Zihinsel engellilerde tanm snflama ve nedenleri

Zeka gerilii halihazrdaki ilevlerde nemli snrllklar gstermektedir. Bu, zihinsel ilevlerde nemli derecede normal alt, bunun yan sra zihinsel ilevlerle ilikili uyumsal beceri alanlarndan (iletiim, zbakm, ev yaam, sosyal beceriler, toplum hizmetlerinden yararlanma, kendilik ynelimi, salk ve gvenlik, ilevsel akademik beceriler, bo zamanlar deerlendirme ve i) iki ya da daha fazlasnda snrllklar gsterme durumudur. zeka gerilii 18 yandan nce ortaya kmaktadr.
Tanmn uygulanmasnda drt varsaymn gz nnde bulundurulmas gerekir (s. 5).

Zeka gerilii halihazrdaki ilevlerde nemli snrllklar gstermektedir... Zihinsel ilevlerde nemli derecede normal alt... Bunun yan sra... le ilikili snrllklar.... Uyumsal beceri alanlarndan (sralanan) iki ya da daha fazlasnda snrllk gsterme...

letiim, z bakm, ev yaam, sosyal beceriler, toplum hizmetlerinden yararlanma, kendilik ynelimi, salk ve gvenlik, ilevsel akademik beceriler, bo zamanlar deerlendirme ve i.... Zeka gerilii 18 yandan nce ortaya kmaktadr... Tanmn uygulanmasnda drt varsaymn gz nnde bulundurulmas gerekir...

Varsaymlar
1.

Geerli bir deerlendirmede kltrel ve dil farkllklar olduu kadar iletiim ve davran zelliklerindeki farkllklar da gz nnde bulundurulur. Uyumsal becerilerde snrllklar, bireyin akranlarnn bulunduu tipik evre koullarnda geerlidir ve bireyin yardma olan gereksinimi ile ilikilidir. zel baz uyumsal becerilerde grlen snrllklar tm becerilerde ve kiisel yeterliklerde de snrllklarn olaca anlamna gelmez. Birey dier uyumsal becerilerde ve kiisel yeterliklerde gl olabilir.

2.

3.

4.

Genellikle, belirli bir sre uygulanan yardmlarla

2002 AAMR Tanm

Zeka gerilii, zihinsel ilevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gsteren uyumsal davranlarn her ikisinde anlaml snrllklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir. Bu yetersizlik 18 yandan nce balar (Luckasson ve dierleri, 2002, s. 8).

Zihinsel Yetersizlik: 18 yandan nce ortaya kan zihinsel ilevler ile kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlaml snrllklar grlen yetersizlik durumu (MEB, 2004).

AAMR Tanmlarnn Bileenleri

Zihinsel ilevlerde anlaml snrllklar Uyumsal davranlarda anlaml snrllklar Geliim dneminde ortaya kmas

Zihinsel levlerde Anlaml Snrllklar

ekil 1.1: Zeka Blm (ZB) Puanlarnn Kuramsal Dalm

izelge 1.2: Kavramsal, Sosyal ve Pratik Uyumsal Beceri rnekleri

Luckasson ve dierleri, 2002, s. 42den uyarland.

Geliim Dnemi

18 ya
Sre

AAMR TANIMLARININ KURAMSAL TEMELLER

Dnya Salk rgt, Uluslararas Hastalklar ve likili Salk Problemlerin statistiksel Snflamas-WHO, ICD-10 (1993). Dnya Salk rgt, Uluslararas levde Bulunma, Yetersizlik ve Saln Snflamas-WHO, ICF (2001)

Amerikan Psikiyatri Birlii, Zihinsel Bozukluklarn Tan ltleri Ynergesi (DSM-IV-TR) (2000).

ekil 2.2: Zeka Geriliinin Kuramsal Modeli

Luckasson ve dierleri, 2002, s. 10dan alnd.

izelge 3.1: Zeka Gerilii Gsteren ocuklarn Zeka Blm Puanlarna Gre Snflamas

Grossman, 1983den uyarland.

ENGELL NE DEMEKTR ?
Geliim basamaklarnda renme,hareket etme,grme,iitme gibi srelerden birisi ya da birkanda yetersiz olan kiidir.

ZHNSEL ENGELLLK NEDR ?

Geliimsel dnemler srasnda grlen,uyumsal davranlarda kalc bozukluklarla ortaya kan genel zihin fonksiyonlarnda ortalamann anlaml dzeyde altnda olmak eklinde tanmlanmaktadr.

Doumdan nce embriyonun geliiminde,doum srasnda veya doum sonras geliim srecinde;eitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek bellek,motor,sosyal olgunluk geliim ve fonksiyonlarnda kalc olarak duraklama,gerileme sonucu yatlarndan drtte bir yada daha dk veya daha yksek oranda gerilik oluturan durum,zihinsel yetersizlik ( zeka gerilii ) olarak tanmlanmaktadr.

ZEL ETM HZMETLER YNETMEL,MADDE 4:

Zihinsel Yetersizlik : 18 yandan nce ortaya kan zihinsel ilevler ile kavramsal,sosyal ve pratik uyum becerilerinde anlaml snrllklar grlen yetersizlik durumudur,eklinde tanmlanr

Zihinsel yetersiz ocuklarda normal ocuklara gre yetersizlik grlen alanlar nelerdir?

Kendi kendini kontrol etme Tuvalet alkanl kazanma Temizlik alkanl kazanma z bakmn yapma nce ve kaba motor geliimi Konuma geliimi( Telafuz,szckleri yerinde kullanma,cmle kurma ve anlatlan anlama) Duygusal geliim( Bulunulan ortama uygun duygusal tepki gstermede yetersizlik)

SINIFLANDIRILMASI

Zihin zrl ocuklarn belirlenmesi ve gerekli zel eitim olanaklarnn salanmas nemlidir.

Ancak, zihin zrl bireyler kendi ilerinde nemli farkllklar gsterirler. Bu yzden zihin zrl bireylerin ortak zelliklerine gre snflandrlmalar gerekmektedir.

zel Eitimde Snflandrma

a. b. c. d. e. f.

g. h.

1- Zihin geliimindeki farkllklar nedeniyle .E.M.. stn Zekallar Geri Zekallar 2-letiim geliimlerindeki farkllklar nedeniyle .E.M.. renme Gl Olan ocuklar Konuma ve Dil Bozukluu Olan ocuklar 3- Duyu Organlarndaki Farkllklar Nedeniyle zel Eitime Muhta ocuklar Grme zr olan ocuklar itme zr olan ocuklar

4- Davranlarndaki farkllklardan dolay .E.M.. a. Duygusal Bozukluu Olan ocuklar b. Uyumsuz ocuklar c. Sua Ynelen ocuklar 5- Birden fazla yada ok ar zedelenmesi olan ocuklar 6- Fiziksel farkllklar nedeniyle zel Eitime Muhta ocuklar.

Zeka Geriliinin Snflandrlmas

1-Eitilebilir Zihinsel Engelli :Zeka blm eitli leklerde srekli olarak 45-75 arasnda olanlardr.
2-retilebilir Zihinsel Engelli:Zeka blm eitli leklerde srekli olarak 25-44 arasnda olup ta salk kurumlar ile ibirlii iinde gerekletirilecek zel eitim ve rehabilitasyona muhta olanlardr. 3-Klinik Bakma Muhta Zihinsel Engelli:Zeka blm eitli leklerde srekli olarak 0-25 arasnda olup ta yaama uyum salayamayan ve salk kurumlarnda devaml klinik bakma ihtiyac olanlardr.

Zeka Blmne Gre Yaplm Snflama

Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Blm Snrlar( UANDA KULLANILAN ..ICF ZEKA TANIMI ) Hafif zihinsel gerilik 55-69 Orta dzeyde zihinsel gerilik 40-54 leri dzeyde zihinsel gerilik 25-39(baml ocuk) ok ileri dzeyde zihinsel gerilik 24 ve alt (tam baml ocuk)

ZHNSEL ENGELLLERDE SINIFLANDIRMA

1) HAFF DZEYDE ZHNSEL YETERSZLK: Bireyin eitim dnemi iinde,snrl seviyede destek eitim hizmetleri ve zel dzenlemelere ihtiyac olmas durumudur. 2) ORTA DZEYDE ZHNSEL YETERSZLK: Bireyin temel akademik,gnlk yaam ve i becerilerinin kazanlmasnda youn zel eitim ihtiyac olmas durumudur.

3)AIR DZEYDE ZHNSEL YETERSZLK :Bireyin z bakm becerilerinin retimi de . dahil olmak zere yaam boyu sren,yaamn her alannda tutarl ve daha youn zel eitim ve destek hizmet ihtiyac olmas durumudur. 4) OK AIR DZEYDE ZHNSEL YETERSZLK: Bireyin zihinsel yetersizlii yannda baka yetersizlikleri bulunmas nedeniyle z bakm,gnlk yaam ve temel akademik becerilere sahip olmamasndan dolay yaam boyunca bakm ve gzetim ihtiyac olmas durumudur.

Snflandrma Biimleri
Zihin zrl bireylerin drt tr snflandrma biimleri vardr. Bunlar;

1. dil dzeyine gre snflandrma,

2. nedenlere gre snflandrma,

3. arlk derecesine gre snflandrma ve 4. gereksinim duyulan yardm dzeylerine gre snflandrmadr.

Dil Dzeyine Gre Snflandrma

lk snflandrma 1845 ylnda Esquirol tarafndan yaplmtr. Buna gre zihin zrl bireyler e ayrlmaktadr:
1. Yalnzca ses karanlar (konuamayanlar),

2. tek heceli szck kullananlar ve

3. ksa tmceler kullanan ancak iyi konuamayanlar.

Nedenlere Gre Snflandrma

Zihin zrl bireylerin snflandrlmasnda tplar tarafndan yaplan snflandrmadr ve nedenler zerine kuruludur Bu snflandrma iki biimde yaplr:
1. Exogenous: Zihin zrnn beyin hasarna ya da incinmesine bal olup olmamasna gre yaplan snflandrmadr. 2. Endogenous: Zihin zrnn nedenini kaltm ya da evresel etmenlerle aklayan snflandrma trdr.

Gnmzde yaplan tbbi snflandrmalar da benzer biimdedir; yalnzca baz snflandrmalarda beyin incinmesi anlamnda organik, kaltm ve evresel etmenler anlamnda kltrel-ailevi terimleri

Arlk Derecesine Gre Snflandrma

Zihin zrl ocuklar arlk derecelerine gre genellikle iki farkl yaklamla snflandrlmaktadrlar:
a) Psikolojik snflandrma ve
b) eitsel snflandrma

Arlk Derecesine Gre Snflandrma (devam)

a) Psikolojik snflandrma:
Psikolojik snflandrmann kaynanda zeka lmleri yer almaktadr. AAMRde Wechsler zeka testleri dikkate alnarak yaplan snflandrmada 50-55den yaklak 70e kadar olanlar hafif gerilik gsterenler, 3540dan 50-55e kadar olanlar orta gerilik gsterenler, 20-25den 35-40a kadar olanlar ar gerilik gsterenler ve 20-25ten aada olanlar ok ar gerilik gsterenler olarak snflandrlmtr.

izelge 3.1: Zeka Gerilii Gsteren ocuklarn Zeka Blm Puanlarna Gre Snflamas

Arlk Derecesine Gre Snflandrma (devam)

b) Eitsel snflandrma:
Eitsel snflandrma yaklamnda, gruplar eitim gereksinimlerine gre oluturulmaktadr ve neyi renip neyi renemeyecekleri, ne derecede renecekleri sorularna yant aranmaktadr. Buna gre zihin zrl bireyler;
1. eitilebilir, 2. retilebilir,

3. ar ve ok ar derecede geri olarak

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma

AAMRnin 1992 ynergesinde, gereksinim duyulan yardmlara dayal yeni bir snflandrma sistemi nerilmektedir. Gereksinim duyulan yardmlar disiplinler aras bir ekip tarafndan drt younluk dzeyine gre tanmlanmakta ve snflandrlmaktadr. Bunlar;
1. aralkl, 2. snrl, 3. kapsaml ve 4. yaygndr.

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

1. Aralkl: Gereksinim olduunda yardmlar. Kiinin her zaman yardma gereksinimi yoktur ya da kii gei dnemlerinde ksa dnemli yardmlara gereksinim gsterir (rnein, i kaybetme ya da ar tbbi krizler). Aralkl olarak salanan yardmlar yksek ya da dk younlukta olabilir. 2. Snrl: Yardmlar zaman iinde tutarl, zamansnrl fakat aralkl deildir; yardmn daha kapsaml dzeyinden daha az personel ve daha kk harcama gerektirir (rnein, zamansnrl i eitimi ya da okuldan yetikinlik

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

3. Kapsaml Yardmlar, en azndan baz ortamlarda (rnein, okul, i ya da ev) dzenli katlm (rnein, gnlk) ierir ve zamansnrl zellikte deildir (rnein, uzun dnemli yardm ve uzun dnemli ev yaam yardm). 4. Yaygn Yardmlar farkl ortamlarda ve yaam boyu sren tutarl ve yksek younluktadr. Yaygn yardmlar, kapsaml ya da snrl yardmlarda olduundan daha fazla personeli gerektirir.

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

AAMRnin 2002 ynergesinde yardma dayal bu yeni snflandrma sistemine verilen nem korunmakta ve daha da gelitirilmektedir. Ynergede yardmlar, bireyin geliimini, eitimini ve kiisel olarak iyi durumda olmasn artrmay dolaysyla bireyin ilevlerini gelitirmeyi amalayan kaynaklar ve stratejiler olarak tanmlanmaktadr.

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

nerilen snflandrma sisteminde dokuz yardm alan belirlenmitir:
1. 2. nsan geliimi, retim ve eitim,

3.
4. 5.

ev yaam,
toplumsal yaam, istihdam,

6.
7. 8.

salk ve gvenlik,
davransal, sosyal koruma ve savunma.

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

Bu alanlarda gereksinim duyulan yardmlarn younluk dzeyleri,

1. sklk, 2. gnlk yardm sresi ve/ya da 3. yardmlarn tipine gre 5li likert leine dayal olarak deerlendirilmektedir.

Gereksinim Duyulan Yardm Dzeylerine Gre Snflandrma (devam)

1. Sklk: rnein, bir aylktan az, aylk, haftalk, gnlk, saatlik ya da daha sklkla. 2. Gnlk yardm sresi: rnein, hi, 30 dakikadan az, 30 dakikadan 2 saate, 2 saatten 4 saate, 4 saat ya da daha fazla. 3. Yardmlarn tipi: rnein, yardmda bulunmama, izleme, szl ya da jestsel ipucu, aralkl bedensel yardm, tam bedensel yardm.

Trkiyedeki Snflandrma Biimleri

18 Ocak 2000 tarihinde yrrle giren Milli Eitim Bakanl zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinde zihinsel renme yetersizlii terimi altnda, zihin zrl bireyler yle snflandrlmtr:
1. 2. Hafif dzeyde zihinsel renme yetersizlii Orta dzeyde zihinsel renme yetersizlii

3.
4.

Ar dzeyde zihinsel renme yetersizlii

Klinik bakma gereksinim nedeniyle zihinsel renme yetersizlii

Trkiyedeki Snflandrma Biimleri (devam)

1. Hafif Dzeyde Zihinsel renme Yetersizlii: Bireyin, temel okuma-yazma ve sayma becerilerini kazanmasnda ortaya kan gecikme durumu. Orta Dzeyde Zihinsel renme Yetersizlii: Bireyin, gecikmeli bir konuma ve dil geliimi, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel okuma-yazma ve sayma becerilerini kazanmasnda ortaya kan gecikme durumu. Ar Dzeyde Zihinsel renme Yetersizlii: Bireyin, ciddi biimde konuma ve dil geliimi gl, sosyal, duygusal veya davran problemleri ile temel z bakm becerilerini renmesinde ortaya kan gecikme durumu. Klinik Bakma Gereksinim Nedeniyle Zihinsel renme Yetersizlii: Ciddi biimde zihinsel ve birden fazla yetersizlii nedeniyle bireyin, eitim-retim kurumlarndan dorudan yararlanamama durumu.

2.

3.

4.

Trkiyedeki Snflandrma Biimleri (devam)

18.12.2004 tarihinde Milli Eitim Bakanl zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinde deiiklik yaplmazsna dair ynetmelikte zihinsel yetersizlik terimi altnda, zihin zrl bireyler yle snflandrlmtr:
1. Hafif dzeyde zihinsel yetersizlik
2. Orta dzeyde zihinsel yetersizlik 3. Ar dzeyde zihinsel yetersizlik 4. ok ar dzeyde zihinsel yetersizlik

Trkiyedeki Snflandrma Biimleri (devam)

Hafif Dzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, eitim dnemi iinde, snrl seviyede destek eitim hizmetleri ve zel dzenlemelere ihtiyac olmas durumu. Orta Dzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, temel akademik, gnlk yaam ve i becerilerinin kazanlmasnda youn zel eitim ihtiyac olmas durumu. Ar Dzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin, z bakm becerilerinin renmesi de dahil olmak zere yaam boyu sren, yaamn her alannda tutarl ve daha youn zel eitim ve destek hizmet ihtiyac olmas durumu. ok Ar Dzeyde Zihinsel Yetersizlik: Bireyin zihinsel yetersizlii yannda baka yetersizlikleri bulunmas nedeniyle z bakm, gnlk yaam ve temel akademik becerilere sahip olmamasndan dolay yaam boyunca bakm ve gzetim ihtiyac olmas durumu.

ZEL ETME MUHTA OLMANIN NEDENLER

DOUM NCES DOUM ANI DOUM SONRASI NEDENLER

ZEL ETME MUHTA OLMANIN NEDENLER

1.Beslenme 2.Kaltsal Bozukluklar (kromozom elemelerine bal down sendromu)

3.Genetik Nedenler : Baz engellilik durumlar, ocua anne-babasndan kaltm yoluyla,dier bir deyile, genetik olarak geen zelliklere bal olarak ortaya kar.(ccelik , fenilktnri..vb) 4.Rntgen nlar 5.Dme ve kazalar

6. Cenine zarar veren etmenlerdir. Baz ilalar,alkol, ttn 7.ilalar ve Kimyasal MaddelerUyuturucular: 8.Enfeksiyonlar: Rahimde cenine bulaabilecek enfeksiyonlar ceninde nemli hasalara yol aabilmektedir. Frengi, rubella gibi hastalklar ocukta grme, iitme, zihinsel yetersizlik v.b.yol aabilmektedir.

9.Annenin Baz kronik hastalklarnn olmas (eker hastal gibi.) 10.Annenin Ya 11.Kan Uyumazl 12.Annenin duygusal durumu

DOUM ANI NEDENLER

Bebein yetersiz oksijen almas (anoksiya) Bebein bann basnca maruz kalmas G doum Baz doum aralarnn uygun kullanlmamas (forseps, engel, vakum) Doum srasnda ocua baz hastalklarn bulamas (bulaabilen mikroplarn oluturduu ate ) Plasentann rahim duvarndan erken ayrlmas Gbek bann bebein boynuna dolanmas Bebein nce ayaklarnn gelmesi

Doumun uzamas Doum srasnda baz ilalarn alnmas Prematre bebek

Dogum sonras nedenler

Beden Salyla likili Nedenler: Baz engellilik durumlar eitli hastalklar, yetersiz beslenme ve kaza geirme gibi nedenlere bal olarak ortaya kmaktadr. rnein, menenjit sonras ortaya kan bedensel engeller, orta kulak enfeksiyonlarna bal iitme engeli, beyin travmasna bal zihin engeli, eker hastalna bal grme bozukluklar, bu grupta karlalan en yaygn durumlardandr.

Eitsel Nedenler: Aile ve eitim ortamlarnn, ocuklarn eitim gereksinimlerinkarlayacak zelliklere sahip olmamasna bal olarak da engellilik durumu oluabilmektedir. Geliim ve renmenin gereklemesinde, ocua doduu andan balayarak uygun yaantlarn salanmasnn tad nem herkes tarafndan kabul edilmektedir. rnein, renme glnn en nemli nedenleri arasnda, eitsel nedenler saylmaktadr. ocuklar, evrelerinde olup biten pek ok eye karbyk bir merak duyarlar ve sorularla, deneme-yanlmalarla bu meraklarn gidermeye alrlar. Bu srete aile ve eitim ortam ne denli destekleyici olursa, geliim ve renme de o denli hzl olur.

Duygusal-Toplumsal Nedenler: ocuklarn sevgi, kabul grme gibi duygusal ve toplumsal gereksinimlerinin yeterince karlanamamas, ocuklarn ihmal ya da istismar edilmesi sonucunda dorudan ya da dolayl olarak ortaya kan engellilik durumlar da vard. renme gl, duygu ve davran bozukluu, bu grupta yer alan en yaygn engel trleri olarak kabul edilmektedir.

DOUM SONRASI NEDENLER