ARHAHO Provimet.weebly.

com 049 373 681

IV. SISTEMI BANKAR I DISA

VENDEVE TE ZHVILLUARA
Vendet e zhvilluara kane nj sistem shume te zhvilluar bankar i cili nuk mund te krahasohet me sistemet bankare te vendeve tjera. Karakteristikat kryesore te bankave ne vendet e zhvilluara jan: -Dominon pronesia private, jane te organizuara ne forme te shoqrive aksionare. -Dominon tipi i bankave universale, -Gati te gjitha bankat e mdha komerciale merren me financimin e tregtise se jashtme dhe qarkullimin e pagesave me boten e jashtme, -Qllimi kryesore i ktyre bankave sht realizimi i fitimit, etj. Kryesisht te gjitha bankat ndahen ne dy kategori: 1)Bankat Tradicionale (klasike) - (paraqesin ato banka qe jane historikisht me te vjetra, p.sh bankat komerciale te cilat kryesisht orientohen ne kreditimin afatshkurtr, apo ne afarizmin afatshkurtr) dhe, 2)Bankat Investive - (paraqesin ato banka qe kane te bjn me nj afarizm tjeter, ato prve kreditimit, merren edhe me punt e letrave me vlere, pra bjn shitjen dhe blerjen e letrave me vlere).

1)Sistemi Bankar i Anglis

Banka Qendrore e Anglis (Bank of England) sht banka me e vjetr emisionare ne bote, e cila u themelua ne vitin 1694. Kjo banke u nacionalizua ne vitin 1946. Ne Angli i tere afarizmi bankar eshte i KONCENTRUAR ne nje numer te vogl te bankave, qe kane nj numr shume te madh te filialeve. Bankat angleze jan te njohura lidhur me realizimin e parimeve afariste te bankave, e sidomos parimit te plasmanit te sigurte te mjeteve. Ne Angli sistemin bankar e prbejn kto lloje te bankave: a)Bankat depozitare (komerciale) paraqesin grupin me te njohur te bankave ne Angli, te cilat disponojne depozita te medha, dhe kapitale vetjake, dmth ato nuk varen nga kredite e B.Q. Pese bankat me te medha (BIG FIVE) komerciale i kane degt ne tereve vendin dhe mbajne rreth 85% te depozitave te bankave Angleze. Veprimtaria kryesore e ketyre bankave eshte mobilizimi i depozitave, lejimi i kredive afatshkurtra dhe kryerja e qarkullimit te pagesave te komitentve. b)Bankat eskonte Jan banka te specializuara pr eksontimin e kambialeve dhe te letrave me vlere te shtetit. Mjetet pr ket qellim kto banka i sigurojn duke marre kredi nga B.Q si dhe nga bankat e tjera.

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

15

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

c)Bankat afektuese - Jan banka te specializuara pr spekulime me letrat me vlere.
Pra kto banka merren me punt e burss, pra blejn dhe shesin letra me vlere si pr llogari te vet ashtu dhe pr llogari te huaj. d)Bankat pr qarkullimit ndrkombtar Jan banka te specializuara pr ndrmjetsimin ne qarkullimin e pagesave nderkombetare. e)Entet per financimin afatgjate te industrise Jan institucione te specializuara qe bejne financimin afatgjate te industrise, per te siguruar afarizmin kontinuel te ndrmarrjeve te ksaj dege.

2)Sistemi Bankar i Francs

Ne France sistemi bankar nuk sht i koncentruar ne nj numr te vogl te bankave (si ne Angli), por ne France kemi nj numr te madh te bankave. Ne France prve Banks Qendrore (Banque de France), ekzistojn edhe kto lloje te bankave: a)Bankat depozitare (komerciale) Jan banka qe marrin depozitat me te pare ose me afat te caktuar, prej popullsis dhe ndrmarrjeve, dhe ato lejojn te gjitha llojet e kredive afatshkurtra. Ne France dallojm bankat depozitare private dhe te nacionalizuara, dhe duhet potencuar se bankat depozitare te nacionalizuara e kane rrjetin e zhvilluar te degve dhe mbajn rreth 50% te depozitave te bankave Franceze. b)Bankat afariste Jan banka qe merren me financimin e ndrmarrjeve industriale, te cilat ose i kane themeluar vet, ose marrin pjese ne kapitalet e tyre. Kto banka merren edhe me emisionin e letrave me vlere (aksioneve, obligacioneve), si dhe i japin kredi vendeve tjera. c)Bankat kreditore pr financimin me afat te mesm dhe te gjate Jan banka shume te rndsishme dhe kane status special, dhe kto banka merren me dhnien e kredive qe jan me interes te veant.

3)Sistemi Bankar i Zvicrs

Ne Zvicr sistemi bankar nuk sht i koncentruar ne nj numr te vogl te bankave (si ne Angli), por karakteristike e ktij sistemi sht organizimi bashkohor dhe rrjeti shume i gjere i bankave dhe i instituteve, dhe paraqet nj nder sistemet bankare me te zhvilluara ne bote. Ne sistemin bankar te Zvicrs dallojm kto lloje te bankave: a)Banka Qendrore e cila eshte e organizuar si shoqri aksionare dhe sht nen kontrollin e shtetit. Ajo i kryen te gjitha funksionet e B.Q: bn emisionin e parave, zbaton politiken monetare-kreditore te vendit, bn llogarite kliringe me boten e jashtme, dhe kryen punt ne llogari te shtetit. b)Bankat e kantoneve Jan banka te cilat kryesisht merren me punt hipotekare. c)Bankat e medha Ne Zvicr ekzistojn 5 banka te mdha, te cilat jane te specializuara per kreditimin e tregtise, industrise, etj. kto banka i kane filialet ne tere 16 ARHAHO

Provimet.weebly.com 049 373 681

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

Zvicrn, dhe prpos ksaj, ato merren edhe me dhenin e kredive komerciale (afatshkurter). e)Bankat lokale jan banka kryesisht hipotekare, mirpo ato lejojn edhe kredi komerciale (afatshkurter), dhe quhen lokale sepse kane karakter lokal. f)Kursimoret jane te karakterit lokal, pasi qe veprimtarine e vet e kyrejne ne nje lokalitet te caktuar. g)Bankat private kto banka gjenden ne qytetet e medha: Gjeneve, Baze e Cyrih, dhe me se shpeshti merren me punet e burses dhe menaxhimin e pasurise se komitenteve te vet.

4)Sistemi Bankar i Gjermanis

Karakteristike e sistemit bankar te Gjermanis deri ne L.IIB sht mungesa e specializimit te bankave, pra kane dominuar bankat e tipit universal. Ne kete periudhe ekzistonin 3 banka me te medha ne Gjermani (Detusche Bank, Dresden Bank, dhe Deutsche Discont Gesellshaft), dhe kto tri banka kishin rrjet shume te gjere te filialeve nepermjet te cilave i kryenin te gjitha punt bankare. Pas L.II.B shkatrrohet sistemi bankar i Gjermanise, dhe me ligjin mbi decentralizimin e bankave te medha, keto banka shuhen dhe ndahen ne 30 institucione kreditore. Ne sistemin bankar te Gjermanise dallojm kto lloje te bankave: a)Banka Qendrore (deutsche bundesbank) si banke qendrore e Gjermanise ajo kryen keto pune: ben emitimin e parave, udhheq politiken eskonte, politiken e rezervave monetare dhe caktimin e kontingjenteve te kredive. b)Bankat e vendit keto banka jane te organizuara sipas modelit te bankave federale rezerve te SHBA-se, kshtu qe do federate e Gjermanis e ka banken e vet. Banka te tilla jane 11. Dhe ato rregullojne qarkullimin monetare dhe vllimin e kredive. c)Bankat private dhe publike edhe pse pas L.II.B 3 bankat me te medha shendohen ne mbi 30 banka me te vogla, prap behet riorganizimi i bankave dhe pas disa vitesh perseri formohen bankat, qe jane trashegimtare te tri D bankave. Keto banka jane bankat me te medha te Gjermanise dhe ato disponojn depozita te medha te cilat i mobilizojn prmes filialeve te shumta qe i kane ne tere teritorin e Gjermanis. Bankat private jane kryesisht te vjetra, te cilat me kapitalet e tyre i kryejne te gjitha punet bankare. d)Kursimoret, kooperativat kreditore dhe entet kreditore kto prbejn grupin e kater te banakave ne Gjermani. Kursimoret merren me mobilizimin e mjeteve te lira te qytetareve dhe dhenin e kredive. Kooperativat kreditore i kryejn te gjitha punt bankare ne dobi te ndrmarrjeve te vogla dhe te mesme, dhe puna kryesore e tyre sht kreditimi afatshkurter. Entete kreditore te cilat lejojn kredi pr pasuris se patundshme. Ketu hyjne kursimoret dhe koperativat per kreditimin e ndertimit te banesave, shoqatat per sigurimin e jetes, dhe entet e sigurimit.

5)Sistemi Bankar i Italis

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681
17

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

Sistemi bankar i italise perbehet prej ketyre bankave: a)Banka Qendrore (banca di italia) Kjo banke prpos emisionit te parave, ajo i kryen edhe te gjitha punet e B.Q, pra kujdeset per likuiditetin e sistemit kreditore, kujdeset per likuiditetin nderkombetare, etj. b)Bankat e te drejtes publike keto banka kryejne te gjitha punet bankare, kurse seksionet e veanta, bejne kreditimin e bujqsis, xehetaris, turizmit, hoteleris, etj. c)Bankat e interesit kombtar ketu hyjne tri bankat me te medha depozitare (komerciale) te italise. Keto banka i kane filialet e veta ne tere Italine dhe i kryejne te githa punet bankare. d)Bankat e kredise se zakonshme ketu hyjne bankat private, nga te cilat me e madhja eshte Banka Kombetare e Bujqesise. e)Institucionet speciale per kreditim me afat te mesem dhe te gjate te cila mirren me dhnien e kredive me afat te mesem dhe te gjate.

5)Sistemi Bankar i SHBA-s

Ne fillim sistemi bankar i SHBA-se ishte i larmishm ku mbretronte kaosi, sepse kishte shume banka emisionare. Per shkak te afarizmi jolikuid, shpesh behej likuidimi i ketyre bankave per shkak te emisionit te parave pa mbulese. Pas disa vitesh me 1913, Kongresi Amerikan miratio Federal Reserve Act, i cili vendosi bazat juridike te sistemit bankar ne SHBA. Me kete akt parashihet qe ne vend te nje B.Q, te themelohen 12 banka federale rezerve, dhe keshtu SHBA eshte ndare ne 12 regjione (distrikte) te quajtura Federal Reserve District. Punene e ketyre bankave federale rezerve e koordinon Sistemi Federal Rezerve ne Washington (FED), e cila permes bankave federale rezerve e kryen funksionin te cilin ne vendet e tjera e kryen B.Q. Sistemi bankar i SHBA-se perbehet prej ketyre bankave: a)Bankat Federal Rezerve jan banka emisionare, te cilat bejne emisionin e banknotave dhe monedhave. Per qdo dollare qe leshojne ne qarkullim ato duhet te kene mbulese 25 cent ne ari dhe 75 cent ne fleteobligacione shteterore ose fleteobligacione te ndrmarrjeve. Bankat federale rezerve brenda regjonit te vet i kryejne keto pune: i furnizojne bankat komerciale me para te letres pa i ngarkuar ato me shpenzime te transportit, kryejne qarkullimin e pagesave pa para te gatshme, etj. b)Bankat komerciale (depozitare) jan bankat me te shumta ne SHBA (rreth 13.000). Ato mirren me mobilizimin e depozitave, dhnien e kredive afatshkurter, kyrerjne e qarkullimit te pagesave, etj. Bankat komerciale ndahen ne dy grupe: Bankat Kombetare (nacionale) te cilat jane te obligueshme te jene antare te Sistemit Federal Rezerv, dhe Bankat Shteterore (state), te cilat nuk jane te detyruara. c)Bankat e bashkuara te kursimit jane banka qe kryesisht jane te orientuara ne depoziat e afatizuara. Pasi ti grumbullojn depozitat, bankat i deponojne ato ne fleteobligacione, fonde hipotekare, etj.

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

18

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

d)Bankat efektuese (investment banks) jan banka afariste dhe ato merren me
financimin e industris. Dhe keto banka mirren me punet e burses, pra blejne dhe shesin letra me vlere per shtetin apo per komitentet tjere. P.sh: Bank of Amerika, City Bank, etj. e)Bankat truste jane banka qe merren me ruajtjen dhe menaxhimin e pasurise se huaj. Dhe keto banka jane krijuar nga trust kompanite, dhe keto banka disponojne me depozita te medha dhe merren me te gjitha punt bankare. f)Banka per Eksport dhe Import e Washingtonit sht bank shteterore, e cila eshte themeluar pas krizes boterore, me qellim te intervenimit te shtetit ne afarizmin bankar dhe ringjalljen e ekonomise amerikane. Pas L.II.B ajo riorganizohet si Banke Federale dhe merret me financimin e eksportit dhe te importit ne SHBA. Banken e udheheqe kshilli drejtues prej 5 antaresh te cilin e emron kryetari i SHBA-se.

Kontrolli i afarizmit bankar ne SHBA

Kontrollin e afarizmit te bankave te SHBA-ve e bejne keto organe: FED (federal rezerv system) dhe FDIC (federal deposit insurance corporation - korproata per sigurimin e depozitave). Bankat Nacionale i kontrollojne bankat federale rezerve te regjionit (distriktit) ku ato gjinden dhe FDIC (korporata federale per sigurimin e depozitave), te e cila patjetr duhet te sigurohen te gjitha depozitat e kursimit dhe depozitat e tjera qe jane mbi 10.000$. Bankat Shteterore, qe jane antare te FED, i kontrollojne bankat federale rezerve te regjionit ku ato gjinden, FDIC dhe dega bankare e administrates shteterore.

ARHAHO Provimet.weebly.com 049 373 681

19