SRCE I KRVOILNI SUSTAV - srce i krvoilni sustav imaju znaajnu ulogu u potiskivanju krvi kroz vene kako bi se svakoj

stanici dopremile dovoljne koliine kisika i hranjivih tvari, a iz stanica otpremile suvine i tetne tvari - po duini je srce podijeljeno na lijevo (arterijsko) i desno (vensko) - srce je graeno od 4 dijela: 2 klijetke (ventrikuli) i 2 pretklijetke (atriji) - izmeu svake pretklijetke i klijetke nalazi se otvor sa sranim zaliscima (valvule) - uloga zalistaka - jednosmjerni protok krvi iz pretklijetke u klijetku, bez mogunosti povratka - ulaz iz desne klijetke u desnu pretklijetku - triskupidalni zalisci - ulaz iz lijeve klijetke u lijevu pretklijetku - biskupidalni zalisci - iz svake klijetke izlazi jedna krvna ila: - iz desne pluna arterija, iz lijeve aorta - zalisci tih krvnih ila - semilunarni zalisci - stijenka sranog miia je debeli mii koji takoer treba neprestano opskrbljivati kisikom i hranidbenim tvarima - za to postoji hranidbeni krvotok sranog miia - sastoji se od 2 male srane arterije i 2 male srane vene - srani mii se ritmiki stee oko 100 000 puta na dan - krvotok - tok krvi kroz sustav krvnih ila - prema funkciji razlikuju se 2 razliita krvotoka koja djeluju istodobno: - mali ili pluni optok: - tok krvi izmeu srca i plua - stezanjem desne klijetke krv se potiskuje u plua - srcepluasrce - slui za proiavanje krvi u pluima tj. izmjenu plinova u pluima (primanje kisika i otputanje ugljinog dioksida) - desna klijetkapluna arterijapluaplune venelijeva pretklijetkalijeva klijetka - veliki ili sistemski optok: - stezanjem lijeve klijetke krv se potiskuje u tijelo - srcetkivasrce - nosi hranjive sastojke i kisik do svih stanica tijela gdje zavrava najsitnijim ilicama, kapilarama - arterijska krv tee arterijama, odnosno venska krv tee venama (samo u velikom optoku krvi!) - udarni volumen srca - 70 mL krvi utisnuto za vrijeme jedne kontrakcije - minutni volumen srca - umnoak frekvencije u minuti i udarnog volumena srca - sredita u srcu koja upravljaju njegovim radom: - primarno sredite - sinus-atrijski (S-A) vor - imbenici koji mogu poveati frekvenciju srca - simpatikus, adrenalin, strah, noradrenalin, porast topline, viak iona kalcija - imbenici koji mogu smanjiti frekvenciju srca - parasimpatikus, acetil-kolin, viak iona kalija i natrija, sniena tjelesna temperatura - sekundarno sredite - atrio-ventrikularni (A-V) vor - smjeteno na granici izmeu pretklijetki i klijetki - elektro-kardiogram (EKG) - biljeenje kod kojeg na kou stavimo 2 elektrode s obje strane srca te biljeimo elektrokardiografom elektrine potencijale koji nastaju u srcu - normalan EKG se sastoji od: - P-vala - rezultat mjerenja depolarizacije pretklijetki - QRS-kompleksa - pokazuje mjerenje depolarizacije klijetki i repolaziracije pretklijetki - T-vala - pokazuje rezultat mjerenja klijetki za vrijeme njihove repolarizacije - dopunska stimulacija S-A vora: simpatikusom (poveava se frekvencija) i parasimpatikusom (smanjuje se rad srca) - arterije - ile koje odvode krv iz srca, debele i elastine stijenke - vene - ile koje dovode krv u srce, manje elastine, imaju zaliske - kapilare - tanke krvne ilice - stezanje (pulsiranje) arterija pomae potiskivanje krvi kroz ilu - arterije su povezane ograncima autonomnog ivanog sustava

- simpatikus - stezanje (vazokonstrikcija), parasimpatikus - irenje (vazodilatacija) - krvne ile odrasla ovjeka duine su oko 96 000 kilometara - krvne ile opskrbljuju oko 60 bilijuna stanica tijela kisikom i hranidbenim tvarima i odvode iz stanica tetne razgradne produkte - krv u venama moe tei i prema gore zato to se unutar vena nalaze venski zalisci - arterije su zbog miia u stijenkama elastine i pod kontrolom autonomnoga ivanog sustava - krvni tlak: - pritisak krvi na stijenke krvnih ila - najvei je u velikim arterijama blie srcu, a opada u malim arterijama, arteriolama i kapilarama dalje u venskom sustavu - sistoliki tlak - gornja vrijednost (trajno iznad 140) - sistolom (stezanjem) u aortu ulazi udarni volumen krvi - dijastoliki tlak - donja vrijednost (trajno iznad 90) - dijastoliki tlak nastaje izmeu pojedinih otkucaja srca, nakon prolaska sistolikog tlaka kroz arterije - normalni krvni tlak iznosi 120/80 mm/Hg ili 16/10,7 kPa - krvni tlak esto kod stariih osoba raste zbog smanjivanja elastinosti krvnih ila - krvni tlak je odreen koliinom krvi koju pumpa srce, te veliinom i stanjem arterija - hipertenzija - visoki krvni tlak: - nastaje zbog aterosklerotinih promjena i suenja ila - nelijeena hipertenzija moe za 6 do 8 mjeseci zavriti smru - srce radi pod dopunskim optereenjem - simptomi: glavobolja, lupanje srca, opa slabost - lijeenje: - lijekovi iz skupine beta-blokatora - smanjenje snage sistole srca - diuretici - oslobaanje tekuine preko bubrega iz tijela, smanjujui tako volumen vode u krvi - vazodilatori - irenje malih krvnih ilica - hipotenzija - snieni krvni tlak (sistoliki 90 105 mm/Hg) - poremeaji rada srca: - nedostatna opskrba srca krvlju - koronarne (ishemine) bolesti srca - tegobe sa sranim zaliscima - valvularne bolesti - bolesti srca este su pojave suvremenog ovjeka, rizik da se dobije neka od brojnih bolesti srca poveavaju: puenje, poveana tjelesna teina, uzimanje premasne hrane i smanjen fiziki napor, smanjeno kretanje, visoki tlak ili eerna bolest, kontracepcijske pilule te stres - koronarne bolesti: - koronarna tromboza - stvaranje ugruaka u koronarnim ilama - zbog suenja koronarnih arterija - srani infarkt (kap) - srani napadaj, posljedica odumiranja (nekroze) neprokrvljenog miia - ako se zbog koronarne tromboze smanji ili obustavi protok krvi - angina pektoris - naziv za boli koje nastaju kada miokard ostane privremeno bez kisika - bolesti srca uzrokovane smanjenim protokom krvi kroz koronarni ilni sustav lijee se lijekovima ili operativno premoivanjem premosnicom (pomou dijela vene uzete iz bedra) - najee zbog upale zalistaka nastaje zadebljanje zalistaka (stenoza) - suava se otvor i oteava protok krvi - srce kondicijski spremnog ovjeka radi uspjenije i pri minimalno poveanoj frekvenciji srca jer poveava snagu miine koncentracije, dok srce kondicijski nespremnog ovjeka radi ubrzano, vie se zamara, a kraa su mu razdoblja kada se odmara - nesvjestica je simptom privremenog smanjenja dotoka krvi u mozak - poremeaji sranog ritma: - tahikardija - nagli porast frekvencija srca (sa 70 na 100 i vie otkucaja u minuti) - bradikardija - stanje usporenog rada srca (ispod 60 otkucaja u minuti) - kod nenormalnog rada S-A vora potrebno je ugraditi pacemaker (umjetni elektrostimulator rada srca) - ateroskleroza (ovapnjenje ila), ile smanjenog promjera - kolesterol (uza se vee estice razliitih masti i bjelanevina) - lipoprotein male gustoe (iz jetre u ostale dijelove tijela), a lipoprotein velike i vrlo male gustoe(uklanjaju ga iz krvi i prebacuju u miie ili jetru)

DINI ILI RESPIRACIJSKI SUSTAV - dini sustav: - osigurava izmjenu plinova izmeu tijela i okoline - igra ulogu u regulaciji acido-bazne ravnotee za vrijeme optereenja - govor, pjevanje, smijanje - vlaenje, zagrijavanje i ienje (kaljanje, kihanje) zraka - disanje (respiracija): - proces izmjene kisika i ugljikovog dioksida izmeu organizma i njegovog vanjskog okolia - opskrba organizma kisikom - uklanjanje ugljinog dioksida iz organizma - prema mjestu gdje se obavlja izmjena plinova razlikujemo: - vanjsko (pluno) disanje - ventilacija: - izmjena plinova se obavlja izmeu alveola plua i pripadajuih krvnih kapilara - pasivno irenje i stiskanje plua da bi atmosferski zrak mogao cirkulirati u pluima - ukljuuje udisaj (inspiracija) i izdisaj (ekspiracija) - udisaj ili inspirij - kontrakcija inspiracijskih miia, smanjenje tlaka zraka u pluima - izdisaj ili ekspirij - oputanje dinih miia, poveanje tlaka zraka u pluima - unutarnje (stanino) disanje - tkivno disanje: - odigrava se izmeu tkivnih kapilara i stanica - izmjena plinova se zbiva prema zakonima difuzije - stanino disanje (bioloka oksidacija) - proces u mitohondrijima u kojemu se izgaranjem glukoze uz pomo kisika oslobaaju energija, ugljikov dioksid i voda - graa dinog sustava: - gornji dini putovi: - nos, drijelo, grkljan - uloge: zagrijavanje, vlaenje, ienje, dezinfekcija zraka - donji dini putovi: - dunik, dunice, plua - funkcionalna podjela dinog sustava: - provodni dio: - provoenje zraka - nosdrijelogrkljan dunikdunice - respiratorni dio: - izmjena plinova (O2 i CO2) izmeu zraka u alveolarnim mjehuriima i krvi u kapilarama (alveole) - u dinom sustavu nosa smjetene su osjetilne mirisne stanice (receptori) - u grkljanu su smjetene glasnice za govor - dunik: - cijev (oko 12 cm) neprestano otvoren - grana se na lijevu i desnu dunicu - svaka ulazi u jedno pluno krilo - graa: prstenasta hrskavica i vezivno tkivo, iznutra obloen trepetljikavim epitelom - plua: - dva pluna krila (teine oko 1,2 kg): lijevo (dva renja) i desno (tri renja) - svako pluno krilo obavijeno je dvolisnom opnom poplunicom - tkivo plua ine bronhiole koje zavravaju plunim mjehuriima - alveolama - plua odrasle osobe imaju oko 300 milijuna alveola (P = 80 -100m2) - pluni mjehurii (alveole): - svaka alveola obavijena je gustom mreom krvnih kapilara - imaju tanku stijenku koja je s vanjske strane obloena jednim slojem ploastih epitelnih stanica - odmah do stijenke alveole je stijenka kapilare - debljina sloja kroz koji moraju difundirati plinovi (O2 i CO2) iznosi oko 4-5 m - difuzija - proces izmjene plinova u alveolama koji se dogaa zbog razlike u parcijalnim tlakovima kisika i ugljik dioksida (pO2 i pCO2) izmeu alveola i alveolarnih kapilara - u plune mjehurie obaju plunih krila stane nakon forsiranog udisaja: oko 6000 mL (mukarci), oko 4200 mL (ene)

- minutni volumen disanja - u mirovanju ovjek udahne i izdahne oko 6L zraka - MVD = dini volumen * frekvencija disanja - spirometrija: - metodski postupak za mjerenje plunih volumena i kapaciteta - vitalni kapacitet (VK) - najvea koliina zraka koja se moe izdahnuti poslije maksimalnog udisaja - ukupni pluni kapacitet (UPK) - zbroj VK i RezV (rezidualni volumen) - transport O2 krvlju: - oksigenirana krv - krv koja transportira kisik, tee u arterijama u velikom optoku krvi - O2 se vezuje uz hemoglobin (Hb) u crvenim krvnim stanicama (eritrocitima) i tako transportira u krvi (oko 97%), otopljen u krvnoj plazmi (3%) - oksihemoglobin: O2 vezan uz Hb - deoksihemoglobin: O2 nije vezan uz Hb - CO2 prelazi iz stanica u krv, transportira se na 3 naina: - otopljen u plazmi (7%) - vezan uz Hb (23%) - u obliku karbonatne kiseline (70%) - ivani impulsi: - ostvaruju primanje i istiskivanje zraka u plua i iz plua - dolaze iz dinih sredita u mozgu - ivanim putom podrauju oit (dijafragmu) i meurebrene miie - dijafragma - velika miiino-vezivna opna zvonolikog oblika, odvaja prsni ko od trbune upljine - kontrola disanja: - dva sistema kontroliraju disanje: voljni i autonomni sustav - autonomni ivani sustav - odreuje frekvenciju disanja (12-17 X u minuti) - meurebreni miii i dijafragma (oputaju se miii) - spontani izdisaj (3 sek) - inspiracijski miii - oni koji sudjeluju pri udisanju - ekspiracijski miii - oni koji sudjeluju pri izidsnju - disanje reguliraju ivane stanice smjetene na bazi mozga preteito u produenoj modini - respiracijski ili dini centar: - centralni kemoreceptori - inspiracijsko sredite u produenoj modini - autonomno odreuje frekvenciju disanja - pCO2 i koncentracija H+ u cerebrospinalnoj tekuini - dopunsko respiracijsko sredite: - periferni kemoreceptori - kemosenzitivno podruje - aortalna i karotidna tjeleca - pO2, pCO2, pad tlaka, H+, i K+ u krvi - kemosenzitivno podruje: impulsinspiracijsko sredite---impuls dini miii - aortni i karotidni luk (pO2 ): IX i X ivacinspiracijsko sredite---impulsdini miii - bolesti dinog sustava: - prehlada - najea virusna bolest - vlaga, hladnoa, najee inficirani nos i grlo - akutni bronhitis - uztokovan upalom sluznice glavnih dinih putova (oteano disanje, hripanje, temp., bol u prsnom kou) - kronini bronhitis - uzrokovan uestalim podraavanjem dinih putova ili infektom ili drugim iritativnim imbenicima (najei uzrok puenje i oneien zrak) - emfizem plua - oteenje alveola; plua gube funkciju (posljedica puenja) - upala plua - uglavnom uzrokovana infekcijom nekom vrsta bakterija, virusa ili mikroplazmi - rak plua - gotovo uvijek kod puaa, simptomi: pojaan kaalj, oteano disanje, bol u prsima razliita za vrijeme udisaja i izdisaja rana dijagnoza-kirurko odstranjivanje, nakon toga sputavanje rasta tumora zraenjem ili kemoterapijom - tuberkuloza plua - uzrok: bacil Mycobacterium tuberculosis - preivljava u praini, a ne podnosi svjei zrak i suneve svjetlosti, simptomi: kaalj sa ukastim ispljuvkom - krajnici (tonzile) su ljezdane tvorbe s jedne i druge strane grla, vane su za lokalnu imunoloku zatitu grla od infekcije i od zagrijavanja zraka pri prolasku u donje dine putove - puenje cigareta oteuje trepetljikav epitel u duniku i dunicama, stoga pua mora estice neistoe i sluz osloboditi forsiranim iskaljavanjem (puaki kaalj)