Professional Documents
Culture Documents
Ga Hpaw: Dai ni na aten hta anhte Kachin Hkristan ni a lapran hta Hkristan ni ma jahtawng mai htu ai i?
n mai htu ai i? ngu ai lam hte seng nna ung ang ai ni law law nga wa ai hpe mu mada lu ga ai. Shinggyim
uhpawng hta byin wa ai ga san ni, mang hkang ni ma hkra gaw Karai masa jaw jaw hte htai shapraw la ra
ga ai majaw, ma jahtawng htu mai n mai hte seng nna mung tengman jaw ang ai Karai masa hku htai la ra
ga ai re.
(i) Tau hkrau hkyen lajang ai lam: Tau hkrau hkyen lajang ai shaloi, nat ni tau hkrau n chye hkra tau
hkrau hkyen lajang ma ai. (1) Ma shangai na nhtoi hpe sawn maram yu nna, ma jahtawng makai na matu
nam de sa nna lahpaw (lagoi hpaw) dan shatsu da ma ai. Ma shangai ai shaloi gaw dai lahpaw ni loi htoi
htoi rai wa sai aten hku maram nna hkyen lajang ai re. Ma shangai ai shaloi she nam de sa nna, lahpaw
katsing hprap hkrap sa dan la jang nat ni chye kau na tsang ma ai. (2) Jum, nga, dumsu shan hte nga ni
hpe tau hkrau jahkraw lajang da ma ai. (Nat ni hpe tsang ra ai majaw Shan katsing lang ai hpe tsep kawp
koi ma ai). (3) Ma jahtawng kaw bang na matu Shanam ni hpe mung tau hkrau tam lajang da ma ai
(Shanam gaw nat ni n rawn ai majaw/ nat ni hpe shaden kau lu ai majaw lang ai re nga ma ai. Bai
1
Hkasha Uma Awng, Jinghpaw Wunpawng sha ni a thunghking matsun (Myitkyina: Wawn Awng, 3013), 62.
2
“Shanam kai dau langai hkai jang lamyi laman law law tu wa ai, mayat maya, law htam wa ai kasi la mai
ai majaw bang ai re mung nga ma ai”2).
(ii) Mying Shamying jahtawng/shahtawng htu ai Lam; Nat jaw prat na lam hpe yu ai shaloi, n bung ai
lachyum htai ai lam law law rai nga ai lam hpe lu ga ai. N kau mi gaw ma shangai ai hte rau lawan wan
mying shamying ai lam gaw nat ni shawng mying shamying ya jang n kaja ai lam ni byin wa ai ngu kam
ai majaw, dai hpe hkrit tsang nna shangai ai hte lawan wan amying shamying re ngu htai ma ai. 3 Nkau mi
gaw, nat ni matsa da ya jang dik wa ai majaw, ma shangai ai hte mying jaw, shaman ga tsun ai lam re nga
ma ai.4 C. Gilhoedes ka matsing da ai kaw gaw madu nga chyalu ma she re ai lam nat ni chye na matu re
ngu ka matsing da ai.5 Ola Hanson ka da ai hta gaw n hkru n kaja ai nat ni shawng mying shamying la kau
na hpe tsang ai. Nat ni shawng mying shamying la kau jang machyi makaw hkrum ai hte si chye ai
majaw re nga ka da ai hpe mu mada lug a ai.6 Mying shamying jahtawng htu ai shaloi grai mayat maya ai
ma kanu (sh) ma kawa myitsu ni, kaji kawoi ni, kaihtum hta shanam kachyi mi shawng bang, dai hpang
shan jahkraw nga jahkraw ni, jum ni bang nna shaman, mang gala ga tsun let jahtawng htu ma ai.
Moi de Man Maw maga de na ni lang ai shaman ga/mang gala ga hpe C. Gilhoedes ka matsing da ai lam
hta gaw :
La kasha rai jang:
Galu kaba u ga lau! (Let him grow up!). Baung hpraung u ga lau (Let him reach greay hair). Mayat maya
u ga lau (Let him become the father of many children). Sut gan gam u ga lau (Let him become rich).
Salang lang u ga lau (Let him become Important). Dumsa sa u ga lau (Let him become dumsa).etc.
Num kasha rai jang:
Let her grow up. Let her not be ill. May she be able to be given in marriage, and bring to her family
buffaloes, gongs, brandy, clothes, etc.7
Marai langai ngai shaman ga tsun nna jahtawng (Chyayen) htu ngut ai hpang dai jahtawng gaitsu
(Chyayen) makai kaji hpe asak kaba sai ni hpe garan jaw ma ai. Asak kaba sai ni dai makai kaji langai
hpra la nna shaman, mang gala ga tsun let jawm hpyan sha ma ai. Asak naw ram ai ni hte asak naw kaji ai
ni hpe n jaw sha ma ai. Dai hpang ma jahtawng htu lu sha hpe kaji kaba ma hkra jawm sha ma ai. Dai lu
sha hta gaw shat (nbaw shat), shan jahkraw, nga jahkraw, shaman ni lawm ai re. Dai lu sha sha nga ai
shaloi dumsa (sh) asak kaba sai langai ngai gaw shaman ga tsun ai re. Dai shaman ga/mang gala ga gaw:
This morning’s natal food is pleasant and palatable.
May you live till your hair is grey.
May you live till your teeth have fallen off.
Till you can do nothing but sit and frighten the hawks.
Till the dust of the front stable covers your body.8 ngu tsun ai rai ma ai. Jinghku jungyu, manaw manang
ni hku nna mung ma a kanu kawa ni hte kum hpaw kumhpa jaw let kabu shagrau ga, shaman mang gala
ga tsun ma ai. Mayu ni mung dama ni hpe hkungran poi na zawn ri nhtu mung kumhpa sa jaw chye ma ai.
(iii) Gumgun Gumhpai nat ni hpe makawp maga na matu ap ai lam: Ma la kasha rai yang gaw shangai ai
hpang 4 ya shani, num kasha rai yang gaw shangai ai hpang 3 ya shani dumsa hte htingbu htingbyen,
manaw manang ni hpe saw shaga nna shangai wa ai mangai hpe gumgun gumhpai nat hpe ap ai hpawng
2
Awng Lak Chyoi, Jinghpaw Wunpawng Myu Sha ni a Ma Shahtawng Htu ai lam (Myitkyina: Njai Gam Awng, 2011),
13.
3
Awng Lak Chyoi, Jinghpaw Wunpawng Myu Sha ni a Ma Shahtawng Htu ai lam (Myitkyina: Njai Gam Awng, 2011),
5.
4
Hkasha Uma Awng, Jinghpaw Wunpawng sha ni a thunghking matsun (Myitkyina: Wawn Awng, 3013), 62.
5
C Gilhoedes, The Kachin: Religion and Mythology ( Calcutta: Catholic Orphan Press, 1922),176.
6
Ola Hanson, The Kachins: Their Customs and Traditions (Rangon: American Baptist Mission Press, 1913), 171.
7
C Gilhoedes, The Kachin: Religion and Mythology ( Calcutta: Catholic Orphan Press, 1922), 177.
8
Ola Hanson, The Kachins: Their Customs and Traditions (Rangon: American Baptist Mission Press, 1913), 172.
3
galaw ma ai. Dumsa wa gaw nga jahkraw, shan jahkraw, yu jahkraw, chyanun tsa hpunglum, shat nbaw
ni hpe gumgun gumhpai nat hpe jau let shangai wa ai ma hpe makawp maga na matu hte myi man pa lu
na matu jaw jau ma ai.
(A) Chyum laika hta Abraham kaw nna aru arat ni gaw 8 ya ngu ai nhtoi hta matu kadoi let Karai Kasang
hte seng ai masha hku masat dingsat kum la galaw ma ai.
(B) Dai ni Kachin Hkristan ni jai lang ai ma hkalum akyu hpyi hpawng gaw (Hka Lup Hpung Ni):
(1) Ma hpe shagu hkungga shatai nna, kanu, kawa, hpung masha ni Karai Kasang hpe nawku daw jau ai
lam ( Marku 10:13-16). (2) Karai Kasang jaw ya ai kaba dik ai chyeju kumhpa hpe lu la ai majaw, Karai
Kasang hpe chyeju dum nawku ai lam (Sh.K 127:L3). (3) Karai Kasang jaw ya ai chyeju kumhpa hpe
Karai Kasang a lata de bai ap nawng ai lam (I Sam 1:27-28). (4) Ma a asak hkrung lam ma hkra a matu,
Karai Kasang kaw na shaman chyeju jawm hpyi ai lam (Marku 10:16). (5) Karai Kasang ra sharawng ai
lam hku, bau maka lu na matu, kanu yan kawa hpe lit shatsam n-gun jaw ya ai lam (T.J 6:6-7). (6) Dai ma
hpe Karai Kasang a hpung shingkang kata na rai nga ai kun dinghku kaw nna mung, nawku hpung kaw
nna mung, jawm hkalum la ai lam (Yoshu 24:15b) rai nga ai. Ma a asak shata (2) kaw nna, shata (6)
lapran hta hkalum ya ai lam hpe grau htap htuk ai ngu jai lang ma ai. Dai shani, dai daw lakmat mung
hpung ni jaw ya chye ma ai. Nkau mi ma shangai ai hte ma jahtawng htu ap nawng akyu hpyi lamang
galaw ma ai. Nkau mi gaw ma dai daw laklat la ai shani she ma jahtawng htu ai lam galaw ma ai re.
© Myen mung Hkalup Hpung Ginjaw MBC kawn shapraw ai Hpung Sara ni a lak chyoi lika buk hta gaw,
ma hkalum (sh) ap nawng akyu hpyi ai lam hpe laban shani na nawku daw jau ai lamanang hta, kanu yan
kawa akyu hpyi ap nawng na ma hpe shawa masha ni a shawng de pawn sa nna hpung sara (Rev) langai
ngai chyum laika hti kanu kawa ni hpe chyum laika matsun maroi mungga tsun dan nna ma hpe bau maka
na lam hte seng nna ga shaka la shangun ma ai. Dai ga shaka gaw: nanhte a kasha hpe Karai a lata hta ap
nawng ai shaloi ma dai shi hkrai shi chye na hkawn hkrang ai asak aprat du ai shaloi Hkristan asak
hkrung lam a manu, lachyum hte yaw shada ai lam ni hpe chye da ngut chyalu rai hkra, Karai a lam woi
ai n pu hta sharin shaga na ma ai kun? Sharin achyin ai hku nna mung, kasi kaja madun ai hku nna mung,
lam matsun madun ai hku nna mung, ma n dai atsawm myit mang chye ai asak aprat de du ai shaloi, Yesu
Hkristu hpe tinang a hkye la madu hku hkap la let Karai Kasang hte shainggyim masha ni a matu tinang
hkum hpe ap nawng ai wa byin tai na matu bau maka pawn ba na myit ni? {kanu kawa ni hku nna gaw,
Karai a shaman chyeju a garum shingtau lam hte bau maka pawn ba na ga ai, ngu ga shaka da ma ai}
lam ma hkra gaw nat ni (Gumgun gumhpai) hte sha yawng shangut kau ai makam hku gaw bai n ang nga
ai.
Nat jaw htung a jahtawng htu ai htunghking hkringhtawng kawn sharin la hkrat wa ai
hkringhtawng hpe yu ai shaloi mung, (i) Tinang kam hpa manoi manat ai hpung shingkang rawng ai wa
(Karai Kasang ) hpe ma a asak hkrung lam a matu ap nawng ra ai. (ii) N hkru n kaja ai nat ni ma a mying
hte ma a asak hkrung lam hpe shawng madu la kau ya na kaw na makawp maga ra ai. (iii) Ma a asak
hkrung lam gaw, n hkru n kaja ai nat tsadan ni hte galoi mung tsan gang nga ra ai. (iv) Ma a amying hte
asak hkrung lam a matu wunli wungau hkam la ai wa/jan tai na matu makam masham ningbaw ningla ni,
asak wu gut gu sai ni hte manaw manawn jinghku jingyu ni yawng jawm shaman mang gala ya ai lam ni,
etc hpe yu yang Kachin Hkristan ni Karai Kasang a amying ningsang hpe adingtawk gang let jahtawng
htu ai lam gaw Karai jaw ai tsawm htap ai htunghking ningli re ngu hkam la mai nga mali ai.
Abraham hpe jaw ai hkringhtawng gaw Abraham a aten na shanhte a htunghking ningli hta mahta
nna (matu gadoi ai htung) Yehowa Karai hpe kam ai makam masham rawng ai masha ngu ai kum la hpe
lachyum shaleng ya ai re. Dai ni anhte Kachin ni a matu mung n hkru n kaja ai nat tsa dan hte shi a luk
suk ni hpe gau shaden ai, sha-up ai, jahka ai kum la hku jai lang ai jahtawng htu ai lam gaw Hkristan ni a
matu manam maka lachyum sung, manu dan, nam nak rawng ai htunghking ningli re majaw, Karai jaw
chyeju hkringhtawng hku jai lang mai nga ga ai. To God Be The Glory!