(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

MALAWM Ni
Chyeju Dum Ga
KBC AMU MADU A NUMHTET GA.

KBC Ramma Hpa-awn a Shakram Mungga Lamang Mahkyen Ni Masat Nhtoi Mungga Sr.Hpaula Tu Ra, Lashio Mare Hpung, SGZ Chyum Laika Sharin Lamang
Sr. Lagai Zau Nan, MIT

6. Masat Nhtoi Labau

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

CHYEJU DUM GA
Jinghpaw Wunpawng Hkalup Hpung Ginjaw kata na ginwang shagu hte buga shagu ni hpang
de, 2011 ning a 12. Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi lamang mahkyen laika hte ladaw shanan (2012) hpe lajang shachyip shagun dat ya lu ga ai majaw, Karai Kasang a chyeju hpe nachying shakawn ga ai law. 12 lang ngu na KBC Ramma Masat Nhtoi Ga Baw gaw, ANHTE GASAT AI MAJAN ( Ehpesu 6:12) ngu ai rai ga ai. Ndai lamang laika buk byin tai wa lu hkra lam magup hku nna karum shingtau la ai myitsu kanu kawa ni, sara kaba ni yawng hpe grai chyeju dum ai lam ka masat da ga ai. 1. Sara Hpaula Tu Ra (Lashoi Mare Hpung, SGZ) Masat Nhtoi Mungga 2. Sara Lgai Zau Nan (MIT, Insein) Masat Nhtoi Chyum Laika Lakjet. 3. Sara Lahpai Awng Lum (Blast) Masat Nhtoi Mahkawn 4. Sara Lagwi Ying Kyang (MKBA Ramma Hpa-awn) Makawp hkrang pan sama 5. Sara Ndawng Naw Lum ( YIRC/Sun Shine) Computer laika & laika buk sama.

Chyeju dum let, Ramma Dap Komiti KBC Ginjaw

Laika Man -1-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

KBC AMU MADU A NUMHTET GA.

KBC Ramma Masat Nhtoi bai du wa sai. Shaning shagu October (10) ya hte ni dik ai laban nhtoi hta KBC Ramma Masat Nhtoi galaw wa ai gaw, (12) lang rai sai. Gabaw hpe gaw, byin nga ai mabyin masa ni hta hkan nna lata ga ai. 2011 ning gaw Jinghpaw Wunpawng sha ni a matu lak lai ai shaning rai saga ai. Mungdan kata majan nhpang ni byin wa ai hte maren hpyen koi yen ni mung law wa sai. KBC gaw kanu kawa tai let lakawn zinlum nga ga ai.
Ndai zawn re ten hta KBC Ramma Masat Nhtoi Ga Baw hpe Anhte Gasat Ai Majan (Ehpe 6:12) ngu lata ai gaw, anhte yawng a matu myihtoi ga rai sai. Dai ni anhte gasat ra ai majan hpe ladat jaw jaw hte gwi gwi shang lawm ga. Nau nna ai aten hta dang na re. Hpa majaw nga yang, Karai Kasang gaw anhte maga de lawm nga ai. Hpaji kade, chye chyang ai myit kade, hpaji daw ai lam kade rai timung, Yehowa hpe dang lu na lam n-nga ai. Hpyen gasat ai shani a matu, gumra hkyen tawn timung, padang lam gaw Yehowa kaw na rai nga ai (Ga Shagawp 21:30-31).

Hkristu a magma hta, Rev.Dr. Hkalam Samson

amu maDu Jinghpaw wunpawng hKalup hpung ginJaw.

Laika Man -2-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

KBC RAMMA HPA-AWN A

Hkristu hta,

ShaKRam mungga

Hkungga tsawra ai nu, wa hpung masha ni, ramma ni, Jinghpaw Wunpawng Amyu sha ni yawng hpe, Wa Karai Kasang kaw na sali wunli lamu ga hte hpawn, shanglawt lu ai chyeju wunli ni gaw, dai ni kaw nna tut nawng e lu la nga nu ga, ngu akyu hpyi let shakram dat nngai law. Ndai lang na KBC Ramma Masat Nhtoi gaw, 12-Lang ngu na Masat Nhtoi rai nga mali ai. Ndai Masat Nhtoi Ga Baw gaw, ANHTE GASAT AI MAJAN, ngu ai re (Ehpe 6:12). ANHTE GASAT AI MAJAN ngu ai Masat Nhtoi Ga Baw hpe yaw shada ai lam (3) hta madung tawn nna lata dat ai rai mali ai. Dai yaw shada ai lam ni gaw lawu na hte maren rai nga ai. 1. Tsadan a gumlau gumle maw mawn ai amu hpe chye na hkawn hkrang lu na matu. 2. Makam masham hte seng ai hpyen hking hpe bu hpun dagraw let, gasat ai majan hta awng padang lu na matu. 3. Ramma ni a ahkying aten, n-gun atsam marai hpe anhte gasat ai majan hta ninghkap gasat jai lang lu na matu...rai nga ai. masa (ideas) ni gasat hkat ai lam, bawnu majan gasat hkat ai lam (brain war), manu shadan ai lam gasat hkat ai lam (Clash of values), tengman lam a matu gasat ai majan, amyu sha lawt lu lam a matu gasat ai majan, sut hpaji majan (Economic war), sut hpaga majan (Trade war) ni law law rai nga ai. (Ndai majan ni hpe chye na loi na matu, Mungkan a majan ngu nna tsun mayu nngai). Yesu Hkristu tsun ai makam masham kaw na majan gaw, wenyi majan rai nga ai. Dai lam ni gaw, asak hte si ai lam (Life and Death), kaja ai hte nhkrun n kaja ai/ shut hpyit ai lam (good and evil), Karai Kasang hte tsadan (God and satan) ni rai nga ai. Ndai nbung hkat ai lam kaba lahkawng gaw, galoi mung gasat gala ai majan byin nga ai re. Kasa Pawlu tsun ai majan gaw, tsadan nat a maga de tsap ai tara nlang ai du agyi ni hte ahkang aya lu ai ni, mungkan a hpung dagu rawng ai ni, tsadan nat hte shi a luk suk ni hpe gasat gala ai majan rai nga ai (Ehpe 6:12). (Tinang a myit machyu nna nsun, n-ang ai hku masha shada sat hkat, nat hkat ai lam nre). Kasa Pawlu matut tsun ai gaw, mungkan a majan hta mung, makam masham a majan hta mung anhte yawng hkrum gatup nga ai ni rai ga ai re majaw, tinang hte nseng ai hku koi yen kau nmai ai lam rai nga ai. Dai Zawn re mungkan a majan, makam masham wenyi majan ni hta, tsadan wa hpe dang kau lu na matu gaw Karai Kasang a hpyen hking bu hpun dagraw da ra ai lam, kam sham myit n-yit ai sha Karai Kasang hte rau lahpran tsap nga let dai majan hpe gasat ra ai lam Kasa Pawlu tsun da nga ai re (Ehpe 6:13). Dai ni anhte kaning re majan hpe gasat na rai ta? 1. Yesu Hkristu tsun ai makam masham hte seng ai wenyi majan hpe gasat ra ga ai. 2. Kasa Pawlu tsun ai (Ehpe 6:12) kaw na majan hpe gasat ra ga ai. 3. Tengman ai lam hpe pat hkum tawn ai amu yawng mayawng hpe gasat ra ga ai. 4. Tsadan a maga de tsap ai ni a myit masa (ideas), bawnu (brain), manu shadan ai lam (Values), sut hpaji lam (Economic), sut hpaga lam (Trade) hte shanhte a maw mawn ai lam ni hpe shading sharai ninghkap gasat ra nga ga ai law. Anhte gasat nga ai ndai majan hkrun lam hta, ndai Chyum mungga gaw anhte hpe hpa tsun nga ta? Anhte hpe gara hku byin shangun mayu nga a ni? Mungga matsun ai hte maren tsadan wa hpe gara hku awng dang hkra gasat manga kau na? Ndai lam ni hpe jawm myit aru yu nna mungga hta n-gun jawm la let, kam sham myit kaba hte tinang lu ai atsam hte tinang tsap ai shara kaw nna Karai Kasang hte rau tsadan hpe jawm gasat sa wa ga! Karai Kasang a hpyen hking hpe bu hpun dagraw da ai lam gaw anhte a matu laknak kaba rai nga ai law. Chyeju kaba sai. Nhkum Tang Gun Hpa-awn Ramma Dap Komiti Jinghpaw Wunpawng Hkalup Hpung Ginjaw. Laika Man -3-

Majan ngu ai gaw, sinat lak nak hte hpyen hpung hpyen la ni shada gap hkat ai hpe sha tsun ai nre. Myit

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

I.

II.

III.

IV.

V. VI. VII.

Chyum laika sharin ai lam. 1. Gabaw: ANHTE GASAT AI MAJAN Battle Against The Devils Schemes (Ehpe 6:12) 2. Chyum laika sharin ai lam hpe byin hkra jawm galaw ga. (a) Ginwang Ramma Dap kaw nna, Buga Hpung shagu Chyum laika sharin ai lam hpe galaw lu hkra n-gun jaw ai hte woi awn sa wa ga. (b) Lamang laika buk lawm ai Mahkyen hte maren masat nhtoi a shawng na bat mi tau let, shana shagu (sh) aten masat nna Ramma ni hpe chyum laika sharin ai lam ni mai galaw ai. (Ramma Camp galaw mai ai) (c) Htap htuk ai Sara/ma ni hpe shaga nna, Buga (2), (3) galung nna Chyum laika sharin lamang hpe mai galaw ai. (d) Chyum laika sharin ai aten hta masat nhtoi mahkawn hpe sharin ya mai ai. Sasana Magam a matu, Ramma Atsam Alu masing 1. Ndai Sasana Magam a matu, Ramma Atsam Alu masing hpe buga hpung shagu hta hkrang shapraw galaw sa ga. 2. October (10) ya laban a shawng na bat kaw nna, ndai masing hpe matsun laika buk ni hte maren galaw hpang ga. Ramma kanawn mazum lam hte dawjau lamang 1. October 9 ya shani na laban nhtoi a shawng e tau hkrau nna mai galaw ai. (Buga hku nna, Gin wang hku nna). 2. Hpung hte seng ai, shawa hte seng ai, Asuya hte seng ai shara ni hkan ejasan jaseng shatsawm ai hku nna dawjau ai lam mai galaw ai. 3. Tsi rung nga ai Buga ni hta Sai alu jaw ai (Blood Donation) hku nna daw jau mai ai. 4. Machyi makaw hkrum ai ni hpe gawan katsan ai lam hte hkyuk htawng gawan gatsan ai lam ni galaw mai ai. 5. Bu hpun palawng dingsa (sh) ningnan ni hpe atsawm sha mahkawng nna, matsan mayan ni hpe ga ran ya mai ai. Nawku dawjau lamang 1. Nawku dawjau lamang hpe October 9 ya shani shawa nawku hte Ramma hpawng hta laksan galaw mai ai. 2. Ginwang shagu, Buga shagu Ramma galung nawku dawjau ai lam mai galaw ai. 3. Nawku Hpawng ni hta Ramma ni hpe masat masa shagrau ai hku nna, Ramma masat Nhtoi kum hpa ni mai jaw ai. Laksan Akyu hpyi ai lamang 1. Ramma ni a matu Buga shagu hta hkying hkum 12 (sh) 24 kyu hpyi ai lam hpe galaw ga. Shingjawng poi lamang 1. Laksan mahkawn shingjawng poi hte ka hkrang shingjawng poi lamang ni mai galaw ai. 2. Ga tsun shingjawng, Ginsup, Hpun hkai ai lamang ni mai galaw ai. Ramma Masat Nhtoi nawku dawjau lamang kasi 1. Chyum laika hti 2. Hpawng hpaw kyu hpyi 3. Nawku Shakawn mahkawn No.( ) 4. Kahti galai No.( ) 5. Ramma mahkawn (lamang laika hta lawm ai) 6. Alu hta/ap 7. JHZ Ramma Masat Nhtoi byin wa ai labau hti na. 8. Mahkawn ( Solo/Group) 9. Hkum tsup kyu hpyi na. (a) Hpyen majan koi yen hpung masha ni a matu. (b) Tara rapra lam hpring tsup nga ai ngwi pyaw simsa lam lu la na matu. (c) Karai Kasang jaw da ai shinggyim sari sadang hpring tsup ai hte sak hkrung nga lu na matu. Laika Man -4-

LAMANG M AH K Y E N N I

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

(d) Tengman tara rap ra ai shinggyim wuhpawng hpe gaw gap la lu na matu. (e) Buga shagu hta nga ai Ramma ni a matu hte Maigan de nga ai Ramma ni a matu (f) Mungdan kata, shinggan de bungli galaw, ja gumhpraw tam, hpaji shakut nga ai Ramma ni a matu, (g) Bumlang hkaraw hkan e nga ai Ramma ni, Machyi makaw mayak mahkak hkrum ai Ramma ni hte hkyuk htawng hkan e sharen da hkrum ai ni a matu. (h) Ramma ni hpe woi awn nga ai Kanu Kawa ni, Ningbaw/la ni yawng a matu. (i) KBC Ramma Dap kaw nna woi awn galaw nga ai Nanghpam lu sha hte AIDS ana makawp maga ninghkap sasana masing awng dang lu na matu. (j) Dakkasu Jawngma Hpaji Shakat Foundation Fund Alu Sen (100) a matu.

Lahta na lam ni hpe hkyinghkum 12(sh) 24 kyu hpyi ai hta alak mi kyu hpyi shalawm ya na.
10. Chyu laika hti na 11. Mungga Ramma Masat Nhtoi Mungga 12. Shakawn mahkawn 13. Shaman ya na, ( Amen.....Amen.....Amen)

MATSING: Mungga hte mahkyen ni hpe tinang buga hte htap htuk manu ai hku nna mai galaw ai.

Laika Man -5-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

MASAT NHTOI MUNGGA

Hpaula Tu Ra ~ Lashu Mare J.W Hkalup Hpung

ANHTE GASAT AI MAJAN

Ga nhpaw
(Battle Against the Devils Schemes) Ehpesu 6:12

Daini na mungkan pinra hta yu dat yang mungdan n kau mi hta majan a majaw n simsa ai lam ni byin taw nga ai, Afghanistan, Iraq, Libya, mungdan ni hte mungdan nkau mi hta mung masa n simsa ai majaw atsuya kaw nna hpyen laknak n-gun hpe jai lang nna mung masha ni hpe shazim ai lam galaw nga ma ai. Myen mungdan kata anhte Jinghpaw Wunpawng sha ni a ginra hte shara nkau mi hta du hkra gasat gala nga ai ten rai nga hpe yawng chye nga ga ai. N tsa lam yu dat yang Hkristan makam masham hta mung majan gasat ai lam ni, Crusade majan (Hkristan hte Muslim majan) hpe mu lu ai majaw hpyen majan gasat ai hpe sharawng awng ai makam masham wa ra wa sai kun? Dai majaw Anhte Gasat Ai Majan ngu ai hpe chye na matu grai ahkyak nga ai.
Chyum masa shingdu labau
Anhte Gasat ai Majan ngu ai gabaw gaw Ehpesu 6:12 hpe mahta ai hte maren Ehpesu laika a shingdu labau hpe n htang myit yu yang she shi a tsun mayu ai lachyu hpe dang leng ai hku mu mada lu na rai nga ai. Ehpesu laika gaw Kasa Pawlu ka ai laika langai re ai ngu chye lu ai, hpe majaw ka lajang ra wa a ta nga yawng, dai aten ahkying hta Ehpesu nawku hpung kata hta n ru n ra ai lam ni, myit mang n hkrum ai lam ni nga taw ai ten rai nga ai. A.D. 66 hta Yuda ni a rawt malan ai majaw Roma atsuya gaw hpyen n gun kaba lang nna gasat shamyit ai majaw dudaw saihkaw ai hta npawt hpang ai n hkrum n ra ai lam ni mung naw ngam ai ten rai nga ai. Ndai zawn re ai aten hta Hkristan ni a tsap shara gaw gara kaw rai ra a ta? Myu sha lam yan hku nna Roma ni hpe ninghkap ai maga hta tsap ra na kun? shing nrai mung masa lam yan hku nna gasat gala ra na kun? Hkristan ni a tsap shara gaw mung masa ntsa hta kun? Myu sha lam yan ntsa hta rai nga ai kun? Gasan grai law ai aten rai nga ai. Dai ni na KBC ramma ni a tsap shara grai ahkyak ai zawn rai nga ai. Dai majaw Kasa Pawlu gaw Ehpesu laika hta myit mang hkrum na lam hpe madung dat nna Karai mungga hpe htawn tsun ai lam rai nga ai. Hkristan ni a tsap shara gaw myit hkrum lam, simsa lam, ngwi pyaw lam hpe madung tawn na lam hpe htawn tsun ai hpe mu lu nga ai. Dai majaw Ehpesu laika hpe myit hkrum lam a kabu gara shiga laika (The Gospel of Unity) ngu tsun ma ai. Ehpesu (6) hta kanu kawa hte kasha ni a kanawn mazum na lam, mayam hte mayam madu ni a lapran na kanawn mazum lam, nang grau ngai grau n nga ai sha yawng hpe wenyi hta shada chye na hkat ai lam (The spirit of mutual subjection) nga na matu tsun da nga ai. asai yan ashan hpe nre... ngu nna Jinghpaw Chyum Laika hta mu lu tim, King James Version hta yu ai shaloi gaw ...anhte gamu ai lam gaw asai yan ashan hpe nre... (For we wrestle not against flesh and blood) shi a tsun mayu ai lam gaw ginsup dabang kaba (arena) hta masha shada gamu nna gasat hkat ai lam hpe tsun mayu nga ai, raitim asai yan ashan hpe nre rai yang gaw gara hku mung gamu hkat ai lam gaw n nga na re. Asai yan ashan hpe nre ai nga ai majaw hpyen hking ngu ai mung hpun ra na lam n ra na re. Dai majaw Kasa Pawlu tsun mayu ai lam gaw laknak hpai nna gasat gala hkat ai majan ngu ai lachyum hpe nmu lu ai hta n ga, masha shada hpyen laknak hte gasat gala hkat na lam n lawm ai hpe mu lu nga ai. Matut nna yu wa ai shaloi gaw ... du agyi ni hpe mung, ahkang aya lu ai ni hpe mung, ndai sin mak nga ai mungkan a hpung dagu rawng ai ni hpe mung,.. ngu ai lam gaw Roma nat hpara rai nga ai Serapis, Isis, Mithras, Mercury, Zeus zawn re karai kaja ni hpe tsun ai (world rulers) hpe mu lu nga ai. Greek ni a maumwi ni hta masha gaw nat hpara ni hte gasat ai lam ni nga ma ai, dai majaw masha gaw Karai a hpyen hkying n lang hte hpe lang dagraw yang gaw majan hta awngdang ai lam hpe lu la ai. Kasa Pawlu tsun mayu ai lam gaw sin mak ai machye machyang (cults), sin mak ai kyang lai, sin mak ai ahkang aya (Col. 1:13) ni hpe Karai Kasang n lawm ai rai yang majan ndang lu ai lam hpe tsun mayu ai hpe mu lu nga ai. Teng sha Hkristan makam masham hta masha langai, amyu langai hpe laknak hte gasat shamyit na ngu ai majan hpe ra sharawng ai nsam n rawng ai hpe mu lu nga ai. Kasa Pawlu gaw hpyen hkying a lam hpe makam masham masa hta jai lang ai lam gaw shi htawng hta sharen da hkrum ai ten hta Roma hpyen la langai a bu hpun dagraw ai lam a ntsa mu mada ai hte Hkristan Laika Man -6-

Dai rai yang hpa majaw gasat gala ai lam hpe tsun nga a ta? Ehpesu 6:12 hta ...anhte gasat gala ai gaw

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

makam masham hta kam sham ai langai hkrai a sak hkrung lam hpe Karai a hpyen hkying bu hpun dagraw ra ai lam hte Karai masa shachyaw ai lam rai nga ai. Hpyen hkying hpe lang na matu ading tawk gasi lachyum htai ai hku nre ai sha Hkristan langai a tsap shara hpe hkrang madun ai lam (symbolize) galaw ai lam rai nga ai. Machyu pala, laknak gaw teng teng masha langai, mungdan langai a simsa lam a mahtai n re ai sha, myu sha shada maroi nni, masin nsi ai lam ni hpe grau grau jat wa shangun nga ai, ndai zawn re ai lam gaw anhte ginra hta ya jang hkrum kapa taw nga ai.

ai zawn re ai lam ni nga ai hpe maram masam lu nga ai. Hpa majaw nga yang asai yan ashan hpe n re ai sha ndai sinmak nga ai mungkan a hpung dagu rawng ai ni, sumsing lamu lahta tang e nga ai n hkru n hkra ai nat a luksuk ni ngu ai hpe tsun nga ai majaw dai zawn re ai ni hte Karai a matut mahkai nga ai maumwi mausa ni hpe n htang yu ra na lam ni nga wa ai. Rev. Dr. Lahpai Zau Lat a lakjet hta Karai Kasang gaw Leviathan (baren numraw) ngu ai Panglai na abaw law law tu ai matse labye hpe gasat dang la kau nna mungkan hpe hpan da ai lam ANET hta yu yang mu lu ai lam, ndai lam hpe Shk. 74:12-14 hte Isa. 27:1 hta kahpawk pru wa ai lam tsun ai. Karai Kasang gaw matse labye hpe dang kau sai raitim n dai matse labye gaw Karai a hpan da ai lam hpe jahten kau na matu madoi nga ai, Karai Kasang mung shi hpan da ai lam ni hpe galoi mung makawp maga nga ai. Dai lam ni a majaw Kasa Pawlu gaw ndai zawn maumwi mausa ni hta shamyet ai hte moi chyaloi nhkoi kaw nna Karai Kasang gaw n hkru n hkra ai matse labye ni hpe gasat gala nga ai hte mai kaja ai amu galaw nga ai hpe galoi mung galaw nga ai. dai majaw kam sham ai ni gaw n hkru n kaja ai sin mak ai lam yawng hte hpe gasat gala nga na matu tsun mayu ai lam rai nga ai. Dai sha n ga, maga hku nga yang Gashaka dingsa hta Israela myu ni a makam masham gaw kaja ai hte n kaja ai lam lahkawng hte gaw Karai Kasang kaw na rai nga ai. Kaja ai kyang lai hte n kaja ai kyang lai, shaman chyeju hte yakhkak ai lam lahkawng hte gaw Karai Kasang kaw na rai nga ai (Yawba 2:10; Esaia 45::7). Karai Kasang gaw n teng n man ai lam, sharun jahten ai lam, dam jaw ai masa hku nna n shawp n kap ai lam, hpyen ni hpe sharin shaga na matu jai lang ai ngu nna chye na ma ai (1Sam. 16:14; Yeramia 35:17; Amo. 3:6). Karai Kasang gaw n hkru n kaja mat sai kaw nna mai kaja lam hpe bai shaw la ai wa rai nga ai (N.N 50:20). N hkru n kaja ai lam, yubak a jahtum gaw si mat ai lam rai nga ai, Karai Kasang gaw Madu Yesu hpe si mat ai kaw nna si du hpe awng dang shangun nga ai, si du kaw na awngdang ai lam hpe shaw la, jaw ya nga ai. N hkru n kaja ai lam gaw anhte a makau e galoi mung hkrum kapa taw nga na re, dai hpe hkrit gari taw na matu nre ai sha, si du kaw na pyi amyet kaba shaw la ai Madu Yesu hpe lu la ai anhte hta hpa tsang shara n nga ai. Dai lam hte gaw anhte hpe ningnan ngu ai maga de lahkam htawt sit shangun ai lam sha rai nga ai. Makam a kaji kawa ni du daw sai hkaw let gawde da ai KBC gaw chyam dik lit ai amyu myu hkrum hkra ai kaw nna ngang ngang tsap nga lu ai lam gaw Karai Kasang gaw nhkru n kaja ai lam hpe gasat nna ningnan hpan hpajang ai amu hpe KBC hte rau galaw gun hpai ai a majaw rai nga ai. Dai majaw KBC ting hta nga nga ai anhte Ramma shayi shadang yawng gaw anhte hkrum kapa taw nga ai majan kaw nna anhte a myit hkrum lam, tsawra makyit sumri shangang na, lam shagu hta sadi maja ai hte yawng hkap la mai ai lai ladat ni hte n hkru n kaja ai hpe dang la na matu Karai Kasang hte rau mai kaja ai gasat gala ai lam, gasat awng dang la na matu rai nga ai (Roma 12:21). Karai Kasang gaw sinmak masa hpe gasat nga ai. Babelon ni a hpan da ai maumwi (Enuma Elish) hpe yu ai shaloi gaw kaja ai karai Marduk gaw gum lau woi rawt ai panlai nat hpara hpara num Tiamat hpe gasat dang la nna shi a hkum hpe ka-ang brang kahtam ga kau nhtawm ntsa chye hpe sumsing lamu, lawu chyen hpe ginding aga ngu hpan da wu ai. Tiamat hte rau gumlau rawt ai Kinggu la karai a asai kaw nna shinggyim masha hpe 2 hpan da wu ai. Mungkan hte masha byin tai wa na matu gaw kaja ai karai Marduk gaw n hkru n kaja ai hpyen hpe majan gasat dang la nna hpan da ai lam rai nga ai. Karai Kasang a hpan da ai lam hpe yu ai shaloi mung Karai Kasang gaw akrin ayang re ai, nsin htat ai, sung ai hka hpung ni ayi ayai re ai (chaos) kaw nna mungkan hpe hpan hpajang da nga ai (N.N 1:2) nga ai. Karai a hpan da ai lam gaw ayi ayai re ai, sin mak ai shara kaw na nachying kaja ai (chaos to cosmos, disorder to order) hpe hpan da nga ai (N.N 1:31) majaw Karai Kasang gaw dai ni du hkra sinmak ai, n hkru n kaja ai kaw na mai kaja ai de du wa hkra mungkan a labau hta shang nna galoi mung gasat nga ai Karai rai nga ai. Yawhan a Shingran Laika hta yu ai shaloi hpang jahtum hta matse labye masum (baren numraw masum), Satan, anti-hkristu hpe gasat nna awngdang na lam hpe mu lu nga ai, dai majaw Karai Kasang hte Laika Man -7-

Karai hte n hkru n hkra ai lam Ehpesu 6:12 hpe laika hkrang hku yu ai shaloi shingdu hta maumwi mausu langai ngai kaw shamyet

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

rau ja htum na majan du hkra sin mak ai, n hkru n kaja ai hpe gasat mat wa ra na rai nga ai. Sumsing ningnan hte gindin ningnan hta anhte shang sha lu na matu sinmak ai lam yan yawng hpe Karai Kasang hte rau gasat ra nga ai. Karai Kasang hpe Yuda masha ni zawn chyoipra ai Yerusale htingnu kata, nawku hpung hta sha rawng nga na re ngu ai nawku hkam Karai (Object of worship)ngu ai ningmu hpe galai shai kau ra na re, Madu Yesu a si hkam ai lam gaw chyoipra ai shara hte madin tawn da ai nba grang ga kapran mat sai lam gaw Karai Kasang gaw dinghta hte sumsing ngu nna garan ai madin hpe gasat kau ai lam rai nga ai. Madu Yesu a mungga hkum shan gadraw ai lam gaw mungkan hta shi nang masha tai let shinggyim wuhpawng kata hta shang lawm ai lam (secularization) nan rai nga sai. Dai majaw anhte a nawku hpung hpe mung shinggyim wuhpawng hte nawku hpung ngu ai garan da ai Karai masa hpe galai jashai kau ra sai. Nawku hpung gaw mungkan hpe dawjau ai, shinggyim wuhpawng hpe Karai a mungdan de woi galai shai ai hpung rai nga ai. Dai hte maren Karai Kasang a hkye hkrang la ai lam hpe masha a asak wenyi a matu (anthropo-centric) ngu nna mu mada ai kaw nna Madu Yesu a hkye hkrang la ai lam gaw nga yawng nga pra yawng (For all Creations) a hkye hkrang la ai lam ngu nna mu mada ra sai. Dai ni anhte a asak Mali hkanu a hkye hkrang la ai lam mung ra sai, shingra makau grupyin na hkye hkrang la ai lam mung ra sai, dai majaw Karai Kasang gaw hpung masha ni hpe jai lang ai zawn Hkristan nre ai wuhpung wuhpawng ni hpe jai lang let n hkru n kaja ai mungkan (Devils schemes) hpe gasat nna, shi hpan da ai yawng hpe hkye hkrang la ai lam hpe galaw taw nga sai. Mali hkanu a hkye hkrang la ai lam hpe Jinghpaw Wunpawng myu sha ni hte sha seng ai ngu n mu ai sha, Myeng mung ting hte seng ai lam Karai gaw KBC a shingga de mung chye na shangun nga sai. Jinghpaw Wunpawng ginra ni hta byin ai n hkru n hkra ai lam, Myen mung ting hta byin ai n hkru nhkra ai lam ni gaw dai ni mungkan ting chyam hkra chye mat wa sai hte mungkan wuhpung wuhpawng ni hpe jai lang let n sen hku mung, magam bungli hku nna shang lawm gasat nga ai. Dai majaw n hkru na kaja ai hpyen hpe gasat ai maja hta Karai nan mung anhte hte rau shang lawm nga ai. Dai majaw anhte gasat ai hpyen gaw asai yan ashan hpe nre ai sha sinmak masa (system, policy), sinmak machye machyang, lai ladat, sinmak myit nyan, n hkru n kaja ai lam ni re ai hpe mu na matu grai ahkyak nga ai.

Anhte gasat gala ai gaw Asai yan Ashan hpe n re

kayut ai lam ngu nna chye la ma ai. Greek ni a myit sawn hpan ai (Gnostic idea) zawn asai yan ashan (matter) n kaja ai lam, wenyi (spirit) hpe chyu sha kaja ai ngu nna garan ginghka na matu n rai nga ai. Kalang lang n dum shami anhte gaw asai yang ashan ngu ai hpe Greek ni a myit sawn ai hku hkum shan hte seng ai hpe n kaja ai hku nawn kau nna wenyi makam masham lam hpe grau madung tawn mat wa chye nga ai. Asai yan ashan hte seng ai hpe hpyen shatai kau dat ai majaw myu sha lam yan hpe gyip gyeng ai masa hku mu mada wa ai lam, mung masa lam gaw sin mak ai mungkan hte seng ai lam, shinggyim wuhpawng a manghkang ni hpe nawku hpung hte n seng ai zawn, makau grupyin hte seng ai lam hpe mung n ahkyak ai zawn mu mada chye wa nga ai. Karai Kasang gaw Madu Yesu a marang e gawde hpang sai shi a mungdan lam hpe n dai mungkan kaw na shaw kau ai lam ni byin wa sai. Hpa majaw nga yang Greek myit sawn hpan ai (Gnostic idea) hku rai yang Karai Kasang a mungdan gaw n hkru n kaja ai mungkan (matter) hta gara hku 3 mung n gawde na re. Nang hpam lu sha sha tim kalang hkye hkrang la hkum yang n hkrat sum lu sai, dai gaw hkum hkrang hte sha seng nna wenyi lam hpe hkra machyi shangun ai lam n nga sai nga ai, tinang myit ra ai hku sak hkrung tim asak wenyi hpe n hkra machyi shangun lu ai, wenyi lam hpe chyu madung dat ai sumsing myit mada hpung ni tai wa sai. Kasa Pawlu tsun ai lam gaw asai ashan hte re ai masha ni hpe gasat na matu n re ai sha anhte shinggyim masha ni hpe Karai myit ra sharawng awng ai sak hkrung lam kaw nna lam yit mat wa shangun ai masa ni, Karai a hkrang bung ni hpe dip hkam masha (object) shatai ai masa ni, KBC a nawku hpung ni hpe shai wa bra wa shangun ai Karai masa ni, ramma ni hpe lam shagu hkrat sum hkra shanut nga ai lai masa amyu myu gaw dai ni anhte gasat ra na hpyen, majan rai nga ai. Dai ni anhte hta Karai a sharawng awng ai sak hkrung lam kaw na hkrat sum mat shangun ai lam ni gaw Karai jaw da ai shinggyim ahkaw ahkang hpe shut shai ai hku jai lang ai lam, tinang a shang lawt ahkaw ahkang hpe manang wa a ta hta ap kau ai lam, magam myit jasat hpe mayam myit jasat hte galai kau ai lam, manu n shadan ai lam, ahkaw ahkang hte galai sha kau ai lam, dut sha kau ai lam ni rai nga ai. Tinang sai daw sai chyen ni hkra machyi ai lam n nga yang kadai mi machyi tim n seng ai hku nga chye ai myit masin ni kaw nna myit malai ra sai hte dai zawn re ai lam ni hpe anhte kata hta shawng gasat shamyit ra sai. N hkru n hkra ai lam gaw anhte hpe n dang kau u ga, mai kaja ai lam hte gasat gala ga. Laika Man -8-

Asai yan ashan ngu ai hpe ntsa lam chye na ai lam gaw n kaja ai lam, shinggyim myit ra lam, ngang

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011 Hpungdim

masha yawng hte, dum nta, yi-sun hkauna hpe kabai kau da nna hprawng hkawm nga ai Ramma shayi shadang sha ni e, anhte Hkalup Ramma shayi shadang sha ni gaw nanghpam lusha, mungkan pyaw hpa lam, sut masa lam, mung masa lam (shinggang hpyen) amyu myu, Karai masa lam (kata hpyen) kaw nna gasat hkrum nga ga ai. Ndum shami hkrat sum mat ai ni nga ai zawn, chye nga ninglen hkrat sum mat wa ai lam ni mung nga ai. Maroi nni, masin nsi ai lam, n dang hkam lu na zawn re ai lam ni anhte hkam sha ra nga na re, raitim Karai Kasang gaw anhte hte rau rai nga ai hte n hkru ai, n kaja ai hpe anhte hte rau shang lawm gasat nga ai. Karai Kasang gaw Egutu na Hpara-u hkaw hkam, n hkru n kaja ai Roma Nero hkawhkam, Hitler a Nazim, Pol Pot a amyu rusai htum hkra shamyit ai (genocide) zawn re ai masa ni hpe grin nga lu na ahkang n jaw da nga ai, Shi nan mungkan a labau hta shanglawm gasat nga ai. Madu Yesu a si ai kaw nna hkrung rawt ai lam gaw dai ni anhte hpe awngdang ai wenyi myit masin jaw ya ai lam rai nga ai. Hkrung rawt ai myit masin, hkrung nga ai myit masin gaw awngdang ai lam de woi wa na rai nga ai. Shan hpraw, shan chyang garan ginhka ai lam hpe gasat ai Martin Luther King Jr. a yup mang shingran (I Have A Dream) gaw teng sha byin tai wa ai zawn anhte a simsa ngwi pyaw ai shani nhtoi gaw anhte hpe la taw nga na re. Asai yan ashan hpe jai lang nna dudaw saihkaw shangun ai sin mak ai lai masa ni hpe chyawm gasat ai hte Karai a simsa ngwi pyaw ai mungdan (pax Dei) hpe chyawm gawde na matu ra nga sai. Simsa lam, ngwi pyaw lam ngu ai hta sanat mahku nsen zim taw ai hpe sha tsun mayu ai sha nrai, n hkru ai lam hpe hkam mana sha taw na hpe tsun mayu ai lam n ra nga ai, simsa lam kata hta n hkru n hkra ai lam ni hkoi mat, san mat hkra shamu shamawt ai lam (praxis, actoin and reaction) lawm nga ai. Daini, nang ngai Ramma langai hkrai gaw ndai zawn re ai nhkru n kaja ai hpe gasat gala ai hta kaning rai shang lawm na ta? Nawku hpung ni gaw Karai a myihtoi ga (Prophetic sermon) hpe tsun nga na malai, chyeju a lam (grace) hpe sha hkaw tsun, sharin nga na kun? Dai majaw tsaw ra ai Ramma ni hte nu wa hpung masha ni e anhte Hkalup Hkristan Ramma ni a gasat gala ai majan gaw simsa ngwi pyaw lam a matu, ningnan hpanda ai lam anhte hta byin wa na matu n hkru n hkra ai majan, masa (Devils schemes) yawng hpe Karai hte rau gasat nga na hte Karai Mungdan anhte ginra hta du wa hkra galai jashai ai lam (transformation) byin hkra gasat sa wa ga law. Hpaula Tu Ra Lashu Mare. J.W Hkalup Hpung

Mungkan shara shagu hta nga nga ai tsaw ra ai Ramma shayi shadang sha yawng hte nu wa hpung

Laika Man -9-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

ChYum laiKa ShaRin lamang

S a ra L a g a i Z a u Na n ~ M I T

Chyum Ga Madung: Kaning rai nme law, anhte a gasat gala ai gaw, asai yan ashan hpe nre ai sha, du agyi ni hpe mung, ahkang aya lu ai ni hpe mung, ndai sin mak nga ai mungkan a hpung dagu rawng ai ni hpe mung, sumsing lamu lahta tang e nga ai n hkru n hkra ai nat a luksuk ni hpe mung gasat gala nga ga ai. Ehpesu 6:12. Yehowa Karai Kasang kaw nna, ngwi pyaw ai simsa ai (shalom), awng dang ai (victory), kabu gara ai (joy), gahkyin gumdin ai (unity) hte n-gun atsam (power) ni gaw, KBC Ramma ni yawng a ntsa e mung, KBC Ramma masat laban hpe galaw nga ai KBC nawku hpung, hpung masha yawng a ntsa e mung tut nawng a nga nga u ga, ngu shawng ningnan akyu hpyi let, shakram dat nngai. Ehpesu 6:10-20 Hpe Ga Garan Yu Ai Lam
(Analysis of the Ephesians 6:10-20) Ndai Ephesu 6:12 a tsun mayu ai lachyum hpe atsawm sha chye lu na matu, v. 10-20 lapran tsun da ai lam ni yawng hpe hka ja yu ra nga ai. Ephesu 6:10-20 hpe daw masum garan da nna hka ja mai nga ai. 6:10-13 n hkru nshawp ai nat a atsam (hostile spiritual power) hpe ninghkap gasat lu na matu, Karai Kasang a hpyen hking (Gods Weaponry) hpe hpun da na lam matsun ai, 6:14-17 Karai Kasang a hpyen hking a lam; 6:18-20 Gasat gala ai hta awng dang lu na matu akyu hpyi nga na lam.

ANHTE GASAT AI MAJAN

Ga San Kaba Masum:

(The Letter of Paul to the Ephesians) Ehpesu Laika hpe Kasa Pawlu Roma htawng e rawng nga let ka ai Laika langai mi hku hkap la ga ai. Ehpesu 1:1; 3:1-13; 6:21-11; 3:1, 13; 4:1; 6:19 ni hta dai lam dan leng nga ai. Rai yang, Ga Shaka Ningnan Scholar n kau mi hku nna, Ehpesu Laika hte Kolose Laika yan hpe Kasa Pawlu shi nan n ka ai sha, Kasa Pawlu a sharin achyin lam hpe hkut hkut nai nai hkawn hkrang ai kaga masha langai ngai e ka n htawm, Kasa Pawlu a mying hpe lang nna tsaban langai a jahtum daw de ka da sai, ngu sawk alun shapraw da ma ai. Ehpesu Laika hpe hkap hti ai ni gaw, Yesu hpe hkap la kam sham ai maigan masha ni rai nhtawm, shanhte nan Ga shaka ningnan (new covenant) the seng hku hkam sha nga sa ni rai ma ai (2:11-18). Ehpesu Laika a mungga ginchyum gaw, Karai Kasang a ninggawn tawa hte seng ai masing (1:3-23) the kam sham ai masha ni mung dai masing kata hta lawm nga ai lam (2:1-22) tsun nga ai kaw nna, nawku hpung a sasana lam hte de a kata na asak hkrung lam (3:1-5:20), dinghku kata na kanawn mazum matut mahkai lam (5:21-6:9) hte, jahtum daw hta, kam sham ai masha ni gaw, Karai Kasang a atsam (Gods power) hpe hpun da let, kaning rai majan gasat nga ai lam ni hpe tsun shaleng nga ai, lam mu lu ai. (Our Battle: Wiles of the Evil)- Ehpesu 6:12 A. Asai yan Ashan (blood and flesh) Ehpesu Laika hpe hkap hti ai kam sham ai hpung masha ni a matu gasat gala ra ai hpyen gaw, asai yan ashan (snr) shiggyim masha n re ai sha nat e maw ai hkalam hkalau lam the wiles of the devil mahtang rai nga ma lu ai. Asai yan ashan gaw shinggyim masha, shinggyim myit mang lam hpe madi madun jai lang ai lam Mahte 16:17 hta Yesu Hkristu Simon Petru hpe tsun shaga ai ga hta mung mu lu nga ai. 2 Korinhtu 10:3-5 hta mung, Kaning rai nme law, hkum shan hta anhte hkawm nga ga ai rai timung, hkum shan hking hku hkan nna majan gasat nga ga ai n rai; - anhte a majan gasat na ri nhtu ni gaw hkum shan hte n seng ai sha, hpyen dap ni hpe sharun shabya na matu, Karai Kasang a man e atsam n-gun rawng nga ai; - masha a myit Laika Man -10-

Ehpesu Ni kaw Shagun Dat Ai Laika

1. Kaning re ai Hpyen? 2. Kaning rai Gasat na? 3. Gara hku hkyen lajang maja na?

1. Kaning re ai Hpyen: Nat e Maw ai Hkalem Hkalau Lam

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

mang ai hku hte, Karai Kasang a chye chyang ai lam hpe hkum da mayu ai tsaw matsaw the hpe, anhte sharun shabya lu na the, Hkristu a ga madat mara na lam a npu e myit mang shagu hpe sharen da mu ai - Indeed, we live as human beings, but we do not wage war according to human standards; for the weapons of our warfare are not merely human, but they have divine power to destroy strongholds. We destroy arguments and every proud obstacle raised up against the knowledge of God, and we take every thought captive to obey Christ... nga tsun da nga ai. Kam sham ai hpung masha ni gasat gala ai majan gaw, shinggyim masha hpe ading tawk gasat ai majan n re ai zawn, shinggyim atsam marai, shinggyim laknak (human standards) hpe lang nna gasat ai lam n re sha, Karai Kasang a laknak, Karai Kasang kaw na lu la ai laknak- Karai Kasang a Hpyen hking hpe lang nna gasat gala ra ai majan rai nga ai.

madi tsun lang ai ga hkaw ni rai nga ai hpe mu lu ai. Ndai Ehpesu 6:12 hta madi tsun lang ai ga hkum ni gaw, Gnostic makam hta rawng ai lam hpe tsun nga ai, hpe mu lu ai. Gnostic makam hta, wenyi gaw, hkum hkrang hta htawng e rawng ai zawn sharen da hkrum ai. Ndai mungkan gaw Karai e ating tawk hpan da ai nre ai sha, n hkru n hkra wa ngu ai, Karai madang n dep ai wa Dimeurge ngu ai wa e hpan da sai. Dai rai nna, n dai myit hta mu, magra jum lu ai mungkan - material world gaw, n hkru n shawp nga ai. Dai n hkru n shawp ai hkrang mungkan hta, wenyi gaw rim sharawng da hkrum nga ai. Ndai kaw na lawt pru lu na hkye la lam gaw, Gnostic ngu ai machye machyang - knowledge re ngu ai hku, Gnosticism a makam hta mu lu nga ai. Ya ndai Ephesu Laika hpe hkap hti ai kam sham ai hpung masha ni a lapran e mung n dai Gnostic makam ni hpe ninghkap shadang ra ai lam - struggle/ battle nga nga sai hpe mu lu ai. Ehpesu 1:21 hta du magam, hkang ai ahkang, hpung dagu the up ai ayu lu ai ni nlang the a ntsa e mung, ndai aprat the htawm hpang na aprat e mying lu ai shingteng amying nlang the a ntsa e mung, shi hpe shatsaw nna, sumsing lamu lahta tang hta, shi a hka maga e dung nga shangun da wu ai. - All rule and authority and power, and dominion... nga tsun da ai shaloi, Yessu Hkristu hta dan ai Karai Kasang a hpung dagu, magam atsam hte shingjawng ai power- rival powers shnr. Nat e maw ai hkalem hkalau lam ni hpe dang manga kau lu na lam tsun nga ai. NRSV hta, Power ngu ai ga hpe lang da ai. Ndai power gaw Ephesu 2:2, 3:8 ni hta tsun lang da ai ndai mungkan a n-gawn shawa the, nbung hta hkang ai du wa ngu ai n madat n mara ai kasha ni the lamu a lahta tang e nga ai du magam ni the ahkang aya lu ai ni ngu ai ga hkaw ni hte lachyum bung nga ai. Sin mak mungkan a hpung dagu rawng ai ni (cosmic powers of present darkness) ngu ai shaloi, dai n hkru n hkra ngu ai myit the n mu lu ai wenyi ni e tek manat da ai mungkan hpe tsun nga ai.

B. Du Agyi ni (rulers), Ahkang Aya lu ai ni (authorities), sin mak mungkan a hpung dagu rawng ai ni (cosmic powers of present darkness), sumsing lamu lahta tang e nga ai n hkru n hkra ni (spiritual forces of heavenly places) Nadai kaw lang da ai ga hkaw ni yawng gaw, myi e n mu lu ai mungkan (unseen world) hpe

2. Kaning Rai Gasat na: Karai Kasang a Hpyen hking hte gasat na (Ehpesu 6:14-17)
(How can We struggle?: By the Whole Armor of God)

nanhte a shang hpe tengman ai hte kyit nna - having belted your waist with truth...Dkj. 14a Postmodernism hta, truth is plural, there is no absolute truth, but mang truths...nga tsun ai. Hkristan ni a matu...Jesus the truth is the only way.. ngu ai hpe makawp maga na ladat ni tam wa ra ai. TRUTH of truths hku nna Yesu Hkristu a Tengman lam hpe hpun dagraw da ra ai. N teng nman ai lam ni ka-up nga ai. Tengman lam a ningpawt, Yesu Hkristu rai nga ai.

Karai Kasang a Hpyen Hking (The Whole Armor of God) a. Tengman ngu ai shingkyit (belt of truth)...

b. Dinghpring ngu ai sinda magap (breastplate of righteousness)

dinghpring ngu ai sinda magap hpe dagap nhtawm.... Dkj 14b Yuda ni hkap la ai hta, dinghpring ai lam (righteousness) hte Tengman rapra lam (justice) hpe kapyawn nna chye na, jai lang nga ai hpe mu ai. Gshd. Shkd 89:14 hta, dinghpring ai hte tara dara ai lam na a tingnyang a npawt rai nga ai - righteousness and justice are the foundation of you throne nga tsun da ai. Corporate Righteousness gaw, shinggyim wuhpawng kata na Tengman dinghpring lam rai nga ai.

c. Kabu Gara Shiga hkaw na Gyep din (having fitted your feet with the readiness gospel of peace)

Kabu Gara shiga hkaw tsun na jin jin rai nga u ga, lagaw hta kyepdin din let dahpran tsap nga u.. Dkj 15 Laika Man -11-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011 Ngwi pyaw shabyin ai Kabu Gara shiga ginchyum - Gram sharai Gawgap sasana - transforming mission rai nhtawm, ndai sasana gaw, Jawjau Laika 25 na Jubilee Shaning hte lachyum matut nga ai. Jubilee Shaning gaw, restoration, renewal, and liberation hpe gawgap ai aten rai nga ai.

n hkru n hkra ai wan pala n lang the hpe sat dang kau lu na makam masham ngu ai n-gang hpe lang kahtap nga u Dkj 16b. Hkristan makam masham gaw, once and for all ngu ai kalang ladat e mahkra hpe ngut mat ai lachyum n re; hkrum lam galu - a long journey langai rai nga ai (Kolose 2:6-7). Makam masham hkrun lam hkawm ai shaloi, wenyi lusha jarik sha gun nna n mai hkawm ai. kaga shinggyim masha hte seng ai dinghta jarik (earthly necessities) ni mung gun shalawm ra ai. Makam masham a galu kaba gawgap sa wa ai mung, wenyi (spiritual), hkum hkrang (physical), machye machyang ( intellectual) hte nga pra asak hkrung lam (social) ngu ai dimension (4) hku sa wa ra ai (Luke 2:52 - Jesus Model of Development of life). Asak hkrung lam ting (wholeness/totality of life) hpe ginlawm ai makam masham hkrun lam rai ra ai. Dai nan Yesu a kasi rai nga ai.

d. Makam Masham ngu ai N-gang (shield of faith)

e. Hkye Hkrang la ngu ai Hpri gupchyawp ( Helmet of salvation)

f. Mungga Wenyi n tawng n htu (The Sword of the Spirit..)

Hkye hkrang la ngu ai hpri gupchyawp hpe chyawp nna Dkj 17a Hkye hkrang la ai lam (salvation) hte shalawt dat ai lam (liberation) gaw lachyum matut nga ai lam mu lu ai. Ga si n kau mi hpe yu ga nga yang, Hebre ga yasa ga si gaw - karum la ai, shalawt ai, hkye mawai ai rai nga ai lam mu ai. Yesuah - salvation gaw, Karai Kasang galaw ai hkye hkrang la ai amu (NN 49:18) hte shinggyim masha galaw ai hkye la ai amu (1Samuel 14:45) lahkawng yan hpe madi tsun lang ai hpe mu ai. Soteria ngu ai Greek ga mung, deliverance, preservation, salvation ngu ai lachyum rawng nga ai. A. Salvation gaw (1) amyu langai a lawt lam - national hpyen ni the n ju n dawng ai ni a lata na hkye mawai la ai lachyum hku ( Luke 1:69, Kasa 7:25) mung (2) personal safety (Hpili 1:19-20 - my dilverance/salvation of Paul from prison, not eternal salvation (ref. NRSV Study Bible); Kasa17:34 - nanhte a lawt na matu - it will help you survive (NRSV Study Bible) hku mung jai lang da ai hpe mu ai. B. Wenyi htani htana hkye hkrang la lam (Kasa 4:12), bai Yesu hpe yin la ai marang e (Roma 10:10), Kabu Gara shiga hta hkye la hkrum na lachyum (Roma 1:16; Ehpesu 1:13), C. du na ra ai hkye hkrang lam (Roma 13:11, 1 Thesaloni 5:8). Karai Kasang a Mungga ngu ai Wenyi a ntawng nhtu hpe a hpye nga mu.. Dkj 17b Karai a Mungga (2 Timohti 3:17) : Karai Kasang e shung ya ai Chyum Laika shagu gaw, sharing shaga ya ai, daru sharing chye ai, mye shading lu ai hte, ding hpring ai lam hta sharing achyin ya na matu akyu rawng nga ai - All Scripture is inspired by God and is useful for teaching, for reproof, for correction, and for training in righteousness...(NRSV)

3.Gara Hku Hkyen Lajang Na?: A maja let akyu hpyi na

(How Can We Prepare: Prayer and Watchfulness)

Teng man ai (truth), dinghpring ai (righteousness), Kabu Gara Shiga hkaw tsun ai lam (Evangelism), Makam Masham (Faith), Hkye hkrang la ai lam (Salvation) hte Karai Mungga ( The Word of God) - ni gaw, Hkristan asak hkrung lam a akri lareng ni nan rai nga ai. Ndai Hpyen hking hpe bu hpun da let, gasat gala na matu rai nga ai.

Ya, n hkru n hkra ai wenyi hpe gasat gala kau lu na Karai Kasang a hpyen hking hta lawm ai

Akyu Hpyi Na (Prayerfulness)

N sim n sa akyu hpyi nga mu.. (1 Htesaloni 5:17)... Dinghpring ai wa a hpyi nem ai ga gaw, shabyin lu na atsam law law rawng nga lu ai (Yaku 5:17, 1 Hkhkm 17:1; 18:41-45) Akyu Hpyi Ai (Pray all times) lam gaw, Karai Kasang matut mahkai htinglu htinglai ai (Relationship/having close tie with God), ahkying aten jaw ai (Time with God), Karai Kasang the kanawn mazum ai (Fellowship with God) ni rai nga ai. N hkru n hkra ai Wenyi a matu shara n nga hkra, aten tup Wenyi hte kanawn mazum nga na lam rai nga ai.

A Maja nga na ( Watchfulness)

A maja nga mu, dai makam masham hta dakring dalang tsap nga mu, wa-ngan marai shapraw mu, n-gun lagaw shagrin nga mu - Keep alert, stand firm in your faith, be courageous, be strong (NRSV) (1Korinhtu 16:13). ...Wenyi hta hpyi nga nna, a maja nga let... (Ehpesu 6:18b) Kaning rai akyu hpyi na rai ta? Aten shagu (all times) hta a maja nga let (by keeping alert) hpyi nga ra na. Myi hte n mu lu ai n hkru n hkra Laika Man -12-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

Wenyi a gasat gala lam gaw galoi me, kaning rai du wa n chye ai re majaw, aten shagu sadi maja let, hkyen lajang nga na matu rai nga ai.

4. DAI NI NA ANHTE GASAT GALA (Our Battle Today) Dai ni anhte amyu sha ni kaw mung, malu pala, sinat laknak kaba ni hte gasat shamyit kau n lu ai,
myi hte n mu, magra jum mung n lu, Wunpawng wuhpung wuhpawng hpe adup ayai, ahkyep alep ni byin shangun ai lam ni rai nga ai majaw, kam sham ai masha ni gaw, dai hpe ninghkap gasat na lit kaba lu nga ai. Dai lam ni hta na (3) hpe myit yu ga!

1. Tengman lam matu gasat gala (struggle for truth) Anhte Wuhpung wuhpawng ni hpe, hkrit ai myit - fear hte n tsen ai myit - doubt/suspicion ni

hte gyit hkang da nga ai. Lam amyu myu hpe myit shalawm ai hte rau, hpa galaw nga mung hkrit tsang ai de du wa ai. Nhkrit ra ai aten mabyin masa ni kaw du hkra, hkrit mat ga ai. Ndai zawn hkrit ai myit a majaw, mahkrun masa jaw jaw sa nna n hkru n hkra, n teng n man galaw hkrum sha ai lam ni hpe gwi gwi hparan na atsam ningja ni hkawng mat ai. Paw tum hkren tinang a lam hpaw tsun dan let, lata gindun na masha tam yak nga sai. Tinang n ta masha shada pyi n tsen hkat ai de du wa nga ai. Ndai lam a majaw, shut ai lam kaba lahkawng bai byin wa ai. Langai hta, masu sha nna asak hkrung ra mat ai. Masu sha ra mat ai lam mung n dai zawn rai nga ai: teng ai lam hkrak hkrak tsun ai majaw ru yak hkrum ai lam ni law law nga ai; masu tsun nna akyu ara kaba mung lu mai nga ai. Dai majaw, mabyin masa, byin da maka hta hkan nna shim lam a matu masu ra ga ai. Yawng dai hku sha rai jang, dai wuhpawng ting hta teng man ai lam hpe tam n mu mat sai. Dai majaw, kadai nmai sa ai nga ka shakap da ai shara hkan mung, mai sa ni mahkrun ni nga nga ai. Ndai gaw htenza ai corruption a kumla kaba langai mi rai nga ai. Ndai zawn re ai lam ni gaw, dai ni Wunpawng wuhpung wuhpawng hpe mung ru yak jahkrum da nga mi ai. Hkristu a hpyen hking hta na, Tengman ngu ai shingkyit hpe kyit let, Tengman lam a matu, gasat poi shang ding yang naw rai nga ra ga ai. Yesu gaw Tengman - Truth (Yhn 14:6a) rai nga yang, Tengman lam matu gasat gala ai gaw, Hkristu Yesu ngu ai Karai Kasang hte asak hkrung ai lam nan rai nga ai (To battle for truth is to know Jesus, the Truth). Dai ni Wunpawng amyu sha ni gasat gala ai lam amyu myu hta, shinggyim atsam marai san san hte sha gasat gala ai lam n re sha (2Kor. 10:3-5), dai Asak ngu ai Tengman lam Yesu hte rau gasat gala ra ga ai. Dai rai nna Wunpawng Ramma ni gaw Tengman lam a zawsi (keys of truth) tai let, ban prat ningnan - new/young generation hpe gaw gap na lit kaba lu ga ai. Tengman lam matu gwi gwi tsap ai ramma ni anhte a wuhpawng hta grai ra nga ai aten rai sai. Yesu ngu ai Tengman lam hpe teng magra jum lu ai rai yang, lu la na lam kaba law law hta na (2) gaw: (a) Asak (life): Yesu gaw Lam (The Way) gaw ngai rai nga nnga, Tengman ai (Truth) hte Asak (Life) mung ngai rai nga nngai.. (Yhn 14:6) nga tsun ai. Dai ni dinghta ga e asak hkrung nga ninglen, si taw nga ai ramma ni law law nga ai. Namhpam lu sha, kyang lailen htenza, prat hpe asum jaw, hkrup mara asak hkrung, rai prat a jan shang mahka e tsap nga ai ni, Yesu ngu ai Asak hpe magra jum let, n ra jahkraw ni hta n sa bai ban bang ra na ga ai (Ezekela 37:1-4). Asak hkrung ninglen, n sa n rawng ai hkum hkrang asak hkrung lam ni hpe n sa bai bang nna myit mada lam gawgap ra nga sa ga ai. Dr. Seagrave a Burme Surgeon ngu ai Laika hta, myit mada lam htenza nga ai Kachin ni lam ka da nga ai. Asak ngu ai Yesu a majaw, asak bai hkrung nna myit mada lam lu sa ga ai. Dani kalang bai myit mada lam wa mahkoi n htum wa nga ai ma li ai kun? (b) Lawt Lu Na (Liberation/Freedom): ...teng man ai lam mung nanhte chye lu na ma rin dai rai nna, dai Tengman ai gaw, nanthe hpe shalawt dat na ra ai... (Yhn 8:32). Anhte hpe lawt lam ntsa de woi shapraw dat ai gaw Hkristu Yesu sha rai nga ai. Hkristu Yesu jaw ai lawt lam gaw, wenyi hpe sha kalawk shaw nna shalawt dai ai masa n re sha, asak hkrung lam ting (wholeness/totality of life) hpe shalawt dat ai re. Wunpawng sha ni a sak hkrung lam hta sakes re. Dai majaw, Wunpawng Hkristan Nawku hpung ni gaw, hkum dingnum nawku hpung (w/holistic church) kaw nna shalawt dat ai nawku hpung - liberative church ni tai ra sai hpe myit dum ai. Liberative Church gaw prophetic church rai nga ai. Prophetic church/liberative church gaw people-oriented church rai nga ai. Dani anhte hpe gyit hkang da ai lam ni shinggan nna gyit hkang lam (external bondage) the kata nna gyithkang lam (internal bondage) ni nga ma li ai. Kaning rai lawt lu na ga ta? (struggle for justice) Tengman ai lam hkawng mat wa ai hte rau, masu magaw, hkalem hkalau, mawp lu mawp sha, lu ai wa lu ai hku, n lu ai wa n lu ai hku, tinang a matu sha myit , kaga masha wa hpe kam ai hku mi hkindit, rai Laika Man -13-

2. Rap ra lam matu gasat gala

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

asak hkrung sai. Ja gumhpraw arang kaba ai wa ni, ahkaw ahkang aya lu ai ni hte dai zawn re ai ni hte jinghku jing-yu daw ai ru sai bawpa ni gaw, mung shawa lamun latsa a yawn madai nsen, hkrap nyep myi prwi hte nsoi nsa ni hpe du hkra, n-gawn n sawn di nna hkrup mara galaw let, shanhte a dinghta sut bunghku gawgap nga ma ai. Dai ni na ramma ni gaw, Tengman rap rap lam a hpyenla ni (advocates of justice) tai ra ga ai. Latin America Liberation Theology hpe myit mang shapraw ai Gustavo Gutierrez tsun ai gaw, To know God is to do justice - Karai Kasang hpe chye chyang ai ngu ai gaw, teng man rap ra lam a matu asak hkrung ai lam nan rai nga ai nga tsun ai. Dai re majaw, kaja ai amu chye galaw ninglen n galaw ai wa gaw, yubak mara kap nga ai (Yaku 4:17) nga ai. Dai ni kaja ai amu - the right thing hpe galaw na matu gasat gala ra nga ai. Kaja ai amu, galaw ang galaw ging ai amu hpe chye nga ninglen, galaw dat yang hkrit tsang ra ai lam ni mung anhte hta byin nga ai. Hpa mi raitim, dai ni ramma ni gaw, tinang a man e byin ai n rap n ra lam, roi rip sai chyup lam, shut shai nga ai lam ni hpe gasat shamyit ai hta; Rap ra, teng man lam matu gwi gwi tsap ai Wunpawng ramma ni tai wa ra nga ga ai. (struggle for overcoming egoism) Wunpawng wuhpung wuhpawng nihpe ngai ngu ai virus e zingri da nga mi ai. Lai sai prat na, tinang magam, wala htanbam, tinang ninggun kam, shari hpundu kahtam ngu ai myit masa gaw, dai ni du hkra, anhte a ninggun hpe ayai aya byin shagun nga ai. Ngai ngu ai virus a majaw, tinang a lam sha myit ai, jarit gaiwang masat shakut ai, manang wa woi ai kaw nkam hkan ai, bawngban mahtai tam ai hpe ninggun n jaw ai, lam numshe waw shaja ai, tinang ra ai de n rai jang garan pru ai, ga law ga la ai. Dai ni na mung gaw, ngai mungkan - I world kaw nna anhte mungkan - We world de rai wa sai. Bangdung langai a matu n bung hkat ai mungkan masha ni jawm pawng asak hkrung ai - crooperation/interconnectedness prat de rai wa sai. Wunpawng sha ni matu, ya ya byin nga ai lam ni gaw, anhte mungkan hpe gawgap na nachying wa ahkyak nga ai mali ai. Kanu kawa ni a ban prat hta byin ai labau ningma ni hpe ya na ramma ni a ban prat hta tsi kau ra na ga ai. Ngai hpe gasat kau nhtawm, Anhte hpe mahtang gawgap ai ramma ni tai ra sai.

3. Ngai ngu ai Myit Masa hpe gasat manga kau ra sai

lam (exploitation) hte ndai ni the bung ai lam ni law law gaw, teng man ai, rap ra ai Karai Kasang the n htan shai ai lam ni nan rai nga ai. Dai majaw dai zawn re ai lam ni a nga nga dingsa, Karai Kasang hta kam sham ai hpung masha ni gaw, dai lam ni a ntsa gasat gala ra ai lachyum rai nga ai. Ndai zawn re gasat gala lam hta, tinang a shinggyim atsam san san hta n shamyet ai sha, Karai Kasang a atsam hte gasat gala na nachying ahkyak nga ma li ai. Wunpawng amyu sha ni gaw, Tengman ai Karai Kasang hpe hkap la kamsham nna Yesu hpe chye ai shani kaw nna, lam shagu hta myi hpaw wa sa ga ai. Ndai lam hpe Ja hte Lungseng Jubilee Laika hta man 169-173 lapran hta ji wa ni ka mazing da nga ai. Mung masa chye galaw ai mung, Karai Kasang Yesu Hkristu hte chye ai majaw rai nga ai. Shanglawt chye lawt wa ai mung Yesu hpe chye ai majaw rai nga ai. Dai majaw, hpa mi galaw tim, kaning re gasat gala lam raitim, Yesu Hkristu, Karai Kasang hte n daw n hka lata gindun let, Karai a Wenyi ka-up let, n hkru n hkra a matu shara n man hkra, akyu hpyi let, gasat gala ra na ga ai. Dai rai nna, teng man rap ra lam a matu gasat poi shang na ten shagu sadi maja let, Karai Kasang a hpyen hking hpun dagraw da nna dahpran tsap nga ga law.

HPUNGDIM Tengman lam hkawng mat ai lam ( the absence of truth), n rap n ra lam (injustice), roi rip sai chyup

Yawng Hpe Karai Kasang Shaman Ya U Ga.

mYanmaR inStitute of theologY (mit)

Sara Lagai Zau Nan

Laika Man -14-

(12) Lang na KBC Ramma Masat Nhtoi Mahkyen 2011

JINGHPAW
WUNPAWNG HKALUP RAMMA LABAU hte JHZ RAMMA MASAT NHTOI BYIN WA AI LAM

kaba Roberts a nta makau kaw tu ai noikrat hpun nhpang kaw nawku dawjau ai lam galaw nna shakut sharang hpung (Christian Endevour) hpe hpaw hpang sai. Dai hpang Manmaw mare kaw ang ai, 1919 ning na Mamaw Ginwang Zuphpawng hta, Manmaw Ginwang ting na shakut sharang hpung hpe hpaw na matu, myit hkrum dawda sai. Dai hpang Manmaw Ginwang e sha n-ga, JHZ (shaloi ten Ninghtan hpung) shingwang shara shagu lang na matu hkap la nna, lang hpang wa sai. Myen mung ting na Hkalup Ramma ni jawm galung nna hpaw ninghtan da ai, BBCEU de matut mahkai shang lawm sai rai. sha, BYF hpe galai lang nga ai aten re. Myen mung na Hkalup Ramma ni mung BYF masa hpe galai lang na myit nga ai ten re. JHZ Hkalup Ramma ni gaw 1966 ning, May 16 ya shani, Myitkyina mare Geis masat htingnu e galaw ai 22 lang na Jinghpaw Wunpawng Hkalup Hpung Ginjaw, Mung shawa zuphpawng kaba, Ramma Zuphpawng kaw nna shakut sharang hpung hpe dawm kau nna, Hkalup Ramma kanawn Mazum hpung BYF masa hpe galai lang wa na matu myit hkrum sai. Dai hpang 1966 ning October shata 10-15 ya laman, Kutkai mare kaw galaw ai KBC Dawdan Komiti de tang shawn ai hte KBC Dawdan minutes KBC 66-103 hte maren, October 14 ya shani kaw nna, Jinghpaw Wunpawng Hkalup Ramma Kanawn mazum hpung (Kachin Baptist Youth Fellowship) ngu shingteng amying hpe masat shagrin dat ya sai rai.

Jinghpaw Wunpawng Hkalup Hpung na ramma ni gaw 1904 ning, Manmaw Sasana Wang, Sara

Dai ten Myen mung a sasana kanu kawa rai nga ai, American Sasana ni a ten na CE hpe nlang sai

Dai majaw, 1966 ning, October shata kaw nna, KBC Shangwang ting hta CE ngu ai shakut sharang hpung a malai KBYF hpe mahtang galai lang mat wa sai lam hpe labau hkring htawng shachyaw na matu mara, Myitkyina JHZ Ginjaw Rung kaw April 3 ya, 1966 ning hta galaw ai 2/99 lang na JHZ Ramma Komiti Zuphpawng, JHZ-RM 1/99 hte Htingnai Ginwang, Mogawng Kyun Taw buga hpung kaw, 1999 May shata 2-5 ya lama galaw ai (92) lang na KBC, EC Zuphpawng (JHZ-D 43/99) hte Waimaw Ginwang, Waimaw buga hpung kaw 1999 ning November shata 11-14 ya laman galaw ai 10 lang ngu na KBC Kasa Zuphpawng (JHZ-K 127/99) hte maren October 10 ya shani hte ni dik htum ai laban hpe JHZ Ramma Masat Nhtoi ngu nna dawdan ya sai rai.
ni yawng anhte a Ji Wa ni a makam masham hkring htawng hpe hkan nang hkan sa lanang hkap lu na matu rai nga mali ai law.

Ndai JHZ Ramma Masat Nhtoi galaw ai lam gaw, JHZ shang wang kata Buga shagu na Ramma

Laika Man -15-