Professional Documents
Culture Documents
:jtGq / ;fj{ef}d;Qf ;DkGg g]kfnsf] /fHozlQmsf] ;|f]t xfdL ;fj{ef}d tyf /fhsLo ;Qf ;DkGg g]kfnL
hgtfn] zflGtk"0f{ hgcfGbf]ngsf] dfWodaf6 ;+l3o nf]stflGqs u0ftGqfTds /fHo Joj:yfsf] O{R5f
cleJoQm u/L nf]stGq, zflGt / cu|udgsf] kIfdf k|s6 ePsf] hgOR5fnfO{ ;Ddfg ub}{, o; kl/k|]Iodf
Oltxf;sf] ljleGg sfnv08df hLjg pT;u{ ug]{ ;lxbx?nfO{ :d/0f ub}{,
lg/+s'z ;fdGtjfbL /fhtGqsf] cGTo eP klg ljBdfg ;fdGtafbsf] k"0f{ cGTo u/L ;+l3o nf]stflGqs
u0ftGqfTds /fHoJoj:yfsf] :yfkgf u/L ;+:yfut ljsf; ub}{,
;fdflhs, cfly{s Pjd\ ;fF:s[lts lje]bsf] cGTo u/L g]kfnL hgtfnfO{ ;fdflhs Pjd\ cfly{s Gofo lbnfO{
/fHosf] gLlt lgdf{0f / lg0f{o k|lqmofdf e]befjd'Qm ;dfj]zL efjgfnfO{ cfTd;fy u/L hgtfsf] k|ToIf
;xefuLtfnfO{ ;'lglZrt ub}{,
k|lt:kwf{Tds k|ltlglwd"ns jx'bnLo nf]stflGqs zf;g Joj:yf, df}lns Pjd\ dfgj clwsf/ / JolQmut
:jtGqtf, jflnu dtflwsf/, cfjlws lgjf{rg,, k'0f{ k|]; :jtGqtf, ;+j}wflgs ;jf]R{ rtf, k|fb]lzs Pjd\
:yflgo :jfoQ ;/sf/, :jtGq, ;Ifd, lgZkIf / hjfkmb]xL Gofokflnsf, tyf sfg"gL /fHosf] cjwf/0ff,
nf]stflGqs d'No dfGotfnfO{ cfTd;fy u/L ;dfhjfbsf] cfwf/ lgdf{0f ug]{ cfwf/e"t ;+/rgfnfO{ cfTdf;ft
ub}{,
g]kfnL hgtf cfkm|gf] nflu cfkm} ;+ljwfg agfpg kfFpg] ;fj{ef}d clwsf/sf] k|of]u u/L ;+ljwfg;efsf]
dfWodaf6 hflto ;befj , eflifs Pjd\ ;fF:s[lts ;+/If0f / k|j{wg ub}{,
/fli6«o ;fj{ef}ldstf, cv08tf, :jtGqtf, :jfledfg / g]kfnsf] Pstfsf] cfwf/ wd{ lg/k]lIftf,
;dfj]zLtfnfO{ cfTdf;ft u/L of] ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqfTs g]kfnsf] ;+ljwfg @)^& ;+ljwfg ;efaf6
kfl/t u/L nfu' ul/Psf] 5 .
1
efu !
k|f/lDes
!= /fi6«
g]kfn Ps :jtGq, cleefHo, / ;fj{ef}d;Qf;DkGg /fi6 x'g]5 . g]kfns]f /fli6«o Pstfs]f cfwf/
jx'hflto, jx'wfld{s, jx' ;Ff:s[lts / ljljwtfo'Qm ;dfhsf] /fli6«o lxt tyf ;Dj[l4k|lt cf:yfjfg /xL
Pstfsf] ;'qdf cfjWb ;j} g]kfnL hgtf ;dli6 ?kdf /fi6 xf] .
@= ;fj{ef}d;Qf / /fhlso;Qf
g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf / /fhlso;Qf g]kfnL hgtfdf lglxt /xg]5 . ;fj{ef}d;Qfsf] k|of]u of]
;+ljwfgdf Joj:yf eP adf]lhd x'g]5 .
#= /fHo
!= g]kfn Ps :jtGq, cleefHo, ;fj{ef}Df;Qf ;DkGg, wd{ lg/k]If, ;dfj]zL, ;+l3o nf]stflGqs
u0ftGqfTds /fHo x'g]5 . ;+l3o, k|fb]lzs / :yflgo ;/sf/sf] cfwf/e"t clwsf/x? cleJoQm
k4lt adf]lhd o;} ;+ljwfgsf] cg';"rLdf ;'rLs[t ul/Padf]lhd x'g]5 .
2
gful/stf
!= gful/stf M
-!_ ;+ljwfg k|f/Dd x'bfsf] jvtsf] gful/stf M of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf jvt g]kfnsf] gful/stf
k|fKt u/]sf] / o; efu adf]lhd gflul/stf k|fKt ug{ of]Uo JolQmx? g]kfnsf gful/s x'g]5g\ .
-@_ ;+ljwfg k|f/De ePkl5 gful/stfsf] k|fKtLM of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt g]kfndf :yfoL
a;f]jf; ePsf] b]xfPsf] JolQm a+zhsf] cfwf/df g]kfnsf] gful/s x'g]5 M
s_ of] ;+ljwfg k|f/De x'g'eGbf cl3 j+zhsf] cfwf/df gful/stf k|fKt u/]sf] JolQm,
v_ s'g} JolQmsf] hGd x'Fbfsf jvt lghsf] jfj' jf cfdf g]kfnL gful/s /x]5 eg] To:tf] JolQm,
u_ o; ;+ljwfg / k|rlnt sfg"g adf]lhd g]kfnsf] gful/stf k|fKt JolQmsf] 5f]/f jf 5f]/L dWo]
g]kfndf :yfoL j;f]jf; ul/ /x]sf] / ljb]lz gful/stf k|fKt gu/]sf] JolQm
-#_ g]kfn z/xbleq km]nf k/]sf] lkt[Tj dft[Tjsf] 7]ufg gePsf] k|To]s gfjfns lghsf] jfj' jf cfdf
km]nf gk/];Dd j+zhsf] cfwf/df g]kfnL gful/s x'g]5 .
-$_ g]kfnleq ufleg] u/L s'g} If]q k|fKt ePdf ;f] If]qleq j;f]jf; ePsf] JolQm k|rlnt sfg"gsf]
clwgdf /xL g]kfnsf] gful/s x'g]5 .
-%_ g]kfnL gful/s;+u a}jflxs ;DaGw sfod u/]sL ljb]zL dlxnfn] rfx]df k|rlnt sfg"g adf]lhd
g]kfnL gful/stf lng ;Sg]5 .
-^_ o; wf/fdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljbzL gful/s;+u ljjfx u/]sL g]kfnL
dlxnf gful/saf6 hlGdPsf] JolQmsf] xsdf lghsf] g]kfndf hGd e} g]kfndf g} :yfoL j;f]jf;
u/]sf] / jfj'sf] gful/stfsf] cfwf/df lghn] ljb]zsf] d'n'ssf] gful/stf k|fKt u/]sf] /x]g5 eg]
lghn] k|rlnt g]kfn sfg"g adf]lhd cª\uLs[t gful/stf k|fKt ug{ ;Sg]5 .
@= ;Ddfgfy{ gful/stf M
o; ;+ljwfgsf] k|lts'n gx'g] u/L sfg"gdf Joj:yf eP adf]lhd g]kfn ;/sf/n] s'g} klg JolQmnfO{
;Ddfgfy{ gful/stf lbg ;Sg]5 .
#= gful/stfsf] k|fKtL / ;dfKtL M
gful/stfsf] k|fKtL, ;dfKtL nufPt cGo Joj:yf sfg"g adf]lhd x'g]5 .
3
df}lns xs
!= :jtGqtfsf] xs M
!= k|To]s JolQmnfO{ hLjgsf] clwsf/ x'g]5 / ;Ddfgk"j{s jfFRg kfpg] xs x'g]5 .
@= d[To"b08sf] ;hfoF x'g] u/L sfg"g jgfO{g] 5}g .
#= k|To]s gful/snfO{ b]xfPsf] :jtGqtf x'g]5 M
!= ljrf/ / cleJolQmsf] :jtGqtf
@= ljgf xft xltof/ zflGtk"j{s e]nf x'g] :jtGqtf
#= g]kfnsf] s'g} klg k|b]z jf efudf cfjt hfjt / j;f]jf;sf] :jtGqtf
$= g]kfnsf] s'g} klg k|b]z jf efudf cfkm\gf] k]zf /f]huf/ / pBf]u Jofkf/ ug]{ :jtGqtf
t/
s= dfly g+ ! df pNn]lvt s'g} s'/fn] g]kfnsf] ;fj{ef}d ;Qf cv08tf jf ljleGg hft hftL
jf ;+k|bfo ljrsf] ;'–;DjGWfdf vnn kg]{ jf lx+;fTds sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ jf g]kfn
/fHo lj?4sf] b|f]x, ufln JoO{Holt jf cbfntsf] ckx]ngf jf ck/fw ug{ jf ;fj{hlgs
lzi6frf/ jf g}ltstfsf] k|lts'n x'g] sfo{df dgflzj k|ltjGw nufpg] u/L sfg"g agfpg
/f]s nufPsf] dflgg] 5}g .
v= dfly g+ @ df pNn]lvt s'g} s'/fn] g]kfnsf] ;fj{ef}d ;Qf cv08tf jf ljleGg hft hftL
jf ;+k|bfo ljrsf] ;' ;DjGWfdf vnn kg]{ jf lx+;fTds sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ ;fj{hlgs
g}ltstfsf] k|lts'n x'g] sfo{df dgflzj k|ltjGw nufpg] u/L sfg"g agfpg /f]s nufPsf]
dflgg] 5}g .
u= dfly g+ $ df pNn]lvt s'g} s'/fn] hgtfsf] ;fj{hlgs :jf:Yo jf g}ltstfsf] k|lts'n x'g]
sfo{df /f]s nufpg] jf s'g} vf; pwf]u Jokf/ jf ;]jf /fHon] dfq ;+rfng ug]{ jf s'g}
pwf]u Jofkf/ jf /f]huf/ jf k]zf ug{sf] nfuL s'g} zt{ jf of]Uotf tf]Sg] u/L sfg"g jgfpg
/f]s nufPsf] dfgLg] 5}g .
%= /fhg}lts bn vf]Ng] :jtGqtf
^= ;+3 ;+:yf vf]Ng] :jtGqtf
t/ v08 % / ^ sf] s'g} s'/fn] g]kfnsf] ;fj{ef}d ;Qf cv08tf jf ljleGg hft hftL jf ;+k|bfo
ljrsf] ;' ;DjGWfdf vnn kg]{ jf lx+;fTds sfo{ ug{ b'?T;fxg ug]{ jf ;fj{hlgs g}ltstfsf]
k|lts'n x'g] sfo{df dgflzj k|ltjGw nufpg] u/L sfg"g agfpg /f]s nufPsf] dflgg] 5}g .
%= ;dfgtfsf] xs M
!= ;j} JolQm sfg"gsf] b[li6df ;dfg x'g]5g . s;}nfO{ klg sfg"gsf] ;dfg ;+/If0faf6 j+lrt ul/g]
5}g .
@= ;fdfGo sfg"gsf] k|of]udf s'g}klg JolQmdfly wd{, j0f{, ln+u, hft, hftL, efiff, j}rfl/s cf:yf,
j}jflxs cj:yf, n}lus klxrfg, zfl/l/s czQmtf jf lt dWo] s'g} s'/fsf] cfwf/df e]befj ul/g]
5}g .
#= /fHon] JolQmx?sf ljr wd{, j0f{, ln+u, hft, hftL, pTklQ, efiff, j}rfl/s cf:yf, j}jflxs
cj:yf, n}lus klxrfg, zfl/l/s czQmtf jf cGo o:t} s'g} klg cfwf/df e]befj ug]{ 5}g .
t/
s= dlxnf, blnt, cflbjf;L hghflt, dw]zL, dhb'/, ls;fg, zfl/l/s jf dfgl;s czQmtf
ePsf JolQm, lk5l8Psf] ju{, jfns, j[4 jf o:t} cj:yfdf /x]sf JolQmsf] ;+/If0f,
zzlQms/0f jf ljsf;sf] nflu sfg"g4f/f ljz]if Joj:yf ug{ /f]s nufPsf] dflgg] 5}g .
4
v= s'g} sfdsf] nfuL cGt/lglxt cfjZoQmfsf] cfwf/df ;sf/fTds ?kdf sfo{ ug{ o;
wf/fdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] jfwf k'u]sf] dfgLg] 5}g .
*= jftfj/0f ;DaGwL xs M
k|To]s JolQmnfO{ :jR5 jftfj/0fdf jfRg kfpg] xs x'g]5 .
(= :jf:Yo ;DaGwL xs M
!= k|To]s JolQmnfO{ cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf lgz'Ns ?kdf kfpg] xs x'g]5 .
@= k|To]s JolQmnfO{ :jf:Yo ;]jfsf] kx'rdflysf] xs x'g]5 .
#= s'g} JolQmnfO{ lghsf] hLjg jf dof{bfdf c;/ kg]{ u/L :jf:Yosf] clwsf/af6 jlGrt ul/g]
5}g .
5
$= k|To]s JolQmnfO{ /fHodf pknAw >f]t / ;fwgn] EofP;Dd :jf:Yosf] clwsf/sf] k|ultzLn
sfof{Gjogsf] k'g/fjnf]sg u/Lkfpg] xs x'g5
] .
!&= dlxnfsf] xs M
!= dlxnf ePs} sf/0fjf6 s'g} lsl;dsf] e]befj u/Lg] 5}g .
@= k}lqs ;DklQdf 5f]/f / 5f]/LnfO{ ;dfg xs x'g]5
#= k|To]s dlxnfnfO{ k|hgg\ :jf:Yo tyf k|hgg\ ;DaGwL xs x'g]5 .
$= s'g} klg dlxnf lj?4 s'g} lsl;dsf] lx+;f hGo sfo{ ul/g] 5}g . o:tf] sfo{ b08gLo x'g]5 .
!*= jfnjflnsfsf] xs M
!= k|To]s jfn jflnsfnfO{ cfkm\gf] klxrfg tyf gfdsf] xs x'g]5 .
@= k|To]s jfn jflnsfnfO{ kfng kf]if0f, cfwf/e"t :jf:Yo / ;fdflhs ;'/Iff k|fKt ug]{ xs x'g]5 .
#= k|To]s jfn jflnsfnfO{ zfl/l/s, dfgl;s jf cGo s'g} klg lsl;dsf] zf]if0f lj?4sf] xs x'g]5 .
o:tf] sfo{ b08gLo x'g]5 / lkl8t jfnsnfO{ If]ltk"lt{ lbO{g] 5 .
$= c;xfo, cgfy, ;':tdgl:ylt, hf]lvddf k/]sf jf cGo o:t} cj:yfdf /x]sf] jfnjflnsfnfO{
/fHoaf6 ljz]if ;'ljwf kfpg] xs x'g]5 .
%= c7f/ jif{ pd]/ k'/f gePsf s'g}klg jfn jflnsfnfO{ sf/vfgf, vfgL jf hf]lvdk"0f{ sfddf
nufpg jf ;]gf, k|x/L jf 4Gbdf k|of]u ug{ kfO{g] 5}g . kGw| jif{ pd]/ k'/f gePsf s]6fs]l6nfO{
/f]huf/ d'ns sfo{df nufpg kfO{g] 5}g .
7
@)= zf]if0f lj?4sf] xs M
!= k|To]s >ldsnfO{ plrt >d cEof;sf] xs x'g] 5 .
@= k|To]s JolQmnfO{ zf]if0f lj?4sf] xs x'g] 5 . k|yf, k/Dk/f jf k|rngsf] gfddf s;}nfO{ kgL
zf]if0f ug{ kfO{g] 5}g .
#= k|To]s >ldsnfO{ sfg"g 4f/f lgwf{/Lt Go'gtd Hofnf / ;]jfsf] Go'gtd zt{ eGbf sd x'g] u/L
sfddf nufpg jf /f]huf/ ;Demf}tf ug{ kfpg] 5}g .
8
$= tTsfn k|rlnt sfg"gn] ;hfo gx'g] sfd u/]jfkt\ s'g} JolQm ;hfosf] efuL x'g]5}g / s'g} klg
JolQmnfO{ s;'/ ubf{sf] cj:yfdf k|rlnt sfg'gdf tf]lsPeGbf j9L ;hfo lbO{g] 5}g .
t/, o'4 ck/fw, dfgjtf lj?4sf] ck/fw / hftLxTofdf ;+nUg /x]sf] 7x/ ePsf] cj:yfdf eg]
of] k|fjwfg nfu' x'g] 5}g .
%= s'g} cleof]u nufOPsf] JolQmnfO{ lghn] u/]sf] s;'/ k|dfl0ft geP;Dd s;'/bf/ dflgg] 5}g .
^= s'g} klg JolQm lj?4 cbfntdf Ps} s;'/df Psk6s eGbf j9L ;hfo lbO{g] 5}g .
&= s'g} s;'/sf] cleof]u nfu]sf] JolQmnfO{ cfkm\gf] lj?4 ;fIfL x'g s/ nufOg] 5}g .
*= k|To]s JolQmnfO{ lgh lj?4 nufOPsf] cleof]u / sf/jfxLsf] hfgsf/L kfpg] xs x'g]5 .
(= k|To]s JolQmnfO{ ;Ifd cbfnt jf Golfos lgsfoaf6 :jR5 ;'g'jfO{sf] xs x'g]5 .
!)= k|To]s sfg'g adf]lhd cw{Golfos lgsfoaf6 :jR5 ;'g'jfO{sf] xs x'g]5 .
!!= k|To]s JolQmnfO{ d'2fsf] ;"rgf, sfuhft / lghsf slj?4df k|of]u ul/Psf k|df0fx?sf] k|ltjfb
ug{ Kffpg] xs x'g]5 . s'g} klg JolQmnfO{ cfkm\gf] pkl:yltdf dfq sf/jfxL ul/kfpg], d'2fsf]
l56f] sf/jfxL u/Lkfpg], cfkm\gf] ;fIfL k/LIf0f u/Lkfpg], bf]ef;] /fVg kfpg] / Gofosf]
ckrngdf sfg'g adf]lhd Ifltk"lt{ kfpg] xs x'g]5 .
!@= k|To]s JolQmnfO{ ;"rgf j]u/sf] y'gf / hj/h{:tL j]kQf lj?4sf] xs x'g]5 .
!#= c;dy{ / c;xfo kIfnfO{ lgz'Ns sfg"gL ;]jf kfpg] xs x'g]5 .
@%= ;"rgfsf] xs M
sfg'gåf/f uf]Ko elg /f]s nufOPsf] ;'rgf jfx]s k|To]s JolQmnfO{ cfkm\gf] jf ;fj{hlgs ;/f]sf/sf]
s'g} klg ljifosf] ;"rgf dfUg] jf kfpg] xs x'g]5 . t/ ;fj{ef}d;Qf, /fli6«o ;'/Iff, cv08tf ,
;'rgfsf] k|s[ltsf] cfwf/df lglZrt ;do ;Dd uf]Ko /fVg' kg]{ h:tf u+le/ ljifox?sf] ;"rgfsf]
hfgsf/L lbg /f]s nufpg] u/L sfg"g agfpg of] wf/fn] k|lts'n cz/ kf/]sf] dflgg] 5}g .
@^= uf]kgLotfsf] xs M
!= s'g} klg JolQmsf] hLp, cfjf;, ;DklQ, lnvt tYof+s, rl/q ;DaGwL s'/fx?sf] uf]kgLotf
cgltqmDo x'g]5 .
@= sfg"g jdf]lhd jfx]s s'g} kgL JolQmnfO{ cg'dtL ljgf lghsf] cfjf; tyf lghL sfo{df c?jf6
x:tIf]k gx'g] s'/fsf] Uof/]G6L u/Lg] 5 .
9
@&= b]z lgsfnf lj?4sf] xs M
!= s'g}klg gful/snfO{ b]z lgsfnf ul/g] 5}g .
@= s'g}klg JolQmnfO{ b]z lgsfnf ubf{ plrt k|lqmof cjnDag ul/g] 5 .
@*= dtbfgsf] xs M
!= k|To]s gful/snfO{ sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd cfjlws ?kdf x'g] /fli6«o, k|fb]zLs jf :yfgLo
lgjf{rgdf jf ;+ljwfg tyf sfg"g jdf]lhdsf] lgsfodf r'Gg] / r'lgg] xs x'g]5 .
@= dtbfg u/]sf] jf gu/]sf] cfwf/df s'g} /fi6«;]js jf gfu/LsnfO{ e]befj u/Lg] 5}g .
10
…efu $
/fHosf] bfloTj, lgb]{zs l;4fGt tyf gLltx¿
! /fHosf] bfloTj M
/fHosf] bfloTj b]xfo adf]lhd x'g]5M–
-s_ zflGt ;'/Iff, sfg"gsf] zf;g / df}lns xsx?sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{,
-v_ b]zdf cu|ufdL /fhg}lts–cfly{s / ;fdflhs kl/jt{g ;'lglZrt ug]{,
-u_ ljZjJofkL ¿kdf :jLs[t cfwf/e"t dfgj clwsf/, jx'bnLo k|lt:kwf{Tds nf]stflGqs k|0ffnL,
hgtfdf lglxt ;fj{ef}d;Qf / hgtfsf] ;jf]{Rrtf, ;+j}wflgs ;Gt'ng / lgoGq0f, sfg"gsf]
zf;g, ;fdflhs Gofo / ;dfgtf, :jtGq Gofokflnsf, cfjlws lgjf{rg, gful/s ;dfhsf]
cg'udg, k"0f{ k|]; :jtGqtf, hgtfsf] ;"rgfsf] clwsf/, /fhg}lts bnx¿sf lqmofsnfkx¿df
kf/blz{tf / hjfkmb]lxtf, hg;xeflutf, lgikIf, ;Ifd tyf :jR5 k|zf;gtGqsf cjwf/0ffx¿sf]
k"0f{ kl/kfngf ug]{ /fhg}lts k|0ffnL cjnDag u/L e|i6frf/ b08xLgtfsf] cGTo ub}{ ;'zf;g
sfod ug]{,
-3_ juL{o, hftLo, eflifs, n}lËs, ;f+:s[lts, wfld{s / If]qLo e]befjsf] cGTo ub}{ dlxnf, blnt,
cflbjf;L hghflt, dw]zL, pTkLl8t, pk]lIft, cNk;ª\Vos tyf ;LdfGts[t ;d'bfo / lk5l8Psf
If]q nufotsf ;d:ofx¿nfO{ ;+jf]wg ug]{,
-8=_ /fHo ;+/rgfsf ;a} cËx¿df dw]zL, blnt, cflbjf;L hghflt, dlxnf, dhb"/, ls;fg, ckfË,
lk5l8Psf ju{ / If]q ;a}nfO{ ;dfg'kflts ;dfj]zLsf] cfwf/df ;xefuL u/fpg],
-r_ ;fdGtjfbsf ;a} ¿kx¿sf] cGTo ug]{ cfly{s ;fdflhs ¿kfGt/0fsf] Go"gtd ;femf sfo{s|d to
u/L nfu" ub}{ hfg],
-5_ ;fdGtL e"–:jfldTjsf] cGTo ub}{ j}1flgs e"ld;'wf/ sfo{s|d nfu" ug]{ gLlt cjnDag ug]{,
-h_ /fli6«o pBf]uwGbf / ;fwg;|f]tsf] ;+/If0f / k|jw{g ug]{ gLlt cg';/0f ug]{,
-em_ lzIff, :jf:Yo, cfjf;, /f]huf/L / vfB ;Dk|e'tfdf ;a} gful/ssf] clwsf/ :yflkt ug]{ gLlt
lng],
-`_ ;'s'Daf;L, sd}of, xlnof, x/jf r/jf nufotsf cfly{s ;fdflhs ¿kn] k5fl8 k/]sf ju{sf]
nflu cfly{s ;fdflhs ;'/Iffsf] Joj:yf ug]{ gLlt lng],
-6_ b]zsf] cfly{s–;fdflhs ¿kfGt/0f Pj+ Gofosf ;fy} b]znfO{ l56f] ;d'Ggt / cfly{s ¿kn]
;d[4zfnL agfpg Ps ;femf ljsf; cjwf/0ff lgdf{0f ug]{,
-7_ >ldssf k]zfut clwsf/sf] ;'lglZrttf ub}{ pBf]uwGbf, Jofkf/, lgof{t k|j4{g cflbsf nflu
nufgL j[l4 u/L /f]huf/L Pj+ cfo cfh{gsf cj;/x¿sf] Jofks j[l4 ug]{ gLlt cg';/0f ug]{,
-8_ /fHo kIf ePsf] cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{,
-9_ ;a} lje]bsf/L sfg"gsf] cGTo ug]{,
-0f_ d'n'sdf ljBdfg hn;|f]t nufot k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] /fi6« lxtdf k|of]u ug]{,
-t_ ;z:q 4Gbsf ;DaGwdf ul7t cfof]ux?sf l;kmfl/z / k|ltj]bgx?sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{,
#= /fHosf gLltx¿ M
-!_ b]zsf] ;Gt'lnt ljsf;sf nflu cfly{s nufgLsf] Gofof]lrt ljt/0f u/L ;a} If]qsf hgtfsf]
lzIff, :jf:Yo, oftfoft, cfjf; / /f]huf/L h:tf cfwf/e"t s'/fx¿sf] ljsf; u/L hg;fwf/0fsf]
hLjg:t/ j[l4 ug]{ gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-@_ g]kfnL ;dfhsf] cfly{s ?kfGt/0fsf] d'Vo cfwf/ ;fj{hlgs tyf ;xsf/L If]qnfO{ jgfO{g] 5 .
;fj{hlgs, ;xsfl/tf / lghL If]qsf] dfWodaf6 d'n'sdf cy{tGqsf] ljsf; ug]{ gLlt /fHon]
cjnDag ug]{5 .
-#_ ljleGg wd{, ;F:s[lt, hflt, ;d'bfo, ;Dk|bfo, pTklQ / efiff efifLx¿sf aLr ;dfgtf Pj+
;xcl:tTjsf cfwf/df :j:y / ;'dw'/ ;fdflhs ;DaGw ljsl;t u/L ;a}sf] efiff, ;flxTo,
lnlk, snf / ;+:s[ltsf] ;dfg ljsf;åf/f b]zsf] ;f+:s[lts ljljwtf sfod /fvL /fli6«o
PstfnfO{ ;'b[9 ug]{ gLlt /fHon] cjnDag ug{]5 .
-$_ /fli6«o lxt cg's"n pkof]uL Pj+ nfebfos ¿kdf b]zsf] k|fs[lts ;|f]t tyf ;Dkbfsf] kl/rfng
ubf{ :yfgLo ;d'bfonfO{ k|fyldstf lbOg] gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-%_ /fHon] jftfj/0f :jR5 /fVg cfjZos Joj:yf ug]{5 . hg;fwf/0fdf jftfj/0fLo :jR5tfsf]
r]tgf a9fO{ ef}lts ljsf; ;DaGwL lqmofsnfkx¿åf/f jftfj/0fdf k|lts"n c;/ kg{ glbg Pj+
jftfj/0f tyf b'n{e jGohGt'sf] ljz]if ;+/If0fdf /fHon] k|fyldstf lbg]5 .
-^_ /fHon] hnjfo', hn, hldg, h+un, h/fh'/L, hgzlQm, hgfj/ / hl8j'6L nufPt h}ljs
ljljwtfsf] ;+/If0f u/L, tLgsf] bLuf] pkof]u / To;af6 k|fKt nfedf ;dGoflos afF8kmfF8sf]
Joj:yf ug]{5 .
-&_ /fHon] hUufsf] xbjGbL, k'g/ljt/0f, rSnfjGbL / cg'kl:yt e":JffldTjsf] cGtaf6 pTkfbsTj
j[l4 x'g]u/L j}1flgs e" Joj:yfkgsf] gLlt cjnDag ug]{5 .
-*_ /fHon] ls;fgnfO{ k|f]T;fxg u/L s[lif If]qdf pTkfbsTj a9fO{ s[lifdf cfwfl/t clwsf+z hgtfsf]
cfly{s pGglt x'g] cj:yfx¿sf] l;h{gf u/L s[lifnfO{ pBf]usf] ¿kdf ljsf; ug]{5 .
12
-(_ /fHon] ju{sf kl/jf/x?sf] pTyfg u/L ;dfhjfbd'lv, ;dtfd'ns ;dfh :yfkgf ug{
;xsfl/tfdf ljz]if hf]8 lbg]5 / /fHon] k|efjsf/L ;fj{hlgs ljt/0f k|0ffnLsf] gLlt cjnDag
ug]{5 . j:t' / ;]jf ahf/ sfg"g4f/f lgb]{lzt, Jojl:yt / gLoGq0f ug]{ gLlt lng]5 .
-!)_ b]zsf] d'Vo ;fdflhs cfly{s zlQmsf] ¿kdf /x]sf] >dzlQmnfO{ /f]huf/ pknAw u/fO{ sfd
kfpg] clwsf/ ;'lglZrt u/L pgLx¿sf] xs / lxtsf] ;+/If0f ub}{ pBdsf] Joj:yfkgdf
;xeflutf a9fpg] gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-!!_ dlxnf ju{sf] lzIff, :jf:Yo / /f]huf/Lsf] ljz]if Joj:yf u/L /fli6«o ljsf;df clwsflws
;xefuL agfpg] gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-!@_ /fHon] Psn dlxnf, cgfy, afnaflnsf, c;xfo, j[4, ckfË, czQm / nf]kf]Gd'v hfltsf] ;+/If0f
/ pGgltsf nflu ;fdflhs ;'/Iffsf] ljz]if Joj:yf ug]{ gLlt cjnDag ug]{5 .
-!#_ lzIff, :jf:Yo, cfjf;, vfBfGg, vfB;Dk|e'tf / /f]huf/Ldf lglZrt ;dosf nflu cf/If0fsf]
Joj:yf u/L cfly{s tyf ;fdflhs ¿kn] lk5l8Psf cflbjf;L hghflt, dw]zL, blnt nufot
;LdfGts[t ;d'bfo tyf ul/aLsf] /]vfd'gLsf dhb'/ ls;fgsf] pTyfg ug]{ gLlt /fHon] cjnDag
ug]{5 .
-!$_ b]zsf] pGgltsf nflu lj1fg tyf k|ljlwsf] ljsf;nfO{ k|fyldstf lbg] gLlt /fHon] cjnDag
ug{'sf ;fy} :yfgLo k|ljlwsf] ljsf; ug{] gLlt cjnDag ug{]5 .
-!%_ /fHon] art kl/rfnsf] gLlt cjnDag ug]{5 . ;dfj]zL ljsf;sf] nflu ;d'bfodf ljQLo
;fwgsf] Gofof]lrt ljt/0f ug]{ gLlt cjnDag ug]{5 . o; k|of]hgsf] lgldQ art tyf C0f
;xsf/L ;+:yfx? kl/rfng ug]{ gLlt lng]5 . /fli6«o ljsf;sf] nflu :jb]zL nufgLnfO{
k|fyldstf lbO{ b]zdf j}b]lzs k"FhL / k|ljlwnfO{ cfslif{t / k|f]T;flxt ug]{ gLlt /fHon] cjnDag
ug]{5 .
-!^_ ax';ª\Vos u|fdL0f hgtfsf] lxtnfO{ Wofgdf /fvL :yfgLo ;/sf/ dfkm{t u|fdL0f ljsf;sf]
ultnfO{ tLa|t/ agfpFb} n}hfg] gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 . /fHon] :yfgLo ;/sf/x? :jtGq,
:jfoQ / nf]stflGqs xg] gLlt cjnDag ug]{5 . :yfgLo ;/sf/x?df hgtfn] k|ToIf ;xeflutf
hgfO{ :yfgLo of]hgf / ljsf; lgdf{0fsf sfdnfO{ k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ gLlt /fHon]
cjnDag ug]{5 .
-!&_ /fHon] dlxnf, blnt, cflbjf;L hghflt, dw]zL, d'l:nd, t/fO{sf yf? nufot cNk;ª\Vos,
e"ldxLg, ;'s'Daf;L, sd}of, ckfË, lk5l8Psf If]q tyf ;d'bfo / ;d'bfo / cGo o:t} ju{sf
nflu ;sf/fTds lje]bsf cfwf/df ljz]if Joj:yf ug]{ gLlt cjnDag ug]{5 .
-!*_ /fHon] ljleGg efiff, wd{, ;+:s[lt / ljlewtfsf] ;+/If0f ug{ cGt/fli6«o >d ;+u7gsf] cle;lGw
g+=!^( df pNn]lvt k|s[lt cg'?ksf] cfGtl/s cfTd lg0f{osf] clwsf/ sfof{Gjog ug]{ gLlt
lng]5 .
-!(_ d'Qm sd}ofsf] ;ª\Vof osLg u/L pgLx¿sf] a;f]jf;sf] nflu cfwf/e"t e"ld / /f]huf/Lsf]
Joj:yf ug]{ gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-@)_ ls;fg, dhb'/ nufot >ddf cfl>t ju{sf] ljsf;sf] nflu k|fljlws lzIff, tfnLd, k|lzIf0fsf]
cfjZos k"jf{wf/sf] Joj:yf u/L pgLx¿nfO{ /fHosf] ljsf; k|lqmofdf ;xefuL u/fpg] gLlt
/fHon] cjnDag ug]{5 .
-@!_ j[4, czQm dlxnf tyf a]/f]huf/nfO{ sfg"gdf Joj:yf u/L eQf lbg] gLlt cjnDag ug]{5.
-@@_ d'n'sdf ljBdfg k/Dk/fut 1fg, ;Lk / cEof;sf] klxrfg / ;+/If0f ub{} To;nfO{ cfw'lgsLs/0f
ug{] gLlt /fHon] cjnDag ug{]5 .
-@#_ d'n'sdf :yfkgf ePsf ;fj{hlgs tyf u}/;/sf/L ;+3 ;+:yfsf] ;~rfng / Joj:yfkgdf lgodg
ug{ /fHon] ljz]if gLlt cjnDag ug]{5 .
13
-@$_ b]zsf] ljsf;df o'jf hgzlQmnfO{ kl/rfng ug{ /fHon] ljz]if gLlt cjnDag ug]{5 . /fHon]
v]ns'bsf If]qdf ljz]if nufgL u/L v]nsf] :t/nfO{ cGt//fli6«o :t/sf] txdf k'/\ofpg] gLlt to
ug]{5 .
-@%_ u}x| cfjf;Lo g]kfnLx?sf] /fi6«sf] ;du| ljsf;df dxTjk"0f{ of]ubfg x'g] s'/fnfO{ Wofgdf /fVb}
pgLx?sf] xs lxtsf] ;+/If0fsf] nflu /fHon] cfjZos gLlt lng]5 .
-@^_ /fHon] ;+o'Qm /fi6«;+3sf] a8fkq, c;+nUgtf, k~rzLnsf] l;4fGt, cGt/f{li6«o sfg"g /
ljZjzflGtsf] dfGotfsf] cfwf/df g]kfnsf] k//fi6« gLlt lng]5 . l5d]sL /fi6«x?sf] ;DaGw uf9f
jgfOg]5 .
-@&_ l5d]sL ldq /fi6«x¿ / ;+;f/sf c? ;a} d'n'sx¿l;t cfly{s, ;fdflhs Pj+ cGo If]qdf
;dfgtfsf] cfwf/df ;xof]ufTds ;';DaGw sfod u/L g]kfndf zflGtnfO{ cGt/f{li6«o dfGotfsf]
cfwf/df ;+:yfut ub{} hfg] gLlt /fHon] cjnDag ug]{5 .
-@*_ /fHon] lzIff, :jf:Yo, cfjf;, vfBfGg, /f]huf/L / lkpg] kfgLnfO{ JolQm jf ;d'bfosf ?kdf
:yfkgf ug{ pknAw >f]tx?sf] clwstd kl/rfng u/L k|ultzLn sfof{Gog ug]{ gLlt cjnDag
ug]{5 .
14
sfo{kflnsf ;DaGwL Joj:yf
!= /fi6«klt M –
!= g]kfndf Pshgf /fi6«klt /xg] 5g . /fi6«klt g]kfn /fi6«sf] k|d'v x'g]5g .
@= /fi6«klt g]kfnsf] /fli6«otf Pj+ g]kfnL hgtfsf] Pstfsf] k|lts x'g] 5g\ .
#= /fi6«kltaf6 s]Gb|, ;j} k|b]z tyf :yflgo ;/sf/aLr Pstf, ;dGjo / ;befj sfod u/L
;+ljwfgsf] kfngf / ;+/If0f ug'{ k|d'v st{jo x'g5
] .
@= /fi6«kltsf] lgjf{rg
!= /fi6«kltsf] lgjf{rg hg;ef, /fli6«o;ef, k|b]z;efsf ;b:ox? / :yflgo ;/sf/sf k|d'v /
pkk|d'vx?sf] lgjf{rs d08njf6 ul/g]5 .
@= /fi6«kltdf lgjf{lrt x'gsf] nflu tTsfn sfod /x]sf lgjf{rs d08nsf ;b:ox?sf] jx'dt k|fKt
ug'{ kg]{5 .
#= klxnf] r/0fsf] lgjf{rgdf s'g} klg pd]b\jf/n] jx'dt k|fKt gu/]df ;j}eGbf j9L dt k|fKt ug]{
b'O hgf pd]bjf/sf] ljrdf k'g lgjf{rg ul/g]5 . To;/L ePsf] bf]>f] r/0fsf] lgjf{rgdf jx'dt
k|fKt ug]{ JolQm /fi6«kltdf lgjf{lrt ePsf] dflgg] 5 .
(= sfo{sfn M–
!= /fi6«klt / pk/fi6«kltsf] sfo{sfn lgjf{lrt ePsf] ldltn] % jif{sf] x'g]5 .
@= lghx? ;f]lx kbdf @ sfo{sfn eGbf j9L pd]b\jf/ x'g of]Uo x'g] 5}gg\ .
!)= ;ky
/fi6«kltn] ;+;bdf pkl:yt eO{ ;jf]{Rr cbfntsf] k|wfg Gofolwz ;dIf / pk/fi6«kltn] ;+;bdf
pkl:yt eO{ /fi6«klt ;dIf cg';'lrdf tf]lsPsf] 9frfdf cfkm\gf] kb tyf uf]klgotfsf] ;ky lng' kg]{5
!% =k|wfgdGqLsf] lgjf{rg
!= jflns dtflwsf/sf] cfwf/df g]kfn /fHonfO{ Ps lgjf{rg If]q dflg k|ToIf lgjf{rg4f/f
k|wfgdGqLsf] lgjf{rg ul/g]5 . ;fdfGtof hg;efsf] lgjf{rg x'g] lbg Ps 5'§} dtkq4f/f
k|wfgdGqLsf] lgjf{rg ul/g]5 .
!&= sfo{sfn
k|wfgdGqLsf] sfo{sfn lgjf{lrt ePsf] ldltn] % jif{sf] x'g]5 . b'O k6s k|wfgdGqL ePsf] JolQm t]>f]
k6ssf\] nfuL pd]b\jf/ x'g of]Uo x'g] 5}gg\ .
17
!(= k|wfgdGqL / dlGqk/Lifbsf ;b:ox? kb d'Qm x'g] cj:yf
!= k|wfgdGqLn] /fi6klt ;dIf / dGqLk/Lifbsf ;b:ox?n] k|wfgdGqL ;dIf lbPsf] /flhgfdf
:jLs[t ePdf
@= sfo{Ifdtfsf] cefj, v/fj cfrf/0f, OdfGbf/Lk'j{s cfkm\gf] klbo st{Jo k'/f gu/]sf], cfly{s
clgoldttf u/]sf] b]zsf] /fli6«o cv08tf, ;fj{ef}ldstf, ;f+k|fbflos ;befjdf cz/ k'Ug] s'g}
sfo{ u/]sf] eGg] cfwf/df sfg'g adf]lhd hg;efdf dxfcleof]u k|:tfj k|:t't eO{ ;f] k|:tfj
hg;efdf tTsfn sfod /x]sf ;Dk'0f{ ;bZo ;+Vofsf] b'O{ ltxfO{ jx'dtjf6 kfl/t ePdf k|wfg
dGqL kbd'Qm x'g]5g .
#= dlGqk/Lifbsf ;b:ox? b]xfosf] cj:yfdf kbd'Qmx'g] 5gM
!= hg;efsf] jx'dt ;b:o s'g} dGqL pk/ cljZjf;sf] k|:tfj kf/Lt u/]df
@= k|wfg dGqLn] kbd'Qm u/]df
#= d[To' ePdf
$= k|wfgdGqL kbd'Qm ePdf
o; ;+ljwfg adf]lhd k|wfgdGqLsf] kb l/Qm eO{ csf]{ k|wfgdGqL lgjf{lrt geP ;Dd ;f]xL
k|wfgdGqLn] g} sfo{ ;+rfng ug]{5,
!_ t/, d[To' jf kbjf6 x6fO{sf]df eg] pkk|wfgdGqL jf jl/i7 dGqLn] csf]{ k|wfgdGqLsf]
lgjf{rg geP ;Dd k|wfgdGqLsf] sfo{ef/ ;+xfNg] u/L /fi6«kltn] tf]Sg]5g .
@)= ;ky
k|wfgdGqLn] /fi6«klt ;dIf / cGo dGqLx?n] k|wfgdGqL ;dIf cg'';'lrdf n]lvPsf] 9fFrfdf kb tyf
uf]klgotfsf] ;ky lng]5g .
18
/fHo k'gM;+/rgfsf] cfwf/
;+3fTdstfdf cfwfl/t gofF /fhgLlts / k|zf;lgs OsfOsf] ljefhg ubf{ ef}uf]lns cjl:ylt, hg;+Vof /
hfltut a;f]jf;sf] cj:yf, dft[efiff / efiffsf] k|of]usf] cj:yf, ;f+:s[lts ;lDdngsf] cj:yf, k|zf;lgs
;'udtf, cfly{s–;fdflhs cGt/;DaGw, ;fwg–;|f]tsf] pknJwtf / P]ltxfl;stf h:tf kIfnfO{ cfwf/
agfOg]5 . pko'{Qm gLlt cg'?k /fhgLlts / k|zf;lgs If]qsf] ljefhg ubf{ hftLo ;d'bfosf] ;3g
a;f]af;, eflifs ;3gtf / ljlzi6 ;fF:s[lts If]qx?nfO{ ;s];Dd Pp6} /fhgLlts / k|zf;lgs OsfO{df
cfj4 ug]{ gLlt cjnDjg ul/g]5 .
;+3fTdstfdf cfwfl/t zf;gsf] 9fFrf tLg txsf] x'g]5 . o;cGtu{t Pp6f ax'hftLo s]Gb|Lo ;+/rgf x'g]5 .
s]Gb|eGbf d'lg g]kfnL ljz]iftf cg'?ksf ljwfosL clwsf/;lxtsf ax'hftLo k|b]zx? /xg]5g\ . To;eGbf
tnsf :yfgLo ;/sf/sf jt{dfg ;+/rgfnfO{ dfly pNn]v ul/Psf] gLltsf cfwf/df k'gM;+/rgf ul/g]5 .
;+3Lo OsfO{x?sf] gfdfs/0f ubf{ hftLo, eflifs, ;f+:s[lts / P]ltxfl;s klxrfgnfO{ ;d]t cfwf/ dflgg]5 .
19
efu
k|b]z sfo{sfl/0fL
fl/0fL
!= k|b]z ;DjGwL Joj:yf M
g]kfndf of] ;+ljwfgsf] cg';'lr=====df n]lvP adf]lhdsf k|b]zx? /xg] 5g .
@= sfo{sf/L0fL clwsf/
x/]s k|b]zsf] sfo{sfl/0fL clwsf/ k|b]zfWoIfdf /xg] 5 . t/ lghn] :jljj]sn] ug]{ elg ls6fgL k'j{s
Joj:yf ePsf]df jfx]s k|b\]zfWoIfn] ug]{ ;j} sfdx? cGo lgsfo jf k|b]z dGqLkl/ifbsf] ;Nnfx /
l;kmfl/;df x'g]5 . To:tf] ;Nnfx d'lVtof/ dfkm{t k|fKt x'g]5 .
#= k|b]zfWoIf
!= x/]s k|b]zdf Ps k|b]zfWoIf /xg] 5g . t/ of] Joj:yfn] s'g} Ps k|b];fWoIfnfO{ csf]{ k|b]zsf]
;d]t k|b]zfWoIf eO{ sfd ug{ jfwf k'/\ofPsf] dflgg] 5}g .
@= k|b]zfWoIf k|b]zsf] k|d'v x'g] 5g\ .
#= k|b]zfWoIfsf] dgf]gog dGqLkl/ifbsf] l;kmfl/;df /fi6«klt4f/f x'g]5 . / lgh o; ;+ljwfg
jdf]lhd /fi6kltn] rfx]sf] cjlw ;Dd kbdf jxfn /xg] 5g\ .
$= s'Gf} sf/0fn] k|b]zfWoIfsf] kb d'Qm ePsf] cj:yfdf csf]{ k|b]zfWoIfsf] dgf]gog gx'Gh]n ;Dd
/fi6kltn] tf]lslbPsf] Joj:yf jdf]lhd x'g] 5 .
$= k|b]zfWoIfsf] of]Uotf
b]xfPsf] of]Uotf k'u]sf] JolQm dfq k|b]zfWoIfsf] ?kdf sfd ug{ of]Uo dflgg] 5 .
!= g]kfnL gful/s
@= ljut @) jif{ b]vL :yflo ?kdf g]kfndf a;f]jf; u/]sf]
#= #% jif{ pd]/ k'/f ePsf]
$= dfgl;s ;Gt'ng gu'dfPsf]
%= ei6frf/sf] cleof]u nflu d'4f grn]sf]
^= g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf ;hfP gkfPsf]
&= s'g} sfg"gn] cof]Uo gePsf]
%= k|b]zfWoIfsf] sfd st{Jo / clwsf/
k|b]zfWoIfsf] sfd st{Jo / clwsf/ b]xfP adf]lhd x'g]5 .
!= ;DjlGwt k|b]zsf] k|d'vsf] x}l;otn] ;+ljwfgsf] ;+/If0f, kfngf / k|of]u ug'{ u/fpg' .
@= ;+l3o sfo{sfl/l0fsf] k|ltlglwsf] ?kdf sfd ug'{ .
#= ;+ljwfg jdf]lhd k|b]z dGqLkl/ifbsf] u7g ug'{ .
$= k|b]zdf ePsf dxTjk'0f{ sfd sf/jflxsf] jf/]df /fi6«klt / k|wfgdGqLnfO{ lgoldt ?Kfdf
hfgsf/L u/fpg' .
%= k|b]zleq zflGt, ;'Joj:yf / ljsf;sf] sfo{ ug'{ .
^= of] ;+ljwfg / sfg"g adf]lhdsf cGo sfdx? ug'{ .
^= k|b]zfWoIfsf] kb /LQm x'g] cj:yf
b]xfPsf] cj:yfdf k|b]zfWoIfsf] kb l/Qm x'g]5 .
20
!= d[To' ePdf
@= /fi6«klt ;dIf /flhgfdf lbPdf
#= ;+ljwfg adf]lhdsf] of]Uotf gk'u]df jf g/x]df
$= sfg"gdf Joj:Yff eP jdf]lhd lgh lj?4 dxfcleof]usf] k|:tfj kfl/t u/]df
%= /fi6«kltn] kbd'Qm u/]df
&= ;]jf ;'ljwf tyf kfl/>lds
k|b]zfWoIfsf] ;]jf ;'ljwf tyf kfl/>lds sfg'gdf Joj:yf eP adf]lhd x'g]5.
*= k|b]z dGqLKfl/ifb
!= of] ;+ljwfg / k|rlnt sfg"Gfdf pNNf]v ePsf k|b]zsf] sfo{sfl/0fL sfo{ ug{sf nflUf k|b]zdf
d'lVtof/sf] cWoIftfdf Ps dGqLkl/ifb /xg] 5 .
@= k|b]z;efdf slDtdf bz k|ltzt l;6 ;+Vof k|ltlglWfTj ug]{ /fhgLlts bnx?sf] j}7sn] u/]sf]
l;kmfl/; adf]lhd k|b]zfWoIfn] Ps d'lVtof/ ;lxt j9Ldf !) hgfsf] dGqLkl/ifbsf] u7g ug]{
5g . dGqLkl/ifbsf ;b:ox? k|b]z;efsf ;bZo x'g]5g .
#= k|b]z dGqLkl/ifbsf] u7g ug]{ k|of]hgsf nflu ;DjlGwt k|b]zdf ePsf] k|b]z ;efsf] lgjf{rg
kl/0ffd lgjf{rg cfof]un] ;fj{hlgs u/]sf] ldltn] & lbg leq k|b]zfWoIfn] k|b]z;efdf bz
k|ltzt l;6 ;+Vof k|fKt ug]{ bnx?sf] ;+o'Qm j}7s cfjfxfg ug'{ kg]{5 .
$= d'lVtof/ tyf cGo dGqLx?n] k|b]zfWoIf ;dIf kb tyf uf]klgotfsf] ;ky lng' kg]{5 .
%= Ps} JolQm b'O{ sfo{sfn eGbf j9L d'lVtof/sf] ?kdf sfo{ ug{ of]Uo dflgg] 5}g .
^= k|b]z dGqLkl/ifbsf ;b:ox? JolQmut tyf ;fd'lxs ?kdf k|b]z ;ef k|lt pQ/bflo / hjfkmb]xL
x'g]5g .
(= kbl/Qmtf
b]xfPsf] cj:yfdf dGqLkl/ifbsf ;b:ox?sf] kb l/Qm x'g]5 .
!= d'lVtof/n] k|b]zfWoIf / dGqLx?n] k|b]zdGqL ;dIf lnlvt /flhgfdf lbPdf .
@= k|b]z ;efn] d'lVtof/ jf s'g} dGqLx?sf] lj?4df sfo{Ifdtfsf] cefj, ;+ljwfgsf] ;+/If0f ug{
c;dy{ ePsf], sfo{s'zntf gePsf], ;f+k|fbflos ;befj sfod ug{ c;kmn ePsf] eGg] cfwf/df
k|b];;efdf tTsfn sfod /x]sf ;b:ox?sf] jx'dtn] cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t u/]df . t/ Ps
jif{df Ps k6s eGbf j9L o:tf] k|:tfj Nofpg ;lsg] 5|}g .
#= d[To' ePdf
$= e|i6frf/sf] cleof]u k|dfl0ft ePdf
%= gofF dGqLkl/ifbsf] u7g ePdf
!)= csf]{ dGqLkl/ifb u7g geP ;Dd sfo{ ;+rfng ug]{
s'g} sf/0fn] dGqLkl/ifb lj37g ePdf csf]{ dGqLkl/ifbsf] u7g geP ;Dd ;fljss} dGqLkl/ifbn] sfo{
;+rfng ug]{5 . t/ d'lVtfo/sf] d[To' ePsf] cj:yfdf csf]{ d'lVtof/sf] lgo'lQm geP ;Dd j/Li6
dGqLn] lghsf] sfo{ef/ ;DxfNg] 5 .
!!= kfl/>lds tyf ;]jf ;'ljwf
dGqLkl/ifbsf ;bZox?sf] kfl/>lds / ;]jf ;'ljwf k|b]z P]gn] Joj:yf eP adf]lhd x'g]5 . t/ To:tf]
sfGf"g gag] ;Ddsf] nflu s]Gb|Lo dGqLkl/ifbn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
21
Joj:yfkLsf
!= Joj:yfkLsfsf] u7g
/fi6«klt, hg;ef / /fli6«o ;ef gfdsf b'O{ ;bg ;lxtsf] Ps Joj:yfkLsf x'g]5 . h;nfO{ ;+;b
egLg]5 .
@= hg;ef
!= hg;efdf Ps ;o krf; ;b:o /xg] 5g\ .
@= of] ;+ljwfg hf/L eP kl5 ;dfg hg;+Vof / ef}uf]nLs cg's'ntfsf] cfwf/df g]kfn /fHonfO{ &%
lgjf{rg If]qdf ljefhg u/Lg] 5 . o:tf] lgjf{rg If]qjf6 klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] k|0ffnL cg';f/
lgjf{lrt ;b:o &% hgf,
#= ;Dk'0f{ d'n'snfO{ Ps lgjf{rg If]q dfgL /fhg}lts bnnfO{ dt lbg] ;dfg'kftLs lgjf{rg k|0ffnL
cg';f/ lgjf{lrt x'g] &% hgf, o;/L &% hgf lgjf{lrt ubf{ 5'6\6f 5'6\} ;'lrdf cfwf/Lt x'g] u/L
dw]zL !% hgf, blnt ( hgf, yf? ;lxtsf] cfbLjfl; hghftL @$ hgf, lk5l8Psf] If]qjf6 #
hgf, dhb'/jf6 ^ hgf / cGojf6 !* hgf lgjf{lrt x'g]5g\ . o;/L lgjf{lrt ubf{ Ps ltxfO{
dlxnf lgjf{lrt u/Lg] Joj:yf u/Lg] 5 .
$= lgjf{rg If]q lgwf{/0f ug]{ k|of]hgsf] nfuL of] ;+ljwfg hf/L eP kl5 hg;efsf] lgjf{rg x'g'
cufj} ;j}wfgLs k/Lifbsf] l;kmf/Lzdf /fi6klt 4f/f j9Ldf & hgf ;b:o /x]sf] lgjf{rg If]q
lgwf{/0f cfof]u u7g u/Lg] 5 . o:tf] cfof]un] lbPsf] ;'emfj jdf]lhd lgjf{rg If]q lgwf{/0f eP
kl5 o:tf] cfof]u lj36g x'g] 5 . o; ;DjGwL cGo s'/fx? sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd x'g5 ] .
%= lgjf{rg If]qjf6 lgjf{lrt x'g] / ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnLjf6 lgjf{lrt x'g] ;b:ox?df Ps
ltxfO{ dlxnf ;b:o lgjf{lrt x'g] u/L sfg"gdf Joj:yf u/Lg] 5 . To;/L sfg"g jgfpbf k|To]s
cfd lgjf{rgdf Ps ltxfO{ lgjf{rg If]qjf6 dlxnfx?dfq pd]bjf/ x'g] u/L sfg"gdf Joj:yf
u/Lg] 5 / k|To]s lgjf{rgdf dlxnf lgjf{rg If]q km/s km/s x'g] u/L uf]nf k|yf4f/f lgwf{/0f
u/Lg] 5 .
^= of] ;+ljwfgsf] cGo k|fjwfgsf] clwgdf /xL hg;efsf] sfo{sfn kfr jif{sf] x'g] 5 .
&= hg;efsf] sfo{sfn jfls 5b} s'g} ;b:osf] :yfg /LQm ePdf h'g k|0ffnL jdf]lhd lgjf{lrt
ePsf] xf] ;f]xL k|0ffnL jdf]lhd kbk'lt{ u/Lg] 5 . t/ lghsf] sfo{sfn Ps jif{eGbf sd dfq
jfls ePdf klxnf] x'g] lgjf{lrt x'g] k|0ffnL jdf]lhdsf] pk lgjf{rg u/Lg] 5}g .
*= c7f/ jif{ pd]/ k'/f ePsf g]kfnL gfu/LsnfO{ sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd uf]Ko dtbfgsf]
clwsf/ x'g] 5 .
(= lgjf{rg ;DjGwL cGo Joj:yf sfg"g jdf]lhd x'g] 5 .
#= /fli6«o ;ef
!= /fli6«o ;efdf b]xfo jdf]lhdsf krxQ/ hgf ;b:o /xg] 5g .
s= k|To]s k|b]zjf6 k|b]z ;ef / :yflgo ;/sf/ cyf{t gu/kflnsfsf] k|d'vx?sf] lgjf{rs
d08njf6 Psn ;+qmdl0fo lgjf{rg k|0ffnLsf] cfwf/df slDtdf Ps dlxnf ;lxt ltg
hgfsf] b/n] $% hgf,
v= hg;efsf ;b:ox?sf] lgjf{rs d08njf6 Psn ;+qmdl0fo lgjf{rg k|0ffnLsf] cfwf/df
sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd Ps ltxfO{ dlxnf ;lxt /fli6«o lhjgdf Voflt k|fKt
JolQmTjx?jf6 !% hgf / cNk ;+Vos hftL hghftL dWo]jf6 !% hgf .
@= /fli6«o ;efsf] sfo{sfn ^ jif{sf] x'g] 5 . t/ of] ;lDjwfg k|f/De eP kl5 klxnf] k6snfO{
;b:ox?sf] kbfjlw sfod ubf{ uf]nf xfnL Ps ltxfO{sf] b'O{jif{, Ps ltxfO{sf] rf/ jif{ / Ps
22
ltxfO{sf] 5 jif{ sfod u/Lg] 5 . o;/L uf]nf k|yf4f/f sfo{sfn lgwf{/0f ubf{ Psn ;+qmdl0fo
lgjf{rg k|0ffnL sfod x'g] u/L u/Lg] 5 .
#= /fli6«o ;efsf] s'g} ;b:osf] kbfjlw jfls 5b} lghsf] kb /LQm ePdf ;f] :yfgsf] k'lt{ lgh h'g
k|s[ofjf6 lgjf{lrt ePsf] xf] ;f]xL k|s[of4f/f u/Lg] 5 t/ Ps jif{ eGbf sd cjlw sfo{sfn
jfls ePdf k'g lgjf{rg u/Lg] 5}g .
$= ;+;bsf] ;b:o x'gsf nflu of]Uotf
s= g]kfnsf] gful/s,
v= hg ;efsf] nflu kRrL; jif{ / /fli6«o ;efsf] nflu k}+tL; jif{ pd]/ k"/f ePsf],
u= s'g} sfg"gn] cof]Uo gePsf]
3= s'g} nfesf] kb wf/0f gu/]sf] .
ª= h3Go kmf}hbf/L cleof]udf ;hfP e'Qmfg u/]sf] bz jif{ k'/f gePsf]
r= cfly{s clgoldttf u/]sf] cf/f]k nflu k|dfl0ft gePsf] .
%= :yfg l/Qmtf
;+;b ;bZox?sf] :yfg b]xfPsf] cj:yfdf l/Qm x'g]5 .
s= d[To' ePdf
v= lnlvt /flhgfdf lbPdf
u= of] ;+ljwfg adf]lhdsf] of]Uotf gePdf jf g/x]df
3= kbfjlw ;dfKt ePdf
ª= ;DjlGwt ;bgsf] l:js[lt glnO{ nuftf/ #) j6f j}7sdf cg'kl:yt ePdf
r= dGqLd08nsf] ;bZo ePdf
^= ;ky
hg;efsf ;bZox?n] ;efsf ;efd'v ;dIf / /fli6«o ;efsf ;bZox?n] ;f]xL ;efsf] cWoIf ;dIf
;ky lng' kg]{5 . t/ ;efd'v / cWoIfsf] lgjf{rg geP ;Dd ;f]xL ;efsf h]i7 ;bZon] jfFls
;bZox?nfO{ ;ky u|x0f u/fpg] 5g . o;/L ;ky u/fpg] h]i7 ;bZox?n] /fi6klt ;dIf ;ky lng'
kg]{5 .
&= clwj]zgsf] cfJxfg
-!_ ;+;bsf] clwj]zgsf] k|To]s jif{sf] jh]6 clwj]zg r}q ! ut] jf6 / ljw]os clwj]zg d+l;/ !
ut]jf6 k|f/De x'g] 5 .
-@_ k|wfg dGqLsf] l;kmf/Lzdf /fi6«kltaf6 ;+;bsf] b'j} jf s'g} ;bgsf] clwj]zgsf] cGt x'g]5.
-#_ /fi6«kltaf6 hg;efsf] clwj]zg rfn" g/x]sf] jf a}7s :ylut ePsf] cj:yfdf clwj]zg jf
a}7s af]nfpg jf~5gLo 5 egL ljifo ;d]t ls6fg u/L hg;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] Ps–
rf}yfO ;b:ox?n] ;dfj]bg u/]do !% lbg leq To:tf] clwj]zg jf a}7s a:g] ljifo ,ldlt /
;do tf]Sg / To;/L tf]lsPsf] ldlt / ;dodf hg;efsf] clwj]zg k|f/De x'g] jf a}7s a:g]5 .
*= hg;efsf] ;efd'v / pk–;efd'v M
-!_ hg;efn] lgjf{rg eO{ klxnf] clwj]zg k|f/De ePsf] #) lbg leq cfˆgf ;b:ox? dWo]af6 s'n
;b:o ;+Vofsf] jx'dt k|fKt ug]{ Pshgf ;efd'v / Pshgf pk–;efd'vsf] lgjf{rg ug]{5 .
;efd'v jf pk–;efd'vsf] kb l/St ePdf hg ;efn] cfˆgf ;b:ox? dWo]af6 lgjf{rg u/L
l/St :yfgsf] k"lt{ ug]{5 .
t/ hg;efsf] ;efd'v / pk;efd'v Pp6} /fhg}lts bn / Pp6} lnËsf] x'g kfpg] 5}g .
23
-@_ hg;efsf] ;efd'vsf] cg'kl:yltdf pk–;efd'vn] ;efsf] cWoIftf ug]{5 . ;efd'v /
pk;efd'vn] kbdf jxfn /x] ;Dd ;DjlGwt /fhg}lts bnsf] x}l;otn] sfo{ ug]{ 5}gg / t6:y
e'ldsf lgjf{x ug'{ kg]{ 5 .
-#_ hg;efsf] ;efd'v / pk–;efd'vsf] lgjf{rg gePsf] jf b'j} kb l/St ePsf] cj:yfdf ;efsf]
a}7ssf] cWoIftf pkl:yt ;b:ox? dWo] pd]/sf] lx;fan] Ho]i7 ;b:on] ug]{5 .
-$_ hg;efsf] ;efd'v jf pk–;efd'vsf] kb b]xfosf cj:yfdf l/St x'g]5 M–
-s_ lgh hg;efsf] ;b:o g/x]dfÙ jf
-v_ lghn] cfˆgf] kbaf6 lnlvt /fhLgfdf lbPdfÙ jf
-u_ lghn] kb cg's"n cfr/0f u/]sf] 5}g eGg] k|:tfj hg;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] b'O–{ ltxfO
ax'dtaf6 kfl/t ePdf .
-%_ hg ;efsf] ;efd'vn] kb cg's"nsf] cfr/0f u/]sf] 5}g eGg] k|:tfjpk/ 5nkmn x'g] a}7ssf]
cWoIftf pk–;efd'vn] ug]{5 . ;f] k|:tfjsf] 5nkmndf ;efd'vn] efu lng / dt lbg kfpg]5 .
24
!!= u0fk"/s ;+Vof M
o; ;+ljwfgdf cGoyf n]lvPsf]df afx]s ;+;bsf] s'g} klg ;bgsf] a}7sdf ;f] ;bgsf] ;Dk"0f{ ;b:o
;+Vofsf] Ps–rf}yfO ;b:o pkl:yt geP;Dd s'g} k|Zg lg0f{osf nflu k|:t't x'g] 5}g .
!@= ax;df aGb]h M
-!_ g]kfnsf] s'g} cbfnt;dIf ljrf/fwLg /x]sf] s'g} d'2f ;DaGwL s'/fdf ;+;bsf] s'g} ;bgdf
5nkmn ug{ kfOg] 5}g .
-@_ s'g} GofofwLzn] cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf u/]sf] s'g} sfo{sf] ;DaGwdf ;+;bsf] s'g}
;bgdf 5nkmn ug{ kfOg] 5}g . dxfcleof]u k|:tfjdf 5nkmn ubf{ GofofwLzsf] cfr/0fsf]
;DaGwdf s'g} s'/f JoQm ug{ o; pkwf/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
!#= ;b:osf] :yfg l/St /x]sf] cj:yfdf ;bgsf] sfo{ ;~rfng M
;+;bsf] s'g} ;bgsf] s'g} ;b:osf] :yfg l/Qm 5 eg] klg ;bgn] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{ ;Sg]5 /
;+;bsf] s'g} ;bgsf] sf/jfO{df efu lng gkfpg] s'g} JolQmn] efu lnPsf] s'/f kl5 kQf nfUof] eg]
klg eO;s]sf] sfo{ cdfGo x'g] 5}g .
!$= dtbfg M
o; ;+ljwfgdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s ;+;bsf] s'g} ;bgdf lg0f{osf] nflu k|:t't ul/Psf]
h'g;'s} k|Zgsf] lg0f{o pkl:yt eO{ dtbfg ug]{ ;b:ox?sf] ax'dtaf6 x'g]5 cWoIftf ug]{ JolStnfO{
;fdfGotM dt lbg] clwsf/ x'g] 5}g . t/ dt a/fa/ ePdf lghn] cfˆgf] lg0ff{os dt lbg]5 .
!%= dGqLn] b'j} ;bgsf] a}7sdf efu lng kfpg] M
dGqLn] ;+;bsf] s'g} klg ;bg jf To;sf] ;ldltdf pkl:yt x'g / sf/jfO{ tyf 5nkmndf efu lng
kfpg]5 t/ dtbfg ug{ kfpg] 5}g .
!^= cglwsf/ pkl:yt ePdf jf dtbfg u/]df ;hfo M
zky glnO{ jf ;bgsf] ;b:otfsf] lgldQ cfjZos of]Uotfsf] cefj 5 eGg] yfxf kfpFbfkfpFb} klg
s'g} JolQm ;b:osf] x}l;otn] ;+;bsf] s'g} ;bgsf] a}7sdf pkl:yt ePdf jf lghn] dtbfg u/]df
lghnfO{ ;f] ;bgsf] cWoIftf ug]{ JolQmsf] cfb]zn] To;/L pkl:yt ePsf] jf dtbfg u/]sf] k|To]s
lbgsf] Psxhf/ ?k}ofFsf] b/n] ;hfo x'g]5 . ;f] ;hfo ;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ul/g]5 . t/
dGqLsf] x}l;otn] ;bgdf pk:yLt x'g kfpg] 5 .
!&= ljz]ifflwsf/ M
-!_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;+;bsf] b'j} ;bgdf k"0f{ jfs\ :jtGqtf /xg]5 / ;bgdf JoQm u/]sf]
s'g} s'/f jf lbPsf] s'g} dtnfO{ lnP/ s'g} klg ;b:onfO{ kqmfp ug{, y'gfdf /fVg jf lghpk/
s'g} cbfntdf sf/jfO{ rnfOg] 5}g .
-@_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;+;bsf] k|To]s ;bgnfO{ cfˆgf] cfGtl/s sfd sf/afO{ lgoldt ug]{
k"0f{ clwsf/ /xg]5 / ;bgsf] s'g} sf/afO{ lgoldt jf clgoldt s] 5 egL lg0f{o ug]{ clwsf/
;DalGwt ;bgnfO{ dfq x'g]5 . o; ;DaGwdf s'g} cbfntdf k|Zg p7fOg] 5}g .
-#_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;+;bsf] s'g} ;bgsf] s'g} klg sf/afO{nfO{ To;sf] c;n lgotaf/]
zª\sf p7fO{ s'g} 6Lsf–l6Kk0fL ul/g] 5}g / s'g} ;b:on] af]n]sf] s'g} s'/fsf] ;DaGwdf hfgL–hfgL
unt jf e|fds cy{ nufO{ s'g} k|sf/sf] k|sfzg ul/g] 5}g .
-$_ of] Joj:yf ;bgsf] a}7sdf efu lng kfpg] ;b:o afx]ssf cGo JolQmsf xsdf klg nfu"
x'g]5 .
-%_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;+;bsf] s'g} ;bgn] lbPsf] clwsf/ cGtu{t s'g} lnvt, k|ltj]bg,
dtbfg jf sf/afO{ k|sflzt u/]sf] ljifonfO{ lnP/ s'g} JolQmpk/ cbfntdf sf/afO{ rNg] 5}g .
25
:ki6Ls/0f M o; k|of]hgsf] nflu æ;bgÆ eGgfn] ;bgsf] ;ldltnfO{ ;d]t ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] ;+;bsf] ;+o'Qm a}7s jf ;+o'Qm ;ldltsf] a}7snfO{ ;d]t hgfpF5 .
-^_ ;+;bsf] s'g} klg ;b:onfO{ clwj]zg af]nfOPsf] ;"rgf hf/L ePkl5 clwj]zg rn'~h]n;Ddsf]
cjlwe/ kqmfp ul/g] 5}g .
t/ s'g} kmf}hbf/L cleof]udf s'g} ;b:onfO{ sfg"g cg';f/ kqmfp ug{ o; pkwf/fn] afwf
k'¥ofPs]f dflgg] 5}g . To;/L s'g} ;b:o kqmfp ul/Pdf kqmfp ug]{ clwsf/Ln] To;sf] ;"rgf
;DalGwt ;bgsf] cWoIftf ug]{ JolQmnfO{ t'?Gt lbg' kg]{5 .
-&_ ;+;bsf] s'g} ;bgsf] ljz]ifflwsf/sf] xggnfO{ ;+;bsf] cjx]ngf dflgg]5 / s'g} ljz]ifflwsf/sf]
xgg ePsf] 5 jf 5}g eGg] lg0f{o ug]{ clwsf/ ;DalGwt ;bgnfO{ dfq x'g]5 .
-*_ s;}n] ;+;bsf] s'g} ;bgsf] cjx]ngf u/]df ;DalGwt ;bgsf] cWoIftf ug]{ JolQmn] ;bgsf]
lg0f{oaf6 ;f] JolQmnfO{ ;r]t u/fpg, g;Lxt lbg jf tLg dlxgfdf ga9\g] u/L ;f] ;bgsf]
clwj]zg rn'Gh]n;Dd s}b ug{ jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 . To:tf] hl/jfgf
;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ul/g]5 .
t/ ;bgnfO{ ;Gtf]if x'g] u/L cleo'Qmn] Ifdf ofrgf u/]df ;bgn] Ifdf k|bfg ug{ jf tf]ls;s]sf]
;hfonfO{ dfkmL ug{ jf 36fpg ;Sg]5 .
-(_ o; ;+ljwfgdf pNn]v ul/Pb]lv afx]s ljz]ifflwsf/ ;DaGwL cGo s'/fx? sfg"gåf/f lgwf{l/t
ul/P adf]lhd x'g]5g\ .
!*= sfo{ ;~rfng ljlw M
-!_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;+;bsf] k|To]s ;bgn] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{, a}7ssf] ;'Joj:yf
sfod /fVg / ;ldltx?sf] u7g, sfd, sf/afO{ / s'g} ;bg jf ;ldltsf] cGo s'/f lgoldt
ug{sf] nflu lgodfjnL agfpg]5 . To:tf] lgodfjnL /fi6«kltaf6 :jLs[t ePkl5 nfu" x'g]5 .
-@_ /fi6«kltaf6 ;+;bsf] ;+o'Qm a}7ssf] sfo{ ;~rfng / ;+;bsf] ;+o'Qm ;ldltsf] u7g / sfd
sf/afO{ hg;efsf] ;efd'v / /fli6«o ;efsf] cWoIfsf] l;kmfl/zdf agfPsf] lgodfjnL adf]lhd
x'g]5 .
-#_ lgodfjnL gag];Dd ;+o'Qm j}7ssf] sfd ;efd'v / cWoIfn] sfo{Joj:yf k/fdz{ ;ldtLsf]
l;kmf/Lzdf jgfPsf] lgodfjnL adf]lhd x'g]5g\ .
!(= ;ldlt M
hg;efn] cfly{s tyf >d ;DjGw ;ldtL, ;fj{hlgs n]vf, dfgj clwsf/ / k//fi6« ;DaGw,
k|fb]zLs dfldnf tyf k|fs[lts ;|f]t ;fwg, jftfj/0f ;+/If0f, hg;+Vof / cfjZostfg';f/ cGo
ljifosf ;ldltx?sf] u7g / Joj:yf lgodfjnLåf/f ug{ ;Sg]5 .
@)= ;+o'Qm ;ldlt M
-!_ b'O{ ;bgsf aLrsf] sfo{ k|0ffnLnfO{ Jojl:yt ug{, s'g} ljw]osdf /x]sf] dtleGgtf cGt ug{ jf
cGo s'g} vf; sfo{sf nflu b'j} ;bgsf] ;+o'St ;ldlt u7g ul/of];\ egL s'g} ;bgn] k|:tfj
kfl/t u/]df ;+o'Qm ;ldltsf] u7g ul/g]5 .
-@_ ;+o'St ;ldltdf hg;efsf] ;b:o b'O{hgf / /fli6«o ;efsf] ;b:o Pshgfsf cg'kftdf a9Ldf
kGw|hgf ;b:ox? /xg] 5g\ .
@!= ;+;bsf] ;lrjfno M
-!_ /fi6«kltjf6 hg;efsf] ;lrjnfO{ ;f] ;efsf] ;efd'vsf] / /fli6«o ;efsf] ;lrjnfO{ ;f] ;efsf]
cWoIfsf] l;kmfl/zdf / ;+;bsf] dxf;lrjnfO{ ;efd'v / cWoIf b'j};+u k/fdz{ u/L lgo'Qm
x'g]5 .
26
-@_ ;+;bsf] sfd sf/afO{ ;~rfng ug{ cfjZos ;lrjfnosf] :yfkgf / ;f] ;DaGwL cGo s'/f
sfg"gn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
@@= k|ltlglw dtbfg ;DjGwL ljz]if Joj:Yff
-!_ ;+;bsf] ;b:o lj/fdL eO{ c:ktfndf egf{ ePsf] jf 8fS6/sf] l;kmf/Lzdf 3/df jl; pkrf/
u/]sf] sf/0f s'g} ;b:o j}7sdf pk:yLt x'g g;Sg] ePdf ;DjGwLt ;+;b ;b:on] ;f]xL bnsf]
s'g} csf]{ ;b:onfO{ ;+;lbo bnsf] g]tfsf] /f]xj/df k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ lbg ;Sg] 5 .
-@_ k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ Ps hgfsf] dfq :jLsf/ ug{ ;lsg] 5 . o;/L k|ltlglw dtbfgsf]
clwsf/ k|fKt JolQm pk:yLt ePdf lghn] k|ltlglwTj ug]{ JolQm ;d]t pk:yLt ePsf] dfgLg] 5
/ ;f]xL jdf]lhd u0k'/s ;+Vof u0fgf u/Lg] 5 .
-#_ jblgot ;fy tyf cfly{s k|nf]egsf] nfuL k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ lbP lnPsf] /x]5 eg]
To:tf b'j} ;b:osf] ;+;b kb ;dfKt x'g]5 .
@#= jx;df k|of]u x'g] efiff
-!_ ;+;bdf g]kfnL efiffdf 5nkmndf efu lng' kg]{ 5 . s'g} ;+;b ;b:onfO{ ;+s]lts efiff dfq
jf]Ng ;Sg] ePdf jf g]kfnL efiff jf]Ng gcfPdf dfq[efiffdf jx; ug{ ;lsg] 5 .
-@_ g]kfnL efiff jf]Ng g;Sg] s'/fsf] hgfp lbO{ dft[efiffsf] nfuL / ;+s]lts efiffsf] nfuL b]fefif]sf]
Joj:yf ug{ cfkm' lgjf{lrt eO{ cfPsf] #) lbg leq ;+;b ;lrjfnonfO{ hgfp lbg' kg]{ 5 .
o;/L hgfp k|fKt eP kl5 ;+s]lts jf dft[efiffsf] pNyfsf] Joj:yf ;lrjfnon] ldnfpg] 5 .
@$= kfl/>lds M
hg ;efsf] ;efd'v / pk–;efd'v, /fli6«o ;efsf] cWoIf / pkfWoIf tyf ;+;bsf ;b:ox?sf]
kfl/>lds / ;'ljwf sfg"gåf/f lgwf{l/t x'g]5 .
27
Joj:yfkg sfo{ljlw
28
;b:ox?n] k|:t't ?kdf jf ;+zf]wg ;lxt k'gM kfl/t u/]df ;f] ljw]os k|dfl0fs/0fsf] nflu
/fi6«klt ;dIfdf k]z ul/g]5 .
-*_ pkwf/f -^_ cg';f/ hg;efaf6 ;+zf]wg ;lxt /fli6«o ;efdf lkmtf{ cfPsf] ljw]os /fli6«o ;efn]
klg ;f] ;+zf]wg ;lxt kfl/t u/]df k|dfl0fs/0fsf] nflu /fi6«klt ;dIf k]z ul/g]5 .
-(_ b]xfosf] ljw]os b'j} ;bgsf] ;+o'St a}7sdf k|:t't ul/g]5 / ;+o'St a}7sn] ljw]osnfO{ k|:t't
?kdf jf ;+zf]wg ;lxt kfl/t u/]df ljw]os pTklQ ePsf] ;bgn] k|df0fLs/0fsf nflu ;dIf k]z
ug]{5 M–
-s_ /fli6«o ;efn] kfl/t u/]sf] t/ hg;efn] c:jLsf/ u/]sf] jf
-v_ hg;efn] ;+zf]wg ;lxt /fli6«o ;efdf lkmtf{ k7fPsf], t/ /fli6«o ;ef;f] ;+zf]wgdf
;xdt x'g g;s]sf] .
-!)_ s'g} ljw]os ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf ;bgsf] clwj]zgsf] cGTo eP klg ;f] ljw]osdfly
cfufdL clwj]zgdf sf/afO{ x'g ;Sg]5 . t/ s'g} ljw]os hg;efdf k|:t't eO{ ljrf/fwLg /x]sf]
jf ;f] ;bgn] kfl/t u/L /fli6«o ;efdf k7fPsf] t/ ;f] ;bgdf ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf
hg;efsf] sfo{sfn ;dfKt ePdf To:tf] ljw]os lgliqmo ePsf] dflgg]5 .
-!!_ ljw]os kf/Lt ubf{ o; ;lDjwfgsf cGo k|fjwfgsf] clwgdf /lx k|To]s ;bg jf ;+o'Qm ;bgsf]
u0fk'/s ;+Vof s'n ;b:o ;+Vofsf] sDtLdf krf; k|ltzt eGbf jl9 ;b:osf]] pk:yLt x'g'
kg]{5 .
#= ljw]os lkmtf{ lng] M
ljw]os k|:t'tstf{ ;b:on] ;bgsf] :jLs[lt lnO{ ljw]os lkmtf{ lng ;Sg]5 .
$= ljw]osdf :jLs[lt M
-!_ /fi6«kltsf] :jLs[ltsf] nflu k]z ul/g] ljw]os pTklQ ePsf] ;bgsf] ;efd'v jf cWoIfn] cfˆgf]
x:tfIf/n] k|dfl0ft u/L k]z ug'{ k5{ .
t/ cy{ ljw]ossf xsdf cy{ ljw]os xf] egL ;efd'vn] k|dfl0ft ug'{ kg]{5 .
-@_ o; wf/f adf]lhd :jLs[ltsf] nflu ;dIf k]z ePsf] ljw]osdf /fi6«kltsf] :jLs[lt k|fKt eP kl5
To;sf] ;"rgf oyf;Dej rfF8f] b'j} ;bgnfO{ lbOg]5 .
-#_ cy{ ljw]os afx]s cGo ljw]ossf] ;DaGwdf k'gM ljrf/ljdz{ x'g' cfjZos 5 eGg] nfu]df
/fi6«kltn] ljw]os k]z ePsf] Ps dlxgfleq ;Gb]z ;lxt ljw]os pTklQ ePsf] ;bgdf lkmtf{
k7fpg ;Sg]5 .
-$_ /fi6«kltaf6 s'g} ljw]os ;Gb]z ;lxt lkmtf{ ul/Pdf To; ljw]osdfly b'a} ;bgsf] ;+o'Qm a}7sdf
k'glj{rf/ u/L ;f] ljw]os k|:t't ?kdf jf ;+zf]wg ;lxt kfl/t eO{ k'gM k]z ug{ ;lsg]5 .
-%_ /fi6«kltaf6 of] wf/f adf]lhd s'g} ljw]osdf k|dfl0fs/0f ePkl5 ;f] ljw]os P]g aGg]5 .
%= cWofb]z M
-!_ ;+;bsf] b'j} ;bgsf] clwj]zg rln/x]sf] cj:yfdf afx]s cGo cj:yfdf tTsfn s]xL ug{
cfjZos k/]sf] 5 eGg] s'/fdf dGqLk/LifbnfO{ nfu]df o; ;+ljwfgdf n]lvPsf s'/fx?sf] k|lts"n
gx'g] u/L dGqLk/Lifbsf] l;kmf/Lzdf /fi6«kltaf6 cfjZos cWofb]z hf/L ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkwf/f -!_ cg';f/ hf/L ePsf] cWofb]z P]g ;/x dfGo x'g]5 . t/ o:tf] k|To]s cWofb]z –
-s_ hf/L ePkl5 a;]sf] ;+;bsf] b'j} ;bgdf k]z ul/g]5 / b'j} ;bgn] :jLsf/ gu/]df :jtM
lgliqmo x'g]5,
-v_ dGqLk/Lifbsf] l;kmf/Lzdf /fi6«kltaf6 h'g;'s} avt vf/]h x'g ;Sg]5 /
29
-u_ v08 -s_ jf -v_ adf]lhd lgliqmo jf vf/]h gePdf hf/L ePsf] 5 dlxgfkl5 jf b'a}
;bgsf] a}7s a;]sf] ;f7L lbgkl5 :jtM lgliqmo x'g]5 .
:ki6Ls/0f M ;+;bsf ;bgx?sf] a}7s cl3kl5 u/L a;]df o; pkwf/fsf] k|of]hgsf]
nflu a}7s a;]sf] u0fgf ubf{ h'g ;bgsf] a}7s kl5 a;]sf] 5 ;f] ldltaf6 ul/g]5 .
-#_ o; ;ljwfg jdf]lhd hf/L ePsf] cWofb]z lgZs[o jf vf/]h ePkl5 ;f]xL k|s[lt / ;f]xL sfdsf]
nfuLsf] nfuL csf]{ cWofb]z hf/L x'g ;Sg] 5}g .
30
cfly{s sfo{ k|0ffnL
!= sfg"g adf]lhd afx]s s/ nufpg jf C0f lng gkfOg] M
-!_ sfg"g adf]lhd afx]s s'g} s/ nufOg] / p7fOg] 5}g .
-@_ sfg"g adf]lhd afx]s ;/sf/åf/f s'g} C0f lnOg] / hdfgt lbOg] 5}g .
@= ;l~rt sf]if M
g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt x'g] ;a} k|sf/sf /fh:j, /fh:jsf] lwtf]df lnOPsf ;a} shf{x? / P]gsf]
clwsf/ cGtu{t lbOPsf] h'g;'s} C0f c;"n x'Fbf k|fKt ePsf] ;a} wg P]gåf/f csf]{ s'g} Joj:yf
gul/Pdf Ps ;/sf/L sf]ifdf cfDbfgL afFlwg]5 h;nfO{ ;l~rt sf]if elgg]5 . t/ u'l7 /sdsf
;DjGwdf sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd x'g] 5 .
#= ;l~rt sf]if jf ;/sf/L sf]ifaf6 Joo M
b]xfosf /sd afx]s ;l~rt sf]if jf cGo s'g} ;/sf/L sf]ifaf6 s'g} /sd lemSg ;lsg] 5}g M–
-s_ ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ ePsf] /sd,
-v_ ljlgof]hg ug]{ P]gåf/f vr{ x'g] /sd,
-u_ ljlgof]hg ljw]os ljrf/fwLg /x]sf cj:yfdf k]:sLsf] ?kdf P]gåf/f vr{ x'g] /sd, jf
-3_ ljz]if cj:yfdf Joosf] ljj/0f dfq ePsf] pwf/f] vr{ P]gåf/f Joo x'g] /sd .
t/ cfsl:ds sf]ifsf xsdf o; ;+ljwfgsf cGo k|fjwfgdf pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
$= ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ M
b]xfosf ljifo;Fu ;DalGwt vr{x? ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ x'g]5g\ / o:tf] Joosf] nflu ;+;bsf]
jflif{s :jLs[lt cfjZos kg]{ 5}g M–
-s_ g]kfnsf] /fi6klt, pk/fi6klt ;DjGwL P]g 4f/f Joj:yf u/LPsf] /sd ,
-v_ k|wfg GofofwLz tyf ;jf]{Rr cbfntsf cGo GofofwLzx?nfO{ lbOg] kfl/>lds, ;'ljwf /
lgj[lQe/0fsf] /sd,
-u_ lgDglnlvt kbflwsf/LnfO{ lbOg] kfl/>lds / ;'ljwfsf /sdx? M–
-!_ hg ;efsf ;efd'v / pk–;efd'v,
-@_ /fli6«o ;efsf cWoIf / pkfWoIf,
-#_ clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf k|d'v cfo'Qm / cGo cfo'Qmx?,
-$_ n]vf k/LIf0f cfof]usf] cWoIf / ;b:ox?,
-%_ nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf / ;b:ox? /
-^_ k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qmx? .
-&_ /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIf / ;b:ox? .
-3_ ;jf]{Rr cbfnt, clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u, n]vf k/LIf0f cfof]u, nf]s ;]jf cfof]u /
lgjf{rg cfof]u, dfgj clwsf/ cfof]u ;DaGwL k|zf;lgs Joox?,
-ª_ g]kfnsf] ;/sf/sf] bfloTjsf] C0f ;DaGwL Jooef/,
-r_ g]kfnsf] ;/sf/sf] lj?4 cbfntaf6 ePsf] km};nf jf cf1lKt cg';f/ ltg'{ kg]{ /sd /
-5_ sfg"gn] ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ x'g] egL lgwf] u/]sf] /sd .
31
%= /fh:j / Joosf] cg'dfg M
-!_ /fi6«kltaf6 k|To]s cfly{s jif{sf] ;DaGwdf ;+;bsf] ;+o'Qm a}7s ;dIf b]xfosf s'/fx? ;d]t
v'nfO{ jflif{s cg'dfg k]z ug{ nufO{g]5 M–
-s_ /fh:jsf] cg'dfg,
-v_ ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ x'g] cfjZos /sdx? /
-u_ ljlgof]hg P]gåf/f Joo x'g] cfjZos /sdx? .
-@_ pkwf/f -!_ cg';f/ jflif{s cg'dfg k]z ubf{ ut cfly{s jif{df k|To]s dGqfnonfO{ 5'6\ofOPsf]
vr{sf] /sd / ;f] vr{ cg';f/sf] nIo xfl;n eof] ePg To;sf] ljj/0f klg ;fy} k]z ug'{
kg]{5 .
^= ljlgof]hg P]g M
ljlgof]hg P]g cg';f/ Joo x'g] cfjZos /sd zLif{sx?df lglb{i6 u/L ljlgof]hg ljw]osdf /flvg]5g\
&= k"/s cg'dfg M
-!_ s'g} cfly{s jif{df b]xfosf] cj:yf kg{ cfPdf /fi6kltaf6 k|ltlglw ;ef;dIf k"/s cg'dfg k]z
ug{ nufO{g]5 M–
-s_ rfn" cfly{s jif{sf lgldQ ljlgof]hg P]gåf/f s'g} ;]jfsf] nflu vr{ ug{ clwsf/ lbOPsf]
/sd ckof{Kt ePdf jf To; jif{sf] lgldQ ljlgof]hg P]gn] clwsf/ glbPsf] gofF ;]jfdf
vr{ ug{ h?/t k/]df jf
-v_ To; cfly{s jif{df s'g} ljlgof]hg P]gåf/f clws[t ePsf] /sdeGbf a9L vr{ x'g uPdf .
-@_ k"/s cg'dfgdf /flvPsf] /sd zLif{sx?df lglb{i6 u/L k"/s ljlgof]hg ljw]osdf /flvg]5g\ .
*= k]:sL vr{ M
-!_ o; efudf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljlgof]hg ljw]os ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf
cfly{s jif{sf nflu cg'dfg ul/Psf] Joosf] s'g} c+z cufj} k]:sLsf ?kdf P]gåf/f vr{ ug{
;lsg]5 .
-@_ /fh:j / Joosf] cg'dfg k]z gul/P;Dd k]:sL vr{ ljw]os k|:t't ul/g] 5}g / k]:sLsf] /sd
cfly{s jif{sf] Joo cg'dfgsf] t[tLof+zeGbf a9L x'g] 5}g .
-#_ k]:sL vr{ P]g cg';f/ vr{ ePsf] /sd ljlgof]hg ljw]osdf ;dfj]z ul/g]5 .
(= pwf/f] vr{ M
o; efudf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg k|fs[lts sf/0f jf afx\o cfqmd0fsf] cfzª\sf jf
cfGtl/s lj£g jf cGo sf/0fn] ubf{ :yfgLo jf /fi6«JofkL ;ª\s6sf] cj:yf ePdf /fh:j / Joosf]
cg'dfg ug{ cJofjxfl/s jf /fHosf] ;'/Iff jf lxtsf b[li6n] cjf~5gLo b]lvPdf /fi6kltjf6 Joosf]
ljj/0f dfq ePsf] pwf/f] vr{ ljw]os hg;ef ;dIf k]z u/Lg] 5 .
!)= cfsl:ds sf]if M
P]gåf/f cfsl:ds sf]ifsf gfdn] Pp6f sf]if :yfkgf ug{ ;lsg]5 / pQm sf]ifdf ;do ;dodf P]gåf/f
lgwf{/0f eP cg';f/sf] /sd hDdf ul/g]5 . ;f] sf]if g]kfnsf] ;/sf/sf] lgoGq0fdf /xg]5 . g]kfnsf]
;/sf/n] ;f] sf]ifaf6 cfsl:ds sfo{sf] nflu vr{ ug{ ;Sg]5 . To:tf] vr{sf] /sd P]gåf/f oyfzL3|
;f]wegf{ ul/g]5 .
!!= cfly{s sfo{ljlw ;DaGwL P]g M
P]gåf/f ljlgof]lht Ps zLif{saf6 csf]{ zLif{sdf /sd ;fg]{ s'/f / c? cfly{s sfo{ljlw ;DaGwL s'/f
P]gåf/f Jojl:yt x'g]5 .
32
k|b]z ;ef
s= u7g / ;+rfng
!= k|b]z ;efsf] u7g
!= k|To]s k|b]zdf Ps k|b]z ;ef x'g] 5 .
@= k|b]z ;efdf krf; ;b:o /xg] 5g\ .
#= ;Dk'0f{ k|b]znfO{ Ps lgjf{rg If]q dfgL /fhg}lts bnnfO{ dt lbg] ;dfg'kftLs lgjf{rg k|0ffnL
cg';f/ lgjf{lrt x'g] %) hgf, o;/L %) hgf pd]bjf/ p7fpbf / lgjf{lrt ubf{ /fhg}lts
bnsf] ;'lrdf sDtLdf Ps ltxfO{ dlxnf, blnt % hgf / dhb'/jf6 % hgf / k|b]zsf]
l;dfGts[t cfbLjf;L hghflt jf6 ^ hgfnfO{ sfg"gdf Joj:yf eP jdf]lhd k|ltlglwTj u/fpg'
kg]{ 5 .
$= of] ;+ljwfgsf] cGo k|jfwfgsf] clwgdf /xL k|b]z ;efsf] sfo{sfn kfr jif{sf] x'g] 5 .
%= k|b]z ;efsf] sfo{sfn jfls 5b} s'g} ;b:osf] :yfg /LQm ePdf ;dfg'kflts ;'lrdf /x]sf]
;DjGwLt bnsf] ;DjGwLt If]qsf] pd]bjf/ dWo] bnn] r'g]sf] k|ltlglw lgjf{lrt ePsf] dfgLg] 5
t/ sfo{sfn ^ dlxgf eGbf sd ePdf gof dgf]gog u/Lg] 5}g .
@= ;+;bsf] ;b:o x'gsf nflu of]Uotf
s= ;DjGwLt k|b]zsf] dtbftf gfdfjnLdf gfd ;dfj]z ePsf] g]kfnsf] gful/s,
v= slDtdf kRrL; jif{ pd]/ k"/f ePsf],
u= s'g} sfg"gn] cof]Uo gePsf]
3= s'g} nfesf] kb wf/0f u/]sf]
ª= kmf}hbf/L cleof]udf ;hfoF gkfPsf]
#= :yfg l/Qmtf
k|b]z ;efsf] ;bZox?sf] :yfg b]xfPsf] cj:yfdf l/Qm x'g]5 .
s= d[To' ePdf
v= lnlvt /flhgfdf lbPdf
u= of] ;+ljwfg adf]lhdsf] of]Uotf gePdf jf g/x]df
3= kbfjlw ;dfKt ePdf
ª= ;efsf] l:js[lt glnO{ nuftf/ #) j6f j}7sdf cg'kl:yt ePdf
r= dGqLd08nsf] ;bZo ePdf jf s]Gb|Lo dGqLd08nsf] ;b:o ePdf jf ;+;b jf :yflgo ;/sf/sf]
lgjf{rgdf pd]bjf/ ePdf
$= ;ky
k|b]z ;efsf ;bZox?n] ;efsf ;efd'v ;dIf ;ky lng' kg]{5 . t/ ;efd'vsf] lgjf{rg geP ;Dd
;efsf h]i7 ;bZon] jfFls ;bZox?nfO{ ;ky u|x0f u/fpg] 5g . o;/L ;ky u/fpg] h]i7 ;bZox?n]
k|b]zfWoIf ;dIf ;ky lng' kg]{5 .
%= clwj]zgsf] cfJxfg
ljsNk !
-!_ k|w]zfWoIfn] k|b]z ;efsf] nflu lgjf{rg ePsf] Ps dlxgfleq ;efsf] clwj]zg cfJxfg ug]{]5 .
To;kl5 o; ;+ljwfg adf]lhd k|b]zfWoIfaf6 ;do ;dodf cGo clwj]zg cfJxfg ul/g]5 .
33
t/ Pp6f clwj]zgsf] ;dflKt / csf]{ clwj]zgsf] k|f/Desf aLrsf] cjlw !@ dlxgfeGbf a9L
x'g] 5}g.
ljsNk @
-!_ k|b]z ;efsf] clwj]zg >fj0f ! ut] jf6 k|f/De x'g] 5 .
-@_ d'lVtof/sf] l;kmf/Lzdf k|b]zfWoIfn] ;efsf] clwj]zgsf] cGt x'g]5 .
-#_ k|bz] fWoIfaf6 k|b]z;efsf] clwj]zg rfn" g/x]sf] jf a}7s :ylut ePsf] cj:yfdf clwj]zg jf
a}7s af]nfpg jf~5gLo 5 egL k|b]z;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] Ps–rf}yfO ;b:ox?n]
;dfj]bg u/]df To:tf] clwj]zg jf a}7s a:g] ldlt / ;do tf]Sg / To;/L tf]lsPsf] ldlt /
;dodf k|b]z;efsf] clwj]zg k|f/De x'g] jf a}7s a:g]5 .
^= k|b]z ;efsf] ;efd'v / pk–;efd'v M
-!_ k|b]z ;efn] lgjf{rg eO{ klxnf] clwj]zg k|f/De ePsf] #) lbg leq cfˆgf ;b:ox? dWo]af6
s'n ;b:o ;+Vofsf] jx'dt k|fKt ug]{ Pshgf ;efd'v / Pshgf pk–;efd'vsf] lgjf{rg ug]5 { .
;efd'v jf pk–;efd'vsf] kb l/St ePdf k|b]z ;efn] cfˆgf ;b:ox? dWo]af6 lgjf{rg u/L
l/St :yfgsf] k"lt{ ug]{5 . t/ k|b]z;efsf] ;efd'v / pk;efd'v Pp6} /fhg}lts bn / Pp6}
lnËsf] x'g kfpg] 5}g .
-@_ k|b]z ;efsf] ;efd'vsf] cg'kl:yltdf pk–;efd'vn] ;efsf] cWoIftf ug]{5 . ;efd'v /
pk;efd'vn] kbdf jxfn /x] ;Dd ;DjlGwt /fhg}lts bnsf] x}l;otn] sfo{ ug]{ 5}gg / t6:y
e'ldsf lgjf{x ug'{ kg]{ 5 .
-#_ k|b]z;efsf] ;efd'v / pk–;efd'vsf] lgjf{rg gePsf] jf b'j} kb l/St ePsf] cj:yfdf ;efsf]
a}7ssf] cWoIftf pkl:yt ;b:ox? dWo] pd]/sf] lx;fan] Ho]i7 ;b:on] ug]{5 .
-$_ k|b]z;efsf] ;efd'v jf pk–;efd'vsf] kb b]xfosf cj:yfdf l/St x'g]5 M–
-s_ lgh k|b]z;efsf] ;b:o g/x]dfÙ jf
-v_ lghn] cfˆgf] kbaf6 lnlvt /fhLgfdf lbPdfÙ jf
-u_ lghn] kb cg's"n cfr/0f u/]sf] 5}g eGg] k|:tfj k|b]z;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] b'O–{
ltxfO ax'dtaf6 kfl/t ePdf .
-%_ k|b]z ;efsf] ;efd'vn] kb cg's"nsf] cfr/0f u/]sf] 5}g eGg] k|:tfjpk/ 5nkmn x'g] a}7ssf]
cWoIftf pk–;efd'vn] ug]{5 . ;f] k|:tfjsf] 5nkmndf ;efd'vn] efu lng / dt lbg kfpg]5 .
&= k|b]zfWoIfjf6 ;Daf]wg tyf ;Gb]z M
-!_ k|b]zfWoIfaf6 k|b]z ;efsf] a}7snfO{ ;Daf]wg ug{ / To;sf] lgldQ ;b:ox?sf] pkl:yltsf]
nfuL cfxjfg ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ k|b]zfWoIfn] ;efnfO{ ;Gb]z k7fpg ;Sg]5g . To:tf] ;Gb]z k|fKt eP kl5 ;efn] ;f] ;Gb]zdf
plNnlvt ljifodfly oyflz3| ljrf/ u/L cfˆgf] /fo k|b]zfWoIfnfO{ r9fpg]5.
*= u0fk"/s ;+Vof M
o; ;+ljwfgdf cGoyf n]lvPsf]df afx]s ;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] krf; k|ltzt ;b:o
pkl:yt geP;Dd s'g} k|Zg lg0f{osf nflu k|:t't x'g] 5}g .
(= ax;df aGb]h M
-!_ g]kfnsf] s'g} cbfnt;dIf ljrf/fwLg /x]sf] s'g} d'2f ;DaGwL s'/fdf ;efdf 5nkmn ug{ kfOg]
5}g .
34
-@_ s'g} GofofwLzn] cfˆgf] st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf u/]sf] s'g} sfo{sf] ;DaGwdf 5nkmn ug{
kfOg] 5}g . dxfcleof]u k|:tfjdf 5nkmn ubf{ GofofwLzsf] cfr/0fsf] ;DaGwdf s'g} s'/f JoQm
ug{ o; pkwf/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
!)= ;b:osf] :yfg l/St /x]sf] cj:yfdf ;bgsf] sfo{ ;~rfng M
;efsf] s'g} ;b:osf] :yfg l/Qm 5 eg] klg ;efn] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{ ;Sg]5 / ;efsf] s'g}
sf/jfO{df efu lng gkfpg] s'g} JolQmn] efu lnPsf] s'/f kl5 kQf nfUof] eg] klg eO;s]sf] sfo{
cdfGo x'g] 5}g .
!!= dtbfg M
o; ;+ljwfgdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s k|b]z ;efsf] lg0f{osf] nflu k|:t't ul/Psf] h'g;'s}
k|Zgsf] lg0f{o pkl:yt eO{ dtbfg ug]{ ;b:ox?sf] ax'dtaf6 x'g]5 cWoIftf ug]{ JolStnfO{ ;fdfGotM
dt lbg] clwsf/ x'g] 5}g . t/ dt a/fa/ ePdf lghn] cfˆgf] lg0ff{os dt lbg]5 .
!@= dGqLn] ;efsf] a}7sdf efu lng kfpg] M
d'lVtof/ tyf k|b]z dGqLn] ;DjGwLt k|b]z ;ef jf To;sf] ;ldltdf pkl:yt x'g / sf/jfO{ tyf
5nkmndf efu lng kfpg]5 t/ dtbfg ug{ kfpg] 5}g .
!#= cglwsf/ pkl:yt ePdf jf dtbfg u/]df ;hfo M
zky glnO{ jf ;bgsf] ;b:otfsf] lgldQ cfjZos of]Uotfsf] cefj 5 eGg] yfxf kfpFbf kfpFb} klg
s'g} JolQm ;b:osf] x}l;otn] k|b]z ;efsf] s'g} ;bgsf] a}7sdf pkl:yt ePdf jf lghn] dtbfg
u/]df lghnfO{ ;f] ;bgsf] cWoIftf ug]{ JolQmsf] cfb]zn] To;/L pkl:yt ePsf] jf dtbfg u/]sf]
k|To]s lbgsf] Psxhf/ ?k}ofFsf] b/n] ;hfo x'g]5 . ;f] ;hfo ;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ul/g]5 .
t/ dGqLsf] x}l;otn] ;bgdf pk:yLt x'g kfpg] 5 .
!$= ljz]ifflwsf/ M
-!_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL k|b]z ;efdf k"0f{ jfs\ :jtGqtf /xg]5 / ;bgdf JoQm u/]sf] s'g}
s'/f jf lbPsf] s'g} dtnfO{ lnP/ s'g} klg ;b:onfO{ kqmfp ug{, y'gfdf /fVg jf lghpk/ s'g}
cbfntdf sf/jfO{ rnfOg] 5}g .
-@_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;efnfO{ cfˆgf] cfGtl/s sfd sf/afO{ lgoldt ug]{ k"0f{ clwsf/
/xg]5 / ;bgsf] s'g} sf/afO{ lgoldt jf clgoldt s] 5 egL lg0f{o ug]{ clwsf/ ;DalGwt
k|b]z ;efnfO{ dfq x'g]5 . o; ;DaGwdf s'g} cbfntdf k|Zg p7fOg] 5}g .
-#_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;efsf] s'g} klg sf/afO{nfO{ To;sf] c;n lgotaf/] zª\sf p7fO{
s'g} 6Lsf–l6Kk0fL ul/g] 5}g / s'g} ;b:on] af]n]sf] s'g} s'/fsf] ;DaGwdf hfgL–hfgL unt jf
e|fds cy{ nufO{ s'g} k|sf/sf] k|sfzg ul/g] 5}g .
-$_ of] Joj:yf ;bgsf] a}7sdf efu lng kfpg] ;b:o afx]ssf cGo JolQmsf xsdf klg nfu"
x'g]5 .
-%_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;efn] lbPsf] clwsf/ cGtu{t s'g} lnvt, k|ltj]bg, dtbfg jf
sf/afO{ k|sflzt u/]sf] ljifonfO{ lnP/ s'g} JolQmpk/ cbfntdf sf/afO{ rNg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; k|of]hgsf] nflu æ;efÆ eGgfn] ;ldltnfO{ ;d]t ;Demg' k5{ .
-^_ k|b]z ;efsf] s'g} klg ;b:onfO{ clwj]zg af]nfOPsf] ;"rgf hf/L ePkl5 clwj]zg
rn'~h]n;Ddsf] cjlwe/ kqmfp ul/g] 5}g .
t/ s'g} kmf}hbf/L cleof]udf s'g} ;b:onfO{ sfg"g cg';f/ kqmfp ug{ o; pkwf/fn] afwf
k'¥ofPs]f dflgg] 5}g . To;/L s'g} ;b:o kqmfp ul/Pdf kqmfp ug]{ clwsf/Ln] To;sf] ;"rgf
;DalGwt ;efsf] cWoIftf ug]{ JolQmnfO{ t'?Gt lbg' kg]{5 .
-&_ ;efsf] ljz]ifflwsf/sf] xggnfO{ ;efsf] cjx]ngf dflgg]5 / s'g} ljz]ifflwsf/sf] xgg ePsf] 5
jf 5}g eGg] lg0f{o ug]{ clwsf/ ;DalGwt ;efnfO{ dfq x'g]5 .
35
-*_ s;}n] ;efsf] s'g} ;bgsf] cjx]ngf u/]df ;DalGwt ;efsf] cWoIftf ug]{ JolQmn] ;efsf]
lg0f{oaf6 ;f] JolQmnfO{ ;r]t u/fpg, g;Lxt lbg jf tLg dlxgfdf ga9\g] u/L ;f] ;bgsf]
clwj]zg rn'Gh]n;Dd s}b ug{ jf kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 . To:tf] hl/jfgf
;/sf/L afFsL ;/x c;"n pk/ ul/g]5 .
t/ ;efnfO{ ;Gtf]if x'g] u/L cleo'Qmn] Ifdf ofrgf u/]df ;efn] Ifdf k|bfg ug{ jf tf]ls;s]sf]
;hfonfO{ dfkmL ug{ jf 36fpg ;Sg]5 .
-(_ o; ;+ljwfgdf pNn]v ul/Pb]lv afx]s ljz]ifflwsf/ ;DaGwL cGo s'/fx? sfg"gåf/f lgwf{l/t
ul/P adf]lhd x'g]5g\ .
!%= sfo{ ;~rfng ljlw M
-!_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;efn] cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{, a}7ssf] ;'Joj:yf sfod /fVg /
;ldltx?sf] u7g, sfd, sf/afO{ / s'g} ;ldltsf] cGo s'/f lgoldt ug{sf] nflu lgodfjnL
agfpg]5 . To:tf] lgodfjnL k|b]zfWoIfaf6 :jLs[t ePkl5 nfu" x'g]5 .
-@_ lgodfjnL gag];Dd j}7ssf] sfd k|b]z ;efsf ;efd'vn] sfo{Joj:yf k/fdz{ ;ldtLsf]
l;kmf/Lzdf jgfPsf] lgodfjnL adf]lhd x'g]5g\ .
!^= ;ldlt M
k|b]z ;efn] cfly{s tyf >d ;DjGw ;ldtL, of]hgf tyf ljsf; ;ldtL, ;fj{hlgs n]vf, ;'zf;g
tyf dfgj clwsf/ ;ldtL nufot cfjZoQmf cg';f/ cGo ljifosf ;ldltx?sf] u7g / Joj:yf
lgodfjnLåf/f ug{ ;Sg]5 .
!&= ;efsf] ;lrjfno M
-!_ /fi6«kltjf6 hg;efsf] ;lrjnfO{ ;f] ;efsf] ;efd'vsf] / /fli6«o ;efsf] ;lrjnfO{ ;f] ;efsf]
cWoIfsf] l;kmfl/zdf / ;+;bsf] dxf;lrjnfO{ ;efd'v / cWoIf b'j};+u k/fdz{ u/L lgo'Qm
x'g]5 .
-@_ ;+;bsf] sfd sf/afO{ ;~rfng ug{ cfjZos ;lrjfnosf] :yfkgf / ;f] ;DaGwL cGo s'/f
sfg"gn] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!*= k|ltlglw dtbfg ;DjGwL ljz]if Joj:Yff
-!_ ;efsf] ;b:o lj/fdL eO{ c:ktfndf egf{ ePsf] jf 8fS6/sf] l;kmf/Lzdf 3/df jl; pkrf/
u/]sf] sf/0f s'g} ;b:o j}7sdf pk:yLt x'g g;Sg] ePdf ;DjGwLt ;ef ;b:on] ;f]xL bnsf]
s'g} csf]{ ;b:onfO{ ;+;lbo bnsf] g]tfsf] /f]xj/df k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ lbg ;Sg] 5 .
-@_ k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ Ps hgfsf] dfq :jLsf/ ug{ ;lsg] 5 . o;/L k|ltlglw dtbfgsf]
clwsf/ k|fKt JolQm pk:yLt ePdf lghn] k|ltlglwTj ug]{ JolQm ;d]t pk:yLt ePsf] dfgLg] 5
/ ;f]xL jdf]lhd u0k'/s ;+Vof u0fgf u/Lg] 5 .
-#_ jblgot ;fy tyf cfly{s k|nf]egsf] nfuL k|ltlglw dtbfgsf] clwsf/ lbP lnPsf] /x]5 eg]
To:tf b'j} ;b:osf] ;ef kb ;dfKt x'g]5 .
36
5 . o;/L hgfp k|fKt eP kl5 ;+s]lts jf dft[efiffsf] pNyfsf] Joj:yf ;efsf] ;lrjfnon]
ldnfpg] 5 .
@)= kfl/>lds M
k|b]z ;efsf] ;efd'v / pk–;efd'v, / ;b:ox?sf] kfl/>lds / ;'ljwf k|b]z ;ef 4f/f kf/Lt
sfg"gåf/f lgwf{l/t x'g]5 .
v= Joj:yfkg sfo{ljlw
39
Gofokflnsf
^= k|b]z
cbfnt
!= ;jf]{Rr cbfntsf] k/fdz{df g]kfn ;/sf/n] d'sfd ;d]t tf]ls k|b]z cbfnt u7g ug]{ 5 .
@= k|b]z cbfntdf Ps d'Vo Gofolw; / ( hgf ;Dd Gofolwzx? /xg] 5g\ .
#= k|b]z cbfntsf d'Vo Gofolw; / Gofolw;sf] lgo"lQm Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df /fi6kltaf6
ul/g] 5 .
$= lhNnf cbfnt jf ;f] ;/xsf] cbfntsf] Gofolw;sf] x}]l;otdf jf Gofo ;]afsf] ;f] ;/xsf] kbdf
sDtLdf ;ft aif{ sfd u/]sf] jf sfg"gdf :gfts eO{ jl/i7 clwaQmf jf clwjQmfsf] x}l;otn]
kGw| jif{ sfg"g Aoa;fo u/]sf] jf Gofo jf sfg"gsf] If]qdf slDtdf kGw| aif{ sfd ul/ lalzi6
sfg"glabsf] ?kdf Vofltk|fKt AolQm dfq k|b]z cbfntsf] d'Vo Gofoflw; jf Gofoflwz kbdf
lgo"lQmsf nflu of]Uo x'g] 5 .
42
%= k|b]z cbfntsf Gofoflwz lgo'lQm ubf{ cfwf lhNnf Gofoflwz jf Gofo;]jfjf6 / cfwf sfg"g
Joj;foL tyf sfg"gljb dWo]jf6 u/Lg] 5 .
^= k|b]z cbfntsf Gofolw;x?sf] lga[lte/0f, kfl/>ldls, ;]af zt{ / ;'lawf ;DaGwdf P]gdf
Aoa:yf eP adf]lhd x'g]5 .
&= k|b]z cbfntsf d'Vo Gofolw; jf Gofolw; b]xfosf] ca:yfdf kbd'Qm x'g]5g\ M
s_ d[To' ePdf
v_ d'Vo Gofolw;n] k|wfg Gofoflw; ;dIf / cGo Gofolw;n] d'Vo Gofolw; ;dIf /flhgfdf
lbPdf,
u_ zfl/l/s / dfgl;s ?kdf c:j:y eO{ sfd ug{ c;dy{ 5 elg Gofo kl/ifbaf6 ul7t
lrlsT;sx?sf] af]8{af6 l;kmfl/; eO{ Gofo k/Lifbn] cg'df]bg u/]df,
3_ k}};lÝ aif{sf] pd]/ k'/f ePdf .
ª_ s'g} kmf}hbfl/ cleof]u nflu d'2f bfo/ ePdf, /
r_ v/fa cfr/0f, sfo{Ifdtfsf] cefa, / cfkmgf] klbo st{Ao kfngf gu/]sf] elg
Gofok/Lifbjf6 kbd'Qm u/LPdf . t/ o; v08 adf]lhd kbd'Qm ug'{ cufl8 ;kmfO{sf]
df]}sfaf6 alGrt ul/g] 5}g
45
v_ v08 s df pNn]v eP adf]lhd btf{ ePsf d'2f dWo km2f]{6 ePsf / gePsf d'2fsf] ;Vof
/ km5f]{of]6 x'g g;s]sf] sf/0f,
u_ ;af]{Rr cbfntaf6 k|ltkfbg gFof glh/x?sf] laa/0f,
3_ ;af]{Rr cbfntaf6 k'g/fanf]sg ePsf] d'2fsf] ;Vof,
ª_ ;af]{Rr cbfntn] dftxtsf cbfntsf] s'g} Gofolw;sf] Gofo ;Dkfbgsf] ;DaGwdf
sfo{Ifdtf ;DaGwL laifodf s'g} Goflos l6Kkl0f u/]sf] eP ;f]sf] laa/0f,
r_ km};nf sfof{Gaog ;DaGwL laa/0f,
h_ ;af]{Rr cbfnt tyf dftxtsf cbfntnfO{ lalgof]hg ePsf] ah]6 / vr{sf] laa/0f,
em_ ;af]{Rr cbfntn] pkwf/f ! adf]lhd k|lta]bg k]z ubf{ Gofo kl/ifb / Gofo;]af cfof]uaf6
ePsf] sfd sfaf{lx sf] laa/0f ;d]t pNn]v ug'{ kg]{5.
!^= ah]6 M–
g]kfnsf] Gofokflnsfsf] nfuL ;fdfGotof s]Gb| ;/sf/ tyf k|b]z ;/sf/n] ah]6sf] % k|ltztn] x'g]
/sd 5'§fpg kg]{5.
46
:yfgLo ;/sf/
47
-@_ :yfgLo :jfoQ zf;g OsfO{sf lgjf{lrt ljwflosL c+usf] b'O{ ltxfO{ jx'dtsf] lg0f{on] s'g} Pp6f
:yfgLo ;/sf/ csf]{ :yfgLo ;/sf/;Fu ldNg jf :yfgLo ;/sf/sf] s'g} efu cnUu} a:g k|:tfj
Nofpg ;Sg]5 . o:tf] k|:tfj slDtdf !% aif{df Ps k6sdfq Nofpg ;lsg]5 .
-#_ s'g} csf]{ :yfgLo ;/sf/;Fu ldNg] lg0f{onfO{ h;;Fu ldNg vf]h]sf] xf] To; :yfgLo ;/sf/sf]
lgjf{lrt ljwflosL cFusf] b'O{ ltxfO{ ax'dtn] kfl/t u/]sf] v08df o:tf] lg0f{onfO{ ldl;g hfg] /
ld;fpg vf]Hg] :yfgLo ;/sf/ b'a} If]qsf hgtfsf] hgdt;+u|xaf6 kfl/t eO{ k|b]z / ;+3Lo
;/sf/af6 cg'df]bg ePkl5 nfu" x'g]5 .
-$_ s'g} :yfgLo ;/sf/af6 cnu eO{ 5'§} a:g pkwf/f -@_ jdf]lhd kfl/t k|:tfj ;DalGwt :yfgLo
;/sf/ If]qsf hgtfsf] hgdt;+u|xaf6 kfl/t ePdf k|b]z / ;+3Lo ;/sf/af6 cg'df]bg ePkl5
nfu" x'g]5 .
t/ pkwf/f -!_ / -@_ adf]lhdsf] k|lqmofn] g]kfn u0f/fHosf] /fli6«o cv08tf, /fli6«o Pstf,
;fj{ef}d;Qf, ;fj{hlgs zflGtdf vnn kg]{ s'g} ultljlw ePsf] cj:yfdf ;+3Lo ;/sf/n]
;DalGwt k|b]z ;/sf/;Fusf] ;dGjodf x:tIf]k u/L ;+3Lo sfg"gdf Joj:yf eP adf]lhd pQm
:yfgLo ;/sf/ ;~rfngsf] Joj:yf ug]{5 .
-%_ of] ;+ljwfg k|f/De ePkl5 klxnf] Ps k6snfO{ ;+3Lo ljwflosfaf6 ul7t cfof]usf] l;kmfl/z /
;DalGwt :yfgLo ;/sf/sf] lg0f{osf cfwf/df ljBdfg :yfgLo ;/sf/sf] ;+Vof, cfsf/, ;Ldfgf
lgwf{/0f, x]/km]/ ul/g]5 .
^= k|TofJxfgsf] Joj:yf M
-!_ sfo{Ifdtfsf] cefj / v/fa cfr/0f ePsf] j:t'lgi7 cfwf/ / sf/0fx? ;lxt :yfgLo ;/sf/sf]
sfo{sf/L0fLsf kbflwsf/Lx?pk/ :yfgLo;efsf Ps rf}yfO{ ;b:ox?af6 k|TofJxfgsf] k|:tfj /fVg
;lsg]5 . :yfgLo ;/sf/sf hgk|ltlglw, kbflwsf/Lx?sf] cfrf/;+lxtf :yfgLo ;/sf/n] th'{df
u/]sf] sfg'g jdf]lhd x'g]5 .
48
-@_ pkwf/f -!_ jdf]lhdsf] k|:tfj :yfgLo ;efsf ;Dk"0f{ ;b:o;+Vofsf] b'O{ ltxfO{af6 kfl/t ePsf]
cj:yfdf To:tf] kbflwsf/L kbd'Qm x'g]5 . lgh kbd'Qm ePkl5 h'g k|lqmofaf6 lgjf{lrt ePsf]
xf] ;f]xL k|lqmofaf6 pQm kb k"lt{ ul/g]5 .
t/ pkwf/f -!_ jdf]lhdsf] k|:tfj s'g} kbflwsf/Lsf] Ps aif{sf] sfo{sfn Joltt geO{ / lghsf]
sfo{sfn ;dfKt x'g' ^ dlxgf dfq kbfjwL afFls /xFbfsf] cj:yfdf Nofpg ;lsg]5}g /
k|TofJxfgsf] k|:tfj Ps aif{sf] cGt/fndf Pp6fdfq /fVg ;lsg]5 .
50
!#= :yfgLo ;/sf/sf ;+3 dxf;+3 ;DaGwL Joj:yf M
-!_ :yfgLo ;/sf/x?n] cfˆgf] xslxtsf] k|aw{gsf nflu ;+3 dxf;+3 :yfkgf ug]{ clwsf/ /xg]5 .
-@_ :yfgLo ;/sf/sf ;+3 dxf;+3x?n] :yfgLo :jfoQ ;/sf/sf] kIfdf jsfnlt tyf kIfkf]if0f ug]{,
k|b]z jf ;+3Lo Joj:yflksf, ljQLo cfof]u nufot cfjZostf cg';f/sf ;+3Lo ;+/rgfdf
tf]lsPsf] k|ltlglw rog ug]{, cGt/ :yfgLo ;/sf/ ljjfb ;dfwfgsf nflu ;femf d~r k|bfg
ug]{ / ;b:o :yfgLo ;/sf/sf] Ifdtf ljsf; ug]{ sfo{If]q /xg]5 .
51
u= n]vf /fh:j, OlGhlgol/8= sfg"g, ljsf; jf cg';Gwgsf] If]qdf slDtdf !% jif{sf] cg'ej
/ Vofltk|fKt u/]sf],
3= $% jif{ pd]/ k"/f ePsf] .
-&_ k|d'v cfo'Qm jf cfo'Qmsf] kfl/>lds ;]jf / cGo zt{x? sfg"g4f/f lgwf{/0f ePadf]lhd x'g]5 .
k|d'v cfo'Qm / cfo'Qm cfkm\gf] kbdf jxfn /x];Dd lghnfO{ dsf{kg]{ u/L kfl/>lds / cGo
;]jfsf zt{x? jblng] 5}gg\ .
-*_ k|d'v cfo'Qm jf cfo'Qm e};s]sf] JolQm ;/sf/L ;]jfdf lgo'lQm x'gsf] nflu u|fXo x'g]5}g .
t/, s= clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]un] cfo'QmnfO{ k|d'v cfo'Qmsf] kbdf lgo'lQm ug{ o;
pkwf/fn] jfwf k'/\ofPsf] dflgg]5}g / ;f] adf]lhd s'g} cfo'Qm k|d'v cfo'Qmdf lgo'Qm
ePdf lghsf] kbfjlwsf] u0fgf ubf{ cfo'Qm ePsf] kbfjlw;d]tnfO{ hf]8L kbfjlwsf] u0fgf
ul/g]5 .
v= s'g} /fhg}lts kbdf jf s'g} ljifosf] cg';Gwfg, hfFrj'em jf 5fgljg ug]{ jf s'g} ljifosf]
cWoog jf cGj]if u/L /fo, dGtJo jf l;kmfl/z ug]{ s'g} kbdf lgo'Qm e} sfd ug{
o;pkwf/fn] jfwf k'/\ofPsf] dflgg]5}g
@= clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
-!_ ;fj{hlgs kbwf/0f u/]sf] JolQmn] gLltut e|i6frf/ u/]df, tf]lsPsf] /sdeGbf j9L lxgfldgf jf
e|i6frf/ u/]df jf clVtof/sf] b'?kof]u u/]sf] ;DaGwdf clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]un]
sfg"gadf]lhd cg';Gwfg / txlssft ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
t/ o; ;+ljwfgdf 5'6\6} Joj:yf ePsf] kbflwsf/L / cGo sfg"gn] 5'6\6} Joj:yf ePsf]
kbflwsf/Lsf] xsdf of] pkwf/f nfu'x'g] 5}g .
-@_ dxfcleof]usf] k|:tfj4f/f kbd'Qm x'g] ;j} ;+j}wflgs kbflwsf/L / Gofokl/ifb\af6 ;f]xL
cleof]udf kbd'Qm x'g] ;j} GofofwLzx?, ;}lgs P]g adf]lhd sf/jfxL x'g] JolQmsf xsdf o;/L
kbd'Qm x'g] ;j} JolQmx?, u}/ ;/sf/L ;+3;:yf jf lgsfo, cz'n pk/ ug'{kg]{ u/L tf]lsPsf]
/sdeGbf dfly ;f] /sd lt/L cz'n pk/ gePsf JolQmx?, ;fj{hlgs kb Tofu] jf /flhgfdf
lbPsf]df jfx]ssf cj:yfdf ;fj{hlgs ;DklQ lxgfljgf ug]{ JolQmpk/;d]t sfg"g adf]lhd
txlssft / cg';Gwfg ug{ ;Sg]5 .
#= jflif{s k|ltj]bg M
-!_ ;+ljwfgdf n]lvPadf]lhd clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]un] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] jflif{s
k|ltj]bg /fi6klt;dIf k]z ug]{5 . /fi6kltn] k|wfgdlGqdfkm{t o:tf] k|ltj]bg ;+;bdf k]; ug]{5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd k]z ul/g] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf] cltlQm clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg
cfof]udf jif{el/ k/]sf ph'/L, cg';Gwfg txlssft u/L sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt cbfntdf
bfo/ u/]sf] / tfd]nLdf /fv]sf] d'2fsf] ;+Vof, cg'lrt sfo{u/]sf]df ;r]t u/fPsf] jf ljefuLo
sf/jfxL jf cGo sf/jfxLsf nflu n]lv k7fPsf] ;+Vof, e|i6frf/ lgjf/0fsf] ;DaGwdf ePsf]
pknAwL tyf ;f]sf] ;DaGwdf eljiodf ug'{kg]{ ;'wf/sf ljj/0f pNn]v ug'{kg]{5
$= cDj'8\;Dofgsf] sfof{no M
-!_ k|To]s k|b]zdf Ps cDj'8\;Dofgsf] sfof{no /xg]5 . cDj'8\Dofgsf] sfof{nodf Ps hgf k|d'v
cDj'8\;Dofg / cGo b'O{ cDj'8\;Dofg /xg]5g\ . k|d'v cDj'8\;Dofg / Pshgf cDj'8\;Dofgsf]
lgo'lQm ;+j}wflgs kl/ifb\sf] l;kmfl/;df k|wfgdlGqn] / cGo Pshgf ;b:osf] xsdf k|flGto
;/sf/sf] l;kmfl/zdf k|b]zfWoIfn] ug]{5 . o:tf] l;kml/;df k|fb]lzs ;+;bdf ;'g'jfO{sf] Joj:yf
ul/g]5 .
-@_ cDj'8\;Dofgsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
52
;fgfltgf e|i6frf/ u/]df, clgoldttf u/]df, clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u / txlssft
ug]{ elg tflsPsf ljifodf jfx]ssf ljifox? cDj'8\;Dofgsf sfd st{Jo / clwsf/ x'g]5 .
-#_ of]Uotf M
cDj'8\;Dofgsf] nflu lgDg adf]lhd of]Uotf x'g'kg]{5 M
s= :gftsf]kflw k|fKt u/]sf],
v= #% jif{ pd]/ k'/f u/]sf],
u= s'g} sfg"gn] cof]Uo gePsf] .
-$_ jflif{s k|ltj]bg M
;+ljwfg adf]lhd cDj'8\;Dofgsf] sfof{non] u/]sf] sfdsf] jflif{s k|ltj]bg k|b]zfWoIf ;dIf k]z
ug'{kg]{5 . k|b]zfWoIfn] o:tf] k|ltj]bg k|b]z dlGqdfkm{t k|b]z ;efdf k]; ug]{5 .
-%_ pkwf/f -!_ adf]lhd k]z ul/g] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf] cltlQm clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg
cfof]udf jif{el/ k/]sf ph'/L, cg';Gwfg txlssft u/L sfg"g adf]lhd clwsf/ k|fKt cbfntdf
bfo/ u/]sf] / tfd]nLdf /fv]sf] d'2fsf] ;+Vof, cg'lrt sfo{u/]sf]df ;r]t u/fPsf] jf ljefuLo
sf/jfxL jf cGo sf/jfxLsf nflu n]lv k7fPsf] ;+Vof, e|i6frf/ lgjf/0fsf] ;DaGwdf ePsf]
pknAwL tyf ;f]sf] ;DaGwdf eljiodf ug'{kg]{ ;'wf/sf ljj/0f pNn]v ug'{kg]{5 .
53
u= $% jif{ pd]/ k"/f ePsf], /
3= pRr g}lts rl/q sfod ePsf] .
-^_ n]vfk/LIf0f cfof]usf] cWoIf / ;b:ox?sf] kfl/>lds tyf ;]jfsf cGo zt{ sfg'g4f/f lgwf{/0f
ePadf]lhd x'g]5g\ . cWoIf / ;b:ox? cfkm\gf] kbdf jxfn /x];Dd lghx?nfO{ dsf{ kg]{ u/L
kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{x? ablng] 5}gg\ .
-&_ n]vfk/LIfs cfof]usf cWoIf / ;b:o e} ;s]sf] JolQm cGo ;/sf/L ;]jfdf lgo'lQm x'gsf lgldQ
u|fx\o x'g] 5}gg\ .
t/ s'g} /fhg}lts kbdf jf s'g} ljifosf] cg';Gwfg, hfFrj'em jf 5fgljg ug]{ jf s'g} ljifosf]
cWoog jf cGj]if0f u/L /fo, dGtJo jf l;kmfl/; k]; ug]{ s'g} kbdf lgo'lQm eO{ sfd ug{ o;
pkwf/fdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] jfwf k'/\ofPsf] dflgg] 5}g .
-*_ ;Dk"0f{ n]vf k/LIfsx? n]vf k/LIf0f cfof]uk|lt pQ/bfoL x'g]5g\ .
-(_ n]vf k/LIfssf] cfrf/ ;+lxtf sfg'gdf Joj:yf ul/Padf]lhd x'g]5 .
@= n]vfk/LIf0f cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
-!_ ;jf]{Rr cbfnt, ;+;b, clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u, n]vf k/LIfs cfof]u, nf]s ;]jf
cfof]u, lgjf{rg cfof]u, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u, dfxfGoflwjQmfsf] sfof{no tyf cGo
;+j}wflgs lgsfosf] sfof{no / g]kfnL ;]gf Pjd\ z;:q k|x/L jf g]kfn k|x/L nufPtsf ;j}
;/sf/L sfof{no / cbfntsf] n]vf sfg'g4f/f lgwf{l/t tl/sf adf]lhd lgoldttf, ldtJooLtf,
sfo{bIftf, k|efjsfl/tf / cf}lrTo ;d]tsf] ljrf/ u/L n]vf k/LIf0f cfof]uaf6 n]vf k/LIf0f
x'g]5 .
-@_ krf; k|ltzteGbf j9L z]o/ jf hfoh]yfdf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj ePsf] ;+ul7t ;+:yfsf]
n]vf k/LIf0fsf] nflu n]vfk/LIfs lgo'Qm ubf{ n]vf k/LIf0f cfof]usf] cWoIfsf] k/fdz{ ul/g]5 .
To:tf] ;+:yfsf] n]vf k/LIf0f ckgfpg' kg]{ l;4fGtsf] ;DaGwdf n]vf k/LIf0f cfof]un] cfjZos
lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-#_ n]vf k/LIf0f cfof]unfO{ pkwf/f -!_ adf]lhdsf] sfdsf] nflu n]vf ;DaGwL sfuhkq h'g;'s}
jvt x]g{ kfpg] clwsf/ x''g]5 . ;f] cg';f/ n]vf k/LIfs cfof]u jf To;sf] s'g} sd{rf/Ln] dfu
u/]sf] h'g;'s} sfuhkq tyf hfgsf/L pknAw u/fpg' ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] st{Jo x'g]5 .
-$_ pkwf/f -!_ cg';f/ n]vf k/LIf0f ul/g] n]vf ;DaGwL sfg'gsf clwgdf /xL n]vf k/LIfs
cfof]u4f/f tf]lsPsf] 9fFrfdf /flvg]5 .
-%_ pkwf/f -!_ df pNn]v ePsf sfof{nox?sf n]vfsf cltl/Qm cGo s'g} sfof{no jf ;+:yfsf] n]vf
k/LIfs cfof]uaf6 n]vf k/LIf0f ug'{kg]{ u/L sfg"g4f/f Joj:yf ug{ ;lsg]5 .
-^_ n]vf k/LIfssf] cfrf/;+lxtf sfg"gdf n]lvPadf]lhd x'g]5g\ . n]vf k/LIfs lj?4sf] ph'/L pk/
cfof]udf ;'g'jfO{ x'g]5 .
#= jflif{s k|ltj]bg M
-!_ n]vf k/LIfs cfof]un] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] jflif{s k|ltj]bg cWoIf dfkm{t /fi6«klt;dIf k]z ug]{5
/ /fi6«kltn] To:tf] k|ltj]bg k|wfgdlGqdfkm{t ;+;b ;dIf k]z ug]{ Joj:yf ug]{5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd k]z ul/g] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf] cltl/Qm n]vf k/LIf0f cfof]uaf6 jif{e/Ldf
n]vf k/LIf0f u/]sf lgsfosf] ljj/0f, n]vfk/LIf0faf6 b]lvPsf] a]?h'sf] l:ylt, a]?h' km5\of}{6 ug{
u/]sf] k|of; / a]?h' km5\of}{6sf ;DaGwdf k|fKt pknlAw tyf n]vfk/LIf0f ;DaGwdf eljiodf ug'{
kg]{ ;'wf/sf] ljj/0f{sf ;fy} cl3Nnf] jif{sf] k|ltj]bgsf] ;DaGwdf ;+;bn] ;'emfj lbPsf]df ;f]
cg'?k eP u/]sf sfdsf] af/]df;d]t pNn]v ug'{ kg]{5 .
54
nf]s ;]jf cfof]u
t/
s_ ;f] kbfjlw k'/fx'g' cufj} nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf jf ;b:osf] pd]/ k};7\7L
jif{ k'/f ePdf lgh cfkm\gf] kbdf jxfn /xg] 5}g .
v_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf / ;b:onfO{ ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLz ;/x
;dfg cfwf/df ;dfg t/Lsfn] ;f] kbjf6 x6fpg ;lsg] 5 .
%= b]xfosf] cj:Yffdf nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf / ;b:osf] kb /LQm ePsf] dflgg] 5 M
s_ lghn] /fi6klt ;dIfdf /fhLgfdf lbPdf,
v_ kbfjlw k'/f ePdf jf lgh kbdf jxfn g/x]df
u_ lghsf] d[To' ePdf
^= b]xfo jdf]lhd geO{ s'g} JolQm nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf jf ;b:o kbdf lgo'lQmsf]
nfuL of]Uo x'g] 5}g M
s_ g]kfn ;/sf/jf6 dfGotf k|fKt ljZj ljwfnojf6 :gftsf]Q/ pkflw k|fKt u/]sf],
v_ lgo'lQm x'bfsf jvt s'g} /fhg}lts bnsf] ;b:o g/x]sf],
u_ rfln; jif{ pd]/ k'/f ePsf],
3_ pRr g}lts r/Lq sfod ePsf] .
&= nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf / ;b:ox?sf] kfl/>lds tyf ;]jfsf cGo zt{ sfg'g4f/f
lgwf{/0f ePadf]lhd x'g]5g\ . cWoIf / ;b:ox? cfkm\gf] kbdf jxfn /x];Dd lghx?nfO{
dsf{ kg]{ u/L kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{x? ablng] 5}gg\ .
*= nf]s ;]jf cfof]usf cWoIf / ;b:o e} ;s]sf] JolQm cGo ;/sf/L ;]jfdf lgo'lQm x'gsf
lgldQ u|fx\o x'g] 5}gg\ .
t/
s= nf]s ;]jf cfof]usf] ;b:onfO{ cWoIf kbdf lgo'lQm ug{ o; pkwf/fn] jfwf
k'/\ofPsf] dflgg]5}g / ;f] adf]lhd s'g} ;b:o cWoIf kbdf lgo'Qm ePdf
lghsf] kbfjlwsf] u0fgf ubf{ ;b:o ePsf] kbfjlw;d]tnfO{ hf]8L kbfjlwsf]
u0fgf ul/g]5 .
v= s'g} /fhg}lts kbdf jf s'g} ljifosf] cg';Gwfg, hfFrj'em jf 5fgljg ug]{ jf
s'g} ljifosf] cWoog jf cGj]if0f u/L /fo, dGtJo jf l;kmfl/; k]; ug]{ s'g}
kbdf lgo'lQm eO{ sfd ug{ o; pkwf/fdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] jfwf k'/\ofPsf]
dflgg] 5}g .
55
@= nf]s ;]jf cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
-!_ s]Gb|Lo lghfdtL ;]jfsf] kbdf lgo'lQmsf] lgldQ pko'Qm pDd]bjf/ 5gf}6 ug{ k/LIffx?
;~rfng ug'{ nf]s ;]jf cfof]usf] st{Jo x'g]5 .
:ki6Ls/0f M
o; wf/fsf] tfTko{sf] nflu ;}lgs clws[t jf hjfg / z;:q / hgkb k|x/L
sd{rf/Lsf] ;]jf jf kb tyf lghfdtL ;]jf jf kb xf]Og egL P]gåf/f tf]lsPsf] cGo
;]jf jf kbafx]s g]kfnsf] ;/sf/sf c? ;a} ;]jf jf kbnfO{ lghfdtL ;]jf jf kb
dflgg]5 .
-@_ lghfdtL ;]jfsf] lgj[lQe/0f kfpg] kbdf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ ljgf :yfoL
lgo'lQm ul/g] 5}g .
-#_ b]xfosf ljifodf nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{5 M–
-s_ lghfdtL ;]jfsf] zt{ ;DaGwL sfg"gsf] ljifodf
-v_ lghfdtL ;]jf jf kbdf lgo'lQm, a9'jf / ljefuLo sf/jfO{ ubf{ ckgfpg' kg]{
l;4fGtsf] ljifodf
-u_ lghfdtL kbdf 5 dlxgfeGbf a9L ;dosf] nflu lgo'lQm ubf{ pDd]bjf/sf]
pko'Qmtfsf] ljifodf
-3_ s'g} Ps k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf] kbaf6 csf]{ k|sf/sf] lghfdtL ;]jfsf]
kbdf jf cGo ;/sf/L ;]jfaf6 lghfdtL ;]jfdf ;?jf jf a9'jf ubf{
pDd]bjf/sf] pko'Qmtfsf] ljifodf
-ª_ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' gkg]{ cj:yfsf] kbdf axfn /x]sf]
sd{rf/LnfO{ nf]s ;]jf cfof]usf] k/fdz{ lng' kg]{ cj:yfsf] kbdf :yfoL
;?jf jf a9'jf ug]{ ljifodf /
-r_ s'g} klg lghfdtL sd{rf/LnfO{ lbOg] ljefuLo ;hfosf] ljifodf .
-$_ dfyL h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; ;+ljwfg adf]lhd Gofo ;]jf cfof]usf]
clwsf/If]qleq kg]{ ljifodf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-%_ nf]s ;]jf cfof]un] cfˆgf] sfd, st{Jo / clwsf/ dWo] s'g} sfd, st{Jo / clwsf/
cfˆgf] s'g} ;b:o jf ;b:ox?sf] ;ldlt jf g]kfnsf] ;/sf/sf] sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf]
zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u tyf kfng ug]{ u/L ;'Dkg ;Sg]5 .
-^_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL nf]s ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo / sfo{ljlw
sfg"gåf/f lgwf{l/t eP adf]lhd x'g]5 .
56
$= jflif{s k|ltj]bg M
-!_ nf]s ;]jf cfof]un] cfkm"n] u/]sf] sfdsf] jflif{s k|ltj]bg cWoIf dfkm{t /fi6«klt;dIf
k]z ug]5{ / /fi6«kltn] To:tf] k|ltj]bg k|wfgdlGq dfkm{t ;+;b ;dIf k]z ug]{ Joj:yf
ug]{5 .
-@_ k|b]z ;]jf cfof]un] cfkm'n] u/]sf]sfdsf] jflif{s k|ltj]bg cWoIf dfkm{t k|b]zfWoIf ;dIf
k]z ug]{ 5 / k|b]zfWoIfn] d'lVtof/ dfkm{t k|b]z ;efdf k]z ug{] Joj:Yff ug]{ 5 .
57
lgjf{rg cfof]u
!= g]kfndf Ps lgjf{rg cfof]u x'g]5, h;df k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / cfjZostf cg';f/ cGo
lgjf{rg cfo'Qmx? /xg]5g\ .
@= b]xfPsf of]Uotf gk'u]sf] JolQm k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjfr{g cfo'Qm sfod /xg ;Sg] 5}g M
s= dfGotfk|fKt ljZjljBfnoaf6 :gftsf]kflw k|fKt u/]sf],
v= lgo'Qm x'Fbfsf jvt s'g} /fhg}lts bnsf] ;b:o g/x]sf],
u= k}tfnL; jif{ pd]/ k"/f ePsf], /
3= g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;'/bf/ 7x/ ePdf
#= ;+j}wflgs kl/ifb\sf] l;kmfl/;df k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qmsf] lgo'lQm /fi6kltaf6
x'g]5 .
$= o; pkwf/fsf cGo Joj:yfx?sf clwgdf /lx k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qmx?sf]
kbfjlw lgo'Qm ePsf] ldltn ^ jif{sf] x'g]5 .
%= k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qm k};7L jif{sf] pd]/ k"/f geP;Dd cfkm\gf] kbdf axfn
/xg]5g\ .
^= k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'QmnfO{ ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLz ;/x ;dfg cfwf/df /
;dfg tl/sfn] x6fpg ;lsg] 5 .
&= b]xfPsf] cj:yfdf k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qmsf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5M
s= /fi6klt ;dIf lnlvt /flhgfdf lbPdf,
v= pkwf/f -@_ adf]lhd of]Uotf gePsf] k|dfl0ft ePdf,
u= pkwf/f -$_ adf]lhdsf] kbfjlw k'/f ePdf,
3= pwf/f -%_ adf]lhdsf] pd]/ k'/f ePdf, /
8= pkwf/f -^_ adf]lhd x6fOPdf .
*= k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qmsf] kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{x? sfg"g4f/f lgwf{/0f
eP adf]lhd x'g]5g\ . o;/L sfg"g4f/f kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{ lgwf{/0f ubf{ lghx?nfO{
dsf{ kg]{ u/L jblng] 5}g .
(= k|d'v lgjf{rg cfo'Qm / lgjf{rg cfo'Qm eO;s]sf] JolQm cGo ;/sf/L ;]jfdf lgo'lQmsf] nflu
u|fX\o x'g]5}g .
lgjf{rg cfof]usf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
-!_ of] ;+ljwfg / cGo sfg"gsf] clwgdf /xL hgdt ;+u|x tyf s]lGb|o, k|fb]z / :yfgLo ;d]t ;j}
txsf] lgjf{rgsf] ;+rfng, /]vb]v, lgb]{zg / lgoGq0f lgjf{rg cfof]uaf6 ul/g]5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhdsf] lgjf{rgsf] ;+rfng, /]vb]v, lgb]{zg / lgoGq0f ;DaGwL Joj:yf tyf
cGo sfd, st{Jo / clwsf/ sfg"gdf Joj:yf ePadf]lhd x'g]5 .
-#_ lgjf{rg cfof]un] cfkm"nfO{ k|fKt sfd, st{Jo / clwsf/ dWo] s'g} sfd, st{Jo / clwsf/ cfkm\gf]
s'g} ;b:o jf ;b:ox?sf] ;ldlt jf g]kfn ;/sf/sf] jf k|b]z ;/sf/sf] sd{rf/LnfO{ tf]lsPsf]
zt{sf] clwgdf /xL k|of]u tyf kfngf ug]{ u/L ;'DkGg ;Sg]5 .
lgjf{rg cfof]unfO{ cfjZos sd{rf/L pknAw u/fpg' kg]{ M o; ;+ljwfg adf]lhd lgjf{rg cfof]unfO{
cfkm\gf] sfd st{Jo / clwsf/ k"/f ug{ cfjZos kg]{ sd{rf/L, ef}lts k"jf{wf/ tyf cGo >f]t / ;fwg g]kfn
;/sf/ jf k|b]z ;/sf/n] pknAw u/fpg]5 .
58
dfgj clwsf/ cfof]u
!= g]kfndf Ps :jtGq / ;Ifd /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u x'g]5 . k|b]zdf k|fb]lzs dfgj clwsf/
cfof]u x'g]5 .
@= dfgj clwsf/sf] If]qdf ljlzi6 of]ubfg k'/\ofPsf] s'g} JolQm jf ;jf]{Rr cbfntsf] GofowLz e} sfd
u/]sf] JolQm /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf] cWoIf x'g]5 .
#= /fi6kltn] ;+j}wflgs kl/ifb\sf] l;kmfl/;df /fli6«o dfgjclwsf/ cfof]usf] cWoIf / ;b:osf] lgo'lQm
ug]{5g\ .
$= k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf] cWoIf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] tf]s]sf] JolQm x'g]5 . cGo
b'Ohgf ;b:o? k|b]z ;/sf/sf] l;kmfl/zdf /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]un] ug]{5 .
%= dfgj clwsf/sf] If]qdf of]ubfg k'/\ofPsf ljleGg If]qsf JolQmx?nfO{ ;dfj]zLtfsf] cfwf/df $ hgf
;Dd /fli6«o dfgj clwsf/sf] ;b:o kbdf lgo'Qm ul/g]5 .
^= cfof]un] dlxnf, blnt, dhb'/, hghflt, dw]zL jf o:t} k|s[ltsf cfof]usf cWoIfx?nfO{ cfjZostf
cg';f/ j}7sdf cfdlGqt ug{ ;Sg]5 .
&= /fli6«o / k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf] cWoIf / ;b:ox?sf] kbfjlw qmdz 5 / kfFr jif{sf] x'g]5 .
*= /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIf / ;b:ox?nfO{ ;+;bn] cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t u/L /
k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf] ;b:onfO{ k|fb]lzs ;+;bn] cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t u/L x6fpg
;Sg] 5 .
*= /fi6klt ;dIf /flhgfdf lbPdf, cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t ePdf, kbfjlw ;dfKt ePdf jf d[To" ePdf
/fli6«o / k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf] cWoIf / ;b:ox?sf] kb l/Qm ePsf] dflgg]5 .
(= /fli6«o / k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf] cWoIf / ;b:osf] lgldQ :gftsf]kflw xfl;n u/]sf] / pRr
g}lts rl/q ePsf] JolQm of]Uotf k'u]sf] x'g'kg]{5 .
!)= /fli6«o / k|fb]lzs cfof]usf cWoIf / ;b:osf] kfl/>lds / ;]jf ;'ljwfsf cGo zt{x? sfg"gdf
lgwf{/0f eP adf]lhd x'g]5 .
!!= cfof]usf cWoIf / ;b:ox?sf] kfl/>lds / ;]jfsf zt{x? lghx?nfO{ dsf{ kg]{u/L jblng] 5}gg\ .
!@= /fli6«o / k|fb]lzs dfgj clwsf/ cfof]usf cWoIf / ;b:ox? /fhg}lts kb jf hfFrj'em / cWoog
cg';Gwfgsf kbeGbf cGo kbx?df lgo'lQmsf] nflu cof]Uo dflgg] 5 .
59
^= dfgj clwsf/;+u ;DalGwt sfg"g lgdf{0f, ;+zf]wg jf k'g/fjnf]sg ug{ g]kfn ;/sf/nfO{ l;kmfl/z
ug]{,
&= dfgj clwsf/ ;DaGwL ;lGwsf] kIf /fi6 aGg jf To:tf ;+lwx?sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{
;/sf/nfO{ l;kmfl/; ug]{,
*= dfgj clwsf/df pn+3gdf ;+nUg JolQmx?sf] gfd ;+sng u/L ;fj{hlgs clen]v tof/ ug]{,
60
dxfGofolwjQmf
!= dxfGofoflwjQmfsf] lgo'lQm M
!= g]kfndf Ps dxfGofoflwjQmf x'g] 5g\ . lghsf] lgo'lQm k|wfgdlGqsf] l;kmfl/;df
/fi6kltaf6 x'g]5 . dxfGoflwjQmf k|wfgdlGqsf] OR5f cg';f/sf] cjlw;Dd cfkm\gf]
kbdf jxfn /xg]5 .
@= ;jf]{Rr cbfntsf] GofowLzsf] of]Uotf k'u]sf] JolQm dxfGoflwjQmfsf] kbdf lgo'Qm x'g
;Sg]5 .
#= b]xfosf] cj:Yffdf dxfGofoflwjQmfsf] kb /LQm ePsf] dflgg] 5 M
s= k|wfgdlGq dfkm{t /fi6klt ;dIf lnlvt /flhgfdf lbPdf,
v= k|wfgdlGqsf] l;kmfl/;df /fi6kltaf6 kbd'Qm ePdf,
u= lghsf] d[To" ePdf
@= k|b]z GofoflwjQmfsf] lgo'lQm M
!= k|To]s k|b]zdf k|b]z GofoflwjQmfx? /xg] 5g\ . lghx?sf] lgo'lQm d'lVtof/sf]
l;kmf/Lzdf k|b]zfWoIfjf6 x'g] 5 . k|b]z GofoflwjQmf d'lVtof/sf] OR5f cg';f/sf]
cjlw;Dd cfkm\gf] kbdf jxfn /xg]5 .
@= k|b]z cbfntsf] GofowLzsf] of]Uotf k'u]sf] JolQm k|b]z GoflwjQmfsf] kbdf lgo'Qm x'g
;Sg]5 .
#= b]xfosf] cj:Yffdf k|b]z GofoflwjQmfsf] kb /LQm ePsf] dflgg] 5 M
s= d'lVtof/ dfkm{t k|b]zfWoIf ;dIf lnlvt /flhgfdf lbPdf,
v= d'lVtof/sf] l;kmfl/;df k|b]zfWoIfaf6 kbd'Qm ePdf,
u= lghsf] d[To" ePdf
61
-%_ of] ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL dxfGofoflwjQmf / k|b]z GofolwjQmfnfO{ cfˆgf] st{Jo kfng
ubf{ b]xfosf sfd ug{] clwsf/ x'g]5M–
-s_ g]kfn ;/sf/ jfbL jf k|ltjfbL eO{ bfo/ ePsf d'2f dfldnfdf g]kfn ;/sf/sf]
tkm{af6 k|lt/Iff ug]{,
-v_ d'2f dfldnfsf /f]xdf ;jf]{Rr cbfntn] u/]sf] sfg"gsf] JofVof jf k|ltkfbg u/]sf]
sfg"gL l;4fGtsf] sfof{Gjog eP jf gePsf] cg'udg ug]{ u/fpg],
-u_ lx/f;tdf /x]sf] JolQmnfO{ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL dfgjf]lrt Jojxf/ gu/]sf] jf
To:tf] JolQmnfO{ cfkmGt;Fu jf sfg"g Joj;foL dfkm{t e]63f6 ug{ glbPsf] eGg]
ph'/L k/]df jf hfgsf/L x'g cfPdf 5fglag u/L To:tf] x'gaf6 /f]Sg ;DalGwt
clwsf/LnfO{ cfjZos lgb{]zg lbg] .
-^_ o; wf/fdf n]lvPsf sfd, st{Jo / clwsf/sf] cltl/Qm dxfGofoflwjQmf / k|b]z
GofolwjQmfsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ of] ;+ljwfg / cGo sfg"gåf/f lgwf{/0f eP
adf]lhd x'g]5 .
-&_ cfˆgf] kbLo st{Josf] kfngf ubf{ dxfGofoflwjQmfnfO{ g]kfnsf] h'g;'s} cbfnt, sfof{no
/ kbflwsf/L ;dIf pkl:yt x'g] clwsf/ x'g]5 / k|b]z GofolwjQmfnfO{ cfkm\gf] ef}uf]lns
If]q leqsf s'g} klg cbfntdf pkl:yt eO{ k|lt/Iff ug]{ clwsf/ x'g]5 .
-*_ dxfGofoflwjQmf jf k|b]z GofolwjQmfn] of] ;+ljwfg adf]lhd cfˆgf] sfd, st{Jo /
clwsf/ tf]lsPsf] zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u / kfng ug]{ u/L dftxtsf clws[tnfO{
;'Dkg ;Sg]5 .
-(_ dxfGofolwjQmfn] ;+;b jf To;sf] s'g} ;ldtLdf / GofolwjQmfn] k|b]z ;ef jf To;sf]
s'g} ;ldltdf pkl:yt eO{ cfkm\gf] egfO{ /fVg ;Sg]5 .
62
/fli6«o ;'/Iff / ;+s6sfn
-@_ k|wfg dGqL / /Iff dGqL jf u[x dGqL Pp6} JolQm /x]sf] cj:yfdf k|wfg dGqLn] tf]s]sf]
jl/i7td dGqL /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\sf] ;b:o x'g]5 . ;'/Iff k/Lifbsf] j}7sdf
cfjZoQmf cg';f/ k|wfg ;]gfklt, z;:q k|x/L dxflg/LIfs tyf u'Ktr/ ljefusf]
k|d'v tyf cGo JolQmnfO{ ;d]t cfdGq0f ug{ ;lsg] 5 .
-#_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\sf] ;lrasf] sfd /Iff dGqfnosf] ;lrjn] ug]{5 / lghsf]
cg'kl:yltdf k|wfgdGqLn] tf]s]sf] clws[tn] ug]{5 .
-$_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\n] cfkm\gf] j}7sdf cfjZostf cg';f/ cGo JolQmnfO{ klg cfdGq0f
ul/g]5 .
-%_ k|wfg dGqL4f/f /fli6o ;'/Iff ;Nnfxsf/ lgo'Qm ePsf] cj:Yffdf lgh cfdGqLt
;b:osf] ?kdf ;xefuL x'g]5g .
-^_ /fli6«o ;'/Iff kl/ifb\n] cfkm\gf] sfo{ljlw cfkm} lgwf{/Lt tyf Jojl:yt ug{ ;Sg]5 .
$= ;+s6sfnLg clwsf/ M
-!_ g]kfnsf] ;fj{ef}d;Qf, cv08tf jf s'g} efusf] ;'/Iffdf o'4, jfx\o cfqmd0f, ;z:q
ljb|f]x jf r/d cfly{s lj>[ª\vntfsf] sf/0fn] ulDe/ ;+s6 pTkGg ePdf dGqLkl/ifb\sf]
63
l;kmfl/;df /fi6«kltn] g]kfn e/ jf s'g} k|b]z jf s'g} :yflgo ;/sf/sf] If]qdf jf s'g}
vf; If]qdf nfu' x'g] u/L ;+s6sfnLg cj:yfsf] 3f]if0ff ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd ul/Psf] 3f]if0ff jf cfb]z ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq
cg'df]bgsf] nflu hg;efsf] j}7sdf k]z ul/g]5 .
-#_ pkwf/f -@_ adf]lhd cg'df]bgsf] nflu k]z ePsf] 3f]if0ff jf cfb]z hg;efsf] j}7sdf
pkl:yt ;b:ox?sf] b'O{ ltxfO{ ax'dtn] cg'df]bg u/]df 3f]if0ff jf cfb]z ePsf] ldltn]
5 dlxgf;Dd nfu' /xg]5 .
-$_ pkwf/f -@_ adf]lhd hg;efsf] a}7sdf cg'df]bgsf] nflu k]z ePsf] 3f]if0ff jf cfb]z
pkwf/f -#_ adf]lhd cg'df]bg gePdf ;f] 3f]if0ff jf cfb]z :jtM lgliqmo ePsf]
dflgg]5 .
-%_ pkwf/f -!_ sf] cj:yf cem} ljBdfg 5 egL pkwf/f -#_ adf]lhd Dofb e'QmfgL gx'b}
hg;efsf] a}7sdf pkl:yt ;b:ox?sf] b'O{ ltxfO{ ax'dtn] k|:tfj4f/f lg0f{o u/L csf]{
Ps k6s tLg dlxgfdf ga9fO{ ;f] k|:tfjdf tf]lsPsf cjlwsf] nflu ;+s6sfnLg
cj:yfsf] 3f]if0ff jf cfb]zsf] Dofb a9fpg ;Sg]5 .
-^_ pkwf/f -!_ adf]lhd ;+s6sfnLg cj:yfsf] 3f]if0ff jf cfb]z ePkl5 To:tf] cj:yfsf]
lgjf/0f ug{ dGqL kl/ifb\sf] l;kmfl/;df /fi6«kltn] cfjZos cfb]z hf/L ug{ ;Sg]5 .
To;/L hf/L ePsf] cfb]z ;+s6sfnLg cj:yf axfn /x];Dd sfg'g ;/x nfu' x'g]5 .
-&_ /fi6kltaf6 pkwf/f -!_ adf]lhd ;+s6sfnLg cj:yfsf] 3f]if0ff jf cfb]z ul/bf ;f]
3f]if0ff jf cfb]z axfn /x];Ddsf] nflu s]xL l;dLt df}lns xs lgnDag ug{ ;lsg]5 .
-*_ ;+s6sfnLg cj:yfdf lgnlDat df}lns xssf] k|rngsf] nflu ;f] cjlwdf s'g}
cbfntdf lgj]bg lbg / k|Zg p7fpg kfOg] 5}g .
-(_ ;+s6sfnLg cfb]z axfn /x]sf] cj:yfdf s'g} kbflwsf/Ln] sfg'g ljkl/t jf
ablgot;fy s'g} sfd u/]af6 s;}nfO{ s'g} k|sf/sf] Iflt ePsf] /x]5 eg] lghn] ;f]
3f]if0ff jf cfb]z ;dfKt ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq cfkm"nfO{ k/]sf] Iflt jfkt
Ifltk'lt{sf] bfjL ug{ ;Sg]5 / bfjL dgfl;j 7x/fPdf cbfntn] plrt Ifltk"lt{
e/fO{lbg ;Sg]5 .
-!)_ pkwf/f -!_ adf]lhd ul/Psf] ;+s6sfnLg cj:yfsf] 3f]if0ff jf cfb]z ;f] 3f]if0ff jf
cfb]z jxfn /x];Dd /fi6kltaf6 h'g;'s} jvt klg lkmtf{ lng ;lsg]5 .
64
/fhg}lts bn ;DaGwL Joj:yf
!= /fhg}lts bnnfO{ k|ltjGw nufpg aGb]hM
-!_ /fhg}lts bnx?dfly k|ltjGw nufpg] u/L s'g} sfg"g jgfOg] 5}g / To:tf] k|ltaGw nufpg] u/L
agfOPsf] sfg"g jf ul/Psf] s'g} Joj:yf jf lg0f{o of] ;+ljwfgsf] k|lts"n dflgg] / :jtM cdfGo
x'g]5 .
t/, s'g} /fhg}lts bnsf] ;b:otf k|fKt ug{ s]jn wd{, hft, hflt, efiff jf lnËsf] cfwf/df g]kfnL
gful/spk/ e]befjk"0f{ aGb]h nufOPsf] jf s'g} /fhg}lts ;+u7g jf bnsf] gfd, p2]Zo, lrGx
jf em08f d'n'ssf] wfld{s jf ;fDk|bflos PstfnfO{ vnn kfg{] jf d'n'snfO{ ljvl08t ug{]
k|s[ltsf] jf To:tf] bnsf] ljwfg jf lgodfjnLdf lgb{nLo jf PsbnLo Joj:yfsf] ;Daw{g /
;+/If0f ug]{ p2]Zo /x]5 eg] To:tf] ;+u7g jf /fhg}lts bnnfO{ k|ltjGw nufpg] u/L sfg"g
agfpg of] wf/fn] /f]s nufPsf] dflgg] 5}g .
-@_ s'g} Pp6} /fhg}lts bn jf Ps} lsl;dsf] /fhg}lts ljrf/wf/f, bz{g jf sfo{qmd ePsf
JolQmx¿n] dfq lgjf{rg, b]zsf] /fhg}lts k|0ffnL jf /fHo Joj:yf ;~rfngdf efu lng kfpg]
jf ;lDdlnt x'g kfpg] u/L agfPsf] sfg"g, ul/Psf] s'g} Joj:yf jf lg0f{o o; ;+ljwfg k|lts"n
/ :jtM cdfGo x'g]5 .
@= /fhg}lts bnsf] ¿kdf lgjf{rgsf] nflu dfGotf k|fKt ug{ btf{ u/fpg' kg{]M
-!_ lgjf{rgsf] k|of]hgsf] nflu lgjf{rg cfof]uaf6 dfGotf k|fKt ug{ rfxg] k|To]s /fhg}lts bnn]
lgjf{rg cfof]uåf/f lgwf{/0f ul/Psf] sfo{ljlw k"/f u/L lgjf{rg cfof]udf btf{ u/fpg' kg{]5 . o;
cg';f/ btf{ gug]{ /fhg}lts bnx¿sf] gfd lgjf{rg cfof]usf] ;"rLaf6 x6fOg]5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd btf{sf] nflu lgj]bg ubf{ k|:tfj btf{ ug{ ul/Psf] /fhg}lts bnsf] ljwfg,
3f]if0ffkq / lgodfjnL k]z u/L cGo s'/fsf] cltl/Qm b]xfosf] ljj/0f v'nfpg' kg{]5M–
-s_ /fhg}lts bnsf] gfd / To;sf] k|wfg sfof{no /xg] 7]ufgf,
-v_ /fhg}lts bnsf] sfo{sfl/0fL ;ldlt jf ;f] ;/xsf] ;ldltsf ;b:o tyf cGo kbflwsf/Lsf]
gfd / 7]ufgf,
-u_ /fhg}lts bnsf] cfo;|f]tsf] sf]if / ;f] h'6fpg] ;|f]tsf] ljj/0f .
-#_ pkwf/f -!_ adf]lhd btf{sf] nflu lgj]bg lb+bf s'g} klg /fhg}lts bnn] b]xfosf zt{x¿
k"/f u/]sf] x'g' kg{]5M–
-s_ /fhg}lts bnsf] ljwfg / lgodfjnL nf]stflGqs x'g' k5{,
-v_ /fhg}lts bnsf] ljwfg jf lgodfjnLdf sDtLdf kfFr jif{df Ps k6s ;f] bnsf k|To]s
txsf kbflwsf/Lx¿sf] lgjf{rg x'g] Joj:yf x'g' k5{,
-u_ ljleGg :t/sf sfo{sfl/0fL ;ldltdf dlxnf, blnt nufot pk]lIft / pTkLl8t If]qsf
;b:ox¿ ;d]t /xg] ;dfj]zL Joj:yf ul/Psf] x'g' k5{,
-3_ bnsf] ljwfgdf bnsf ;b:ox¿nfO{ cg'zfl;t t'Nofpg] k|efjsf/L Joj:yf ul/Psf] x'g'
k5{ .
#= o; efudf n]lvPb]lv afx]s /fhg}lts bnsf] :yfkgf, btf{, dfGotf tyf cGo s'/fx¿ sfg"gdf
Joj:yf eP adf]lhd x'g]5 .
65
;+ljwfg ;+zf]wg
!= ;+ljwfg ;+zf]wg ubf{ ;+3Lo ;+;bsf] s'g} klg ;bgdf ;+ljwfg ;+zf]wg ljw]os k|:t't ug{ ;lsg]
5 . ;+zf]wgsf] ljw]os ;+l3o ;+;bsf] b'j} ;bgaf6 s'n ;b:o ;Vofsf] b'O{ tLxfO{ jx'dtaf6
kfl/t u/L ax'dt ;+Vofdf k|fb]lzs ;efn] cg'df]bg u/]df ;+zf]wg ljw]os kfl/t ePsf] dflgg]
5.
66
ljljw
!= ;+j}wflgs kl/ifb\ M
-!_ o; ;+ljwfg adf]lhd ;+j}wflgs lgsfosf kbflwsf/Lx?sf] lgo'lQmsf] l;kmfl/z ug{ Pp6f
;+j}wflgs kl/ifb\ x'g]5 h;df b]xfo adf]lhdsf cWoIf / ;b:ox? /xg]5g\ M–
-s_ k|wfgdGqL cWoIf
-v_ k|wfg GofofwLz ;b:o
-u_ hg;efsf] ;efd'v ;b:o
-3_ /fli6«o ;efsf cWoIf ;b:o
-ª_ hg;efdf ljkIfL bnsf] g]tf ;b:o
-@_ k|wfg GofofwLzsf] lgo'lQmsf] l;kmfl/z ubf{ ;+j}wflgs kl/ifb\df Gofo dGqL / ;jf]{Rr cbfntsf]
Ps hgf GofofwLz ;d]t ;b:osf] ?kdf /xg]5g\ .
-#_ ;+j}wflgs kl/ifb\sf] sfd, st{Jo / clwsf/ of] ;+ljwfg / cGo sfg"gåf/f lgwf{l/t eP adf]lhd
x'g]5 .
-$_ pkwf/f -!_ adf]lhd u7g ePsf] ;+j}wflgs kl/ifb\n] cfˆgf] sfo{ljlw cfkm} Jojl:yt ug{ ;Sg]5 .
68
@= k|b]z tyf :yflgo lgsfon] ;dfj]zLs/0fsf] lglt cjnDjg ubf{ ;f] k|b]z tyf :yflgo
;/sf/sf] If]qsf hg;+Vofdf klxnf] / b]f>f] lx:;f cf]u6\g] ;d'bfo jfx]ssf] ;d'bfonfO{
;dfj]zLs/0f u/Lg] 5 .
#= o; ;lDjwfgsf] cGo k|fjwfgx?df h] ;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;dfj]zLs/0f P]g 4f/f
lgwf{/0f u/LPsf] Joj:Yff :jt ;+ljwfgdf k/]sf] dfgL sfo{Gjog x'g]5 .
$= ;dfj]zLs/0f ;DjGwL lglt k|To]s bz jif{df k'g/fjnf]sg u/Lg] 5 / qmdz v'nf k|lt:kwf{sf]
cfwf/ If]q lj:tf/ ug]{ lglt lnO{g] 5 .
69
kl/efiff / JofVof
70
;+qmd0fsfnLg Joj:yf
!= dlGqkl/ifb\ ;DaGwL Joj:yfM
of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf] dlGqkl/ifb\ o;} ;+ljwfg cGtu{t u7g ePsf] dflgg]5 .
@= ;+ljwfg ;efn] ;+;bsf] sfd ug]{ M
-!_ of] ;+ljwfg hf/L x'gf;fy o; ;+ljwfg ;ef g} ;+;bdf k/L0ft x'g]5 . / o; ;+ljwfg jdf]lhd
b'j} ;bgn] ;Dkfbg ug]{ sfo{ o;} ;efn] ug]{ 5 .
-@_ of] ;+ljwfg hf/L x'Fbfsf avt sfod /x]sf] ;+;b ;lrjfno / ;f] ;lrjfnodf
sfo{/t kbflwsf/L / sd{rf/L o;} ;+ljwfg adf]lhd sf] ;+;b ;lrjfno / lgo'lQm ePsf
kbflwsf/L / sd{rf/L dflgg]5g\ .
#= Gofokflnsf ;DaGwL Joj:yfM
of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf ;jf]{Rr cbfnt, k'g/fj]bg cbfnt / lhNnf cbfntx¿
o;} ;+ljwfg adf]lhd :yfkgf ePsf] ;jf]{Rr cbfnt, k|b]z cbfnt / lhNnf cbfntx¿ dflgg]5 / of]
;+ljwfg k|f/De x'g' cl3 bfo/ ePsf d'2fx¿ tt\ tt\ cbfntaf6 lg¿k0f ug{ of] ;+ljwfgn] jfwf
k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
$= k|b]z ;/sf/sf] u7g M
!= of] ;+ljwfg hf/L eP kl5 dlGq k/Lifbjf6 ;j} k|b]zsfnfuL k|b]wfWoIf / d'lVtof/sf] lgo'lQm u/L
k7fO{g] 5 .
@= o;/L lgo'Qm ePsf kbflwsf/Ln] ;f] k|b]zsf /fhg}lts bn;+uk/fdz{ u/L cGt/Ld k|b]z ;/sf/
u7g x'g] 5 .
#= o;/L ul7t k|b]z ;/sf/n] u7g ePsf] ldtLn] ( dlxgf leq k|b]z tyf :yflgo ;efsf] lgjf{rg
u/L ;Sg' kg]{ 5 .
$= k|b]z ;ef jf :yflgo ;ef u7g geP ;Dd s]Gb|n] jgfPsf] sfg"g jdf]lhd k|b]zsf] sfo{ ;+rfng
x'g] 5 .
%= ;+j}wflgs lgsfo / kbflwsf/Lx¿ ;DaGwL Joj:yfM
-!_ of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf ;+j}wflgs lgsfo / kbflwsf/Lx¿ dWo] o;
;+ljwfgdf pNn]v gul/Psf ;+j}wflgs lgsfo / kbflwsf/Lx¿ of] ;+ljwfg k|f/De ePkl5 sfod
/xg] 5}gg\ .
-@_ of] ;+ljwfg k|f/De x'Fbfsf avt sfod /x]sf ;+j}wflgs lgsfox¿ o;} ;+ljwfg adf]lhd :yfkgf
ePsf] dflgg] 5g\ / k|rlnt sfg"g adf]lhd tL lgsfox¿df
ljrf/fwLg /x]sf ljifox¿nfO{ lg/Gt/tf lbg o; ;+ljwfgn] jfwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
;+j}wflgs c+u / ltgsf kbflwsf/Lx¿nfO{ nf]stflGqs d"No dfGotf cg'¿k ;'wf/ ub}{ n}hfg
cfjZos sfg"gL Joj:yf ul/g]5 .
^= jt{dfg sfg"g nfu" /xg]M
-!_ ljwfg ;ef tyf Joj:yfkLs ;+;båf/f eP u/]sf lg0f{o / sfd sf/afxL of] ;+ljwfg;Fu
gaflemPsf] xb;Dd o;} ;+ljwfg adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5g\ .
-@_ of] ;+ljwfg nfu" x'Fbfsf avt sfod /x]sf sfg"gx¿ vf/]h of ;+zf]wg geP;Dd sfod
/xg]5g\ . t/ of] ;+ljwfg;Fu aflemPsf] sfg"g of] ;+ljwfg k|f/De ePsf] tLg dlxgfkl5 aflemPsf]
xb;Dd :jtM cdfGo x'g]5 .
71
;+lIfKt gfd, k|f/De / vf/]hL
72
cg';'lr !
73
^_ k"af{wf/ ljsf; M :yfgLo ;/sf/ If]qleqsf :yfgLo ;8s, k'n, 3f]8]6f], uf]/]6f] af6f] lgdf{0f, :yfgLo
gfdfs/0f, a;kfs{ lj;f}gL lgdf{0f Joj:yfkg, dgf]/~hg kfs{ lgdf{0f Joj:yfkg, vfg]kfgL,
;fj{hlgs wf/f lgdf{0f, 9n lgdf{0f, ;fgf ljB'lts/0f / cfjZos ljB't nfO{g k|zf/0f lj:tf/, ;fgf
l;+rfO{, s'nf] gx/ lgdf{0f
&_ ;~rf/M :yfgLo b'/;+rf/ s]Gb|, x'nfs :yfkgf / ;~rfng
*_ s[lifM ljpm, ljhg, dn, ls6gfzs cf}ifwL, s[lif cf}hf/,ljz]if1tfsf] ;]jf k|bfg / Joj:yfkg
(_ kz';]jf ljsf; sfo{x? ug]{,
!)_
!)_ dT:okfngM ljz]if1 ;]jf, cWoog, cg';Gwfg ug]{,
!!_
!!_ lzIff M dfWolds lzIff;Dd M ljBfno :yfkgf :jLs[lt, vf/]lh, :yfgLo dfkb08 tof/L, lzIff ;]jf,
cg'udg, kl/Iff ;~rfng, ef}lts k"af{wf/ lgdf{0f, afn lzIff, b'/ lzIff, k|f}9 lzIff, cgf}krfl/s
lzIff ;DaGwL gLlt tyf sfo{qmd th'{df sfof{Gjog,d"NofFsg, cg'udg, lghL / ;fd'bflos ljBfno
;~rfngsf] cg'dlt, /]vb]v, cg'udg d"Nof+sg ug]{,
!@_
!@_ :jf:Yo M :yfgLo -lhNnf, gu/, lgjf{rg If]q:t/Lo_ c:ktfn ;~rfng Joj:yfkg, :jf:Yo s]Gb|,
ef}lts k"af{wf/ lgdf{0f, lgz'Ns k|fylds :jf:Yo ;]jf k|bfg, lghL c:ktfn, gl;{Ë xf]dsf] ;~rfng
cg'dlt k|bfg, /]vb]v d"Nof+sg, cg'udg, kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgx?sf] ljt/0f, /fli6«o vf]k
;~rfngdf ;xof]u, cfo'j]{lbs, xf]ldof]Koflys, o'gfgL, k|fs[lts lrlsT;f k4ltsf] k|a4{g ug]{,
!#_
!#_ ;fdflhs Gofo M :jtGq dWo:ytf / d]nldnfk ;DaGwL lgsfosf] u7g, Joj:yfkgdf ;xof]u ug]{
cfjZos >f]t ;fwg ljlgof]hg, ;dfhdf k'g:yfkg ug]{,
!$_
!$_ dgf]/~hg Mkfs{ lgdf{0f, v]n d}bfg cflb .
74