, i ndrtonte marrdhniet n mes vendasve dhe t ardhurve n baz t sakrifikimit pr hir t Zotit, n baz t prparsis s tjetrit me toleranc fascinuese, t barazis mes njerzve, t nderit dhe dashuris reciproke,t prhapjes s mirsis dhe shenjtrimin e t vrtets,n brjen e mirsis nga dshira pr t, e jo nga ngarkesa me t. Allahu i Madhrishm thot: Edhe ata q prgatitn vendin (Medinen) dhe besimin para tyre, i duan ata q shprnguleshin tek ata dhe nuk ndiejn n gjoksat e tyre ndonj nevoj (pr zili a tjetr) nga ajo q u jepej atyre (muhaxhirve), madje edhe sikur t kishin vet nevoj pr t, ata u jepnin prparsi atyre para vetvetes (El-Hashr: 9) Kto jan, pra, shenjat e vllazris s vrtet, vllazris s sinqert pr hir t Allahut, e jo vllazris s interesave t prkohshme e as qllimeve t ulta. Islami e kultivon kt vllazri dhe e mbron q t mos futet n t ndonj element i cili do ta ndyt. Andaj, nj muslimani, nuk i lejohet q vllait t vet ti shkaktoj ndonj telashe, apo n shpirtin e tij t nxis ndonj shqetsim. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nuk i lejohet muslimanit q ta shqetsoj nj musliman tjetr. /Transmeton Ebu Davudi/ Po ashtu, transmetohet prej Pejgamberit t Allahut, se ka thn: Kush e shikon muslimanin me shikim i cilin e tremb pa t drejt, Allahu do ta tremb at n Ditn e Gjykimit. /Trans-meton Taberaniu/
www.islamischen.ch
226
Ajo q on n ofendim t muslimanit apo afron kah armiqsia ndaj tij, konsiderohet krim i rnd. E ka mund t thuhet, ather, pr ofendimin direkt dhe sulmimin e tij? Pejgamberi i Allahut ka thn: Kush ia ngre para vetes vllait t vet nj arm, melekt e mallkojn at derisa t mbaroj; edhe po e pati vlla prej babe dhe nne. /Transmeton Muslimi/ Me kto instruksione, vllazria sht sigurim i plot, e cila e forcoi n shoqri paqen dhe qetsin Kt vllazri edhe m tepr e prforcon ndalimi i Islamit pr kryelartsi dhe mburrje. Sepse vllezrit, t cilt e ndiejn unitetin n nj baba dhe lojalitetin ndaj nj feje, nuk mund ti bjn armiq interesat e ksaj bote Po ashtu, nuk ka vend pr kryelartsin e pabaz n mes njerzve q e din se prestigji i takon devotshmris! Kurse devotshmria sht n zemra, e zemrat jan n dor t Zotit, dhe fshehtsin e tyre nuk e di askush! Pejgamberi i Allahut ka thn: Allahu m shpalli mua urdhr q t jemi t prulur dhe mos ti bjm padrejtsi njri-tjetrit, e as mos t mburremi ndaj njritjetrit. /Transmeton Ebu Davudi/ Islami frikohet pr ata me t cilt luan djalli dhe i nxit t shpifin ndaj vllezrve t vet, duke synuar n kt mnyr dominim n shoqri; andaj, ai sqaroi se, njerzit e till, t pamatur, do t devalvohen n Ditn e Gjykimit, dhe aq sa jan treguar kryelart, aq do t tkurren, derisa t bhen pluhur t cilin e shkelin kpuct. N hadith prmendet: Kryelartt do t ringjallen n Ditn e Gjykimit sikurse grimcat n forma t njerzve, t cilt do ti mbuloj poshtrimi nga do an. /Transmeton Tirmidhiu/ Prej elementeve, q i shkatrrojn lidhjet e vllazris jan: prqeshja, nnmimi dhe prbuzja e t tjerve. Kto veti t liga formohen nga injoranca e pakuptimt dhe nga moskujdesi i turpshm, sepse prej obligimit ndaj t dobtit sht q ai t ndihmohet, e jo t dmtohet, dhe prej obligimeve
ndaj t humburit sht q ai t udhzohet, e jo t qeshemi me t. Kshtu, nse gjendet nj e met te nj njeri, apo i ekspozohet ai ndonj t keqeje, gjja e fundit q pritet prej muslimanit sht q ai kt ta bj nxitse t ironis dhe t talljes s tij: O ju q besuat, nuk bn t tallet nj popull me nj popull tjetr, meq t prqeshurit mund t jen m t mir nga ata t cilt prqeshin dik tjetr, e as grat me grat e tjera, sepse mund t ndodh q grat e tjera t jen m t mira se ato q prqeshin (duke nnmuar njri-tjetrin) (El-Huxhurat: 11) Transmetohet prej El-Hasenit se atyre q i prqeshin njerzit, n ahiret do tu hapet nj der e Xhenetit dhe do tu thuhet: Eja. Ata do t vijn me brengat dhe dshprimet e tyre, e kur do t vijn, ajo do tu mbyllet. Pastaj atyre do tu hapet nj der tjetr, dhe do tu thuhet: Eja, eja. Ata do t vijn me brengat dhe zemrimin e tyre, e kur do t arrijn, do tu mbyllet. Dhe do t vazhdoj n kt mnyr, derisa ndonjrit prej tyre do ti hapet nj der prej dyerve t Xhenetit, dhe do ti thuhet: Eja, e ai nuk do t vij nga pesimizmi. /Transmeton Bejhekiu/ Ky do t jet shprblimi i prqeshsve; ky sht denim q vjen nga lloji i mkatit t br, si sht qortim pr prqeshsit dhe prkujtim pr ta pr at q kan br. Prej masave q i ka parapar Islami pr mbrojtjen e vllazris s prgjithshme dhe fshirjen e dallimeve artificiale, pr konfirmimin e barabarsis n gjak dhe barazis n t drejta, si dhe pr vetdijsimin e masave t gjera dhe elites, se mburrja me gjenez sht e pabaz, sepse atsia sht prej Ademit [alejhis-selam], sht se Islami i rrumbullaksoi t gjitha prfundimet e saj n nj moto ekskluzive. Andaj, askush nuk mund ti jap prparsi t afrmit t tij, prvese me veorit t cilat ai i fiton pr vete me mundin dhe orvatjen e vet; prandaj, atij q nuk shquhet me vepra madhore, nuk do t mund ti ndihmojn strgjyshrit e tij, edhe po t jen mbretr t ahiretit.
Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: Pejgamberi i Allahut ka thn: N Ditn e Gjykimit Allahu do ta urdhroj nj thirrs t thot: Un bra origjina, dhe ju e bt kt; Un e bra m t ndershmin e juve m t devotshmin, e ju nuk pranuat ndryshe t thoni, prvese: Filani i biri i filanit. Sot e ngre origjinn time dhe e ul origjinn tuaj! /Transmeton Bejhekiu/ Kjo sht n pajtim me ajetin kuranor: E kur i fryhet surit (hern e dyt), ather, n at dit nuk do t ket lidhje familjare mes tyre e as q do t pyes kush pr njri-tjetrin. E kujt i peshojn m rnd peshojat (veprat e mira), ata jan t shptuarit. Ndrsa, atyre q u peshojn leht peshojat (veprat e mira), ata jan q humbn vetveten dhe jan n Xhehenem prgjithmon. (ElMuminun: 101-103) sht pr tu habitur se tradita e arabve, n lartsim pr shkak t origjins dhe ngritje pr shkak t atsis, dominoi n shoqrin e tyre mbi msimet islame, e mu kjo qe prej shkaqeve t plasaritjeve t rrezikshme n t kaluarn dhe t tashmen ton Po ashtu, prej metodave islame pr mbrojtjen e vllazris n mes bijve t vet, sado q t dallojn vendet dhe fiset e tyre, sht zhdukja e shovinizmit dhe e nacionalizmit. sht e natyrshme q njeriu ta doj atdheun dhe popullin e vet, mirpo assesi nuk lejohet q kjo t jet shkak q njeriu t harroj Zotin e vet, moralin dhe idealet e veta. Pejgamberi i Allahut thot: M i miri prej jush sht ai q e mbron familjen e vet, prderisa nse nuk sht mkat. /Transmeton Ebu Davudi/ Po ashtu, sht pyetur ai: ka sht fanatizmi? Ai tha: Ti ndihmosh popullit tnd n padrejtsi. /Transmeton Ebu Davudi/
Vllazria n Islam do t thot sinqeritet ndaj Islamit, pasim t rrugs s tij, zbatimi i normave t tij, dominimi i natyrs s tij mbi lidhjet e prgjithshme dhe speciale, krkim i prgjigjes prej tij pr problemet q paraqiten, si dhe mosprfillje e ulurimave dhe thirrjeve t tjera.
UNITETI
Dispozitat dhe rregullativat islame e konsiderojn individin pjes t pandashme t qenies s popullit dhe element unikat t trupit t umetit, i cili asnjher nuk shkputet prej tij, dhe individi, me dshir apo pa t, e merr hisen e vet prej asaj q shprndahet npr tr trupin, prej ushqimit, zhvillimit dhe ndjenjave. N interes t miratimit t ksaj erdhi edhe udhzimi hyjnor, ashtu q ai nuk iu drejtua vetm individit me urdhr dhe ndalim, por ktu i prfshiu t gjith njerzit me edukim dhe udhzim. Pastaj, prej instruksioneve t cilat u jepen t gjithve, individi dgjon dhe i merr pr kshill. Kshtu, n mnyr konstante, erdhi konteksti i normativave n Kuran dhe Sunet: O ju q besuat, falni namazin me ruku e sexhde dhe vetm Zotin tuaj adhuroni. Bni pun t mira (t dobishme), se do t gjeni shptim. Luftoni me nj luft t denj pr hir t Allahut (El-Haxh 77-78) Andaj, kur muslimani qndron para Allahut duke e lutur dhe kur i nnshtrohet Atij me lutje, adhurimi nuk do t artikulohet nga ai si rob i ndar nga vllezrit e vet, por si nj pal nga tur-ma unike e bashkuar; thot: Vetm Ty t adhurojm dhe ve-tm te Ti krkojm ndihm! (El-Fatiha: 4), e jo Vetm Ty t adhuroj dhe vetm prej Teje ndihm krkoj!
Pastaj e lut Allahun ti jap prej t mirave dhe udhzimit t Tij, e nuk e veon veten e vet me lutje, por e lyp mshirn e Allahut pr at dhe pr t tjert, duke thn: Udhzona (pr-forcona) pr n rrugn e drejt! N rrugn e atyre, t cilt i begatove me t mira, jo n t atyre q kundr veti trhoqn hidhrimin, e as n t atyre q e humbn veten! (El-Fatiha: 5-7) Allahu i Madhrishm nuk i krijoi njerzit q t ndahen dhe t prahen Ai u shpalli atyre nj fe dhe u drgoi nj varg pejgambersh q tu prijn t gjith njerzve n nj rrug. Ai, q nga lashtsia parakrijuese materiale, ua ka ndaluar njerzve ta coptojn fen e t ndahen n grupegrupe. Mirpo, prsri, epshet e trbuara u bn shkak q t harrohet kjo porosi e ndershme dhe njerzit e injoruan thesarin e madh hyjnor e u ndan n grupe, dhe do grup filloi ti bj lajka dhe ti vr pusi tjetrit. Allahu i Madhrishm thot: (Ne u patm thn) O ju t Drguar, hani at q sht e lejuar dhe e mir dhe bni vepra t mira se Un e di at q ju veproni. Kjo feja juaj sht e vetmja fe, e Un jam Zoti juaj, ruanju dnimit Tim. E ata m von u ndan n grupe sipas shtjes s fes, dhe secili grup krenohej me at q kishte prvetsuar pr vete. Andaj, ti (Muhammed) lri ata edhe nj koh n at mashtrimin e tyre. (ElMuminun: 51-54) Allahu i Madhrishm shpjegoi se pasimi i epshit dhe ndjekja e plangprishsis sht sekreti i ksaj prarjeje t gjer. sht realitet se kur ndahet dituria nga morali dhe nuk bashkohet me sinqeritetin, ajo shndrrohet n fatkeqsi pr bar-tsit e saj dhe pr njerzit e tjer Para ardhjes s fes, njer-zit i humbte injoranca, n xhunglat e saj oroditse, e kur erdhi feja, dhe at e monopolizuan krert e saj dhe me diturit e saj bn tregti pr vete dhe aspiratat e tyre, masat drrmuese devijuan n rrug t
mbrapshta! Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] krkonte mbrojtje tek Allahu nga dituria q nuk bn dobi, dhe tha: M s teprmi frikohem pr ju, pas meje, prej hipokritit t shkolluar. /Transmeton Bezzari/ Po, nuk ka dyshim se zemra e prishur e bn diturin arm pr trazira, andaj, bota, n t kaluarn dhe sot, u dmtua nga kjo dituri destruktive. Kurse Allahu i Madhrishm na ka lajmruar se dijetart vetm me gjuh, e jo edhe me zemr, jan ata t cilt e deformuan unitetin e njerzve. Allahu i Madhrishm thot: Ai u prcaktoi juve pr fe at q i pat prcaktuar Nuhut dhe at q Ne ta shpallm ty dhe at me ka e patm porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain. (I porositm) Ta praktikoni fen e drejt e mos u prani n t. Pr idhujtart sht rnd kjo n ka ju i thirrni ata. Allahu veon pr t (pr besim t drejt) at q do dhe e udhzon n t at q i drejtohet Atij. (Esh-Shura: 13) Pastaj tha: Po ata, vetm pasi q u erdhi e vrteta, nuk u pran pr tjetr, por nga zilia mes tyre (Esh-Shura: 14) Po ashtu thot: E prpos atyre q iu kishte dhn ai (libri) dhe u kishin ardhur argumente t qarta, nuk kundrshtoi kush n t (n librin), po edhe at (kundrshtim e bn) nga zilia ndrmjet tyre (El-Bekare: 213) Shiko, pra, n makutrin e shkencs, kur ajo e humb sinqeritetin ndaj Zotit dhe ndjenjat ndaj njerzve, si nxit divergjenca dhe e kput at q urdhroi Allahu t lidhet. Dallimi n kuptim dhe grshetimi i mendimeve nuk sht gj e panjohur n jet, mirpo nuk duhet t jet kjo shkak i pezmatimeve dhe prarjeve. Shkaku i prarjeve ka t bj me
ngrthimin e faktorve t tjer, t cilt e shfrytzojn largsin e pikpamjeve dhe mendimeve pr t nxjerr n shesh pasione t brendshme. Nisur nga kjo, hulumtimi mbi t vrtetn shndrrohet n nj lloj t kokfortsis, e cila nuk ka kurrfar lidhje me shkencn. Sikur t ishin t iltrta qllimet pr hulumtimin e t vrtets dhe ti qaseshin ksaj pune pionert e saj, pa pasur orekse t dominimit, fams, postit a pasuris, ather do t pastrohe-shin divergjencat, q e mbushn historin prplot njolla e tra-gjedi. Kemi vrejtur se ka disa shtje t imta rreth t cilave sht hiperbolizuar dhe rreth t cilave jan zgjatur polemizimet, sepse kto polemizime fillimisht jan prshkuar nga inte-resa politike, e ndrkoh sht reduktuar polemika n shtje t rndsishme, ashtu q u lan pikpamjet t prqendrohen sipas dshirs, sepse rezultatet e ktyre polemikave jan thje-sht teorike! Dhe, pasi kjo polemik e dyshimt sht kontradiktore me fen e Zotit dhe jetn e njerzve, Islami e konsideroi at shkputje prej tij dhe mosbesim. Allahu i Madhrishm thot: Vr-tet ata q e pran fen e tyre dhe u ndan n grupe, ti (Muhammed) nuk ke kurrfar prgjegjsie. shtja e tyre sht vetm tek Allahu, Ai do ti njoh me at q punuan. (El-Enam: 159) Allahu i Madhrishm ua trhoqi vrejtjen muslimanve, nga prarja n fe dhe ndarjet n pal t konfrontuara e t mallkuara mes vete, si vepruan t part: E mos u bni si ata q u ndan dhe u pran pasi patn zbritur argumentet. Ata do t psojn nj dnim t madh. N ditn kur ka fytyra q zbardhen dhe ka fytyra q nxihen. E pr sa u prket aty-re q fytyrat u jan nxir (u thuhet): A edhe pas besimit tuaj u bt pabesimtar? Vuanie pra, dnimin pr shkak se ishit q nuk besojshit! Ndrsa atyre q fytyrat e tyre u jan zbardhur, ata jan n mshirn (Xhenetin) e Allahut dhe aty jan prgjithmon. (Ali Imran: 105-107)
www.islamischen.ch
233
Bashkimi i zemrave dhe ndjenjave dhe harmonizimi i synimeve dhe i metodave, jan prej parimeve m t qarta t Islamit dhe virtytet m t shquara t muslimanve t sinqert E, nuk ka dyshim se, unifikimi i radhve dhe bashkimi i ideve, sht themeli i fort i ekzistencs s umetit, i kontinuitetit t shtetit t tij dhe suksesit t misionit t tij; nse maksima e Njshmris (Teuhidit) s Zotit sht dera e Islamit, ather dijeni se unifikimi i ideve sht fshehtsia e qndrimit n t dhe pasimit t saj, si dhe garancia e par e takimit t Zotit me fytyr t ndritshme dhe faqe (biografi) t pastr. Shprblimi i nj pune, n esencn dhe formn e saj, dallon shum kur e kryen njeriu at pun vet, dhe kur e kryen me tjert. Kshtu, dy rekatet e sabahut, apo rekatet e namazit t dreks, jan t njjta dhe nuk kan asgj shtes kur i jep prparsi njeriu faljes s tyre me xhemat, sesa n vetmi. Mirpo, edhe prskaj ksaj, Islami e shtoi shprblimin e ktyre nama-zeve pr m shum se njzet shkall, kur qndron njeriu bashk me t tjert para Allahut. Ky sht nj stimulim i madh pr tiu bashkangjitur xhematit dhe pr ta braktisur mvetsin, si dhe shtytje pr njeriun q t distancohet nga izolimi dhe t inkuadrohet me njerzit e tjer t popullit t tij. Islami nuk i lejon muslimanit q t kufizohet n suaza t vetvetes dhe t egrsohet n mendimin dhe ndjenjn e tij dhe me interesin e vet t largohet nga interesi dhe jeta e bashksis. N hadith prmendet: tri gjra nuk duhet ti urrej zemra e nj besimtari: Sinqeriteti i puns pr hir t Zotit, kshillimi i udhheqsve t muslimanve, dhe pr-qendrimi konsekuent n bashksin e tyre, sepse lutja e tyre i prfshin prmes tyre. /Transmeton Bezzari/
www.islamischen.ch
234
Me qllim t inkorporimit sa ma t madh t muslimanit n shoqrin n t ciln jeton, Allahu e miratoi faljen e prbashkt (me xhemat) t namazeve ditore dhe i stimuloi njerzit q t jen t pranishm n to dhe t haprojn shpesh n t. Pastaj, po ashtu, i obligoi banort e fshatrave t vegjl, apo lagjeve t mdha, q t takohen do jav pr namazin e xhumas; pastaj thirri n nj takim edhe m t madh, n namazin e Bajrameve, dhe vendin e ktyre namazeve masovike e caktoi n hapsira t gjera jasht qytetit, dhe i urdhroi burrat dhe grat, madje edhe ato me menstruacione, t jen t pranishme atje me qllim t plotsimit t dobis dhe shtimit t mirsis. Pastaj thirri n nj tubim edhe m masovik, i cili do ti tuboj njerzit prej Lindjes e deri n Perndim; pr kt e bri obligim haxhin, t cilit i caktoi vend dhe koh t veant, ashtu q takimi n mes popujve musliman t jet shtje e patjetrsueshme. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] me t madhe tregonte nga pasojat e izolimit dhe prarjes dhe, n do rast q i jepej, thirrte n bashkim dhe unitet. Transmetohet prej Seid Ibn El-Musejjibit, i cili thot: Pejgamberi i Allahut ka thn: Djalli i vrsulet njeriut kur sht vetm ose dy vet, e nse jan tre, ather ai largohet. /Transmeton Maliku/ Gjat nj udhtimi ai vrejti se, kur ndalet karvani t pushoj, njerzit shprndahen npr vende t ndryshme, sikur n mes tyre nuk ka harmoni; ai kt nuk e plqeu dhe ndaloi nga ky veprim. Transmetohet prej Ebu Thalebes, i cili thot: Njerzit, kur ndaleshin n ndonj vend, ndaheshin npr vende t ndry-shme. Pr kt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Shprndarja juaj e ktill sht prej djallit. E pastaj, sa her q njerzit ndaleshin, ata afroheshin pran njri-tjetrit, saq thuhet se sikur tu ishte shtruar nj plhur, do ti zinte t gjith. /Transmeton Ebu Davudi/ Kjo sht gjurm e grshetimit t ndjenjave, dashuris reciproke dhe thurrjes s radhve.
Njerzit, nse nuk i bashkon e vrteta, ather do ti praj e pavrteta; nse nuk i bashkon adhurimi i Allahut, do ti coptoj adhurimi i djallit; nse nuk i trheqin mirsit e ahiretit, do t konfrontohen pr interesat e ksaj bote Pr kt, konfliktet e ndrsjella, t hidhura, jan prej veorive t injorancs s errt dhe shprehis s atyre q nuk kan besim. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Mos u shndrroni pas meje n mosbesimtar, duke u kthyer ta vritni njritjetrin. /Transmeton Tirmidhiu/ Gjegjsisht, ka pr qllim se kjo betej e prgjakshme u takon mosbesimtarve, t cilt jan ndar n mes vete n pal ndrluftuese. Islami sht fleksibil ndaj dallimeve t mendjeve n kuptim: atij q gabon, i dha nj shprblim, kurse atij q ia qllon, dy shprblime, pastaj i prfshiu t gjith n gjirin e tij t gjer, derisa jan t sinqert n krkimin e t vrtets, duke synuar njohjen dhe zbatimin e saj. Pejgamberi i Allahut ka thn: Nse gjykon dijetari n baz t analizave t bra, dhe ia q-llon, atij i takojn dy shprblime; e nse pas analizave t bra gabon, atij i takon nj shprblim. /Transmeton Buhariu/ Ti, pra, e sheh se mshira e Allahut lidhet me rezultatet e mendimit aq sa lidhet me vlefshmrin e qllimit. Andaj, pse ngushtohen njerzit pr at q e ka zgjeruar feja e Allahut? Dhe, pse sillen n mes vete me arroganc dhe ashprsi? Kur i urdhroi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] lufttart, t cilt doln prej Medine, q mos ta falin ikindin askund tjetr, vetm se te fisi Beni Kurejdha, kt urdhr disa e trajtuan ndryshe, duke thn se kjo vlen derisa nuk ka kaluar koha, andaj edhe u faln n rrug, ndrkaq t tjert e kuptuan kt urdhr fjalprfjal, andaj edhe e faln ikindin n mbrmje. E Pejgamberi
www.islamischen.ch
236
[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e pranoi kuptimin e t dy palve, e pastaj prball armikut i rreshtoi n nj ushtri. Kjo sht metoda islame n evitimin e polemizimit shkencor, e nga kjo nuk mund t iket kur konsolidohen ndjenjat dhe mendjet Ndrkaq, ather kur do t bhet polemizimi pr kt bot, t ciln do ta vj kokfortsia dhe urrejtja, ather sht humbur kjo bot, e para saj edhe feja. Nj dijetari i sht thn: Shkoju pas falsve n xhami, gati sa nuk jan vrar! Ai tha: Pr ka? I than: Disa duan ta falin namazin e teravis tet rekate, e disa t tjer njzet rekate. Ai tha: E pastaj ka? I than: Ata presin prgjigjen tnde. Ai u tha: Prgjigja ime sht t mbyllet xhamia, e assesi mos t falet n t teravia, sepse teravia sht namaz nafile (vullnetar), kurse uniteti i muslimanve sht farz, dhe nuk mund t kryhet nj nafile e cila e rrnon farzin! Sinqeriteti pr hir t Zotit dhe kshilla pr f dhe pr masat e gjera sht larg ksaj zhurme pr shtje t ktilla. N prputhshmri me parimet islame pr mbrojtjen e ume-tit nga pasojat e prarjes, dijetart kan qndrimin se ndryshi-mi i s keqes nuk sht obligativ, nse on n nj t keqe m t madhe, sepse ekzistimi i s keqes sht dm, por ndodhja e t keqes tjetr sht dm edhe m i madh; kshtu, duhet ta bjn t keqen m t leht! A nuk e sheh se mjeku nuk nis ta bj operacion trupin pa u vrtetuar se trupi ka mundsi ti prballoj ksaj? E nse ai e sheh se operacioni sht rrezik pr jetn, ndalet, edhe nse mbetet smundja. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] besatohej me ensart (medinasit): Pr
www.islamischen.ch
237
dgjueshmri dhe respekt n skamje e bollk, n mirqenie e vshtirsi, dhe t na jepni prparsi neve /Transmeton Muslimi/ Kjo do t thot se njeriu i devotshm nuk duhet t bhet pesimist pr humbjen e hises s tij prej ksaj bote, ashtu q, nse nuk prfillet n emrimin n ndonj pozit, apo i ulet paga, ai nuk e pushton horizontin me ulurim e armiqsi, sepse, hidhrimi pr kt bot, n kt mnyr t shmtuar, sht veti e munafikve, pr t cilt Allahu i Madhrishm thot: Ka prej tyre q do t bjn vrejtje n ndarjen e lmoshs, nse u jepet nga ajo, ata mbesin t knaqur, e nse nuk u jepet, ata hidhrohen. (Et-Teube: 58) Po t deprtonte shikimi n shum prej ktyre ndarjeve, ti do ta shihje dashurin ndaj ksaj bote dhe egoizmin e verbr i cili fshihet pas ktyre prmbysjeve me fjal Bashkimi sht fuqi E kjo nuk sht vetm n shtjet e njerzve, por, njkohsisht, sht edhe ligj i gjithsis. Kur i shoqrohen perit t holl edhe penj tjer t ngjashm, ai shndrrohet n litar t fort q i trheq peshat e mdha; e kjo bot e madhe nuk sht tjetr, prvese nj grumbull grimcash unike! Nj njeri i urt ua sqaroi bijve t vet kt domethnie n prag t vdekjes, me qllim q tu jet msim pr unitetin. Ua vuri atyre para vetes nj grumbull thuprash, e ata nuk mundn ti thyejn; ndrsa kur i shprndan nj nga nj, u thyen njra pas tjetrs. Shtizat, kur tubohen nuk thyhen, E kur ndahen, thyhen nj nga nj.
www.islamischen.ch
238
Prarja i dobson edhe popujt e fort, kurse i zhduk popujt e dobt Pr kt, porosi t par pr muslimant, pasi fituan n Betejn e Bedrit, Allahu i Madhrishm e bri bashkimin e radhve dhe unitetin e tyre. Kur u gjendn shpirtrat para pasuris s fituar t lufts, duke lakmuar hisen e tyre n t dhe duke garuar n ndarjen e tyre, zbriti Fjala e Allahut t Madhrishm: T pyesin ty (Muhammed) pr plakn (e fituar n luft), thuaju: Plaka, (mnyra e ndarjes s saj) sht shtje q i takon Allahut dhe t drguarit, prandaj kini frik Allahun, prmirsoni gjendj-en e unitetit tuaj dhe nse jeni besimtar, respektone Allahun dhe t drguarin e Tij. (El-Enfal: 1) Pastaj ua bri t qart se bashkimi n veprimtari pr hir t Zotit sht rruga e fitores bindse dhe e fuqis tmerruese: Dhe respektone Allahun e t Drguarin e Tij, e mos u prani mes vete e t dobsoheni e ta humbni fuqin (luftarake) (El-Enfal: 46) Po ashtu, ua trhoqi vrejtjen q t mos zihen pr kt bot dhe t mos tubohen pas shkums s saj, sikur ata q nuk shpresojn n shprblimin e Zotit, dhe tha: Mos u bni si ata q doln prej shtpive t tyre sa pr krenari e pr ti par bota, e q pengonin nga rruga e Allahut (El-Enfal: 47) Pastaj muslimant n Uhud morn nj shuplak t dhembshme, e cila ua humbi shtatdhjet heronj prej burrave t tyre, dhe i ktheu n Medine duke vuajtur nga dy gjra: nga turpi i disfats dhe nga turpi i gzimit t pabesimtarve. E pse ndodhi kjo? Edhe prskaj asaj se besimi i tyre n Allahun dhe mbrojtja e tyre e t vrtets u jepte prparsi pr fitore bindse. Kjo ndodhi ngase ata u pran, u ndan dhe nuk e uan n vend urdhrin e Allahut dhe t Pejgamberit t Tij:
www.islamischen.ch
239
Allahu prmbushi premtimin e vet ndaj jush, ngase me vullnetin e Tij i korrt ata (me shpata) deri kur u dobsuat dhe u prat ndrmjet vete, n shtjen e vendit (q u pat caktuar Pejgamberi dhe pasi vrejtt at q e dshironit (pren e lufts), e ather kundrshtuat (urdhrin e Pejgamberit). Pati prej jush q e deshn kt jet (ata q u ngutn pas pres) e pati prej jush q e deshtn botn tjetr. Pastaj pr tju sprovuar u zmbrapi juve nga ata (Ali Imran: 152) Sikur ta analizonin muslimant gjendjen e tyre n kt periudh t rnd t historis s tyre, do ta ndjenin se turpi q i gjeti kthehet n deformimin e unitetit t tyre dhe n emocionet e tyre t ndryshme. Sulmi bashkkohor krishter si dhe sulmi cionist, i cili erdhi n margjina t t parit, nuk patn sukses n luhatjen e shtetit islam dhe flakjen e mirsis s tij. Ata ia arritn ktij qllimi vetm pasi i paraprin ksaj prmes ndarjes s muslimanve n grupe t dobta t parndsishme, n shtete t vogla t pezmatuara; pasi nxitn mes tyre nj problem, rrethi i t cilit pastaj zgjerohet pa shkak Politika perndimore, n kolonizimin dhe nnshtrimin e Lindjes, bazohet n parimin: Pra e sundo. Islami orvatet pr sigurin e umetit t vet dhe mbrojtjen e qenies s tij dhe, pr kt shkak, ai fuqishm i shuan simptomat e prarjes dhe i thrret t gjith individt q t ndihmohen n nxjerrjen e umetit nga knetat e prarjes dhe epilogjet e tij t zeza. Dora e Zotit sht me bashksin, e kush ndahet, ai ka mbaruar n zjarr. Armiqt e Islamit tentojn q ta ushtrojn ndikimin e vet mbi nj person, i cili do t jet pal lojale e tyre, ta prvet-sojn at, e pastaj do ta trheqin tr umetin prmes tij! Nuk ka dyshim se ai do ta zhduk kt eskalim, me qllim q t shptoj tr bashksia nga rreziku i ekzistencs s
tij. Pr kt Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Do t ndodhin lloj-lloj trazirash, e kush do t tentoj ta praj kt umet, duke qen bashk, vriteni at, kushdo q t jet. /Transmeton Muslimi/ Dalja nga uniteti i popullit, q sht dnimi i tij n kt bot, pastaj do t hyj n suaza t ajetit kuranor: Kush i kundrvihet t Drguarit, pasi q i sht br e qart e vrteta, dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne e lm n at q ka zgjedhur (n dunja) e e fusim n Xhehenem. Prfundim i keq sht ai. (En-Nisa: 115) Mos ti duket dikujt i uditshm ky krcnim, sepse virusi i prarjes nuk lind, pa lindur me t do gj q e rrezikon prfundimin e umetit me shkatrrim. Njerzit posedojn veti t kqija, q mund t shuhen vetvetiu nn ombrelln e nj uniteti t plot, mirpo, kur paraqiten simptomat e prarjes, i sheh se si tubohen ata rreth protestuesit t par; shikuar nga jasht, duket se jan tubuar rreth idealit, mirpo brendia nuk sht e till. Pr kt, Pejga-mberi i Allahut thot: Kush i tregon udhheqsit mosdgjue-shmri dhe largohet nga bashksia, e vdes ndrkoh, ai ka pa-tur vdekje injorante. /Transmeton Buhariu/ N nj hadith tjetr thuhet: kush proteston kundr popullit tim, duke e goditur t mirin e t keqin, nuk prmbahet nga besimtart dhe nuk e respekton marrveshjen e atij q i sht dhn bes, ai nuk sht me mua dhe un nuk jam me t. /Transmeton Muslimi/ Prej hakut t njeriut t ngritur sht q ti jepet prparsi, ndrsa prej hakut t pasanikut sht q umeti t ket dobi prej tij. Mirpo, duhet ditur se, njeriu, kushedi sa t jet i ngritur dhe t ket pasuri, nuk do ti sjell dobi vetes e as q do t ket prej tij dobi umeti i vet nse sht i smur nga dashuria e postit. Ai q krkon udhheqsi sht i privuar nga ndihma e Zotit, e njeriu q
www.islamischen.ch
241
privohet nga ndihma e Zotit sht pesimist, edhe po t jet gjeni. Pr kt, Islami e konfirmoi privimin e atyre q krkojn post nga pozitat q lakmojn. Transmetohet prej Ebu Musait, i cili thot: Un, bashk me dy djem t xhaxhallarve t mi, hym te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]. Njri prej tyre i tha: O Pejgamber i Allahut, na jep udhheqsi mbi disa vende q ti ka ln n disponim Allahu. Edhe tjetri ia tha t njjtn gj. Pejgamberi ather u tha: Betohem n Zotin, nuk e emrojm pr kt pun asnj prej atyre q e krkojn, apo q jan kmbnguls n t. /Transmeton Buhariu/ sht pr tu habitur se plasaritjet e turpshme, n t cilat psuan shtyllat islame dhe populli i tij, filluan dhe u prsritn, dhe ende vazhdojn t fillojn dhe t prsriten, nga individt dhe familjet e smura nga dashuria pr udhheqsi. Mutenebiu, m par, i ka cilsuar me fjalt: T part e gjith njerzve jan nga ata, Kurse t part e muslimanve jan t nnshtruarit e panjohu.r Andaj, le t ket kujdes do musliman nga ky devijim, kudo q ta gjej, dhe n unitetin e umetit t vet le ta vj nj tull.
www.islamischen.ch
242
ZGJEDHJA E SHOQRIS
Shoqria e veant ka ndikim t thell n orientimin e ndjenjave dhe mendjes. E kjo, po ashtu, i ka rezultatet t rndsishme, prkitazi me at q prjeton e tr shoqria prej prparimit apo stagnimit, depresionit apo qetsis. Islami u kushtoi vmendje ktyre lidhjeve, me njerz q kan ndikim te ty dhe ndikohen nga ti, si dhe i afrohen jets tnde n mnyr t rrezikshme pr nj afat m t gjat. Nse kto lidhje fillojn dhe zhvillohen me fisnikri dhe sinqeritet, Allahu i pranon ato dhe do ti bekoj, e nse jan t lira dhe t ulta, do tua refuzoj ato njerzve prkats: At dit shokt e ngusht do t jen armiq t njri-tjetrit, prve atyre q ishin t sinqert n miqsi. (Atyre besimtarve, q ishin shoqruar pr hir t Zotit, u thuhet): O adhuruesit e Mi, sot nuk ka as frik pr ju, e as q do t jeni t piklluar! (Ez-Zuhruf: 67-68) Islami, si e dim, sht fe e bashkimit dhe e afrimit, ndrsa ndjenja e njohjes me njerzit dhe shoqrimi me ta sht element thelbsor n msimet e tij. Islami nuk bazohet n t-huajsim, e as q i ka thirrur bijt e vet n izolim t prgjith-shm dhe ikje nga ngarkesat e jets; po ashtu, ai nuk e ka trasuar misionin e muslimanit n kt tok si trheqje n dhom apo adhurim n faltore. Assesi, assesi! Sepse gradat e larta Allahu i Madhrishm nuk i ka prgatitur pr tipin njerzve t izoluar e t dobt. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Besimtari i cili shoqrohet me njerzit dhe bn durim n fyerjet e tyre, sht m i dobishm se besimtari i cili nuk shoqrohet me njerzit dhe nuk bn durim n fyerjet e tyre. /Transmeton Tirmidhiu/
www.islamischen.ch
243
Pr k jan parapar xhematet? Pr k sht br obligim xhumaja? Kush sht ai q e bart barrn e xhihadit dhe ndihmon n krizat e tij t rnda? E gjith kjo lyp nj popull n t cilin n nj mas t madhe jan prforcuar lidhjet e veanta dhe t prgjithshme. Andaj, kur e pyetn disa her Ibn Abbasin pr nj njeri i cili ditn agjron e natn falet, mirpo nuk sht i pranishm n xhemat dhe ditve t xhumaja, ai u prgjigj: Lajmrojeni se sht prej banorve t zjarrit. /Transmeton Tirmidhiu/ Ngase Islami sht shum i interesuar q ritualet e tij madhshtore t jen vendtubim ku do t takohen muslimant dhe do t bashkpunojn n kryerjen e tyre, si dhe t thithin prej ajrit t tyre t pastr ndjenjat e pastra t dashuris dhe sinqe-ritetit t thell. Dhe, sado q t shtohet numri q e rreshton muslimanin me vllezrit e vet, atij aq edhe i shtohen mirsit e Zotit. N hadith prmendet: Namazi i njeriut me dik tjetr sht m i iltr se namazi i tij n vetmi dhe namazi i tij me dy vet sht m i iltr se namazi i tij vetm me nj, dhe sa m shum q t ket, kjo sht m e dashur tek Allahu i Madh-rishm. /Transmeton Ahmedi/ N nj transmetim tjetr qndron: Namazi i dy personave, kur njri i bhet imam tjetrit, sht m i iltr tek Allahu se namazi i katr vetve ndaras. E namazi i katr vetve sht m i iltr tek Allahu se namazi i tet vetve ndaras. E namazi i tet vetve, kur u prin imam njri, sht m i iltr tek Allahu se namazi i njqind vetve t ndar. /Transmeton Taberaniu/ Kto argumente nga Suneti tregojn pr dshirn e madhe t Islamit n shtimin e numrit t muslimanve, si dhe t pamurit e tyre grupe t strshtuara e jo individ t ndar.
www.islamischen.ch
244
Mirpo, duhet ditur at se shtja e izolimit dhe shoqrimit, dhe gjrat e tjera q pasojn, si formimi i lidhjeve dhe i shoqrive, u nnshtrohen dispozitave t ndryshme. do izolim nga popullata, q e zhduk xhihadin e urdhrimit n t mir dhe ndalimit nga e keqja apo e dobson ann e mbrojtjes s Islamit para armiqve t tij, sht krim dhe nuk pranohet arsyetim nga njeriu i till. E njerzit, duhet ditur, kan mentalitete t ndryshme. Disa prej tyre nxitojn n tubimet madhshtore dhe shum shpejt vn raporte me njerz, e po ashtu jan t disponuar n afrimin e fytyrave dhe komunikim me t afrmin dhe t largtin; disa prej tyre i margjinalizojn tubimet e mdha, e kur rreth vetes bjn nj mur, me vmendje i shikojn prej tij njerzit dhe fshehen pas tij n rast t ndonj sulmi. T dy mentalitetet Islami i udhzoi n rrugn e tyre t drejt. T parit i thuhet: Shoqrohu me njerzit, por fen tnde mos e dmto. Ndrkaq tjetrit i thuhet: Besimtari sht i but, i ndjeshm, i dashur dhe i shoqrueshm. Mirpo duhet ditur se Islami e obligoi distancimin nga trazirat. Kur turbullohet vendi dhe banort e tij vrapojn pas dunjas, e zgjidhen nyjat e virtytit, bojkotimi i t keqes sht nj form e mohimit t tij, por e gjith kjo n korniza t shkallve t ndryshimit, t cilat i miratoi Allahu i Madhrishm pr luftimin e s keqes, edhe at: ndryshimi me fuqi (dor), pastaj me fjal, e pastaj me zemr. Kjo do t thot se distancimi nga e keqja nuk pranohet prej atij q ka mundsi ta ndryshoj at me fjal, e lre m me fuqi, ndrkaq bojkotimi sht nj arm, q n kt shekull u prdor me
www.islamischen.ch
245
urtsi; kt e eksperimentuan popujt e dobt me armikun e tyre tiran E pozita e bojkotit, n mesin e armve t tjera t lufts, sht si pozita e distancimit ndaj mnyrave t shumta t konsolidimit, respektivisht, kjo sht rrugdalja e t paaftve kur nuk gjejn mnyr tjetr jasht largimit t tyre bashk me besimin, ndrkaq n rast t ekzistimit t mnyrave t shumta, me t cilat mund t shuhen trazirat, distancimi, si tham, sht krim i shmtuar. N dritn e ktij sqarimi kuptohet fjala e Pejgamberit t Allahut, kur sht pyetur: Cilt jan njerzit m t mir, o Pejgamber i Allahut? Ai u prgjigj: Nj besimtar i cili lufton me veten e vet dhe pasurin n rrug t Allahut. I than: Pastaj kush? Ai tha: Nj njeri i izoluar n nj vend, dhe e adhuron Allahun. /Transmetojn Buhariu dhe Muslimi/ Po ashtu, duhet theksuar se izolimi dhe shoqrimi nuk mund t jen dy veti t prhershme t njeriut, andaj le ta ndaj muslimani kohn e vet ndrmjet mvetsimit t dobishm dhe shoqrimit t mir, me qllim q t dy rastet ti shfrytzoj pr ta konsoliduar tr gjendjen e vet. Dhe n kto baza i zgjedhim shokt, i dshirojm shoqrit apo i largojm. Kushti i par i shoqris fisnike sht pastrimi nga tendencat, sinqeriteti, lindja dhe rritja n rrugn e besimit dhe mirsis, e kjo sht domethnia e dashuris pr hir t Allahut. Kur njeriu e rrnjos bindjen n zemrn e vet, e lumturia e besimit futet n zemrn e tij dhe e ndjen mblsin e tij, t gjith t gjallt i shikon n dritn e besimit t cilit i sht prkushtuar. Ai dashuron pr ideal, e jo pr epsh, ai urren pr ideal, e jo pr privim. Ndodh q t tubohen dy kope n nj burim t mbl apo t turbullt; ndodh q njerzit t takohen n interesa t ksaj bote prkohsisht apo vazhdimisht, e ndoshta n mes tyre mund t formohen
www.islamischen.ch
246
lidhje t forta, edhe pse kjo form e njohjes reciproke dhe e dashuris s ndrsjell nuk krahasohet me at q for-mohet n mes njerzve t shembujve t lart prej dashuris, pastrtis, bashkpunimit dhe sakrifikimit. Pr kt, Islami i priti me mirseardhje ndjenjat e shoqris s pastr dhe i nxiti besimtart n pastrimin e tyre dhe sinqeritetin ndaj tyre. Dhe ktyre ndjenjave u dha shprblime t bukura, t cilat i meriton njeriu i till. Pejgamberi i Allahut ka thn: Allahu i Lartsuar ka thn: Ata q duhen pr hir t Madhris Sime, do t jen nn hijen e Arshit Tim, at dit kur nuk do t ket hije jasht hijes Sime. /Transmeton Ahmedi/ Transmetohet prej Omer Ibn Hattabit, i cili thot: Pejgamberi i Allahut ka thn: Ka disa njerz, t cilt nuk jan as pejgamber e as dshmor, por n Ditn e Gjykimit do tua ken lakmi pejgambert dhe dshmort pr pozitn e tyre te Zoti. Shokt i than: O Pejgamber i Allahut, na trego kush jan ata? Ai u prgjigj: Ata jan njerzit t cilt jan dashur mes veti n emr t Zotit, pa patur lidhje fisnore mes vete, e pa pasur ndonj interes material t prbashkt. Betohem n Allahun, fytyrat e tyre me t vrtet jan drit, ata jan mbi drit, nuk frikohen kur frikohen njerzit, e as q dshprohen kur dshprohen njerzit. Dhe e lexoi ajetin: Ta keni t ditur se t dashurit e Allahut (evliat) nuk kan frik (n botn tjetr) e as kurrfar brengosje. (Junus: 62) /Transmeton Ebu Davudi/ Por dashurin pr Zot nuk mund ta supozoj dokush, e as q pranohet prej donjrit q e pretendon, ngase njeriu s pari duhet ta njoh Zotin e vet si duhet, pastaj ta shtoj kt njohje, saq t rndoj ajo n shpirtin e tij do gj tjetr, pastaj kjo njohje t ngrihet n dashurin e vet
www.islamischen.ch
247
Zotit dhe nxitjen e punve pr T. Ather i besohet njeriut, se kur ka dashur dhe urry-er, ka dashur pr hir t Zotit dhe ka urryer pr hir t Zotit. Ndrkaq, mahnitja e njeriut pas aftsive t ndonj njeriu t madh, apo plqimi dhe dashurimi i biografis s dikujt tjetr, sht nj form tjetr e shoqris, rreth t cils nuk po flasim tash. Pejgamberi i Allahut ka thn: Personi tek i cili gjenden tri gjra, e ka gjetur mblsin e besimit dhe shijen e tij: Q ta doj Allahun dhe Pejgamberin e Tij m tepr se do send tjetr; t doj pr hir t Allahut dhe t urrej pr hir t Allahut, si dhe, m tepr t doj t ndizet nj zjarr i madh e t hyj n t, sesa ti bj shok Allahut. /Transmeton Muslimi/ Pasi dashuria pr hir t Zotit sht vula e periudhave paraprake n shkallt e besimit, po ashtu, edhe fryti i saj nuk sht pjekur prve se tek ata q i ka pjekur nxehtsia e sinqeritetit. Pejgamberi i Allahut ka thn: Dy njerz t cilt e duan njri-tjetrin pr hir t Zotit, n mosprani t tyre, prej tyre m i dashur tek Allahu sht ai i cili m s teprmi e do shokun e vet. /Transmeton Taberaniu/ T dy vllezrit q e duan njri-tjetrin jan n mbrojtjen e Allahut dhe nn mbikqyrjen e Tij. Transmetohet prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], e ky prej Allahut t Madhrishm, i Cili i ka thn: Dashurin Time e kan merituar ata t cilt e duan njri-tjetrin pr hir Timin. Dashurin Time e kan merituar ata t cilt e vizitojn njri-tjetrin pr hir Timin. Dashurin Time e kan merituar ata q sakrifikohen pr Mua, dhe e kan merituar dashurin Time ata q shoqrohen pr hir Timin. /Transmetojn Ahmedi dhe Taberaniu/ Ndikimi i shokut te shoku i vet sht i madh. Pr kt, njeriu duhet patjetr ti zgjedh vllezrit e vet, ta sprovoj korrektsin e tyre, me qllim q t bindet n vlefshmrin e tyre. Pejgamberi
www.islamischen.ch
248
[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Njeriu sht n fen e shokut t vet; donjri prej jush le t shikoj se cilin e shoqron. /Transmeton Ebu Davudi/ Nse jan burra, i ndihmojn atij n kryerjen e obligimeve, n mosshkeljen e t drejtave, dhe e ndalojn at nga e keqja dhe brja e haramit; ata, pra, jan shoqrues t mir, me t cilt duhet t shoqrohet e t synoj n dashurin e tyre. Pr-ndryshe, le t jet i kujdesshm pr tradhtin e atyre q ia zbu-kurojn rrugn e t keqes apo lshohen me t n pun t kota e lojra. Shoku i madh mund ta prij shokun e vet n suksese n kt bot dhe shptim n botn tjetr, ndrkaq shoku i marr e manipulant sht zemrim pr shokun e vet. Sa e sa t pakuj-desshm jan penduar pr kt shoqrim t keq, sepse ai i vuri buz gremins dhe me t u fundosn n zjarrin e Xhehenemit. Allahu i Madhrishm thot: At dit zullumqari do ti kafshoj duart e veta dhe do t thot: I mjeri un, ta kisha marr rrugn e Pejgamberit! O shkatrrimi im, ah t mos e kisha br filanin mik! N t vrtet, pasi e gjeta rrugn e drejt, ai m largoi mua prej asaj, e djalli sht ai q njeriun e humb dhe e l vetmuar. (El-Furkan: 27-29) Natyra vjedh prej natyrs. Shum shpejt njeriu mund t niset n drejtimin n t cilin e shpie shoku i vet; trysnia e ka ligjin e vet, i cili vlen pr moralin, si vlen pr trupat, bile fry-ma e cila dominon n tubim, e burimi i saj mund t jet prej nj njeriu t fort, i vrshon ata q i ka prreth me bujshmri-n e asaj q shprthen nga brendia e tij.
www.islamischen.ch
249
sht dshmuar se trysnia e veprave t liga sht m e lvizshme dhe m e rrezikshme sesa trysnia e veprave t mira. N shum raste dmi i duhanit transferohet prej atij q e pi cigaren n at q nuk e pi, ndrkaq nuk ndodh e kundrta. Nisur nga vlersimi i ktyre gjurmve dhe mbrojtja e karakterit t vyeshm dhe traditave fisnike, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] urdhroi q t zgjidhet shoku. Pr kt tha: Shembulli i shoqruesit t mir sht si shembulli i bartsit t miskut: nse nuk arrin t marrsh prej tij, ather bile t arrin era e tij. Shembulli i shoqruesit t keq sht si shembulli i farktarit: nse nuk ndytesh me katranin e tij, do t t arrij tymi. /Transmeton Ebu Davudi/ Nse sht kshtu me shoqruesin, q e takon n nj takim kalimthi, n nj koh t shkurt, ather ka mund t t themi ty pr shokun e jets, i cili t shoqron n bollk dhe skamje? Shoqria e t menurve t devotshm mund ta arrij kulminaci-onin, ndrkaq shoqria e mendjelehtve naiv sht rrshqitse e shpejt pr n humner. Allahu i Madhrishm thot: Zullumqart jan miq t njri-tjetrit, kurse Allahu sht mbrojts i besimtarve t devotshm. Ky (Kuran) sht drit e dijes pr njerz, sht udhzues e mshir pr nj popull q beson bindshm. (El-Xhathije: 19-20) Shoqria duhet t bazohet n fuqin e bindjeve dhe lartsin e veprave. Njerzit m t mir, me t cilt njeriu e mban shoqrin dhe e ruan pr kt bot dhe botn tjetr dashurin e tyre, jan ata n t cilt aludon transmetimi: Kush bashkpunon me njerzit dhe nuk u bn padrejtsi; flet me ta, dhe nuk i rren; u premton, dhe nuk i mashtron; ai sht prej atyre q e kan prkryer njerzin dhe e kan treguar drejtsin, dhe imponohet vllazria e tij. Nse formohet shoqria n emr t Zotit, ajo nuk mund t ekzistoj ndryshe, vetm se me nnshtrimin e plot ndaj Tij; si dhe, nuk do t jet e ndershme, vetm se me largimin e t dy
shokve, bashkrisht, nga hipokrizia dhe plangprishsia. E nse deprton mkati n veprimet e ndonjrit prej tyre apo t t dyve, zemrat ndryshohen dhe dashuria shuhet. N hadith prmendet: Pasha At, n dor t t Cilit sht shpirti im, sahe-r q dy vet e duan njri-tjetrin, e pastaj ndahen, kjo ndodh pr shkak t mkatit t cilin e bn ndonjri prej tyre. Mu pr kt shkak, shokt e Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] porositjen e njri-tjetrit pr t vrtetn dhe bashkpunimin n mirsi e bnin mur pr mbrojtjen e dashuris ekzistuese n mes tyre, si dhe do ti afroj te falja e Zotit dhe knaqsia e Tij. Transmetohet prej Ebu Kalabes, i cili thot: Dy njerz u takuan n treg, dhe njri prej tyre i tha tjetrit: Eja t krkojm falje prej Allahut gjat moskujdesit t njerzve. Dhe ashtu vepruan. Njri prej tyre vdiq, kurse tjetri e pa n ndrr, duke I thn: E more vesh se Allahu na i fali mkatet at nat kur u takuam n treg? /Transmeton Ibn Ebi Dunja/ Transmetohet prej Enes Ibn Malikut, i cili thot: Abdull-llah Ibn Revaha, kur e takonte ndonjrin prej shokve t Pejgamberit, i thonte: Eja ta prmendim Zotin disa aste. Nj dit, ia tha t njjtn fjal nj njeriu, e ai u hidhrua dhe erdhi te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] dhe i tha: A nuk e sheh ka bn Ibn Revaha? Ai largohet nga shoqrimi yt, n prmendje (shoqrim) tjetr, disa aste? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Allahu e mshiroft Ibn Revahn, ai i do tubimet me t cilt mburren melekt. /Transmetojn Ahmedi dhe Taberaniu/ Shokt duhet t njihen n mes vete, me qllim q shoqria e tyre t jet me vetdije, si dhe tia prmendin njri-tjetrit respektin dhe dashurin q kan pr t. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nse dikush prej jush e do vllain e vet, le ta lajmroj se e do. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
251
Transmetohet prej Enesit, se nj njeri ishte te Pejgamberi i Allahut, kur kaloi nj tjetr andej pari, dhe tha: O Pejgamber i Allahut, un e dua kt njeri. Ai i tha: A e ke lajmruar? Ai u prgjigj: Jo. Pejgamberi i tha: Ather lajmroje. Ai shkoi, e arriti dhe i tha: Dije se un t dua pr hir t Zotit. Ai ia ktheu: T dasht Ai, pr hir t t Cilit ti m do mua. /Transmeton Ebu Davudi/ Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kur nj njeri shoqrohet me nj njeri tjetr, le ta pyes pr emrin e tij, emrin e babait t tij dhe fisin e tij, sepse kjo sht m afruese pr dashurin. /Transmeton Tirmidhiu/ Nuk ka dyshim se temperamentet dhe t menduarit e ngjashm kan ndikim t madh n formimin e shoqrive dhe forcimin e lidhjeve. E sht thn: Ndoshta ti mund t kesh nj vlla, t cilin nuk ta ka lindur nna. Njeriu, n dinamikn e jets, mund t takohet me at q ka sens pr tiu prgjigjur menjher e ti bashkangjitet, dhe ather sikur e njeh at q para shum viteve. Kjo sht n harmoni me hadithin: Shpirt-rat jan ushtri t mobilizuara, ato q njihen mes vete bashko-hen, e ato q injorohen ndahen. /Transmeton Buhariu/ Mirpo, kt ndjenj duhet ta kontrolloj fuqia e besimit dhe sistemi i tij. Kjo sht fuqi vitale e besimtarit n t gjitha orientimet e zemrs s tij; kshtu, e bn ta doj pr hir t Zotit at, t cilit nuk ia ka par fytyrn asnjher, pr shkak t largsis territoriale apo paraprirjes n koh. Po ashtu, i urren ata me t cilt nuk ka qen bashk asnjher, jo pr dika tjetr, po pr at se ai i don t zgjedhurit dhe i urren t ligt, e orientimet e zemrs n kt mnyr t sinqert, e ngrejn njeriun prkats n grada mbi pozitn e vet.
www.islamischen.ch
252
Transmetohet prej Ebu Dherrit, i cili thot: I thash: O Pejgamber i Allahut, nj njeri i do disa njerz, por nuk mund ti bj punt e tyre. Pejgamberi ia ktheu: Ti, o Ebu Dherr, je me ata q i do. Prej rregullave t shoqrimit n Islam sht q, vizita e ndrsjell duhet t jet e pastr nga do prapavij, e sinqert, pr hir t Zotit. Transmetohet prej Ebu Hurejres [radijAllahu anhu], e ky prej Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], se ka thn: Nj njeri e vizitoi nj vlla t vetin n nj fshat, e Allahu e drgoi t qndroj n rrugn e tij nj melek. Dhe kur erdhi, i tha: Ku je nisur? Ai tha: Jam nisur te nj vlla imi n kt fshat. Meleku i tha: A ke te ai ndonj interes q e synon? Ai u prgjigj: Jo, por un vetm se e desha pr hir t Zotit Meleku i tha: Mua m drgoi te ti Allahu q t tregoj se Ai ty t do, ashtu si e deshe ti at pr hir t Zotit. /Transmeton Buhariu/ Kto hapa njmend jan t shtrenjta; ato jan si hapat e muxhahidve n rrug t Zotit, t cilat shprblehen me mirsit m t shklqyeshme. Pejgamberi i Allahut ka thn: Kush e viziton nj t smur, apo e viziton nj vlla t vet, pr hir t Zotit, nj thirrs e thrret: Lum pr ty, lum pr udhtimin tnd, dhe ti i ke prgatitur vetes nj vend n Xhenet. /Transmeton Ebu Davudi/ Po ashtu, thot: do njeri q shkon ta vizitoj vllain e vet pr hir t Zotit, e thrret nj thirrs prej qielli: Lum pr ty, dhe lum pr Xhenetin q fitove. Ose Allahu n mbretrin e Arshit t Vet thot: Robi im vizitoi pr hir Timin, dhe Un e marr prsipr gostitjen e tij, e nuk i dhuron atij shprblim tjetr prve Xhenetit. /Transmeton Muslimi/
www.islamischen.ch
253
E muslimani, edhe pse t gjith njerzve ua do t mirn, edhe m tepr e do t mirn pr shokt e vet dhe edhe m tepr gzohet pr t mirat q i arrijn ata, nuk ka problem q, nse gjen mirsi, ti shoqroj n t edhe vllezrit e vet: e mos e harroni bamirsin ndrmjet jush. Vrtet Allahu sheh at q veproni. (El-Bekare: 237) Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] e plqeu dhurimin reciprok t dhuratave n mes shokve dhe tha: Jepni dhurata njri-tjetrit, sepse dhurata i mnjanon cytjet e krahrorit. /Transmeton Tirmidhiu/ Transmetohet prej Aishes [radijAllahu anha], e cila thot: Pejgamberi i pranonte dhuratat dhe shprblente pr ato. /Transmeton Bezzari/ Mirpo, duhet ditur se kur e nxjerr kt etik t lart, strngarkimi i teprt me t, prej kufijve t tij, bhet i urryer, sepse Islami e lufton shtirjen, por e favorizon modestin, e me do metod e cila ngrthen telashe dhe lajkatime Islami nuk ka t prbashkt kurrgj, por Islami synon q ti jap shoqris ngjyra t mirsjelljes, e cila ka imazh t bukur, pasi t bindet n shn-doshmrin e esencs, si dhe ta bj at mjet pr lehtsimin e jets dhe lehtsimin e vshtirsive t saj: Shokt m t mir tek Allahu jan ata q jan m t mir mes vete; dhe fqinjt m t mir te Allahu jan ata q jan m t mir pr fqinjin e vet. /Transmeton Hakimi/ Islami ia ka lejuar njeriut q t haj prej ushqimit t shokut t vet, si ha prej ushqimit t prindrve, vllezrve dhe t afrmve t vet: t hani nga shtpit tuaja, ose nga shtpit e etrve tuaj, shtpit e nnave tuaja, n shtpit e vllezrve e t motrave tuaja deri sa tha: ose t aty-re q u jan besuar elsat e tyre, ose (n shtpit) e miqve tuaj (En-Nur: 61)
www.islamischen.ch
254
E kjo nuk duhet t habis, sepse lidhja shoqrore sht me vler t lart, ndikim t madh, e bile ajo sht shkak i ndihms n krizat e rnda. Edhe pse kto kriza jan shptim prej dnimit t ferrit! Allahu i Madhrishm, n prshkrimin e gjendjes s idhujtarve kur do ti ngushtoj dnimi, thot: Pasha Allahun, njmend ne kemi qen krejtsisht t humbur. Kur juve (idhuj) u kemi barazuar me Zotin e botve. Neve nuk na humbi kush tjetr vetm se kriminelt (prijsit). E tash pr ne nuk ka ndonj ndihms (ndrmjetsues). Nuk ka as ndonj mik t sinqert. (Esh-Shuara: 97-101) Mirpo, duke i pasur parasysh obligimet e mdha q lidhen me kto shoqri, Pejgamberi i Allahut thot: Shoqro vetm besimtar, dhe ushqimin tnd le ta haj vetm i devotshmi. /Transmeton Ebu Davudi/ Dhe, thash: Vlla! Ata than: Vlla nga gjaku? U thash atyre: Sojet jan farefisni. Shoku im sht n prkrahjen time, prqendrimin tim dhe drejtimin tim. Edhe nse jemi t largt n origjin.
www.islamischen.ch
255
KRENARIA
Lartmadhria ndaj njerzve sht veti e Zotit t njerzve, i Cili ka krijuar dhe formsuar do gj, i Cili ka gjykuar dhe udhzuar, i Cili kur t godet, t nnshtron dhe kur tregohet, dritave t shklqesis s Tij i mahniten mendjet njerzore: Pra, falnderimi i qoft vetm Allahut, Zotit t qiejve, Zotit t toks, Zotit t gjithsis! Vetm Atij i takon lartmadhria n qiej e n tok dhe Ai sht ngadhnjyesi, m i urti. (El-Xhathije: 36-37) Nnshtrimi i njerzve ndaj Zotit t tyre sht nnshtrim ndaj t vrtets e jo nnshtrim ndaj gnjeshtrs, sepse krijimi, caktimi, pasuria dhe pushteti i takojn vetm Atij. Epilogu i njerzve sht nn vullnetin e Tij dhe i sht nnshtruar dshirs s Tij. Ata jan n situat m t ndershme, ather kur balli i tyre i nnshtrohet Zotit t madh n sexhden (prkuljen) e gjat t krrusur. Ather do ta njohim gjendjen e tyre dhe do t qndrojn n kufijt e tyre, si dhe do tia japin Krijuesit t madh hakun e Vet, n t cilin nuk ka dyshim dhe nuk ka armiqsi n miratimin e tij. Ndrkaq, nnshtrimi i njeriut para nj njeriu t njjt si ai, sht, pa dyshim, krim. Kryelarti, n kt rast, sht shum i lshuar dhe plangprishs, e imagjinon pr vete at q nuk e meriton. I nnshtruari servil sht injorant ndaj vlers s tij, ngarkohet me barra t cilat nuk mund ti mbaj. Islami e ndaloi kryelartsin dhe nnshtrimin dhe e obligoi krenarin. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Cili ka n zemr edhe sa nj grimc t kryelartsis, Allahu do ta gjuaj n zjarr. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
256
Derisa nj njeri ecn n baltin, mahnitet me vetveten, kokngritur, mendjemadh n ecje, kur at e fundos Allahu, dhe ai do t fundoset n tok deri n Ditn e Gjykimit. /Transmeton Buhariu/ Ngase krenaria sht cilsi e Zotit, kurse njerzit nuk duhet ta prvetsojn cilsin t ciln e meriton vetm Zoti, sepse mendjemadhsia te njerzit sht sinonim i disa vetive t ulta, n krye t t cilave qndron mohimi i t vrtets dhe injoranca e aktualitetit, sjellja e keqe ndaj njerzve, kalimi i normave, nnmimi i virtyteve, e kshtu me radh. Islami ia ndalon muslimanit t plogshtohet, nnshtrohet, apo t ndjehet i dobt, dhe e hodhi n zemrn e tij shqetsimin e mosdisponimin pr do situat, i cili e lndon prestigjin e tij dhe e ul pozitn e tij. Transmetohet prej Enes Ibn Malikut, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush dshprohet pr kt bot, ai zemrohet n Zotin. Cili ankohet pr nj fatkeqsi e cila e ka goditur, ai ankohet pr Allahun e Lartsuar. Kush pr-kulet para nj pasaniku q ta arrij at q posedon ai, e ka hidhruar Allahun dhe kujt i jepet Kurani dhe hyn n Xhehe-nem, at e largon Allahu. /Transmeton Taberaniu/ N nj transmetim tjetr thuhet: Kush ulet pran nj pasaniku dhe i nnshtrohet atij pr hir t ndonj interesi mate-rial q e synon, atij i shkojn dy t tretat e fes dhe hyn n Xhehenem. Ky hadith e dnon prultsin e cila tregohet nga disa njerz kur i kapin kriza t ndryshme, ashtu q vajtojn pr intereset q u kan kaluar, u brtasin me z t lart njerzve duke krkuar ndihm, si dhe rrokullisen n truallin e pasanikve duke pritur nj sasi q do tua japin atyre, apo do huazojn prej tyre.
www.islamischen.ch
257
Vuajtja nga skamja nuk sht nnshtrim, mirpo shndrrimi i skamjes n poshtrim, kjo sht ajo q e urren Islami. Q prej kohve m t lashta, zakoni i burrris ka qen q i plagosuri t qndroj n kmb t veta derisa t shrohet dhe ta vazhdoj marshin me vendosmri, e jo t plogshtohet, pastaj t shnd-rrohet n parazit, e pastaj ti pres bartsit. N kuptim t hadi-thit n fjal jan edhe vargjet e poetit: Un nuk kam nevoj pr at q sht i paturpshm pasaniku, Lehtsin time ia ekspozoj atij q krkon huazim. Ndonjher tregohem i shtrnguar, e me kt keqsohet skamja edhe m tepr, E arrij lehtsimin e pasanikut duke e patur nderin. Kt nuk e arriti askush me huazim apo caktim, Derisa u pa dhe u tregua besnikria tek un. Me kt ka pr qllim q vazhdimisht t prmbahet me t, derisa t largohet vshtirsia q e ka, pa iu nnshtruar askujt, edhe po t jet vlla i besueshm! N hadith prmendet: Kush e poshtron veten me vullnet e pa shtypje, ai nuk sht prej nesh. Islami e l besimtarin t sigurt, n vendin n t cilin mbin krenaria, dhe ia dhuron lirin e plot, ndrkaq, besimtari duhet ti realizoj kto kuptime n ambientin e tij. E nse kjo sht e pamundshme pr tu realizuar atje ku sht, ather le t tran-sferohet prej vendit q e poshtron
dhe le ta ndrtoj prestigjin e vet kudo qoft. Pr kt, Allahu i Madhrishm thot: En-gjjt q ua morn shpirtin e atyre q ishin mizor t vetvetes, ju than: N ka ishit ju? - Ata than: Ne ishim t paaft n at tok! (engjjt) U than: A nuk ishte e gjer toka e Allahut, e t migronit n t? (e t praktikoni lirisht fen e Zotit). Vendi i tyre sht Xhehenemi dhe sa vend i keq sht ai! (En-Nisa: 97) Allahu i Madhrishm i arsyetoi t paaftit prej burrave, t cilt nuk kan fuqi t transferohen dhe nuk gjejn mjet pr shptim, e ktyre ua bashkangjiti grat dhe fmijt, dhe tha: Prve atyre q ishin t paaft nga burrat, grat e fmijt, q nuk kishin mundsi t gjenin, as mnyr, as rrug (pr shprngulje). Atyre do tiu fal Allahu. Allahu sht q shlyen e fal shum (gabime). (En-Nisa: 98-99) Ky kontekst jep t kuptohet se Islami e urren dobsin dhe njkohsisht i ngre as-piratat, me qllim q ta japin tr mundin e tyre q t shp-tojn prej degradimit. Mburrja e muslimanit me veten, fen dhe Zotin, sht krenaria e besimit t tij, ndrkaq krenaria e besimit dallon nga krenaria e mendjemadhsis; kjo krenari sht refuzimi i besimtarit q t prulet para ndonj force, t poshtrohet n nj vend apo t jet barr pr njeriun. Kjo sht krenari n t ciln ka protest aq sa ka edhe qetsi; n t ka lartsim aq sa ka edhe prultsi; n t ka ngritje mbi bukurit trheqse t ksaj bote, paragjykimet e njerzve dhe gnjeshtrat e jets; po ashtu, n t ka lshim n shrbimin e muslimanve dhe modesti ndaj tyre, si dhe respektim i t drejts, e cila e bashkon me ata; n t punt nisen kah e mbara dhe krkohet madhshtia nga rrug m t ndershme. Kush e dshiron krenarin, (le ta dij) e tr krenaria i takon Allahut (pra le ta krkoj prej Tij), te Ai ngritet fjala e mir (besimi) dhe veprimi i mir, e Ai i pranon. E ata q prgatitin dredhira t kqija, pr ata sht nj dnim i rnd dhe dredhia e tyre sht e zhdukur. (Fatir: 10)
Krenaria, mburrja dhe prestigji jan prej vetive m t shquara n t cilat thirri Islami, t cilat i mbolli n fushat e shoqris dhe u zotua pr zhvillimin e tyre me doktrinat q i miratoi dhe instruksionet q i ka parapar. N kt aludon Omer Ibn Hattabi me fjaln e vet: Dshiroj prej njeriut, q padrejtsis ti thot me gojn plot: Jo. Pr ka ushton muezini pes her n dit, duke ftuar n madhrimin e Zotit Nj, n fillim dhe mbarim t ezanit? Dhe pse prsritet ky madhrim dhe i ngrthen tr veprimet e namazit, prej qndrimit n kmb te qndrimi ulur? Kjo me qllim t bindjes s fort t muslimanit, bindje e cila nuk luhatet dhe nuk devijohet, se do i madhruar, prve Allahut, sht i vogl, si dhe do nj q tentohet t tregohet madhshtor, prve Allahut, ai sht i degraduar; sikur kjo thirrje sht obliguar q ti kthej njerzit n t vrtetn saher q i bn t dshtoj kjo bot dhe i devijojn kotsit e saj t fshehta. N favor t konfirmimit t ktyre kuptimeve, Allahu i Madhrishm i zgjodhi dy emrat, El-Adhim i Madhi, dhe El-Ela m i Larti, prej emrave t Tij t bukur, q ti prsris muslimani gjat rukus dhe sexhdes s tij; kshtu shpirti i tij mbushet me njshmrin e Zotit t botve, me madhrim dhe lartsim Krenaria sht e drejt e cila ka prball nj obligim, sepse nuk i takon nj njeriu ti krkoj t drejtat e veta para se ti kryej obligimet q ka. Kshtu, nse angazhohesh me nj detyr, dhe e kryen si duhet, asnj nuk mund t t kritikoj, dhe asnj, me pozit mbi ty apo nn ty, nuk do t thot ndonj fjal t lig, e ti mund ta mbrosh krenarin tnde para udhhe-qsve t tu, kur i zn plasaritjet prmes t cilave deprtojn kritikat dhe qortimet q t drejtohen ty. Dhe dije se ather edhe armiku yt m i prbetuar do t ket frik prej teje. Allahu i Madhrishm thot: Atyre q
bjn vepra t mira, u takon e mira (Xheneti) e edhe m tepr (e shohin Allahun). Fytyrat e tyre nuk i mbulon pluhuri i zi as nnmimi, ata jan banues t Xhenetit, aty jan prgjithmon. E ata q bn t kqija, dnimi i s keqes sht aq sa sht ajo, ata i mbulon poshtrimi. Ata nuk mund ti mbroj kush nga Allahu, fytyrat e tyre, porsi ti kishte mbuluar ndonj cop e errt e nats. Ata jan banues t prjetshm t zjarrit. (Junus: 26-27) Brja e mkateve sht mnyr e rnies dhe e poshtrimit, si dhe tatpjet pr turprimin e individit dhe bashksis. Allahu i Madhrishm e sqaroi se disfata n Uhud qe si shkak i disa gabimeve q i bn disa. Vrtet, ata q u zmbrapn prej jush ditn e ndeshjes s dy grupeve (besimtar dhe idhujtar n Uhud), ata vetm djalli i shtyri t rrshqasin me disa pun t tyre q i bn, po Allahu ua fali atyre gabimin; Allahu sht mkatfals dhe i but. (Ali Imran: 155) Pra, Islami, kur e porositi muslimanin pr krenari, e udhzoi edhe n shkaqet e tij, ia lehtsoi rrugt e tij, si dhe ia bri t qart se prestigji sht n devotshmri, lartsia sht n adhurim, dhe se krenaria sht n nnshtrueshmrin ndaj Allahut. Andaj, besimtari q e di kt dhe vepron sipas ksaj, duhet ta marr hisen e vet t plot e t pacunguar n jetn e lart e autoritative. Ngase, nse atij i vrsulet dikush, apo e ka pr cak ndonj armik, mbrojtja e vetvetes pr t sht xhihad n rrug t Zotit; po ashtu, kjo nuk sht vetm mbrojtje e t drejts personale, por edhe miratim i t drejtave t prgjithshme dhe shembujve t lart. Nisur nga kjo, vdekja e muslimanit duke e mbrojtur t drejtn e vet sht shehidllk. Erdhi nj njeri te Pejgamberi i Allahut dhe i tha: O Pejgamber i Allahut, ka t bj nse vjen nj njeri dhe dshiron t grabis pasurin time? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Mos ia jep pasurin tnde! Pyetsi prsri iu drej-tua: E ka t bj nse m lufton? Pejgamberi i tha: Luftoje edhe ti! Ai
prsri i tha: bhet nse m vret? Pejgamberi i tha: Ti je ather shehid! Ai prsri pyeti: bhet nse un e vras at? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: Ai sht n zjarr. /Transmeton Muslimi/ Po, prej krenaris s besimtarit sht q mos ti jap rast asnjrit q tenton ti bj dika, ta realizoj at, apo t bhet cak i do sulmuesi; por, ai duhet t luftoj me kmbngulsi n mbrojtjen e vetes, nderit, pasuris dhe familjes. Edhe nse derdhen pr kt qllim gjaqet, kjo sht e lir kur bhet fjal pr mbrojtjen e nderit t lart. Allahu i Madhrishm e miratoi hakmarrjen ndaj tiranit, me qllim t mbshtetjes s ans s t shtypurit dhe mposhtjes s ans s kacafytsit, kshtuq e lidhi muslimanin me t drejtat e veta dhe me to e mobilizoi at, e, po ashtu, e stimuloi q t jet kmbnguls n kto t drejta dhe t mos lshoj pe n to, por vetm si fals fisnik apo nga zemrgjrsia, e cila ia shton krenarin edhe m tepr. Nj her ia kumtoi atij msimet e besimit dhe parimet e prsosuris dhe e prqendroi at n rrugn e mirsis dhe prestigjit, me fjalt: e ajo q sht tek Allahu, sht shum m e mir dhe e prjetshme, por pr ata q besuan, dhe q vetm Zotit t tyre i mbshteten. Dhe ata q u shmangn mkateve t mdha e t shmtuara, dhe kur hidhrohen, ata falin. Edhe ata q i prgjigjen thirrjes s Zotit t tyre dhe e falin namazin rregullisht, dhe ata q konsultohen mes vete pr pun t prbashkta, e nga ajo q Ne ua japim ata e shprndajn. (Esh-Shura: 36-38) Pas ktyre instruksioneve, t cilat ua mundsojn njerzve adekuat krenarin e plot si individ dhe bashksi, Allahu i Madhrishm thot: Edhe ata q kur i godet e padrejta, i kundrvihen. Ndshkimi i t
www.islamischen.ch
262
keqes bhet me nj t keqe n t njjtn mas, e kush fal e bn pajtim, shprblimi i tij sht tek Allahu. Vrtet, Ai nuk i do zullumqart. (Esh-Shura: 39-40) Prej natyrs s muslimanit sht q t fal kur e hidhron ndonj q sht nn at, e po ashtu, prej natyrs s tij sht, q ti disiplinoj ata q e sulmojn, ashtu q ta thyej tehun e tyre dhe ta mposht vrullin e tyre. Ai, n kt rast sht i obliguar ta tregoj fuqin e tij, me qllim q ti tremb kriminelt, e, po ashtu, derisa ai sht n kt pozit t lart, ka t drejt edhe t fal sepse falja e t fuqishmit, pasi t mnjanohen simptomet e dobsis, sht nj form tjetr e edukimit t kriminelve dhe prestigjit t besimtarve. Kshtu, natyra e aje-teve t fundit ndryshon nga natyra e ajeteve t para. Ajetet e para kan pr qllim faljen e lshimeve t t kqinjve: dhe kur hidhrohen, ata falin. (Esh-Shura: 37) Ndrkaq ajetet e tjera e denoncojn kriminelin n gjyq, ku pr t miratohet ndshkim dhe koka e tij i nnshtrohet shpats s norms ligjore prkatse. N rast t thyerjes s forcs s tij dhe fshehjes s guximit t tij, vjen mirsia pas zgjatjes s drejtsis. Kjo do t jet shtypje edhe m e madhe pr t fshehurit dhe lartsim edhe m i madh i krenaris s muslimanit. Pasi n shpirtin e njeriut ka nj doz dobsie apo pesimizmi, kjo ndoshta mund ta shtyj ti nnshtrohet atij q ka faj, t vendos pr shtjet e tij dhe ti plotsoj krkesat e tij. E, me kt, mund edhe t rrshqas n pozita, q bien ndesh me prestigjin. Mu pr kt, Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] na ka msuar q t mos qetsohemi n kto shtje, por t qndrojm koklart duke marshuar drejt asaj q synojm, dhe tha: Krkoni nevojat tuaja me krenarin e shpir-tit, sepse sendet rrjedhin sipas caktimeve.
Po ashtu, na ka sqaruar se njerzit, edhe sikur t ishin tubuar t gjith, jan t pafuqishm q ta ndalin nj gj q e ka caktuar Zoti, si dhe jan t pamundshm t japin nj gj q e ka ndaluar Zoti, andaj, muslimani duhet ta kthej epilogun e sendeve te caktuesi i tyre m i Madh, t mbshtetet tek Ai dhe prej Tij t varet. Le ta madhroj fen e vet dhe le t mos nnshtrohet me t, le ta zotroj veten e vet, e mos ti jap rast nj t marri q t lartsohet e tregohet mendjemadh, sepse, asnj vendim nuk mund t realizohet, pa e realizuar kt Allahu. Allahu i Madhrishm thot: At q Allahu ua dhuron njerzve nga mshira e Tij, nuk ka kush q mund ta pengoj, e at q Ai e ndal, nuk ka kush q mund ta liroj pos Tij; Ai sht Ngadhnjyesi, i Gjithdijshmi. (Fatir: 2) Fuqia e pushtetit, t ciln Allahu i Madhrish ua dhuron disa njerzve, nuk ndryshon as nj milimetr n vullnetin e Sunduesit Absolut mbi njerzit. Ne shum her mendojm se jemi t mundur n shtjen ton, mirpo kjo ndjenj sht abstrakte pr Zotin, t Cilin asgj nuk mundet ta ndaloj: Allahu sht Mbizotrues i puns s Vet, por shumica e njerzve nuk e din (fshehtsin e shtjeve). (Jusuf: 21) M afr t vrtets dhe dobis, dhe m e prshtatshme pr shrimin e problemeve, sht q muslimani t qndroj i pathyeshm dhe plot elan, mos t arrijn ta prulin brengat e as ta mposhtin vshtirsit, ti drejtohet Zotit t vet me lutje, dhe vetm Zotit tia shpreh nnshtrimin e vet; ai faqet e tij nuk ua hap krijesave, edhe at duke e kuptuar Fjaln e Allahut drejtuar atij: Nse Allahu t provon me ndonj t keqe, at smund ta largoj kush pos Tij, po nse dshiron t jap ndonj t mir, ska kush q mund ta pengoj dhuntin e Tij. E shprblen me t, at q do nga robt e Tij. Ai fal dhe mshiron shum. (Junus: 107)
E ti e pe se si i msoi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] shokt e vet, q mos t jen t varur dhe tu mjaftoj ajo q kan; po ashtu ai i ndaloi njerzit q tu lypin dika t tjerve, bile edhe nj imtsi e cila nuk bn dm, kshtu, ata zbritnin prej deveve t veta me qllim q t merrnin thuprat, e assesi nuk pranonin q dikush tua jepte mbi deve. Njerzit e ulin veten, dhe pranojn nnmim n fen e tyre, qysh n kt bot, pr njrn prej dy shtjeve: prej goditjes n furnizim, apo n jetn e tyre. sht pr tu habitur se pse bhet kjo, kur Allahu e ka eliminuar fuqin e njerzve mbi furnizimin dhe vdekjen, dhe askush nuk mund t przihet n kto gjra. Ndrkaq, njerzit n fakt i nnmon nj iluzion, i cili lindet nga shpirtrat e smur, nga lakmia pas jets dhe frika nga kafshata e gojs. E, njerzit, nga frika e nnmimit nnmohen dhe nga frika e skamjes jan n skamje, edhe pse Islami e ka ndrtuar esencn e Njshmris mbi lidhjen me Zotin e Madhrishm. Kush sht ajo ushtri juaja q do tju ndihmoj, pos Mshiruesit? sht e vrtet se jobesimtart gjenden n nj mashtrim t madh. Kush sht ai q ju ushqen, po qe se Ai ua ndrpret furnizimin e vet? Jo, askush, por ata vazhdojn me arroganc e kundrvnie. (El-Mulk: 20-21) Ibn Kajjimi, n lutjen e tij drejtuar Zotit, thot: O Ti, n t Cilin mbshtetem pr at q e synoj! Dhe nga i Cili krkoj mbrojtje pr at q kam frik. Njerzit nuk mund ta rregullojn nj kock q Ti e ke thyer.
www.islamischen.ch
265
E as q mundin ta thyejn nj kock q Ti e ke rregulluar. I till, pra, sht besimi i prkryer islam, dhe kjo sht ajo me t ciln duhet t shrohen t dobtit e ngrat, t cilt e humbin nderin e tyre duke u endur npr dyer, duke iu ngjitur njerzve pas dhe duke u prulur para pragjeve. Islami dshiron ti shkul faktort e pesimizmit nga shpirtrat dhe ta largoj prej tyre ngushtin, ashtu q t mund t marrin frym lirisht. Pr kt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Furnizimi e krkon njeriun, ashtu si e krkon at edhe vdekja e tij. /Transmeton Taberaniu/ Ai kt e thot jo q ti ndal njerzit nga puna e domosdoshme, sepse ky sht botkuptimi i injorantve, por ai kt e thot me qllim q njerzit t merren me pun t ndershme, si dhe t ndalen nga lypja e shmtuar dhe miklimi i turpshm, dhe mu kjo sht sekreti i betimit: E n qiell sht furnizimi juaj dhe ajo q ju premtohet. Pasha Zotin e qiellit e t toks, kjo sht nj e vrtet ashtu si sht e vrtet se ju flisni. (Edh-Dharijat: 22-23) Transmetohet prej Ibn Mesudit, se Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: do pun e cila ju afron kah Xheneti, ju kam urdhruar pr t, dhe do pun e cila ju afron kah zjarri, ju kam ndaluar nga ajo. Andaj, mos ta konsideroj dikush furnizimin e tij t vonuar, sepse Xhibrili mua m inspiroi se asnjri prej jush nuk do t dal nga kjo bot, para se ta plotsoj rrizkun e vet. Pr at, o ju njerz, frikohuni Allahut, dhe krkoni furnizim me pun t ndershme! Nse dikush prej jush nuk e arrin tr at furnizim q dshiron, le mos ta kr-koj duke br mkat ndaj Zotit, sepse mirsia e Zotit nuk arrihet me mkat ndaj Tij. /Transmeton Hakimi/
www.islamischen.ch
266
Me kto porosi t flakta, Islami e ngriti vlern e atij q i prmbahet urdhrave t tij, dhe e bri q t ec mbi tok i fuqishm dhe me nder. Pastaj sqaroi se, ata rreth t cilve ne sillemi n nevojat tona, ata jan vetm korridor t furnizimit, apo manifestim t privimit. Transmetohet prej Abdull-llah Ibn Mesudit, se Pejgamberi i Allahut ka thn: Mos e knaqni ask duke e hidhruar Allahun, dhe mos e lavdroni ask pr mirsin e Allahut. Mos e qortoni ask pr at q nuk ta ka dhn Allahu. Sepse furnizimin e Allahut nuk mund t ta sjell ty dshira e ndonj kmbngulsi, e as q mund ta largoj prej teje urrejtja e ndo-njrit q nuk t do. Por, Allahu me drejtsin e Tij, gzimin dhe rrugdaljen e ka br n knaqsi dhe bindje, kurse bren-gat dhe dshprimin e ka br n hidhrim. /Transmeton Taberaniu/ Por ky hadith nuk ka pr qllim mohimin e shrbimeve, e as shkeljen e mirsis s atyre q bjn mir, sepse n nj hadith thuhet: Ai q nuk i falnderon njerzit, nuk e falnderon Zotin. /Transmeton Tirmidhiu/ Porosia e hadithit sht q mos t nnshtrohet njeriu me nj mirsi dhe afrim, ashtu q t shkrihet dinjiteti i tij; Sepse mirsia e Zotit sht m me prioritet. Nuk duhet q, ai q jep dika, me dhuratn e tij, t ket pr synim blerjen e njerzve, si dhe t dirigjoj me ta si t doj, sepse kjo e ia shkatrron shprblimin. Ky ka qen dhe vazhdon t jet synimi i atyre q nuk kan dhn pr hir t Zotit, andaj t ndershmit rnkojn nga dhuratat e tyre: Pr Zotin, djali i axhs tnd nuk sht m fisnik se un n origjin, E as q sht ai q duhet ti jap llogari, e t m
poshtroj! Ndrkaq, ata t cilt japin pr hir t Zotit dhe i kryejn obligimet ndaj njerzve pr hir t Tij, duke e treguar shprblimin e tyre, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kujt i jepet dika, le t shprblej me dika nse ka; nse nuk ka t shprblej, le ta lavdroj bamirsin, sepse ai q e lavdron at, e ka falnderuar, e ai q e mbulon, e ka injoruar. /Transmeton Ebu Davudi/ Ndrkaq, frika nga vdekja dhe durimi i turpit, duke synuar me kt ekzistencn n kt bot, n fardo mnyre, sht mendjelehtsi, sepse ikja nuk e zgjat jetn dhe prballimi nuk e shkurton at. E si mundet e kundrta, kur: do popull (q prgnjeshtroi pejgambert) ka afatin e vet, e kur tu vij afati i tyre, ai nuk mund t shtyhet pr asnj moment, e as t prngutet m par. (El-Araf: 34) Caktimi i Zotit e arrin krenarin, dhe atij i takon shprblimi q meriton; po ashtu, e arrin edhe t ultin, e atij i takon dnimi q meriton. Andaj, bhu krenar, pasi nga caktimi i gjykuar nuk mund t shptoj asnj njeri.
MSHIRA
Mshira e prsos natyrn e njeriut, e bn njeriun t jet i ndjeshm ndaj dhembjeve t krijesave dhe t orvatet n eliminimin e tyre, i vjen keq pr gabimet e tyre dhe ua dshiron atyre udhzimin. Mshira sht prsosuri n karakter, sepse moskujdesi i ndjenjave e ul njeriun n pozit t kafshs dhe ia rrmben m t shtrenjtn q e posedon, e ajo sht ndjenja e gjall prplot me dashuri dhe
www.islamischen.ch
268
butsi. Bile edhe kafshs mund ti ngjallen ndjenja t panjohura, t cilat e bjn t but ndaj pasardhsve t saj q i ka lindur, andaj, vrazhdsia sht kthim i natyrs n pozitn e kafshve, madje edhe n pozitn e eleme-nteve t ngurta, t cilat nuk kuptojn dhe nuk lvizin. Mshira, n pikn e saj m t lart vertikale dhe shtrirjen e saj ekskluzive, sht cilsi e Zotit t madh, sepse mshira e Tij i ka prfshir t gjitha krijesat dhe sferat. Ku t ndrioj nj rre-ze nga dituria e Tij, e cila prfshin do gj, bashk me t ndri-on edhe nj rreze e mshirs s bujshme. Pr at, prej lutjes s melekve drejtuar Atij, qe: Zoti yn, Ti me mshirn dhe me diturin Tnde ke prfshir do send, andaj falu atyre q u penduan dhe ndo-qn rrugn Tnde, e edhe ruaj ata nga dnimi i Xhehene-mit! (Gafir: 7) Transmetohet prej Omer Ibn Hattabit, i cili thot: I solln Pejgamberit t Allahut disa pengje, ndrsa nj grua prej pengjeve vraponte ngase i rridhnin gjinjt e saj qumsht. Ajo e gjeti nj foshnje prej pengjeve, e mori, e ngjiti pr barkun e saj dhe i dha gji. Ather Pejgamberi [sallAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Si mendoni, a mund ta hedh kjo grua foshnjn e vet n zjarr? Ne tham: Jo, pr Allahun, kur ka mundsi q mos ta hedh! Ather Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] tha: Allahu sht m i mshirshm pr robrit e Vet, sesa kjo grua pr fmijn e saj. /Transmeton Buhariu/ Shum prej emrave t bukur t Allahut burojn nga kuptimet e mshirs, fisnikris, mirsis dhe faljes. N hadith kudsij prmendet: Mshira Ime e ka mundur hidhrimin Tim. /Transmeton Muslimi/ Q do t thot se, falja e Tij pr gabimet e njerzve ia tejkalon ndshkimit t Tij pr njerzit dhe hidhrimit t Tij me ta, e me kt Ai sht m i miri Mshirues: E ti thuaj: O Zoti im, m fal e m mshiro, se Ti je m Mshiruesi i mshiruesve! (El-Muminun: 118)
Tr at q e sheh n tok prej dashuris, ngazllimit, solidaritetit dhe mirsis sht gjurm nga mshira e Zotit, nga e cila nj pjes ka lshuar n zemrat e krijesave. Andaj, njerzit me zemra m t buta, jan ata q kan marr m tepr hise nga kjo mshir, dhe t njjtt jan edhe m t ndjeshm pr jetn e t dobtve. Ndrkaq, tirant, mbrapshtant dhe mendjemdhejt zemrgur jan n fundin m t thell t zjarrit. N hadith thuhet: njerzit t cilt jan m larg Allahut t Lartsuar, jan ata q kan zemr t vrazhdt. /Transmeton Tirmidhiu/ Pejgamberi i Allahut, moslotimin e syrit dhe ngurtsin e zemrs i konsideronte prej fatkeqsis. Allahu i Madhrishm deshi tia fal bots nj njeri, q do ti shlyente plagt e saj, do tia lehtsonte zemrimin; t cilit do ti vinte keq pr gabimet e tyre dhe do t shkrihej n udhzimin e tyre; i cili do ti ndihmoj t dobtit dhe do t luftonte pran tyre si nna lufton pr ti mbrojtur t vegjlit e saj. Pr kt, e drgoi Muhammedin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], dhe n zemrn e tij futi aq dituri dhe urtsi, n karakterin e tij futi senzibilitet dhe mirsi, n natyrn e tij - lehtsi dhe butsi, ndrsa n dorn e tij - bujari dhe fisnikri, saq e bri njeriun m t mshirshm, m shpirtmadh dhe m zemrgjer. Andaj, pr t, Allahu i Madhrishm thot: Ti ishe i but ndaj tyre, ngase Allahu t dhuroi mshir, e sikur t ishe i vrazhd e zemrfort, ata do t shkaprderdheshin prej teje (Ali Imran: 159) Kto virtyte t shklqyeshme e shoqruan edhe n momentet m t rnda, kur u orvatn idhujtart n Uhud ta vrasin, kur e detyruan t drejtohet kah vendi ku kishin prgatitur nj grop pr q t binte n t, kur i shikoi shokt e vet m t mir duke strpikur me gjaqet e tyre tokn e Uhudit. At e shikuan shokt e vet kur fytyra i ishte ar, e dhmbi i kishte rn. N kt kriz,
atij iu tha: Lutu kundr idhujtarve. Por at e sundoi butsia dhe shpirti i tij i lart filloi t shoh arsyetime pr armiqt e tij, andaj edhe u lut: O Zot udhzoje popullin tim, se ata nuk din! Zemrat e mdha shum rrall mund ti trbojn motivet e vrazhdsis, por ato do her jan m afr faljes dhe butsis sesa trbimit dhe mllefit. Ashprsia n karakterin e njeriut sht argument i mangsis s madhe, ndrkaq n historin e nj populli argument i nj plangprishjeje t madhe. Andaj edhe nuk sht udi q Islami ua trhoqi vrejtjen njerzve prej saj, dhe kt e konsideroi si shkak t mosrespektimit t urdhrit t Zotit dhe braktisje e njerzve nga rruga e Tij e drejt: A nuk sht koha q zemrat e atyre q besuan t zbuten me kshillat e Allahut dhe me at t vrtet q zbriti (me Kuran), e t mos bhen si ata, t cilve u sht dhn libri m par, e zgjati koha dhe zemrat e tyre u shtangn, e shum prej tyre jan jasht rrugs. (El-Hadid: 16) Islami urdhroi pr mshirim t prgjithshm, dhe kt e bri prej argumenteve t besimit t prkryer. Kshtu, muslimani n zemrn e vet ka mshir t akumuluar dhe mirsi t fshehur ndaj t gjith njerzve; ai sht kozmopolit ndaj tyre dhe ua lehtson atyre aq sa ka mundsi. Pejgamberi i Allahut thot: Nuk do t besoni, derisa t mshironi. Shokt i than: O Pejgamber i Allahut, t gjith ne jemi t mshirshm. Ai u tha: Po, por nuk arrihet kjo me mshirn e dikujt ndaj shokut t vet, por kjo arrihet me mshirn e prgjithshme. /Transmeton Taberaniu/ Po, njeriu mund tu buzqesh shokve t vet kur i takon, e po ashtu ai tregohet i but ndaj fmijve t vet kur i sheh; kjo sht shtje prezente te pjesa drrmuese. Por, prej besimtarit krkohet q rrethi i mshirs s tij t jet m i gjer, ai e tre-gon gzimin e tij, e manifeston dashurin dhe mshirn e tij pr t gjith ata q i takon
www.islamischen.ch
271
Jan prmendur nj varg hadithesh t cilat nxisin pr kt mshir prfshirse. Kshtu, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Kush nuk i mshiron njerzit, at nuk do ta mshiroj Allahu. /Transmeton Buhariu/ N nj version tjetr u shtua: Dhe, kush nuk ua fal t tjerve, nuk do ti falet edhe atij. Po ashtu thot: Kush nuk e mshiron at q sht n tok, at nuk do ta mshiroj kush sht n qiell. /Transmeton Taberaniu/ Po ashtu thot: Lum pr at q sht i prulur, por jo nga t metat, dhe nnshtrohet n veten e vet pa i lypur dikujt; ndan pasuri, t ciln e ka fituar n mnyr t ndershme; i mshiron njerzit e paprfillur dhe t ngrat, si dhe i shoqron dijetart dhe t urtt. /Transmeton Taberaniu/ Nnshtrimi, jo pr shkak t skamjes, do t thot qetsi pr besimtart dhe butsi me ta. Allahu i Madhrishm e ka prshkruar shoqrin muslimane, si e lidhur me kt ndjenj recip-roke; andaj pr njerzit e saj tha: modest e i but ndaj besimtarve, por i ashpr dhe i fort ndaj mohuesve (ElMaide: 54), e po ashtu tha: t ashpr kundr jobesimtarve, jan t mshirshm ndrmjet vete (ElFeth: 29) Mund t pyessh: do t thot prmendja e ashprsis n kontekst t fjals mbi mshirn? Realiteti sht se Islami porosit n mshirn e prgjithshme, nga e cila nuk prjashton as njeri, as kafsh e as shpend, ndrkaq dshmit e prmendura e konfir-mojn kt prgjithsim, edhe pse disa njerz dhe kafsh jan burim i rrezikut pr t tjert, si dhe shkaktues t friks dhe tri-shtimit, ashtu q prej interesit t prgjithshm t bashksis sht q e keqja e tyre t ndalohet dhe t ligat e tyre t mby-llen. N kt rast, ashprsia me ta mund t jet mshir ndaj tyre dhe drejtim i devijimit t tyre.
Islami sht fe e mirsis, paqes dhe butsis ndaj t gjith njerzve. Allahu i tha Pejgamberit t Tij: E Ne t drguam ty (Muhammed) vetm si mshir pr t gjitha krijesat. (El-Enbija: 107) Kurse t gjitha suret e Kuranit fillojn me Bismil-lahir-rahmanir-rahim - N emr t Allahut, Mshiruesit t prgjith-shm, Mshirbrsit t prvem. 8 Mirpo ujqit prej njerzve nuk pranojn tjetr, prve kundrshtimit t mshirs s gjer dhe vnies s shkmbinjve t mdhenj n rrjedhn e saj, me qllim q njerzve tu ndrpri-ten burimet e saj, ashtu q t shkatrrohen larg saj, n prrenjt e injorancs dhe hamendjes. Kto pengesa duhet patjetr t eliminohen dhe t jemi t ashpr ndaj vnsve t tyre. Dhe ather kur do t ndalen kundrshtimi dhe sfidat e tyre, do ti prfshij kjo mshir e prgjithshme. N kt mshir nuk ka mangsi, por t metat qndrojn tek ata q e kan privuar veten e tyre prej saj. Po a nuk e sheh se mshira e Allahut ka prfshir do gj? Por, edhe prskaj ksaj, at nuk do t mund ta arrij as idhujtar e as mohues: e mshira Ime ka prfshir secilin send. At (Mshirn) do ta caktoj pr ata t cilt ruhen (mkateve), e japin zekatin dhe pr ata q argumentet tona i besojn. Q pranojn t Drguarin (Muhammedin), Pejgam-berin arab (q nuk shkruan as nuk lexon) (El-Araf: 156-157) Si thuhet: Kjo sall z nj mij veta, mirpo n t mund t hyjn vetm ata q kan bileta, e nse disa njerz nuk pranojn ta mbajn biletn e krkuar, dhe pr kt shkak ndalohen nga hyrja dhe mbesin jasht por kjo nuk e injoron madhsin e salls. E till sht edhe fjala e Pejgamberit t Allahut: T gjith pjestart e umetit tim do t hyjn n Xhenet, prve atyre q e refuzojn kt. Shokt i
Ktu nuk bn pjes vetm nj sure, surja Et-Teube e cila nuk fillon me bismil-lah (sh. p.).
www.islamischen.ch
273
than: E kush refuzon? Ai iu prgjigj: Kush m pason mua do t hyj n Xhenet, e kush m kundrshton, ai ka refuzuar. /Transmeton Buhariu/ Disa her mshira e vrtet mund t duket si ashprsi, por nuk sht ashtu. Kshtu pr shembull, fmijt n fillim drgohen n shkoll me forc dhe msojn nga frika. Sikur t liheshin t vepronin sipas epsheve t tyre, do ti mbyste loja dhe zbavitja dhe do t rriteshin pa ditur asgj. Pr kt edhe poeti thot: U ashprsua q t frikohen, e kush sht i mshirshm Ndonjher le t bhet i ashpr ndaj atyre q mshiron. Po ashtu, edhe mjeku, kur bn n trup ndonj operacion, prdor grshr pr prerjen e mishit, bile mund ti imponohet t thyj eshtrat dhe t pres gjymtyrt. E kt e bn vetm nga mshira ndaj t smurit! Andaj, mshira nuk sht butsi pa logjik, apo sentimentalizm q e mohon drejtsin dhe ligjin. Assesi! Mshira sht ndjenj e cila i respekton t gjitha kto t drejta. Pamja e maskarenjve dhe trupi i tyre luhaten n ajr, syt e tyre fuqishm e duan dritn dhe krkojn shptim, pamje kjo q mund t prek ndjenjat, por sikur ti prgjigjemi ksaj ndjenje t shpejt dhe ta lshojm vrassin n liri, toka do t ishte mbushur plot me trazira Por mshira reale sht n pengimin e ktyre ndjenjave. O ju t zott e mendjes, kjo mas e dnimit sht jet pr ju, ashtu q t ruheni (nga mbytja e njritjetrit). (El-Bekare: 179) Ashprsia, t ciln e injoron Islami, sht rezultat i arrogancs s njeriut, dhe nuk ka t bj me logjik e as drejtsi. sht instinkt i lig shtazarak, i cili ngopet prej t kqijave dhe ofendimeve,
prkon me egoizmin ekskluziv dhe pasionin e ver-br. Ndrkaq, mshira sht gjurm prej bukuris hyjnore, e cila n krizat e rnda u dhuron atyre nj er t kndshme q ua ngjall jetn dhe freskon zemrat. Pejgamberi i Allahut ka thn: Allahu mshirn e ka ndar n njqind pjes, ndrkaq n tok zbriti vetm nj pjes, dhe prej ksaj pjese mshirohen krijesat, saq kafsha e ngre shpu-tn e vet nga i vogli i saj me qllim q mos ta shkel. /Trans-meton Buhariu/ N nj transmetim tjetr thuhet: Allahu i Lartsuar, ditn kur i ka krijuar qiejt dhe tokn, ka krijuar njqind mshira, do mshir e ka madhsin sa ka n mes qiellit dhe toks, dhe prej tyre n tok lshoi nj mshir. Me t nna e mshiron fmijn e saj dhe egrsirat e shpezt njratjetrn. /Transmeton Mus-limi/ Ashtu si zhvillohet mendja me njohuri t ndryshme, dhe pasurohet, edhe kjo mshir zhvillohet me metoda t ndryshme, q t zgjerohet dhe rritet Ndrkaq, nse lihet t shkrihet dhe t vdes, bartsi i saj bhet lnd djegse e Xhehenemit. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: E kam dgjuar t sinqertin e vrtetuar, pronarin e ksaj dhome, babain e Kasimit {Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem]}, duke th-n: Mshira u merret vetm fatkeqve. /Transmeton Ebu Davudi/ Islami tregoi n at se ka disa njerz t veant t cilve duhet tu takoj m tepr hise prej mshirs dhe mbikqyrjes. Prej tyre jan t afrmit, sepse afrsia buron prej mshirs, andaj duhet t prputhet me mshirn n kuptimin e saj. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: T mshirshmit do ti mshiroj Allahu i Lartsuar. Mshironi ata q jan n tok, tju mshirojn ata q jan n
www.islamischen.ch
275
qiell. Afrsia sht deg e t Mshirshmit. Kush e respekton at, at do ta respektoj Allahu, e kush nuk e respekton at, at nuk do ta respektoj Allahu. /Transmeton Tirmidhiu/ Muslimani duhet ti kryej obligimet e veta ndaj t afrmve, si dhe ti forcoj me dashuri t vazhdueshme lidhjet ekzistuese t gjakut. Njerzit m t denj pr mirsin e tij jan ata q i kan br m tepr t mira dhe q kan m tepr merita pr t, e ata jan prindrit e tij. Allahu i Madhrishm thot: Dhe n shenj mshire shtrije pran tyre krahun pruls e respektues, dhe thuaj: Zoti im! mshiroi ata t dy, sikurse m edukuan mua kur isha i vogl. (El-Isra: 24) Pastaj vijn fmijt. Transmetohet prej Beras [radijAllahu anhu], i cili thot: Erdhi Ebu Bekri [radijAllahu anhu] te bija e vet, Aishja [radiAllahu anha], t ciln e kishte kapluar nj zjarrmi, dhe i tha: Si je oj bija ime, dhe e puthi n faqe. /Transmeton Buhariu/ Ndrkaq, te njerzit e vrazhd vrehet se ndjenjat e tyre nuk e kan kt natyr t butsis dhe mshirs; n karakterin dhe fjalt e tyre ka arroganc t urrejtur. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i puthi dy djemt e Aliut, Hasanin dhe Husejnin n prani t Ekrea Ibn Habis Et-Temimit. Ekrea tha: Un kam dhjet fmij, dhe asnjrin nuk e kam puthur asnjher! Pejgamberi e shikoi at, dhe tha: Kush nuk mshiron, nuk mshirohet. Kurse n nj transmetim tjetr: mund t t bj ty, nse Allahu ta ka larguar mshirn prej zemrs tnde? /Transmeton Buhariu/ Transmetohet prej Enesit i cili thot: Hym me Pejgamberin [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] te Ebu Sejfi, i cili ishte baba i gjirit i birit t Pejgamberit t Allahut, Ibrahimit. Pejgamberi e mori
birin e vet, e puthi dhe e nuhati. Pastaj ne hym te ai, kur-se Ibrahimi jepte shpirt. Syt e Pejgamberit lotuan, dhe n at rast Ibn Aufi tha: Ti o Pejgamber i Allahut? Sikur i erdhi habi qarja e Pejgamberit, ndrsa Pejgamberi i tha: O Ibn Auf, kjo sht mshir. Pastaj e ndoqi me nj tjetr dhe tha: Syri loton, zemra zbutet, e nuk themi gj tjetr, por vetm at me ka sht i knaqur Zoti yn. E ne q ndahemi prej teje, o Ibrahim, jemi t mrzitur. /Transmeton Muslimi/ Muslimani nuk bn ta mbyll zemrn dhe shtpin e vet pr t afrmit, e as ti ndrpres lidhjet me ta e t jetoj larg tyre, ashtu q mos ti ngushlloj n vshtirsi dhe mos tu ndihmoj; kjo ndrprerje e privon njeriun nga bekimi i Zotit, dhe ia ekspozon at hidhrimit t Tij. Transmetohet prej Ebu Hurejres, i cili thot: E kam dgju-ar Pejgamberin e Allahut duke thn: Farefisnia sht nj deg e t Mshirshmit, e cila thot: O Zot, mua m pren! O Zot, shum keq vepruan me mua! O Zot, mua m sht br padrejtsi! O Zot, o Zot. E Zoti i prgjigjet: A nuk t mjafton q ta respektoj at q t respekton ty dhe ta zhduk at q t zhduk ty? /Transmeton Ahmedi/ Ata q jemi t obliguar ti mshirojm jan edhe jetimt. Kshtu, mirsia ndaj tyre, bamirsia, sigurimi i ekzistencs s tyre dhe mbrojtja e ardhmris s tyre sht prej devotshmrive m t mdha; madje edhe ndjenjat e devijuara drejtohen n kt rrug dhe bhen serioze. Transmetohet prej Ebu Hurejres, se nj njeri u ankua te Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] se sht shum i ngurt n zemr, e ai i tha: Prkdhele kokn e jetimit dhe ushqeji t ngratt. /Transmeton Ahmedi/
www.islamischen.ch
277
N nj transmetim tjetr qndron, se nj njeri erdhi t ankohet pr zemrgurtsin e tij, e Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: A dshiron q zemra jote t zbutet dhe nevoja jote t kryhet? Mshiroe jetimin dhe prkdhele kokn e tij, ushqeje at prej ushqimit tnd, do t zbutet zemra jote dhe do t kryhet./Transmeton Taberaniu/ Ngase zemra trishtohet n shoqrit t cilat jetojn n zbavitje t prhershme, si dhe t cilat mngjes e mbrmje i shohin vetm horizontet e tyre t shklqyeshme dhe begatit e tyre t mdha, ndrkaq njerzit e luksit i injorojn rnkimet e mass s gjer, sepse knaqsit q kan arritur ua mbyllin aty-re zemrat, ua verbojn syt, ashtu q nuk i ln t ndjejn ne-vojn e nevojtarve, dhembjen e rnkuesve dhe dshprimin e t zemruarve, kurse njerzit i furnizojn zemrat fisnike dhe ndjenjat senzibile kur gjenden n situata t ndryshme t jets dhe sprovohen me t mira e t kqija Ather njeriu ndjen mallngjim bashk me jetimin, humbje bashk me at q i ka vdekur fmija dhe ngushti me t varfrin e ngrat. Mshir duhet patur ndaj t smurve dhe t hendikepuarve, sepse ata njerz t vuajtur kyen n jet me metoda t mangta, t cilat i pamundsojn t ecin n t dhe ta arrijn hisen e vet n t. Kta i ka arsyetuar Allahu, e ne nuk bn ti fajsojm pr at q ua ka falur Allahu: Nuk sht mkat (t ngel pa dal) pr t verbrin, pr t alin, e as pr t smurin. E kush respekton Allahun dhe t drguarin e Tij, Ai at e shtie n Xhenete ku rrjedhin lumenj, e kush ngel prapa, Ai at e ndshkon me nj dnim t dhembshm! (El-Feth: 17) I smuri sht njeri t cilin e ka lidhur smundja, e ka penguar ashprsia e smundjes dhe hidhtia e barit. Ai, me durimin e vet ndaj dhembjeve t tij, sht afr Allahut dhe meri-tor pr mshirn e Tij. Nse nj gjemb ia fshin besimtarit mka-tet, ather ka mund t thuhet pr at q e kan
lodhur smu-ndjet dhe e kan br ti shijoj vuajtjet m t rnda? Kjo e bn t jet nn mbikqyrjen e Allahut! Pr kt, duhet t jemi t kujdesshm, e mos t jemi arrogant ndaj t smurve dhe mos t nnmojm smundjet e tyre, sepse arroganca ndaj tyre sht krim i rnd. Prej vendeve t mshirs sht edhe sjellja e mir me shr-byesit, butsia ndaj tyre pr punt me t cilat i ngarkojm, falja e lshimeve q bhen nga ana e tyre mos ta ndjejm fuqi-n ton me mendjemadhsi ndaj tyre, dhe mos t tallemi me nnshtrimin e tyre. Sepse, Allahu, kur i jep dikujt dika, e ai pastaj sillet me arroganc dhe jorealisht, ia merr at mbi t ciln i dha pushtet dhe atij i prgatit nj prfundim t zymt. Transmetohet prej Ebu Mesud El-Bedrijut, i cili thot: Isha duke e rrahur me thupr nj rob timin, kur dgjova nj z prej pas, duke thn: Dije, o Ebu Mesud. Por nga nervoza, nuk e kuptova se m thoshte. Dhe kur mu afrua, e pash se ai ishte Pejgamberi i Allahut, i cili m tha: O Ebu Mesud, dije se Allahu sht m i fuqishm pr ty sesa ti ndaj ktij robi. Ather un thash: O Pejgamber i Allahut, ky tani sht i lir pr hir t Zotit. Pejgamberi ma ktheu: Sikur t mos e bje kt (sikur mos ta liroje), do t t przhiste zjarri. /Transmeton Muslimi Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Sjellja e mir sht shtim, kurse karakteri i keq sht fatkeqsi. /Transmeton Ebu Davudi/ Pejgamberit i erdhi nj njeri, dhe e pyeti: Sa tia fal shrbtorit? Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i tha: do dit nga shtatdhjet her! Ka disa gra dhe burra t cilt e shfrytzojn dobsin e shrbtorit dhe u bjn ofendime t ndryshme; ndrkaq Islami ka ndaluar nga kjo vrazhdsi dhe sht krcnuar pr t. Pejgamberi
www.islamischen.ch
279
[sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Kush mshon nj thupr, pa t drejt, pr t do ti hakmerren n Ditn e Gjykimit /Transmeton Bezzari/ Prej mshirs s krkuar, sht edhe butsia me kafsht. Omeri [radijAllahu anhu] e pa nj njeri duke e hequr pr kmbe delen e vet, q ta therte, dhe i tha: Mjer pr ty, hiqe si duhet pr n vdekje. Nj njeri tha: O Pejgamber i Allahut, un e mshiroj delen q pres. Pejgamberi i tha: Nse e mshiron at, do t mshiroj ty Allahu. /Transmeton Hakimi/ Islami ua z shum pr t madhe atyre q kan zemra t ngurta ndaj kafshve dhe q nuk brengosen pr dhembjet e tyre; andaj edhe ka sqaruar se njeriu, edhe prskaj vlers s tij t lart, hyn n Xhehenem pr nj t keqe q ia bn nj kafshe. Pejgamberi i Allahut thot: Nj grua hyri n zjarr pr shkak t nj maceje, t ciln e kishte lidhur dhe nuk i jepte pr t ngrn, e po ashtu nuk e lnte t hante as prej gjallesave t toks. /Transmeton Buhariu/ Gjithashtu, Islami sqaroi se, mkatet e mdha i fshin edhe nj ndjenj mshire, e cila e prshkon zemrn, qoft edhe ndaj nj qeni! Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Derisa nj njeri ishte duke udhtuar, e kapi etja; e gjeti nj pus, dhe zbriti n t, e piu uj. Pastaj doli prsri, kur e pa nj qen duke guluar, i cili nga etja hante bimt. Njeriu tha: Kt qen e paska kapluar etja, si m kishte kapluar mua! Andaj, zbriti n pus, e mbushi kpucn e vet me uj, pastaj e kapi pr goje, e nxori dhe i dha uj qenit. Ktij ia njohu kt pun Allahu dhe ia fali. Shokt i than: O Pejgamber i Allahut, a edhe pr kafsht ne shprblehemi? Pejgamberi tha: Pr do gjalles ka shprblim.
www.islamischen.ch
280
N nj transmetim tjetr qndron: Nj grua amorale e pa nj qen, nj dit t nxeht, duke u sjellur rreth nj pusi; gjuha i ishte thar nga etja, e ajo i nxori nallet e veta (pr ti dhn uj), dhe pr kt iu faln mkatet asaj! /Transmeton Muslimi/ Nse mshira ndaj qenit i fal mkatet e t pamoralshmeve, ather mshira ndaj njerzve bn udira!
DITURIA DHE MENDJA

Natyra e Islamit ia imponon popullats, e cila e ka prqafuar at, q t jet popull i arsimuar, popull n t ciln do t jet e lart prqindja e intelektualve dhe do t ulet, apo do t zhduket krejtsisht, prqindja e analfabetve. Kjo, ngase t vrtetat e ksaj feje, qofshin gjra primare apo sekondare, nuk jan dogma q trashgohen nga t part apo doke t prhapura me intuita dhe hamendje. Assesi! Por jan t vrteta t cilat nxirren prej nj libri t urt dhe Suneti t qart! Mnyra e nxjerrjes s tyre nuk ndalet thjesht vetm n lexim, por patjetr t ekzistoj nj popull n t cilin do t ket koka inteligjente dhe metoda t larta e rregulla fisnike. E nuk ka dyshim se msimi i metodave t Islamit, te do popull i cili interesohet pr to, krijon klim t jurisprudencs fetare t bazuar n urdhra dhe ndalesa, gjegjsisht t drejta dhe obli-gime; klim t rregullave shoqrore, precize, t lidhura me parimin e urdhrimit pr t mir dhe ndalimit nga e keqja; klim t studimit objektiv
www.islamischen.ch
281
dhe hulumtimit t sinqert, pr shtri-rjen e zgjidhjes islame pr shum probleme t ndryshme dhe shtje bashkkohore q i imponon koha. Nse paksohen kto elemente n nj ambient, shtja islame do t zhduket dhe degt e tij veniten, si thahet druri i lart n tokn e cila e humb plleshmrin dhe i thahet uji. Po ashtu, pas ksaj kemi edhe t soditurit e qiellit, pr t ciln gj urdhri sht permanent n kaptinat e Kuranit, dhe u konsiderua baza e par e formimit t besimit t fort e stabil. Ky t menduar sht ai i cili i hapi mendjet pr elementet fas-cinuese t civilizimit bashkkohor, i cili ia lehtsoi bots kto zbulime t shklqyeshme t sekreteve t ekzistencs, si dhe ua nnshtroi njerzve at pr t ciln as q ndrronin. Po ashtu, kemi edhe porosi pr pasimin ekskluziv vetm t s vrtets dhe hulumtimit t saj, sado q ajo t jet e fsheht; pr refuzimin e paragjykimeve q sillen vrdall dhe pr ndalimin nga ndjekja e tyre, si dhe vnia e nj kontrolli preciz pr dgjimin, shikimin dhe zemrn. Kjo sht garanci pr formimin e nj shoqrie q do t jet larg bestytnive dhe e pastr nga iluzionet dhe maski-met, e jo shoqri prplot me magji, n t ciln do t jen t theksuara alarmimet e rrejshme dhe punt e kota dhe q do ta sundojn doket absurde pr t cilat Allahu nuk ka zbritur argu-ment. Dituria pr Islamin sht sikur jeta pr njeriun, dhe kjo fe do t gjej fole t sigurt vetm te njerzit e pjekur dhe t menur. Kshtu, pr nj prej shtjeve, Allahu thot: Ky (Kuran) sht kumtes pr njerz, q me t t kshillohen dhe ta din se Ai sht vetm nj Zot, dhe q ti kshilloj ata q kan mend. (Ibrahim: 52) Po ashtu, duke e ilustruar bisedn e Xhehenemlinjve, thot: Sikur t kishim dgjuar dhe pasur mend, ne nuk do t ishim ndr banuesit e zjarrit. (El-Mulk: 10)
Pr ata, ndjenjat e t cilve jan shembur, aftsit e t cilve kan vdekur dhe mendjet e t cilve jan mbyllur, Allahu i Madhrishm thot: Shembulli i (thirrsit t) atyre q nuk besuan, sht sikurse i atij (bariut) q u lshon britm atyre (bagtive) q nuk dgjojn tjetr vetm se britm e z (e nuk kuptojn). Ata jan t shurdhr, memec e t verbr, ata nuk kuptojn. (El-Bekare: 171) Allahu i Madhrishm e lartsoi jetn me Islamin, pasi ajo u poq, u zhvilluan fuqit e saj dhe u prgatit q ti pranoj prej tij msimet m t shquara dhe m t ngritura, ashtu q tr Islami ishte n harmoni me zhvillimin e jets drejt prkryesh-mris; bile ai qe nj stadium i gjer n haprimin e saj drejt ngritjes materiale dhe artistike. Kshtu, nse ti e shikon namazin, i cili sht rituali i par n Islam, do ta shohsh se kryerja e tij dhe thirrja e ezanit pr t sht vepr ekskluzivisht intelektuale, sepse thirrja pr n namaz prmban fjal t cilat i mshojn mendjes dhe e zgjojn zemrn; ato jan madhrim i Allahut, dshmi pr Njshmrin e Tij dhe nxitje pr shptim. Kjo thirrje nuk sht zile, e cila e lshon tingllimn e saj n ajr dhe u drejtohet ndjenjave abst-rakte. Vet namazi sht sinonim i ajeteve t cilat lexohen prej librit i cili i ka prmbledhur thirrjet serioze t mirsis dhe dshmit e pjekuris, ndrkaq fakti i pranueshmris s tij varet nga prania e rezonimit gjat kryerjes s tij dhe t meditu-arit e mendjes pr domethniet e tij Realiteti sht ai se n baz t mendjemprehtsis s njeriut, intelektualizmit t tij dhe stabilitetit t natyrs s tij do t jet edhe qndrueshmria (stabiliteti) e tij n Islam. E, shum larg sht t prij n kt fe njeriu me mendime naive dhe ndjenja t smura. Ajetet e para q u zbritn n Kuran ishin Fjalt e Allahut t Madhrishm drejtuar Pejgamberit t Tij:
Lexo, me emrin e Zotit tnd, i cili krijoi (do gj). Krijoi njeriun prej gjaku t ngjizur (n mitrn e nns). Lexo! Se Zoti yt sht bujari! Ai q e msoi (njeriun) t shkruaj me pend. I msoi at q nuk e dinte. (El-Alek: 1-5) Kjo sht jehona e par e cila e lartson vlern e lapsit, e mon vlern e dituris dhe i shpall luft analfabetizmit negli-zhent. Allahu i Madhrishm i lartsoi aq tepr gradat e dijeta-rve, saq i bashkangjiti me Veten e Tij dhe melekt n dshmi-min e Njshmris s Tij dhe konfirmimin e drejtsis s Tij: Allahu vrtetoi se nuk ka zot tjetr prve Tij, e dshmuan edhe engjjt e dijetart, dhe se Ai sht zbatues i drejt-sis. Nuk ka zot, prve Tij, Fuqiplotit e t Urtit. (Ali Imran: 18) Kjo nuk sht udi, sepse, si munden mendjet e dobta dhe njohurit e ngushta ta kuptojn lartsin e T Madhrishmit t Lart? Dhe, si mundet ai q jeton n margjina t jets, me injorancn dhe errsirn e vet, ta njoh realitetin mbi Zotin e je-ts, apo t kuptoj nj segment prej cilsive t Tij madhore dhe fakteve t Tij t larta? Pr kt, Allahu i vlersoi lart dijetart dhe u dha prioritet me fisnikrin dhe mirsin e Tij. Kshtu, Pejgamberi i Allahut thot: Allahu i Lartsuar do tu thot n Ditn e Gjykimit dijetarve, kur do t qndroj mbi Kursin e Tij q ti gjykoj njerzit: Un ua kam dhuruar diturin dhe urtsin Time vetm pr at q tua fali juve lshimet e bra, dhe nuk m intereson tjetr. /Transmeton Taberaniu/ Hafidh Mundhiriju thot: Analizoje mir Fjaln e Allahut t Madhrishm: diturin dhe urtsin Time, dhe do t b-het e qart se me kt prkatsi nuk sht pr qllim dituria e pjess m t madhe t bashkkohasve tan, e cila sht e zhve-shur nga dituria mbi T dhe sinqeriteti.
www.islamischen.ch
284
Pasimi i urtsis pas puns, me lidhse gramatikore, tregon se kjo sht dituri t ciln nuk mund ta shtyp naiviteti, e as ta nnshtrojn epshet. Njohuria e mir ka prioritet tek Allahu, nga puna e parregullt si dhe nga adhurimi i zbrazt, i ngjyrosur me injoranc dhe t meta. Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: Vlera e dituris sht m e madhe se vlera e adhurimit. /Transmeton Bezzari/ Dituria e pakt sht m e dobishme se adhurimi i shumt. /Transmeton Taberaniu/ Adhurimi m i mir sht t kuptuarit. /Transmeton Taberaniu/ Nse ngrihesh n mngjes dhe e mson nj ajet prej librit t Allahut, sht m e dobishme pr ty sesa t falish njqind rekate. Nse ngrihesh n mngjes dhe e mson nj eshtje shkencore, pa marr parasysh se a veprohet apo jo me t, sht m e dobishme pr ty sesa t falish njmij rekate. /Transmeton Ibn Maxhe/ Fshehtsia e ktij gjykimi qndron n at se adhurimi i injorantve, si p.sh. lmosha, sht pak serioze, dhe ata e dm-tojn veten, prej atje ku duan ti bjn dobi, e po ashtu, ata i shqetsojn shokt e tyre, prej atje ku e synojn qetsin e t njejtve. Njerzit injorant jan t kapur fort pr f, dhe tre-gojn ndaj saj fanatizm t hapt, mirpo, ata, gjat hamen-djes dhe naivitetit, ndaj fes marrin qndrim i cili e dmton dhe turpron, si dhe i sjell asaj shum telashe. Ndrkaq, puna e dijetarve ndyshon, sepse mendjemprehtsia dhe dituria e tyre dirigjon me sjelljet e tyre dhe i bn t pjekur, ashtu q, nse prej tyre shohim pak pun, do t shohim shum vendosmri, dhe
www.islamischen.ch
285
vizione q e shoqrojn at. Pr kt, Pejgamberi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] thot: Nj i ditur sht m i rrezikshm pr shejtanin, sesa njmij adhurues. /Transmeton Tirmidhiu/ Po ashtu ka thn: Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit, sht si vlera ime ndaj njeriut m t ult prej jush. /Transmeton Tirmidhiu/ Transmetohet prej Pejgamberit t Allahut, se ka thn: Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit sht shtatdhjet grad, n mes do grade distanca sht shtatdhjet vjet udhtim me kal. Ngase, djalli ua shpik nj risi njerzve, por kur at e sheh dijetari, i ndalon nga ajo. Adhuruesi i qaset adhurimit t Zotit, por nuk sht i udhzuar dhe nuk e njeh. /Transmeton El-Esbahani/ Pjesa e fundit e ktij hadithi duket se sht e futur nga fjalt e transmetuesve, me qllim t sqarimit t urtsive q i ka prmbajtur hadithi. Pasi horizonti i ngusht nuk i l besimit shtrirje, e as mirsis korridor, Allahu i Madhrishm thot: Kta jan shembuj q Ne ua sjellim njerzve, po kta nuk i kupton kush pos dijetarve. (El-Ankebut: 43) Po ashtu, Ai sqaroi se ndr-gjegja e cila stimulon pr mirsi, ndalon nga e keqja, e mbik-qyr njeriun dhe pretendon knaqsit e Zotit, sht ndrgjegja e dijetarit t vetdijshm i cili e njeh Zotin e vet (A jobesi-mtari e ka gjendjen m t mir) Apo ai q kohn e nats e kalon n adhurim, duke br sexhde, duke qndruar n km-b, i ruhet (dnimit t) bots tjetr dhe shpreson n mshi-rn e Zotit t vet? Thuaj: A jan t barabart ata q din dhe ata q nuk din? Po, vetm t zott e mendjes marrin msim. (EzZumer: 9) Dituria, t cils i qaset muslimani, dyert e t cils i hap me fuqi dhe q pr krkimin e saj udhton prej anve m t largta t Lindjes dhe Perndimit, nuk sht dituri e caktuar, me fillim dhe fund
www.islamischen.ch
286
t kufizuar. Andaj, do gj q i zgjeron horizontet e vrojtimit, i mnjanon pengesat para mendjes s etur pr shti-min e dijes, do gj q e forcon lidhjen e njeriut me ekziste-ncn dhe i hap atij caqe m t largta t zbulimit dhe njohjes, si dhe do gj q i mundson atij jet dinjitoz n bot t gjitha kto duhet t kuptohen dhe t njihen rrnjsisht, kurse muslimani duhet t marr hise prej saj. Pr kt universalitet kan dshmuar ajetet dhe hadithet. Pr sa u prket haditheve t cilat udhzojn n pasurimin me njohuri, sido q ato t jen, ata jan t shumt. Si pr shembull fjala e Pejgamberit t Allahut: Kush e ndjek nj rrug, prmes t cils krkon dituri, me kt Allahu ia lehtson atij rrugn pr n Xhenet. /Transmeton Muslimi/ Asnj prfitues nuk ka arritur t fitoj si vlera e dituris e cila e udhzon njeriun n rrug t mbar apo e largon nga e keqja, dhe ai nuk mund t jet fetarisht si duhet, derisa nuk sht mentalisht i till! /Transmeton Taberaniu/ Nuk lejohet zilia, vetm se n dy gjra: Nj njeri, t cilit i ka dhn Allahu pasuri, e ai e harxhon at si duhet; dhe nj njeri, t cilit i ka dhn Allahu urtsi, e ai gjykon sipas saj dhe ua mson t tjerve. /Transmeton Tirmidhiu/ Me t vrtet, Allahu, melekt e Tij, banort e qiejve dhe toks, bile edhe milingona n vrimn e saj dhe peshqit n thellsit e deteve, krkojn mshir pr ata q ua msojn njerzve t mirn. /Transmeton Tirmidhiu/ Konteksti i ktyre haditheve udhzon n ciln dituri t krkohet: msimin e t dobishmes, urtsin, at q t mbron nga e keqja, at q t afron kah e mira. Ndrkaq, veantimi i dituris me
lloj t caktuar t kulturs, si prcaktimi i pasuris me lloj t caktuar t mallit, nuk ka baz. Nuk ka dyshim se n krye t asaj q duhet ditur sht njohja e obligimeve t njerzve ndaj Allahut dhe njohja e obligimeve t njerzve ndaj njri-tjetrit. Sepse, udhzimi i sjelljes n interes t prgjithshm ka ndikim t madh n organizimin e bashksive dhe orien-timin e politikave. Por, sht gabim t mendojm se dituria e lavdruar sht ekskluzivisht vetm studimi i fikhut (jurisprudencs islame), tefsirit (shkencs mbi shpjegimin e Kuranit), si dhe shkencave t ngjashme. Ky sht gabim i madh, sepse shkencat mbi gjithsin dhe jetn, si dhe rezultatet e hulumtimit konsekuent n horizontet e qiellit dhe toks, nuk jan m pak t rndsishme se shkencat ekskluzive fetare; bile, me to mund t lidhen rezultate t cilat i japin prparsi njohjes s tyre, ndaj thellimit n shkencat e sheriatit (fes). Ktu mjafton si dshmi ajo se Kurani, kur e lartsoi vlern e dituris dhe peshn e madhe t dijetarve, aludoi n dijetart t cilt e njohin madhrin e Krijuesit nga madhria e krije-save, si dhe aludoi n diturin e cila rezulton nga studimi i bimve, kafshve dhe shtjeve t tjera t natyrs. Allahu i Madhrishm thot: A nuk e sheh se Allahu lshon nga qielli uj, e Ne nxjerim me t fruta, ngjyra e t cilve sht e ndryshme, e edhe npr kodra ka vija t bardha e t kuqe ngjyrash t ndryshme, e ka edhe shum t zeza. Edhe nga njerzit, nga gjallesat, nga kafsht po ashtu ka t ngjyrave t ndryshme. Po Allahut ia kan frikn nga robrit e Tij, vetm dijetart, Allahu sht mbi gjithka sht mkatfals. (Fatir: 27-28); Nga argumentet e Tij sht krijimi i qiejve e i toks, ndryshimi i gjuhve tuaja dhe i ngjyrave tuaja. Edhe n kt ka argumente pr njerz. (ErRum: 22)
Diturit e jets jan t nj rangu me diturit e bots tjetr n shrbimin ndaj fes dhe qartsimin e fakteve t saj. Gjja m e ndrlikuar n to sht se shkencat natyrore kan nevoj pr studime m t gjata, ndrkaq t njohurit e fes sht e leht pr at q ia kushton ksaj pune disa dit. Pasi zgjerimi n rrafshe t ndryshme t sheriatit ka nevoj pr hapsira m t gjera, ky zgjerim duhet ditur se sht funksion shoqror, sikur edhe funksionet e tjera q i realizon shpesh shteti. Kshtu, pr shembull, studimi i ligjeve dhe jurisprudencs, n esencn e vet, nuk sht m i vlefshm se studimi i medicins, edhe sikur njeriu prkats ta kishte arritur shkalln e Ebu Hanifes, dhe njeriu peshohet n diturin e tij n baz t asaj se sado tia kushtoj kt dituri dobis s njerzve pr hir t Zotit dhe duke pritur shprblimin e Tij pr kt. Muri ndars, n mes t asaj q sht fe e pastr dhe interes i pastr i ksaj bote, sht shum i holl dhe shum i dendur, por, si sqaruam m par, vendimtar sht qllimi i shndosh dhe synimi fisnik. Kshtu, nj gj mund t jet iritim i madh, kur merren parasysh epshet q e prshkojn at, por, n t njjtn koh, mund t jet xhihad i bekuar, n baz t sinqe-ritetit i cili e shoqron. Njerzit mund ta lexojn ajetin kuranor: Pasuria dhe fmijt jan stoli e jets s ksaj bote (El-Kehf: 46), dhe t mendojn se pasuria dhe fmijt jan thjesht vetm dobi! Kurse, nuk u shkon mendja se, pasuria dhe fmijt jan poten-cial i xhihadit obligativ dhe se investimin e pasuris dhe shtimin e fmijve Allahu i ka br fuqi ngadhnjyese pr popujt q nj koh kan qen t nnshtruar, t cilve pastaj ua mundsoi q ta kthejn prestigjin e vet t humbur. Me ka dhe si?
www.islamischen.ch
289
Pastaj, Ne ua kthyem juve mbisundimin kundr atyre, ju prforcuam me pasuri e me djem dhe ju shtuam m s shumti. (El-Isra: 6) Kshtu, pra, me pasuri dhe me djem u pr-forcua ky umet (popull), pasi u dobsua; marshoi prpara, pasi u zmbraps; dhe e ktheu knaqsin e Allahut, pasi e humbi at. E njjta vlen edhe n rrethin e shkencs. Kshtu, nse njeriu u qaset shtjeve t plehrave, duke synuar me kt plleshmrin e toks, kjo me asnj grimc nuk do tia mangsonte atij shprblimin, bile ai mund tia tejkaloj njeriut q i rregullon kmbt e veta n mihrab 9 dhe q tr natn e kalon n namaz! Islami e ngriti pozitn e dijetarve dhe vlern e mundit t tyre, si dhe i vlersoi lart rezultatet e tyre. Transmetohet prej Muadh Ibn Xhebelit, i cili thot: Msoni dituri, sepse msimi sht frik dhe respekt ndaj Zotit; krkimi i dituris sht adhurim; prsritja e diturive sht lartsim i Allahut (tesbih); hulumtimi i diturive sht xhihad; tua msosh diturin t tjerve sht lmosh; sakrifikimi i ditu-ris, pr bartsit e saj, sht afrim tek Allahu, sepse dituria sht sinonim i shenjave t hallallit dhe haramit, tregues i rrugve t banorve t Xhenetit; Dituria sht zbutje e trbi-mit, shoqrues gjat udhtimit, bashkbisedues n vetmi, udh-zues pr bollk dhe skamje, arm kundr armikut dhe stoli te t dashurit; me t Allahu lartson disa njerz, i bn prijs dhe pishtar n t mir, ashtu q hapat e tyre pasohen, veprimet e tyre ndiqen dhe mendimi i tyre pranohet, melekt e synojn shoqrimin e tyre e me flett e tyre i ledhatojn, dhe pr ta krkon falje do gj, madje edhe peshqit dhe gjallesat e detit, kafsht e egra dhe t buta t toks, sepse dituria sht jeta
9
Vendi i imamit n xhami.
www.islamischen.ch
290
e zemrave prej injorancs, kandil i drits n errsir; njeriu, me dituri i arrin piedestalet e t zgjedhurve dhe gradat m t larta n kt bot dhe botn tjetr; analizat shkencore jan identike me agjrimin, studimi sht identik me namazin; me dituri respektohet farefisi, dhe prmes dituris njihet hallalli nga harami; dituria sht prijs, kurse praktika e ndjek, kjo u jepet njerzve t lumtur, kurse nga ajo privohen t humburit. /Shnon Ibn Abdul-berri/ Msimi i gjuhve t huaja sht prej natyrs s Islamit. Kshtu, Pejgamberi i Allahut parapriu n shfrytzimin e ksaj diturie, e pr kt edhe e urdhroi sekretarin e tij, Zejd Ibn Thabitin q ta prvetsoj gjuhn asiriane. Zejdi thot: M urdhroi Pejgamberi i Allahut, dhe e msova shkrimin hebraik n asirianishte. Betohem n Zotin, nuk kaloi as gjysm muaji derisa e msova dhe e prvetsova, dhe pastaj un i shkruaja letrat e Pejgamberit q ua drgonte atyre, si dhe ia lexoja let-rat e tyre q ia drgonin Pejgamberit. /Transmeton Buhariu/ Kuptimi i gjuhve t popujve konsiderohet prej domosdoshmrive islame, sepse misioni i Pejgamberit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] i sht drejtuar mbar njerzimit, ndrkaq tubimi i njerzve n nj gjuh sht absurd. Si? Ndryshimi i gjuhve sht prej fakteve t Zotit, sepse transmetimi i msimeve islame te popujt e ndryshm t bots, n gjuht q i kuptojn, sht m afr mendjes dhe realitetit, sesa transferimi i popujve t ndryshm n gjuhn arabe. Lidhur me komentimin e ajetit kuranor: Ne asnj nga t drguarit nuk e drguam ndryshe, vetm n gjuhn e popullit t vet, ashtu q ai tu shpjegoj atyre (n at gjuh) (Ibrahim: 4), komentuesit e Kuranit thon: Pejgamberi i Allahut, Muhammedi [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] u drgua prej arabve dhe n gjuhn e tyre, mirpo ai i drgoi t deleguarit e tij n an t ndryshme, t cilt ua prkthenin msimet njerzve n gjuhn q ata e kuptonin, si dhe i thirrnin njerzit, n rrugn e Allahut, n gjuht e tyre!
Kto fjal tregojn shum qart se muslimant duhet ti msojn gjuht e huaja, sepse, prndryshe, e kan tradhtuar misionin q e kan marr prsipr dhe i kan ln njerzit n injoranc. Pastaj, po ashtu duhet ditur se shkenca nuk ka atdhe t veant dhe se ajo nuk mund t jet monopol i nj brezi t cak-tuar. Kshtu, nse u bjm nj shikim burimeve t njohurive, t cilat e vrshuan botn n t kaluarn dhe tash, do t shohim se burimet e shkencs jan si ret lvizse n qiell: ato nuk ndalen vetm n nj horizont, dhe nuk mund t ket monopol mbi to vetm nj vend. Sa e sa popuj t ngritur kan trashguar injoran-t, dhe sa e sa paraardhs injorant pas vetes lan intelegjent t shkatht! Evropa para disa shekujve vlonte nga shurdhmeme-ct t cilt nuk kuptonin asgj, ndrsa sot ajo dominon mbi tra-shgimin e civilizimeve t vjetra! Muslimani sht i obliguar tua msyj vendeve t largta, n mnyr q t arrij dituri nga do an dhe do vend. Pejgamberi i Allahut thot: Muslimani asnjher nuk do t ngopet me t mirat q dgjon, derisa t mbaroj n Xhenet. /Transmeton Tirmidhiu/ Urtsia sht dika e humbur nga besimtari, dhe kudo q ta gjej, ai sht m meritor pr t. /Transmeton Tirmidhiu/ Kush del t krkoj dituri, ai sht n rrug t Allahut derisa t kthehet. /Transmeton Tirmidhiu/
www.islamischen.ch
292
Dituria dhe arsimimi jan shpirti i Islamit; thelbi i tij nuk mund t ekzistoj dhe ardhmria e tij nuk garantohet pa to. Njerzit, n kndvshtrimin islam, jan t njrs prej dy pal-ve: ose nxnsi krkon udhzim, ose dijetari krkon zgjerim. Pas ksaj, t tjert jan t parndsishm. Pejgamberi i Allahut ka thn: Arsimtari dhe nxnsi jan partner n mirsi, e n njerzit e tjer nuk ka dobi. /Transmeton Ibn Maxhe/
SHFRYTZIMI I KOHS DHE MARRJA MSIM PREJ SAJ

do gj q ke humbur, ke shpres se mund ta kthesh, prve kohs. Nse humbet koha, nuk ka shpres pr kthimin e saj. Andaj, koha sht gjja m e shtrenjt q e ka njeriu, dhe njeriu i menur duhet ti pres ditt sikurse koprraci q pret nj pasuri t madhe: ai nuk l pas dore as di t vogl, duke u mashtruar pas t madhes, dhe mundohet q do gj, sado e imt, ta vr n vendin t cilin e meriton. Sikur donjri prej nesh t bj nj shikim prapa, duke u munduar ta kuptojn momentin prej kur e ka filluar rrugn n kt jet, n mnyr q ti numrojn ditt dhe vitet q i ka kaluar, nuk do t meditojn gjat, sepse do t shoh vetm nj fillim t mbyllur, e pastaj do t tubohen ditt dhe nett e gjata, por do t duken se jan nj dit me gjatsi dhe gjersi rrje-dhse, me ngjarje t pandrprera. Kt e ndien njeriu tani, dhe t njjtn do ta prjetoj edhe n Ditn e Gjykimit, kur do t ndalet pr llogaritje:
(Prkujto) Ditn kur i tubojm ata, (atyre u duket) sikur nuk qndruan (n dunja) vetm nj moment t dits, ather njihen mes vete (Junus: 45) E ata pshprisin mes vete: nuk qndruat (n dunja) m shum se nja dhjet dit. Ne m s miri e dijm se ka flasin ata, e edhe at kur m i menuri prej tyre u tha: Nuk qnd-ruat m shum se nj dit! (Ta Ha: 103-104) atyre (idhujtarve) do tu duket sikur nuk kan jetuar m tepr se nj mbrmje ose nj mngjes t saj. (En-Naziat: 46) Ky prjetim, me tr at q ka, do ti shkrumoj ata t cilt e ndrronin amshueshmrin n tok dhe q e lidhn epilogun e tyre me dheun e saj. Ky sht prjetim korrekt, nse krahasohen ditt e ksaj bote me ditt e bots tjetr Mirpo, ndjenjat e atij q i kaluan ditt dhe i ikn muajt e vitet, i cili qarkulloi gjat tr dits, u lodh e pushoi, jan ndjenja masht-ruese dhe devijuese, sepse ai, edhe prskaj gjith ksaj, ende mbeti mosprfills ndaj kohs, filloi t dfrehet dhe t vazhdoj n kt rrug, derisa t arrij pleqri t thell, e t hyj n terrin e vdekjes, kur zgjohet me ashprsi! Por, e kot! Ai u zgjua pasi kaloi koha Halli i njerzve n kt bot sht i uditshm; ata tallen, ndrkaq caktimi i Zotit ndaj tyre sht serioz; ata harrojn, kurse do imtsi e puns s tyre llogaritet: N ditn kur Allahu i ringjall ata t gjith, i njofton me at q kan punuar, pse Allahu ka mbajtur ato shnime, edhe pse ata i kan harruar. Allahu sht Ai q do send e sheh dhe e prcjell. (El-Muxhadele: 6)
www.islamischen.ch
294
Muslimani i vrtet e mon shum lart kohn, sepse koha sht jeta e tij. Sikur ai t lejoj t humbet koha e tij kot dhe tua lr ndryshimeve t ndryshme kohore tia rrmbejn at, do t bnte vetvrasje n kt mnyr kaq banale. Njeriu ngutet pr te Zoti, dhe do rrotullim i toks agon me dhembjet e nj mngjesi t ri, i cili nuk sht tjetr vese nj periudh prej periudhave t rrugs n t ciln nuk ka ndalje asnjher. A nuk sht menuri q njeriu ta kuptoj kt reali-tet, dhe ta ket doher parasysh, duke e shpaluar at q ka pas dhe para vetes, sepse mashtrim sht q njeriu ta konside-roj veten t stopuar, kur koha ecn! Ky sht mashtrim i shiki-mit, si udhtarit me tren i duket se sendet n natyr ecin e ai rri n vend. Realiteti sht se koha ecn edhe me vet njeriun n vendqndrimin e tij t prhershm. Islami sht fe e cila e njeh vlern e kohs dhe e vlerson rrezikun e saj; ai konfirmon fjaln e shtrenjt popullore: Koha sht si shpata, nse ti nuk e pret at, ajo t pret ty. T kupt-uarit e ktij realiteti dhe veprimi n baz t tij konsiderohen fakte t cilat argumentojn besimin dhe simptomizojn devot-shmri: N ndrrimin e nats e t dits, dhe n ka krijoi Allahu n qiej e n tok, vrtet ka fakte pr njerzit q kan droje. (Junus: 6); Ata q nuk presin takimin Ton, q jan t knaqur me jetn e dunjas dhe kan gjetur prehje n t, dhe ata q jan indiferent ndaj argumenteve tona. Vendi pr t tillt sht zjarri, pr shkak t asaj q punu-an. (Junus: 7-8) Islami ka br ndarjen e adhurimeve t mdha n tr pjest e dits dhe stint e vitit. Pes namazet mbrthejn tr ditn, prderisa koht e tij jan n kontinuitet me rrjedhn e saj. N jurisprudencn islame sht konfirmuar se Xhibrili [alejhis-selam], n baz t urdhrit t Allahut, bri prcaktimin e fillimit t kohs s namazeve dhe mbarimin e tyre, pr t rezultuar nga kjo nj
ligj, sistem i prkryer dhe preciz, i cili do ta rregullonte jetn islame dhe maste at me minut, prej agimit, e derisa t humb e kuqrremta e perndimit t Diellit: Ather, Allahun lartsonie kur t vij mbrmja dhe kur t agoj mngjesi. Falnderimi i takon vetm Atij prej gjithka ka n qiej e n tok, edhe n mbrmje edhe ditn. (Er-Rum: 17-18) Ndrsa vrojtuesi i thjesht nuk sheh n kohn di tjetr, prvese gjurm t kufizuara dhe dukuri konkrete, andaj edhe thot: Vall, a mos u rrit fmija dhe u zhduk plaku, vetm se me kalimin e mngjeseve dhe mbrmjeve? Po ashtu ai thot: Njeriu gzohet me kalimin e netve, e shkuarja e tyre sht edhe shkuarje e tij! Ndrkaq, sa i prket kohs e cila ta rrudh ballin, mbshtjell exhelet, shkatrron civilizimet, dhe pran udirave t s cils mbesin njerzit t magjepsur, kjo koh, n realitet, sht rast i cili i motivon t zgjuarit q t shpejtojn n veprimin e t mirave, n afrimin e t dobishmeve dhe n deponimin e t vlefshmeve. Allahu i Madhrishm thot: I madhrishm sht Ai q krijoi yje n qiell dhe vendosi n t drit (diell) e hn q ndrion. Ai sht q bri nat e ditn zvendsuese t njra-tjetrs, dhe pr at q dshiron t mendoj apo t falnderoj, argument. (El-Furkan: 61-62) Nata e zvendson ditn, ndrsa dita, me lvizje t sferave qiellore, t cilat pandrprer jan n rrjedh, zvendson natn, e Zoti i botve nuk i krijoi kto pa ndonj qllim. Do t ishte turp pr njerzit q jetn e tyre n kt hapsir ta konsi-derojn t ngjashme me kotsit. N realitet, koha sht nj shesh q sht prgatitur pr gara maratonike, gara n t cilat inkuadrohen ve ata q e njohin Zotin e tyre, ata q prkujtoj-n t mirat e Tij, q falnderojn dhuntit e Tij, dhe ata t cilt vazhdimsis s viteve ia bashkangjesin mundin-palodh-shmrin, pr t arritur deri te pushimi i pandrprer. E sa u prket t eturve pas intereseve t tyre t ngushta, ata sjan tjetr gj vese t marr, t cilt nuk kshillohen me urtsi dhe nuk prfitojn nga leksionet: A nuk e shohin
ata se pr do vit sprovohen nj her apo dy her, e prsri nuk pendohen e as nuk marrin msim. (Et-Teube: 126) N t vrtet, jeta jote sht kapitali yt i madh dhe, pa dyshim, s shpejti do t pyetesh si ke vepruar me t dhe si e ke shpenzuar. I Drguari i Allahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: N Ditn e Gjykimit nuk do t lviz kmba e bijve t Ademit, prderisa nuk prgjigjen pr pes gjra: Si e kan kaluar jetn? Si e kan harxhuar rinin? Si e kan fituar dhe shpenzuar pasurin? Dhe ka kan punuar me diturin e tyre? /Transmeton Tirmidhiu/ Islami shikoi n vlern e kohs n shum prej urdhrave dhe ndalesave t tij. Ai ishte i prkryer n luftn kundr grupeve t prtacve, t cilt njri-tjetrin e thrrasin: Ejani ta mbysim kohn me gjra t kota. T gjort nuk kuptuan se ajo sht loj me jetn, dhe se mbytja e kohs sht shkatrrim pr indi-vidin dhe humbje pr bashksin. Prej urtsive, t cilat shpeshher humbin nga vmendja e popullats s gjer, sht edhe kjo: Obligimet jan m tepr se koha. Koha assesi nuk qndron e prmbajtur: ajo ose do t jet mik i dashur, ose armik i rrept. Nj thnie e Hasan El-Basriut thot: Nuk ka dit q agon agimi, e nj thirrs nga qielli t mos thrras: O biri i Ademit, un jam nj krijes e re pr veprat e tua dshmuese, shfrytzo-m mua q t prgatitesh me vepra t mira, ngase un kurr m nuk kthehem deri n Ditn e Gjykimit. Kto urtsi burojn nga shpirti islam dhe nga t kuptuarit e instruksioneve t larta t cilat t bjn t prfitosh nga jeta e ksaj bote pr t mirn e jets s amshueshme. N t vrtet, inspirimi i njeriut pr t shfrytzuar do or nga jeta e tij n vepra t mira sht merit e Allahut dhe fakt pr
www.islamischen.ch
297
prkrahjen e Tij: Po mshira e Tij, u bri juve natn dhe ditn pr t pushuar n t dhe pr t prfituar nga begatit e Tij, pra-ndaj, t jini mirnjohs! (El-Kasas: 73) sht piklluese ajo q masa e gjer nuk ngurrojn nga humbja e kohs s tyre pr s koti, por, m tragjike sht se ktij krimi ia bashkangjesin agresionin ndaj kohs s t tjerve, pr tua uar at huq. N shum raste ata u imponohen biznes-menve, kur ata jan prqendruar n shtje serioze, pr ti preokupuar me shtje t imta. I Drguari i Allahut [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] ka thn: N dy begati shumica e njerzve jan t paprfillshm; ato jan: shndeti dhe koha e lir. /Transmetojn Buhariu dhe Muslimi/ Nga metodat m efikase pr shfrytzimin e kohs sht edhe inkurajimi n kontinuitet t veprs, po edhe nse ajo sht e pakt, dhe prbuzja e t shumts s ndrprer, pr at se vazhdimsia e veprs s pakt n kontinuitetin e kohs dhe rrjedhn e pandrprer e shndrron at nga e imta dhe e lig-shta, n pesh t kodrave, prej nga edhe vet individi nuk do ta vrej. Islami, gjithsesi, urren q njeriu t bie n afekt, q do ta shtynte q ta shtoj dhe teproj, e pas pak kohe ta kaploj bezdisja dhe ta ndrpres veprn. N nj hadith qndron: O ju njerz, merruni me vepra t baz t mundsive, ngase Allahu nuk bezdiset derisa nuk t bezdiseni, veprat m t dashura tek Allahu jan ato q vazhdojn, po edhe nse jan t pakta. Transmetohet nga Aishja [radijAllahu anha], se i Drguari [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem] hyri te dhoma e saj, ku kishte qen nj grua nga Beni Esed, dhe tha: Kush sht kjo? Ajo iu prgjigj: Kjo sht filanja, e cila nuk fle natn. Tha: Ngadal, preokupohuni me pun n baz t mundsive t
www.islamischen.ch
298
jua-ja. Ai i plqente veprat fetare n t cilat ishte kontinuitiv pro-nari i tyre. /Transmeton Buhariu/ Gjja e cila flet mbi kujdesin e Islamit ndaj kohs, sht nxitja pr zgjim hert dhe inkurajimi q besimtari t filloj ditn hert, i freskt, shpirtmir, me plot vendosmri, ngase kujdesi pr t prfituar prej orve t hershme t dits trheq n vete vullnetin e fort, q mos t humb kot e tr dita. Sistemi islam parasheh fillimin e dits prej mngjesit; ai e obligon zgjuarjen e plot para lindjes s Diellit, dhe e urren ndejn n ort e nats, ndej e cila do ta vononte namazin e agimit nga koha e tij e prcaktuar. N nj hadith thuhet: O Zoti im, bekoja umetit tim kohn e hershme. /Transmeton Ebu Davudi/ Do t ishte moskujdes dhe privim nga e mira q disa ti adaptohen gjumit deri n ort e vona t mngjesit, dhe t lind Dielli derisa ata kridhen n gjum, prderisa t tjerve n ato aste u agon dita, q jan t zhytur n kontribut pr t lulzuar kt bot dhe pr tu prgatitur pr vendkthimin e tyre. Transmetohet nga Fatimja [radijAllahu anha], e bija e Muhammedit [sal-lAllahu alejhi ve sel-lem], se kishte thn: Kaloi pran meje i Drguari i Allahut, prderisa un isha e shtrir n mngjes, e ai m lkundi me kmb, e pastaj tha: Oj bija ime, zgjohu dhe dshmo furnizimin e Allahut, dhe mos u b nga indiferentt, ngase Allahu i ndan furnizimet e njer-zve n mes agimit dhe lindjes s Diellit. /Transmeton Bejhe-kiu/
www.islamischen.ch
299
Nga fakti se seriozt dhe prtact dallohen n kt koh, dhe secilit prej tyre u jepet nga t mirat e ksaj dhe bots s ardhme n baz t prgatitjes s tyre. Koha, ashtu si i prfshin obligimet me t cilat jan t ngarkuara supet e robrve, i prfshin edhe prcaktimet t cilat ua drgon Allahu njerzve, nga t mirat apo t kqijat. Prcak-time prplot leksione t gjalla dhe msime t vyeshme pr ata q u kushtojn kujdes. Allahu bn rrotullimin e nats e t dits dhe n t gjitha kto ka fakte pr ata q kan t parit t shndosh. (En-Nur: 44) Njerzit i vrejn ndodhit, por jan indiferent ndaj Drgu-esit t tyre; ata i shijojn t mirat dhe t kqijat, por jan injorant ndaj Atij q ua shijon ato. E kur tu ndodh ndonj trazir, ata fillojn ti mallkojn ditt t cilat bartin tmerr. Kjo, pa dyshim, sht nj lloj injorance ndaj Zotit dhe indiferenc ndaj prcaktimeve t Allahut n robrit e Tij. I Drguari i Allahut tha: Thot Allahu i Lartsuar: M fyen biri i Ademit, e shan kohn, e un jam koha, n duart e Mia jan t gjitha shtjet, e ndrroj ditn dhe natn. /Transmeton Ebu Davu-di/ Do t thot se koha nuk u shkakton njerzve t mira apo t kqija, pr t cilat ata do t gzoheshin apo do t dshprohe-shin, por ato i sjell Zoti i kohs dhe i vendit: do krijes do ta shijoj vdekjen, e Ne, n shenj sprove ju sprovojm me vshtirsi e knaqsi, dhe ju ktheheni te Ne. (El-Enbija: 35) Allahu i Madhrishm nuk u sjell situata t ndryshme njerzve pr di tjetr prvese pr urtsi, t cilat do ti kuptonin t dijshmit, dhe me kt tu shtohet edhe m tepr besimi n At dhe bindja n takimin me T: Ai rregullon shtjen (e gjithsis), sqaron argumentet, q t jeni t bindur pr taki-min (pas ringjalljes) me Zotin tuaj. (Er-Rrad: 2) Ndrsa mendjelehtve u kalojn situata t mira dhe t kqija, e ata nga ato nuk prfitojn asgj. N nj hadith thuhet: Dyfytyr-shi, kur t
www.islamischen.ch
300
smuret, e pastaj t shrohet, sht i ngjashm me deven, t ciln e lidh pronari, e pas pak e lshon; ajo as nuk kupton prse e kan lidhur, e as prse e kan lshuar. /Trans-meton Ebu Davudi/ sht e vrtet se nuk sht besimtar i vrtet ai t cilin nuk e gdhendin prvojat dhe nuk e drejtojn ditt. Dhembjet u ekspozohen njerzve pr tu msuar injorantt, pr tu zgjuar neglizhentt dhe pr tu afruar tek Allahu ata q jan larg Tij. Allahu i Madhrishm thot: Ne kemi drguar (pejgamber) edhe te popujt para teje (e derisa nuk dgjuan), i dnuam me skamje e mjerim, ashtu q t prulen. E pse t mos prule-shin kur ju erdhi atyre dnimi Yn? (El-Enam: 42-43) sht natyr e njerzve q ta njohin Zotin e tyre n mome-ntet e vshtirsive dhe t krkojn strehim tek Ai n momentet kur prforcohen krizat. Njeriu i menur, q goditet nga nj vshtirsi, e cila i vendos lidhjet me Krijuesin e tij, do t ishte e patjetrsueshme pr t q, pas kalimit t vshtirsis dhe rik-thimit t shndetit, at lidhshmri ta forcoj dhe kultivoj nga-se, mohimi i t mirave t Allahut dhe supozimi n pavarsi nga Ai, do t ishte turp i papar. Ndrsa, t prishurit, t cilt nuk i njohin vlerat dhe nuk u kushtojn vmendje gjrave t ndryshme q i godasin, e as q nxjerrin msime nga ndodhit, ata n momentet e vshtirsive i betohen Zotit, ndrsa n momente t siguris ikin nga Ai: E kur njeriun e godet dmi, ai na lut qoft shtrir, ulur ose n kmb, e kur Ne ia largojm t keqen atij, ai vazhdon, sikur-se t mos na ishte ulur fare pr dmin q e pat goditur. Kshtu kriminelve u duket mir ajo q veprojn. (Junus: 12) Kt sjellje t matufosur nuk bn ta ndjek njeriu i ndershm me Dhuruesin e dhuntive t tij. Nga mnyrat e t prfituarit nga koha sht edhe t studi-uarit e historis s prgjithshme, prcjellja e fakteve t Allahut n horizonte dhe meditimi rreth gjendjeve t popujve: Si ngri-hen
www.islamischen.ch
301
dhe si dshtojn? Si i ndrrojn pozicionet, nga faza e lul-zimit n faz t dekadencs? Allahu i Madhrishm krkon prej njerzve q ti prcjellin kto ndryshime-situata suksesive dhe t ken vetdije solide, e cila do ti udhzonte kah prfitimi prej tyre: A nuk udhtuan ata npr tok e t ken zemra me t cilat do t kuptojn, dhe vesh me t cilat do t dgjojn? Pse n t vrtet syt nuk verbrohen, por verbro-hen zemrat n kraharor. (El-Haxh: 46) Njeriu sht n mes dy gjendjeve: t zotroj prvoja t tij t posame, t cilat i shfrytzon n prmirsimin e ideve dhe forcimin e besimit, apo t mos zotroj dituri, e n at rast le t dgjoj t tjert pr t prfituar nga njohurit dhe prvojat e tyre. Sa i prket hapjes s syve kah kjo jet, e cila valzon me ndodhi madhore, pa medituar,pa studijuar dhe pa marr leksio-ne nga ato, ajo do t ishte verbrim dhe errsir, gj e cila nuk i takon nj besimtari. Jeta sht e shkurtr, ndrsa mjedisi n t cilin jeton njeriu sht i ngusht, dhe mendja nuk prfiton ekzistenc, shklqim dhe dinamizm nga ngurrimi dhe paaft-sia. sht e patjetrsueshme q njeriu t tejkaloj vendin e tij dhe t arrij n hapsirat e gjra, t tejkaloj kohn e tij derisa t arrij n koht e ndryshme t jets s gjat. Dhe nga t shkuarit rreth e rrotull, aty e ktu, me qllime hulumtimi, ai kthehet me nj thesar t madh nga idet, rrfimet, mendimet dhe ndodhit, t cilat ia shtojn prvojn rreth bots dhe ia prforcojn njohurin pr Zotin e botve. Islami, pa dyshim, e ngre besimin e fort n shtyllat e konsoliduara nga meditimi, mosngutja, hulumtimi dhe vzhgimi. Nisur nga kjo, ai i thirri bijt e vet q t bjn udhtime t gjata dhe turizm t gjer, dhe ua dashuroi atyre ecjen n ant e ndryshme t toks; Dhe nuk e bri kt pr tallje dhe loj, por pr dobi dhe dituri; as pr argtim dhe kalim t kohs, por pr t hulumtuar, msuar dhe prfituar leksion nga t gjallt dhe t vdekurit:
www.islamischen.ch
302
Prpara jush kan kaluar popujt ndaj t cilve jan zbatuar ligjet, ndaj, udhtoni npr tok dhe shikoni si qe prfundimi i atyre q prgenjeshtruan. Ky (Kurani) sht sqarim pr njerzit, sht udhzim dhe kshill pr t devot-shmit. (Ali Imran: 137-138) A nuk udhtuan ata npr tok t shohin se si ishte prfundimi i atyre q patn qen para tyre? Ata ishin edhe m t fuqishm se kta, e edhe lan m shum gjurm n tok, po Allahu i dnoi pr shkak t mkateve t tyre dhe nuk pat ndonj q ti mbroj prej dnimit t Allahut. (Gafir: 21) Kurani Famlart, poashtu, thrret q t studijohen civilizimet e zhdukura dhe shkaqet e zhdukjes s tyre, pr t arri-tur gjeneratat e reja q ti tejkalojn venddshtimet t cilat ishin shkak pr shkatrrimin e t parve. Sa udira na shfaq his-toria prmes shfletimit t faqeve t saj: Nett e kohs jan shtatzn, T rnda dhe lindin do udi. At q e njohim nga koha jan vetm gjurmt t cilat ajo i l n materie, e kush e di se ndoshta fshehtsia e amshueshm-ris dhe zhdukjes sht e prmbledhur n t, gj t ciln nuk e di kush prve t Informuarit mir pr gjrat e dukshme dhe t padukshme: Dhe Ai sht q ju krijoi ju n tok dhe vetm te Ai do t tuboheni. Dhe Ai sht q jep jet dhe vdekje dhe vetm Ai bn ndryshimin e nats e t dits; si nuk e kuptoni? (El-Muminun: 79-80) Ajo q duhet kuptuar sht se jeta jon nuk sht shkel e shko, dhe se Allahu sht i pastr nga vepra e till. Nse nga kalimi i kohs prfitojm sa m shum, vetes son i kemi regjis-truar
amshueshmri, t ciln nuk do ta rrmbej koha, as me vjetrim e as me kalbje. E, at e gjejm te shoqria e lart!
PRFUNDIM
N kt libr nuk i kam prmbledhur t gjitha elementet e karakterit fisnik dhe shenjat e sjelljes s bukur, q duhet t ket nj besimtar. M mjaftoi q t shnoj at q mu dha mundsia, pas nj prsritje t shkurtr n burimet e para t Islamit. E pash t arsyeshme q mos ti prsris disa virtyte dhe gjra t tjera, t cilat duhet ti ket nj besimtar, rreth t cilave kam folur n raste t tjera. Dituris s prqendruar, nprmjet t s cils fitohen t ardhurat dhe realizohet e drejta e jets si karakter, shpresoj se ia kam dhn hakun e duhur n studimin rreth pasuris dhe mnyrave t fitimit dhe shpenzimit t saj. 10 Rreth xhihadit t urdhrimit n t mir dhe pengimit nga e keqja, si dhe xhihadit me faktor t ndryshm pr t ngritur Fjaln e Allahut lart si karakter, kam br nj sqarim t gjer gjat biseds rreth poli-tiks islame brenda dhe jasht. 11
10 Konsultoji librat tona: Islami dhe gjendjet ekonomike, Islami dhe sistemet socialiste, Islami, t cilit i sht br shpifje. 11 Islami dhe despotizmi politik, Lufta
www.islamischen.ch
304
Po ashtu, edhe rreth virtyteve t ndihmimit t ndrsjell, respektimit t fqinjve dhe mysafirve, si dhe afrimit t t dobishmeve dhe qetsimit t gjith njerzve. T prkujtuarit e Allahut, pendimin tek Ai, t larguarit nga mkatet, prkryerja e adhurimit dhe prmirsimi i veprave si natyr e bukur, t gjitha kto ia kam bashkangjitur biseds rreth doctrines gjat biseds rreth saj. 12 Gradualizimi n studimin e karakterit, gjat shrimit t do tematike islame, assesi nuk llogaritet largim nga tema, ngase karakteri prfaqson faktorin kompetent t Islamit dhe bazn e tij. Le t jet ky libr shoqrues pr vllezrit e mi n thirrje pr t mir dhe t dobishme. Nga Allahu krkoj ndihm dhe vetm Ai udhzon n t drejt. Amin!
12
Besimi i muslimanit
www.islamischen.ch
305

Karakteri I Muslimanit

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karakteri I Muslimanit

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

N emr t All-llahut, t Gjithmshirshmit, Mshiruesit!

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

SHTYLLAT E ISLAMIT DHE PARIMET E MORALIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DOBSIA E KARAKTERIT, ARGUMENT PR DOBSIN E BESIMIT

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

DREJT NJ BOTE M T VYESHME

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

NJERIU NDRMJET S MIRS DHE S KEQES

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

NDSHKIMET PR KRIMET ETIKE

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

RRAFSHI I MORALIT I PRFSHIN T GJITHA

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih