You are on page 1of 4

1

MA JAHTAWNG HTU AI HTE SENG AI KARAI MASA

Ga Hpaw: Dai ni na aten hta anhte Kachin Hkristan ni a lapran hta Hkristan ni ma jahtawng mai htu ai i?
n mai htu ai i? ngu ai lam hte seng nna ung ang ai ni law law nga wa ai hpe mu mada lu ga ai. Shinggyim
uhpawng hta byin wa ai ga san ni, mang hkang ni ma hkra gaw Karai masa jaw jaw hte htai shapraw la ra
ga ai majaw, ma jahtawng htu mai n mai hte seng nna mung tengman jaw ang ai Karai masa hku htai la ra
ga ai re.

Kachin ni ma jahtawng htu hpang ai lam


Hkasha Uma Awng ka shapraw ai laika buk hta ning nga ai “Moi shawng de salang langai mi bu
hkawm ai shaloi, hkrun lam kaw naw rai yang jan du nsin sin mat ai majaw, asak grai kung nna kamu ni
pyi noi nga sai hpun nu hpun kaba langai mi a nhpang hta yup hkring sa wu ai da. Dai hpun a masha dep
daram re ai shara kaw tu ai grai pa kaba ai nat kamu hpe shi doi lang a ningri hte shajoi waw nna hpun hta
shanat da let yup wu ai. Shi yup nga ai aten, shana yu tung mahka daram hta jahtung nat, sawn nat ni lai
wa nna shi yup nga ai hpun hpe shinggyim masha ni ma shangai ai de sa hpu ga ngu saw ma ai. Rai tim
dai hpun gaw , dai na ngai manam lu nngai, nye a na hpe mung shajoi da ya ai majaw n mai hkawm ai
law, nanhte hkrai sa masu” ngu tsun dat wu ai. Hpang jahpawt jau jau daw e, ma shangai sa hpu ai nat ni
bai lai wa ai shaloi, dai hpun kaba gaw nat ni hpe ‘ya ma mying kaning ngu shamying sai rai? Kaning ngu
shaman ya sai rai? Ngu hkap san wu ai. Shaloi nat ni gaw ‘shinggyim masha ni ma shangai ai hte hpa
mying mung n jaw ma ai, hpa shaman chyeju mung n tsun ma ai, anhte chyawm gaw dai ma hpe baw
chyang byishawt ninggang dang re ai ten hta ningba nang sharaw la sha u ga, ngu matsa da ya sai” ngu
tsun dan ma ai da. Nat ni shing nga tsun ai lam hpe dai hkrun lam hkawm ai salang wa na la ai majaw,
shinggyim masha ni a matu hkrit tsang ya ai majaw shi du hkawm ai mare kahtawng shagu dai lam hpe
tsun dan hti dan wu ai da.
Dai nat ni matsa kau da ai ma a kawa hpe mung dai lam tsun dan kau da ai da. Shingrai dai ma a
kawa gaw shi ma hpe sharaw e n la sha lu na matu ri nhtu hte a yan maja let sin wu ai. Lani mi dai kawa
gaw ma hpe woi let nhtum daw sa ai shaloi sharaw gaw dai ma hpe sa htim kawa sha na matu shakut ai
da. Rai tim, dai ma a kawa gaw ayan maja nga ai wa re majaw, dai sharaw ma hpe n htim kawa sha lu shi
yang, shi lang ai nri hte galun sat kau lu wu ai da. Dai hpang dai ma a kawa gaw si mat sai sharaw hpe
galeng tawn da nna, yuk mat na matu shi a ma hpe shingkawt shangun wu ai. Kasha sharaw hpe
shingkawt ai shaloi sharaw kawng hta lagaw agret la wu ai rai nna, dai nna hte hpang e shi a ma si mat ai
da. Dai majaw, nat ni matsa ai gaw dik wa ai baw re ngu kam hpang wa ma ai rai nna, dai lam na ni
yawng gaw htawm hpang e ma shangai ai hte mying jaw nna shaman ga tsun ai hkringhtawng lang mat
wa ai re nga ma ai.
Dai hkringhtawng hta nat ni hpe sha-up ai hku nna, ma shangai ai hte shan/nga jahkraw hte shanam ni htu
nna karan sha ma ai da. La ma u/wa ni sat jang nat ni dum chye kau na tsang ai majaw re nga hkai ma ai. 1

Ma jahtawng htu hpang ai lam


Kachin ni gaw, matsan ai dinghku mi rai rai, lu su ai dinghku mi rai rai, ma langai shangai wa ai hpe grai
kabu gara ai hte shangai chyinghkai hkap tau la chye ma ai.

(i) Tau hkrau hkyen lajang ai lam: Tau hkrau hkyen lajang ai shaloi, nat ni tau hkrau n chye hkra tau
hkrau hkyen lajang ma ai. (1) Ma shangai na nhtoi hpe sawn maram yu nna, ma jahtawng makai na matu
nam de sa nna lahpaw (lagoi hpaw) dan shatsu da ma ai. Ma shangai ai shaloi gaw dai lahpaw ni loi htoi
htoi rai wa sai aten hku maram nna hkyen lajang ai re. Ma shangai ai shaloi she nam de sa nna, lahpaw
katsing hprap hkrap sa dan la jang nat ni chye kau na tsang ma ai. (2) Jum, nga, dumsu shan hte nga ni
hpe tau hkrau jahkraw lajang da ma ai. (Nat ni hpe tsang ra ai majaw Shan katsing lang ai hpe tsep kawp
koi ma ai). (3) Ma jahtawng kaw bang na matu Shanam ni hpe mung tau hkrau tam lajang da ma ai
(Shanam gaw nat ni n rawn ai majaw/ nat ni hpe shaden kau lu ai majaw lang ai re nga ma ai. Bai

1
Hkasha Uma Awng, Jinghpaw Wunpawng sha ni a thunghking matsun (Myitkyina: Wawn Awng, 3013), 62.
2

“Shanam kai dau langai hkai jang lamyi laman law law tu wa ai, mayat maya, law htam wa ai kasi la mai
ai majaw bang ai re mung nga ma ai”2).

(ii) Mying Shamying jahtawng/shahtawng htu ai Lam; Nat jaw prat na lam hpe yu ai shaloi, n bung ai
lachyum htai ai lam law law rai nga ai lam hpe lu ga ai. N kau mi gaw ma shangai ai hte rau lawan wan
mying shamying ai lam gaw nat ni shawng mying shamying ya jang n kaja ai lam ni byin wa ai ngu kam
ai majaw, dai hpe hkrit tsang nna shangai ai hte lawan wan amying shamying re ngu htai ma ai. 3 Nkau mi
gaw, nat ni matsa da ya jang dik wa ai majaw, ma shangai ai hte mying jaw, shaman ga tsun ai lam re nga
ma ai.4 C. Gilhoedes ka matsing da ai kaw gaw madu nga chyalu ma she re ai lam nat ni chye na matu re
ngu ka matsing da ai.5 Ola Hanson ka da ai hta gaw n hkru n kaja ai nat ni shawng mying shamying la kau
na hpe tsang ai. Nat ni shawng mying shamying la kau jang machyi makaw hkrum ai hte si chye ai
majaw re nga ka da ai hpe mu mada lug a ai.6 Mying shamying jahtawng htu ai shaloi grai mayat maya ai
ma kanu (sh) ma kawa myitsu ni, kaji kawoi ni, kaihtum hta shanam kachyi mi shawng bang, dai hpang
shan jahkraw nga jahkraw ni, jum ni bang nna shaman, mang gala ga tsun let jahtawng htu ma ai.

Moi de Man Maw maga de na ni lang ai shaman ga/mang gala ga hpe C. Gilhoedes ka matsing da ai lam
hta gaw :
La kasha rai jang:
Galu kaba u ga lau! (Let him grow up!). Baung hpraung u ga lau (Let him reach greay hair). Mayat maya
u ga lau (Let him become the father of many children). Sut gan gam u ga lau (Let him become rich).
Salang lang u ga lau (Let him become Important). Dumsa sa u ga lau (Let him become dumsa).etc.
Num kasha rai jang:
Let her grow up. Let her not be ill. May she be able to be given in marriage, and bring to her family
buffaloes, gongs, brandy, clothes, etc.7

Marai langai ngai shaman ga tsun nna jahtawng (Chyayen) htu ngut ai hpang dai jahtawng gaitsu
(Chyayen) makai kaji hpe asak kaba sai ni hpe garan jaw ma ai. Asak kaba sai ni dai makai kaji langai
hpra la nna shaman, mang gala ga tsun let jawm hpyan sha ma ai. Asak naw ram ai ni hte asak naw kaji ai
ni hpe n jaw sha ma ai. Dai hpang ma jahtawng htu lu sha hpe kaji kaba ma hkra jawm sha ma ai. Dai lu
sha hta gaw shat (nbaw shat), shan jahkraw, nga jahkraw, shaman ni lawm ai re. Dai lu sha sha nga ai
shaloi dumsa (sh) asak kaba sai langai ngai gaw shaman ga tsun ai re. Dai shaman ga/mang gala ga gaw:
This morning’s natal food is pleasant and palatable.
May you live till your hair is grey.
May you live till your teeth have fallen off.
Till you can do nothing but sit and frighten the hawks.
Till the dust of the front stable covers your body.8 ngu tsun ai rai ma ai. Jinghku jungyu, manaw manang
ni hku nna mung ma a kanu kawa ni hte kum hpaw kumhpa jaw let kabu shagrau ga, shaman mang gala
ga tsun ma ai. Mayu ni mung dama ni hpe hkungran poi na zawn ri nhtu mung kumhpa sa jaw chye ma ai.

(iii) Gumgun Gumhpai nat ni hpe makawp maga na matu ap ai lam: Ma la kasha rai yang gaw shangai ai
hpang 4 ya shani, num kasha rai yang gaw shangai ai hpang 3 ya shani dumsa hte htingbu htingbyen,
manaw manang ni hpe saw shaga nna shangai wa ai mangai hpe gumgun gumhpai nat hpe ap ai hpawng
2
Awng Lak Chyoi, Jinghpaw Wunpawng Myu Sha ni a Ma Shahtawng Htu ai lam (Myitkyina: Njai Gam Awng, 2011),
13.
3
Awng Lak Chyoi, Jinghpaw Wunpawng Myu Sha ni a Ma Shahtawng Htu ai lam (Myitkyina: Njai Gam Awng, 2011),
5.
4
Hkasha Uma Awng, Jinghpaw Wunpawng sha ni a thunghking matsun (Myitkyina: Wawn Awng, 3013), 62.
5
C Gilhoedes, The Kachin: Religion and Mythology ( Calcutta: Catholic Orphan Press, 1922),176.
6
Ola Hanson, The Kachins: Their Customs and Traditions (Rangon: American Baptist Mission Press, 1913), 171.
7
C Gilhoedes, The Kachin: Religion and Mythology ( Calcutta: Catholic Orphan Press, 1922), 177.
8
Ola Hanson, The Kachins: Their Customs and Traditions (Rangon: American Baptist Mission Press, 1913), 172.
3

galaw ma ai. Dumsa wa gaw nga jahkraw, shan jahkraw, yu jahkraw, chyanun tsa hpunglum, shat nbaw
ni hpe gumgun gumhpai nat hpe jau let shangai wa ai ma hpe makawp maga na matu hte myi man pa lu
na matu jaw jau ma ai.

Dai Ni Myenmung Hkristan ni galaw chye ai hkrinhtawng ni

(A) Chyum laika hta Abraham kaw nna aru arat ni gaw 8 ya ngu ai nhtoi hta matu kadoi let Karai Kasang
hte seng ai masha hku masat dingsat kum la galaw ma ai.

(B) Dai ni Kachin Hkristan ni jai lang ai ma hkalum akyu hpyi hpawng gaw (Hka Lup Hpung Ni):
(1) Ma hpe shagu hkungga shatai nna, kanu, kawa, hpung masha ni Karai Kasang hpe nawku daw jau ai
lam ( Marku 10:13-16). (2) Karai Kasang jaw ya ai kaba dik ai chyeju kumhpa hpe lu la ai majaw, Karai
Kasang hpe chyeju dum nawku ai lam (Sh.K 127:L3). (3) Karai Kasang jaw ya ai chyeju kumhpa hpe
Karai Kasang a lata de bai ap nawng ai lam (I Sam 1:27-28). (4) Ma a asak hkrung lam ma hkra a matu,
Karai Kasang kaw na shaman chyeju jawm hpyi ai lam (Marku 10:16). (5) Karai Kasang ra sharawng ai
lam hku, bau maka lu na matu, kanu yan kawa hpe lit shatsam n-gun jaw ya ai lam (T.J 6:6-7). (6) Dai ma
hpe Karai Kasang a hpung shingkang kata na rai nga ai kun dinghku kaw nna mung, nawku hpung kaw
nna mung, jawm hkalum la ai lam (Yoshu 24:15b) rai nga ai. Ma a asak shata (2) kaw nna, shata (6)
lapran hta hkalum ya ai lam hpe grau htap htuk ai ngu jai lang ma ai. Dai shani, dai daw lakmat mung
hpung ni jaw ya chye ma ai. Nkau mi ma shangai ai hte ma jahtawng htu ap nawng akyu hpyi lamang
galaw ma ai. Nkau mi gaw ma dai daw laklat la ai shani she ma jahtawng htu ai lam galaw ma ai re.
© Myen mung Hkalup Hpung Ginjaw MBC kawn shapraw ai Hpung Sara ni a lak chyoi lika buk hta gaw,
ma hkalum (sh) ap nawng akyu hpyi ai lam hpe laban shani na nawku daw jau ai lamanang hta, kanu yan
kawa akyu hpyi ap nawng na ma hpe shawa masha ni a shawng de pawn sa nna hpung sara (Rev) langai
ngai chyum laika hti kanu kawa ni hpe chyum laika matsun maroi mungga tsun dan nna ma hpe bau maka
na lam hte seng nna ga shaka la shangun ma ai. Dai ga shaka gaw: nanhte a kasha hpe Karai a lata hta ap
nawng ai shaloi ma dai shi hkrai shi chye na hkawn hkrang ai asak aprat du ai shaloi Hkristan asak
hkrung lam a manu, lachyum hte yaw shada ai lam ni hpe chye da ngut chyalu rai hkra, Karai a lam woi
ai n pu hta sharin shaga na ma ai kun? Sharin achyin ai hku nna mung, kasi kaja madun ai hku nna mung,
lam matsun madun ai hku nna mung, ma n dai atsawm myit mang chye ai asak aprat de du ai shaloi, Yesu
Hkristu hpe tinang a hkye la madu hku hkap la let Karai Kasang hte shainggyim masha ni a matu tinang
hkum hpe ap nawng ai wa byin tai na matu bau maka pawn ba na myit ni? {kanu kawa ni hku nna gaw,
Karai a shaman chyeju a garum shingtau lam hte bau maka pawn ba na ga ai, ngu ga shaka da ma ai}

Karai masa shachyaw ai lam


Nat jaw prat kawn jai lang hkrat wa ai, ma jahtawng htu ai lam hpe dai ni anhte Kachin Hkristan
ni law malawng mung jai lang nga ga ai. Rai tim, dai ni na aten hta nawku hpung n kau mi hta Kachin
Hkristan ni ma shangai yang jahtawng mai htu a ni? Dai gaw nat jaw htung she n rai ni? Nga nna ga san
san ai ni, ung ang ai ni law law nga wa ai hpe mu mada lu ga ai. Nat jaw htung hkringhtawng hte Hkristan
hkringhtawng lahkawng yan hpe shingdaw nna sawn dinglik yu let Karai masa mahtai shaw la mai nga ga
ai.
Nat jaw htung hpe maram yu yang, n hkru n kaja ai nat ni amying shamying la kau na hte ma a
asak hkrung lam hpe madu la tawn hkrum na hpe grai tsang ai majaw galaw lajang ai lamang ni re majaw,
n hkru n kaja ai nat hpe jaw jau ai lam gaw n re ai hpe mu lu ai. Shanam ni, shan jahkraw, nga jahkraw ni
lang ai mung n hkru n kaja ai nat ni hpe shaup kau lu na matu lajang ai lam re majaw, n hkru n kaja ai nat
ni hpe jaw jau ai lam gaw n ang nga ai. Rai tim, ma shangai ngut ai hpang la kasha nga jang 4 ya, num
kasha nga jang 3 ya shani gumgun gumhpai nat ni hpe jawjau let ma hpe makawp maga la na matu,
myiman shapa ya na matu jaw jau ai lam lawn ai majaw, nat jaw ai lam n re ngu gaw n tsun lu nga ga ai.
Lam langai mi hta gaw, nat jaw prat e mung Supreme Being (Karai Kasang) nga ai hte Karai Kasang hpe
amying shingteng jaw let shaga chye ai, Karai Kasang a atsam ni hpe chye ai amyu ni re majaw, galaw ai
4

lam ma hkra gaw nat ni (Gumgun gumhpai) hte sha yawng shangut kau ai makam hku gaw bai n ang nga
ai.
Nat jaw htung a jahtawng htu ai htunghking hkringhtawng kawn sharin la hkrat wa ai
hkringhtawng hpe yu ai shaloi mung, (i) Tinang kam hpa manoi manat ai hpung shingkang rawng ai wa
(Karai Kasang ) hpe ma a asak hkrung lam a matu ap nawng ra ai. (ii) N hkru n kaja ai nat ni ma a mying
hte ma a asak hkrung lam hpe shawng madu la kau ya na kaw na makawp maga ra ai. (iii) Ma a asak
hkrung lam gaw, n hkru n kaja ai nat tsadan ni hte galoi mung tsan gang nga ra ai. (iv) Ma a amying hte
asak hkrung lam a matu wunli wungau hkam la ai wa/jan tai na matu makam masham ningbaw ningla ni,
asak wu gut gu sai ni hte manaw manawn jinghku jingyu ni yawng jawm shaman mang gala ya ai lam ni,
etc hpe yu yang Kachin Hkristan ni Karai Kasang a amying ningsang hpe adingtawk gang let jahtawng
htu ai lam gaw Karai jaw ai tsawm htap ai htunghking ningli re ngu hkam la mai nga mali ai.
Abraham hpe jaw ai hkringhtawng gaw Abraham a aten na shanhte a htunghking ningli hta mahta
nna (matu gadoi ai htung) Yehowa Karai hpe kam ai makam masham rawng ai masha ngu ai kum la hpe
lachyum shaleng ya ai re. Dai ni anhte Kachin ni a matu mung n hkru n kaja ai nat tsa dan hte shi a luk
suk ni hpe gau shaden ai, sha-up ai, jahka ai kum la hku jai lang ai jahtawng htu ai lam gaw Hkristan ni a
matu manam maka lachyum sung, manu dan, nam nak rawng ai htunghking ningli re majaw, Karai jaw
chyeju hkringhtawng hku jai lang mai nga ga ai. To God Be The Glory!

Ginlen shalai ai,

Professor. Rev. Dr Lahpai Awng Li


MIT

You might also like