Professional Documents
Culture Documents
ordik ;f wdo
Yk nf rnforYkd Q azsmufzsux f ed cf seaf jymif;vJí r&Edik af omt&mrsm; jzpfonf/ acwfq;kd
umvqdk; tajctaeqdk;wdkYwGif twdtvif; jzpfcJYaom ordkif;jzpf&yfwdkYonf wckaom tajctae?
tcsdeftcgodkY a&muf&SdvmonfESifh zHk;zdxm;í r&bJ xif&Sm;pGm xGufay:vmrnfom/
oH o &mpuf 0 ef ; onf wywf N yD ; wywf vnf y wf a eouJ h o d k Y ord k i f ; onf tcuf t cJ
tMuyftwnf; rsm;Mum;rS wywfvnfvmchNJ y/D vlwOD; tzGUJ tpnf;wckonf olwYkd jyKvyk cf ahJ om aumif;rI
raumif;rIwdkY\ tusdK;qufudk xdktcsdefwGif twdtvif; a&SmifvGJr& &ifqdkif&awmYrnf/
,ck 2008ckEpS w f iG f uREykf w
f oYkd nf ausmif;om;&Sv d Qif ausmif;om;or*¾&&dS rnf/ ausmif;om;xk
tcGifYta&;udk jrSifYwif&rnf/ or*¾pdwf"mwfjzifY cGyfa'gif;tvHawmfudk tjrifhrm;qHk;vTifhxl&rnf++[k
a<u;aMumfcJhonfhtwdkif; ausmif;om;or*¾rsm;udk zGJUpnf;vsuf tvHawmfudkvTifhum ausmif;om;xk
tcGit hf a&;udk awmif;qdw k ifjy&ef &ifwiG ;f rS pum;rsm;udk vGwv f yfpmG a&;om;jcif;jzifh jrefrmjynfov l x l \
k
qGt H wdwq f w
d cf ahJ om aeY&ufrsm;udk tqH;k owf&ef? tarSmifxu k kd jzKd ciG ;f &ef td;k a0udk jyefvnftoufoiG ;f
cJ&Y Ny/D
tdk;a0onf 0Hh<um;cJhonf/ ordkif;tpOftvm &SdcJhonf/ &J&ifhjywfom;aom pmayrsufESmpm
jzpfcJhonf/ "m;? vSH? av;? jrSm;tp&Sdaom ol&Jaumif;wdkY\ uavmifvufeufudk aoG;&mjzpfcJhonf/
vlx\ k vrf;jyjzpfco hJ nf/ rw&m;csKycf s,pf ;kd rd;k rIukd ESrd ef if;wdu
k x f w k &f m atmifyaJG jrjyifvnf; jzpfco hJ nf/
xdo k Ykd td;k a0\*kPyf 'k rf sm;onf uREykf w f Ykd acwfordik ;f udk xif[yf wGeu f sK;apEdik jf cif; tvdiYk mS uREykf w
f o Ykd nf
tdk;a0udk uREkfyfwdkY tpGrf;tp &SdorQESifh 0dkif;0ef;yHkazmfMu&NyD/ tu,fí tdk;a0wGefoHonf 'DaeYacwfrS
aysmhnHtHh/ ,if;onf uREfkyfwdkY odrfzsif;EHkcsmrIaMumifhom jzpf&monf/
tcsif;wdkY ...
tdk;a0 t&Snfwnfum &Sifoef cdkifjrJa&;twGuf &J&ifYaom tm;rmefjzifY yg0ifqifETJ aqmufwnfMuygpdkY/
ArmEdik if v
H ;kH qdik &f m ausmif;om;or*¾rsm;tzGUJ csKyv
f nf; wnfwcH ikd jf ru
J m Edik if aH umif;usKd ; o,fy;kd
Edkifapaomf...
jrefrm'Drdkua&pDa&; tvQiftjrefatmifjrifygapaomf...
cGyfa'gif;tvHawmf cdkifNrJpGm jrifjrifrm;rm; vTifhxlEdkifapaomf...
tdk;a0vnf; urÇmwnfoa&GU touf&Snfapaomf...
ArmEdkifiHvHk;qdkif&mausmif;om;or*¾rsm;tzGJUcsKyf
2
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
zd&if<uonf? xd&ifcsrnf/
xktd csuof nfyif ArmEkid if vH ;Hk qkid &f mausmif;om;or*¾rsm;tzGcYJ sKyof nf Armjynfausmif;om;xk\
vSo
H mG ;? Armjynfovl xl \
k 'kid ;f ozG,f jynfov l x l t
k usKd ; ausmif;om;xktusKd ;twGuf &yfcw
H u
dk yf 0JG ifaeaMumif;
az:jyaeawmhonf/ /
3
tdk;a0 *sme,f
wyfOD;ac:oH
a&vdkusJ&if
aoG;qdkwm
bmrsm;t"dyÜg,f&SdrvJ/
vrf;rrsm;xuf
vJysdKcJh&m
eH&Hrsm;xuf
pGe;f xif;cJ&h m
'Dyk&0kPfxuf
ay;qyfpaw;cJh&m
'Ydkaemifawmfrsm;aoG;
&J&JeDapG;xifusefavNyD/
tdk.................
nDaemifausmif;om;taygif;wkdY
'dkYaemifawmfrsm;avSsmufcJh&mvrf;
igwdkYvrf;qufcsDwuf
olwkdY,HkMunf&marQmfvifhcsuf
tckigwdkY
OD;aqG;qHjrnfhxrf;&GufMupdkY/
igwdkYordkif;rSmowådaysmhnHolr&Sd
'l;axmuftnHcHvlqdkwm
igwd&Yk mZ0ifrmS r&Sd
wyfO;D tvHcyG af 'gif;rmefeYJ
OD;rnTwfaemufrqkwfwrf;
ca&mif;vrf;ukdjzwfcJhMu&JY/
4
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
a&vdkusJ&if
aoG;qdkwm
bmrsm;t"dyÜg,f&SdrvJ/
tdk.....................
nDaemifwdkY
Edk;xMuavmh
igwkdYausmif;eH&Hw0dkuf
igwkdYa'gif;tvHjyefpdkufEdkifzdkY
Edk;xMuavmh
igwkdYausmif;om;
wyfOD;tvHcGyfa'gif;rmefaoG;
ap;yspfeDapG;aMumif;
jyMuavmh
igwdkYacwfrSmrif;qdk;rif;npf
ppftmPm&Sifpepf
usLikyfrusef&pfatmif
awmfvSefMuavmh
aemufrsdK;quftwGuf
vGwfvyfw&m;rSswjcif;[m
igwdkYuAnf;wifcJh&m
armfuGef;pm
igwYdkyEéwfpdkufcJh&m
ausmufpmwdkiftjzpf
wGi&f pf&r,f/
ausmfukdukd
Auorsm;tzGJYcsKyf
5
tdk;a0 *sme,f
0dnmOfawG&UJ n
olwdkY0wfcJhMuwmu tjzLa&mif
tckawmh teDa&mifawGpGef;vdkY
yuwdjzLpifwJh ESvHk;om;av;awGrSm
&ufpufolawG&JU ppfzdeyf&mawGxif;vdkY
olwdkYavQmufcJhwJh cvkwfuefoif;awGaMumifh
olwdkYajcaxmufawG aoG;ajcOvdkY/
'gayr,fh —
olwdkYrsufvHk;av;awG pl;&JvdkY
olwdkYar;aMumav;awG wif;vdkY
olwdkYOD;acgif;av;awG armhvdkY
olwdkYajcvSrf;av;awG oGufvdkY
aemufrqkwfwrf; csDwufaevdkufMuwm
aoG;pGef;zl;wJh Zlvdkif (7)&uf
igwdkYwuúodkvf r[m&ifcGif&JU
ntvif;a&mifazsmhazsmhrSm/
olwdkYawG
t"dywdvrf;rBuD;ay:rSm
opfykwfyifBuD;atmufrSm
yJcl;aqmifvdk ordkif;&ifhrmwJh taqmifawGMum;rSm
NzdKcscHcJh&wJh igwdkYor*¾BuD;&JU teDa&mifuGif;jyifrSm/
aMomf
0rf;enf;vdkufwm
cHjyif;vdkufwm
('gayr,fh) tm;&vkdufwm/
urÇmopf
tvSqHk;aomyef;awGyGifhzdkY&mqdkwm
Mu,fawGr&SdawmhwJh
aeYopf&JU tm½kPftvif;a&mufrSom ...
tarSmifxkBuD;pdk;aewJh
a[m'DneufeufxJ
t&mtm;vHk;ydwfavSmif
ta&mifr&SdwJhtvif;
,HkMunfjcif;wdkY zHk;uG,fcJh
vm – twlvrS ;f pdYk
wdkYrsm;&JU tem*wfc&D;
wGJvufrsm;NrJap
[dk;rSm arS;rSdefaysmufvk Mu,fpkawG
aeYopf&JU tvif;atmufrSm
arQmfvifhjcif;&JU tm;rmef
&ifrSm tjynfho,faqmifxm;
Mu,fawGr&SdawmhwJh aeY
eHeufcif;awGrSm
tvSqHk;aomyef;awG yGifhMupdkUav ...
tvif;opf
7
tdk;a0 *sme,f
vlxkwkdufyGJ
vlxkwdkufyGJ trsdK;tpm;rsm; trsd K ;tpm;cG J M unf h & if (3)rsd K ;awG Y & ygw,f /
tJ'gawGu --------
Ek d i f i H a &;vk d Y q k d v k d u f w meJ Y ½k w f w &uf (1) b0wkdufyGJ okdYr[kwf pD;yGm;a&;wkdufyGJ(Life
omref vl a wG e J Y a0;ovk d j zpf o G m ;ygw,f / Struggle or Economic Struggle)
Ek d i f i H a &;qk d w m Ek d i f i H a &;orm;awG c snf ; yJ (2) 'Drudk a&pDwu dk yf (JG Democratic Struggle)
vk y f w J h t vk y f v k d Y xif p &m/ bD p D 384-322u (3) EkdifiHa&;wkdufyGJ(Political Struggle)wkdY ygyJ/
ay:cJhwJh *&d'óeynm&Sif t&pö wkdw,fu“man
is, by nature, a political animal”“vlqkdwm (1) b0wkdufyGJ okdYr[kwf pD;yGm;a&;wkdufyGJ (Life
EkdifiHa&;owå0gyJ/” AkdvfcsKyf atmifqef;uvnf; Struggle or Economic Struggle)
Ek d i f i H a &;qk d w m xl ; xl ; jcm;jcm; r[k w f y gbl ; / vltzGt YJ pnf;w&yf? Ekid if wH Ekid if q
H wdk m vl
aeY p Of b 0xJ r S m &S d a ewJ h pm;0wf a ea&; wOD;csi;f pDeYJ zGpYJ nf;xm;wmyg/ vlwOD;csi;f &JU tajccH
udpöawGygyJvkdY ajymcJhzl;wm tm;vkH;todyg/ vkt d yfcsuu f pm;0wfaea&;/ vlom;&JU vkt d yfcsuf
vlawG&YJ aeYpOfb0ta&;awGukd oufqidk f eJY ywfoufNyD;? pdwfynm&SifawG&JU ½Iaxmifhu ajym
&m Ekid if w H Ekid if rH mS &Swd hJ tpk;d &w&yfu olu Y jdk ynfoul Muwmu &nfrSef;csufwck? vIyf&Sm;rIwck? tjyKtrl
tyfESif;xm;wJh wm0eftwkdif; jynfhpkHatmif wm0ef wckukd jzpfapzkdYtwGuf cE¨mukd,fZD0,Eå&m;ukd Ekd;
,l aqmif&Guf&ygw,f/ ukd,fhzmomukd,f tpkd;& Mum;apwJt h &mvkYd qkyd gw,f/ 'g[m vlwa,muf&UJ
wufvyk w f hJ de facto tpk;d &qk&d ifvnf; tpk;d &wuf touf&iS f &yfwnfa&;twGuf rjzpfrae vkt d yfwhJ
vkyrf aS wmh uk, d jhf ynfot l wGuf wm0ef,l vkyaf y;& t&mvkdY qkdvkdwmygyJ/
ygw,f/ b,fvt dk pk;d &yJjzpfjzpf tpk;d &w&yfrmS &Sad e vlom;[m olYtouf&Sif &yfwnfa&;t
wJh jynfolYvkdtyfcsufawGukd jznfhqnf;ay;&r,fh wGuf tajccHvt dk yfcsuaf wGudk jznfq h nf;zkYd BuKd ;pm;
wm0efawG ysufuGufvm&if? 'Dxufykdqkd;wmu &if;? tJ'D tajccHvt dk yfcsuaf wG&&Szd Ydk tcuftcJreS f
tajccHvlYtcGifhta&;awG csdK;azgufvm&if oifjyK orSsukd ausmfvTm;zkdY wkdufyGJ0if&ygw,f/ tJ'DwkdufyGJ
aomuH yJw h ifoH oifx h jH yefvmvdrrhf nfqw dk hJ tusKd ; [m b0wkdufyGJ? pD;yGm;a&;wkdufyGJ jzpfvmygw,f/
qufawG qufjzpfvmrSmygyJ/ tJ'DtusdK;qufawG tajccHvt dk yfcsuaf wGtwGuf awmif;qkd
uawmh vlxkwkdufyGJeJY &ifqkdif&rSmyg/ wkdufyGJ0ifMuwJhykHpHuawmh a,bl,s twlwlyJvkdY
jynfolvlxk&JU toHqkdwm wkdif;jynfrSm ajymvkdY&ayr,fh usifvnfwJh vlYtokdif;t0kdif;e,f
jzpf ay:aewJh vkdtyfcsufawGukd t½kd;&Sif;qkH;ykHpHeJY y,fvu dk v
f Ydk rwlwhJ b0vkt d yfcsuaf wGvnf; &SEd idk yf g
az:jy wwfygw,f/ jynfol&JUtoHxJrSm EkdifiHa&; w,f/ Armjynforkid ;f rSm jynfov l x l Bk u;D w&yfv;Hk &JU
t"dyÜg,f &Sdygw,f/ EkdifiHa&;t"dyÜg,f&SdwJh vlxk&JU a,bl,spm;0wfaea&; tajccHvkdtyfcsufawG
toH u ae Ek d i f i H a &;wk d u f y G J ? vl x k w k d u f y G J a wG twGuf awmif;qkdwkdufyGJ0ifcJhMuwJh wkdufyGJawG &Sdyg
jzpf v mwmygyJ / vl x k w k d u f y G J a wG u k d w,f/ 1967 ckEpS f ppfawGqefjyóem? qefawmif;
8
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
qkcd suaf wG yg0ifwhJ 1974 ckEpS f ZGe(f 6) tvkyo f rm; vlwdkif;onf þaMunmpmwrf;wGif azmfjyxm;
ta&;tcif;? 1987 ckESpf pufwifbm(5)&uf &ef onfh tcGifYta&;rsm;ESifh vGwfvyfcGifh rsm;udk
ukefpufrIwuúokdvfausmif;om;rsm;&JU aiGpuúL tjynfhtpHk &,lEdkifaom vlrIqufqHa&; tajc
ta&;tcif;? bJOwvkH;ESpfusyfcGJ pdefvGifacgif;ukdcGJ taeESifh tjynfjynfqdkif&m qufqHa&;tajc
qkw d hJ ukeaf ps;EIe;f usqif;a&; aMu;G aMumfoyH g0ifwhJ taewdkY\ tusdK;aus;Zl;udk cHpm;EdkifcGifh&SdonfvkdU
1988 ckEpS f vlxt k MHk urG /I tJ'v
D x
l vk yI &f mS ;rIawG[m twdtvif; az:jyxm;wm awGY&ygw,f/
vlxk&JUb0vkdtyfcsufawGyg0ifaewJh vlxkwkdufyGJ 'gayr,fh vufawGUrSm oufqkdif&mEkdifiH
awGygyJ/ tJ'DxJrSmrS ausmif;om;? tvkyform;? tpkd;&awG[m ukd,fukd,fwkdif oabmwlxm;wJh
&kH;0efxrf;pwJh oD;jcm;vlrItokdif;t0kdif;ukdvkdufvkdY ukvor*¾&JU vlUtcGifhta&;aMunmpmwrf;yg
rwlwhJ b0vkt d yfcsuaf wG &Syd gw,f? rwlwhJ b0vkd tcsufawGukd olukd,fwkdif vkdufemaqmif&Gufjcif;
tyfcsuaf wGtwGuf oD;jcm;b0wku d yf aJG wG 0if&wm r&SdbJ? vlYtcGifhta&;csKd;azgufrIawG vkyfaeMuyg
vnf;&Syd gw,f/ ausmif;om;awGu ausmif;0ifaMu; w,f/ 'gaMumifhvnf; 'Drkdua&pDvrf;aMumif;ukd OD;
udpö? ausmif;BudKykdY,mOfudpö? tvkyform;awGu wnfomG ;aewJh urÇmBu;D &JU jzpfxeG ;f rIxrJ mS tmPm
vnf; tvkycf sed u f pd ?ö vkycf udppö wJh olw&Ydk UJ oD;jcm; &SifEkdifiHawG rukefpifEkdifbJ jzpfaewmyg/
b0vkdtyfcsufawGtwGuf ausmif;om;wkdufyGJ? 'gaMumifh 'Dru dk a&pDrw
hJ hJ tmPm&SiEf idk if H
tvkyform;wkdufyGJawG oD;jcm;qifETGJ&wmrsdK; &Sdyg awGrSm 'Drkdua&pDwkdufyGJawG ay:aygufae&wm
w,f/ ygyJ/
vlxkwkdufyGJBuD;wckjzpfvmzkdY ArmEkdifiH tawGUtBuKHt& ajym&&if
tajccHtus qkH;? tpOD; vIyfEId;wJh wkdufyGJuvnf; 1962 ckESpf ppftmPmodrf;NyD;aemufykdif; Armjynf
tJ'D b0wkdufyGJ? pD;yGm;a&; wkdufyGJygyJ/ 'D r k d u a& pD w k d u f y G J [ m b0wk d u f y G J e J Y
(2) 'Drkdua&pDwkdufyGJ (Democratic Struggle) tNrJ w G J y gaeMuyg/ tJ o vk d jzpf & wJ h
1948 ckEpS ?f 'DZifbm 10 &ufaeYrmS ukv taMumif;uvnf; ppftpkd;&[m 1964 ckESpfrSm
or*¾tzGJYtpnf;&JU tzGJY0ifEkdifiHtm;vkH;yg0ifwJh trsd K ;om;pnf ; vk H ; nD n G w f a &;uk d umuG , f
taxGaxG nD vmcHBuD;uae xkwfjyefaMunmcJhwJh apmifha&Smuf onfhOya'ukd jyXmef;NyD;? ausmif;om;
vlYtcGifhta&; or*¾ t ygt0if
aMunmpmwrf;&JU Ekid if w
H iG ;f rSm&Sad ewJh
tyk'd f 30 pvk;H ukd ]]vlxkwkdufyGJBuD;wckjzpfvmzkdY toif ; tzG J Y a wG
jyefMunfh&if vl tm;vkH;ukd
wa,muf&JU arG; taj c cHt us q kH; ? tpOD ; vI y fE Id;wJ h zsufodrf;
&myg vlYtcGifht wkdufyGJuvnf; tJ'D b0wkdufyGJ? ypf v k d u f y gw,f /
a&;awGukd jcHKikH tJ o vk d uk v
rd a tmif owf pD;yGm;a&; wkdufyGJygyJ/}} or*¾vt Y l cGit
h f a&;
rS w f j yXmef ; cJ h M u aMunmpmwrf ;
w,fqkdwm tykd'f 20 yg ukd
awGY&ygw,f/ ajAmifcsdK; azgufvkdufNyD;uwnf;u ArmEkdifiH wGif;
tJ'DaMu nmpmwrf;xJu tykd'f 28 rSm rSm 'Drkdua& pD rkd;arSmiffusoGm; cJh&wmyg/
9
tdk;a0 *sme,f
'gaMumifh Armjynf vlxk wkdufyGJawGrSm ygw,f/ 'gayr,fh olYzmomol pD;yGm;a&; tMuyf
ausmif ; om;or*¾ zG J U pnf ; cG i f h ? twnf;ukd rxdef;odrf;EkdifawmhwJhtcg 1987 ckESpf
tvk y f o rm;or*¾ z G J Y p nf ; cG i f h ? v,f o rm; rSm ukd,fhwkdif;jynfukd urÇmYtqif;&JqkH;EkdifiH Low-
or*¾zpYJG nf;cGiq hf w dk hJ tajccH 'Dru dk a&pD tcGit hf a&;eJY est Developing Country tjzpf pm&if;oGif;cH&
qkdifwJh awmif;qkdcsufawG tNrJygaewwfygw,f/ wJt h xdjzpf? Ekid if &H UJ pD;yGm;a&;ukd b,fvrdk S rxde;f odr;f
'DaeY jrefrmppftpk;d & 'Dru dk a&pD csKd ;azguf Ekid af wmhwt hJ cg vlxu k dk yk'd uk a© &mufapr,fh aiGpuúL
aeykeH YJ vlUtcGit hf a&; aMunmpmwrf;yg wku d q f idk w
f hJ awG zsuo f rd ;f aMumif;trdeu Yf dk 1987 ckEpS f pufwif
tcsufwcsufukd az:jycsifygw,f/ vlUtcGifhta&; bmv 5 &ufaeYrSm aMunmcJhygw,f/
aMunmpmwrf; tykd'f 20(c)rSm rnfoludkrQ tzGJU aiGpuúLzsufodrf;aMumif; aMunmwJhaeY
tpnf;wckodkY 0ifap&ef twif;tusyfrjyK&/ vkdY rSmyJ csufcsif; pm;0wfaea&;twGuf 'ku©awGYoGm;
az:jyxm;ygw,f/ tck ppftpkd;&[m ausmif;ol? wJh vlx[ k m aiGpuúLzsuo f rd ;f wJt h wGuf tpk;d & qefY
ausmif;om;awG? t&yfom;? 0efxrf;? tvkyform; usifa&; qE´jyyGJawG? wenf; b0wkdufyGJawG csuf
awGukd twif;t"r® MuHUzGHtoif;xJ 0ifckdif;wmrsdK; csif; ay:vmcJhygw,f/ rEåav;NrdKUrSm pDwef;vSnfh
awG vkyfw,f/ 'g[mvnf; vlYtcGifhta&;ukd csdK; vnf qE´jy? &efukefNrdKUrSmvnf; &efukefpufrIwuú
azgufvu dk w
f mygyJ/ aemif vlxw k u dk yf aJG wGrmS ukv okdvfausmif;om;rsm;&JU aiGpuúL ta&;tcif;qkdNyD;
or*¾&JY vlYtcGifhta&;aMunmpmwrf;yg tcsufeJY ay:aygufvmcJhygw,f/
tnD MuHUzGUHtoif;xJ ZGwfr0ifckdif;a&; awmif;qkd aiGpuúLta&;tcif;u vIyfEkd;vkdufwJh
csurf sKd ;awG xnfo h iG ;f awmif;qkzd Ydk vkv d mygvdrrhf ,f/ EkdifiH a&;Ekd;Mum;rIeJYyJ 1988 ckESpf ESpfpykdif;rSm
'gaMumifh Armjynfvkd qif;&JwGif;eufNyD;? ausmif ; om; xk M um; ausmif ; om;or*¾
'Drkdua&pDcsdK;azgufaewJh EkdifiHrsdK;rSm 'Drkdua&pD zGJYpnf;a&;aMunmcsuf awG xGufay:vmcJhygw,f/
wkdufyGJawG[m b0wkdufyGJeJY tNrJ,SOfwJG &SdaerSmyg/ 1988 ckEpS f rwfvrSm zke;f armfta&;tcif;eJY ZGev f
(3) EkdifiHa&;wkdufyGJ (Political Struggle) zkef;armf 3 vjynfh ausmif;om;wkdufyGJawGrSm
EkdifiHa&;wkdufyGJuawmh vlxkwkdufyGJxJrSm vwf w avm vk d t yf c suf eJ Y q k d i f w J h
tjrifq h ;Hk wkud yf yJG g/ Ekid if aH &;wku
d yf q JG w dk m Ekid if aH wmf awmif ; qk d c suf a wG t jyif tajccH 'D r k d u a&pD
tmPmeJY wkduf½kdufoufqkdifwJh wkdufyGJ/ EkdifiHa&; tcGifhta&;wckjzpfwJh ausmif;om;or*¾ jyefvnf
wkdufyGJqkdwm csufcsif;xay:vmwJhwkdufyGJrsdK;awmh wnf&SdcGifh&a&;qkdwJh aMuG;aMumfoH[m tjrifhqkH;
r[kwfygbl;/ vlxk&JU EkdifiHa&; Ekd;Mum;rI a&csdefeJY wufvmcJyh gw,f/ 'g[m ausmif;om;xk&UJ zke;f armf
vnf; qkdif? taxGaxG EkdifiHa&; tajctaeeJYvnf; usqkH;rIeJYywfoufvkdY vwfwavm b0vkdtyfcsuf
qkdifygw,f/ twGuf awmif;qkw d u dk yf 0JG ifvm&muae 'Dru dk a&pD
teD;pyfqkH; Oyrmjy&&if 1988 ckESpf wkdufyGJtoGif aqmifvmwmygyJ/
taxG axGoydwfBuD; pwifoaE¨wnfcJhwJh tpOD; 1988 ckESpf ZGefv 21 &ufaeYrSmawmh
vlxk wku d yf aJG wGudk jyefMunf&h if Ekid if aH &;wku d yf t JG xd rq vppftpkd;&&JU tMurf;zufESdrfESif;rIaMumifh
tqifhqifh wufvmykHawGukd awGY&Ekdifygw,f/ 19 ausmif; om;eJYjynfol yl;aygif;ckcHcJh&wJh ajreDukef;
74-75-76 oydwfwkdufyGJawGNyD;aemufykdif; rqv ta&; tcif; jzpfay:vmcJh&ygw,f/ tJ'Daemuf
tpkd;&[m wkdif;jynfwGif;rSm EkdifiHa&;rsdK;qufwkef;? 1988 ck E S p f Mo*k w f v 8 &uf a eY a&muf w J h
vlxkwkdufyGJawGcsKyfNidrf;zkdY tBuD;tus,f BudK;pm;cJh tcgrSmawmh ausmif;om;? tvkyo f rm;? v,form;?
10
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
0efxrf; vlxk vlwef;pm; tvTmaygif;pkHyg0ifwJh
taxGaxG oydwfwkdufyGJBuD; ay:vmcJhygw,f/ vlxw k u dk yf &JG UJ obm0
EkdifiHa&;rSm
& S p f a v ; v k H ; ]]vlxk&JU EkdifiHa&; Ekd;Mum;rI ppfa&;wkdufyGJ?
vl x k w k d u f y G J & J U Oya'wGi;f wku d yf ?JG Oy
t & Sd e ft [k ef a&csdefeJYvnf;qkdif? taxGaxG EkdifiHa&; a'ywk d u f y G J ? oH w
a M u m i f h refa&;wkdufyGJ?
vlxv k w l ef;pm; tajctaeeJYvnf; qkdifygw,f/}} axmifwGif;wkduf yGJ?
tvTmtoD;oD;[m ygvDrefwiG ;f wku
d yf pJG wJh
uk d , f h uk d , f y k d i f 'D r k d u a&pD t cG i f h t a&;uk d rwlwJh wkdufyGJo@mef trsdK;rsdK;&Sdygw,f/ tJ'DxJu
uk d , f w k d i f q k y f u k d i f NyD ; ? tqifh 3 rsdK;&SdwJh vlxk wkdufyGJqkdwm[mvnf;
oufqkdif&mor*¾tzGJYtpnf;awGukd wnfaxmif rwl w J h wk d u f y G J o bm0awG & S d wJ h
vkdufMuw,f/ wkdufyGJo@meftrsdK;tpm; wckyg/ vlxkwkdufyGJ &JU
tJ'Dt cgrSm vlxkwkduf yGJ&JU tqifhu obm0awG uk d qef ; ppf Munf h w J h t cg
vnf; EkdifiHa&; wkdufyGJtqifh txd ul;ajymif; a,bl,stm;jzifh (5)csuf awGY& ygw,f/
oGm;cJhygNyD/ &Spfav;vkH;vlxkwkdufyGJ&JU t"du aMuG; 1/ Nidrf;csrf;pGmjzpfay:w,f
aMumfoaH wGjzpfwhJ wygwDtmPm&Sipf epf zsuo f rd ;f vlxkwkdufyGJqkdwm vufeufqkdvkdY tyfwkd
a&;? zGJYpnf;ykHtajccHOya' zsufodrf;a&;? Mum;jzwf wacsmif;awmifrukdifbJ qE´ukdaz:xkwfjyowm
tpk;d & zGpYJ nf;a&;? ygwDppHk epf'rD u dk a&pDpepf usio hf ;Hk jzpfygw,f/ vlxkwkdufyGJrSm jynfolvlxkbufu
a&;qkdwJh EkdifiHawmftmPmeJY wkduf½kdufoufqkdifwJh b,fvkdtMurf;zufrIrsdK;rS vkyfp&mrvkdygbl;/ 'gukd
aMuG;aMumfoHawGeJY EkdifiHa&;wkdufyGJ jzpfoGm;cJhygNyD/ tkyfpkd;olvlwef;pm;[m vlxkwkdufyGJ&JU Nidrf;csrf;pGm
tJ'u D mvrSm a'gufwmarmifarmiftpk;d &[m ZGev f qE´jyjcif;qkdwJh *kPfodu©mukd tNrJo½kyfzsufzkdY BudK;
wkef;u ausmif;om;wkdufyGJ&JU tajccH'Drkdua&pD pm;wwfygw,f/ qE´jyyGw J ckjzpfvm&if tpk;d &buf
tcGit hf a&; awmif;qkcd sujf zpfwhJ ausmif;om;or*¾ u olvSsdK'vHawG vlxkxJa&m0ifNyD;? qE´jyolawG
zGJYpnf;cGifhay;a&;ukd vkdufavsmygr,fvkdY ajymvm u vkyw f yhJ pHk eH YJ vrf;rD;wkid af wGukd cJeaYJ yguf? vrf;rSm
ayr,fh wkdufyGJ&JUtqifh[m EkdifiHa&;wkdufyGJ tqifh awGw Y hJ tpk;d &um;awG rD;½IUd jyqkw d mrsKd ;awG vkyw f wf
jzpfoGm;wJhtwGuf 'Drkdua&pDwkdufyGJu awmif;qkd ygw,f/ NyD;&if vlxkwkdufyGJ[m tMurf;zsufvm
csufawGudk vkdufavsmr,fqkd½kHeJY b,fvkdrS rajy w,fqkdwJh taMumif;jycsufeJY ypfcwfESdrfESif;zkdY vkyf
vnfEkdifawmhygbl;/ awmhwmygyJ/
'gaMumif h Ek d i f i H a &;wk d u f y G J [ m 'g[m vl x k w k d u f y G J & J U ta&;BuD ; wJ h
jzpf a y:aewJ h tajctaeuk d v k d u f v k d Y awmif ; t*Fg&yf wckvnf;jzpf? tkyfpkd;oltwGufvnf;
qkcd suaf wG aMu;G aMumfoaH wG trsKd ;rsKd ;jzpfEidk af yr,fh txdemqkH;jzpf wJh Nidrf;csrf;pGm qE´jyjcif;qkdwJh
'DwkdufyGJtqifh&JU t"duqkHcsufuawmh EkdifiHawmf obm0uk d zsuf q D ; zk d Y Bud K ;pm;wmjzpf v k d Y
tmPmyg/ Ek d i f i H a &;wk d u f y G J q k d w m vl x k w k d u f y G J w ck v k y f w J h t cgrS m 'D t csuf u k d
Ek d i f i H a wmf t mPmeJ Y wk d u f ½ k d u f o uf qk d i f w J h wwfEkdiforSs xdef;odrf;umuG,fzkdYvkdygw,f/
wkdufyGJygyJ/ 2/ tvkdtavsmufoabmaqmifw,f
11
tdk;a0 *sme,f
vlxkwkdufyGJ[m taxGaxGrauseyfcsuf ygyJ/ vlxw k u kd yf &JG UJ wyfO;D rSm OD;aqmifow l a,muf
awGuae vwfwavm taMumif;&if;wckay:rSm 'grSr[kwf vlwpkjzpfr,f/ vlxkwkdufyGJ&JU wyfOD;u
wnfNy;D jzpfay:avh&ydS gw,f/ 1988 ckEpS f zke;f armf ae tvH? awmif;qkdcsuf? aMuG;aMumfoHawGukd wif
ta&;tcif;? 2007 Mo*kwfvrSmjzpfcJhwJh avmifpm ay;&wJt h jyif vrf;aMumif;eJY oydwpf cef;awGyg a&G;
qDaps;EIef; usqif;a&; vlxkvrf;avSsmufyGJawG[m cs,af y;ygw,f/ wyfO;D [m jzpfay:aewJh vlxw k udk f
vwfwavm taMumif;&if;wckay:rSm tvkdt yGJ&JU OD;aqmifrItcef;ygyJ/
avsmuf xjzpfvmwmvkdY ajymvkdY&ygw,f/ BudKwif 5/ tuefUtowf
jyifqifxm;jcif;? pDpOfxm;jcif;r&SdbJ vwfwavm vlxw k u dk yf w
JG yGrJ mS trsm;qk;H BuKH awG&Y wJh
ay:aygufvmwJh taMumif;&if;wckay:rSm jynfol tcuftcJuawmh tuefYtowf udpöygyJ/ vlxk
vlxk&JU wNydKifeufaygufuGJrIjzpfwmyg/ tJovkd wkdufyGJwck ay:vmwJhtcgrSm b,ftajctaerSm
vwfwavmtaMumif;&if;wckay:rSm tajccHNyD; vlxw k udk yf u JG dk &yfrvJqw dk m tNr&J ifqidk &f wJh tcuf
ay:vmzkdYuawmh jynfolvlxkxJrSm taxGaxG tcJyg/ 'Dtueft Y owf[m vlxw k u dk yf &JG UJ wyfO;D u
rauseyfrIuawmh &SdNyD;jzpfae&ygw,f/ taxGaxG aevnf; qkH;jzwfay;EkdifzkdY cJ,Of;ygw,f/ rsm;aom
rauseyfrI tajctaew&yfr&SdbJ? tvkdtavsmuf tm;jzifh vlxkwkdufyGJawG[m &efol&JU tMurf;zuf
oabmaqmifwJh vlxkwkdufyGJw&yf rjzpfay:Ekdifyg ESdrfESif;rIeJY &ifqkdif&rSom &yfoGm;avh&Sdygw,f/
bl;/ rauseyfwJh tajctaew&yf &Sdae&ifawmh wu,fawmh rdr&d UJ wku d yf t JG iftm;awGudk
rD;yGm;av; wcsuu f swmeYJ xavmifEidk yf gw,f/ tzGYJ a&&Snfxdef;odrf;EkdifzkdY &nfrSef;csufa&mufwJhtxd
tpnf;wcku jzpfap? vlwpku jzpfap? rdrt d iftm; vlxkwkdufyGJawGukd tqufquf qifETJEkdifzkdYtwGuf
pkudk tajccHNy;D tpDtpOf&&dS dS vkywf hJ vlxw k u dk yf rJG sKd ; vlxkwkdufyGJwyGJ&JU tuefUtowfukd aoaocsmcsm
vnf; &SEd idk yf gw,f/ bmbJjzpfjzpf vlx&k UJ rauseyfrI csdefqEkdifzkdY vkdygw,f/
tay:rSmawmh tajccH&ygw,f/ tJovkd csed q f Ekid zf t Ydk wGuf jzpfay:aewJh
3/ qE´jyyGJjzpfatmif pwifazgufcGJol vlxwk u dk yf &JG UJ tedrq hf ;Hk &Ekid cf su?f tjrifq h ;Hk &Ekid cf suf
'g[m vlxkwkdufyGJrSm&SdwJh ta&;BuD;wJh eJY vlxkwkdufyGJ&JU t&Sdeft[kefukd wqifhNyD;wqifh
obm0wckygyJ/ taxGaxG rauseyfrIvnf;&Sd? b,fvkdjrSifh,lvkdY&rvJqkdwmawGukd xnfhwGufzkdY
vwfwavm taMumif;&if;vnf; &Sdayr,fh wcg vkdygw,f/
wavrSm vlxkwkdufyGJwck[m csufcsif;x ray: 'g[m vlxw k u dk yf aJG wGrmS a,bl,sawG&Y
wwfygbl;/ pwifazgufcGJol vkdtyfygw,f/ vlxk wJh obm0awGyg/ wjcm;vlxkwkdufyGJrSm&SdwJh jzpf
qE´jyyGjJ zpfay:vmzkYd pwifazgufco JG [ l m vlxx k u J wwfykHawGudk vkdtyfovkd jyifqif0kdif;0ef;jznfhpGuf
tJ't D ajctaerSm &Sad ewJh tEk;d Mum; twufMuq G ;Hk aqG;aEG;Mur,fqkd&ifawmh a&SUvmr,fh tem*wf
vlwa,muf vlwcsdKUvnf; jzpfEkdifovkd? EkdifiHa&; umv ppftmPm&SifpepftjrpfjyKwfa&; ausmif;
vIyf&Sm;rIawGukd aqmif&GufaeolawGxJu pwif om;xkwkdufyGJ? vlxkwkdufyGJawGrSm ykdrkdxdxda&muf
azgufcGJwJhwm0efukd 0ifa&muf,lay;wmvnf; jzpf a&muf wkdufyGJ0ifEkdifMuvdrfhr,fvkdY arSsmfvifhrdyg
Ekdifygw,f/ w,f/ /
4/ wyfOD; pl;&S
vlxkwkdufyGJ[m OD;aqmifrIwckeJY oGm;yg (&Spfav;vkH; tESpf ESpfq,fjynfhukd txdrf;
w,f/ tJ'OD ;D aqmifrq I wdk m[m vlxw k udk yf &JG UJ wyfO;D trSwfjyKa&;om;ygonf/)
12
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
cHpm;rdonfudk . . . . .
oli,fcsif;a& ...
(8-8-88) oHk;vjynfhwJhaeYrSm avmuxJudk
a&muf&dScJhwJh ig
(96? 98) tjzpftysufawGudk bmrSrodwJh ig
oli,fcsif;awGeJY wuúodkvf wufzkdY
t0wftpm;opfawG vdkcsifaewJh ig
oli,fcsif;a& ...
rxifrSwfbJ awGcGifh&vdkufwJh ightar&JUoli,fcsif;
b0wuúodkvfrSm cufcJvGef;vSwJh oifcef;pmawGudk
avhvm
tjzLa&miftusDudk xyfjyefwvJvJ0wf&if;
vGwfvyfrIawGudk vdkcsifaewJh olr
oli,fcsif;a& ...
pdwf0ifpm;p&mawG jynfhESufaewJh
bmom&yftopfwck
wpGef;wp odcGifh&wJh emMunf; &ifeifhcg;oufvSwJh
orkdif;rSwfwrf;
ay;qyfcJhwJh b0awG? aysmufqHk;cJhwJh toufawG?
arSsmfvifhaeqJ tdyfrufawG ...
b,frSmvJuG,f ...
13
tdk;a0 *sme,f
oli,fcsif;a& ...
wqifhMum;pum;awGudk trSefw&m;awGtjzpf
rD;armif;xkd;jyvkdufwJh pufwifbm
&ufpufrIawG&JU tqdk;qHk;jy,k*f pufwifbm
eifwdkYawGeJY qHkawGcGifh&cJYwJh pufwifbm
oli,fcsif;a& ...
[kd;rSm ...
avxJ 0ifhMuGm;aewJh or*¾&JU cGyfa'gif;tvH
rmeftjynfheJY oli,fcsif;
vufcsif;wGJrdoGm;wJh oli,fcsif;
ighudk qGJajy;oGm;wJh oli,fcsif;
'DrSmbJae b,frSroGm;eJYvdkY ajymcJhwJh oli,fcsif;
eifwdkYqufvkyfMuvdkY rSmcJhwJh oli,fcsif;
b,fawmhrS aemufrqkwfbl;vdkY uwdjyKcJhMuwJh oli,fcsif;
oli,fcsif;a& ...
rjzpfjzpfatmif MudK;pm;&if; wdk;xGufcJh&wJh tdk;a0
tm;ay;MudKqdkaeol aemifawmfwpk
orkdif;&JU trSm;trSefawGudk jiif;ckefaewJh tudktrwpk
oli,fcsif;a& ...
igwdkYeJYtwl yl;aygif;vmr,fholawGudk MudKqdk&if;
igwdkYudk vrf;jyulnDr,fholawGudk apmifharSsmf&if;
trSm;trSefawGudk MudK;pm;jyKjyif&if;
twwfEdkifqHk; BuKd;yrf;rIawGudk jynfolqD wifjy&if;
eifwdkYeJY jyefqkHr,fhaeYudk arSsmfvifh&if; ...
arQmfvifh&if; ... arQmfvifh&if; ...
rem;wrf; wdkufyJG0ifoGm;r,fh
eifwkdY&JU
ckdifrmol
14
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
15
tdk;a0 *sme,f
twGuf urf;vifhMunfhvdkufonf/ tm;vHk;&dk;om;cJh rjycsifygbl;/ ausmif;tm;vdkY pmawG trsm;MuD;
Muygonf/ zwfrrd S 'DEikd if rH mS ausmif;qufwufcsipf w
d f aysmuf
yxrqHk; MuHKawGYMum;jrifvdkuf&onfh oGm;ygjyD/ qdkifvm;? rqdkifovm; qdkwmawmh us
&if z G i f h oH y d k i f & S i f u awmY txuf w ef ; wG i f aemf rajzcsifbl;wJh"/ ol&JU&ifzGifhwJhtwdkif; jzpfyg
wuf a &muf a e aom ausmif ; ol a v;wOD ; onf/ olu tqifhjrifhynm&yfrsm; oifMum;aom
jzpf y gonf / ol r ES i f h wuúodkvfrsm;odkY oGm;&rnfhol r[kwfygvm;/
ausmif;oifcef;pmrsm;taMumif; aqG;aEG;vdkuf tm;vH k ; od a eonf h toH w oH u d k y g
onf/ pum;rsm;ajymjzpfonf/ "orD;wdkY udk,fudk wquf wnf; ajymcsifrdonf/ wuúodkvfrsm;wGif
udk,f odygw,f/ tckxufxd avhvmwJhtqifhudk vufawGU cef;rsm;tm; rSefuefpGm toHk;rjyK&jcif;
ra&mufao;bl;vd?Yk bmjzpfvv Ykd qJ akd wmh ar;rJph mudk ud p ö y if / MuD ; Muyf o l r sm;u ajymMuonf
tvGwfusuf&r,fqdkwmyJ odaevdkYyg/ wcgwcg "'Dtcef;xJu ypönf; awG rxdeJY/ wckckjzpf&if
us&if tJ'Dzdtm;atmufu vGwfcsifw,f/ aysmf rif;wdkY avsmfEdkifvdkYvm;wJh"
aysm&f iT &f iT yf J wifjyMunfch siw f ,f/ 'gayr,fh rwwf
Edkifbl;av"wJh/ tqdkygtjrifrSm &Sm;yg;onfh tjrif tqdyk g wuúov kd u
f @twGuf ynma&;
wck r[kwf[k xifygonf/ vGwfvyfaysmf&TifpGm tay: trSefwu,f oHk;oyfjyEdkifjyD; &ifzGifYcsifol
wifjyjcif;? aqG;aEG;jcif;ESifh avhvmoif,lrSom wOD;tm; pum;ajymMunfY&mwGif "ausmif;awGrSm
ynm\ tusdK;w&m;udk jrifawGY&rnf[k odaeMu bmrS xl;jcm;rvmygbl;/ pmar;yGJavmufyJ tm&Hk
ygonf/ olwdkYvnf; ajymif;vJjcif;rsm;udk arQmfvifh pdkufMuw,f/ ausmif;om;rsm;uvnf; pmar;yGJeD;
aeayjy/D zGi[ hf cGihf r&jcif; ud, k Ef u f ynma&;\ vQif cdk;cszdkYtwGuf wbmomudk b,favmufqdkjyD;
Id u
jyóem jzpfaeonf/ ynma&;rSm jyóem wuf a&mif;wJh[mawGudkyJ tvkt,uf 0,faeMuw,f/
vQifawmh a&SUqufawG;p&m rvdkawmhay/ pyg,f,mawG a&maygY/ tJ'Dawmh pmar;yGJeD;&if
ydkufqHpkxm;Muw,f/ tcsdefwefawmhvnf; r[m
"The problem of education is twofold; first to wef;udk rDSoGm;wmygyJ/ uRefawmfwdkY vdkcsifwmu
know and then to ulter."
taMumif;t&mwckudk vGwfvGwfvyfvyf zGJUEGJUwif
R.L Stevenson.
jycsifwm/ 'gayr,fh tvkyfoabmu tJ'Dvdk r
]]ynma&;qdik &f m jyóemESpcf u k yxr odatmif
[kwfbl;/ tuJjzwfw,f qdkwmvnf; r&Sdawmhbl;
vkyfzdkY? tJ'Daemuf zGifh[zdkYygwJh &Sif;oGm;ygonf/
xifw,f/ þonfrvGJ wdik ;f wmaewm ynma&;udk
}}
uRefb0 a&mufoGm;apw,fvdkY jrifygw,f}}[k
&dk;om;pGm jrifay;jyefygonf/ 'gusaemfwdkY tm;vHk;
xdx k ufyí kd pdwrf aumif;p&m awGU&onf
od&cdS pH m; aeMuygonf/ ta&twGurf sm;í t&nf
rSm raeYwaeYurS wuúodkvf0ifwef; atmifjrif
tcsi;f rJah eaom ynma&;pepfyif jzpfonf/ twif;
aom vli,fwOD;\ tjrifyifjzpfonf/ "usaemf&JY
t"r® usHK;oGif;onfh oifMum;jcif; jzpfonf/
yxr&nf&, G cf suw f ckawmh jy;D oGm;ygjy/D tck vrf;
qHkrSmyJ &yfaeygw,f/ vrf;cJGawGu rsm;oGm;ygjyD/ Do not train boys to learning by force and
vrf;qHk;vdkY &GmawGU&ifawmh aumif;wmaygh/ &Sif; harshness; but direct them to it by what amuses
&Sif;ajym&&if b,fwuúodkvfudkrS oGm;wufjyD; nm their minds.
16
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
Plato ynma&;[m a&tdk;xJ a&jznfhwm r[kwfbl;/ rD;yHk
]]wynf h v l i ,f a wG u d k tif e J Y t m;eJ Y twif ; wyHkudk rD;arT;wm jzpfw,f/
rSwfom; vdkufem roGefoif&bl;/ wynfhawG&JU rSefaom pum;yif jzpfonf/ a&tdk;jynfh
pdwfxJrSm aysmf&TifcHpm;atmif vrf;nTef&r,f/}} oGm;vQif vQHusoGm;ayrnf/ ,aeYausmif;om;rsm;
vQHusí tvum; jzpfoGm;&aom a&rsm;ayvm;
xdak Mumifh jrefrmwEdik if v
H ;kH rSm&Sw
d YJ vli,f [k awG;p&m &Sdonf/ bmyJajymajym olwdkYav;awG
ausmif;om;awG &ifxJrSm bmawG &SdaeMur,f qdk ajympum;rsm;onf EdkifiHudk udk,fpm;jyKonf[k
wm odae&ygr,f/ ausmif;om;awG&UJ tm;eJyY J olwYkd ,HkrSm;zG,f&m r&Sday/ xdkaMumifh olwdkY\ pdrf;pdkae
vdkcsifwJh pepfwckudk wnfaxmif&rSmyg/ ynma&; aom pdwfydkif;qdkif&m cH,lcsufudk tjrJvef;qef;
pepfraumif;wJh EdkifiHwck[m b,fawmhrS olrsm; apcsifvSygonf/ 'DvdkeJYyJ rrSm;aom &ifckefoHrsm;
wef;wl jzpfrSmr[kwfbl;/ b,ftxd jyefYvGifhaeOD;rnf[k../ /
Education is not the filling of a pail, but the rsdK;awZ
lighting of a fire. William Butler Yeats
t&kyrf sm;
2010-ckEpS w f iG f wurÇmvH;k u pdw0f ifpm;wJh urÇmzh vm; abmvH;k yGBJ u;D &Syd gonf/
tcsed u f mvtm;jzifh wESpcf aJG vmuf vdyk gao;onf/ odaYk omf wdu k Bf u;D rsm;tvdu
k f Edik if H
ajcppfyrJG sm; pwifaeMuygonf/ Edik if EH iS v hf rl sKd ;*kPf jzpfaomaMumifv h nf; txl;*&kpu kd f
&l;oGycf pH m;Muavonf/ aiGaMu;ajrmufrsm;pGm ukeu f scNH y;D jyifqifMuonf/ tcsKd aY om
Edik if rH sm;qdv
k Qif tBu;D tuJacgif;aqmifwyYkd g 0ifa&mufa&G;cs,f pGuzf ufonftxd tav;
teufxm; pdwv f yI &f mS ;aeMuonf/ enf;jyq&mrsm;udk a':vmoef;csaD y;í iSm;Muonf/
abmvHk;orm;rsm;qdkvQifvnf; pdwfBudKufa&G;cs,fum ,SOfNydKifMuygonf/ tcsdefvdkao;
aomfvnf; bmrQr[kwfwJh abmvHk;yGJwckjzifY EdkifiHwEdkifiH\ uHMur®mudk ododomom
ajymif;vJrI r&SdEdkifvifhapumrI pdwfvIyf&Sm;p&m wuf<urIudk awGY&ygonf/
2010-ckEpS w
f iG f jrefrmEdik if pH pftpd;k &u a&G;aumufyJG usi;f yjyKvyk í f tpd;k &opf
w&yf zGJUpnf;um tmPmvJTajymif;rnf[k w&m;0if twdtvif; aMujimxm;ygonf/
1988-ckESpf tmPmodrf;NyD; aemufydkif; 1990-ckESpfwGif a&G;aumufyGJ wBudrfjyKvkyfcJh
ygonf/ olwaYkd rQmv
f ifo h vdk rjzpfaomtcg a&G;aumufy&JG vm'fukd todtrSwf rjyKcyYJ g/
pifppf jynfow l &yfv;kH udk todtrSwf rjyKjcif;om jzpfonf/ xdaYk emuf 4if;wdv Yk yk &f yfukd
zH;k uG,o
f nft
h aejzifh ygwDwckwnf;udk ypfrw S x
f m;í enf;aygif;pHjk zifh jzKd ccJG ohJ nf/ NrKd eY ,f
tqifh ygwD0iftawmfrsm;rsm;udk taMumufw&m;jzifh EIwfxGufapcJhonf/
wcsed w
f nf;rSmyif 0efxrf;tm;vH;k ppfbuftvdak wmf&d todOmPfenf; pD;yGm;a&;
orm;wdu Yk dk tcGit
hf vrf;f jyí tzGt YJ pnf;wck aoG;aqmifpnf;&H;k zGpYJ nf;xm;Edik cf o
hJ nf/
oGm;avolBu;D u (ROAD MAP) rl0g'vrf;pOf(7)&yf csrw S u
f m oGm;rnfqNkd y;D vufr
axmifcyJh gonf/ ajymonft h wdik ;f twif;oGm;ygonf/ ,ckawmh wckom use&f adS wmhrnf
[k ajymNyD; (2010)ckESpfwGif a&G;aumufyGJ usif;yay;awmhrnf[k qdkvmjyefygonf/
bmudrk S pdwrf 0ifpm;? rcHpm;Edik o f rl sm;vnf; &Syd gvdrrhf nf/ vuf&t dS cGixhf ;l cHpm;
aeolrsm;? vufwqkyfpm aumif;pm;aeaom pD;yGm;a&;orm;rsm;? ppfbuft&m&Sdrsm;?
e,fbuft&m&Srd sm;? vkyyf ikd cf iG &hf tvdak wmf&rd sm;taejzifh vuf&t dS cGit
hf a&; qH;k &H;I &rnfh
twGuf pdwrf aumif;yif jzpfMuygvdrrhf nf/ vuf&t dS pd;k &onf twÅBu;D ? wud, k af umif;
qefaom0g'udk vufudkifxm;onfhtwGuf tusdK;pD;yGm;ESifh pnf;pdrfukd tbufbufu
umuG,f&rnfhol jzpfygonf/
olww
Ykd iG f puf&rkH S xkwv
f yk o
f nft h vm; orw? 0efBuD;csKyf? trwfrsm; jyKvkyí f
t&kyfrsm;ESifh upm;OD;rnfrSm aocsmygonf/ onfhtwGufaMumifh cyfayghayghwefwef
aeonfrmS rqef;awmhay/ 'grSom olw\ Ykd tusKd ;pD;yGm;udk umuG,Nf y;D om;? jynfov
l x
l k
ESifh EdkifiHwumudk nmNyD;om; jzpfygonf/
usaemfwYkd aMumufpw
d &f adS eoí awmfveS v
f akd om pdwrf &So
d a&GU tmPm&Sirf sm;\
vufatmufwiG f ay;wm,l? auR;wmpm;? cdik ;f wmvkyb f 0jzifY oGm;&OD;rnfom jzpfonf/
wd&pämefxufomaom t&kyfb0rsm;jzifh &Sifoefae&ayOD;rnfom/ /
'DrGef
19
tdk;a0 *sme,f
tdk;a0&ifzGifhpm
yef;wkdifqDodkY . . .
arSsmfvifhjcif;za,mif;wkdif
usrwdkY[m usrwdkYEdkifiH aumif;pm;a&;twGuf usrwdkY&JU toufaoG;acR;eJY 'ku©qif;&J
rsm;pGmudk ay;qyfaew,f/ usrwYdk&JU aemifvmaemifom;awGukd pepfqdk;&JU om;aumifcHwGif;0u
u,fwifzYdk BudK;pm;aeMuw,f/ usrwdkY ausmif;olausmif;om;awGtm;vHk;[m cH,lcsufwckwnf;uddk
pGNJ rpJ mG vufuikd x
f m;Muw,f/ vGwv f yfNy;D w&m;rSswwJh 'Dru
kd a&pDpepfreS f a&mufww
Jh aeYxd usrwkYd
ausmif;olausmif;om;awG awmfvSefwdkufyGJ0ifoGm;MurSmyg/ ESpfaygif;rsm;pGm *kwfaoG;pkyf cs,fvS,f
aewhJ rdpämppftmPm&Siftpdk;& usqHk;zdkYtwGuf usrwdkY&JU toufcE¨mudk ay;vSLxm;Muw,f/ nSOf;
yef;ESdyfpufcH&r,f/ axmifusr,f/ tqdk;qHk; aozdkYxd b0awGudk ay;qyfaeMuw,f/
pufwifbm a&T0ga&mifvyI &f mS ;rIwek ;f uvnf; Ak'b ¨ mom vlrsKd ;wdik ;f &JU txG#t
f jrwfjzpfwJh
bk&m;eJY w*dkPf;xJxm;&m oHCmawmfawGudk &ufpufpGm owfjzwfchJMuw,f/ pufwifbmvIyf&Sm;rI
wkef;u oHCmawmfawGeJY twlvdkufyg qE´jycJhMuwhJ ausmif;om;xkeJY jynfolawGudkvnf; owfjzwf
chw
J ,f/ 'Dvtkd pd;k &ukd b,fjynfou l rS vufccH siMf uwm r[kwyf gbl;/ vufeuftm;ud;k Ny;D vlowf0g'D
pGJudkifxm;wJh ppftpdk;&ukd ausmif;om;eJY jynfolvufwGJNyD; jzKwfcsEdkif&r,f/ usrwdkY[m taMumuf
w&m; uif;rhpJ mG eJY ordik ;f uay;whJ wm0efukd xrf;aqmifMu&r,f/ 'Dca&mif;awmudk jzwfausmEf ikd Nf yq D kd
usrwdkY wwdkif;jynfvHk; vdkcsifawmifhwaewJh usrwdkYjynfolawG&JU tdrfrufjzpfwJh vGwfvyfNyD; w&m;
rQwwJh 'Drdkua&pDyef;wdkifudk a&mufMuNyDaygh/
oli,fcsif;wdkYa&……………….
igwdkY[m
oli,fcsif; xufydkwJh
&Jabmf&Jbufaumif;awG
jzpfcJhw,f/
igwdkYawG[m
,HkMunfcsuf? cH,lcsufawG
21
tdk;a0 *sme,f
wlnDpGmeJY
wdkYwdkif;jynftwGuf
cGyfa'gif;tvHudkifpGJ
wyfOD;uae
csDwufcJhw,f/
oli,fcsif;wdkYa&……………
ppftmPm&Sifpepfqdk;rSm
paw;vdkuf&wJh
rif;wdkYtoufawG
tusOf;uscHvdkuf&wJh
rif;wdt
Yk m;vH;k &JU
ay;qyfcJh&jcif;awG[m
Armordik ;f 0ifcjhJ y/D
pdwf"gwfruseJY
tm;wif;xm;Mu
oli,fcsif;wdkY/
usef&Sdaeao;wJh
igwdkYawG[m
rif;wdtYk m;vH;k &JU
,HkMunfcsufawG
taumifxnfazmfzdkY
tm;vHk;&JU
arSsmfvifhjcif; za,mif;wdkiftjzpf
qufvufxGef;vif;aeyghr,f/ /
(tck tif;pdeftusOf;axmif&JU wkdufcef;usOf;usOf;av;xJrSm a&mufaewJh Auorsm;tzGJYcsKyfu
ukdpnfolarmifajymaeus za,mif;wkdifav;(5)wkdifxJu aemufqkH; za,mif;wkdifav;taMumif;ukd
cHpm;NyD; 'Dpmpkav;ukd a&;jzpfygw,f/) cifrsdK;quf
Auorsm;tzGJYcsKyf
8888 'dkif,m&D
Mo*kwfv 8 &uf/ &efukefNrdKY vrf;ay:wGif qE´jyyGJrsm; trsm;tjym; jyKvkyfjcif;jzifh taxGaxGoydwf
Bu;D pwifMuonf/ axmifaygif;rsm;pGmaom qE´jyvlxu k 'Dru kd a&pDEiS hf vlt
Y cGit
hf a&; &&S&d ef? rqvygwD
EIwx f u
G af y;&efEiS hf qd&k ,
S v
f pfp;D yGm;a&;pepf tqH;k owf&ef awmif;qdMk uonf/ wEdik if v H ;kH &Sd t"duNrKd rY sm;
ESifhtjcm;NrdKU&Gmrsm;wGif tvm;wl qE´jyyGJrsm; wNydKifeuf usif;yjyKvkyfMuonf/ tpwGif ppfwyfu
aemufuG,faeNyD; n 11 em&D 45 rdepfwGif wyfom;rsm;u NrdKUawmfcef;r tjyifbuf&Sd qE´jyaeMuol
vltkyfxJodkY armif;jyefaoewfrsm;jzifh ypfcwfMuonf/
24
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
Mo*kwfv 24 &uf/ rm&S,favm(ppfOya') &kyfodrf;vdkufonf/ &efukefrS wyfrsm; jyefvnf&kyfodrf;
oGm;onf/ a'gufwmarmifarmifu wygwDpepf odkYr[kwf ygwDpHkpepf usifhoHk;&efudpötwGuf jynfolY
qE´cH,lyGJ jyKvkyfay;&ef uwdjyKvdkufonf/
25
tdk;a0 *sme,f
Mo*kwfv 31 &uf/ tpdk;&u vrf;ay:odkYxGufí qE´jyjcif;ESifh pnf;a0;yGJrsm; jyKvkyfcGifh ay;cJhonf/
taemuf*smrPDu &efukefrSowfjzwfrIrsm;udk oabmrwlaMumif; jyo&ef 'dGKufcsfrmcf (DM)aiG 65
oef; axmufyhHulnDrIudk &yfpJvdkufonf/
pufwifbmv 6 &uf/ &Jabmfo;kH usyd 0f if 9OD;u vlxt k <kH urIukd axmufc&H ef ppfwyftm; awmif;qdv
k u
kd f
onf/ csuu f pkd vdAk ufu;D ,m;oH&;kH tjyifbufwiG f qE´jyolrsm;u a'gufwmarmifarmif tpd;k &xH o0Pf
vTm ay;ydkYrIudk uefYuGufqE´jyMuonf/
26
ArmEkdifiHvkH;qkdif&m ausmif;om;or*¾rsm;tzGJYcsKyfrS xkwfa0onf
pufwifbmv 11 &uf/ jynfolYvTwfawmf ta&;ay:tpnf;ta0;u taxGaxGa&G;aumufyJGrsm;
jyKvkyf&ef qHk;jzwfcsufcsvdkufonf/ &efukefNrdKY qE´jyyGJrsm;wGif jynfolY&JwyfzGJY0ifrsm; yg0ifvmMuonf/
jynfov l x
l k axmifaygif;rsm;pGm yg0ifonfh vlxt k <kH urIBu;D rsm;ESihf tpmiwfcq H E´jyyJrG sm;u 'Drukd a&pDEiS hf
Mum;jzwftpd;k & awmif;qdrk tI ay: zdtm;ay;Muonf/ jynfou l tpd;k &\ tqdjk yKcsuu f kd y,fcsvu kd o
f nf/
pufwifbmv 16 &uf/ pkpak ygif;tiftm; wode;f &Spaf omif;&daS om ppfwyfukd rqvygwDrS EIwx f u
G cf iG hf
jyKaMumif; tpdk;&u aMunmonf/ umuG,fa&;0efBuD;Xme tjyifbufwGif qE´jyolrsm;ESifh ppfom;rsm;
xdyfwdkuf&ifqdkifrI jzpfyGm;onf/ OD;atmifBuD;ESifh tjcm;yk*d¾Kvfrsm;u tajctaeudk xdef;í vlpkcGJay;
vdkufonf/ ppfom;rsm; jyef&kyfoGm;Muonf/
27
ArmEkdifiHvkH;qkdif&mausmif;om;or*¾rsm;tzGJUcsKyftvH
ArmEkdifiHvkH;qkdif&mausmif;om;or*¾rsm;tzGJUcsKyfwHqdyf
28