CH 4: NG PHP TING VIT

Mc tiu

Kin thc Lit k, l gii c mt s khi nim ng php c bn: cc phng thc ng php, t loi v cc loi t, cu, cc kiu cu v thnh phn cu, on vn L gii c t loi, cu to cc kiu cu, thnh phn cu, v on vn trong h thng v trong hot ng. K nng: Xc nh v phn tch c t loi, cu, on vn. S dng c cc t loi, cc kiu cu v on vn ng chun mc. Thi Thy c tc dng ca vic nghin cu ng php ting Vit i vi hot ng giao tip v hot ng ngh nghip sau ny. C thc vn dng nhng hiu bit v ng php ting Vit vo vic hc tp ting Vit v cc b mn khc.

Gii thiu ni dung

STT 1 2 3 4 5 6 7 Tn ch Mt s khi nim c bn T loi ting Vit Cm t ting Vit Cu ting Vit on vn Vn bn Kim tra S tit 2 5 3 15 4 4 1

Ti liu v thit b dy hc 1. Dip Quang Ban. Giao tip vn bn, mch lc, lin kt, on vn. NXB Khoa hc X hi, 2003. 2. Dip Quang Ban. Ng php ting Vit. NXB Gio dc, 2005.

3. L Bin. T loi ting Vit. NXB i hc Quc gia H Ni, 2002 4. Cao Xun Ho (ch bin). Ng php chc nng ting Vit, quyn 1. NXB Gio dc, 1999. 5. Hong Thung, L A, inh Trng Lc. Ting Vit 3. NXB i hc S phm, 2003. 6. Nguyn Minh Thuyt (ch bin). Sch gio khoa ting Vit 2, 3, 4, 5. NXB Gio dc, 2005. 7. Bi Minh Ton, ng Th Lanh, L Hu Tnh. Ting Vit, tp 1 v 2. NXB Gio dc, 1996. 8. U ban Khoa hc X hi Vit Nam. Ng php ting Vit. NXB Khoa hc X hi, 1993.

I CNG V NG PHP
Hot ng 1: Tm hiu khi nim v ng php v ng php hc
Thng tin

1. Ngoi cc b phn ng m v t vng ng ngha, h thng ngn ng cn c mt b phn ht sc quan trng l ng php. Theo quan nim thng thng, ng php l ton b cc quy tc, cc lut l v cu to v bin i t, kt hp cc t thnh cu ng thi cn l quy tc cu to ca cc on vn v vn bn. Ng php hc l chuyn ngnh nghin cu v ng php ca mt ngn ng. 2. Cng theo cch phn chia truyn thng, Ng php hc bao gm hai phn ngnh: T php hc v C php hc. T php hc nghin cu cc quy lut cu to t, cc quy tc bin i t v t loi. C php hc nghin cu cc quy tc kt hp t thnh cm t v cu. hon thnh nhim v ny, C php hc phi gii quyt cc vn nh: cu to v cc loi cm t, cu to v ng ngha cc cu v cc loi cu. Tuy tch lm hai b phn nhng gia T php hc v C php hc c mi lin h mt thit vi nhau. Hin nay, c xu hng m rng phm vi nghin cu ca Ng php hc ti c lnh vc trn cu nn i tng nghin cu ca Ng php hc cn bao hm c vic nghin cu cc n v nh on vn v vn bn (n v trn

cu). Xu hng m rng ny hnh thnh mt phn ngnh mi l Ng php vn bn.

Nhim v

Nhim v 1: Da vo ni dung ca thng tin trn y, hy k v nu nhim v nghin cu ca cc b phn trong chuyn ngnh Ng php ting Vit. Nhim v 2: Bn hy phn tch mi quan h gia vic nghin cu t php v c php ting Vit
nh gi

1. Theo cc bn, khi nghin cu v t php v c php ting Vit cn nhn mnh nghin cu nhng vn g? 2. C hai cch phn loi t ghp trong ting Vit nh sau: Cch 1: T ghp hp ngha T ghp phn ngha T ghp ngu hp Cch 2: T ghp chnh ph T ghp ng lp Theo bn, cch phn loi no l cch phn loi ng php? Ti sao?

Hot ng 2: Tm hiu cc n v ng php

Thng tin

H thng ngn ng gm nhiu n v khc nhau, c nhng n v mt mt (hoc ch c mt hnh thc m khng c mt ngha, hoc ch mang ngha); li c nhng n v hai mt (hnh thc v ngha). Loi n v th hai l nhng n v ng php.
Nhim v

Nhim v 1: Da vo nhng kin thc hc v h thng tn hiu ngn ng, bn hy lit k v phn tch cc n v ng php trong ting Vit. Nhim v 2: T vic phn tch cc n v ng php, bn hy nh ngha n v ng php.
nh gi

1. Xc nh cc n v ng php trong trch on sau:

Ngi Vit Nam ta ngy nay c l do y v vng chc t ho vi ting ni ca minh. V t tin tng hn na vo tng lai ca n. (ng Thai Mai) 2. nh du vo nhng vung khi t c xem xt vi t cch l mt n v ng php Tm hiu t v: ngha biu vt, biu nim, biu cm. Tnh h thng v ngha: ng ngha, tri ngha, trng ngha. Tm hiu t v: Cu to: cc yu t cu to, quan h gia cc yu t. c im ng php: t loi, vai tr to cu v cm t.

Hot ng 3: Xc nh ngha, hnh thc v phng thc ng php

Thng tin

Sau y l mt s cu: 1) Sinh vin nghin cu khoa hc. 2) Hc sinh hc bi. 3) Th mn m gn qu bng. Cc t khoa hc, bi, bng c ngha t vng c th khc nhau nhng u c chung ngha: ch s vt, i tng ca hot ng. Cc ngha chung c gi l ngha ng php. ngha s vt l ngha t thn ngha thng trc. ngha i tng l ngha quan h - ngha lm thi. ngha ng php trong trng hp ny c biu th bng mt hnh thc chung l trt t t (ng sau ng t ngoi ng). Trt t sp xp ny chnh l hnh thc ng php v theo cch thc dng trt t sp xp gia cc yu t biu th ngha ng php c gi l phng thc ng php. C nhng phng thc ng php nm trong bn thn t (phng thc tng hp tnh) li c nhng phng thc nm bn ngoi - phng thc phn tch tnh (v d nh phng thc trt t t).
Nhim v

Nhim v 1: Hy k, nu v d v phn tch mt s ngha v phng thc ng php thng gp trong ting Vit.

Nhim v 2: Bn ang hc ting Anh hay ting Php? Hy k, nu v d v phn tch mt s ngha v phng thc ng php c trong ngoi ng . Nhim v 3: Trn c s kt qu ca vic thc hin hai nhim v trn, cc nhm (theo t) hy tho lun v c i din nhm bo co kt qu tho lun trc lp v mt s vn sau: nh ngha v ngha, hnh thc v phng thc ng php; Nu v phn loi cc ngha ng php; Nu v phn loi cc phng thc ng php.
nh gi

1. Hy xc nh ngha ng php khi qut ca mi nhm t sau: a. trng, en, trn, mo, to, nh, tt p, xanh ti, thng minh b. nh, ca, bt, mc, my mc, xe c, vn hc, ngh thut c. n, ung, ngi, nm, ni, ci, ng, m 2. Hy xc nh ngha ng php v phng thc ng php ca cc t in nghing trong cc cu th sau: Ngi ngm trng soi ngoi ca s Trng nhm khe ca ngm nh th (H Ch Minh) 3. Trong cu sau y, cc h t c tc dng nh th no trong vic biu th ngha ng php? Nhng vng t hoang c di bao la ca Ty Bc v ang bin thnh nhng rung ng xanh tt v xm lng ti vui.

Hot ng 4: Tm hiu quan h ng php

Thng tin

cu to h thng v thc hin chc nng giao tip, cc n v ng php phi kt hp vi nhau thnh nhng n v ln hn v cui cng thnh cu, on vn v vn bn. Trong s kt hp y, gia cc n v ng php lun c mi quan h vi nhau. Quan h ng php chnh l quan h gia cc yu t ng php ny khi chng to n v ng php ln hn. C nhiu loi quan h ng php, song tu trung gm ba quan h ng php khi qut sau y: a. Quan h ch v l quan h gia hai thnh t, trong mt thnh t (ch ng) biu th i tng c ni ti trong cu, cn thnh t kia (v ng)

biu th ni dung ni v i tng y (v c trng, hot ng, nhn nh ...). V d: Sinh vin Quyn sch ny Ti CN // // // // lm bi tp nghim tc. rt b ch. l sinh vin. VN

b. Quan h ng lp (quan h lin hp, bnh ng, song song....) y l quan h gia cc thnh t bnh ng nhau. Trong quan h ny, s lng cc thnh t c th hn hai, cc thnh t c bn cht ng php ging nhau hoc tng t, c cng v ng php ging nhau v th t sp xp gia chng nhn chung l linh hot (c th thay i c). V d: N sinh vin s phm // rt duyn dng v thng minh. (rt thng minh v duyn dng) c. Quan h chnh ph l quan h gia thnh t chnh v thnh t ph. Quan h ny c mt s c im c bn sau: V ngha: Thnh t ph b sung ngha cho thnh t chnh. V ng php: Hai loi thnh t ny khng nht thit cng bn cht ng php, thnh t chnh quyt nh bn cht ng php; chc nng ng php v quan h ng php ca c kt cu vi cc yu t nm ngoi kt cu; trt t gia cc thnh t kh thay i. V d: i bng chuyn ca trng ta t ngi v ch.
Nhim v

Nhim v 1: Bn hy so snh cch biu th quan h ch v gia ting Vit vi mt ngoi ng m mnh c hc. Nhim v 2: Tho lun nhm v chc nng ng php ca cc kt cu c to thnh bi quan h ch v, chnh ph v ng lp.
nh gi

Tm v phn tch cc quan h ng php trong on trch sau v cho bit chc nng ca cc kt cu c to nn bi cc quan h ng php : C bn hn h quay li u ng Nguyn Hu, ni mt rng mai vng thm ang rung rinh di nng. (Trn Hoi Dng Nng phng Nam)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1

Ng php l mt b phn ca h thng ngn ng. Ng php l ton b cc quy tc v cu to, bin i kt hp t to nn cc n v ln hn l cm t v cu, quy tc cu to on vn v vn bn. Ng php bao gm: t php, c php v ng php vn bn. Gi gii bi tp: 1. Khi nghin cu t php v c php ting vit cn nhn mnh nghin cu c php hn t php. V t php cn nhn mnh n cu to t v t loi. V c php, trng tm nghin cu l cm t, cu v cc n v trn cu (on vn). 2. Cch phn loi ng php: cch th hai Thng tin phn hi cho hot ng 2 n v ng php to nn mt h thng t cp thp n cp cao: hnh v, t, cm t, cu, on vn v vn bn. n v ng php l n v lun c hai mt: ng ng php v hnh thc ng php. Gi gii bi tp 1. Xc nh cc n v ng php Cu: hai cu. Cm t: c nhiu cm t. V d: ngi Vit Nam ta, t ho vi ting ni ca mnh, tin tng hn na vo tng lai ca n... T: 20 t (tr cc t lp) Hnh v: 30 (tr cc hnh v lp) 2. nh du vo vung th hai Thng tin phn hi cho hot ng 3 ngha ng php l ngha khi qut, ngha chung c biu th bng mt hnh thc ng php chung. V d: Sinh vin nhng sinh vin. Gio vin nhng gio vin Ct bn phi c ngha s nhiu, c biu th bng h t nhng. ngha s nhiu trng hp ny l ngha ng php. Theo truyn thng, ngha ng php thng c phn theo hai cch: ngha t thn v ngha quan h ngha t thn l ngha vn c ca n v ng php (v d nh ngha thi, th ca ng t ting Anh, ging, s, cch ca danh t ting Nga...). ngha quan h l ngha ny sinh trong quan h gia cc n v ng php (v d: ngha s hu, ngha ch th trong ting Vit...)

 ngha thng trc v ngha lm thi ngha thng trc l ngha thng trc vn c, cn ngha lm thi l ngha ch c xc nh trong trng hp nht nh. V d: Ti c sch. Sch c ngha: s vt, i tng. ngha u l ngha thng trc, cn ngha th hai l ngha lm thi. Phng thc ng php thng c chia lm hai nhm: Nhm cc phng thc tng hp tnh: s dng ph t, bin i cn t, s dng trng m, ly, s dng ng iu... Nhm cc phng thc phn tch tnh: S dng h t, s dng trt t t Gi gii bi tp 1. a. Tnh cht b. S vt c. Hot ng 2. Trng: ch th Nh th: khch th (Phng thc trt t t) C ba t trn u c ngha s vt 3. nhng: s nhiu ca : s hu v: ng lp , ang: thi gian Thng tin phn hi cho hot ng 4 Cc n v ng php khi c s dng trong hot ng giao tip lun kt hp vi nhau to thnh nhng n v ng php ln hn. Bi th, gia cc n v ng php xut hin cc quan h ngha ng php. Quan h ng php l quan h gia cc n v ng php vi nhau trong li ni.Thng c ba loi quan h: quan h ch v, quan h ng lp v quan h chnh ph. Gi gii bi tp Cc cu c hai loi quan h ng php: quan h chnh ph v quan h ch v (sinh vin t tm cc quan h c th) Cc quan h trn to thnh nhiu kt cu ln nh khc nhau: hai kt cu ch v (mt lm nng ct, mt lm thnh t ph trong cm danh t), cc kt cu chnh ph u ng vai tr l thnh phn cu hoc thnh t trong cm t (sinh vin t phn tch).

T LOI TING VIT

Hot ng 1: Tm hiu khi nim t loi v tiu ch phn loi
Thng tin

1.1. Khi nim VD1: p, xu, xanh, vng, nhanh, chm... VD2: c, vit, i, chy, nghin cu, hc... VD3: cng nhn, gio vin, hc sinh, sch v... Cc t tng VD trn ging nhau v cc c im ngha v ng php, v th chng thuc cng mt t loi. 1.2. Tiu ch phn nh t loi ting Vit a) Cc t VD1: Cng c ngha khi qut ch c im, tnh cht. Cng c th kt hp vi cc t ch mc pha trc to cm t chnh ph: rt p, cc k nhanh, hi xanh... Cng c th trc tip lm v ng trong cu: Bc tranh y p tht. Do ny c y xanh qu. Cc t VD1 cng thuc t loi tnh t. b) Cc t VD2: Cng c ngha khi qut ch hot ng Cng c th kt hp vi cc ph t pha trc (, s, ang, cng, vn, u, khng, cha, chng...) to cm t chnh ph: ang vit, s hc, vn ngh... Cng c th trc tip lm v ng trong cu: Chng ti ang hc. H vn ngh. Cc t VD2 cng thuc t loi ng t. c) Cc t VD3: Cng c ngha khi qut ch s vt Cng c kh nng kt hp vi cc t ch s lng pha trc, t ch nh pha sau to cm danh t. Cng c th kt hp vi t l lm v ng. Cc t VD3 cng thuc t loi danh t.

Nhim v

Nhim v 1: Hy c thng tin mc 1.1 v ch ra cc c im ng php chung ca cc t: ni, suy ngh, ht... Nhim v 2: Trao i nhm v nu khi nim t loi. Nhim v 3: Da trn nhng tiu ch no xp cc t VD1 vo t loi tnh t, xp cc t VD2 vo t loi ng t?
nh gi

1. T loi l g? 2. Hy nu v phn tch cc tiu ch c bn phn nh t loi trong ting Vit. 3. Cc t: hc sinh, gio vin, ngi, thnh ph, t tng... thuc t loi no? Da trn nhng tiu ch no bn li phn nh nh vy? Hot ng 2: Tm hiu t loi danh t
Thng tin

VD: Lan, Mai, Hng... sinh vin, hc sinh, gio vin... c, g, tru, b... qun o, nh ca, sch v... con, ci, chic, t, quyn, bc... cn, lt, mt... sch, bt, v, bn, gh... ng, sa, mui... t tng, quan im, ngh... Cc t trn thuc t loi danh t.
Nhim v

Nhim v 1: Hy tm ngha chung ca tng nhm danh t trn. Theo bn, ngha khi qut ca danh t l g? Nhim v 2: Hy tm cc t c trng c th ng trc v sau cc danh t trn. Nhim v 3: Hy t mt s cu c cc danh t: gio vin, quan im m nhim cc chc nng khc nhau v cho bit danh t c th m nhim cc chc nng g trong cu?

Nhim v 4: Xp cc t phn thng tin vo cc ct sau:

Danh t chung Danh t khng tng hp Danh t ring Danh t tng hp Danh t tru tng Danh t ch n v Danh t ch s vt n th Danh t ch cht liu Danh t c th

Nhim v 5: Hy cho bit mt s c im ca tng tiu loi danh t ( ngha khi qut, kh nng kt hp).
nh gi

1. Trnh by v phn tch cc c im ca danh t, cc tiu loi ca danh t ting Vit. 2. nh du vo cch phn loi danh t bn cho l ng. a/ DT chung, DT ring, DT tng hp, DT ch loi.

3. Hy xc nh v phn loi cc danh t c trong on vn sau y v gii thch c s ca s phn loi : Nhng xm lng trn c lao sng Tin c t bao i nay, khng h bin ng. C nhng vn cy mi trng, bt ngn l nhng vn cy qu c

th. Nhng rnh nc c x t sng vo ti tm cho gc cy bn ma m t. Cc, mn, mng cu, chm chm, v sa, xoi tng, xoi ct ... mc chen nhau. ng trn mui vng chc ca chic xung my, ngi nhanh tay c th vi ln hi c nhng tri cy tru qu t hai pha c lao. Nhng ngi ch vn tt bng v ho phng thy th ch ci, nh mt thch th nhn khch.

Hot ng 3: Tm hiu t loi ng t

Thng tin

VD: i, bi, bay... cn, nn, c th... trm ngm, ri, au n... l, lm... ngh, nhn thy... gi, bu, nh gi... ngh, sai, mi... tng, biu, cho... Cc nhm t trong VD trn u thuc t loi ng t.
Nhim v

Nhim v 1: Hy tm ngha chung ca tng nhm ng t trn. Theo bn, ngha khi qut ca ng t l g? Nhim v 2: Tho lun nhm v tm cc t c trng c th ng trc v sau cc ng t trn. Nhim v 3: a/ Bn hy t cc cu trong c ng t hc hoc lo s gi cc chc nng ng php khc nhau. b/ Theo bn, ng t c th m nhn cc chc nng ng php no trong cu? Nhim v 4: Xp cc t phn thng tin vo cc ct sau:
T hnh ng T trng thi T ch s di chuyn T cm ngh ni nng T sai khin T ch hot ng nh gi i tng T tnh T pht nhn thi

nh gi

1) Bng cc v d c th, bn hy nu v phn tch cc c im c bn ca ng t ting Vit. 2) Theo bn, c nhng tiu loi ng t c bn no? 3) Xc nh cc ng t trong on th sau: t nc p v cng nhng Bc phi ra i Cho ti lm sng di con tu a tin Bc Khi b bi dn lui lng xm khut Bn pha nhn khng bng mt hng tre. m xa nc u tin, ai n ng Sng v di con tu u phi sng qu hng Tri t y chng xanh mu x s Xa nc ri, cng hiu nc au thng. (Ch Lan Vin Ngi i tm hnh ca nc)

Hot ng 4: Tm hiu t loi tnh t

Thng tin

VD: tt, xu, b, nh, vng, xanh, trng, chua, ngt, hin, c, nhanh, vng m, xanh ngt, au, cng, t, t, nhiu, nhanh, chm, ng, tha, cao, thp...
Nhim v

Nhim v 1: Hy ch ra ngha chung ca cc tnh t trn. Nhim v 2: Tho lun nhm v tm cc t c th ng trc v sau tnh t. Nhim v 3: Hy t cu c mt tnh t (t chn) gi cc chc nng c php khc nhau trong cu. Nhim v 4: Hy xp cc t phn thng tin vo cc ct sau:
TNH T KHNG HM NGHA CH MC TNH T HM CHA NGHA CH MC (khng kt hp vi t ch mc )

nh gi

1) Hy ch ra nhng c im ca tnh t. 2) Hy nu cc tiu loi tnh t ting Vit. 3) Xc nh cc tnh t trong on th sau: Anh khng xng l bin xanh Nhng anh mun em lm b ct trng B ct di phng lng Soi nh nng pha l B p ct vng Thoai thoi hng thng ng Nh lng l m mng Sut ngn nm bn sng. (Xun Diu Bin)

Hot ng 5: Tm hiu t loi s t

Thng tin

VD1: mt, hai, ba, bn, nm, hai mi, hai mt, vi, dm, i ba... Cc t trn l s t, chng c dng trong cc trng hp sau: VD2: nm cn phng cn phng th nm hai mi ngi ngi th hai mi VD3: (bn ny) ngi ba (ngi) (mm ny) ngi su (ngi) VD4: vi ba ngi (khong hai hoc ba) Dm by cy (khong nm n by)
Nhim v

Nhim v 1: c cc VD phn thng tin v cho bit ngha khi qut, kh nng kt hp v chc v c php m s t thng m nhim. Nhim v 2: Ch ra cc tiu loi ca s t.
nh gi

1) Hy phn tch nhng c im c bn ca s t, tm v d minh ha cho tng c im. 2) Miu t cc tiu loi c bn ca s t.

Hot ng 6: Tm hiu t loi i t

Thng tin

VD1: ti, h, n, th, vy, ... Cc t trn l i t. VD2: Tt c cn b, gio vin u tham gia hin mu nhn o. H bit ngha ca vic lm . VD3: H khng thch bng . Ti cng vy. VD4: Bao nhiu th cy, by nhiu ting ni.
Nhim v:

Nhim v 1: Tm hiu cc VD ri tho lun nhm tr li cc cu hi sau: a) tng VD, cc i t c dng lm g? b) tng VD, mi i t thay th cho t loi no? Nhim v 2: i t c dng cc VD trn c c im ng php nh th no? Nhim v 3: i t c nhng tiu loi no?
nh gi

1) i t c nhng c im c bn no? Trnh by cc tiu loi i t v cho bit nhng i t no c th thay th cho ng t, tnh t? 2) Ti sao ngi Vit li a thch vic dng t ch quan h thn thuc xng h? 3) Xc nh v phn tch tc dng ca cc i t trong cc cu sau: a/ Hoa ca n treo lng la lng lng tng chm nh nhng chic n lng xanh xanh, hng hng, nh xu, xinh i l xinh.

(Ting Vit 3) b/ Nc mnh nh vy, sut i khng c m n khu sng, h nh mi ri cng bit. c/ Ai cn l g ti i thng ca v chng anh.

Hot ng 7: Tm hiu ph t
Thng tin

VD1: , s, ang, cng, vn, c, cn... rt, hi, kh... ngay, lin, lun... nhng, ci, mi, mt, tng... Cc t VD1 c gi l ph t (t km). Chng khng gi tn i tng nh danh t, ng t, tnh t. VD2: hc xong nm th nht, ng ni na... vn ng, khng khc... hi xanh, kh p... mi ngi, mi ngi, nhng sinh vin y... lm ngay, n lin, i lun... VD3: a) H// ang ni chuyn vi nhau. VN b) Chng ti// khng b lng, b xm. VN c) Nhng ngi nh y// rt vng chc. CN CN VN VN d) Mi ngi// c cch ngh, cch lm ring. VD2, cc ph t i km vi ng t hoc tnh t, danh t.

 VD3, ph t cng vi nhng t khc (cm t) lm thnh phn cu (ch ng, v ng).
Nhim v

Nhim v 1: c phn thng tin, tho lun nhm a ra nhng nhn xt v ph t cc mt sau: a) V ngha; b) V kh nng kt hp; c) V kh nng m nhim chc v ng php trong cu. Nhim v 2: Ch ra cc ph t chuyn i km vi danh t, tnh t pha trc. Nhim v 3: Ch ra cc nhm ph t chuyn i km ng t pha trc v pha sau.
nh gi

1) c im c bn ca ph t l g? Anh ch hy k tn cc tiu loi ph t trong ting Vit. 2) Hy trnh by cc tiu loi ph t ting Vit. 3) Xc nh cc ph t trong cc cu vn sau v xp loi chng theo cc tiu loi: a) Trn nng, mi ngi mt vic. b) Anh khng thay i c em, m em cng khng thay i c anh. c) C ta ang c lm phi yu vi ng ngha ca t ny. d) H rt ging nhau: u yu thng v con nhng cch yu thng ca h rt khc nhau. e) Anh khng vui th ch y cng khng vui u.

Hot ng 8: Tm hiu quan h t

Thng tin

VD1: ca, m, do, , v, vi, nhng, hay, hoc, v, bi v, nn... Cc t VD1 l cc quan h t. VD2: Mt t v bu tri u ti sng. Ngi m ch y ngng m l mt thy gio dy Vn. D bit l khng nn nhng h vn yu nhau bng mt tnh yu trong sng.

 Khng nhng h khng i m h cn ngn cn nhng ngi khc. VD2, cc quan h t lin kt cc t, cc cm t, cc thnh phn cu vi nhau.
Nhim v

Nhim v 1: c phn thng tin v tho lun nhm theo cc yu cu sau: a/ So snh quan h t vi cc t loi khc (danh t, ng t, tnh t, i t) v chc nng. b/ Xc nh chc nng ca quan h t trong cu Nhim v 2: Xc nh cc tiu loi ca quan h t. Nhim v 3: Hy phn bit quan h t vi ph t.
nh gi

1) Nu c im, cc tiu loi c bn ca quan h t. 2) Ch ra cc quan h t c s dng v tc dng ca chng cu vn sau: Tuy tui nh, nhng ch nghe m Du ni tng y cu, ti nhn thy ngay ti sao c s gp mt vng trm gia hai m con ny v ti nhn thy r rng s au kh ca mt ngi n b b ui ra khi ca mt gia nh nay ln lt tr v c thm nom con giy pht. (Nguyn Hng M Du) 3) Ch ra cc quan h t c dng trong cc cu sau v xc nh cc quan h ng php v quan h ngha m chng th hin: a/ Cy n bn vi ci chao la mu xanh nht trong tm tay ca hai ngi. b/ c ht my t bo m cha thy ch ta quay li, chng nhng bc Hai bn chn m ti cng m lo.

Hot ng 9: Tm hiu tnh thi t

Thng tin

VD1: , cht, nh, chnh, , ... Cc t trn l tnh thi t VD2: Chng em cho c ! ( biu th thi knh trng) Chng em i xem nh! (nh biu th thi thn mt, hm hi) N lm nhng ba bi tp. (nhng c tc dng nhn mnh s lng s vt) Chnh n cng khng lm ht bi tp. (chnh c tc dng nhn mnh ch th hnh ng)

Nhim v

Nhim v 1: c phn thng tin, tho lun nhm xc nh c im, chc nng ca tnh thi t. Nhim v 2: Xc nh cc tiu loi tnh thi t ting Vit.
nh gi

1) Nu c im, chc nng ca tnh thi t. 2) Hy ch ra cc tiu loi tnh thi t ting Vit. 3) Xc nh v phn loi cc tnh thi t c trong cu sau: a/ Chnh em ni iu vi anh hm n. b/ Mm c y nhng tht c. c/ Ch vit nh! d/ Em c bit g u? 4) Ch ra v nu tc dng ca cc tnh thi t c dng trong nhng cu sau: a/ Mua xong ri h? b/ Mua xong ri ? c/ Bc cho chu c vi. d/ Chu i xem xic c!

Hot ng 10: Phn bit thc t v h t

Thng tin

1) C nhng t mang ngha t vng, c chc nng gi tn (nh danh) cc s vt, hin tng trong hin thc khch quan. VD: i, chy, nhy, ht...gi tn cc hot ng (ng t) xanh, vng, p, tt... gi tn c im, tnh cht (tnh t) sch, v, cy, ngi...gi tn cc s vt (danh t) 2) C nhng t khng c chc nng nh danh, khng lin h trc tip ti mt i tng no trong thc t. Chng ch b sung ngha ng php, ngha quan h cho thc t. VD: , s, ang...b sung ngha thi ( lm, ang lm, s lm) 3) C nhng t va c th lm thnh t chnh, va c th lm thnh t ph trong cm t, trong cu. VD:

 Ti/ c sch. Ti/ mun c sch. Ngy no anh ta cng phi thu xp thi gian t nht mt gi c sch. 4) C nhng t khng th m nhim vai tr thnh t chnh ca cm t, ca cu. VD: rt tt, hi tt (rt, hi b sung ngha mc ) s c, ang c (s, ang b sung ngha thi) Ti v bn ti cng thch xem ca nhc. (v, cng b sung ngha quan h) H mn hai cun sch ca th vin. (ca b sung ngha s hu)
Nhim v

Nhim v 1: c phn thng tin v chia h thng t loi ting Vit thnh thc t v h t. Nhim v 2: Ch ra nhng im khc bit gia thc t v h t.
nh gi

1) Phn tch nhng im khc bit c bn gia thc t v h t trong ting Vit. 2) Ch ra s khc bit v bn cht ca nhng t ng m trong cc cu sau: a/ Sau trn u, h v nc ngay. a/ Khp ni, t qun tr n cng s, mi ngi si ni bn v trn u hm qua. b/ M va cho ti mt chic s mi. b/ M mua cho ti mt chic s mi.

Hot ng 11: Tm hiu s chuyn loi ca t

Thng tin

VD1: a/ Vit Nam, ph n, Nam B... b/ rt Vit Nam (B o di c v p rt Vit Nam.) rt ph n (Ch y rt ph n.) rt Nam B (Ngn ng th Chiu rt Nam B.)

Cc t VD1a thuc t loi danh t. VD1b, cc danh t c dng nh tnh t. VD2: a/ mui, cuc ... H tch tr mui, qu mui hn c go. Mi t mang theo hai ci cuc. b/ M ti mui da, mui c rt ngon. T hai cuc xong mnh vn y. VD2a, cc t mui, cuc c dng vi ngha danh t ch s vt. VD2b, cc t mui, cuc c dng vi ngha nh ng t ch hot ng. Cc VD nu cho thy trong ting Vit c hin tng chuyn loi.
Nhim v

Nhim v 1: c cc VD

1a, 1b; 2a, 2b

v cho bit th no l s chuyn loi ca t?

Nhim v 2: Tho lun nhm v ch ra cc VD nu (phn thng tin), trng hp no c s chuyn loi lm thi trong hon cnh giao tip c th, trong li ni c nhn?
nh gi

1) Bn hiu th no v s chuyn loi? xc nh s chuyn loi ca t, cn da vo nhng tiu ch no? 2) Hy nh du vo trng nhng trng hp bn cho l c s chuyn loi nhng t in nghing di y: Di chn ni c nhng ngi nh nh c k. Nhng ni bun ri cng qua i v mi ngy, nim vui li p ti. C chu gi bn chn ra mt, cn b c cng khng giu ni c v lo u. Sau khi bo xong hai tm g lt, cu b loay hoay dn l.
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 1. Khi nim t loi: Nu xem xt phng din ng php, cc t c nhng c im ng php ging nhau s thuc cng mt t loi.

VD: Xt c im ng php ca hai t vit v , s thy chng c nhng c im ging nhau: C hai cng mt phm tr ngha khi qut ch hot ng trng thi ca ngi, vt, s vic... C hai u c kh nng ng vai tr trung tm ca mt cm t chnh ph. C hai u c th trc tip lm v ng trong cu: + Ti ang vit th. + Cy phng ri. C th thy rng vit v cng c chung c im ng php v thuc cng mt loi t, mt h thng. T loi l lp t c nhng s ng nht v ngha khi qut v cc c im ng php. 2. Tiu chun phn nh t loi ting Vit: a) Da vo ngha khi qut ca cc lp t: + Cc t: gh, sch, v, bt, hc sinh,... c ngha khi qut ch s vt, chng thuc t loi danh t. + Cc t: vit, ni, n, hc, i, v, , nghing... cng c ngha khi qut ch hot ng trng thi, chng thuc t loi ng t. + Cc t: xanh, vng, p, xu,... cng c ngha khi qut ch c im tnh cht, chng thuc t loi tnh t. b) Da vo c im v hnh thc ng php: b1. Da vo kh nng kt hp ca t cu to cm t. Nhng t c kh nng kt hp vi t ch lng (tt c, nhng, vi) pha trc, vi t ch nh (ny, kia, y, ...) pha sau l nhng t thuc t loi danh t. (VD: tt c nhng quyn sch y) Nhng t c kh nng kt hp vi ph t (, s, ang, cng, vn, cn, khng, cha) pha trc l nhng t thuc t loi ng t. (VD: ang c sch) Nhng t c kh nng kt hp vi rt, hi... pha trc, vi qu, lm... pha sau l nhng t thuc t loi tnh t. (VD: rt mi) b2. Da vo kh nng cu to cu, m nhim cc thnh phn cu Nhng t c kh nng m nhim vai tr yu t chnh trong cm t chnh ph v lm thnh phn chnh ca cu (ch ng, v ng) l nhng t thuc t loi danh t, ng t, tnh t, i t. Nhng t khng c kh nng m nhim vai tr yu t chnh trong cm t chnh ph, khng c kh nng c lp lm thnh phn chnh trong cu l nhng t thuc t loi ph t, quan h t, tnh thi t.

3. Cc t nu thuc t loi danh t v: Chng c ngha khi qut ch s vt. Chng c kh nng kt hp vi t ch lng pha trc v t ch nh pha sau. Chng c th m nhim thnh phn chnh (CN, VN) v thnh phn ph ca cu. Thng tin phn hi cho hot ng 2 Danh t 1. a. c im ca danh t: Danh t c ngha khi qut ch s vt (s vt c theo ngha rng, ngha khi qut nht, bao gm vt, cy ci, con vt, ngi v.v...) Danh t c kh nng kt hp vi cc t ch s lng trc v cc t ch nh sau, n c kh nng lm trung tm trong mt cm t chnh ph. VD: nm ngi Danh t c th m nhn chc nng ch ng, v ng, trng ng, b ng trong cu. VD: + Ton l mt mn hc rt th v. CN + Sch ton rt cn cho chng ta. N + H ang hc ton. BN b. Cc tiu loi danh t b1) Danh t ring: c im: Ch tn ring ca ngi hoc vt. Kt hp hn ch vi cc t ch s lng v cc t ch nh. VD: Lan, Hoa, Cao Bng, Ph Th... b2) Danh t chung: c im: Danh t chung l nhng danh t gi tn chung tt c cc vt th trong mt lp s vt. VD: gh, bn, sch, v, qun, o, nh ca, rung vn... Danh t chung gm:

* Danh t tng hp (i lp vi danh t n th) c im: Ch gp cc s vt khc nhau nhng gn gi vi nhau v thng i i vi nhau. Khng kt hp trc tip vi s t chnh xc (hai, ba, mi), danh t ch n v c th; kt hp vi cc t ch tng th (tt c, ton th...), cc t ch n v tng th (l, ng...). VD: Su sch v () Con g vt () Tt c sch v (+) n tru b (+) * Danh t tru tng (i lp vi danh t c th) VD: ngh, o c, nguyn vng, t tng c im: Ch cc khi nim tru tng, c th kt hp trc tip vi cc t ch ngha s lng (mi, nhng) VD: mi ngh * Danh t ch n v c im: ch cc n v s vt; ng sau s t v kt hp trc tip vi danh t (hai cun sch, ba chic gh) Danh t ch n v bao gm: Danh t ch n v t nhin: chic, bc, t, cc, hn Danh t ch n v o lng, tnh ton: mu, so, t, tn, cn, lt... Danh t ch n v tp th: tp, bn, l, chng, ng... Danh t ch n v thi gian: ngy, thng, nm, ma... Danh t ch n v t chc, hnh chnh: thn, xm, lng, x, qun Danh t ch n v hnh ng, s vic: ln, lt, cuc, nm, bt * Danh t ch s vt n th: c im: Ch cc s vt c th tn ti thnh tng n v n th. VD: sch, sng, ni, bi, to, mt, gio vin, hc sinh... Kt hp vi t ch s lng thng qua danh t ch n v t nhin VD: nm quyn sch, mi qu bi * Danh t ch cht liu VD: du, m, st, thp

c im: Ch cc cht, c th kt hp vi cc t ch s lng thng qua cc danh t ch n v o lng (nm tn thp). 2) nh du vo mc (b) 3)
Danh t chung Danh t khng tng hp Danh t tng hp Danh t tru tng Danh t ch n v Danh t c th Danh t ch s vt n th Danh t ch cht liu

Danh t ring

(sng) Tin

xm lng

chic

cy, qu, sng, rnh, c lao, vn, nc, ma, gc, chm chm, mn...

mui, ng, sa, , st...

Thng tin phn hi cho hot ng 3 1. c im ca ng t ngha ng php khi qut ca ng t l ch hot ng, trng thi (trng thi vt l, tm l, sinh l) VD: vit, ni, n, i, lm, ng ng t c kh nng kt hp vi cc ph t, tiu biu l kt hp vi ph t ch mnh lnh. VD: hy i, ng ni, nn vit... Trong cu, chc nng ng php tiu biu ca ng t l trc tip lm v ng. Ngoi ra, n cn c th lm b ng, nh ng, trng ng v ch ng. VD: H ang pht biu. VN H nghe pht biu m ngao ngn. BN Ngi pht biu khng bit rng tt c mi ngi u rt mt. N Pht biu, ti rt ngi. TPP Pht biu kin l ng gp suy ngh ca mnh cho tp th.

CN 2. Cc tiu loi ng t Da vo kh nng dng c lp v s chi phi i vi cc thnh t ph i sau, ng t ting Vit c chia thnh cc tiu loi c bn sau: a) ng t khng c lp VD: toan, phi, bin thnh, tr thnh, nn Cc ng t khng c lp thng phi i km vi mt t khc hoc mt t, mt cm t lm thnh phn cu. VD: N nh ni nhng khng kp. Ch y tr thnh bc s. Anh y nh chuyn cng tc. ng t khng c lp c chia thnh: a1. ng t tnh thi: cn, nn, phi, cn phi, c, b, mc, nh, toan, dm, cha th, chng th, khng th, c th, mong, mun, mong mun a2. ng t ch s bin ha: ha, thnh, bin thnh, ha thnh, tr thnh, tr nn, ha ra, sinh ra a3. ng t ch s din tin ca hot ng: bt u, tip tc, thi, ngng, kt thc. a4. ng t quan h: l, lm, nh, y nh, gm, c, thuc, thuc v, bao gm b) ng t c lp: VD: i, mn, cn, yu cn... Cc ng t ny c th c dng c lp trong mt chc nng c php ca cu, chng c th m nhim cc chc nng c php trong cu. C th chia loi ng t ny thnh hai nhm: ni ng t v ngoi ng t (da vo ngha v kh nng chi phi cc thnh t ph sau). b1. Ni ng t: VD: bay, lo s, mt, ngh ngi... c im: Ni ng t l nhng t ch hot ng, trng thi khng tc ng n mt i tng khc, chng khng kt hp vi thnh t ph ch i tng chu s tc ng. Cc nhm nh: Cc ng t ch hot ng t di chuyn: i, chy, bi, bay, nhy, b, ra ,vo... Cc ng t ch t th: nm, ngi , qu, ng Cc ng t ch trng thi tm l, sinh l: yu, ght, thao thc, lo s Cc ng t ch trng thi tn ti: c, cn, mt, ht

b2. Ngoi ng t: VD: xy dng, nm, mn, kin thit, yu cu, mi, bo c im: Ngoi ng t l nhng t ch hot ng, trng thi, tc ng n mt i tng no . Cc ng t ny khi s dng i hi thnh t ph ch i tng chu tc ng. VD: bng, mn sch Cc nhm nh: Cc ng t tc ng: nh, ng, p, ko, nm... Cc ng t ch s pht, nhn: cho, tng, vay, tr... Ch hot ng gy khin: bt, khin, mi, ngh, yu cu... VD: H mi chng ti i xem phim. Ch hot ng nh gi i tng: gi, coi, bu, cng nhn, nh gi Cc nhm ng t trn y i hi phi c hai thnh t ph i sau (hai b ng ch i tng sai khin v ni dung sai khin; ch i tng chu s nh gi v ni dung nh gi). Cc ng t ch s tc ng v h tng: x, cn, nh Cc ng t ch cm ngh, ni nng: ngh, ngh rng, bit, ni, nhn thy, pht biu Cc ng t ny c th c thnh t ph l mt t hoc mt kt cu ch v. 3. Cc ng t c trong on th: phi, m, ra, i, cho, lm, a tin, lui, khut, nhn, nh, v, hiu, au thng. Thng tin phn hi cho hot ng 4 Tnh t 1. c im ca tnh t ngha khi qut ca tnh t l ch tnh cht, c im ca s vt, ca hot ng, hoc ca trng thi (sch mi, chy nhanh, trm ngm rt lu). Tnh t c kh nng kt hp vi ph t, tiu biu l ph t ch mc , t kt hp vi ph t mnh lnh. Trong cu, tnh t c th lm v ng, lm nh ng, b ng, trng ng, ch ng. VD: Cn phng rt sch s VN Nh sch lm ta thy d chu. N H qut sch lm.

BN Sch s l m sc khe. CN 2. Cc tiu loi tnh t: Tnh t c ngha tnh cht t thn c mc (hm cha mc ): xanh l, au... Tnh t c ngha tnh cht t thn khng c mc (khng hm cha mc ): xanh, trng, , gy, bo, nh, nng... Ngoi ra, cn c vo ngha khi qut chia tnh t thnh: Tnh t ch phm cht: + Tnh t ch c im tm l: hin, c... + Tnh t ch phm cht ca s vt: tt, xu, hay, d... + Tnh t ch c im sinh l: m, yu, kho... Tnh t ch mu sc: en, trng, vng... Tnh t ch tnh cht vt l: do, cng... Tnh t ch mi v: thm, hi, mn, ngt... Tnh t ch kch thc: to, nh... Tnh t ch tnh cht v lng: cao, thp... 3. Cc tnh t c trong on th: xanh, trng, phng lng, di, p , lng l. Thng tin phn hi cho hot ng 5 S t 1. c im ca s t S t l nhng t c ngha khi qut ch s lng. Chng c dng ch s lng hoc th t s vt. VD: su ngi, tm lp S t thng kt hp vi danh t lm thnh t ph ch s lng s vt (ng trc danh t) hoc ch th t (ng sau danh t). VD: hai ngy; ngy th hai S t cng c th lm thnh phn cu. VD: Mt vi mt l hai. 2. Cc tiu loi s t a. S t s lng: S t ch s lng xc nh: nm, su, mi S t ch s lng khng xc nh: vi, ba, dm , dm ba b. S t th t:

VD: ngi th bn mi mt hng th ba. Thng tin phn hi cho hot ng 6 i t 1. c im ca i t Dng xng h, hoc thay th cho mt t thuc t loi danh t, ng t, tnh t hoc s t. Tu theo tng trng hp c th, i t thay th cho t thuc t loi no th mang c im ng php c bn ca t loi y. VD: H kt thc lp tp hun sch gio khoa Ting Vit 4. H l i t ch nhng ngi c ni n, thay th cho danh t ch nhng ngi ny. Trong trng hp ny, H mang c im ng php ca danh t v lm ch ng. 2. Cc tiu loi i t: a/ Da vo chc nng ca t m i t thay th, c th chia i t thnh cc tiu loi sau: Nhm cc i t thay th cho danh t: h, n, chng, y, ti, ai... Cng nh danh t, cc i t ny c th m nhim vai tr ca cc thnh phn cu (ch ng, v ng...) Nhm cc i t thay th cho ng t, tnh t: nh th, th, vy, nh vy... VD: M em rt thch m nhc. Em cng th. (Em cng thch m nhc) Nhm cc i t thay th cho s t: bao, bao nhiu, by nhiu. Cng nh s t, cc i t ny thng lm thnh t ph trc cho danh t. b/ Da vo mc ch s dng, c th chia i t thnh cc tiu loi nh sau: Nhm cc i t xng h: ti, h, chng n... Nhm cc i t hi: ai, ci g, bao gi, sao, no, bao nhiu, v.v... 3. Cc t ch quan h thn thuc trong ting Vit c dng xng h v: Bn thn cc i t xng h ting Vit khng p ng nhu cu biu th cc sc thi biu cm ca ngi Vit trong phm vi xng h. Vic dng cc danh t ch quan h h hng xng h lm cho quan h gia nhng ngi giao tip tr nn gn gi, thn mt hn.

4. Tc dng ca cc i t trong cc cu vn cho: a) n: khng nhc li s vt (cy) c ni cu trc. b) mnh: gp ngi ni v ngi nghe, to cm gic thn thuc. vy: khng nhc li hot ng, tnh cht. h: nhng ngi c ni ti cu trc. c) ai: i t dng vi ngha phim ch (bt c ngi no). Thng tin phn hi cho hot ng 7 Ph t 1. c im ca ph t: V ngha, ph t khng thc hin chc nng nh danh, n ch c chc nng b sung mt loi ngha no cho t nh danh. V kh nng kt hp, ph t chuyn i km vi mt t loi no pha trc hoc pha sau. V vy, ph t l du hiu xc nh t loi ca mt t. Ph t l thnh t ph ca cm t. V chc nng ng php, mt mnh ph t khng trc tip lm thnh phn cu. 2. Cc tiu loi ph t Da vo t loi ca cc t chnh m ph t thng i km, c th chia ph t thnh: + Nhm cc ph t thng i km danh t: nhng, cc, mi, mi, tng, mt... + Nhm cc ph t thng i km ng t, tnh t: Cc ph t ch ngha thi gian: , s, ang... Cc ph t ch s tip din: cng, vn cn, c... Cc ph t ch s ph nh, khng nh: c, khng, cha, chng... Cc ph t ch mnh lnh: hy, ng, ch... Cc ph t ch mc : rt, hi, khi, qu... 3. Ph t trong cc cu: a mi: ph t ca danh t ngi; ch lng. b khng: ph t ph nh cho t thay i; cng: ph t ch s ng nht cho t thay i; khng: ph t ph nh cho t thay i. c ang: ph t ch thi gian cho t lm. d u: ph t ch s ng nht cho t yu thng; rt: ph t ch mc cho t ging nhau. e cng, khng

Thng tin phn hi cho hot ng 8 Quan h t 1. c im ca quan h t a/ Quan h t c chc nng lin kt, n biu th quan h ng php gia cc t, cc cm t, cc cu vi nhau. Khc vi cc t loi khc (danh t, ng t, tnh t, i t, s t, ph t) quan h t khng m nhim c vai tr thnh t chnh hay thnh t ph trong cm t, khng m nhim c chc nng ca cc thnh phn cu. b/ Cc tiu loi quan h t Da vo loi quan h ng php m t biu th, c th chia quan h t thnh: Nhm cc quan h t biu th quan h ng lp: hay, ch, hoc, v, vi, nhng, song... Nhm cc quan h t biu th quan h chnh ph: ca, bng, vi, v, bi, ti, nn, cho... Cc quan h t c th c dng thnh cp, c bit l trong cu ghp. 2. Cc quan h t c dng trong cu vn v tc dng ca chng tuy...nhng...: cp quan h t ch s tng tin kt hp vi i lp. gia: quan h dn nhp thnh t ph hai m con vi ng t chnh gp mt. v 1: ni hai v cu. v 2: ni hai t quan h ng lp. ca: dn nhp nh ng mt ngi n b vi cm danh t s lolng v au kh. : dn nhp thnh t ph ch mc ch. 3. Cc quan h t c dng v quan h ng php, quan h ngha m chng th hin on a: vi: quan h lin kt. : quan h nh v. ca: quan h s hu. on b: m: quan h t ng lp ch s i lp. chng nhng...m...: cp quan h t ch s tng tin.

Thng tin phn hi cho hot ng 9 Tnh thi t* 1. c im ca tnh thi t Tnh thi t l nhng t ch thi , tnh cm ca ngi ni (ngi vit) i vi ni dung c biu hin cu hoc i vi ngi nghe (ngi c). 2. Cc tiu loi tnh thi t Cc tr t c dng nhn mnh: chnh, nhng, ng, ch... Cc tiu t tnh thi biu th tnh cm ca ngi ni, biu th mc ch ni (hi, cu khin, cm thn...), chng thng ng cui cu. VD: nh, m, , ... 3. Phn loi tnh thi t trong cc cu a. chnh: tr t nhn mnh b. nhng: tr t nhn mnh. c. nh: tiu t tnh thi hm hi, thn mt. d. c...u: tiu t tnh thi hm phn minh. 4. Cc tnh thi t v tc dng ca chng: a. h: hi. b. : hi, thn mt. c. vi: thnh cu, sc thi thn mt. d. c: nng nu, thn mt. Thng tin phn hi cho hot ng 10 Thc t v h t 1. Da vo c im v ngha khi qut, kh nng kt hp, chc v c php m t m nhim, c th chia t ca ting Vit thnh thc t v h t. S khc bit gia thc t v h t: Thc t Thc t c ngha t vng, c chc nng nh danh, gi tn cc s vt, hin tng, hot ng, tnh cht trong thc t khch quan. Thc t va c th lm thnh t ph va c th lm thnh t chnh trong cm t, trong cu. H t

 H t khng c chc nng nh danh, ch b sung ngha ng php cho thc t. H t khng th lm thnh t chnh trong cm t, trong cu. Chng ch b sung ngha cho thc t hoc biu th quan h gia cc t, cm t, cc cu, c khi n biu th ngha tnh thi.

2. S khc bit ca t ng m v, cho trong cc cu vn: a. ng t v ch hot ng di chuyn ( v). a. Quan h t v dn nhp, b ng ch hng. b. ng t cho ch s ban pht (va cho). b. Quan h t cho dn nhp b ng ch ngi nhn. Thng tin phn hi cho hot ng 11: 1) S chuyn loi ca t xy ra trong trng hp cng mt hnh thc ng m nhng c khi mang ngha, hnh thc ng php ca t loi (tiu loi) ny, c khi li mang ngha, hnh thc ng php ca t loi (tiu loi) khc. VD: (ci) cuc v cuc (t) xc nh s chuyn loi ca t, cn xem xt xem t c chuyn i c ngha ng php v c hnh thc ng php hay khng. S chuyn loi c th din ra gia cc tiu loi trong mt t loi hoc din ra gia cc t loi, c s chuyn loi n nh v c s chuyn loi ch l lm thi. 2) Cc cu sau trng th hai, th ba v th t, nhng t in nghing c dng chuyn loi.

CM T TING VIT
Hot ng 1:
Thng tin

Tm hiu cm t ting Vit

VD1: hc sinh, chm ch, Vit Nam, Cam-pu-chia, tt, xu, hc, lm, vit, i... VD2: nhng hc sinh lp 5A/ lm xong bi tp/ rt chm ch hc tp/ VD3: gio vin, hc sinh, sinh vin (cng xung ng). Vit Nam v Cam-pu-chia (u yu ho bnh). (H hc c) Ton v Ting Vit. VD4: a. Anh y l ngi tt. b. (Ti bit) anh y l ngi tt. VD2, VD3, VD4b l cc cm t. VD2 v VD4, cc t in nghing l thnh t chnh. VD3, cc t in nghing l cc thnh t ca cm t ng lp.
Nhim v

Nhim v 1: c phn thng tin, tho lun xc nh quan h c php gia cc thnh t trong cm t. Nhim v 2: Da vo quan h c php (quan h ch v, ng lp, chnh ph) gia cc thnh t, anh (ch) hy phn loi cc cm t ting Vit. Nhim v 3: Cc cm t VD2 c cu to my phn?
nh gi

1) Th no l cm t? 2) Cm t ch - v l g? Bng v d c th, hy phn tch cu to, c im ca cm ch v. 3) Cm t ng lp l g? Hy ch ra c im, cu to ca cm t ng lp. 4) Cm t chnh ph l g? Hy ch ra c im, cu to ca cm t chnh ph.

Hot ng 2: Tm hiu cm danh t

Thng tin

V d: 1) Tt c nhng hc sinh gii y (u t gii cao). 2) Nhng cun truyn ny (rt hay).

3) Nhng xm lng trn c lao sng Tin (...) 4) Ngi y (khng ph hp vi ch). 5) Ci con ngi y (tht ng ght)! 6) (c sch l) mt nhu cu khng th thiu vi h. 7) (Anh y) ngi Nam nh. 8) (C b khng chu mc) nhng ci o c ca ch. 9) (Anh y mua) nhng su ci v. 10) (... Mi nm hai k), vic doanh thng ca ng dn biu T nh Hch (c em ra tnh s). 11) Mi khi ti bun phin, (c b li tm cch an i). Trong cc VD nu trn, phn in nghing l cm danh t. Cc t in nghing, m l trung tm ca cm danh t. Cc t ng trc trung tm l thnh t ph trc. Cc t ng sau trung tm l thnh t ph sau. Cng nh danh t, cm danh t cc VD nu c th gi cc chc nng ng php khc nhau trong cu (ch ng, v ng, b ng, nh ng, trng ng).
Nhim v

c phn thng tin, tho lun nhm v thc hin cc yu cu sau: Nhim v 1: Xc nh kiu quan h c php (chnh ph, ng lp, ch v) gia danh t trung tm vi cc t ng trc (phn ph trc) v cc t ng sau (phn ph sau). Nhim v 2: Ch ra nhng cm danh t c y ba thnh phn: phn ph trc, trung tm, phn ph sau; ch ra nhng cm danh t khng y cc thnh phn v cho bit phn no khng th vng mt trong cm danh t? Nhim v 3: Xc nh cc t c ngha ch s lng, ch tng lng trong thnh phn ph trc ca cc cm danh t. Nhim v 4: T ci VD5, nhng ng trc danh t trung tm VD9 thuc t loi no v chng c dng biu th ngha g trong cu? Nhim v 5: Xc dnh cc thnh t ph sau VD1 c ngha hn nh, miu t s vt v thnh t ph sau c ngha ch nh. Nhim v 6: Ch ra nhng trng hp cm danh t gi chc nng ch ng, v ng, b ng, nh ng.
nh gi

1) Hy nh du vo trng trc kin m bn cho l ng.

Cm danh t l cm t ng lp c cc thnh t trung tm (thnh t chnh) l danh t. Cm danh t l cm t chnh ph c cc thnh t trung tm thuc cc t loi khc nhau. Cm danh t l cm t chnh ph c thnh t trung tm l danh t. 2) Phn tch cc thnh t cu to ca cc cm danh t trong cc VD sau (phn in nghing): a. H Ni ngn nm vn hin ca chng ta // tng ngy i mi. b. Tt c nhng ci ti c nghin ngm // ch l mt s ri lon kh khan. (Nguyn Hng) c. Nhn i cnh tay cun cun nhng th tht chy nng rc ca Hun thoang thong bn cnh, ch li bng bng thm mun mt cnh gia nh hnh phc, li hy vng cuc i mnh cha phi tt hn, mt ci g cha r nt nhng m m hn, ti sng hn nhng ngy qua c lp le pha trc. (Nguyn Khi) 3) Hy lc b thnh t ph ca cm danh t trong nhng cu sau ch cn li danh t trung tm v so snh tc dng biu t ca chng: a. Nhng ngi ch vn tt bng v ho phng thy th ch ci. b. Chnh mt s cnh st gii anh i ti hm trc li quay v nh thng Ch Qun. 4) Hy thm thnh t ph trc v thnh t ph sau vo cc danh t: thi , sinh vin, nh, c c cc cm danh t; so snh kh nng biu t ca cc danh t trn vi cc cm danh t m chng l thnh t trung tm. 5) Hy to lp mt cm danh t dng y nht v in vo khung cu to ca cm danh t. 6) Hy ch ra cc t c ngha ch tng lng, ch s lng c th lm thnh t ph trc ca cm danh t. 7. Hy xc nh chc nng ng php ca cm danh t trong cc cu sau: a. ci bung M nm kn mt, c mt chic ca s mt l vung bng bn tay. (T Hoi). b. Nhng ht k cn st li vng ra khi hp. c. B ta ngi Hi Dng. d. Nhng nm thng gian kh y, ti qun sao c. Hot ng 3: Tm hiu cm ng t

Thng tin

VD1: (1) ang vit th (2) u hc gii (3) s khng i hc (4) phi ung thuc (5) vn cha ngh ra/ vn cha lm xong (6) ang thi o o/ ang o o thi VD2: (1) H hc Ting Vit 3. (2) Ngi nh va xy xong b nt. (3) Ti ngh h s n. (4) ang m nhng ch y vn i cy. (5) Thi ua sn xut v tit kim l hnh ng thit thc ng h tin tuyn. VD1 l cc cm ng t. Cc t in nghing l trung tm Cc t ng trc trung tm l phn ph trc. Cc t ng sau trung tm l phn ph sau VD2, cng nh ng t, cc cm ng t (phn in nghing) c th gi cc chc nng ng php khc nhau trong cu (v ng, nh ng, b ng, trng ng, ch ng).
Nhim v

c phn thng tin, tho lun nhm v thc hin cc yu cu sau: Nhim v 1: Xc nh t loi cho cc t in nghing v t chng trc chng VD1 v VD2. Nhim v 2: Xc nh quan h c php gia t trung tm vi cc t ng trc v ng sau (nu c). Nhim v 3: Ch ra nhng cm ng t c y ba phn, nhng cm thiu vng phn ph trc, nhng cm thiu vng phn ph sau. Nhim v 4: Ch ra cc ph t lm phn ph trc cho cm ng t. Nhim v 5: Nu cc ph t lm thnh t ph sau ca cm ng t. Nhim v 6: Ch ra trng hp thnh t ph sau l thc t.

Nhim v 7: Ch ra nhng trng hp thnh t ph sau ca cm ng t l cm chnh ph, cm ch v, cm ng lp. Nhim v 8: Xc nh nhng trng hp cm ng t gi chc nng v ng, nh ng, b ng, trng ng trong cu.
nh gi

1) Cm ng t l g? 2) Hy nu cu to ca cm ng t v cho VD c th. 3) Da v cc v d phn thng tin c bn ca Hot ng 3 v nhng hiu bit v ph t, bn hy cho bit c nhng nhm ph t no c th lm thnh t ph trc trong cm ng t. 4) Hy nu cc loi thnh t ph sau ca cm ng t v cho v d minh ho. 5) Cm ng t c th m nhim nhng chc v c php no trong cu? 6) Ly mt v d chng minh trt t cc thnh t ph sau c th thay i.

Hot ng 4: Tm hiu cm tnh t

Thng tin

VD1: (1) u cao mt mt su mi (2) rt gii mn ton (3) hi dy (4) p qu (5) ho i (6) p mt cch lng ly (7) gy bng n (8) gii ton v c tng (9) chm nh sn b VD2: (1) Nhng ngi nh y rt tin li v p mt. (2) Bu tri cao vi vi v xanh thm lm cho khng gian nh mnh mang hn. (3) Hi Chi ma p nh din vin chuyn nghip. (4) Lu lm ri, ch y khng nhc li chuyn . (5) Tt g hn tt nc sn.

 Cc trng hp VD1 l cm tnh t. Trong mi cm, t in nghing l thnh t trung tm, t ng trc l thnh t ph trc (phn ph trc, b ng), t ng sau l thnh t ph sau (phn ph sau, b ng). Cc cm tnh t VD2 (phn in nghing) cho thy: trong cu, cm tnh t c th m nhim cc chc nng ng php khc nhau.
Nhim v

c phn thng tin v thc hin cc yu cu sau: Nhim v 1: Xc nh t loi ca nhng t in nghing VD1. Nhim v 2: Xc nh kiu quan h c php gia thnh t trung tm vi cc thnh t ph trc v thnh t ph sau. Nhim v 3: Ch ra cc t thng lm thnh t ph trc trong cm tnh t. Nhim v 4: Tm hiu cc thnh t ph sau v t loi, v cu to, v cch kt hp, v quan h ngha gia tnh t trung tm vi thnh t ph sau. Nhim v 5: Ch ra cu to chung ca cm tnh t.
nh gi

1) Cm tnh t l g? Hy phn tch cu to khi qut ca cm tnh t. 2) Nhng ph t no thng lm thnh t ph trc trong cm tnh t? 3) Trnh by khi qut v c im ca cc thnh t ph sau trong cm tnh t. 4) Xc nh v phn tch cc cm tnh t c trong on vn sau: Anh Hong i ra. Anh vn bc khnh khng, thong th bi v ngi kh to bo qu, va bc va bi cnh tay knh knh ra hai bn, nhng khi tht bn di nch knh ra v trng tun ngn nh ngn qu. Ci dng iu nng n y, hi cn H Ni anh mc qun o ty c b trng ch thy l chng chc v hi b v. By gi n l ra kh r rng (Nam Cao) 5) Cm tnh t c th m nhim nhng chc v c php no trong cu? 6) Phn tch tt c cc loi cm t c trong on vn sau: Ch nhn cng l ngi bun bn trn H Ni. ng thng nh vn ling v mi hng ca v chng anh (...). ng dn sang nh ng b lin bn, nhng li cho anh hon ton s dng. (Nam Cao)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 Tm hiu cm t ting Vit

1) Cm t l nhng kt hp t gm hai t hoc hai kt hp t tr ln theo mt quan h ng php nht nh. VD: n v ti/ (n vi ti c quan h ng lp). cun sch y/ (cun sch vi y c quan h chnh ph) Ti bit anh y s khng n. (anh y vi s khng n c quan h ch v). 2) Cm t ch - v l cm t c hai thnh t trung tm, trong mt thnh t ng vai tr ch ng, mt thnh t ng vai tr v ng, ch ng ng trc, v ng ng sau. VD: (Ngi nh) ti (np di rng c). 3) Cm t ng lp l cm do hai hay nhiu t, hoc kt hp t lm thnh t. Cc thnh t c quan h ng php bnh ng vi nhau. Cm ng lp l cm t c hai hay nhiu trung tm. Chng thng cng gi mt chc nng ng php no trong cu. VD: Sch v bo/ l nhng ngi bn tt. 4) Cm t chnh ph l cm t c mt trung tm (do mt thc t m nhim) v mt s thnh t ph. Thnh t trung tm c thuc tnh i din cho c cm. VD: Nhng cy dng ang ln/ bao quanh m ch Su. Cm chnh ph Nhng cy dng ang ln gi chc nng ch ng trong cu. Cm chnh ph dng y c cu to ba phn: phn ph trc phn trung tm phn ph sau. Thng tin phn hi cho hot ng 2 Cm danh t 1) Khi nim cm danh t (nh du vo trng th ba) Cm danh t l cm t chnh ph c danh t lm thnh t trung tm (thnh t chnh). VD: Nhng c gi y/ 2) Cu to ca cm danh t Cng nh cc cm t chnh ph khc, cm danh t dng y c ba phn. phn ph trc, phn ph sau c th c nhiu thnh t ph. Trong thc t, cm danh t c th ch c trung tm v phn ph trc hoc phn ph sau.
Phn ph trc Phn trung Phn ph sau

tm Thnh t ph ch tng lng Tt c Thnh t ph ch s lng nhng i H Ni ci cnh tay ngn nm vn hin ca chng ta ti c nghin ngm cun cun nhng th tht chy nng rc ca Hun thoang thong bn cnh nhng mt nhng th tht cnh cuc i ngy chy nng rc ca Hun gia nh hnh phc mnh qua Danh t Thnh t ph hn nh, miu t Thnh t ph ch nh

3) T mt cm danh t, c th lc b cc thnh t ph trc v thnh t ph sau, ch gi li thnh t trung tm. VD: a Nhng ngi ch vn tt bng v ho phng thy th ch ci. Ngi ch thy th ch ci. b. Chnh mt s cnh st gii anh i ti hm trc li quay v nh thng Ch Qun. Cnh st li quay v nh thng. Khi rt gn thnh t ph, s vt c cp trong cu khng cn c miu t vi s lng, nhng c im c th, sinh ng. 4) T mt danh t, mun biu t y , r ngha v s lng, c im... cn thm cc thnh t ph trc v thnh t ph sau to thnh cm danh t. VD: Sinh vin ang tch cc tp ging. Tt c nhng sinh vin nm cui ca Khoa Gio dc tiu hc ang tch cc tp ging. 5) Cm danh t dng y : Tt c nhng ci con g mi en y/
Thnh t ph trc i t ch tng lng S t nh t nh t ci Trung tm Danh t Thnh t ph sau nh ng miu t nh ng ch xut

Tt c

nhng

ci

con g mi

en

6) a/ Nhng t c ngha tng lng thng lm thnh t ph trc trong cm danh t: tt c, ton th, c... b/ Nhng t c ngha ch s lng thng lm thnh t ph ch s lng trong cm danh t: Nhm cc t ch s lng chnh xc: mt, hai, ba... (s t ch s lng) Nhm cc t ch s lng khng xc nh: vi, vi ba, dm, dm by... Nhm ph t ch s lng: nhng, cc, mt Nhm cc ph t ch ngha s lng phn phi: mi, mi, tng... 7) Cc chc nng c php ca cm danh t trong cu: Cu a: Cm danh t lm b ng. Cu b: Cm danh t lm ch ng. Cu c: Cm danh t lm ch ng v v ng. Cu d: Cm danh t lm trng ng. Cu e: Cm danh t lm nh ng. Thng tin phn hi cho hot ng 3 Cm ng t 1. Cm ng t l cm t chnh ph m trung tm (thnh t chnh) l ng t. Quan h gia thnh t trung tm vi cc thnh t ph ng trc v ng sau n l quan h chnh ph. 2. Cm ng t dng y c ba phn: ph trc, trung tm v ph sau VD:
Phn ph trc ang s khng va li cn Phn trung tm (ng t) vit i phi xy i Phn ph sau th hc ung thuc xong c y

3. Cc nhm ph t c th tham gia lm thnh t ph trc ca cm ng t (xem phn ph t chuyn i km vi ng t mc thng tin phn hi cho hot ng 7) 4. Thnh t ph sau ca cm ng t 4.1. Thnh t ph sau do cc nhm ph t m nhim a/ Ph t ch ngha hon thnh: vit xong; lm ri b/ Ph t ch kt qu: lm c (ba bi ton) c/ Ph t ch mnh lnh: ni i; i no d/ Ph t ch ngha t lc hoc tng h: lm ly; gin nhau e/ Ph t ch ngha cng tc: ht cng, hc vi 4.2. Thnh t ph sau cm ng t c th l mt thc t vi nhng t loi khc nhau VD: vit th (danh t) lm hng (ng t) ht hay (tnh t) 4.3. Thnh t ph sau c th l cm t cc loi VD: H hc Ting Vit 3. (cm chnh ph) Thi ua sn xut v tit kim l hnh ng thit thc ng h tin tuyn. (cm ng lp) Ti ngh h s n. (cm ch - v) 4.4. Quan h ngha gia thnh t ph sau vi ng t trung tm kh a dng Biu th s vt, s vic do ni dung ngha ca ng t trung tm chi phi. VD: bng; thy h n; tng hoa c gio Biu th vt hay vic c lin h vi ni dung phn nh VD: i xe my; i bng t; hc nh; nui tht; mt v dy nhiu 4.5. Trong mt cm ng t, c th c mt hay nhiu thnh t ph v trt t gia chng tu tng trng hp c th thay i. 5. Cng nh ng t, trong cu, cm ng t c th m nhim nhiu chc nng khc nhau: Cm ng t lm v ng: H hc Ting Vit 3.

 Cm ng t lm nh ng: Ngi nh va xy xong b nt. Cm ng t lm b ng: H cn ni chuyn vi nhau. Cm ng t lm trng ng: ang m nhng ch y vn i cy. Cm ng t lm ch ng: Thi ua sn xut v tit kim l hnh ng thit thc ng h tin tuyn. Thng tin phn hi cho hot ng 4 CM TNH T 1. Khi nim cm tnh t Cm tnh t l cm t chnh ph c tnh t lm thnh t trung tm. dng y , cu to ca cm tnh t gm ba phn:
Phn ph trc u r t Phn trung tm (tnh t) cao hay p Phn ph sau 1mt 60 qu

Trong thc t, cm tnh t c th ch c t trung tm v thnh t ph trc hoc thnh t ph sau. 2. Phn ph trc ca cm tnh t do cc ph t m nhim nh phn ph trc cm ng t. im khc bit l: Ph t ch mc (rt, hi, kh...) l thnh t ph trc in hnh ca cm tnh t. Cc ph t ch mnh lnh (hy, ng, ch) thng khng lm thnh t ph cho cm tnh t. Cc ph t ch quan h thi gian hay ph t ch s tip din ng nht lm cc thnh t ph trc th tnh t lm thnh t trung tm c s chuyn bin v ngha: ch c im, tnh cht trng thi ng ch khng cn l c im, tnh cht trng thi tnh. VD: vn hay; cn tr; vn cn thp 3. Phn ph sau cm tnh t 3.1. Thnh t ph sau c th do cc t loi khc nhau m nhim: hay lm (ph t ch mc )

 gii mn ton (danh t) chm i nhng nhanh ni (ng t) gy bng n (i t) p lng ly (tnh t) 3.2. Thnh t ph sau, v cu to, c th l t, l cm t cc loi: gii ton v c tng (cm ng lp) chm nh sn b (cm ch - v) 3.3. Thnh t ph sau c th kt hp trc tip hoc kt hp gin tip vi tnh t trung tm qua quan h t (v, nh...) VD: gy bng n 3.4. V quan h ngha gia thnh t ph sau vi tnh t trung tm: Thnh t ph sau ch phm vi, phng din th hin ca c im, tnh cht. VD: gii ton v c tng; vng cho, kho chng Thnh t ph sau ch lng VD: cao mt mt su mi; nng nm mi ki l gam Thnh t ph sau c ngha nh v VD: gn nh, xa ng Thnh t ph sau ch s so snh VD: chm nh sn b Thnh t ph sau miu t sc thi, c im, tnh cht VD: p lng ly; thm ngo ngt 4. Cc cm tnh t c trong on vn: kh to bo qu tun ngn nh ngn qu ngn qu hi b v kh r rng 5. Cng nh tnh t, cm tnh t c th m nhim cc chc nng khc nhau trong cu: Lm v ng: Nhng ngi nh y rt tin li v p.

 Lm nh ng: Bu tri cao vi vi v xanh thm lm cho khng gian nh mnh mang hn. Lm b ng: Hi Chi ma p nh din vin chuyn nghip. Lm ch ng: Tt g hn tt nc sn 6. Cc loi cm t c trong on vn: a/ Cc cm ng t (cm chnh ph): cng l ngi bun bn trn H Ni thng nh vn ling v mi hng ca v chng anh dn sang nh ng b lin bn nhng li cho anh hon ton s dng b/ Cc cm danh t (cm chnh ph) ngi bun bn trn H Ni v chng anh vn ling v mi hng ca v chng anh nh ng b lin bn c/ Cm t ng lp vn ling v mi hng d/ Cm ch - v anh hon ton s dng

CU TING VIT
Hot ng 1: Tm hiu c im ca cu ting Vit
Thng tin

Ma! n o mt hi lu. (Ng Tt T) Nh nhp, hi hm bt rt, bc mnh. (Nam Cao) Em hc ting Vit. Mi v d trn l mt cu. Cc cu c th c cu to l mt t, mt cm t (ch - v, chnh ph, ng lp). Tt c cc cu trn u c pht m vi

ng iu kn (ng iu kt thc), c nh du bng mt du kt thc cu, v u th hin mt thng bo tng i trn vn.
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: c cc thng tin trn, tm hiu c im ca cu ting Vit . Nhim v 2 Tho lun nhm v cc ni dung sau: Cu to ca cu ting Vit. Hnh thc ca cu ting Vit. Chc nng v ni dung ca cu ting Vit. Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh. Gio vin t chc cho hc sinh tho lun, cht li kt lun ng.
nh gi

Sinh vin tr li cc cu hi hoc thc hin cc yu cu di y: 1. Phn tch cc c im cu to, hnh thc, ng ngha ca cu ting Vit. 2. Tn hiu gi trong cc v d di y c g ging nhau, c g khc nhau? a. Gi. Ma. No nng. (Nguyn Cng Hoan) b. Ti li v thm m nui xa Mt bui tra nng di bi ct. Gi lng xn xao, sng bin u a, Mt ri lng ta, ngn nga ting ht. (T Hu) 3. Cm ch - v no di y khng phi l cu? Ti sao? a. Cch mng thnh Tm thnh cng em li c lp t do cho dn tc. b. V tn Du l thn nhn ca hn, cho nn chng con bt np thay. (Ng Tt T) 4. Hy ly cho mi loi cu di y mt v d: a. Cu c to bi mt t b. Cu c to bi mt cm t ng lp c. Cu c to bi mt cm t chnh ph

d. Cu c to bi mt cm t ch - v . Cu c to bi nhiu cm t ch - v

Hot ng 2: Tm hiu cc thnh phn trong cu ting Vit

Thng tin

a. Cn Bn, y khng nghe ht hic g c. LN N CN HN TN VN CN VN (Thch Lam) b. Tha bc, nm nay Bc by mi chn. (Ghi ch: LN: lin ng ; N: ng ; CN: ch ng ; VN: v ng ; HN: h ng ; TN: trng ng). Trn y l hai v d c xc nh mt s thnh phn cu. C mi loi thnh phn trong cu ting Vit l: ch ng, v ng, trng ng, ng, h ng, lin ng, ph ng, ch ng, b ng, nh ng. Ch ng v v ng l hai thnh phn chnh ca cu. Cc thnh phn khc l thnh phn ph ca cu hoc thnh phn ph ca t.
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: Sinh vin c cc thng tin trn y v tr li cc cu hi, hoc thc hin yu cu nu di: a.Trong cu c my loi thnh phn? b. K tn cc thnh phn chnh ca cu, thnh phn ph ca cu v thnh phn ph ca cm t. c. Th phn tch c im ca mi loi thnh phn trong cu ting Vit. Nhim v 2 Tho lun nhm v cc thnh phn chnh v thnh phn ph trong cu: a. Ng ngha b. Cu to c. V tr d. Hnh thc th hin Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh. Gio vin t chc cho hc sinh trao i, rt ra nhn xt ng.
nh gi

Sinh vin tr li cu hi hoc thc hin yu cu di y: 1. Phn tch c im ca mi loi thnh phn trong cu ting Vit v ng ngha, cu to, v tr, hnh thc th hin. 2. Phn tch mi quan h gia ch ng v v ng trong cu ting Vit. Nu mt s kiu quan h ngha tiu biu gia ch ng v v ng . 3. Phn tch cc cu sau, tm thnh phn chnh v nu kiu quan h ngha gia cc thnh phn chnh ca mi cu. a. Hng trm con voi s nh nhng tng xm nc nch ko n. (L Tn) b. Ngy chic my bay bc chy m u xung bin cng l ngy c Mai hi sinh. (Trn Nht Thu) c. Qun Ng b bao vy ba mt. 4. Tm b ng, nh ng trong cc cu ca bi tp 3 trn y. 5. Xc nh chc nng ng php ca nhng t ng c gch chn di y: a. y, ma gt hi thng bt u vo thng mi, thng mi mt, nhng thng ngy vui v nht trong nm. (Nguyn Minh Chu) b. Nhng ch voi chy v ch trc tin u ghm , hu vi cho khn gi ang nhit lit c v, khen ngi chng. (L Tn) c. Cn nh ch ngha x hi l g, cng on l g th ti cha bit. (H Ch Minh) d. Bm i, sm sm chiu chiu Thng con, bm ch lo nhiu, bm nghe. (T Hu) 6. t mt cu cho mi kiu cu di y: a. Cu c ch ng l cm ch - v. b. Cu c v ng l cm ch - v. c. Cu c b ng l cm ch - v. d. Cu c nh ng l cm ch - v.

Hot ng 3: Phn loi cu theo cu to ng php

Thng tin

1. Cc cu trong nhng v d sau u l cu n c bit: a. Gi. Ma. No nng. (Nguyn Cng Hoan) b. Nhiu sao qu. (Nguyn nh Thi) c. Nhm nhp, hi hm, bt rt, bc mnh. Chi tc, cu nhu, th di. (Nam Cao) 2. Cc cu sau y l cu n bnh thng: a. Ngi y l mt nh vn. b. Ngi ti gp l mt nh vn. Trong tnh hung ni nng c th, cu n bnh thng c th c tnh lc mt hay mt s thnh phn. 3. Cc cu sau y u l cu ghp: a. Anh i, ti li. (Cu ghp khng dng t ng lm phng tin lin kt v cu) b. Anh i, cn ti li. (Cu ghp dng quan h t lm phng tin lin kt v cu) S phn loi nh trn da vo cu to ng php ca cu.
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: c thng tin trn v nu kt qu phn loi cu ting Vit theo cu to ng php. Nhim v 2 Tho lun nhm: Phn tch cu to ca mi cu phn thng tin (l t hay cm t chnh ph / ng lp / ch v ; mi quan h gia cc cm ch - v trong cu (c nhiu cm ch - v: bao hm nhau hay khng bao hm nhau... Xc nh h thng cu phn loi theo cu to ng php . Nu c im cu to ca mi loi cu c phn loi theo cu to ng php. Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh.

 Gio vin cht li nhng ni dung chnh v phn loi cu theo cu to ng php.
nh gi

Sinh vin tr li cu hi hoc thc hin cc yu cu di y: 1. Cn c vo cu to ng php, c th chia cu thnh my loi? l nhng loi cu no? 2. Cu n l g? Phn loi cu n. 3. So snh cu n c bit vi cu n bnh thng tnh lc thnh phn. 4. Phn tch cu to v ngha ca cc loi cu ghp trong ting Vit. 5. Da vo cu to ng php phn loi cc cu sau: a. Mi khi cnh mai rung rinh ci vi gi xun, ta lin tng ti hnh nh mt n bm vng rp rn bay ln. (Theo Ma xun v phong tc Vit Nam) b. Bng t trn cy cao gn , mt con s gi c b c en nhnh lao xung nh mt hn ri trc mm con ch. (Theo Tucghnhp)

Hot ng 4: Phn loi cu theo cu trc thuyt

Thng tin

1. Cu trc thuyt l cu trc thng bo nhm mc ch giao tip bng ngn ng. Ni dung thng bo biu hin trong mt cu trc thuyt thng l mt hnh ng nhn nh hay miu t v mt ch , t mt im xut pht, hoc ch l mt hnh ng nhn nh miu t khng c ch hay im xut pht. Ni dung nhn nh miu t c gi l thuyt. Ch hay im xut pht (cho thuyt) c gi l . Cu trc thng bo c v thuyt c gi l cu trc thuyt (cu trc thng bo vng, thiu phn th ch c thuyt). V d: a. n c heo li ko n. (Cu trc thuyt) b. Mt ting g gy xa. (Cu trc ch c thuyt, khng c ) 2. Trong cu, biu hin ch hay im xut pht (ch th, i th, nguyn nhn, thi gian, ni chn, cng c, iu kin v.v) ca thuyt; thuyt biu hin hot ng, trng thi, tnh cht, quan h (ch th, i th, thi gian, nguyn nhn v.v) ca . V d:

a. ng bc ln thm. b. C mc tua ta. c. Ch Hn Gai bui sng la lit tm c. d. ng ti tc bc trng. (Trong cc v d trn, phn in m). Ranh gii thuyt trong cu c xc nh bng s c mt hoc kh nng c mt cc t th, m, l. 3. Quan h thuyt khng ch th hin trong phm vi cu, m cn xut hin gia cc cu trong on vn hoc vn bn. Thng thng, trong on vn hay vn bn, cu ng trc l , cu ng sau l thuyt, khi cu ng sau ng vi mt b phn ca cu ghp chnh ph c tch thnh cu ring, hoc khi cu ng sau c quan h chnh ph vi cu ng trc. Nu cc cu c quan h ng lp vi nhau th mi cu c v thuyt ring. 4. Vic phn loi cu theo cu trc thuyt cn c vo nhng tiu ch sau: a. S c mt hay vng mt , thuyt bc cu b. Bc ca cu trc thuyt trong cu c. S lng cu trc thuyt bc cu Cu c cu trc thuyt bc cu l cu hai phn. Cu hai phn m c phn , phn thuyt bc cu khng cha mt cu trc thuyt bc thp hn l cu mt bc. V d: + Trng sp ln. + Ting ching, ting cng, ting n trng du dt vang ln. + Cc chin s ngi trong khoang li, sn sng i lnh. Cu hai phn m c phn hay phn thuyt do mt cu trc thuyt bc di to thnh l cu nhiu bc. V d: + Anh ni nh vy l rt ng. + B ta kh ngi th. Nu cu to phn hay phn thuyt c cha cu trc thuyt tng ng vi b ng hay nh ng l cm ch - v (tiu c) th cu ang xt vi nhng cu trc thuyt l cu mt bc ch khng phi l cu nhiu bc. V d, cc cu di y u l cu mt bc. + Ngi nh ti np di rng c. + Ti c thy gio khen. (Trong cc cu in nghing, c in m) Cu ch c phn thuyt, vng mt hay khuyt phn (phn tuy vng hay khuyt nhng vn c hiu, c xc nhn nh ng cnh giao tip c

th) gi l cu mt phn (kiu cu ny ng vi cu n c bit hoc cu tnh lc thnh phn trong kiu cu phn loi theo cu to ng php).
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: c nhng thng tin trn, tm hiu v: Khi nim , thuyt, cu trc thuyt Du hiu xc nh v phn lp phn , phn thuyt trong cu. Nhim v 2 Tho lun nhm v: Cc kiu cu phn loi theo cu trc thuyt Ly v d minh ho cho mi kiu cu: + Cu hai phn mt bc + Cu hai phn nhiu bc + Cu mt phn. Xc nh , thuyt trong mi v d . Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh. Gio vin cht li kt qu ng.
nh gi

Sinh vin tr li cu hi hoc thc hin cc yu cu di y: 1. Cu trc thuyt l g? Phn bit cu trc thuyt v cu trc ch v ca cu. 2. Phn tch quan h thuyt trong cu, nu du hiu xc nh v phn lp , thuyt trong cu. 3. Nu h thng cu ting Vit phn loi theo cu trc thuyt. 4. Thc hnh da vo cu trc thuyt phn loi cc cu sau y: a. Ngy chic my bay bc chy m u xung bin cng l ngy c Mai hi sinh. b. Cn ct cao trn kia l ch c Mai nm ngh. c. ng ti tc bc trng. d. Con hc gii khin cha m vui lng. . L tr ngi im nghe cc c gi k chuyn. e. Chn o M Phc. g. Ting ht ngng. C ting ci.

h. Trung thu ny ch khng c g gi tng cc chu. Ch gi tng cc chu nhiu ci hn.

Hot ng 5: Phn loi cu theo mc ch ni

Thng tin

1. Cn c vo chc nng chnh v c im hnh thc, c th chia cu thnh 4 loi sau: a. Cu nghi vn V d: Em l con nh ai? b. Cu cu khin V d: A Ph nh cht n i! (T Hoi) c. Cu cm thn V d: p qu! d. Cu trn thut V d: Nhng con chim bng bin trong sut nh thu tinh ln trn trn nhng con sng. Mi loi cu trn c du hiu hnh thc v chc nng chnh khc nhau. 2. Cc cu phn loi theo mc ch ni c th c dng theo li trc tip hoc theo li gin tip. V d: Cu nghi vn My gi ri? c dng theo li trc tip vi mc ch hi gi. Cu ny c dng theo li gin tip nu khng phi hi gi m nhm mc ch c th khc, chng hn, gic ngi no i nu cm v mun ri
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: Sinh vin c cc thng tin trn v tr li cu hi: a. Da vo chc nng chnh, c th chia cu thnh my loi? l nhng loi no?

b. Cch dng cu (phn loi theo mc ch ni) theo li trc tip v theo li gin tip c g khc nhau? Nhim v 2 Tho lun nhm v cc ni dung sau: a. Vic phn loi cu theo mc ch ni da vo nhng tiu ch no? b. c im ni dung v hnh thc ca mi loi cu phn loi theo mc ch ni? c. Vic s dng cu (phn loi theo mc ch ni) theo li gin tip c tc dng g trong giao tip? Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh. Gio vin t chc cho lp tho lun, rt ra kt lun ng.
nh gi

Sinh vin tr li cu hi hoc thc hin cc yu cu di y: 1. Da vo cn c no phn loi cu theo mc ch ni? 2. Cn c vo mc ch ni v du hiu hnh thc, c th chia cu thnh my loi? Miu t mi loi cu . 3. Cu phn loi theo mc ch ni dng theo li trc tip v dng theo li gin tip khc nhau im no? Mi cch dng c u, nhc im g? 4. Hy phn loi cc cu trong on trch di y theo mc ch ni: Hai a m nhau lm. B m a con gi bit vy, nn cng bng lng g. Nhng h thch nng qu (). thng con trai lo th n mun bn vn, c lo bng c. Nhng lo khng cho bn. Ai li bn vn i m ly v? V li, bn vn i, th ci v v, vo u? (Nam Cao) 5. Tm trong on trch trn y cc cu c dng theo li gin tip, vit cu dng theo li trc tip ng ngha vi cu dng theo li gin tip m anh (ch) va tm c.

Hot ng 6: Tm hiu h thng du cu ting Vit

Thng tin

1. Du cu c s dng vi nhiu chc nng khc nhau: a. Dng nh du quan h ng php gia cc thnh phn cu. b. Dng nh du ht cu, v th hin mc ch ni ca cu. c. Dng bc l thi , cm xc ca tc gi hay ca nhn vt.

2. Trong ting Vit c 10 du cu: du chm, du chm hi, du chm cm, du chm lng, du phy, du chm phy, du hai chm, du gch ngang, du ngoc n, v du ngoc kp.
Nhim v

Nhim v 1 Lm vic c nhn: c cc thng tin trn, tm hiu: Chc nng ca du cu Danh sch cc du cu trong ting Vit Nhim v 2 Tho lun nhm v chc nng ca mi loi du cu trong ting Vit. Nhim v 3 i din cc nhm trnh by kt qu tho lun ca nhm mnh Gio vin hng dn sinh vin tho lun, cht li cc thng tin v du cu ting Vit.
nh gi

Sinh vin tr li cu hi hoc thc hin cc yu cu di y: 1. Trnh by cc chc nng ca du cu. 2. Nu chc nng v cch s dng ca mi loi du cu ting Vit. 3. Phn tch chc nng ca mi du cu trong cc on trch di y: a. ng Ngc Dng l hc sinh khi chuyn Vt l Trng i hc Khoa hc T nhin (i hc Quc gia H Ni). Nm hc lp 11, em ot Huy chng ng Ton quc t. Nm lp 12, trong k thi quc gia mn Vt l, em ot gii ba. Nhng ngay sau , ti k thi Vt l quc t, mt mnh em ot c gii nht tuyt i, Huy chng Vng v gii nht v thc nghim. (Theo V Hng Giang) b. Ban m, trn bi th diu tht khng cn g huyn o hn. C cm gic diu ang tri trn di Ngn H. Bu tri t do p nh mt thm nhung khng l. C ci g c chy ln, chy mi trong tm hn chng ti. Sau ny, ti mi hiu y l kht vng. Ti nga c sut mt thi mi ln ch i mt nng tin o xanh bay xung t tri v bao gi cng hi vng khi tha thit cu xin: Bay i diu i! Bay i!Cnh diu tui ngc ng bay i, mang theo ni kht khao ca ti. (Theo T Duy Anh)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 1. c im ca cu ting Vit. a. Cu l sn phm ca hot ng giao tip bng ngn ng. Cu l n v khng c sn trong ngn ng, l kt hp t do ca n v c sn (t, cm t c nh) hoc ca nhng n v khng c sn (cc kiu cm t t do). b. Cu c cu to theo quy tc ng php v l chnh th ng php c lp. Cu lun c mt nng ct, v c th c thnh phn ph ngoi nng ct. Nng ct ca cu c th c cu to l mt t, cm t chnh ph hay cm t ng lp, nhng ph bin nht l cm t ch v. c. Cu c nh du bng du kt thc cu (khi vit) v bng ng iu kt thc cu (ng iu kn) khi ni, c. d. Cu cha ng mt thng bo, th hin mt tng i trn vn, hoc phn nh hin thc, t tng, thi , tnh cmca cc nhn vt giao tip (ngi ni, ngi vit). Mt n v hay kt cu ng php ch l cu khi c chc nng thng bo. Ni cch khc, nhng n v v kt cu ng php khng c chc nng thng bo th cha phi l cu. 2. Trong hai v d trn, tn hiu gi u l t chng u l n v ngn ng nh nht c kh nng hot ng c lp. im khc nhau cn bn ca hai tn hiu ny l: v d a), t gi c chc nng thng bo, do vy l mt cu. v d b) t gi cha c chc nng thng bo nn cha l cu, n phi kt hp vi cc t khc din t ni dung thng bo. 3. Cc cm ch - v di y khng phi l cu, v cha c ni dung thng bo: + cch mng thnh Tm thnh cng + tn Du l thn nhn ca hn + chng con bt np thay 4. Sinh vin t ly v d cho mi loi cu: a. Cu c to bi mt t. b. Cu c to bi mt cm t ng lp. c. Cu c to bi mt cm t chnh ph. d. Cu c to bi mt cm t ch - v. . Cu c to bi nhiu cm t ch - v. Thng tin phn hi cho hot ng 2 1. c im ca cc loi thnh phn cu ting Vit a. Ch ng

Ch ng l t hay cm t lm thnh phn chnh biu th i tng c ni n (ci c thng bo) c quan h vi hot ng, trng thi, tnh cht v ng (ci thng bo). Ch ng c th c to thnh bi mt thc t, mt cm t (chnh ph, ng lp, ch - v), hoc mt kt cu tng ng biu th ci c thng bo trong cu. V d: + Trng ln. + Thanh cm ng v mng r. + Hn cao chy xa bay. + Sch s l m sc kho. + Cy ny l vng. + Ngi ang sng nh ngi khut. + Lan v Thu ang lm bi tp. + Con mo nhy lm l hoa. (Ch ng c in nghing) Ch ng ca cu ch ngi, vt, vic xc nh ( bit hoc c gi nh l bit i vi c ngi ni / vit v ngi nghe / c). Trong cu, ch ng thng ng trc v ng. b. V ng V ng l thnh phn chnh biu th ci thng bo ca cu. l iu ni v hnh ng, trng thi, tnh cht, quan h ca ngi, vt vic c nhc ti ch ng. V ng c th c to thnh bi mt thc t hoc mt cm t (chnh ph, ng lp, ch - v) hay mt kt cu tng ng biu th ci thng bo trong cu. V ng mang tnh tnh thi, biu th mi quan h gia ni dung cu vi hin thc / vi ngi ni (vit) hoc quan h gia ngi ni (vit) vi ngi nghe (c). Trong cu, v ng thng ng sau ch ng. (Xem cc v d phn ch ng) 3. Trng ng Trng ng l thnh phn ph biu th hon cnh din ra s vic nng ct cu. Trng ng do t, cm t ng lp hay cm t chnh ph to thnh. Quan h gia trng ng v nng ct cu c th dn nhp bng quan h t hoc dn nhp trc tip, khng cn quan h t. Trng ng thng ng u cu;

khi ng cui hay gia cu, trng ng phi c ngn cch khi nng ct cu bng du phy (khi vit) v qung ngt hi (khi ni, c). Cn c vo ngha v c im cu to, c th chia trng ng thnh mt s kiu nh di y. b.1. Trng ng ch thi gian Trng ng ch thi gian nu thi im hoc thi on din bin s vic biu th nng ct cu. Trng ng ch thi gian c th khng dng quan h t hay c dng quan h t ng trc. V d: + Chiu, tri rt m. + lu, em cha v thm nh. + T chiu hm qua, tri tr rt. + T sng n gi, ch ch long ong chy i chy v. (Trng ng c in nghing) b.2. Trng ng ch khng gian Trng ng ch khng gian nu a im, ni chn, phm vi khng gian trong s vic nng ct cu din ra. Trng ng ch khng gian c th dng quan h t hoc khng dng quan h t ng trc (ph bin hn l trng ng c dng quan h t). V d: + Ngoi sn, mi ngi ang vui v ca ht. + ngoi sn, mi ngi ang vui v ca ht. + Khp ni, trn ng, trn my, trc mt ngi cng nhn, ni ln nhng khu hiu sng sa. b.3. Trng ng ch nguyn nhn Trng ng ch nguyn nhn ch nguyn nhn din bin s vic nng ct cu. Trng ng ch nguyn nhn c quan h t ng trc. l cc quan h t: v, do, ti, biV d: + V nng nng nhiu, rng rt d chy. + Ti anh, ti b thy gio ph bnh. b.4. Trng ng ch mc ch Trng ng ch mc ch biu th mc ch ca s vic nu nng ct. Trng ng ch mc ch c quan h t ng trc. Cc quan h t m u trng ng ch mc ch l: v (vi ngha mc ch), . V d: + V T quc, v ch ngha x hi, thanh nin lun sn sng. + n lp ng gi, anh phi ln ng t rt sm. b.5. Trng ng ch iu kin, gi thit

Trng ng ch iu kin, gi thit biu th iu kin hoc gi thit s vic nu nng ct tr thnh hin thc. Trng ng ch iu kin, gi thit c quan h t ng trc. Cc quan h t m u trng ng ch iu kin, gi thit: nu, h, gi (m). V d: + Nu m (th) anh c ngh cho kho. + Nu i ngay by gi (th) em phi mang theo o ma. b.6. Trng ng nhng b, tng phn Trng ng nhng b, tng phn ch hnh ng, trng thi hay tnh cht tng phn (vi nhng b) vi s vic nu nng ct cu. Trng ng nhng b, tng phn c quan h t ng trc. Cc quan h t m u trng ng nhng b, tng phn l tuy, duV d: + Tuy rt mt, (nhng) em khng ngh hc bui no. + Du cha hon thnh, (nhng) cng trnh y t ra c tnh kh thi. b.7. Trng ng phng tin cch thc Trng ng phng tin cch thc nu phng tin hoc cch thc ca s vic din ra nng ct cu. Trng ng phng tin cch thc c quan h t ng trc. l cc quan h t: bng, vi, di, quaV d: + Bng ci v mt n ho v d di, Ngh Qu nhn vo mt ch Du. (Ng Tt T) + Vi tinh thn lm vic nghim tc, anh hon thnh nhim v trc thi hn. b.8. Trng ng ch phm vi, phng din Trng ng ch phm vi, phng din ch phm vi, phng din hay i tng c quan h vi s vic nu nng ct cu. Trng ng ch phm vi, phng din c quan h t ng trc. Cc quan h t l: v, i vi, vi (trong ngha i vi). V d: + V chnh tr, chng tuyt i khng cho nhn dn ta mt cht t do dn ch no. + i vi nhn dn, phi knh trng l php. b.9. Trng ng ch trng thi Trng ng ch trng thi ch trng thi tm l, sinh l hoc vt l i km vi din bin s vic nu nng ct cu. Trng ng ch trng thi khng c quan h t ng trc, v do ng t (cm ng t), tnh t (cm tnh t) biu th. V d: + Bnh tnh, ch nhn khp my gian nh. + V n nh, thng b ct cp sch ri chy ngay ra vn. 4. ng

 ng l thnh phn ph ca cu biu th ch l hnh ng, tnh cht c nhn mnh lm cn c xut pht ca s vic nu nng ct cu. ng thng ng u cu, khng c quan h t ng trc, c th ni vi nng ct cu bng t th hoc l. V d: + Qun o bn, ti git sch trc khi i lm. + Ti th ti xin chu. (Nam Cao) + Quan, ngi ta s ci uy ca quyn th. Ngh Li, ngi ta s ci uy ca ng tin. (Nguyn Cng Hoan) + Nh, b y c hng dy khp ph. Rung, b y c hng trm mu nh qu. (Nguyn Cng Hoan) 5. H ng H ng l thnh phn gi p, cm thn ngoi nng ct cu. Tnh cht bit lp ca h ng th hin ch khi tch khi nng ct m n c quan h ngha, cc t ng cu to h ng tr thnh cu c lp, c tnh t lp v ngha, c chc nng thng bo. C hai loi h ng: a. H ng gi p, dng trong nghi thc giao tip ngn ng (i thoi, hi thoi), do danh t, i t hay kt hp danh t + tr t hay i t + tr t to thnh. V d: + Nam, li y anh bo! + Lm i, ch By! + Anh Ch i, c nm chc ny phn anh. (Nam Cao) + D, chu ln mi ri . + Tnh li, em i, qua ri cn c mng. (T Hu) b. H ng biu th cm xc, tnh cm do thn t hay qun ng tng ng vi ngha thn t to thnh. V d: + sao m ngu si lm vy? + hay, sao anh li ni nh th? 6. Ch ng

Ch ng (cn gi l thnh phn ch thch) gii thch cho mt t, mt cm t, mt thnh phn cu hay c cu. Ch ng c quan h lng vi t, cm t hay cu c gii thch, c ngha v cu to ng php t lp tch bit vi t ng c gii thch bng ch ngt hi (khi ni), bng du phy hoc du gch ngang, du ngoc n (khi vit). Ch ng ng sau t ng c gii thch. Ch ng c quan h ng lp vi t, cm t c gii thch. V d: + y, ma gt hi bt u vo thng mi, thng mi mt, nhng thng ngy vui v nht trong nm (Nguyn Minh Chu) + Th ri bng mt hm, chc rng hai cu bn nhau mi hai cu cht ngh k r Oanh chung tin m ci trng. (Nam Cao) Ch ng ch thch thm mt chi tit v xut x, ngun gc, tnh cm, thi , hoc mt phng din no cho t, cm t, cu. V d: + C b nh bn (c ai ng) cng vo du kch Hm gp ti vn ci khc khch Mt en trn (thng thng qu i thi!) (Qu hng Giang Nam) (Ch ng c in nghing) 7. Lin ng Lin ng (cn gi l thnh phn chuyn tip) thng ng u cu, ni kt cc cu vi nhau hoc chuyn t cu n tip cu kia.T ng lm lin ng c tc dng ni kt bng cch nu trnh t cc cu (thot tin, trc ht l, bt u l, th nht/th hai l) hoc c ngha khi qut, tng kt (tm li, ni tng qut l, th l), hoc nu quan h ng nht/i lp, tng phn (ng thi, ngc li, tht vy), hoc nu quan h hi ch, kh ch (trn y l, tr ln trn, tip theo l, sau y l) hoc nu gii thch (ngha l, c ngha l, tc l, ni mt cch vn tt, ni cch khc). V d: + [Cp m chch bng t to bng hai mnh v tru chp li.] Th m qu lm y. (T Hoi) + [Ti bo ch v qu my ln.] Nhng ch khng nghe. (Nam Cao)

+ [Nguyn Tri s sng mi trong tr nh v tnh cm ca ngi Vit Nam ta.] V chng ta phi lm cho tn tui v s nghip ca Nguyn Tri rng r ra ngoi b ci nc ta. (Phm Vn ng) 8. Ph ng Ph ng c phn bit vi lin ng v vi trng ng trng thi, lm thnh phn ph biu th mt tnh hung din bin s vic nu nng ct, phn nh cc quan h tnh thi (quan h gia hin thc c phn nh vi ni dung cu, gia ngi ni vi ngi i thoi, gia ngi ni vi ni dung cu). Cn c vo cc mi quan h nu trn, c th chia ph ng thnh hai loi l ph ng ch tnh thi khch quan v ph ng ch tnh thi ch quan. Ph ng ch tnh thi khch quan ch ngha xc nhn, khng nh hay ph nh trong mi quan h gia ni dung cu vi hin thc c phn nh. V d: + Sa Pa qu l mn qu tng diu k thin nhin dnh cho t nc ta. + Chc chn l hm y c ma. + ng l n c heo m qua. Ph ng ch tnh thi ch quan nu nhn nh, nh gi, miu t v mi quan h gia ngi ni vi ngi i thoi, hoc gia ngi ni vi ni dung cu. V d: + Thot ci, l vng ri trong khonh khc ma thu. + nghe nc chy ln non, nghe t chuyn thnh con sng di, nghe gi ngy mai thi li (T Hu) + Ri t nhin, ch chun chun nc tung cnh bay vt ln. + C l va vo st b au, ch nm im, mt nhm nghin 9. nh ng nh ng l thnh phn ph ca cm t c tc dng hn nh, miu t s vt c ni ti trong cu. Trong cu trc cm t chnh ph, nh ng l thnh phn ph ng sau hoc ng trc danh t trung tm. C th chia nh ng thnh cc loi ch yu sau: nh ng ch lng, do s t, i t lng hoc ph t s lng to thnh. V d: + C by hng mu phng nh bay. + Mi tm cy vn tu tng trng cho mt hng qun danh d [ng trang nghim.]

+ Nhng ch voi chy v ch trc tin [u ghm , hu vi cho khn gi ang nhit lit c v, khen ngi chng.] nh ng ch loi do danh t ch vt th to thnh (y l cc nh ng b sung ngha cho trung tm l cc danh t ch n v t nhin hoc danh t ch n v quy c). V d: + Nhng ch voi chy v ch trc tin [u ghm , hu vi cho khn gi ang nhit lit c v, khen ngi chng.] + Mi tm cy vn tu tng trng cho mt hnh qun danh d [ng trang nghim.] (Trong chng trnh Ting Vit tiu hc, t hp danh t ch n v + danh t vt th c xc nh l trung tm ghp ca cm danh t, khng chia thnh danh t trung tm v nh ng ch loi nh trn). nh ng miu t l nhng nh ng ng sau danh t trung tm (hoc sau t hp danh t trung tm v nh ng ch loi), ch cc c im ring ca s vt c quy chiu nu cm danh t. Cc c im do nh ng miu t biu th rt a dng: ngun gc, hnh th, phm cht, cht liu, s hu, tnh cht v.v ca vt. nh ng miu t do t, cm t chnh ph, cm t ng lp hay cm t ch v v cc cu trc c php tng ng to thnh. nh ng miu t kt hp trc tip hoc gin tip vi danh t trung tm. V d: + Nhng con chim bng bin trong sut nh thu tinh [ln trn trn nhng con sng]. nh ng ch xut thng do i t ch nh hoc danh t ring to thnh. V d: + Nhng em b Hmng mt mt m, nhng em b Tu D, Ph L c eo mng h, qun o sc s [ang chi a trc ca nh mu dch]. + Nhng hc sinh ny s c khen. Mt s nh ng miu t cng c th c tc dng ch xut s vt do danh t trung tm biu th. V d: + Nhng hc sinh gii s c khen. 10. B ng B ng l thnh phn ph ca cm t, ng trc hoc ng sau ng t hay tnh t, b ngha cho ng t hay tnh t . C th chia b ng thnh cc loi ch yu sau: B ng tnh thi, thng ng trc ng t hay tnh t, biu th cc tnh thi khng nh, thi gian, th thc din bin ca hnh ng, trng thi, tnh cht, quan h c nu ng t hay tnh t trung tm.

B ng tnh thi do cc tiu loi ph t to thnh. Khi cm ng t c ph t tnh thi lm b ng th cc b ng ng thi biu th cc ngha tnh thi v ng, c tc dng nh du v ng. V d: + [Hi cn i hc, Hi] rt say m m nhc. + [Bn ny] va x ti, [n] nut chng con giun vo bng. + [Ln no tr v vi b, Thanh] cng thy thanh thn v bnh yn nh th. B ng i tng, biu th cc s vt c quan h vi danh t hay ng t trung tm. B ng i tng xut hin do ngha ca ng t trung tm i hi hoc chi phi. B ng i tng thng do danh t, cm danh t, i t hoc cm t ch v to thnh. B ng i tng c th kt hp vi ng t/ tnh t trung tm theo li trc tip (khng dng quan h t) hay gin tip (c dng quan h t). Cc quan h t chuyn dng i km vi mt loi b ng c tc dng biu hin ngha ca loi b ng y. V d v b ng: + D xui Pha mi Trng Thi n bn cng vic. (Nam Cao) xui Pha mi Trng Thi n bn cng vic (2 b ng) mi Trng Thi n bn cng vic (2 b ng) n bn cng vic (1 b ng) bn cng vic (1 b ng) + Mt hm n chi nh San, y thy San ang tm cho con. (Nam Cao) n chi nh San (1 b ng) thy San ang tm cho con (1 b ng) tm cho con (1 b ng) B ng miu t, ng sau ng t, biu th cch thc, ni chn, mc ch, trng thi, tnh cht b ngha cho ng t / tnh t trung tm. B ng miu t do t (thc t, h t) hay cm t (chnh ph, ng lp, ch v) to thnh. B ng miu t c th kt hp trc tip hoc gin tip vi t trung tm. V d: + [Hai chic chn tm y] nhy c lin lin. + [Ch mt vi hm m chim chc khu rng nm dc bn mt ci h ln] v ng . + [B Chao] lin thong mt hi. 2. Phn tch mi quan h gia ch ng v v ng trong cu ting Vit. Nu mt s kiu quan h ngha tiu biu gia ch ng v v ng. a. Quan h ngha gia ch ng v v ng

Ch ng biu th ci c thng bo l s vt, s vic c ni ti, hoc l dim xut pht ca ci thng bo biu th v ng. V ng biu th ci thng bo l hnh ng, trng thi, tnh cht, c im, s vt/ hin tng c quan h, l iu ni v ci c thng bo biu th ch ng. b. Mt s kiu quan h ngha tiu biu gia ch ng v v ng b.1. Ch ng l t hay cm t ch ngi, vt l ch th hnh ng. V ng biu th hnh ng do ch th gy ra. V d: + Cha ti / lm cho ti chic chi c qut nh, qut sn. M / ng ht ging y mm l c, treo ln gc bp gieo cy ma sau. Ch ti / an nn l c b.2. Ch ng l t, cm t ch ngi, vt mang trng thi. V ng biu th trng thi vt l, tm l hoc sinh l ca s vt c nu ch ng. V d: + Anh Nam / b m. + Thng b / ng rt au. + Sc / rt m sch. + Sng / tan dn. b.3. Ch ng l t, cm t ch s vt, hin tng l ch th c c im, tnh cht. V ng l tnh t, cm tnh t biu th c im, tnh cht ca s vt, hin tng nu ch ng. V d: + [Bn ng,] cy ci / xanh um. Nh ca / tha tht dn. + Anh Khoa / hn nhin, xi li. Anh c / lm l, t ni. [Cn] anh Tnh / th nh c, chu o. b.4. Ch ng l t, cm t ch s vt, hin tng c nhn nh, nh gi. V ng biu th ni dung nhn nh, nh gi v s vt, hin tng c nu ch ng (v ng cha mt ng t quan h hay mt quan h t). V d: + Chch bng / l mt con chim b xinh p trong th gii loi chim. + Tr sen, bnh u / tr thnh qu tng cho ngi xa qu hng. + B m chn ny / bng gm Bt Trng. + Ci o ny / ca ti. 3. Tm thnh phn chnh v nu kiu quan h ngha gia cc thnh phn chnh ca cu. a. Hng trm con voi s nh nhng tng xm / nc nch ko n.

(Ch ng l ch th hnh ng. V ng biu th hnh ng do ch th gy ra). b. Ngy chic my bay bc chy m u xung bin / cng l ngy c Mai hi sinh. (Ch ng nu s vt c nhn nh, nh gi, v ng nu ni dung nhn nh, nh gi v s vt c nu ch ng). c. Qun Ng / b bao vy ba mt. (Ch ng l s vt mang trng thi. V ng biu th trng thi ca s vt c nu ch ng). 4. Tm b ng, nh ng ca cc cu in nghing trong bi tp 3. 4.1. Tm nh ng nh ng l nhng t ng c in nghing. a. Hng trm con voi s nh nhng tng xm / nc nch ko n. (C th coi con voi l trung tm ghp, khng cn phn tch thnh danh t trung tm v nh ng nh trn) b. Ngy chic my bay m u xung bin / cng l ngy c Mai hi sinh. c. Qun Ng / b bao vy ba mt. 4.2. Tm b ng B ng l nhng t ng c gch di hai gch. a. Hng trm con voi s nh nhng tng xm / nc nch ko n. b. Ngy chic my bay m u xung bin / cng l ngy c Mai hi sinh. c. Qun Ng / b bao vy ba mt. 5. Xc nh chc nng ng php ca nhng t ng c gch chn di y: a. y, ma gt hi thng bt u vo thng mi, thng mi mt, TN CN Ch ng b. Nhng ch voi chy v ch trc tin u ghm , hu vi cho N CN BN Lin ng ng N N CN BN VN BN VN BN khn gi ang nhit lit c v, khen ngi chng. c. Cn nh ch ngha x hi l g, cng on l g th ti cha bit. d. Bm i, sm sm chiu chiu BN VN BN nhng thng ngy vui v nht trong nm.

HN TN CN

TN VN HN

Thng con, bm ch lo nhiu, bm nghe. 6. Sinh vin thc hnh t cu cho mi kiu cu di y: a. Cu c ch ng l cm ch - v. b. Cu c v ng l cm ch - v. c. Cu c b ng l cm ch - v. d. Cu c nh ng l cm ch - v. Thng tin phn hi cho hot ng 3 1. Cn c vo cu to ng php, c th chia cu thnh cc loi sau: a. Cu n. Cu n bao gm cu n bnh thng (c nng ct l kt cu ch - v) v cu c bit (khng c c s phn tch theo kt cu ch - v). b. Cu ghp. Cu ghp c chia thnh cu ghp khng dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu v cu ghp c dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu. (C ti liu cn c vo kiu quan h gia cc v cu m chia cu ghp thnh cu ghp chnh ph v cu ghp ng lp). Mi kiu cu n hay cu ghp u c th c tip tc chia thnh cc kiu nh hn. 2. Cu n c chia thnh hai loi l cu n bnh thng v cu n c bit. 2.1. Cu n bnh thng (cn c gi l cu n hai thnh phn hoc cu hai trung tm c php) c nng ct l mt cm ch v. Cu n bnh thng c th c chia thnh hai kiu: Cu n bnh thng y thnh phn: l cu n khng c thnh phn no vng mt. V d: + Trung thu ny ch khng c g gi tng cc chu. [Ch gi tng cc chu nhiu ci hn.] + Ting ht ngng. [C ting ci.] Cu n bnh thng tnh lc thnh phn: l cu n bnh thng c mt hoc mt s b phn vng mt do tnh hung ni nng cho php. Cc t ng vng mt c th c khi phc nh vo ng cnh hoc tnh hung ni nng. V d: + [Trung thu ny ch khng c g gi tng cc chu.] Ch gi tng cc chu nhiu ci hn. + [Ting ht ngng.] C ting ci.

2.2. Cu n c bit (cn c gi l cu n mt thnh phn hoc cu mt trung tm c php) c nng ct l mt t, cm t chnh ph hay cm t ng lp. Loi cu ny khng c c s phn tch theo kt cu ch - v. Da vo ni dung biu t v mc ch s dng ca cu, c th phn cu c bit thnh ba kiu chnh: a. Cu gi, p. Kiu cu ny dng lm li gi hay li p, c to thnh bi tnh thi t gi, p, danh t hoc kt hp danh t + tnh thi t gi, p V d: + M! + M i! + i! b. Cu cm thn. Kiu cu ny dng biu th hay bc l cm xc, c to thnh bi tnh thi t (ch yu l thn t), t ng c ni dung biu th cm xc hay kt hp t ng + tnh thi t biu th cm xcV d: + A! + Khip! + Thi cht! c. Cu tn ti. Nu cn c vo c im t loi ca t ng lm nng ct cu, c th chia cu c bit tn ti thnh hai kiu: Cu c bit danh t c trung tm c php chnh l danh t, cm danh t (ng lp v chnh ph). ngha khi qut nht ca cu c bit danh t l ch s tn ti hin hin ca vt, nu ln vt, hin tng nh ang by ra trc mt hay xut hin ti thi im . V d: + Nh b Ho. (Hc Phi) + Chn o M Phc. (Nam Cao) + Tc xi! + Trng i hc S phm H Ni. (Tn c quan) Cu c bit v t c trung tm c php chnh l ng t, tnh t, cm ng t, cm tnh t (ng lp v chnh ph). ngha khi qut nht ca cu c bit v t l nu s tn ti ca hnh ng, trng thi, tnh cht, hay biu th mt cm xc, mt mnh lnh. V d: + ng qu! + Xung phong! + c xe. + C tin trong ti o bn phi. 3. So snh cu n c bit vi cu n tnh lc thnh phn.

Cu n c bit v cu n tnh lc thnh phn c hnh thc ging nhau: c to thnh bi mt t, mt cm t chnh ph hay mt cm t ng lp. Tuy nhin, hai kiu cu ny khc hn nhau v bn cht. Cu n c bit l cu mt thnh phn, khng chia thnh ch ng hay v ng, c cu to hon chnh, v vy khng cn thm t no vo cu. V d: + My bay! + Mt bui sng ma h. + Chi. Ku. m. . Thi. Bch. Cng chn. Cng tay. Cu n tnh lc thnh phn l cu n hai thnh phn c mt hoc mt s thnh phn cu vng mt do ng cnh hoc tnh hung ni nng cho php. C th khi phc thnh phn cu b tnh lc c cu n bnh thng y thnh phn. V d: + [Trung thu ny ch khng c g gi tng cc chu.] (Ch) ch gi tng cc chu nhiu ci hn. + [Ting ht ngng.] C ting ci (cng ngng). 4. Phn tch cu to v ngha ca cc loi cu ghp ting Vit. Cn c vo s c mt hay vng mt ca t ng lm phng tin lin kt cc v cu, c th phn cu ghp thnh cu ghp khng dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu v cu ghp c dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu. 4.1. Cu ghp khng dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu kiu cu ghp ny, quan h gia cc v cu khng c nh du bng t ng lin kt m c th hin ch yu qua trt t cc v cu; trong nhng cu ghp kiu ny, hai v cu c ngn cch vi nhau bng du phy, du chm phy hay du hai chm. Cn c vo mi quan h ngha gia cc v cu, c th phn bit mt s kiu cu ghp khng dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu nh sau: Cu ghp ch quan h i ng. Kiu cu ny thng c hai v, cc v c s i ng vi nhau v s lng m tit, v ngha v t loi ca cc t. V d: + Trng nh xui, kn thi ngc. + ng ni g, b ni vt. Cu ghp ch quan h lit k. Kiu cu ny c th c s v cu ln hn hai, mi v cu lit k mt trong mt chui s vic.

V d: + Php chy, Nht hng, vua Bo i thoi v. + Ch Thun nu cm cho anh em n, lm ngi ch nui tn to; ch chm sc anh em m v b thng, lm ngi h l du dng, n cn () (Nguyn Trung Thnh) Cu ghp ch quan h thuyt minh, gii thch. Trong nhng cu kiu ny, c mt v cu thuyt minh hoc gii thch cho v cn li v mt phng din no , nh nguyn nhn, cch thc V d: + Cnh vt xung quanh ti c s thay i ln: hm nay ti i hc. (Thanh Tnh) + Tay xch ci nn, ch Du bc ln sn im. (*) (Ng Tt T) (C ti liu xp cc cu ghp nh cu (*) kiu cu m ch ng ca hai v biu th cc s vt c quan h chnh th b phn vo kiu cu phc thnh phn trng ng (ch cch thc). 4.2. Cu ghp c dng t ng lm phng tin lin kt cc v cu nhng cu ghp kiu ny, cc v cu c ni vi nhau bng quan h t, cp quan h t, cp ph t hoc cp i t h ng. a. Cu ghp dng quan h t lm phng tin lin kt cc v cu Cc cu ghp loi ny dng quan h t hoc cp quan h t din t quan h gia cc v cu. Cn c vo quan h ngha gia cc v cu, c th chia cu ghp dng quan h t lm phng tin lin kt v cu thnh cc kiu nh sau: Cu ghp ch quan h nguyn nhn kt qu Nhng cu ghp kiu ny dng phng tin lin kt v cu l cc quan h t v, do, bi (v), ti (v), (cho) nn hoc cc cp quan h t v(cho) nn, do(cho) nn. ti(cho) nn, v.v. V d: + V tn Du l thn nhn ca hn, cho nn chng con bt phi np thay. + Tn Du l thn nhn ca hn, cho nn chng con bt phi np thay. + Chng con bt phi np thay, v tn Du l thn nhn ca hn. Cu ghp ch quan h iu kin / gi thit h qu. Kiu cu ghp ny dng phng tin lin kt v cu l cc quan h t nu (m), gi (m), h (m) hoc cc cp quan h t nu (m) th (hoc l), gi (m) th (hoc l), h (m) th (hoc l). V d:

+ Nu lo c mt ci m va phi th lo s p trai lm. + Lo s p trai lm, nu lo c mt ci m va phi. (T Hoi) Cu ghp ch quan h nhng b tng phn hoc (tng tin). Kiu cu ghp ny dng phng tin lin kt v cu l cc quan h t tuy, (mc) du, du, nhng hoc cc cp quan h t tuy nhng (m), (mc) dunhng (m), du nhng (m), (mc) dnhng (m). V d: + Tuy ming ni ci nh vy m bng ng cng ri bi ln. + Ming ni ci nh vy nhng (m) bng ng cng ri bi ln. + Bng ng cng ri bi ln, tuy ming ni ci nh vy. Cu ghp ch quan h mc ch s kin. Kiu cu ghp ny, dng phng tin lin kt v cu l quan h t (cho), hoc cp quan h t (cho)th V d: + cng vic hon thnh ng thi hn th cng nhn phi tng thi gian lm vic hoc phi tng nng sut lao ng. + Cng nhn phi tng thi gian lm vic hoc phi tng nng sut lao ng cng vic hon thnh ng thi hn. Cu ghp ch quan h ng thi hay lit k. Trong kiu cu ny, quan h t t gia hai v cu l t v. V d: + Hoa mng nga n trng bn sn i v hoa mai dt vng hai bn b sui. + C gio ang c tng cu thong th, r rng v hc sinh ang nn nt vit bi chnh t vo v. Cu ghp ch quan h ni tip. Trong kiu cu ny, quan h t t gia hai v cu l t ri. V d: My tan dn, ri ma bt u ngt. Cu ghp ch quan h i chiu. Trong kiu cu ny, quan h t t gia hai v cu l cc t cn, m, th. V d: + lu ri n khng n nh ti m ti cng chng n thm n c. + Ti tnh khng chi vi Trinh na th mt hm anh n nh ti. (Nam Cao) + M em l gio vin cn b em l b i.

 Cu ghp ch quan h la chn. Trong kiu cu ny, quan h t t gia hai v cu l hay (l), hoc (l). V d: + Mnh c hay ti c? (Nam Cao) b. Cu ghp dng cp ph t h ng lm phng tin lin kt cc v cu Kiu cu ghp ny dng cc cp ph t h ng khng nhngm cn, cha , va (mi), cngcng, vava lm phng tin din t quan h gia cc v cu. V d: + N cng ni ti cng khng mun nghe. + Khng nhng anh y p trai m anh y cn c ti. + Anh mi i c mt qung ng m chn mi nh. + Ti cha nh roi no m thng b khc. + N va i, n va ngm ngh v nhng li dn d ca thy gio trc lc thy ln ng. c. Cu ghp dng cp i t h ng lm phng tin lin kt cc v cu Kiu cu ghp ny dng cc cp i t h ng aingi y (ny), gy, noy, bao giby gi, bao nhiuby nhiu, noy, saovy (y), uy () lm phng tin lin kt cc v cu. V d: + Ai lm (th) ngi y chu. + N i u (th) ti i y. + Anh bo sao (th) ti lm vy. + Bao gi ti v, by gi anh s hiu mi chuyn. + Anh cn bao nhiu (th) ti s cho anh vay by nhiu. 5. Da vo cu to ng php phn loi cc cu: a. Mi khi cnh mai rung rinh ci vi gi xun, ta lin tng ti hnh nh mt n bm vng rp rn bay ln. Cu a) c hai cm ch v, nhng ch c mt cm ch v nng ct, l cu n hai thnh phn. b. Bng t trn cy cao gn , mt con s gi c b c en nhnh lao xung nh mt hn ri trc mm con ch. (Theo Tucghnhp) Cu b) ch bao gm mt cm ch v duy nht, l cu n hai thnh phn. Thng tin phn hi cho hot ng 4

1. Cu trc thuyt l g? Phn bit cu trc thuyt v cu trc ch v ca cu. 1.1. Cu trc thuyt l cu trc thng bo nhm mc ch giao tip bng ngn ng. Ni dung thng bo biu hin trong mt cu trc thuyt thng l mt hnh ng nhn nh hay miu t v mt ch , t mt im xut pht, hoc ch l mt hnh ng nhn nh miu t khng c ch hay im xut pht. Ni dung nhn nh miu t c gi l thuyt. Ch hay im xut pht (cho thuyt) c gi l . Cu trc thng bo c v thuyt c gi l cu trc thuyt (cu trc thng bo vng, thiu phn th ch c thuyt). 1.2. Cu trc thuyt v cu trc ch v mc d c lin quan vi nhau, nhng c nhn din v phn tch t nhng cn c khc nhau. Gia hai kiu cu trc ny c s khc bit cn bn sau:
Cu trc thuyt L cu trc thng bo. V l cu trc thng bo nn cu trc thuyt khng ch l cu trc ca mt cu. C cu trc thuyt mt cu, cng c cu trc thuyt ca ca tng v cu, ca on vn, ca vn bn. Cu trc ch - v L cu trc ng php, th hin mt kiu quan h ng php gia cc t ng. Cu trc ch v l cu trc trong phm vi mt cu: c th l cu trc ch v nng ct, cng c th l cu trc ch v ca mt b phn trong cu.

2. Phn tch mi quan h thuyt trong cu, nu du hiu xc nh v phn lp , thuyt trong cu. 2.1. Trong cu trc thuyt, biu hin ch hay im xut pht ca thuyt: ch th, i th nguyn nhn, thi gian, ni chn, cng c, iu kin ca thuyt; thuyt biu hin iu ni v : hot ng, trng thi, tnh cht, quan h (ch th, i th, thi gian, nguyn nhn) ca . V d: + Hai ng bn gi vn tr chuyn. ( ch ch th, thuyt ch hot ng ca ch th) + Nc ging ny trong. ( ch s vt mang tnh cht, thuyt ch tnh cht ca s vt) + Qun Ng b bao vy ba mt. ( ch ch th trng thi, thuyt ch trng thi ca i tng c nhc n ) + Hi cn b em rt nht nht. ( ch thi gian, thuyt ch s vic din ra trong thi gian c nhc n ) ( c in nghing) 2.2. Du hiu xc nh v phn lp , thuyt trong cu

Trong cu, ng trc thuyt. Ranh gii gia v thuyt trong cu c th xc nh bng s c mt hoc kh nng c mt ca cc t th, m, l Vi cu n hai thnh phn, c th trng vi ng, vi ch ng nng ct (nu cu khng c ng), c th trng vi thnh phn ph ca cu (cc thnh phn ph khng b sung ph cho nng ct cu m nu phm vi trong thuyt c hiu lc, thng khng c quan h t ng trc, thng c th dng th hoc l ni vi phn sau ca cu). V d: + Hi qu (th) em rt nht nht. ( trng vi trng ng ca cu). + Nh (th) b y c hng dy khp ph. ( trng vi ng ca cu). + B y (th) c hng dy nh khp ph. ( trng vi ch ng ca cu). 3. Nu h thng cu ting Vit phn loi theo cu trc thuyt. 4. Phn loi cu theo cu trc thuyt l cn c vo nhng tiu ch sau: a. S c mt hay vng mt , thuyt bc cu; b. Bc ca cu trc thuyt trong cu; c. S lng cu trc thuyt bc cu. Cu c cu trc thuyt bc cu l cu hai phn. Cu hai phn m c phn , phn thuyt bc cu khng cha mt cu trc thuyt bc thp hn l cu mt bc. V d: + Ci t ny b lch. + Nhng chm hoa khp ming bt u kt tri. + D xui Pha mi Trng Thi n bn cng vic. Cu hai phn m c phn hay phn thuyt do mt cu trc thuyt bc di to thnh l cu nhiu bc (kiu cu ny tng ng vi cu n hai thnh phn c ch ng hoc v ng l cm ch v trong h thng cu phn loi theo cu to ng php). V d: + Anh c mt lm chng ti rt phn khi. + C gio em dng ngi dong dng cao. Nu cu to phn hay phn thuyt c cha cu trc thuyt tng ng vi b ng hay nh ng l cm ch v (tiu c) th cu ang xt vi nhng cu trc thuyt l cu mt bc ch khng phi l cu nhiu bc. V d, cc cu di y u l cu mt bc. + V th, mi khi cnh mai rung rinh ci vi gi xun, ta lin tng ti hnh nh mt n bm vng rp rn bay ln. + Nhng ngi trng coi vn bch th ni rng h bo hin nh mo.

 Cu ch c phn thuyt, vng mt hay khuyt phn (phn tuy vng hay khuyt nhng vn c hiu, c xc nhn trong ng cnh c th) c gi l cu mt phn (kiu cu ny ng vi cu n c bit hoc cu tnh lc thnh phn trong kiu cu phn loi theo cu to ng php). V d: + Hc! Hc na! Hc mi! (L nin) + [Rng Honh B c mt nng d.] Rng v su lm. (Nguyn Tun) 4. Thc hnh da vo cu trc thuyt phn loi cc cu sau y: a. Ngy chic my bay bc chy m u xung bin cng l ngy c Mai hi sinh. (Cu hai phn mt bc) b. Cn ct cao trn kia l ch c Mai nm ngh. (Cu hai phn mt bc) c. ng ti tc bc trng. (Cu hai phn mt bc) d. Con hc gii khin cha m vui lng. (Cu hai phn mt bc) . L tr ngi im nghe cc c gi k chuyn. (Cu hai phn mt bc) e. Chn o M Phc. (Cu mt phn) g. Ting ht ngng. (Cu hai phn mt bc) C ting ci. (Cu mt phn) h. Trung thu ny ch khng c g gi tng cc chu. (Cu hai phn mt bc) Ch gi tng cc chu nhiu ci hn. (Cu mt phn) Thng tin phn hi cho hot ng 5 1. Cn c phn loi cu theo mc ch ni Vic phn loi cu theo mc ch ni cn c vo mc ch s dng cu trong giao tip (s dng phn ngha miu t hay phn ngha tnh thi trong cu trc ngha ca cu, hay trong hnh ng ngn ng) c du hiu hnh thc (th hin bng cc t ng, du cu, ng iu ). V d, cu cu khin c mc ch yu cu ngh ngi i thoi thc hin mt hnh ng no ; c hnh thc l nhng t ng c ngha mnh lnh nh hy, ng,ch, i, no, thi, thng c ni /c nhn mnh vo nhng t ng cha ni dung yu cu, ngh; thng c th dng dng tnh lc ch ng 2. Cc loi cu, phn loi theo mc ch ni 2.1. Cu nghi vn Cu nghi vn (cn gi l cu hi) l kiu cu c ni dung nu iu hoi nghi hay thc mc, cn c gii p ni dung bng mt cu tr li.

Theo ngha biu hin th cu nghi vn, phn ngha miu t cha s vic hoi nghi, cn phn ngha tnh thi cha i hi gii p. Lc ngn trung ca cu nghi vn l yu cu gii p hay t gii p v iu hoi nghi, thc mc. Cn c vo ni dung v hnh thc biu hin ca cu, c th phn bit cu nghi vn tng qut, cu nghi vn b phn v cu nghi vn la chn. a. Cu nghi vn tng qut l cu hi c yu cu gii p iu hoi nghi v phn ngha miu t biu hin khung v t hay nng ct cu. Yu cu gii p ca cu nghi vn tng qut l xc nh tnh ng sai ca thnh phn ngha miu t (iu hoi nghi c gi nh l khng phi l). Du hiu nhn bit mt cu nghi vn tng qut l cu tr li gii p c hoc khng, / ri hoc cha, hoc vng, d. Hnh thc biu hin ca cu nghi vn tng qut c th c quy v hai m hnh sau: Nng ct cu + tr t nghi vn. V d: +Anh n cm ri ? + Ti ni vy khng phi? Nng ct cu + c khng hoc cha+ Cu c c ngh khng? + Cu c ngh cha? cc cu c hnh thc biu hin theo m hnh th hai, trong hon cnh cho php cm nhn nhng sc thi t nh km theo trong cch hi, mt trong hai t ca mi cp t hi c khng, cha c th vng mt. V d: + Anh c ngh khng? + Anh c c ngh? b. Cu nghi vn b phn (cn gi l cu hi chuyn bit) Cu nghi vn b phn l cu nu iu hoi nghi, thc mc v mt vt, mt vic nng ct cu. iu hoi nghi cn gii p c biu hin bng mt i t phim ch. Cu tr li cho kiu cu hi ny gii p bng cch thay th i t phim ch trong cu hi bng nhng t ng c ni dung xc nh. V d: + Anh tm ai? + Quyn sch ny l ca ai? + N i u vy? + Sao mi ngi n mun th? + Ch cn vay bao nhiu? + Bao gi anh v?

c. Cu nghi vn la chn. Cu nghi vn la chn l cu a ra hai kh nng gii p xc nh v iu hoi nghi, ngi tr li chn mt trong hai kh nng lm cu gii p. Cu nghi vn la chn dng quan h t hay t gia hai v la chn. V d: + Mnh c hay ti c? + Em cn nh hay em qun? + Bn thch hc mn Vn hay mn Ton? + C Bnh hay c Mai dy Ton lp em? + Anh i hay li? 2.2. Cu cu khin Cu cu khin l cu nhm i hi (ngi i thoi hay bn thn ngi ni c gi nh ngi giao tip th hai) thc hin mt hnh ng hay mt chuyn bin. Ni dung hnh ng, chuyn bin biu hin nng ct cu nhm vo i tng phi thc hin hnh ng thng l vai i thoi (ngi th hai) hoc trong mt s trng hp, chnh l ngi ni (nhng c gi nh l ngi giao tip th hai), cng c khi bao gm c ngi i thoi v ngi ni. V d: + Hy ng dy! + A Ph nh cht n i! + Ngh thi! + Chng ta cng i no! + Anh ng ni nh th! Trong cu cu khin thng c mt hoc c kh nng xut hin cc t c ngha tnh thi cu khin nh ph t hy, ng, ch hoc tr t i, no, thi Du cui cu cu khin thng l du chm than (!), nhng cng c th l du chm (.). Mc ch cu khin thng c cm nhn trong mt hon cnh giao tip c th, v d nh khi i thoi trc tip, c mt ngi ni c nh sai bo, khuyn nh, nh v, v ngi nghe phi thc hin yu cu ; hoc khi ngi ni thc hin hnh ng tc ng vo ngi i thoi. V ngi nhn lnh c xc nh trong hon cnh giao tip c th, nn cu cu khin c th tn ti hnh thc tnh lc ch ng. Tuy nhin, sc thi cu khin gim bt mc gay gt, hoc li ni c nh nhn, lch thip, nn dng cu c ch ng, hoc nu dng cu tnh lc ch ng th nn thm h ng gi p cho cu.

V d: So snh cc cu di y: + ng ln i! + M ng ln i! + ng ln i, m! + M, ng ln i! 2.3. Cu cm thn Cu cm thn l cu chuyn dng bc l cm xc, tnh cm. Cu cm thn khng i hi phi c phn ngha miu t, khng bt buc phi gn vi mt s vic hay mt hin tng c biu hin trong cu trc ca cu. Tuy vy, do cm xc, tnh cm trong cu cm thn c th l ca chnh ngi ni t bc l hoc l ca ngi ni i vi hin thc hay i vi ngi nghe, nn t gp nhng cu cm thn dng thun khit ch c phn ngha tnh thi bc l cm xc, tnh cm. S phn bit cu cm thn vi cu trn thut, cu nghi vn, cu cu khin bc l ph bin hn c l cu cm thn, hnh ng ngn ng khng hng vo mc ch trn thut, cu khin, nghi vn m ch yu hng vo mc ch cm thn. Lc ngn trung tc ng vo ngi i thoi l mt cm nhn v mt tm l, tnh cm. Cu cm thn dng thun khit trc tip cu to bng thn t, hoc cc t m phng m thanh v qun ng dng nh thn t: i, i, a, i, i ch, i ch ch, chao i Cu cm thn dng khng thun khit c cc tr t tnh thi i km cu trc cu, hoc mt cu trc chuyn dng vi tr t hay i t phim ch. V d: + Thing ling thay ting gi Bc H! + p i l p! + n g to bo y lm sao! + Chn gh! + ka! 2.4. Cu trn thut (cn gi l cu tng thut, cu k) Cu trn thut l kiu cu dng miu t, nhn nh v mt s kin, mt hin tng. Trn thut l ngha tnh thi trong cu miu t hay nhn nh s kin, hin tng. Tnh thi trn thut c nhn bit kiu cu ny l s vng mt cc du hiu tnh thi ca nghi vn, cu khin v.vv s c mt ca nhng du hiu ph nh hay khng nh hin thc c phn nh trong cu. Hnh ng ngn ng ca cu trn thut l miu t, nhn nh.

Cu to ng php ca cu trn thut rt a dng. Tt c cc kiu cu ting Vit (cu n, cu ghp) u c th dng trn thut. V d: m nay anh ng gc tri. Trng ngn v gi ni bao la khin lng anh man mc ngh ti trung thu v ngh ti cc em. Trng m nay soi sng xung nc Vit Nam c lp yu qu ca cc em. Trng sng ma thu vng vc chiu khp thnh ph, lng mc, ni rng, ni qu hng thn thit ca cc em (Thp Mi) i chiu ni dung cu vi hin thc khch quan c trn thut, vi cch nhn nhn, nh gi ca ngi ni, c th thy cu trn thut gm hai loi l cu khng nh v cu ph nh. a. Cu trn thut khng nh l cu xc nhn s c mt ca vt, hin tng hay s kin, xc nhn s c mt ca c trng i tng trong hin thc hoc trong tng tng. b. Cu trn thut ph nh l cu xc nhn s vng mt ca vt, hin tng hay s kin, xc nhn s vng mt ca c trng i tng trong hin thc hoc trong tng tng bng nhng phng tin hnh thc xc nh nh khng, chng, cha Cn c vo ngha ca cu v tc dng ph nh ca t ph nh, c th phn bit cu ph nh ton b v cu ph nh b phn. * Cu ph nh ton b Cu ph nh ton b l cu cha t ph nh trc v ng hoc trc ch ng. V d: + Ch chng g n bn lnh vi sng gm tua ta xung quanh mnh. + B khng i dp ca m, khng ci trm, khng eo ng h. + Khng ai ng tnh vi hnh ng sai tri ca n. + Chng ngi no pht hin ra s i thay . * Cu ph nh b phn Cu ph nh b phn l cu cha t ph nh mt thnh phn trong cu (trng ng, b ng, nh ng v.v) hay mt v cu. V d: +H n y cha lu. + i mt nh ln nhng tia sng m p, ti vui v khng bao gi tt. + Ma cha tnh hn, nhng my tia nng u tin xut hin sau nhng m my xm nht.

(Ch : Trong thc t, hnh vi (li ni) khng nh hay ph nh khng ch c th hin bng cu trn thut, m cn c th c th hin bng kiu cu khc. V d: + p lm sao! (khng nh mt nhn thc, mt cm xc) + ng ngay ln! (khng nh mt yu cu) Khi xem xt mt cu theo mc ch ni chnh danh (ch thc), cn ch ti c mc ch ni v ci biu hin mc ch ni (cc t ng, cu to cu, du cu, ng iu ni / c). Cc kiu cu u c s khu bit v ni dung v hnh thc, chnh nh s khu bit m ta c th khi qut ho cc cu thnh cc kiu phn loi v miu t mi loi cu. 3. Phn bit cu (phn loi theo mc ch ni) dng theo li trc tip v dng theo li gin tip. Nu u, nhc im ca mi li ni. 3.1. S khc bit gia cu (phn loi theo mc ch ni) dng theo li trc tip v cu dng theo li gin tip Cu c dng theo li trc tip l cu dng theo mc ch ni vn c ca n: cu nghi vn dng hi, cu trn thut dng k/ tng thut / miu t, cu cu khin dng yu cu / ngh, cu cm thn dng bc l cm xc / thi . Cu c dng theo li gin tip l cu khng dng vi mc ch ni vn c ca n. Hnh ng ngn ng trong cch dng cu theo li gin tip khng ph hp ng nht vi mc ch ca kiu cu c nh loi. Chng hn, cu trn thut, cu cm thn, cu nghi vn c dng vi mc ch yu cu, ngh l cu dng theo li gin tip. V d: + My gi ri con? Cu trn c dng theo li trc tip nu ngi ni nh hi gi (v khng c ng h hay v ng h ca mnh chy khng ng gi) Cu trn c dng theo li gin tip nu ngi ni mun nhc nh ngi nghe (chng hn, con ca ngi ni) rng mun ri, cn i nu cm / hc bi 3.2. Mi cch dng cu theo mc ch ni nh trn c nhng tc dng ring. Cch dng cu theo li trc tip lm cho ni dung li ni tng minh, trnh nhng s hiu lm khng ng c. Tuy nhin, nu ch dng cu theo li trc tip th li ni n iu, v i khi c th thiu t nh. Cch ni gin tip c tc dng lm cho li ni t nh, trnh lm tn thng, hoc xc phm hay gy kh chu cho ngi khc. Tuy nhin, cch

dng cu theo li gin tip c th lm cho ni dung li ni khng tht tng minh, do vy khin ngi nghe khng hiu hoc hiu khng chnh xc iu m ngi ni nh din t. 4. Phn loi cc cu trong on trch theo mc ch ni: Cc cu sau y l cu trn thut: +Hai a m nhau lm. + B m a con gi bit vy, nn cng bng lng g. + Nhng h thch nng qu (...). + thng con trai lo th n mun bn vn, c lo cho bng c. + Nhng lo khng cho bn. Cc cu sau y l cu nghi vn: + Ai li bn vn i m ly v? + V li, bn vn i, th ci v v, u? 5. Cc cu c dng theo li gin tip trong on trch bi tp 4 + Ai li bn vn i m ly v? + V li, bn vn i, th ci v v, u? Sinh vin vit cc cu trc tip ng ngha vi nhng cu gin tip pht hin c. Thng tin phn hi cho hot ng 6 1. Cc chc nng ca du cu Du cu c chc nng th hin mi quan h ng php v cc ngha tnh thi ch quan hay khch quan. C th k n nhng chc nng c th sau y ca du cu: Chc nng phn cch cc b phn trong cu (cc thnh phn cu, cc v cu); Chc nng phn cch cc cu; Chc nng th hin mc ch ni (trc tip hoc gin tip); Chc nng bc l thi , tnh cm ca ngi ni vi ngi nghe hoc vi hin thc c ni ti. Sinh vin t ly v d minh ho cho mi chc nng ca du cu. 2. Nu chc nng v cch s dng ca mi loi du cu ting Vit 2.1. Du chm (.)

Du chm dng kt thc cu trn thut, hoc cu cu khin. Du chm t cui cu, khi cu c vit ra y , trn vn ton b kt cu ng php v ni dung thng bo ca n. V d: + Bnh yu nht l hai bn tay m. + Ngay thm lng, mi tm cy vn tu tng trng cho hng qun danh d ng trang nghim. Du chm t cui mt on vn (du chm xung dng) ng thi l du hiu kt thc on vn. V d: My bay va ln, tr li mt tnh mc trn ng c tranh, ngi ng di ng bng li nghe ting m tru mt bi lau no gn y. Mt con g trong i ct ting gy tra. Khng bit g rng hay g nh. Nhng bnh xe lam a khch ri sn bay sang ph ro ro, xa xa qua cu Nm Khan. n lc trng thy nh hai bn ng mi bit vo thnh ph. di sng M Kng, sng Nm Khan trng ln ph cng khng thy nh, ch thy bi tre trc, cy da, i ch mt bc dc xung bn nh bt c lng no ven sng. n khi thy thp thong chm thp nhn vng ngi nh ni Phuxi, mi bit y l Lung Pha Bang. (T Hoi) 2.2. Du chm hi (?) Du chm hi thng c dng kt thc mt cu nghi vn. Du chm hi tng ng vi ng iu cu nghi vn hoc tng ng vi mt s t nghi vn. V d: + A ph n cm cha? + Bc c lnh lm khng? + Ti bit lm th no by gi? Du chm hi cn c nhng cch dng c bit sau y: t trong mt du ngoc n (?) ngay sau nhng t ng trong hoc cui cu c ni dung m ngi vit cha tht tin tng hoc c iu hoi nghi, cn xem xt thm. V d: + Trong tt c cc c gng ca cc nh khai ho nhm bi dng cho dn tc Vit Nam v du dt h ln con ng tin b (?), th phi k n vic bn ru ti cng bc.

(Nguyn i Quc) Dng thay th mt cu i thoi, hay ni ng hn, l mt cu i thoi khng c ni ra bng li, m ch l th hin tnh cm, thi v ngh hoi nghi p li mt li ni ca ngi i thoi. V d: Th hai v th ba tun sau con khng phi i hc. ? Bi v con c ngh b ngy 30 4 v ngy 15. 2.3. Du chm cm (!) Du chm cm (cn gi l du chm than) dng kt thc mt cu cm thn hoc mt cu cu khin. Du chm cm th hin cm xc, thi , tnh cm, ch, nguyn vng v.v tng ng mt ng iu hoc vi mt s tnh thi t hoc ph t thch hp. V d: A Ph hp tp bo v: N l cn b! Ri t nhin A Ph hng ln, nhy li trc mt ngi l ku ln: P Chnh! Ngi l mt vn im tnh cm bt bt ng. A Ph trn mt: Tao th my! (T Hoi) Du chm cm cn c nhng cch dng c bit sau y: Dng cui cu cu khin (cui cu cu khin thng dng du chm cm, tuy nhin, cng c th dng du chm). V d: + Hy ng dy! Dng du chm cm trong mt du ngoc n (!) v t sau t ng trong cu hay t cui cu biu th mt thi ma mai, chm bim v ni dung c nu ra trong t ng hoc cu ; dng phi hp du chm cm vi du chm hi trong mt du ngoc n (!?) t sau t ng hoc cu biu th thi va chm bim va hoi nghi v ni dung c nu ra trong t ng hoc cu . V d: + Bn ch a tin: chng bnh nh c vng ny (!) + Bn ch a tin: chng bnh nh c vng ny (!?)

2.4. Du chm lng () Du chm lng (hay du ba chm) dng kt thc mt cu cha trn vn v ni dung, cha ni ht hoc ngi ni khng nh ni ht, v c th c ch cha c hon chnh v mt cu to. V d: + Cht nghe tin nh Ra th Lm i (T Hu) Du chm lng cn c cch dng c bt sau y: nh du nhng b phn (t, ng, cu hay on vn) b lc b trong mt li i thoi hay mt on vn. V d: + Chch bng l mt con chim b xinh p trong th gii loi chim Th m kho lm y. Trong nhng trng hp ny, du chm lng c th t u cu, cui cu, hoc gia cu, ngay ch c b phn cu / on vn b lc b hay khng c vit ra y . Du chm lng cn th hin thi ngp ngng, li ni t qung do cm xc mnh. V d: + ng lo s run: Dbmkhng 2.5. Du phy (,) Du phy dng rt ph bin trong cu. N c tc dng phn lp cc t ng lm thnh phn cu trong nhng trng hp sau y: nh du ch ngt gia cc thnh phn cu. V d: + V th, mi khi cnh mai rung rinh ci vi gi xun, ta lin tng ti hnh nh mt n bm vng rp rn bay ln. Ngn cch cc thnh phn cu c quan h ng lp, cc thnh phn c chc v ng php nh nhau (ng chc), khi khng dng kt t lin kt v phn lp chng. V d: Thnh thong cng c nhng chuyn ch cnh kin trng, cnh kin , si mc, da tru sng, xng v sng nai, hu, xng gu, xng h.

(Nguyn Tun) 2.6. Du chm phy (;) Du chm phy c tc dng gn ging du phy. N cng c dng ngn cch cc b phn ca cu, cc b phn ny v mt ng php thng tng i hon chnh, c th tn ti c lp nh mt cu, nhng v ngha li c quan h vi nhau, m ngi vit khng mun tch thnh cu ring. V th, du chm phy thng xut hin trong cc cu di, gia cc v ca mt cu ghp, hoc gia cc b phn cu lit k nhng ni dung c khc nhau nhng gn b thng nht trong ni dung chung ca cu. V d: + Ch Thun nu cm cho anh em n, lm ngi ch nui tn to; ch chm sc anh em m v b thng, lm ngi h l du dng, n cn + Hi y, B Kin mi ra lm l trng, n hnh nh knh vi hn ra mt; B Kin mun tr nhng cha c dp. (Nam Cao) 2.7. Du hai chm (:) Du hai chm dng bo hiu mt chui lit k, mt v gii thch, gii thiu hay thuyt minh. Du hai chm thng dng trong cc trng hp sau: t trc mt chui lit k, hoc t gia hai v gii thch, gii thiu hay thuyt minh trong mt cu. V d: Cnh vt xung quanh ti c s thay i ln: hm nay, ti i hc. t cui cu bo trc mt li i thoi trc tip hay mt ni dung thuyt minh, gii thch. V d: B Kin ni vi Ch Pho: Anh ny li say kht ri. Ch Pho tr li: Bm khng , bm tht l khng say. (Nam Cao) t trc mt du ngoc kp dn ra mt li i thoi hoc mt on trch nguyn vn c ng khung bng du ngoc kp. V d: Trong mt ln v thm n Hng, Bc H knh yu ni: Cc Vua Hng c cng dng nc, bc chu ta phi cng nhau gi ly nc.

2.8. Du gch ngang (-) Du gch ngang c dng trong nhng trng hp sau: t u mt li i thoi trc tip do nhn vt t ni ra phn lp vi li i thoi trc tip ca nhn vt khc hay nhng cu khng phi l li i thoi trc tip. V d: Ti chy ra. Ngi y ng li: Ch Vng y ? Khng. Lng y! (Nguyn Minh Chu) t u nhng on lit k, trnh by nhng ni dung ngang hng nhau trong mt b cc chung. V d: Yu t quc, yu ng bo Hc tp tt, lao ng tt on kt tt, k lut tt Gi gn v sinh tht tt Khim tn, tht th, dng cm (H Ch Minh) Dng tch bit thnh phn gii thch vi thnh phn c gii thch trong cu (ch ng). V d: + Nhng dy tnh cng hng ngn con s! Paxcan ngh thm trong bng. + Trn sng Bn Hi con sng nm ngang v tuyn mi by ghi du n lch s ca mt thi chng M cu nc rng r sut hai mi nm thuyn chng ti ang xui dng, tri. 2.9. Du ngoc n ( ) Du ngoc n dng phn lp phn ch ng trong cu. V d: C b nh bn (c ai ng) cng vo du kch Hm gp ti vn ci khc khch Mt en trn (thng thng qu i thi!). (Qu hng Giang Nam)

2.10. Du ngoc kp Du ngoc kp dng trong cc trng hp sau y: Phn lp nhng t ng, cu, on vn c trch dn nguyn vn ca ngi khc v c dng trong cu. V d: Ti ngi trn tu vo Nam, trong u vang ln cu ht i dc Vit Nam theo bnh con tu quay. nh du li i thoi trc tip ca nhn vt. V d: C lng V i ai cng t nh: Chc n tr mnh ra. (Nam Cao) Biu th mt thi , mt cm xc i vi s vt, s vic biu hin trong t ng hay cu c t trong du ngoc kp. V d: Chng xng no l vn ngh ch quan, vin kin, no l trit l duy linh (Trng Chinh) 3. Phn tch chc nng ca mi du cu trong cc on trch di y: a. ng Ngc Dng l hc sinh khi chuyn Vt l Trng i hc Khoa hc T nhin (i hc Quc gia H Ni) (1) . (2) Nm hc lp 11, (3) em ot Huy chng ng Ton quc t.(4) Nm lp 12, (5) trong k thi quc gia mn Vt l, (6) em ot gii ba.(7) Nhng ngay sau , (8) ti k thi Vt l quc t, (9) mt mnh em ot c gii nht tuyt i, (10) Huy chng Vng v gii nht v thc nghim.(11) Cc du chm (2, 4, 7, 11) t cui cu, nh du kt thc cu trn thut. Du ngoc n (1) phn cch thnh phn gii thch v thnh phn c gii thch trong cu. Cc du phy (3, 5, 6, 8, 9) phn cch thnh phn ph trng ng v nng ct cu. Du phy (10) ngn cch cc thnh phn c ch thch v ch ng. b.Ban m, (1) trn bi th diu tht khng cn g huyn o hn. (2) C cm gic diu ang tri trn di Ngn H. (3) Bu tri t do p nh mt thm nhung khng l. (4) C ci g c chy ln, (5) chy mi trong tm hn chng ti. (6) Sau ny, (7) ti mi hiu y l kht vng.(8) Ti nga c sut mt thi mi ln ch i mt nng tin o xanh bay xung t tri v bao gi cng hi vng khi tha thit cu xin: (9) Bay i diu i!(10) Bay

i!(11) (12) Cnh diu tui ngc ng bay i, (13) mang theo ni kht khao ca ti. (14) Cc du phy (1, 7) phn cch thnh phn ph trng ng v nng ct ca cu. Cc du chm (2, 3, 4, 6, 8, 14) t cui cu, nh du kt thc cu trn thut. Cc du phy (5, 13) ngn cch cc b phn ng lp. Du hai chm (9) m u thnh phn gii thch ni dung (ca ng t). Cc du chm cm (10, 11) t cui cu, nh du kt thc cu cu khin. Du ngoc kp (12) nh du li ni trc tip.

ON VN
Hot ng 1: nh ngha on vn
Thng tin

Sau y l mt vn bn c to thnh bi nhiu on vn: CY GO Cy go gi mi nm li tr li tui xun, cnh nng tru nhng hoa mng v y ting chim ht. Ch cn mt ln gi nh hay mt i chim mi n l c ngay my bng go la cnh. Nhng bng hoa ri t trn cao, i hoa nng chi xung, nhng cnh hoa rc quay tt nh chong chng nom tht p. Ht ma hoa, chim chc cng vn. Cy go chm dt nhng ngy tng bng n , li tr v vi dng v xanh mt, trm t. Cy ng im cao ln, hin lnh, lm tiu cho nhng con cp bn v cho nhng a con v thm qu m. Ngy thng i tht chm m cng tht nhanh. Nhng bng hoa ngy ny tr thnh nhng qu go mp mp, hai u thon vt nh con thoi. Si bng trong qu y dn, cng ln; nhng mnh v tch ra cho cc mi bng n u, chn nh ni cm chn i vung m ci, trng lo. Cy go nh treo rung ring hng ngn ni cm go mi. (V t Nam)
Nhim v

Nhim v 1: c vn bn Cy go v cho bit n c to thnh bi nhng on vn no.

Nhim v 2: Tm ni dung ca mi on vn Nhim v 3: Cc on vn trn c phn tch nhau bng nhng du hiu hnh thc no? Nhim v 4: Cc bn hy tho lun v cho bit on vn l g?
nh gi

1. Chn mt trong hai cch nh ngha v on vn sau: a) on vn th hin mt cch tng i trn vn v mt tiu ch , bt u bng ch ci vit hoa li vo u dng v kt thc bng du chm xung dng. b) on vn l n v trc tip to nn vn bn, th hin mt cch tng i trn vn mt tiu ch , bt u bng ch ci vit hoa li vo u dng v kt thc bng du chm xung dng. 2. Hy tch vn bn sau y thnh cc on vn, vit li cho ng v gii thch l do. BI NG Bi ng qu em ngy cng xanh. Mi do no nhng cy ng cn lm tm nh m non. Th m ch t lu sau, ng thnh cy rung rung trc gi v nh nng. Nhng l ng rng di, tr mnh m nn n. Trn ngn mt th bp nh kt bng nhung v phn vn ln. Nhng n bm trng, bm vng bay n, thong ri bay i. Np trong cung l, nhng bp ng non nh ln v ln dn. Mnh c nhiu kha vng vng v nhng si t hung hung bc trong ln o mng ng nh. Tri nng chang chang, ting tu h gn xa ran ran. Hoa ng x xc nh c may. L ng qut li r xung. Nhng bp ng mp v chc, ch cn ch tay ngi n b mang v .

Hot ng 2: Tm hiu cu trc on vn

Thng tin

Sau y l mt s on vn c cu trc khc nhau c trch trong cc vn bn khc nhau: Thng tin 1: (1) Thn c vt thng tri hai chc mt cao, gi bo khng h qut ng. Bp c vut di nh thnh kim sc vung ln. Cy non va tri, l xo mt t. L c trn xoe ra nhiu phin nhn di, trng xa nh mt rng tay vy, tra h lp lo nng nh rng mt tri mc. Ma xun, chim chc ko v tng n, ch nghe ting ht lu lo m khng thy bng chim u. (Nguyn Thi Vn, Rng c qu ti)

(2) Cuc sng qu ti gn lin vi cy c. Cha lm cho ti chic chi c qut nh, qut sn. M ng ht ging y cc mm l c treo trn gc bp gieo cy ma sau. Ch ti an nn l c, li bit an c mnh c v ln c xut khu. Chiu chiu chn tru, chng ti r nhau i nht nhng tri c ri y quanh gc v om, n va bo, va bi. (Nguyn Thi Vn, Rng c qu ti) Thng tin 2: (3) Rng cy im lng qu. Mt ting l ri lc ny cng c th khin ngi ta git mnh. L qu, chim chc chng nghe con no ku. Hay va c ting chim ni no xa lm, v khng ch m ti khng nghe chng? (on Gii, t rng phng Nam) (4) Gi bt u thi ro ro theo vi khi mt tri trn ang tun nh sng vng rc xung t. Mt ln hi t nh nh to ln, ph m nhng cy cc o, ri tan dn theo hi m mt tri. Pht yn tnh ca rng mai dn dn tan bin. (on Gii, t rng phng Nam) Thng tin 3: (5) Cng nh i mi nhng ni khc, i mi H Tin c gi tr nht Ci mai. y c nhng con nng ti by tm chc ki l gam, ng knh ca mai ln n gn mt mt v c th bc ln mt ki l gam vy. Vy i m c dng vo nhiu vic nht l lm nhng m ngh: t cu dao, gng knh, hp thuc l cho n bnh cm hoa, trm, lc, qut, gi gng soi. Tt c u l nhng mt hng xut khu c gi tr. i mi qu lm cho H Tin tr thnh mt trong nhng mnh t qu ca T quc ta. (Trch Nguyn Quang Ninh, 150 bi tp on vn)
Nhim v

Nhim v 1: Trong mi on vn thng c cu ngn gn y hai thnh phn chnh nu ti hoc biu th khi qut ca c on. Ngi ta gi n l Cu ch . Hy tm cu ch trong cc on vn trn. Nhim v 2: Hy phn loi cc on vn trn thnh cc ct
on vn khng c cu ch on din dch on vn c cu ch on quy np on tng phn - hp

Nhim v 3: Hy nu vn tt cu trc ca cc loi on vn trn. Ni on vn khng c cu ch l on khng c ch c ng khng? Ti sao?

nh gi

1. Phn tch cu trc on vn sau v cho bit tiu ch ca n l g? Cy lan, cy Hu, cy hng ni chuyn bng hng, bng hoa. Cy m cy ci ni chuyn bng l. Cy bu cy b ni chuyn bng qu. Cy khoai, cy dong ni chuyn bng c, bng r. 2. Hy ln lt tm cch bin on vn trn thnh on din dch, quy np, tng phn hp.

Hot ng 3: Tm hiu s lin kt cc cu trong on vn

Thng tin

Thng tin 1: Cc cu trong on vn phi lun lun c mi lin h khng kht vi nhau v c ni dung ln hnh thc. Mi lin h ny c gi l lin kt. Mi mt kiu to lp lin h gia cc cu c gi l mt phng thc lin kt. Cc phng thc lin kt s dng cc phng tin ngn ng khc nhau. l cc phng tin lin kt. V d: Trong on vn: (1) ng Trng Vnh K l ngi c hiu bit rt rng. (2) Nh thng thi ny s dng thnh tho ti 26 ngn ng, tham gia nhiu hi nghin cu quc t. (3) ng li cho chng ta hn 100 b sch c gi tr v ngn ng , lch s, vn hc, a l... (4) Ngi ng thi lit ng vo hng 18 nh bc hc ni ting th gii. (Sch gio khoa Ting Vit 3, T2) Cc cu (1), (2), (3), (4) c mi quan h khng kht vi nhau v ni dung v hnh thc. V ni dung, cu (2), (3), (4) c lin kt cht ch vi nhau, cng ni v nh nghin cu ni ting ca Vit Nam u th k XX v cng tp trung chng minh cho ni dung cu (1) Trng Vnh K l ngi c hiu bit rt rng. V hnh thc, cc cu trong on vn c lin kt cht ch vi nhau bng cc phng thc lin kt: Phng thc th, phng thc lp... v cc phng tin lin kt: ng Trng Vnh K; Nh thng thi; ng... Thng tin 2: Sau y l mt s trch on th hin cc mt, cc phng thc v cc phng tin lin kt khc nhau: (1) on vn (2) trong phn Thng tin cho hot ng (2)

(2) Tre ng Nai, na Vit Bc, tre ngt ngn in Bin Ph. Lu tre thn mt lng ti () u u cng c na tre lm bn. (Thp Mi, Cy tre Vit Nam) (3) Ci c m i n m u phi cnh mm ln c xung ao ng i ng vt ti vo Ti c lng no ng hy xo mng. (Ca dao) (4) Trng l ci lim vng trn ng sao. Trng l ci a bc trn tm thm nhung da tri. (Nam Cao) (5) G ln chung t lc ny. Hai bc ngan cng ch v chung ri. Ch duy nht c hai ch ngng vn tha thn ng gia sn. (T Hoi) (6) Ngy xa, c hai anh em nh kia cha m u cht sm. H chung vi nhau mt nh. (Truyn c tch) (7) T , on nng th su, hng nm Thu Tinh lm ma gi, bo lt dng nc nh Sn Tinh. Nhng nm no cng vy, V thn nc nh mt mi chn ch vn khng thng ni thn ni ci M Nng, nh rt qun. (Hunh L) (8) Pht sng n. Em b t lng tru ng xung (Anh c) (9) Cho b v l lc vt v nht. V lc b ang i, ra khi chung, chng cm c chy mt mch ln ni. Lc v l lc chng no, thch nhn nh n, r ngang r nga. (Xun Thu)
Nhim v

Nhim v 1: c thng tin 1 hiu mt cch n gin cc khi nim c bn. Da vo hiu bit , bn hy phn tch lin kt ni dung v hnh thc trong on vn (1) (S thng nht v i tng, v ch , quan h hp l gia cc cu trong on, cc phng tin lin kt gia cc cu trong on) Nhim v 2: Bn hy tm v phn tch cc phng thc v phng tin lin kt gia cc cu trong cc ng liu: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Nhim v 3: Cc bn cng nhau tho lun v lit k cc phng thc v phng tin lin kt thng gp.

nh gi

1. in tip cc quan h t m nhn phng thc ni a) Ni v nu quan h nguyn nhn: v, bi, b) Ni v nu quan h kt qu: nn, cho nn, c) Ni v nu quan h i lp: nhng, song, 2. in tip cc t ng c tc dng ni v chuyn tip a) Quan h lit k: trc tin, mt mt, b) Quan h i lp: tri li, tuy vy, c) Quan h kt qu: bi vy, do , d) Quan h khi qut: tm li, ni tm li,... 3. Tm cc phng thc v phng tin lin kt gia cc cu trong on vn sau: Tinh thn yu nc cng nh cc th ca qu. C khi c trng by trong t knh, trong bnh pha l r rng d thy. Nhng cng c khi c ct giu kn o trong rng trong hm. Bn phn ca chng ta l lm cho nhng th ca qu kn o y u c a ra trng by. Ngha l phi ra sc gii thch, tuyn truyn t chc, lnh o lm cho tinh thn yu nc ca tt c mi ngi u c thc hnh vo cng vic yu nc, cng vic khng chin. (H Ch Minh)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 1. Khi nim on vn on vn l n v trc tip to thnh vn bn, thng bao gm mt s cu. Cc cu trong on vn lun c s lin kt cht ch vi nhau thc hin tng i trn vn mt tiu ch (mt b phn ca ch vn bn). on vn c c trng hnh thc: bt u bng ch ci vit hoa li vo u dng, kt thc bng du chm xung dng. C th hiu on vn l n v trc tip to nn vn bn, th hin mt cch trn vn mt tiu ch , bt u bng ch ci vit hoa li vo u dng v kt thc bng du chm xung dng. 2. Gi gii bi tp Bi tp 1: Chn quan nim (b) Bi tp 2: Vn bn c th tch thnh ba on on 1: T u .............. nn n on 2: Trn ngn .......... ng nh

on 3: Tri nng .............. mang v Mi on t cy ng trong mt thi k sinh trng. Thng tin phn hi cho hot ng 2. 1. Cu trc on vn Nh nhiu n v ngn ng khc, on vn c cu trc ca mnh. Cu trc ca on vn th hin mi lin h gia cc cu trong on, phng hng pht trin tiu ch ca on. C cc kiu cu trc ph bin sau: a) Cu trc song song: Cc cu trong on c tm quan trng ngang nhau vi vic th hin tiu ch ca on. Mi cu thng khai trin mt phng din ca tiu ch . y l on vn khng c ch . b) Cu trc din dch: Tiu ch ca on c trin khai theo hng t khi qut n c th, t chung n ring. Cu u l cu ch , nu ti hoc khi qut gn vi tiu ch ca on vn. c) Cu trc quy np: Ngc vi cu trc din dch, trong cu trc quy np, tiu ch ca on c pht trin c th n khi qut, t ring n chung. Cc cu u nu ln c th. Cu cui on khi qut ni dung thnh khi qut. d) Cu trc tng phn hp: Tiu ch on vn c trin khai t khi qut n c th v li nng ln khi qut. ng vi cu trc ny, on vn c cu ch kp: Cu ch u v cu ch cui on. Cu ch cui on l kt qu suy din t cu ch u v cc cu trin khai gia on. 2. Gi gii bi tp: Bi tp 1. on vn c cu trc song song (khng c cu ch ). Bi tp 2. bin on vn ny thnh on c cu trc din dch, quy np hoc tng phn hp, ta cn phi thm cu ch v thay i cch trin khai ch . Thm cu ch u on on din dch Thm cu ch cui on on quy np Thm c cu ch u v cui on on vn tng hp phn hp. Thng tin phn hi cho hot ng 3 1. S lin kt cc cu trong on vn a) Khi nim v s lin kt cu

on vn l mt chnh th thng nht, mi cu trong on l mt phn t gn b cht ch vi nhng cu khc cng thc hin nhim v cu to nn mt on vn hon chnh nhm thc hin chc nng chung l giao tip v t duy. Bi vy, cc cu trong on phi c lin h khng kht vi nhau. Mi cu nm trong mt mng li lin h vi nhng cu khc. Nhng mi lin h th hin nhng lin h gia cc , cc t tng, cc kha cnh trong ni dung on vn. Lin kt gia cc cu chnh l tp hp cc mi lin h v ni dung, hnh thc ca chng vi nhau. Lin kt chnh l yu t bo m s thng nht ca on vn, khng c n khng thnh on vn cho d tng cu mt u c ngha l v c cu to ng cc quy tc ng php. Lin kt to iu kin cho nhng cu cha chun khi ng bit lp tr thnh bnh thng trong on vn. b. Cc phng tin lin kt cu. S lin kt gia cc cu trong on th hin hai phng din: ni dung v hnh thc. Hai phng din ny quan h cht ch vi nhau: Lin kt ni dung c th hin bng hnh thc ph hp, ngc li hnh thc lin kt dng din t lin kt ni dung. Lin kt ni dung: Cc cu trong on vn u cn phi hp nhau mt cch hi ha, b sung cho nhau cng th hin mt ni dung. Mun vy, cc cu phi biu th cng mt i tng hoc cc i tng c lin quan mt thit vi nhau. D trong hon cnh no, chng cng phi hng ti mt ch thng nht tiu ch cc on. Lin kt ni dung cn th hin quan h ngha cht ch, logic gia cc cu trong on vn. Lin kt hnh thc: gn cc cu li vi nhau, chng ta s dng mt s cch thc nht nh - cc phng thc lin kt. Cc phng thc lin kt c th hin bng cc phng tin lin kt - cc phng tin ngn ng c tc dng lin kt. c. Cc phng thc v phng tin lin kt cu Sau y l cc phng thc v phng tin lin kt thng gp. Phng thc lp: Lp l s dng mt s yu t ngn ng cc cu k tip nhau trong on. Cc phng tin ngn ng dng thc hin phng thc ny l: cc t ng lp li, cc hnh thc ng m, cc kt cu ng php lp li. Phng thc lin tng: Phng thc biu tng l cch thc s dng cc t c mi quan h lin tng vi nhau, ngha l cc t ng th hin nhng s vt, hot ng, tnh cht, trng thi, s lng... thuc cng mt phm tr. Chnh mi lin h ny c tc dng lin kt gia cc cu vi nhau. Cc phng tin lin kt lin tng:

+ T ng ch s vt, tnh cht, hot ng cng loi. + T ng c ngha bao hm (chung ring, ton th b phn...) + T ng lin tng nh lng (lin h s lng) + T ng lin tng c trng (t ng ny biu hin c trng ca s vt, hot ng, tnh cht... do t ng kia biu hin. V d: Ti ngi bt chn ch ng, ngng u ngm trng. R hnh cy a thng Cui. (Nguyn c Thun) + T ng lin tng nhn qu Phng thc th: y l phng thc thay th cc t ng i trc bng cc t ng tng ng cc cu sau. Nh vy, i tng vn c duy tr trin khai, pht trin nh m cc cu c lin kt vi nhau. Phng thc th s dng mt s phng tin sau: i t, cc t ng ngha hoc gn ngha. Phng thc ni: Phng thc ni s dng cc t, ng ni kt gia cc cu vi nhau. Mi quan h gia cc cu c th hin bi ngha ca t ng dng ni. Cc t ng ny thng nm cc cu sau. Cc phng tin thng gp dng ni l: quan h t, t ng chuyn tip, ph t. Phng thc trt t t: m bo s gn b v ch v to tnh logic cht ch, cc cu trong on cn phi c sp xp theo mt trt t ph hp. c bit trong cc trng hp vng mt cc phng tin ngn ng th trt t t cng c tc dng quan trng hn. 2. Gi gii bi tp Bi tp 1: Khi tm cc quan h t tip theo th hin phng thc ni, cn lu : tm ng quan h t ph hp vi ngha ca nhm. Bi tp 2: Cc bn tm cc t ng chuyn tip c trong ting Vit cho tng nhm ngha. Bi tp 3: y l bi tp nhm gip cc bn n li cc phng thc v phng tin lin kt. Qua bi tp ny, cc bn nhn thc thm rng: on vn cng mt lc c th s dng nhiu phng thc v phng tin lin kt khc nhau. on vn gm 5 cu, trong gn nh s dng tt c cc phng thc v phng tin lin kt.

 Lp: Cc t ng: tinh thn yu nc, ca qu, c khi, trng by, kn o,.... Cu (2) v (3) lp kt cu ng php Lin tng: V tinh thn yu nc c so snh vi ca qu nn c rt nhiu t ng trong on vn nm trong quan h lin tng vi t ny, nh: t knh, bnh pha l, rng, hm, ct gic, trng by. Bn cnh li c nhng t nm trong quan h lin tng vi yu nc: tinh thn, bn phn, gii thch, tuyn truyn, t chc, lnh o, cng cuc khng chin,... Th: Th bng ch nh t y Ni: T nhng ( cu 3) c tc dng ni v nu quan h i vi lp gia cu (2) vi cu (3). Trt t sp xp: Cc cu trong on c sp xp theo trt t ph hp, cht ch. Khng th i ch bt c mt cu no. iu ny ni ln rng cc cu trong on vn ny ngoi lin kt thng nht v ch tinh thn yu nc, cn c lin kt logic v cng cht ch.

VN BN
Hot ng 1: nh ngha vn bn
Thng tin

Sau y l mt vn bn: HU V RA Hu v Ra, k sng trong rng, ngi sng di nc, nhng rt thn nhau. Mt hm, tri v chiu, gi thi hiu hiu. Hu i n, chng may trng cm ca ngi di bn. Hu c giy gia nhng khng ti no thot ra c. Hu ku cu vang c ni rng. Ra di nc nghe thy ting Hu ku cu vi v bi vo b tm cch cu Hu thot nn. (Theo Hong Hc)
Nhim v

c vn bn trn v thc hin mt s nhim v sau:

Nhim v 1: Tm ch ca vn bn v chng minh s thng nht v ch trong vn bn. Ti sao vn bn c tn l: Hu v Ra? Bn hy th t tn khc cho vn bn. Nhim v 2: Tm b cc ba phn ca vn bn v phn tch quan h cht ch hp l gia cc phn vi nhau. Nhim v 3: Phn tch s lin kt v mch lc (trin khai r rng, rnh mch c lp lang) gia cc cu trong tng on vn Nhim v 4: Cc bn hy tho lun thng nht th no l mt vn bn.
nh gi

nh du vo trc quan nim m bn cho l ng. a) Vn bn l mt sn phm ca hot ng giao tip bng ngn ng. b) Vn bn phi m bo tnh trn vn v thng nht v ch . c) Vn bn phi m bo mch lc, lin kt. d) Vn bn c t chc theo mt kt cu cht ch e) C bn c tnh trn Hot ng 2: Tm hiu ch ca vn bn
Thng tin

Vn bn va l sn phm li va l phng tin ca hot ng giao tip bng ngn ng. Bi vy, vn bn phi c tnh hng ch. ch ca vn bn l tc ng v nhn thc, t tng tnh cm v hot ng i vi ngi c v ngi nghe.
Nhim v

Nhim v 1: c li vn bn Hu v Ra Nhim v 2: Phn tch ni dung tc ng v s th hin ca chng v nhn thc, t tng, tnh cm v hnh ng trong vn bn Hu v Ra. Nhim v 3: Theo bn, c phi lc no cc ni dung tc ng ca vn bn cng c gi tr ngang nhau khng. Hy lit k mt s loi vn bn trong SGK Ting Vit tiu hc v cho bit ni dung tc ng ch yu ca chng.
nh gi

Hy phn tch ch tc ng ca bi th sau y v cho bit ch no l ch yu. MNG XUN 1968 Nm qua thng li v vang Nm nay tin tuyn chc cng thng to

V c lp, v t do nh cho M ct, nh cho Ngy nho Tin ln! Chin s ng bo Bc Nam xum hp xun no vui hn (H Ch Minh)

Hot ng 3: Tm hiu cc thnh phn ni dung ca vn bn

Thng tin

Thng tin 1: Vn bn no cng phi c cc thnh phn ni dung. C th khi qut cc thnh phn ni dung sau y ca vn bn: Ni dung s vt; Ni dung biu cm; Ni dung hnh ng. Tu thuc vo mc ch tc ng m vai tr ca cc thnh phn ni dung trong vn bn cng khc nhau. Cch th hin cc thnh phn ni dung trong vn bn cng khc nhau. C thnh phn c bc l trc tip, tng minh nhng cng c thnh phn c bc l mt cch gin tip, ngi c cn phi suy din mi tm ra c. Thng tin 2: Sau y l hai vn bn hon chnh thuc hai loi khc nhau: HONG HN TRN SNG HNG Cui bui chiu, Hu thng tr v mt v yn tnh l lng, n ni ti cm thy hnh nh c mt ci g ang lng xung thm mt cht na trong thnh ph vn hng ngy rt yn tnh ny. Ma thu, gi thi my v pha ca sng, mt nc pha di cu Trng Tin en sm li, trong khi pha trn ny, ln mi gn Kim Long, mt sng sng mu ngc lam in nhng vt my hng rc r ca tri chiu. Hnh nh con sng Hng rt nhy cm vi nh sng nn n lc ti hn, ng trn cu chm ch nhn xung, ngi ta vn cn thy nhng mnh sc m hng ng ln nh mt th o gic trn mt nc ti thm. Ph t ngi, con ng ven sng nh di thm ra di vm l xanh ca hai hng cy. Pha bn sng, xm Cn Hn nu cm chiu, th khi nghi ngt c mt vng tre trc. u , t sau khc quanh vng lng ca dng sng, ting lanh canh ca thuyn chi g nhng m c cui cng truyn i trn mt nc, khin mt sng nghe nh rng hn. V khi dy n thu ngn bt u thp ln nhng qu trn mu tm nht, chuyn dn sang mu xanh l

cy v cui cng n bung ra trong mu trng soi r mt ngi qua li th khonh khc yn tnh ca bui chiu cng chm dt. Hu thc dy trong mt nhp chuyn ng mi, i vo cuc sng ban u ca n. (Theo Hong Ph Ngc Tng) HI TY Ka hi Thng Bnh ting pho reo Bao nhiu c ko vi n treo B quan tnh nghch xem bi tri, Thng b lom khom ngh ht cho, Cy sc cy u nhiu ch nhn, Tham tin ct m lm anh leo, Khen ai kho v tr vui th Vui th bao nhiu nhc by nhiu (Nguyn Khuyn)
Nhim v

Nhim v 1: Phn tch cc thnh phn ni dung trong vn bn Hong hn trn sng Hng v cho bit: Thnh phn ni dung no l ch yu v c th hin trc tip Thnh phn biu cm ca vn bn l g? Chng c th hin nh th no? Nhim v 2: Phn tch cc phng din sau y ca bi Hi Ty. Bi th ni n s kin g? Hy tm tt nhng chi tit ca s kin . Bi th gi cho ngi c nhng cm xc g? Cm xc c th hin bng nhng yu t ngn ng no? Bi th c ni dung hot ng khng? Hy phn tch thnh phn ni dung v cho bit cch th hin thnh phn ni dung ny. Nhim v 3: Trnh by tm tt cc thnh phn ni dung ca vn bn v vai tr cng nh cch th hin ca chng.
nh gi

1. nh du vo cc kin m bn cho l ng a) (1) Vn bn c ni dung tc ng nhn thc, ni dung biu cm (2) Vn bn c ni dung s vt (phn nh cc s kin, suy ngh, kin) (3) Vn bn c cc thnh phn ni dung: s vt, biu cm v hot ng. b)

(1) Cc thnh phn ni dung ca vn bn u bc l trc tip bng cu ch trong vn bn (2) Cc thnh phn ni dung c khi c bc l trc tip bng cu ch trong vn bn cng c khi gin tip, cn phi suy din mi tm ra c. c) (1) Cc thnh phn ni dung ca vn bn c gi tr thng tin nh nhau (2) Gi tr thng tin v tm quan trng ca cc thnh phn ni dung trong vn bn khng hon ton nh nhau. 2. c hai on trch sau y v cho bit: (1) Vm tri hng ngn ngi sao ganh nhau lp lnh, ln vi vt sng ca nhng con om m bay l l trn mt t hay len vo cnh cy. An v Lin lng ngc mt ln nhn cc v sao tm sng Ngn H v nhng con vt theo sau ng Thn Nng. V tr thm thm bao la i vi tm hn hai a tr nh y b mt v xa l lm mi tr ngh, nn ch mt lt hai ch em li ci nhn v mt t, v qung sng thn mt xung quanh ngn n lay ng trn nhng chng hng ca ch T. V pha huyn, mt chm la khc nh v vng l lng i trong m ti, mt i, ri li hin ra. (Thch Lam, Hai a tr) (2) Ting trng thnh ph gn y bt u thu khng. Trn bn chi canh, ngc ti cng bt u im vo ci qunh qu ca tri ti mt, nhng ting king v m u n, tha tht. Lt qua ci thm thm ca ni c m sng, vng t mt lng xa a li my ting cho cn ma. Trong khung ca s c nhiu con song k nhng nt en thng ln nn tri lm m tinh t, mt ngi sao hm nhp nhy nh mun trt xung di chn tri khng nh. Ting di ca ch sa ma, ting trng thnh ph, ting king m canh ni ln nhiu nhiu. By nhiu thanh m phc tp bay cao ln ln khi mt t ti, nng ly mt ngi sao chnh v mun t bit v tr. (Nguyn Tun, Ch ngi t t) Ni dung s vt ca hai on vn c g ging nhau? Cm xc m hai on vn trn gi ra? gi ra cm xc , cch la chn chi tit trong hin thc (cnh m) ca hai tc gi khc nhau nh th no?

Hot ng 4: Tm hiu kt cu ca vn bn
Thng tin

Thng tin 1: Mi vn bn, ngoi u , thng gm c ba phn: m u (m bi), trin khai (thn bi) v kt bi. Ba phn trn c lin h mt thit v thng nht vi nhau. Tuy nhin, khng phi bt c mt vn bn no cng c mt y ba thnh phn . Thng tin 2: c cc vn bn sau: (1) THY CNG I BNH VIN C n lm ngh thy cng lu nm. Khp lng xa bn gn, nh no c ngi m cng nh C n cng ui t ma. Nhiu ngi tn c lm thy, cp sch theo c lm ngh cng bi. Vy m gn mt nm nay, chng hiu ci ma no lm cho c n m, bng c au qun, lm lc tng nh c con dao ca mnh vo tng khc rut. Cc hc tr ca c nhiu ln cng cho thy m bnh tnh khng thuyn gim. Thy cha ngy cng au nng, con trai c khn khon xin a c i bnh vin. Anh ni mi, n li, c mi chuyn i. Bc s bo c b si thn, phi m ly si ra. C s m. Hn na, c khng tin bc s ngi Kinh bt c con ma ngi thi. Th l c trn v nh. Nhng v n nh, c li ln cn au qun qui. C bt con mi thy Vui, hc tr gii nht ca c, n cng tr ma. Cng sut ngy m, bnh vn khng lui. Sng hm sau, bng c hai ngi mc o trng tt t phi nga n. Ho ra h l bc s v y t bnh vin i tm c n. Bc s tim thuc gim au, lp tc c n thy . Ngi bn ging ngi bnh, ng bc s n tn gii thch. Gia nh li a c ln bnh vin. Na thng sau, c n khi bnh. V nh, c ni vi b con: T nay, ti dt khot b ngh thy cng. B con m au nn i bnh vin. (Theo Nguyn Lng) (2) CHIM CHCH BNG Chch bng l mt con chim b xinh p trong th gii loi chim. Hai chn xinh xinh bng hai chic tm. Th m ci chn tm y rt nhanh nhn, c vic, nhy c lin lin. Hai chic cnh nh xu, cnh nh m xoi nhanh vun vt. Cp m chch bng t to bng hai mnh v chu chp li. Th m qu lm y. Cp m t hon y gp su trn l thon thot. N kho bit moi nhng con su c c nm b mt trong hc t hay trong thn cy vng mnh d, m yu.

Chch bng tuy b nh nhng ai cng qu. Chng nhng chch bng l bn ca tr em m chch bng cn l bn ca b con nng dn. (T Hoi)
Nhim v

Nhim v 1: Phn tch s thng nht gia cc phn m bi, thn bi v kt bi ca vn bn (1) Nhim v 2: Tm v phn tch b cc ba phn ca cc vn bn (2). Cho bit chc nng ca tng phn trong vn bn.
nh gi

Vn bn di y c cc phn cu to khng? C phn no? Thiu phn no? QUANG CNH LNG MC NGY MA Ma ng, gia ngy ma, lng qu ton mu vng nhng mu vng rt khc nhau. C l bt u t nhng m sng sa th bng ti hi cng v sng ngy ra thi trng thy mu tri c vng hn thng khi. Mu la chn di ng vng xum li. Nng nht ng mu vng hoe. Trong vn, lc l nhng chm qu xoan vng lm khng trng thy cung, nh nhng chui trng ht b treo l lng. Tng chic l mt vng i. Tu u , chic l sn ho li m nm cnh vng ti. Bung chui m qu chn vng. Nhng tu l chui vng i xo xung nh nhng ui o, vt o. Nng vn chui ng c gi ln vi l vng nh nhng vt o nng, ui o nng, vy vy. Bi ma vng xng, t ngn phn trng. Di sn, rm v thc vng gin. Quanh , con g, con ch cng vng mt. Mi nh ph mt mu rm vng mi. Lc c cy li c my chic l . Qua khe giu, l ra my qu t chi. Tt c m mt mu vng tr ph, m m l lng. Khng cn c cm gic ho tn hanh hao lc sp bc vo ma ng. Hi th ca t tri, mt nc thm thm, nh nh. Ngy khng nng, khng ma, h nh khng ai tng n ngy hay m, m ch mi mit i gt, ko , ct r, chia thc hp tc x. Ai cng vy, c bung bt a li i ngay, c tr dy l ra ng ngay (T Hoi)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 1. Khi nim v vn bn

Vn bn l sn phm ca hot ng giao tip ngn ng c tnh trn vn v ni dung, hon chnh v hnh thc, c t chc theo mt kt cu cht ch nhm t n nhng ch giao tip nht nh. 2. Gi lm bi tp nh du vo mc (e) v vn bn c cc c trng cc mc (a) (b),(c),(d) Thng tin cho hot ng 2 1. ch ca vn bn Vn bn va l sn phm va l phng tin ca hot ng giao tip. Bi vy n lun lun phi c ch. ch ca vn bn chnh l s tc ng no y ti ngi c. D vn bn c ni dung t bc l nhng gin tip hay trc tip n vn tc ng n ngi c. l cc tc ng: Tc ng nhn thc: c xong mt vn bn, ngi c hiu c mt s vic no y ca hin thc khch quan, hiu c kin, quan im, s suy ngh ca ngi vit. Tc ng v tnh cm: Ngi c khng nhng c hiu bit, nhn thc mi m cn ny sinh tnh cm, thi i vi ni dung hin thc c phn nh hoc vi ngi vit, ngi ni. Tc ng v hnh ng: Nhn thc, tnh cm hnh thnh ngi c dn ti nhng hnh ng, ng x ph hp. Trong cc kiu loi vn bn thuc cc lnh vc giao tip khc nhau, ch ca vn bn cng c mu sc khc nhau. V d, vn bn khoa hc ch yu tc ng n nhn thc, vn bn hnh chnh tc ng n nhn thc v hnh ng. Khi vn bn t c cc mc ch, ta ni vn bn t hiu qu giao tip 2. Gi gii bi tp Bi th c c ch tc ng nhng ch yu l tc ng v mt hnh ng. Thng tin phn hi cho hot ng 3 1. Cc thnh phn ni dung ca vn bn. Vn bn thc hin ch tc ng thng qua cc thnh phn ni dung l ch yu. Vn bn c cc thnh phn ni dung sau y: Ni dung s vt: Cc s vic, s vt, hnh ng, trng thi, cc kin quan im ca ngi vit, ngi ni to nn thnh phn s vt. Ni dung biu cm: Vn bn khng ch phn nh hin thc khch quan m cn th hin thi ca ngi vit, ngi ni i vi ni dung hin thc c phn nh v i vi ngi c, ngi nghe.

 Ni dung hnh ng: Ni dung hnh ng chnh l hnh ng mun to nn cho ngi c, ngi nghe ca ngi vit, ngi ni. Cng ging nh ch ca vn bn, ba thnh phn ni dung c v tr khc nhau v c th hin khc nhau trong cc kiu loi vn bn. C nhng ni dung c th hin tng minh nhng cng c ni dung c th hin kn o ( hm n). 2. Gi gii bi tp. Bi tp 1 a) (3) b) (2) c) ( 2) Bi tp 2. Hai on trch cng c thnh phn ni dung s vic c bn ging nhau (cnh m ti vng ngoi thnh). Tuy nhin cm xc gi nn chng c khc nhau. (1) m ti huyn b di con mt nhn ca tr th. (2) m ti rng rn, ma qui, bo hiu s cht chc. thy c iu , cc bn cn tm cch chn cc chi tit, cc hnh nh khc nhau ca hai tc gi. Thng tin phn hi cho hot ng 4 1. Kt cu ca vn bn. Ngoi u , vn bn thng c 3 phn: m bi, trin khai (thn bi) v kt bi. a) Phn m bi c nhim v gii thiu ni dung trnh by, dn dt ngi c, ngi nghe i dn vo vn . Phn ny cng c mc ch thu ht s quan tm ch ca ngi c, ngi nghe. b) Phn trin khai (thn bi) c nhim v trnh by ni dung c bn ca vn bn. N thng l ni dung c th ca vn c t ra phn m bi. Vi cc kiu loi vn bn khc nhau th phn trin khai cng khc. V d, vn bn k chuyn l qu trnh pht trin ca cu chuyn. Vn bn miu t li l bc tranh hin thc ca i tng c miu t, cn vn nghi lun l cc kin v l gii v cc kin ... c) Phn kt bi c nhim v tng kt, kht qut nng cao ni dung c trin khai. Phn kt c khi cng gi m hng gii quyt, nhng kh nng tin trin, nhng cm ngh, nhng bi hc b ch c rt ra. Ba phn ca vn bn phi thng nht vi nhau, m th no th kt th y. Tuy nhin, cng c nhng lc vn bn vng mt hoc thm ch c hai thnh phn ni trn

2. Gi gii bi tp Vn bn ch c phn m u v phn trin khai (thn bi).

CH 5: PHONG CCH HC TING VIT

Mc tiu

1. Kin thc: Nhn din v phn tch c bn cht cc phong cch ngn ng v cc bin php tu t ting Vit. 2. K nng: S dng c cc bin php tu t trong hot ng giao tip, vit c cc vn bn theo cc phong cch chc nng. Vn dng c nhng kin thc, k nng v phong cch chc nng v cc bin php tu t ting Vit phn tch v ging dy cc phn c lin quan trong SGK Ting Vit tiu hc. 3. Thi : thc c tm quan trng v c thc ni, vit ng phong cch ngn ng, c thc s dng cc bin php tu t v gi gn s trong sng ca ting Vit.

Gii thiu ch
TT 1 2 3 4 Tn tiu ch Nhng vn chung v phong cch ngn ng Cc phong cch ngn ng ting Vit Cc phng tin v bin php tu t ting Vit Kim tra S tit 1 5 8 1

Ti liu tham kho

Sinh vin cn c thm mt s ti liu sau: 1. C nh T, L Anh Hin. Phong cch hc ting Vit, NXB Gio dc, H Ni 1981. 2. C nh T (ch bin) Tu t hc ting Vit hin i, HSP Vit Bc, 1975 3. inh Trng Lc, Nguyn Thi Ho. Phong cch hc ting Vit, NXB Gio dc, H Ni, 1993. 4. inh Trng Lc. 99 bin php tu t ting Vit, H Ni 1999. 5. Hu Chu, C s ng ngha hc t vng, NXB i hc v THCN, H Ni, 1987

6. Sch gio khoa Ting Vit cc lp 1, 2, 3, 4, 5, NXB Gio dc, H Ni, 2004 7. Sch Ng vn cc lp 6, 7, 8, 9, NXB Gio dc, H Ni, 2005

PHONG CCH CHC NNG NGN NG

Hot ng 1: Tm hiu nhng vn chung v phong cch chc nng
Thng tin

1. Phong cch hc l mt b phn ca Ngn ng hc nghin cu nguyn tc, quy lut la chn v hiu qu la chn, s dng ton b cc phng tin ngn ng nhm biu hin mt ni dung t tng, tnh cm nht nh trong nhng phong cch chc nng ngn ng nht nh. Nhim v ca Phong cch hc l nh gi ng ngn ng dn tc, tin on con ng pht trin ca n, xy dng nhng khun mu din t ti u trong vic s dng ngn ng, gp phn vo s pht trin ca ting Vit, lm cho n ngy cng tr nn giu p. 2. Mc ch thc tin ca Phong cch hc l tc ng vo ngi nhn thng tin, to nn h nhng bin i nht nh trong nhn thc, trng thi tm l, tnh cm... h c hnh ng tng ng vi yu cu ca ngi pht. Mc ch ngn ng thc cht l mc ch nhn thc lm cho ngi nhn sau khi tip nhn ni dung thng ip s c cng nhn thc nh nhn thc ca ngi pht i vi thc t. (TLTK5) Mi hnh ng v li ni u hng ti mc ch thc tin nht nh; song mi hnh vi li ni u cn phi la chn c mt hnh thc din t thch hp c th va phn nh c ng thc t khch quan va din t c ng tm t, tnh cm ch quan ca ngi ni. 3. Vai l t cch, l cng v nht nh m x hi dnh cho ngi ni, ngi nghe. Quan h vai l quan h gia ngi ni (vit) v ngi nghe (c). y l nhn t quan trng nht c tc dng quyt nh n vic la chn cc yu t ngn ng trong giao tip. Hon cnh theo nghi thc l hon cnh giao tip mang tnh cht chun mc, nghim tc. Hon cnh khng theo nghi thc l hon cnh giao tip mang tnh cht t do, thoi mi. y l nhn t c nh hng n vic la chn cc yu t ngn ng trong giao tip.

Mc ch thc tin l mc ch cui cng trong giao tip. y l nhn t c nh hng khng nh n vic la chn cc yu t ngn ng trong giao tip. 4. Phong cch chc nng l nhng khun mu xy dng mt lp vn bn trong th hin vai ca ngi giao tip trong mt lnh vc hot ng x hi nht nh. (TLTK4) Trong giao tip, ni v vit theo phong cch chc nng l mt i hi tt yu khch quan, nu ngi pht ngn mun li ni ca mnh c nhng ngi khc cng nhn l ng, l thch hp vi phm vi giao tip c th. Dy hc sinh ni v vit theo phong cch chc nng chnh l gio dc th h tr xy dng thc ni, vit theo ng chun mc, ph hp tp qun ngn ng lu i thnh truyn thng. S phn loi cc phong cch chc nng ch yu da vo yu t vai v th n l mc tnh din cm ca li ni. 5. Chun mc ngn ng l ton b cc phng tin ngn ng c s dng cng nh ton b cc quy tc s dng chng c mi ngi tha nhn, coi l ng, l mu mc trong mt x hi nht nh v trong mt thi i nht nh. Chun mc phong cch l ton b cc ch dn th hin nhng tnh quy lut bt buc mt thi k nht nh ca mt ngn ng trong vic la chn v kt hp chun mc ngn ng sao cho ph hp vi phong cch chc nng, vi kiu vn bn, vi th loi vn bn. 6. C bn kiu ngn ng: ngn ng ngh thut, ngn ng phi ngh thut, ngn ng ni v ngn ng vit. Ngn ng ngh thut v ngn ng phi ngh thut b quy nh bi nhng s khc nhau trong kiu t duy (c th hnh tng v tru tnglgic). Ngn ng ni v ngn ng vit b quy nh bi nhng s khc nhau trong hnh thc giao tip bng li (li ni v li vit). Cc phong cch chc nng c phn bit trn c s cc nhn t ngoi ngn ng (vai, quan h vai, hon cnh x hi tiu biu v mc ch giao tip), tc l trn c s ca s la chn c mc ch nhng phng tin ngn ng thch hp nht vi nhng iu kin giao tip nht nh. Cc kiu vn bn c phn bit trn c s s khc bit v ni dung s vt lgic. Cc th loi vn bn c phn bit trn c s s khc bit v kt cu, v tu t. 7. Ngn ng ni v ngn ng vit c phn bit bi chnh nhng phng tin vt cht ca giao tip (nhng phng tin ng m hay nhng phng tin vn t) v bi chnh nhng iu kin ca hot ng li ni (c s chun b hay khng c s chun b, c kh nng s dng hay khng c kh nng s dng nhng phng tin km ngn ng, nh: v mt, c ch, dng iu). (Dn theo TLTK3)

Ngn ng ni c c im ni bt l dng nhiu yu t d v nhiu hnh thc tnh lc. Ngn ng vit c c im ni bt l dng nhng t ng xc nh, nhng kt cu ng phpng ngha cht ch, hon chnh.
Nhim v

Nhim v 1: c hiu phn thng tin. Nhim v 2: c cc on vn sau v thc hin cc yu cu ghi bn di. a/ Sng mng mt, va m mt quc mm nh con qu khoang Ci vi thy, ch m n, khng m lm th cng phi n nh th mi bt rng m c. Ci nh anh Triu nom nhu m th m d n, nh v c nh n mt thm... (T Hoi). b/ Trn c s nhng iu trnh by trn, nhn li qu trnh pht trin ca vn hc ViNam, chng ta thy vn hc ca ta lun lun pht trin theo chiu hng i ln, khng ch v s lng m c v cht lng... c/ iu 1: Nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam l mt nc c lp, c ch quyn, thng nht v ton vn lnh th, bao gm t lin, vng tri, vng bin v cc hi o. Hy lm vic theo nhm vi cc yu cu sau: Xc nh cc i tng v quan h vai giao tip trong mi on trch. Xc nh hon cnh giao tip (theo nghi thc v khng theo nghi thc) mi on trch. Xc nh mc ch thc tin cho on trch th hai. Trong cc on trch trn, on trch no thuc dng ngn ng ni, on vn no thuc dng ngn ng vit; bn da vo c im no khng nh nh vy? Cc on trch trn c cng khun mu khng? Chng c thuc mt phong cch chc nng khng? Ti sao? Khi tho lun, nu khng nht tr, hy xem li phn thng tin v c th trao i vi gio vin.
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc nhng bn cho l ng.

Mi hnh vi li ni u hng ti mc ch tc ng n ngi nhn. t mc ch ni, ngi ni, ngi vit phi da vo hon cnh, quan h gia mnh vi i tng giao tip la chn cc phng tin ngn t v cch din t ph hp. Khi vit mt bo co khoa hc, ngi vit cn c thc xy dng mt vn bn c th trnh by v chng minh nhng iu mnh nghin cu, pht hin c, c ngha l th hin vai ca mt nh khoa hc trong quan h cng vai vi nhng nh khoa hc khc. Li ni ca c gio (l m) vi hc sinh (l con) trn lp din ra trong hon cnh nghi thc, cn h ni vi nhau nh l hon cnh khng theo nghi thc. Cch la chn cc phng tin ngn ng v cch din t khc nhau da trn cc nhn t ngoi ngn ng (vai quan h vai, hon cnh theo nghi thc/ khng theo nghi thc v mc ch thc tin) to ra nhng phong cch chc nng khc nhau. 2. Hy xc nh i tng giao tip, quan h vai giao tip, hon cnh giao tip (c nghi thc v phi nghi thc) cho on trch sau: V chuyn, tm th l g mt cho n ung. My ci mn th vic g phi thuc?...

Khng c n cng phi cho n ung. Chng si ca n ngy xa y Ngy xa khc: ngy xa n cn b, b mi si ch ln nm ri cn si
?

Ln nm cng cn si. Con nh ngi ta ln tm ri cn si kia. Mnh

ng tic vi ng bc. Tin th ai chng tic bng trm mnh y, nhng ci th khng c. Mnh c ly cho n ung.

th ly: con ln thuc, con b thuc Thuc lm th sau cng c lc

c n my! (Nam Cao) 3. Hy xc nh hon cnh giao tip, dng ngn ng c s dng (ngn ng ni, ngn ng vit) cho cc tnh hung giao tip sau: a/ Li ni ca cc sinh vin trong gi ra chi bn lun vi nhau v hi din vn ngh ca khoa Gio dc tiu hc. b/ Tin ngn v hi din khoa Gio dc tiu hc ng trn ni san ca trng.

Hot ng 2: Tm hiu phong cch hnh chnh cng v

Thng tin

Phong cch ngn ng hnh chnh cng v l khun mu thch hp xy dng lp vn bn/ pht ngn trong th hin vai ca ngi tham gia giao tip trong lnh vc hnh chnh. S dng ng phong cch ngn ng hnh chnh cng v s to iu kin cho cuc giao tip gia c nhn (hay mt nhm ngi) vi mt t chc, hoc gia cc t chc, cc cp t hiu qu. Phong cch hnh chnh cng v thc hin chc nng giao tip l tr (thng bo) v chc nng nguyn (sai khin). c trng ca phong cch hnh chnh cng v: + Tnh chnh xc minh bch. + Tnh nghim tc khch quan. + Tnh khun mu nghim ngt. c im ngn ng ca phong cch hnh chnh: + T ng c mu sc sch v va phi (thng l t n ngha hoc c sc thi trang trng) v phng tin khun so c dng nhiu. + C php mang tnh cht rp khun theo li vn th bn giy, chnh xc; ch yu dng cu tng thut. + Lp t ng, nht l lp danh t c dng nhiu cch din t c r rng, chnh xc, khng th b bt b, xuyn tc. + Vn bn hnh chnh i hi nghim ngt s thng nht v hnh thc, s thng nht ny phn nh tnh cht th ch, k cng nghim chnh.
Nhim v

Nhim v 1: Tm hiu mu vn bn thuc phong cch hnh chnh cng v di y: Gi : Cn tm hiu cc phng din sau: Ch th giao tip, i tng tip nhn th hin qua vn bn; Lnh vc x hi m cuc giao tip din ra; Chc nng giao tip; c trng phong cch (cc c trng phi ngn ng); c im ngn ng. Mu 1: B GIO DC -------------------S: /Q

CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM c lp T do Hnh phc ------------------------H Ni, ngy 5 thng 3 nm 1984

B TRNG B GIO DC Cn c quyt nh s 19 CP ngy 2911966 v s 6 CP ngy 711971 ca Hi ng Chnh ph quy nh nhim v, quyn hn v t chc b my ca B Gio dc; Cn c ngh nh s 35 CP ngy 921981 ca Hi ng Chnh ph quy nh nhim v, quyn hn v trch nhim ca B trng v chc nng ca B trong mt s lnh vc qun l Nh nc; Cn c quyt nh s 219 CP ngy 921981 ca Hi ng Chnh ph giao nhim v cho B Gio dc t chc bin son sch gio khoa v sch hng dn ging dy phc v ci cch gio dc: Xt nhu cu thng nht chnh t v thut ng trong sch ci cch gio dc; Theo ngh ca Hi ng chun ha thut ng thnh lp theo quyt nh 2000 Q ngy 25121982 ca B trng B Gio dc: QUYT NH iu 1: Nay ban hnh km theo quyt nh ny bn Quy nh v chnh t ting Vit v v thut ng ting Vit p dng cho cc sch gio khoa, bo v vn bn ca ngnh gio dc. iu 2: Quyt nh ny c hiu lc thi hnh k t ngy k v ban hnh. Nhng quy nh trc y tri vi quyt nh ny u bi b. iu 3: Cc ng chnh vn phng, gim c trung tm bin son ci cch gio dc, th trng cc n v t chc thuc B, hiu trng trc thuc B, gim c cc s gio dc c trch nhim thi hnh quyt nh ny. B TRNG B GIO DC

Nguyn Th Bnh Mu 2: B GIO DC -------------------S: /Q

CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM c lp T do Hnh phc ------------------------H Ni, ngy .... thng ...... nm .....

QUYT NH CA B TRNG B GIO DC V O TO V vic cng nhn nghin cu sinh v cn b hng dn NCS

B trng B Gio dc v o to Cn c ngh nh s 29 / CP ngy 30 thng 3 nm 1994 ca Chnh ph quy nh nhim v, quyn hn v t chc b my ca B Gio dc v o to: Cn c Quyt nh s 224 TTg ngy 24 thng 5 nm 1976 ca Th tng Chnh ph v o to trn i hc trong nc; Cn c cc Quyt nh ca Th tng Chnh ph giao nhim v o to nhim v o to nghin cu sinh cho cc trng i hc v cc vin nghin cu khoa hc; Theo ngh ca V trng V Sau i hc v th trng c s o to nghin cu sinh. Quyt nh iu 1: Cng nhn ........................................., sinh nm............................................ L nghin cu sinh nm ........................... ca .......................................... ti:............................................................................................................ Chuyn ngnh: ................................................................................................ Hnh thc o to:........................................................................................... Ngi hng dn: ........................................................................................... iu 2: Nghin cu sinh c tn trn c hng cc ch ghi ti Quyt nh s 77/TTg ngy 30 thng 3 nm 1982 ca Th tng Chnh ph. iu 3: Chnh vn phng, V trng V Sau i hc thuc B Gio dc v o to, Vin trng Vin Ngn ng hc, cc cn b hng dn NCS v NCS c tn trn chu trch nhim thi hnh quyt nh ny. Ni nhn: Vin Ngn ng hc Lu VP, V SH KT. B trng B Gio dc v o to Th trng

Mu 3: CNG HA X HI CH NGHA VIT NAM

c lp T do Hnh phc N XIN XC NHN Knh gi: Tn ti l: Sinh ngy: Ni sinh: Hin nay ti ang l: a ch: in thoi: Xin trn trng cm n! H Ni, ngy..... thng .... nm ........... Xc nhn lm n Ngi Fax: (Trnh by ni dung, nguyn vng cn xc nhn).

Mu 4: B QUC PHNG
TNG CNG TI VIN THNG

-------------------S: /Q

CNG HO X HI CH NGHA VIT NAM c lp T do Hnh phc ------------------------H Ni, ngy .... thng ...... nm .........

BIN BN BN GIAO XE T Hm nay, ngy thng nm , ti Trung tm Vin thng Tnh tin hnh bn giao xe t vi ni dung sau: * Thnh phn gm c: ng ch: ng ch: ng ch: Ngi giao Ngi nhn Gim c Chc v:

Chng ti tin hnh bn giao gia /c vi /c , tnh trng nh sau:

Nhim v 2: Hy du () vo nhng trng trc nhng loi vn bn m bn cho l thuc phong cch hnh chnh - cng v: Bin bn cuc hp Truyn c trc khi i ng Quyt nh nng bc lng Giy gi nhp hc Nhim v 3: Hy a ra 5 v d v vn bn thuc phong cch hnh chnh cng v. Nhim v 4: Cc nhm trao i v cc v d va chn, nu khng nht tr hy tham kho cc c trng, c im v mu ca cc vn bn thuc phong cch hnh chnh cng v phn thng tin.
nh gi

1/ Hy nh du () vo trng trc cu tr li ng: c im ngn ng ca vn bn thuc phong cch hnh chnh cng v l: Khng chp nhn cch din t ring, sng to S dng cc t ng a ngha, c sc thi biu cm S dng nhng t ng n ngha, trung ho v sc thi biu cm S dng cu nghi vn, cm thn S dng cu tng thut c kt cu phc hp i hi s thng nht v hnh thc 2/ a Hy tng tng mnh l hiu trng ca mt trng tiu hc v vit giy mi cc trng khi n hp cng cn b Phng Gio dc o to bn v vic chun b cho k thi hc sinh gii cp huyn. b. i chiu giy mi trn vi cc thang mc trong bng di y:
Cc tiu ch + Tnh chnh xc, minh bch a im Thi gian Mc ch Ngn t s dng + Tnh nghim tc, khch quan Khng thuyt phc C phn thuyt phc Rt thuyt phc

+ Tnh khun mu

Hot ng 3: Tm hiu phong cch ngn ng khoa hc

Thng tin

Phong cch ngn ng khoa hc l khun mu thch hp xy dng lp vn bn/ pht ngn trong th hin vai ca ngi tham gia giao tip trong lnh vc khoa hc. (TLTK3) Phong cch khoa hc thc hin chc nng: thng bo v chng minh (thng bo bng chng minh v chng minh ni dung thng bo). c trng ca vn bn thuc phong cch khoa hc: + Tnh tru tng khi qut cao; + Tnh lgic nghim ngt; + Tnh chnh xc khch quan. c im ngn ng ca phong cch khoa hc: + c im v t ng: Vn bn khoa hc s dng nhiu thut ng v t ng khoa hc chung, s dng lp t trung ho v mu sc biu cm v nhng t a phong cch. + c im v c php: Thng s dng cu c cu trc hon chnh, kt cu cht ch, r rng, c bit l nhng cu ghp v cc phng tin lin kt. + Li ni trong vn bn khoa hc loi b cc yu t c nhn, yu t d. Nhiu vn bn khoa hc c xy dng theo khun mu nghim ngt.
Nhim v

Nhim v 1: Tm hiu 2 vn bn thuc phong cch khoa hc (t chn), phn tch vai giao tip, chc nng, c trng v c im ngn ng ca cc vn bn . Nhim v 2: Hy nh du () vo trng trc nhng vn bn m bn cho l thuc phong cch khoa hc: Sch gio khoa Gio trnh Truyn ngn Lun vn tt nghip Bi bo trong tp ch Gio dc Bt k

Nhim v 3: a) Tho lun nhm chn v a ra 3 v d v vn bn thuc phong cch khoa hc. b) Cc nhm trao i vi nhau v cc v d va chn. Nu khng nht tr, hy tham kho cc c trng, c im ngn ng ca phong cch khoa hc v cc v d nu phn thng tin.
nh gi

1Bn hy nh du () vo trng trc cu tr li ng: c im ngn ng ca vn bn thuc phong cch khoa hc l: S dng nhiu thut ng v t ng khoa hc ni chung Thng s dng nhng t ng c sc thi biu cm Thng s dng kiu cu rt gn S dng cu c cu trc y , cht ch, cu ghp 2. a) c on vn sau: Mt trn v mt di ca khi hp ch nht l hai y ca khi hp ch nht. Cc mt cn li l nhng mt bn ca ca khi hp ch nht gi l din tch xung quanh ca khi hp ch nht. Tng s din tch xung quanh vi din tch hai mt ca khi hp ch nht gi l din tch ton phn ca khi hp ch nht. b) i chiu on vn trn vi cc thang mc trong bng di y:
Cc tiu ch - Dng thut ng , t ng trung ho v sc thi biu cm - Din t c lng tin cao khng c yu t d - Mch trnh by lgic r rng Khng thuyt phc C phn thuyt phc R t thuyt phc

c) Bn hy vit li on vn trn sao cho ng vi c trng, c im ngn ng ca phong cch khoa hc. 3. Hy phn tch c trng ca phong cch khoa hc.

Hot ng 4: Tm hiu phong cch ngn ng chnh lun

Thng tin

Phong cch ngn ng chnh lun l khun mu thch hp xy dng lp vn bn/ pht ngn trong th hin vai ca ngi tham gia giao tip trong lnh vc chnh tr x hi.

Vn bn chnh lun gm cc kiu: vn bn ngh lun chnh tr; vn bn ngh lun kinh t; vn bn ngh lun vn ho x hi, khoa hc, vn hc ngh thut,... Vn bn ngh lun chnh tr li c chia thnh cc th loi: li ku gi, bo co chnh tr, x lun, bnh lun, bo co pht biu trong hi ngh. Phong cch chnh lun thc hin hai chc nng: thng bo v tc ng, tc ng vo t tng, tnh cm, ch, o c... ca ngi c. c trng ca phong cch chnh lun: + Tnh cng khai trong bnh gi; + Tnh cht ch trong lp lun; + Tnh mnh m trong truyn cm. c im ngn ng ca phong cch chnh lun: + Vn bn thuc phong cch chnh lun thng s dng lp t c tnh cht thut ng ca cc ngnh khoa hc, c bit l nhng t ng chnh tr, trnh dng nhng t ng a phng, th ng, ting lng v nhng t ng mi, xa l vi nhiu ngi. + Vn bn thuc phong cch chnh lun c xu hng i tm nhng cch t cu mi m (thng tch v cu, o thnh phn...), s dng nhiu kiu cu khc nhau: cu n, cu ghp; cu k, cu hi. + Trong cch din t, vn bn thuc phong cch chnh lun thng s dng cc phng tin ngn ng c sc thi biu cm v cc bin php tu t nhm tng thm sc mnh bnh gi, phc v cho s bnh gi.
Nhim v

Nhim v 1: Hy c vn bn: Tinh thn yu nc ca nhn dn ta (ca Ch tch H Ch Minh) v mt vn bn l mt bi x lun t chn. Tm hiu c trng phi ngn ng, c im ngn ng ca cc vn bn . Nhim v 2: Hy nh du () vo trng trc tn ca vn bn m bn cho l thuc phong cch chnh lun. Li ku gi ton quc khng chin (H Ch Minh) Tuyn ngn c lp (H Ch Minh) Tinh thn yu nc ca nhn dn ta (H Ch Minh) Giy gi nhp ng
nh gi

1 Bn hy nh du () vo trng trc cu tr li bn cho l ng. c im ngn ng ca vn bn thuc phong cch chnh lun l: S dng lp t c tnh cht thut ng ca cc ngnh khoa hc, c bit l nhng t ng chnh tr.

S dng cc phng tin, bin php tu t, s dng cc t ng c tnh i chng, li vn truyn cm nhm lm tng thm sc thuyt phc S dng phng tin ngn ng c sc thi biu cm v cc bin php tu t vi mc ch lm cho vn bn c tnh hnh tng S dng phng tin ngn ng c sc thi biu cm v cc bin php tu t nhm lm tng thm sc mnh bnh gi, phc v cho s bnh gi S dng nhiu kiu cu khc nhau: cu n, cu ghp, cu k, cu hi, cu cm, c th tch v cu ghp, o thnh phn, dng cu c ng ... 2. Bn hy c cc on vn sau, v nh gi xem cc on vn c m bo c trng ca phong cch chnh lun (tnh bnh gi cng khai, tnh lp lun cht ch, tnh truyn cm mnh m) hay khng? a) Ai dm bo cuc Cch mng thng Tm ca ta l cuc o chnh? o chnh l hai bn thng tr trong nc ht cng nhau. Bn ny qut bn kia lp chnh ph mi, nhng cn bn ch c vn gi nguyn. ng ny nhn dn b p bc ni dy t gii phng ginh chnh quyn, sao gi l o chnh. (Trng Chinh) b) quc M rt d man v qu quyt. Mt mt chng nu cao ho bnh, mt mt chng gp rt xy thm nhiu cn c qun s Ging li m phn ho bnh ca chng quyt khng la bp c nhn dn ta v nhn dn th gii. (H Ch Minh)
on vn a b Tnh bnh gi cng khai Tnh lp lun cht ch Tnh truyn cm

Hot ng 5: Tm hiu phong cch ngn ng bo ch

Thng tin

Phong cch bo ch l khun mu thch hp xy dng lp vn bn/ pht ngn trong th hin vai ca ngi tham gia giao tip trong lnh vc bo ch. Vn bn bo ch gm ba kiu: + Vn bn cung cp tin tc: mu tin, tin tng hp, iu tra, phng vn, phng s + Vn bn phn nh cng: kin bn c, tr li bn c, tiu phm... + Vn bn thng tin qung co: nhn tin, thng bo, rao vt, qung co

 Chc nng ca phong cch bo l thng bo v tc ng. c trng ca phong cch bo: + Tnh chn thc (phn nh ng hin thc khch quan); + Tnh thi s (truyn tin kp thi, nhanh chng); + Tnh hp dn (khu gi s hng th, t m bng ni dung thng tin v hnh thc trnh by). c im ngn ng ca phong cch bo ch: Phong cch bo ch s dng lp t ng c cu to c bit c mu sc phong cch ni bt. Lp t c mu sc trang trng, hin i c dng nhiu. Phong cch bo ch dng nhng khun mu c php nh: cu khuyt ch ng, cu c ng, cu tch bit; trong s dng thng kt hp nhng yu t khun mu v nhng yu t din cm. Vn bn bo ch dng nhiu u kp c kh nng thu tm li ton b ni dung.
Nhim v

Nhim v 1: Hy lm vic theo nhm. Mi nhm chn v a ra ba on vn thuc phong cch bo ch. Nhim v 2: Cc nhm trao i v c trng, c im ngn ng ca cc v d va chn. Nu khng nht tr hy tham kho phn thng tin.
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc cu tr li bn cho l ng . c im ngn ng ca vn bn thuc phong cch bo l: Khng s dng nhng t ng c mu sc biu cm cm xc r rt C khi s dng nhiu t c thi bnh gi ph nh Khng phi lc no cng i hi phi s dng kt cu cu y ch ng v ng C th s dng ngn ng sinh ng, hon chnh, t nh hp dn ngi c, t bc l thi , lp trng ca ngi vit 2. Hy phn tch chc nng, c trng ca ngn ng phong cch bo ch cng lun.

Hot ng 6: Tm hiu phong cch ngn ng sinh hot

Thng tin

Phong cch ngn ng sinh hot l khun mu thch hp xy dng lp vn bn / pht ngn trong th hin vai ca ngi tham gia giao tip trong sinh hot hng ngy. Phong cch ngn ng sinh hot phc v s trao i thn mt gia cc c nhn, thc hin chc nng c bn l trao i t tng, tnh cm. Phong cch ngn ng sinh hot vn ho c hnh thnh do yu cu ca mt x hi c vn ho cao. c trng ca phong cch ngn ng sinh hot: + Tnh c th; + Tnh c th; + Tnh cm xc. c im ngn ng ca phong cch sinh hot: + a dng nhng t ng mang tnh c th, giu hnh nh v mu sc cm xc. + a dng t ly, thnh ng, tc ng, qun ng, dng nhiu t cm thn, ng kh t, hay dng li ni tt. Phong cch ngn ng sinh hot hay dng nhng cu hi, cu cm thn, cu ni trc tip, cu a y; c nhng cch kt cu c php ring, hoc dng kt cu tnh lc, c khi dng kt cu c php c xen yu t d, yu t lp li. Trong cch din t, phong cch ngn ng sinh hot hay dng li v von, so snh phng i, ni gim t m hnh nh. Phong cch ngn ng sinh hot t nhin c u im l sinh ng, thn mt, gn gi..., c nhc im l dng t khng chnh xc, t cu lum thum, cch din t khng cht ch, lgic. Phong cch ngn ng sinh hot vn l s ho trn nhiu c im ca cc phong cch khc nhau nn n c ci t nhin, sinh ng ca phong cch sinh hot hng ngy, li c yu t chnh xc, cht ch ca phong cch ngn khoa hc, c yu t gi hnh, gi cm ca phong cch ngn ng ngh thut.
Nhim v

Hy c nhng on trch thuc phong cch khu ng c s dng trong tc phm ngh thut di y v tm hiu c im ngn ng c s dng trong cc on trch : a.

 Th no, c gi chn i trng c sng khng? Ngi ta bu th ti phi ng ra. B ay g ti? , phi ng ra ? My nht nh khng chu ng ra th ai bt b c my! Tao truyn i cho my bit, n nh tao, cai qun c mt ci nh ny, bc c u m vn cha u vo u na l ci ng my,... n cm nh vc ng voi, lm ngi nhiu iu; nc i kh lm y, con i! (Nguyn Kin) b. 131147 Ti nay nn nao v mt r. Lm nhiu? Ht thuc l nhiu? Hay say ht b? i nm sm, chuyn l t. La tt cng khng bun dy thi. 151147 m qua b k Chn ho nhiu, rn v lm nhm, ni m lun. Thng b con anh Chn ho r ri, ho nh x phi, ho khng cn khc c. 191148. Vn ma. m qua cng ma d di hn... i chao! Ci ging b v hnh ci chn bng b ra, nga ran trn mt trn c. Khng sao ng c. (Nam Cao)
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: Phong cch ngn ng sinh hot c c im: Thng dng nhng t ng mang tnh c th, giu hnh nh v sc thi biu cm; Khng dng cc t cm thn, cc t a y, cc t a phng; Thng dng cc kt cu c php tnh lc, hoc xen nhiu yu t d, yu t lp li; Thng dng nhng kt cu ng php, ng ngha cht ch hon chnh, khng tha, khng thiu mt thnh t ng php ng ngha no; Thng dng cch ni v von, khoa trng, dng cc thnh ng tc ng. 2. Hy c on trch sau v phn tch nhng u im trong vic s dng phong cch ngn ng sinh hot: a) Sao c gnh nng th? Cng ch nng my u, anh ! Hai m con mi ngi c mt t, ng no cng l mt chuyn i. Ch ni giu g cc anh, ng bo trn ny khng ai dm vo y, ngi ta s mn c y. Th c khng s ?

 Cng s ch. Trn cng cm. Nhng ni cc anh ng ci, cng l tic ca gii. nh nhau nh th, m sao li c ci th b sai m chc qu th. Trm php C H, ti c liu. B i mi ln ang thiu rau c, m ti th ly gii ly Pht, cng l c nh v vo y. Tng th phi tnh, bng i th u gi phi b. (Nguyn Huy Tng) b) Xem ra mt lm ri nh? () Hi mnh y, chng mun ngh ch g? () Trng y ny! () Ngh h? Ti sao hm nay rc u th, chn tay c bn nhn c ra? () Chu thua thanh nin thi! Ch... qun... c cng ang la tui thanh nin ch gi g... Tng lai chn! () Tru qu s, m qu th, hng nhan b b cn g l xun na h cc anh? () Th m vn c nhiu ngi yu say m y! (Nguyn Khi) 3. Hy phn tch chc nng, c trng, c im ngn ng ca phong cch ngn ng sinh hot.

Hot ng 7: Tm hiu phong cch ngn ng ngh thut

Thng tin

Ngn ng trong cc tc phm vn chng l mt m phc tp c cu to trn c s ca ngn ng t nhin. Do c nhng chc nng ring bit nn ngn ng trong cc tc phm vn chng cng lp thnh mt phong cch chc nng ring phong cch ngn ng ngh thut. Ngn ng ngh thut thc hin ng thi ba chc nng: thng bo, tc ng, thm m. Cc vn bn thuc cc phong cch khc thc hin chc nng thng bo, tc ng ngay chnh cc phng tin ngn ng c s dng. Trong cc tc phm vn hc, cc phng tin ngn ng c vn dng mt cch c bit sng to xy dng nn hnh tng vn hc, qua ngn ng ngh thut thc hin ng thi ba chc nng ca mnh.

V vy, cc vn bn thuc cc phong cch khc, hiu ngn t c ngha l nhn bit c tin tc m vn bn cha ng, cn vi tc phm vn hc, hiu ngn t cha phi l hiu c iu m tc gi mun ni, mun gi gm n ngi c. Phi t ngn ng trong tc phm, i n hnh tng vn hc th mi c th hiu ni dung hin thc v ni dung lin c nhn cha ng trong tc phm. Chc nng thm m ca ngn ng ngh thut c th c nhn bit qua quan h ca ngn ng trong tc phm vi hnh tng vn hc v vi ngi c. Mun thc hin c chc nng thm m, ngn ng ngh thut phi c nhng c trng ca mnh. c trng ca phong cch ngn ng ngh thut: tnh cu trc; tnh hnh tng; tnh c th ho; tnh c th ho. + Tnh cu trc ca ngn ng thuc phong cch ngh thut l tnh cht theo cc yu t ngn ng trong mt tc phm phi ph hp vi nhau, gii thch cho nhau v h tr nhau t ti mt hiu qu din t chung. (TLTK5) + Tnh hnh tng trong phong cch hc l thuc tnh ca li ni ngh thut truyn t khng ch thng tin lgic m cn c thng tin c tri gic mt cch cm tnh (cm gic, tri gic, biu tng) nh h thng cc hnh tng ngn t. Hnh tng ngn t c s l nhng mnh on ca li ni (t hoc cm t) mang thng tin hnh tng, ngha ca thng tin hnh tng ny khng tng ng vi ngha ca nhng yu t c ly tch ring ra ca mnh on cng li. (A.V. M-v-khp-xki, Phong cch hc ting Anh, Kiep, 1984, dn theo inh Trng Lc, TLTK3) Ngn ng ngh thut c xem l mt cng c c bn th hin hnh tng vn hc. Do , khi nh gi ngn ng trong tc phm, phi xem n gp phn to nn hnh tng vn hc, th hin hnh tng vn hc nh th no. Th d: i nhng cnh ng qu chy mu Dy thp gai m nt tri chiu (Nguyn nh Thi) Ngoi ngha nh danh, cc ngha thng thng, cc t ng chy mu, m nt tri chiu cn mang ngha b sung xy dng hnh tng vn hc: phc ho hnh tng T quc Vit Nam thn thng b k th tn ph, hu dit. ngha xy dng hnh tng vn hc ny khng biu hin ngay trn t m c nhn bit trong ton bi th nh lin hi, so snh, cm xc, phn

tch, tng hp, tng tng. Nhng t ng nu trn khng ch thng bo vi ngi c m cn khu gi cm xc thm m, hot ng thm m ngi c. + Tnh c th ho ca ngn ng tc phm vn chng l du n phong cch tc gi trong ngn ng ngh thut. Tnh c th ca ngn ng tc phm ngh thut th hin tnh c th ho ca ngn ng tc gi, cng th hin c tng s vt, tng cnh, tng nhn vt ca tc phm. + Tnh c th ho ngh thut l thuc tnh rng ln nht ca li ni ngh thut. S c th ho ngh thut c thc hin nh cch la chn v t chc cc phng tin ngn ng thuc tt c cc cp , cng nh vic m rng cc hnh thc giao tip cc phng thc din t trong tc phm vn chng, cc nh vn s dng cc phng tin biu hin ca cc phong cch khc nhng c nho nn li, ti to li hng theo mt chc nng mi: chc nng thm m. thc hin ng thi ba chc nng thng bo, tc ng v c bit l chc nng thm m, trong ngn ng phong cch ngh thut c mt ton b cc phng tin biu hin ca cc phong cch khc, c mt cc bin php tu t ting Vit.
Nhim v

Nhim v 1: Hy tm hiu c trng ca ngn ng ngh thut qua cc v d di y: a. Bui chiu a mu Ngn ngang nhng vng bom (Nguyn nh Thi) b. Con thuyn ri bn sang Hin Xui dng sng Ci, ngc trin sng Bung Trp trng thc La, thc Chng Thc Di, thc Kh, thc ng, thc B Thc, bao nhiu thc cng qua Thnh thnh l chic thuyn ta trn i. (T Hu) c. Hn va i va chi. Bao gi cng th, c ru xong l hn chi. Bt u hn chi tri. C h g? Tri c ca ring nh no? Ri hn chi i.

Th cng chng sao: i l tt c nhng chng l ai. Tc mnh, hn chi ngay tt c lng V i. (Nam Cao) d. Ni gc n th vng lt, son m, a du s trn cy n nn vi dn mc du. Hai ngn bc lp bp n, rng tn n xung tp giy bn ng du son ti Nit. Vin qun coi ngc ngc u, ly que hng khu thm mt con bc. Ba ci tim bc c chm nhau li, chy bng to ln, soi t mt ngi ngi y. (Nguyn Tun) Nhim v 2: Hy nh du () vo trng trc nhng v d m bn cho l thuc phong cch ngn ng ngh thut . Chng ta ang bc vo thi i ca nn vn minh tin hc. Con ngi khng ch sng bng cm n, o mc, nc ung v kh tri th, m cn sng bng kin thc hng ngy m thng tin a li. Thiu iu ny th mi dn tc mi con ngi u tr nn kh cn, suy nhc v tiu vong. (V Khiu) Nh ng hai lao ng chnh c, li mt cng tru, cy su so rung, c gi l phen ny la ai tt hn ai! Khi ngi cn ngoi t kia, d ngi ta cht chc? i ng cm cy theo tru t thu mi bn, n cm m bt thin h, ng cn km cnh ni g m by gi li phi cho ci th tr ranh chi mi khng sch y n dy khn ng. (V Th Thng) m my lm m xm nh ui con sc ni nhau bay qun st ngn cy, l th i mi, by gi c long thong nht dn, thnh thong t qung, l l ng xa mt bc tranh trng tot. (T Hoi) Nhim v 3: Hy lm vic theo nhm vi ni dung sau: Trao i vi nhau v kt qu thc hin nhim v 2. Nu cc kin khng thng nht, hy xem li phn thng tin v trao i vi gio vin.
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: Phong cch ngn ng ngh thut c c im: Mt yu t ngn ng thng ph thuc vo nhng yu t ngn ng khc v ph thuc vo ng cnh li ni ngh thut. Gi tr ngh thut ca mi t l do s tc ng qua li vi nhng t khc to nn. Thng s dng nhng t ng trung ho v sc thi biu cm v nhng t ng trang trng.

Khng phi l ngn ng t bin m l ngn ng k, ngn ng miu t, ngn ng c thoi, ngn ng i thoi... hng vo c gi, l cng c nh vn tm tnh vi c gi. L ngn ng to hnh, ngn ng biu cm, ngn ng c gi tr biu trng, c ngha xy dng hnh tng vn hc: n gi ra nhng tng, nhng tnh cm, nhng s gii thch. Cc t ng thng c dng trong ngha khi qut. Ngn ng ngh thut khng chp nhn yu t c nhn, khng chp nhn du n phong cch tc gi. C s xut hin ton b cc phng tin biu hin ca cc phong cch khc, thng s dng cc php tu t ting Vit. 2. Bn hy c 2 on trch sau v ch ra s khc bit v ngn t v hiu qu tc ng n ngi c: a) Con nga ca Tho Khang kho v hng, bc ra khi tu l mun i ngay th m by gi mi bc xung chc ng vt ra. b) Con nga Tho Khang ci kho, tht hng, lc sm bc t trong tu ra, quy ui, a mt bi, bn v bc bi mun nhng nho phi ngay. Th m by gi mi ch th cng qung vo lng mt cn l ngang ci sui nh lo o, chch chong, lu v, mun qung mnh xung. (T Hoi) 3. Bn hy phn tch on th sau minh ho cho tnh cu trc ca ngn ng ngh thut: cc yu t ngn ng trong mt tc phm phi ph hp vi nhau, gii thch cho nhau v h tr nhau t ti mt hiu qu din t chung. Thuyn ta li gi vi bum trng Lt gia my cao vi bin bng Ra u dm xa d bng bin Dn an th trn li vy ging. (Huy Cn) 4. Hy phn tch tnh hnh tng ca phong cch ngn ng ngh thut trong on trch sau: Ting g le te ln lt t nh n truyn n nh kia. Di lp mi lp xp ca tp lu tranh, ch Du v vng trng tn than th nhn nhau, dng nh i bn u c ring mt tm s. (Ng Tt T)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1: 1. nh du () vo tt c cc trng. 2. i tng quan h, vai giao tip: v chng ni chuyn vi nhau. Hon cnh giao tip: cuc tr chuyn thuc hon cnh giao tip phi nghi thc (sinh hot thng ngy trong gia nh). 3. a/ Hon cnh phi nghi thc Ngn ng ni b/ Hon cnh giao tip nghi thc Ngn ng vit Thng tin phn hi cho hot ng 2: 1. nh du () vo trng th nht, th ba, th nm v th su. 2. Giy mi phi vit theo mu chung. Ni dung phi r rng, chnh xc, minh bch, nghim tc. C th t i chiu vi mt mu giy mi hp c th nh gi, sa cha. Thng tin phn hi cho hot ng 3: 1. nh du () vo 1 v 4. 2. on vn kh hiu do din t nng n, lp t ng qu nhiu, sc thuyt phc khng cao. C th din t theo nguyn tc sau: V lgic, trc ht nu i tng, sau nu nh ngha v mt b phn ca i tng hoc nu thuc tnh ca i tng. V kt cu ngn ng, phn nu i tng tr thnh trng ng ca cu, phn nu thuc tnh l thnh phn nng ct ca cu. C th din t li nh sau: Trong mt khi hp ch nht, mt trn v mt di l 2 y ca n, cc mt cn li l nhng mt bn; tng s din tch ca nhng mt bn gi l din tch xung quanh ca khi hp ch nht. Tng s din tch xung quanh vi din tch hai y gi l din tch ton phn ca khi hp ch nht. 3. c trng ca phong cch khoa hc Tnh tru tng, khi qut cao; Tnh lgic nghim ngt; Tnh chnh xc khch quan. Thng tin phn hi cho hot ng 4: 1. nh du () vo th 1, 2, 3, 4.

2. Hai on vn (a) v (b) u mang nhng c trng ca phong cch chnh lun: Tnh bnh gi cng khai, tnh lp lun cht ch v tnh truyn cm mnh m. Thng tin phn hi cho hot ng 5: 1. nh du () vo 1, 2, 3 v 4. 2. Chc nng ca phong cch bo ch l thng bo v tc ng. c trng ca phong cch bo: Tnh chn thc Tnh thi s Tnh hp dn. (Cn phn tch, chng minh bng cc v d c th.) Thng tin phn hi cho hot ng 6: 1. nh du () vo 1, 3 v 5. 2. Cch ni hai on trch th hin v t nhin, mc mc, sinh ng, khng cu k, thn mt, thoi mi, phong ph, a dng, linh hot, ti mt, mi m, hp dn, y hnh nh, c th v giu cm xc. 3. Chc nng ca phong cch ngn ng sinh hot: phc v giao tip thn mt, khng chnh thc x hi gia cc c nhn nhm trao i t tng, tnh cm. c trng, c im ngn ng ca phong cch sinh hot (xem thng tin cho hot ng 6 v phn tch qua v d c th). Thng tin phn hi cho hot ng 7: 1. nh du () vo 1, 3, 4 v 7. 2. on trch b mang c trng ca ngn ng ngh thut. Bng vic s dng nhng t ng mang tnh c th, hnh nh, nhng ng t gi tn tng ng tc, tng s bin i trong trng thi ca con nga, tc gi kch thch tr tng tng ca ngi c, to ra biu tng v i tng c miu t tht sinh ng. on trch ti to hin thc, ti to hnh tng ngh thut trong hnh thi c th ha, c th ha ca n. 3. Tc gi s dng cc t ng gi tn cc i tng ln lao trong v tr v thin nhin: gi, trng, my, bin cng cc ng t miu t cc hot ng mnh m, ho hng ca nhng nhn vt khng l: lt, u, d, an, vy, ging... cc yu t ngn ng trn hi ha, ph hp vi nhau, cng cng hng li v ln hnh tng mt con thuyn k v, p . 4. Trong on vn c m thanh, chuyn ng, c ng nt, hnh khi ca cnh vt, c nh sng yu t, c thin nhin v con ngi ang hot ng,

v ng sau nhng t ng to hnh yl s cm thng thm lng ca Ng tt T vi ni au n ca ch Du trong mt m trng tn sau khi phi bn a con. Nhng t ng c tnh gi hnh v biu cm y gp phn xy dng, th hin mt phng din trong tm hn ca hnh tng ch Du.

CC PHNG TIN TU T
Hot ng 1: Tm hiu khi nim, mu sc tu t, phng tin tu t
Thng tin

Mu sc tu t l mt khi nim Phong cch hc ch phn thng tin c tnh cht b sung bn cnh phn thng tin c bn ca mt thc t. V d: sc thi knh trng ca t biu, hi sinh, qu khch Mu sc tu t gm c 4 thnh t: mu sc biu cm gi hnh tngcm tnh, mu sc cm xc din t thi cm xc, mu sc bnh gi din t thi nh gi (ttxu; khench), mu sc phong cch gi lin tng n phm vi li ni, hon cnh ni. Phng tin tu t l phng tin ngn ng m ngoi ngha c bn, chng cn c mu sc tu t. V d: Biu ngoi ngha c bn l cho cn c sc thi ngha knh trng. Ngoo ngoi ngha c bn l cht, cn c sc thi khinh mit, giu ct. Phng tin tu t bao gm phng tin tu t t vng v phng tin tu t c php.
Nhim v:

Nhim v 1: Hy c phn thng tin v trao i, tm v d v phng tin tu t, bin php tu t. a/ u tng la lu lp lo m bng. (Nguyn Du) b/ Ngi sao y ln ho bnh minh. (T Hu) c/ t nc Vit Nam chm trong bng m ko di hng th k bng bng ln bui bnh minh ca thi i. (L Dun)

d/ Thay mt cho tt c cc t chc y ch c mt mnh anh u vin thng trc tr tui. Con sng nh hng trm dng sui trt xung. (Chu Vn) *Nhim v 2: Hy tm hiu s khc bit v sc thi ngha cc t trong cc v d sau: Cc t c mu sc bnh gi: tnh bo/gin ip, rng ri/hoang ph. Cc t c mu sc biu cm/cm xc: nh nhn/gy t... Nh th Tn vit: La chen vai ng c dy. Cu vn s dng bin php nhn ho, va ni ln c hin thc la nhanh tt li va th hin c cm xc ca tc gi: ngc nhin v xc ng trc s i thay k l ca ng la qu hng.
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: Phng tin tu t trc ht phi l phng tin ngn ng, nhng khng phi tt c cc phng tin ngn ng u l phng tin tu t. Tc dng, hiu qu c bn ca bin php tu t l lm bin i tnh cht ca thng tin, t thng tin lgic sang thng tin cm xcnhn mnh, cng iu, lm ni bt 2. Th no l mu sc tu t, phng tin tu t v bin php tu t?

Hot ng 2: Tm hiu cc phng tin tu t

Thng tin

Phng tin tu t bao gm: phng tin tu t t vng v phng tin tu t c php. a/ Phng tin tu t t vng Phng tin tu t t vng l nhng t ng ngha m ngoi ngha c bn ra, chng cn c ngha b sung (mu sc tu t). Phng tin tu t t vng gm: t thi ca, t Hn Vit, t mn, t sch v, t hi thoi, t thng tc, t a phng, t xng h, cc n d, hon d. T Hn Vit v t thun Vit ng ngha thng c ngha b sung: trang trng/trung ho (phu nhn/v), trang trng/ thn mt (thiu nhi/ tr em); thanh nh/ khim nh (tiu tin/ i), tru tng, tnh ti, khng gi hnh/ c th, sinh ng, gi hnh (tho mc/cy c; th huyt/hc mu...). Do t Hn Vit v t thun Vit tng ng c ngha b sung khc nhau nn nhng t Hn Vit, thun Vit l nhng phng tin tu t c s dng cc phong cch ngn ng khc nhau.

 T xng h: ti, tao, ta, chng ta, n, hn, y, ng, b, ch, bc, anh, ch; cc cch xng h theo cc quan h khc nhau (ti-ng; chubc; em anh; embc ch tch; y t; mnhta... l phng tin biu cm phng tin tu t gip ngi ni, ngi vit s dng nh mt phng tin biu hin miu t nhn vt, by t cch nh gi ca mnh vi nhn vt. T a phng so vi t ton dn tng ng thng mang li mu sc a phng cho cnh vt, con ngi c ni ti. Nu s dng ph hp, t a phng s gip ngi ni, ngi vit th hin thi ca mnh, bi vy, t a phng c xem l phng tin tu t. T khu ng (t ng thng tc) (n mm/ni nhiu; bo phi/liu; ch xc/nh au;... ) c sc thi biu cm c th, sinh ng, tinh t hoc m tnh. V vy t khu ng l mt trong nhng phng tin tu t t vng. Cc t c cu to theo cch chuyn ngha (n d, hon d) nh chn tri, cnh g (sn khu) thng c gi tr gi t hoc gi cm (d rt t) chng l phng tin tu t t vng. n d tu t: + n d tu t l cch tm thi ly tn gi i tng ny dng biu th i tng kia da trn c s ca mi quan h lin tng v nt tng ng gia hai i tng. n d tu t cn c gi l so snh ngm (so snh rt gn v c so snh). + Cu to ca n d tu t: V hnh thc: n d ch nu mt i tng (i tng dng biu th) cn i tng nh ni n (c biu th) th n i, khng ph by ra nh so snh tu t. Ngi nghe phi t tm ra i tng c ni n b n i trong cu ni. V ni dung: Cn phi lin tng, rt ra c nt tng ng gia hai i tng khc loi. c th l s tng ng v hnh thc, v phm cht, c im hoc trng thi, hot ng Nhng nhn t khin cho ngi nghe c th lin tng n i tng b n i: * t trong vn cnh c th; * Hp lgic (tnh hp l ca cch mn tn); * Hp vi thi quen thm m. n d tu t va l cng c din t by t tnh cm ng thi va l cng c th hin nhn thc su sc v i tng. n d tu t c tc dng to nn nhng hnh nh ngh thut: u tng la lu lp lo m bng. (Nguyn Du)

V thm nh Bc lng Sen C hng rm bt thp ln la hng. (Nguyn c Mu) C khi, n d tu t c tc dng gi ln nhng n tng, nhng cm gic bt ng, th v (n d chuyn i cm gic): Chao i, trng con sng vui nh thy nng gin tan sau k ma dm, vui nh ni li chim bao t qung. (Nguyn Tun) Nhn ho + Nhn ho l cch ly nhng t ng dng gi ngi hoc biu th thuc tnh, hot ng, trng thi ca ngi gi, biu th thuc tnh, hot ng, trng thi ca i tng khng phi l ngi da trn nt tng ng v thuc tnh, hot ng, trng thi gia ngi v i tng khng phi l ngi. + Nhn ho c cu to theo hai cch: Dng t ng ch tnh cht, hot ng ca ngi gi, biu th nhng tnh cht, hot ng ca i tng khng phi ngi. Coi cc i tng khng phi ngi nh con ngi v tm tnh tr chuyn vi chng. + C s ca nhn ho l mi quan h lin tng tng ng v thuc tnh, v hot ng, trng thi gia ngi v i tng khng phi ngi. to nn cch ni nhn ho, ngi ni phi lin tng nhm pht hin ra nt ging nhau gia i tng khng phi l ngi v ngi. Nt ging nhau phi hp lgic, c mi ngi chp nhn. + Nhn ho ch a ra mt v, cn v kia ngm tha nhn. + Nhn ho va c chc nng nhn thc, va c chc nng biu cm. Hon d tu t + Hon d tu t l cch tm thi ly tn gi ca i tng ny dng biu th i tng kia da trn mi quan h lin tng lgic khch quan gia hai i tng. Cu to ca hon d tu t: V hnh thc, hon d tu t ch c v biu hin, v c biu hin ngi nghe phi t lin tng tm ra. V cu to ni dung, c s hnh thnh hon d tu t l s lin tng, pht hin ra mi quan h lgic khch quan gia i tng c biu hin v i tng biu hin. Nhng mi quan h lgic khch quan thng l c s to nn cc kiu hon d tu t l:

Quan h gia b phn v ton th; Quan h gia ch th (ngi) v vt s hu thuc (y phc, dng); Quan h gia hnh ng, tnh cht v kt qu hnh ng, tnh cht; Quan h gia hnh ng v ch th; Quan h gia s lng v s lng; Quan h gia vt cha ng v vt c cha ng; Quan h gia ci c th v ci tru tng; Quan h gia tn ring, tn nhn vt v tnh cch con ngi. Ci lgic trong hon d tu t l ci lgic c thc, mang tnh khch quan, do con ngi nhn thc v phn nh li. Chc nng ch yu ca hon d tu t l nhn thc. N khc su c im tiu biu v c thc cho i tng c miu t. b/ Phng tin tu t c php Phng tin tu t c php l nhng kiu cu ngoi ni dung thng tin c bn ra cn mang phn thng tin b sung, cn c mu sc tu t do c ci bin t kiu cu c bn (c kt cu CV), tc l nhng kiu cu c thnh phn c thu gn, hay thnh phn c m rng, hay thnh phn cu c o trt t. (TLTK4) So vi cu trc cu, trt t cc thnh phn cu thng thng, cu trc, trt t cc thnh phn cu c ci bin ngoi chc nng nh khung cho pht ngn chuyn ti thng tin c bn cn c kh nng biu t thng tin b sung nh ngha nhn mnh, ngha biu cm, cm xc Phng tin tu t c php bao gm: o trt t thnh phn cu: Trt t thng thng ch th - c trng ng t - i tng Rt gn thnh phn cu: Cu trc cu thng thng ch ng v ng gn c ch ng v v ng Cu trc cu rt gn Rt gn ch ng, v ng, rt Trt t c ci bin c trng - ch th i tng - ng t

M rng thnh phn cu l m rng, lp li thnh phn ch ng hoc v ng, hoc lp li cu trc c php dng. Nhng thnh phn cu c m rng c lp li ng cnh nhau c chc nng nh khung cho cc t ng xut hin biu t s tng tin, nhn mnh hoc to n tng mi m.
Nhim v

Nhim v 1: Hy nh du () vo trng trc nhng t ng c coi l phng tin tu t: cht vim ti hy sinh lot anh em t trn

Nhim v 2: Hy trao i nhm i v nh du () vo trng trc cch xc nh ng sc thi biu cm ca cc t tng ng sau: hi sinh/ cht sc thi biu cm trang trng/trung ho. phu nhn/ v sc thi trang trng/trung ho. nhi ng/ tr con sc thi trang trng/coi thng. Nhim v 3: Phn tch ngha, cu to v gi tr biu t cc n d nhng v d di y: + Thuyn v c nh bn chng. Bn th mt d khng khng i thuyn. (Ca dao) + Ngy ngy mt tri i qua trn lng Thy mt mt tri trong lng rt (Vin Phng) + T y trong ti bng nng h Mt tri chn l chiu qua tim Hn ti l mt vn hoa l. Rt m hng v rn ting chim. (T Hu) Nhim v 4: Hy tho lun nhm 4 vi cc ni dung sau: Tm ra i tng c ni n (i tng dng biu th) v i tng c n i (i tng c biu th) trong tng v d. Xc nh im tng ng (nt ging nhau) gia hai i tng (i tng dng biu th v i tng c biu th). Ch ra hiu qu ngh thut ca cc n d. (Nu khng thng nht kin, c th xem li phn thng tin v trao i vi gio vin). Nhim v 5: Hy nh du () vo trng trc nhng v d bn cho l nhn ho. Hoa ca n treo lng l lng lng tng chm nh nhng chic n lng xanh hng hng nh xu, xinh i l xinh. (Hng Nhu) La chim lp l u b

Hy nghe ting sm pht c m ln. (Ca dao) Em hi cy Knia: Gi my thi v u? V phng mt tri mc. (Ngc Anh) Ch mt ngy na thi. Em s tr v. Nng sng cng mong. Cy cng nh... (Ch Lan Vin) By gi mn mi hi o Vn hng c ai vo hay cha Mn hi th o xin tha Vn hng c li nhng cha ai vo. (Ca dao) Nhim v 6: Phn tch c s v hiu qu tu t ca php nhn ho cc v d sau: a/ Tre xung phong vo xe tng i bc. Tre gi lng, gi nc, gi mi nh tranh, gi ng la chn. Tre hi sinh bo v con ngi. Tre anh hng lao ng! Tre anh hng chin u! (Thp Mi) b/ Ni cao chi lm ni i? Ni che mt tri, chng thy ngi thng. (Ca dao) * Nhim v 7: Xc nh v c biu hin, kiu quan h lm c s cho php hon d cc v d sau: a/ Ma phn t o t thn Ma bao nhiu ht thng bm by nhiu. (T Hu) b/ o chm a bui phn li Cm tay nhau bit ni g hm nay. (T Hu) c/ Cu ny cu i cu n. Mt trm con gi ra chn cu ny.

(Ca dao) d/ Nhn ca qu kh nhng con v, nhng nn i, ta lm nn nhng ma vng nm tn, by tn. (Ch Lan Vin) e/ i ngho li gp i ngho. u u cng mt ting ku no nng. (Nguyn nh Thi) Nhim v 8: Hy nh du () vo trng trc nhng trng hp bn cho l hon d: Nh chn Ngi bc ln o. Ngi i rng ni trng theo bng Ngi. (T Hu) Em thy c tri sao Xuyn qua tng k l Em thy cn ma ro t ting ci ca b. (Phan Th Ci) Ngay lp tc c nh ht b bn nhc thu ht. (Hunh Dng Nhn) C nhng li hn mi bi ca C con ngi nh chn l sinh ra. (T Hu) (Nu khng nht tr th hy xem li phn thng tin cho hot ng 3.4)
nh gi

1. Trong nhng on vn, on th sau y, phng tin tu t t vng thuc lp t no c s dng v n em li hiu qu tu t nh th no. a/ Quan san mun dm mt nh. Bn phng v sn u l anh em. (H Ch Minh) b/ Ta v mnh c nh ta Ta v ta nh nhng hoa cng ngi (T Hu) c/ Ai v thm m qu ta

Chiu nay c a con xa nh thm Bm i c rt khng bm Heo heo gi ni lm thm ma phn (T Hu) d/ Cy a c th, cnh l rm xm xo ang qun ln vt xung. Tri mi lc mt ti sm li v tr quay cung trong cn ma gi mnh lit. Nhng tia chp x rch bu tri en kt pht ra nhng ting n kinh thin ng a. (on Gii) 2. Hy ch ra v nu tc dng ca phng tin tu t c php c s dng trong cu vn sau: Tre gi lng, gi nc, gi mi nh tranh, gi ng la chn. 3. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: n d tu t da trn im tng ng gia hai i tng. n d tu t ph by c hai i tng (i tng dng biu th v i tng c biu th). n d tu t khng gi thng tn i tng biu t m ngi ta phi t tm n i tng biu t theo cc quy lt ca vn cnh, ca s tng ng lgic, ca thi quen thm m. n d tu t tc ng n ngi c c v nhn thc v tnh cm, gip ta cm nhn v c im, hot ng, mu sc, trng thi... ca i tng c biu t mt cch sinh ng, n tng. 4. Hy phn tch c s v hiu qu tu t ca cc n d cc v d sau: a/ u tng la lu lp lo m bng. (Nguyn Du) b/ Ngi sao y ln ho bnh minh. (T Hu) c/ t nc Vit Nam chm trong bng m ko di hng th k bng bng ln bui bnh minh ca thi i. (L Dun) d/ Thay mt cho tt c cc t chc y ch c mt mnh anh u vin thng trc tr tui. Con sng nh hng trm dng sui trt xung. (Chu Vn) 5. Hy nh du vo trng trc nhng bn cho l ng:

Php nhn ho hay th hin ti quan st ring ca ngi dng: ch ra c nt ging nhau gia i tng khng phi l ngi v i tng l ngi m t ai n. Nhn ho l cch gi tn khc cho i tng c miu t. Nhn ho l phng tin miu t trc tip thuc tnh, hnh ng ca i tng khng phi l ngi. Qua nhn ho, ngi ta khng ch by t c nhn thc m cn c th by t mt cch kn o tm t, thi , nh gi ca mnh vi i tng c miu t. 6. Hy ch ra c s v hiu qu tu t ca php nhn ho trong nhng v d sau: a/ La chen vai ng c vy (Tn ) b/ Ni y khi ang ma thu hy cn l mt cnh rng gi ng im lm. (Nguyn Minh Chu) c/ V sng nn ni bc u. Bin lay bi gi hoa su v ma. (Ca dao) d/ La chim lp l u b. H nghe ting sm pht c m ln. (Ca dao) 7. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: C s to hon d tu t l la chn c im c thc ca i tng nh miu t thay th cho n. Ti nng ca ngi ni th hin ch ch ra c c im c thc no l tiu biu nht cho i tng nh miu t. Chc nng ch yu ca hon d tu t l tc ng vo tnh cm ca ngi c, ngi nghe. Chc nng ch yu ca hon d tu t l chc nng nhn thc ng thi n c chc nng biu cm. Hon d tu t mang tnh chn thc khch quan hn so vi n d tu t. 8. Hy ch ra mi quan h lgic gia v biu hin v v c biu hin cc hon d sau: a/ u xanh c ti tnh chi M hng n qu na th cha thi. (Nguyn Du) b/ Nh i dp c nng cng n

Yu Bc lng ta trong sng hn. (T Hu) o chm a bui phn li Cm tay nhau bit ni g hm nay. (T Hu) c/ M hi m xung ng La mc trng trng sng c i nng. (Ca dao) d/ Mt nm cm nh n t sng b ci d dy chm ch ca con nh ngho tiu ht n pho mt ci cn g! (Nam Cao) e/ Hc hnh ba ch lem nhem (Ca dao) Cu ny cu i cu n Mt trm con gi ra chn cu ny. (Ca dao) h/ V sao tri t nng n tnh Nhc mi tn Ngi H Ch Minh. (T Hu) Khng chin ba ngn ngy khng ngh Bp chn u gi vn sn gn. (T Hu) 3/ Phn tch hiu qu tu t ca cc hon d trong kh th sau: Rt p hnh anh lc nng chiu Bng di trn nh dc cheo leo Ni khng ni vai vn ti L ngu trang reo vi gi o. (T Hu)

Cc bin php tu t ting Vit

Hot ng 1: Tm hiu khi nim v bin php tu t

Thng tin

Bin php tu t l nhng cch phi hp s dng trong li ni cc phng tin ngn ng khng k l c mu sc tu t hay khng trong mt ng cnh rng to ra hiu qu tu t (tc l tc dng gy n tng v hnh nh, cm xc, thi , hon cnh. (TLTK4) Cc bin php tu t ting Vit gm: so snh, ng ngha kp, ni li, ip t ng
Nhim v

So snh bin php tu t v phng tin tu t

nh gi

nh du () vo trc cc bin php tu t: n d Hon d ip t ng hoc c php. Hot ng 2: Tm hiu bin php so snh tu t
Thng tin

So snh tu t l cch cng khai i chiu hai hay nhiu i tng khc loi nhng cng c mt du hiu chung no y (nt ging nhau) nhm din t mt cch hnh nh c im ca mt i tng. So snh tu t bao gi cng c hai v: v c so snh v v so snh. Mi v c th gm mt hay nhiu i tng. Cc i tng c th l s vt, tnh cht hoc hnh ng. dng y , m hnh so snh c cc yu t: + Cc i tng c so snh (s vt, hot ng hoc tnh cht). + c im, du hiu chung c a ra so snh + T so snh: l, nh l, bao nhiu, by nhiu... Php so snh khng nu c im, du hiu chung ca cc i tng gi l so snh chm, to iu kin cho s lin tng rng ri. Khc vi so snh lun l, so snh tu t cn l phng tin biu cm.
Nhim v

Nhim v 1: Tm hiu cc v d sau (xc nh cc v, cc i tng c so snh vi nhau v nhng du hiu chung gia chng):

+ Tho qu nh nhng m la hng, ngy qua ngy li thp thm nhiu ngn mi, nhp nhy vui mt. (Ma Vn Khng) + + Tr em nh bp trn cnh (H Ch Minh) Qua nh ng nn trng nh nh bao nhiu ngi d em thng mnh by nhiu. (Ca dao) + Gi thng chng, ang ng bui ch Trai thng v, nng qui chiu hm. (Ca dao) Nhim v 2: Hy nh du () vo trng trc nhng trng hp bn cho l thuc bin php so snh tu t: Ngi nh ny cao bng ngi nh kia. Ting khoan nh gi thong ngoi Ting mau sm sp nh tri ma. (Nguyn Du) Nh ai bi hi bi hi Nh ng ng la, nh ngi ng than. (Ca dao) Gi ca chic xe Dream bng gi ca chic xe Attila. Ngi sao y ln ho bnh minh. Mu v lng trai ngc tht l kiu dim nh na vng cung cu vng bc ln t mt th gii y bin vn hoi bo nh tri. (Nguyn Tun) o chm a bui phn ly Cm tay nhau bit ni g hm nay (T Hu) *Nhim v 3: Cc nhm (mi nhm khng qu 4 ngi trao i v kt qu ca nhim v 2; nu khng nht tr, hy xem li phn thng tin cho hot ng 4.
nh gi

1. Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng:

Mt php so snh tu t c coi l hay khi cc i tng c a ra so snh l khc loi v gia chng c nhng nt ging nhau. Mc ch ca so snh l nhm din t mt cch hnh nh c im ca mt i tng. Chc nng ca so snh tu t l chc nng nhn thc. So snh tu t khng ch l cng c gip ta nhn thc su sc hn nhng phng din no ca s vt m cn l phng tin biu cm. M hnh so snh y thng c cc yu t: Cc i tng c so snh. c im, du hiu chung c a ra so snh. T so snh. So snh c th vng cc i tng c so snh. So snh c th vng c im, du hiu chung c a ra so snh. So snh c th vng t so snh. 2. Hy ch ra cc yu t trong cu to ca cc so snh sau: a/ D ai ni ng ni nghing Lng ta vn vng nh king ba chn (Ca dao) b/ c/ Tr em nh bp trn cnh (H Ch Minh) Bc ngi , ln mnh mng. Tri xanh, bin rng, rung ng, nc non (T Hu) 3. Hy phn tch hiu qu tu t ca php so snh trong on vn sau: T xa nhn li, cy go sng sng nh mt thp n khng l. Hng ngn bng hoa l hng ngn ngn la hng ti. Hng ngn bp nn l hng ngn nh nn trong xanh... (V T Nam)

Hot ng 3: Tm hiu bin php ip t, ng

Thng tin

 ip t ng l hin tng lp li c thc nhng t, ng nhm mc ch to nn nhng n tng mi m: nhn mnh , m rng , gy n tng mnh hoc gi ra nhng xc cm trong lng ngi c, ngi nghe... ip t ng c c s tm l: tn hiu ci kch thch nu xut hin nhiu ln s c kh nng gy ch . Hiu qu tu t ca ip ng c gi tr nhn mnh, tng tin v ni dung biu hin. Cc hnh thc ip t, ng: ip t, ng ni tip, ip t, ng cch qung. + ip t, ng ni tip l dng ip t, ng trong cc t, ng c lp li ng k tip bn nhau nhm to nn n tng mi m c tnh cht tng tin. + ip t, ng cch qung l dng ip t, ng trong cc t, ng c lp li ng cch xa nhau nhm gy mt n tng ni bt v thng c gi tr gi m thanh, em li v p m thanh cho li ni.
Nhim v

Sinh vin lm vic theo nhm, tho lun, xc nh hnh thc ip t, ng (ni tip hay cch qung) v ch ra hiu qu tu t cc v d sau: Ngy xun m n trng rng Nh ngi an nn chut tng si giang. Ve ku rng phch vng Nh c em gi hi mng mt mnh Rng thu trng ri ho bnh Nh ai ting ht n tnh thu chung Nh khi gic n gic lng (T Hu) Thi ua l yu nc, yu nc th phi thi ua v nhng ngi thi ua l nhng ngi yu nc nht. (H Ch Minh) Nh cnh sn lm, bng c, cy gi Vi ting gi go ngn, vi ging bun ht ni. Vi khi tht khc trng ca d di Ta bc chn ln, dng dc, ng hong. (Th L) Bc l ngi ng. Bc l ngi cha. Bc l nh th. Bc l nh trit hc. Ho bnh ta c th v Bc bung cn cu trn mt dng sui thi gian.

Nhng by gi dng tng Ngi, ta s dng tng H Ch Minh. Ngi du kch H Ch Minh. V tng H Ch Minh. V du kch. Ngi ch huy. (Ch Lan Vin) (Nu khng nht tr, c th xem li phn thng tin v trao i vi gio vin)
nh gi

1/ Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: ip t, ng l hin tng lp li t, ng trong li ni do s hoc do thiu vn t, ng. ip t, ng l hin tng ngi ni, ngi vit ch ng lp li t, ng ... nhm nhn mnh m rng ni dung biu t. 2/ Hy ch ra hiu qu tu t ca bin php ip t, ng c dng nhng v d sau: a/ on kt, on kt, i on kt Thnh cng, thnh cng, i thnh cng. (H Ch Minh) b/ Tri xanh y l ca chng ta Ni rng y l ca chng ta Nhng cnh ng thm ngt Nhng ng ng bt ngt Nhng dng sng nng ph sa. (Nguyn nh Thi)

Hot ng 4: Tm hiu bin php tng phn

Thng tin

Tng phn l cch dng cc t ng biu th nhng khi nim i lp nhau cng xut hin trong mt vn cnh nhm mc ch lm r hn c im ca i tng c miu t. Qua cch ni tng phn, nhng s vt hoc nhng hin tng i lp nhau s soi t ln cho nhau. S tng phn cng c th lm ny sinh mt lng tin b sung no khng c tc gi trc tip trnh by. Chc nng ch yu ca tng phn l nhn thc, bn cnh n c gi tr tu t, gi tr ngh thut.
Nhim v

Hy tm hiu bin php tng phn cc v d sau: i ngi cha i mt m hin sao!

(T Hu) Khc sng kia bn l bn bi Bn l th c, bn bi th trong. (Ca dao)

nh gi

1/ Hy nh du () vo trng trc bn cho l ng: Bin php tng phn l cch phi hp s dng kho lo cc t ng c ni dung ng ngha tri ngc nhau nhm lm ni bt c im ca i tng c miu t. Bin php tng phn ch c gi tr tu t, gi tr ngh thut. Bin php tu t tng phn c tc dng khng nh c im ca i tng mt cch m nt. 2/ Hy phn tch hiu qu tu t ca bin php tng phn v d sau: u u m qun th Nhn ln Vit Bc: C H sng soi. (T Hu)

Hot ng 5: Tm hiu bin php ng ngha kp, tim tin

Thng tin

+ ng ngha kp l bin php tu t trong ngi ta dng phi hp hai hay nhiu t ng ng ngha hoc gn ngha nhm mc ch biu t y cc phng din khc nhau ca cng mt i tng hoc cng mt ni dung no . + ng ngha kp c kh nng cng mt lc khc ho nhiu c im khc nhau hoc phn nh cc phng din khc nhau. + Chc nng ch yu ca ng ngha kp l chc nng nhn thc. + Tim tin l bin php tu t trong ngi ta sp xp cc t, ng hoc cu ni v mt i tng hoc mt ch , theo trnh t tng dn v mc ngha hoc sc thi biu cm. + Tim tin c chc nng nhn thc v chc nng biu cm.
Nhim v

Hy tm hiu cc v d sau: * ng ngha kp:

 C m c cha m ho ra ci ct, bao oan kh ng cay, thit thi ca chng chu c b san lp, n b, an i... B l s nhn nhn, l lng h x, l tuyt sch gi trong, l tnh thng, l l phi, l s cng ci kin trinh. B l c tch, b l b m nng trong linh hn chng chu. B l pht b. Hay chnh b l c tin ging trn che ch, cu mang chng chu bng tnh thng yu v cc php mu huyn b, thn k! (Ma Vn Khng) * Tim tin: Chao i! D Ho khc. D khc nc n, khc nc ln, khc nh ngi ta th. D th ra nc mt. (Nam Cao)
nh gi

1/ Hy nh du () vo trng trc m bn cho l ng Hon d tu t ch khc ho mt c im ca i tng, cn ng ngha kp cng mt lc khc ho nhiu c im khc nhau ca cng mt i tng. Mun miu t i tng theo nhiu gc quan st, ngi ta phi dng mt dy cc t ng cng ngha hoc gn ngha, v vy ny sinh bin php tu t ng ngha kp. bin php tu t tim tin, cc t ng, cc pht ngn cng xoay quanh mt ni dung hoc mt ch c xp cnh nhau theo trnh t tng tin. bin php tu t tim tin, bao gi t ng, pht ngn ng sau cng vt hn, tng hn v sc thi ngha v sc thi biu cm so vi phn ng trc. Tim tin c chc nng nhn thc. Tim tin c kh nng to nn s bt ng, gy mt cm xc v mt n tng c bit i vi ni dung c biu t. N c chc nng nhn thc v chc nng biu cm. 2/ Trong nhng on vn, on th di y, bin php tu t no c s dng v n em li hiu qu tu t g? a/ Dn tc ta, nhn dn ta, non sng t nc ta sinh ra H Ch tch, ngi anh hng dn tc ta, nhn dn ta v non sng t nc ta. (L Dun) b/ Hng trm th c sinh si ny n y. C i tng n, khi th tung tng bi li, khi th lao vun vt nh nhng con thoi. C nhy c ln thuyn, lt trn mt sng. C trn c ln b lc ma to, gi ln.

(H T Nng) c/ Ai c sng dng sng. Ai c gm dng gm, khng c gm th dng cuc, thung, gy gc, ai cng phi ra sc chng thc dn Php cu nc. (H Ch Minh) d/ C Mau l t ma dng. Vo thng ba, thng t sm nng chiu ma. ang nng , ma ngay xung . Mua hi h khng kp chy vo nh. Ma rt ph phng mt hi ri tnh hn. Trong ma thng ni cn dng. (Mai Vn To)
thng tin phn hi

Thng tin phn hi cho hot ng 1 1/ nh du vo c hai . 2/ Xem phn thng tin cho hot ng1. Thng tin phn hi cho hot ng 2 1. a/ Tc gi dng cc t ng Hn Vit: quan san, v sn nn mang li cho cu th sc thi trang trng. Cc t c phi hp vi cc t ng thun Vit: anh em mt nh to nn sc thi m cng, thn mt, ph hp vi khng kh i hi. b/ Cc t xng h dn d: tamnh gp phn biu t tnh cm thn thit gn gi gia tc gi v cc cn b min xui i vi ng bo cc dn tc Vit Bc. c/ T xng h mang mu sc a phng bm lm cho ngi c cm nhn c b m trong bi th l b m ca vng trung du Bc B. d/ T Hn Vit v tr, kinh thin ng a vi c im ngha tru tng, khi qut c tc dng lm cho ngi c thy c sc cng ph gh gm ca ma gi, ca t nhin. 2. Phng tin tu t c php: lp li thanh phn v ng. Cu trc cu thng thng: CNVN; lp li v ng: CNVN1VN2VN3VN4. Cu trc bin i ny nh khung cho cc t ng xut hin, c tc dng nhn mnh, khng nh nhng ng gp, tc dng v s gn b ca cy tre vi con ngi Vit Nam trong cuc sng, chin u. 3. nh du () vo trng th nht, th hai, th ba v th t. 4.

a/ Php n d da trn c s lin tng nt tng ng gia la v hoa (lu): cng c ma sc nh nhau (mu ), la c mn lm n d ch hoa (lu). Php n d ny lm cho hoa (lu) c hin ln mt cch sng ng, gi hnh, gi mu sc: hoa lu nh nhng m la , lc n, lc hin, lc c lc khng. b/ Nt tng ng v trng thi khng cn: ngi sao ln v Bc H qua i l c s ca cch ni n d. Mn ngi sao ln lm n d biu th Bc H qua i, tc gi ni ln c vai tr to ln ca Bc mt cch hnh nh v i vo lng ngi: Bc vnh bit chng ta, li cho chng ta mt th h mi, mt thi i mi tht ti sng Sao ln ho bnh minh. c/ Cuc sng cc nhc, i ngho, kh au ca nhn dn Vit Nam di thi thc dn phong kin lm ngi ta ngh ti tnh cht tm ti ca ch . Ch thc dn phong kin v bng m c tnh cht nh nhau: ti tm. y chnh l c s ca php n d. Cch ni n d ny tc ng vo nhn thc v tnh cm ca ngi c: cm nhn c c im ca ch thc dn phong kin mt cch hnh nh (bng m). d/ C s php n d l s tng ng v hnh ng: hng trm dng v nhn gii quyt mi vic c hnh ng (tip nhn) ging nhau. V vy hng trm dng c dng lm n d biu th nhn gii quyt mi vic. Cch ni n d on vn trn gip ngi c nhn thc mt cch c th, hnh nh v s bn rn, nhng kh khn, vt v ca anh cn b. 5. nh du () vo 1, 3, 4. 6. a/ C s ca php nhn ho l s ging nhau v tnh cht, hot ng: la ln nhanh ta nh m ng chen vai ng dy. Php nhn ho gip tc gi miu t c s thay i diu k ca cnh ng la v th hin c tnh cm gn gi, gn b ca nh vn vi rung la thn qu. b/ Trng thi ng ca con ngi v trng thi tnh ti ca rng gi c im tng ng l yn tnh, im lm. y chnh l c s cho tc gi ly t ch trng thi ng con ngi ch c im ca cnh rng gi. Cch ni nhn ho cu vn gip ngi c d dng cm nhn c thuc tnh ca cnh rng gi hi ma thu, t thy c s i thay k l ca n thi im hin ti khi tc gi miu t. c/ Sng v mi u bc ca con ngi c nt tng ng v mu sc: trng. Hoa gp ma v dng v ca con ngi khi bun tng ng v c im: r. l c s ca php nhn ho trong cu ca dao. Mn t ch c im bc (u), trng thi su bun ca con ngi miu t c im ca ni, ca hoa, tc gi dn gian thi vo cnh vt linh hn ca con ngi: Cnh vt y tm trng.

d/ Trng thi lc n, lc hin ca ng la chim khi cha c sm, c ma v v thp th, bn ln trc ngi l ca c gi mi ln lm cho tc gi dn gian lin tng v dng t ch trng thi, hot ng ca ngi: lp l t ng la. Con ngi ch thc hin hnh ng pht c khi chin thng, khi m hi. La chim th con gi gp sm, gp ma pht trin nhanh, ha hn ma mng thun li. Nim vui ca ngi nng dn nh trn sang ng la, l c s ca cch dng t ch hot ng pht c t sc ln ca ng la. Php nhn ho khng ch gip tc gi dn gian v ln mt bc tranh p, din t c cnh ng la th con gi ch v gp sm, gp ma m cn din t c tm trng ch mong, nim vui phn khi ca ngi nng dn trc cnh ng la gp ma thun gi ho. 7. nh du () vo trng 1, 3, 4. 8. a/ u xanh (b phn c th) biu th con ngi (Thu Kiu) lc ang tr trung, mi bc vo i (ton th). M hng (b phn c th) biu th ngi n b sng kip lu xanh (ton th). C s ca hon d l quan h lgic khch quan gia b phn v ton th. b/ i dp c ( dng) biu th Bc H gin d (ch th). o chm (trang phc, y phc) biu th ngi min ning bo cc dn tc Vit Bc (ch th). C s ca hon d l quan h lgic khch quan gia vt s hu (y phc, dng) vi ch th (ngi) s dng cc vt . c/ M hi (kt qu) biu th lao ng vt v cng thng (hnh ng). C s hon d l quan h lgic khch quan gia hnh ng, tnh cht v kt qu hnh ng, tnh cht. d/ Ci d dy chm ch (ch th) biu th s i nhanh, c quan tiu ho lm vic tt (trng thi hnh ng). C s ca hon d l quan h lgic khch quan gia ch th v trng thi, hnh ng ca ch th . e/ Ba ch (s lng xc nh) biu th hc rt t (s lng khng xc nh). Mt trm (s lng xc nh) biu th hc rt nhiu (s lng khng xc nh). Quan h l gic khch quan gia s lng xc nh v s lng khng xc nh l c s ca hon d. g/ Bp chn... sn gn (c th) biu th tinh thn khng chin do dai (tru tng). Quan h l gic khch quan gia ci c th v ci tru tng l c s ca hon d. h/ Tri t (vt cha ng) biu th ng o nhn loi (c cha ng).

C s ca cch ni hon d hai v d trn l quan h lgic khch quan gia vt cha ng v vt c cha ng. 9. Qua 4 hon d k tip nhau, ngi c thy hnh tng anh b i hnh qun vt ni non him tr trong nh nng chiu hin ln r nt (hiu qu nhn thc). Ngi c thy hnh, thy bng, thy vai, thy l ngu trang ca anh b i. Mi hon d khc ho mt c im c thc. Hnh anh lc nng chiu l c im thc biu th hnh nh anh b i hnh qun trong nng chiu, pha xa xa. Bng di trn nh dc cheo leo l mt c im thc: anh b i hnh qun gian nan vt v. Vai vn ti l mt c im thc khc: anh b i do dai v quyt tm vt gian nan xng ln pha trc. L ngu trang reo c hiu l anh b i reo vui, lc quan trn ng hnh qun gian lao vt v. Cch ni hon d trn khng ch gip ngi c nhn thc c nhng kh khn gian kh, lng quyt tm vt kh, tinh thn lc quan ca anh b i m cn cm nhn v rung ng trc v p ca anh b i qua nhng hnh nh sinh ng, c th (tc ng tnh cm). Thng tin phn hi cho hot ng 2 1. nh du () vo trng 1, 2, 4, 5, 7 v 8. 2. a. Cc i tng c so snh: lng ta king ba chn. c im chung: vng T so snh: nh b. Cc i tng c so snh: tr em bp (trn cnh). c im du hiu chung: n i, khng xut hin (non t, ng yu). T so snh: nh. c. Cc i tng c so snh: Bc tri, bin, rung ng. c im chung: ln, mnh mng. 3. Cy go c so snh vi thp n c im sng sng. Hng ngn bng hoa go c so snh vi hng ngn ngn la (hng ti). Hng ngn bp nn c so snh vi hng ngn nh nn (trong xanh). Tc dng ca bin php so snh trn l cy go, hoa go, bp nn c din t mt cch hnh nh vi nhng c im c sc, sinh ng v mu sc, hnh dng... Thng tin phn hi cho hot ng 3 1. nh du () vo trng th 2 v 3. 2. a) Tc dng nhn mnh , m rng : on kt, on kt rng ri v vng chc hn na, on kt ln mnh hn na. b) Tc dng: Lit k v nhn mnh ch quyn lnh th. Thng tin phn hi cho hot ng 4 1/ nh du () vo trng th 1, 2, 3, 4 v 6. 2/ Cch ni tng phn lm cho c im sng ca con ng cch mng do C H dn li ni bt bn cnh nhng c im u m ca nhng ni

qun th chim ng. Ngoi ra cch ni tng phn ny cn lm ny sinh mt thng tin b sung: nim hi vng, nim tin tng ca nhn dn i vi Bc H. Thng tin phn hi cho hot ng 5 1. nh du () vo trng th 1, 2, 3, 4 v 6. 2. a) Bin php tu t ng ngha kp c s dng: Ba cm t gn ngha: dn tc ta, nhn dn ta, non sng t nc ta c s dng k tip. Mi cm t gn ngha ny bao hm mt sc thi ngha ring. Dn tc ta biu th ci ton th; nhn dn ta biu th ci c bn trong ton th dn tc; non sng t nc ta biu th ci ton th trong qu kh ln hin ti. Cch dng cc cm t gn ngha on vn c tc dng gip ngi ni trnh by y cc ni dung sau: H Ch tch l kt tinh ca qu kh v hin ti, l kt tinh ca ci ton th v phn c bn trong ci ton th, l kt tinh ca thi i v ca bn ngn nm dng nc v gi nc. b) Tc gi s dng bin php tim tin: Cc cm t: i tng n, tung tng bi li, lao vun vt nhy ln thuyn, lt trn mt sng, trn c ln b cng ni v chuyn ng ca cc loi c. Cc t, cm t sau din t cng , tc chuyn ng mnh, nhanh hn cm t trc (i, bi, lao, nhy, lt, trn...). Bi vy, on vn em li c cho ngi c mt n tng bt ng v s lng qu ln v di chuyn mnh m, sinh ng ca cc loi c h T Nng. c) Bin php tim tin: Hiu qu: Ngi c cm nhn, xc ng trc ch, quyt tm chng xm lng, lng yu nc ca nhn dn ta. d) Bin php tim tin: Gip ngi c cm nhn c cng tng dn ca ma C Mau vo ma thng ba, thng t.

HNG DN HC THEO BNG HNH

T chc hnh thnh khi nim tn hiu cho sinh vin cao ng s phm tiu hc I. Mc ch tm tt ca on bng on bng l phn m u tiu ch : H thng tn hiu ngn ng thuc ch i cng v ngn ng v ting Vit ca tiu m un Ting Vit. on bng hnh nhm minh ho cch vn dng mt s phng php, hnh thc dy hc dy ting Vit theo hng tch cc ho hot ng ca ngi hc. Ni dung on bng l cc hot ng tng tc gia ngi hc v ngi dy, gia ngi hc vi nhau hnh thnh khi nim tn hiu. 1. V pha ngi dy: hiu cch thc t chc hot ng ca ngi hc h ch ng pht hin v chim lnh tri thc. 2. V pha ngi hc: bit v thc hin c cc hot ng theo cc hnh thc khc nhau pht hin chim lnh khi nim tn hiu: hnh thc vt cht c th tri gic c th hin mt nim no ngoi hnh thc vt cht biu t. II. Nhng hot ng trc khi xem bng 1. Nhc c cc tiu ch hc, c bit l Bn cht x hi ca ngn ng 2. Bc u c kh nng hc tp theo nhm, tp th lp v tng tc vi ngi dy. III. Nhng hot ng sau khi xem bng 1. Chm ch theo di v ghi chp khi xem bng 2. Suy ngh v bn cht ca tn hiu v nhng hot ng nm c bn cht . IV. Nhng hot ng sau khi xem bng 1. Trao i nhm cc ni dung V tr, ni dung ca trch on. Nhng bi hc kinh nghim c th rt ra v ni dung phng php v cc hnh thc hc tp 2. Vn dng tri thc v k nng tip nhn tip tc hon thnh nhim v nhn thc ca tiu ch .

HNG DN HC THEO BNG HNH

Tm hiu v t ng ngha Kho hc: o to gio vin tiu hc trnh cao ng tiu hc mn Ting Vit Loi bng hnh: Bng hnh l mt knh ca m un Vn Ting Vit v Phng php dy hc Ting Vit nhm to ra nhng tnh hung hc tp tch cc pht huy tnh tch cc ch ng ca sinh vin trong qu trnh hc tp. Thi gian 15 pht iu kin hc tp ca ngi hc: y l kch bn a ra mt tnh hung dy hc sinh vin tho lun tm hiu, phn tch v a ra quan im ca mnh. Trc khi xem bng, sinh vin c hc v t ting Vit: c im ng m, ng php ca t, cu to v phng thc cu to t, ngha ca t ting Vit Mc tiu ca bng hnh: Sau khi xem bng, sinh vin c c mt tnh hung hc tp tch cc, c hng th pht hin cc kin thc mi, ch ng tham gia vo qu trnh hc tp. II. Nhng hot ng trc khi xem bng 1. Nhc c cc tiu ch hc v t ting Vit 2. Bc u c kh nng hc tp theo nhm, tp th lp v tng tc vi ngi dy. III. Nhng hot ng sau khi xem bng 1. Chm ch theo di v ghi chp khi xem bng 3. Suy ngh v bn cht ca t ng ngha IV. Nhng hot ng sau khi xem bng Tho lun nhm theo cc yu cu nu trong phn nhim v 3.