Jeerj %eeveesoe evLeceeuee kee heg<he veb.

239

YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej

Yeejle ee$ee
-uesKekeefJepee kegceej pewve (keevehegj)

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve eje mebeeefuele

Jeerj %eeveesoe evLeceeuee
Fme evLeceeuee ceW efoiecyej pewve Dee<e&ceeie& kee hees<eCe kejves Jeeues efnvoer,
mebmke=le, eeke=le, keVe[, Debespeer, iegpejeleer, ceje"er Deeefo Yee<eeDeeW
kes veee, efmeevle, DeOeelce, Yetieesue, Keieesue, JeekejCe
Deeefo efJe<eeeW hej ueIeg SJeb ye=nod ebLeeW kee cetue SJeb DevegJeeo
meefnle ekeeMeve neslee nw~ mecee-mecee hej Oeeefce&ke
ueeskeesheeesieer ueIeg hegefmlekeeSb Yeer
ekeeefMele nesleer jnleer nQ~

YeieJeeve ceneJeerj pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe) ceW pevceYetefce efoiecyej pewve

meefceefle SJeb efyenej mejkeej hee&ve efJeYeeie kes mebege lelJeeJeOeeve ceW 8 mes
10 Deketyej 2003 leke Deeeesefpele kegC[uehegj ceneslmeJe SJeb hetpe ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer kes 70JeW pevcepeebleer meceejesn kes DeJemej hej ekeeefMele

hejcehetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer

pecyeterhe nefmleveehegj

-: ceeie&oMe&ve :-

-: mebmLeeefhekee SJeb esjCeeeesle :-

e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer

-: efveoxMeve :-

Oece&efoJeekej heer"eOeerMe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer cenejepe

-: mecheeoke :-

-ekeeMeke-

kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve

meJee&efOekeej ekeeMekeeOeerve

pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.

heesve veb.- (01233) 280184, 280236
eLece mebmkejCe
1100 eefle

10 Deketyej, 2003
Mejo hetefCe&cee

cetue
30.00

kecheesefpebie-%eeveceleer vesJeke&
pecyeterhe-nefmleveehegj (cesj") G.e.

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

mecheeokeer e
-kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve
egie keer Deeefo ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe ves DeeesOee veiejer ceW pevce efueee Lee Deewj
kewueeMeheJe&le mes efveJee&Ceheo kees eehle efkeee Lee~ ngC[eJemeefhe&Ceer keeue kee keg Ssmee
DeefYeMeehe jne efke ueesie YeieJeeve $e+<eYeosJe kees lees Yetue ieS Deewj eewyeermeJeW leerLekej
YeieJeeve ceneJeerj kees pewveOece& kee mebmLeeheke ceeveves ueie ieS~ hee"ehegmlekeeW ceW Yeer en
he{eee peeves ueiee efke YeieJeeve ceneJeerj pewveOece& kes mebmLeeheke Les Deiej keesF& yeee
Fme yeele kee efJejesOe kejlee lees Gmes [ebkej eghe keje efoee peelee Deewj Jen yeee eghe
neskej yew" peelee~ uesefkeve pewmee efke Deehe ueesie en Deer lejn mes peeve egkes nQ efke
%eeveceleer ceeleepeer kees Deeiece efJe yeele megveves keer Deeole veneR nw~ GvneWves peye hee"e
hegmlekeeW ceW en osKee efke nceejs Debeflece SJeb eewyeermeJeW leerLekej kees pewveOece& kee
mebmLeeheke yeleeee pee jne nw lees GvnW ye[e ke ngDee Deewj GvneWves Ketye efevleve-ceveve
kejkes YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eeej-emeej kee mebkeuhe efueee~ meJe&eLece GvneWves
YeieJeeve $e+<eYeosJe keer pevceYetefce DeeesOee ceW peekej JeneB kee efJekeeme keee& kejJeeee,
JeneB oes veS cebefojeW kee efvecee&Ce kejJeeee Deewj Gme jece pevceYetefce DeeesOee kees
$e+<eYe pevceYetefce DeeesOee kes veece mes efJee kes ef#eeflepe hej hengBeeves ceW meheuelee
eehle keer hegve GvneWves jepeOeeveer efouueer ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe mes ueskej YeieJeeve
ceneJeerj leke eewyeerme leerLekejeW kes 24 keuhegce ceC[ue efJeOeeveeW kee Deeeespeve
kejeee~ efpemeceW jepeOeeveer meefnle osMe kes efJeefYeVe mLeeveeW kes YeeeW ves Yeeie efueee~
YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej Yeer GvneR keer esjCee kee eefleheue nw~
22 ceee& 1998 kees efouueer kes ueeue efkeuee cewoeve mes ueeKeeW pevemecegoee kes ceOe
eJeefle&le meceJemejCe eerefJenej kees 9 Deewue 1998 kees Yeejle kes eOeeveceb$eer ceeveveere
eer Deue efyenejer Jeepeheseer ves Yeejle YeceCe nsleg eJee|lele efkeee~ efouueer, nefjeeCee,
jepemLeeve, iegpejele, ce.e., ceneje^ Deeefo eevleeW ceW Fme meceJemejCe eerefJenej kes
ceeOece mes Deefnbmee SJeb Meekeenej kee Ketye eeej-emeej ngDee Deewj pewve ner veneR
pewveslej yevOegDeeW ves Yeer Fmemes Ketye ueeYe eehle efkeee~ mechetCe& Yeejle ceW eJeefle&le en
meceJemejCe Jele&ceeve ceW hetpe ceeleepeer keer esjCee mes efveefce&le leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer eeeie-Fueeneyeeo leerLe& hej efJejepeceeve nw~

(4)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

meceJemejCe kee eerefJenej hetjs Yeejle osMe ceW ngDee eneB leke lees "erke nw hejvleg Deye
eMve en G"lee nw efke Fmekee meheue mebeeueve SJeb mebeespeve efkemeves efkeee? efkemeves
Fme meceJemejCe eerefJenej kes meeLe hetjs Yeejle keer ee$ee keer? efkemeves ueeKeeW-ueeKe
ueesieeW kees meceJemejCe kee oMe&ve kejekej ceneve hegCe Deefpe&le efkeee? lees Deehekees
peevevee nw efke efleJejer (peyeuehegj) kes Keeefleeehle efJeeved heb. megOece&ev Meeeer ves
Fmekee meheue mebeeueve efkeee GvneWves Deheves DeespemJeer JeeJe kes eje npeejeW ceebmeeneefjeeW
kees Meekeenejer yeveeee, mewke[eW DeOeefce&eeW kees Oeeefce&kelee kee hee" he{eee leLee Fmekee
kegMeue mebeespeve efkeee keevehegj efveJeemeer egJeejlve eer efJepee kegceej pewve (efhebket) ves~
efpevneWves Deheves Decetue mecee kees Fme ceneve keee& kes efueS meceefhe&le efkeee~ emlegle
hegmleke ceW GvneWves Deheves Kes-ceer"s DevegYeJeeW kee megvoj JeCe&ve efkeee nw~ meyemes ye[er
yeele lees en nw efke GvneWves Yeejle YeceCe ceW ngS keeW kees keYeer cenmetme veneR efkeee
ncesMee nbmekej Gmekee meecevee efkeee~ efkemeer Yeer lejn kes efJejesOe kees Jes ye[er ner Meebefle
mes meguePee osles Les en egJee peesMe kes meeLe Gvekeer keee&kegMeuelee kee heefjeeeke nw~
Fme ekeej YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej Yeejle ee$ee veeceke
Fme hegmleke kees he{kej Deehe Yeer Iej yew"s mechetCe& osMe keer ee$ee kee Deevevo eehle
kejW~ Fve mebmcejCeeW kees he{kej cegPes Yeer ueieYeie 15-20 meeue henues kes mebmcejCe
eeo Dee peeles nQ peye hetpe ceeleepeer keer esjCee mes 4 petve 1982 kees efouueer kes
ueeue efkeuee cewoeve mes lelkeeueerve eOeeveceb$eer eerceleer FbefojeieebOeer ves pecyeterhe
%eevepeesefle kee GodIeeve efkeee Lee~ Gme mecee cegPes Yeer keF& peien Gme %eeve
peesefle ee$ee ceW peeves kee DeJemej eehle neslee Lee~ Gme mecee ueesieeW keer Yeefe,
ueesieeW kee Glmeen osKekej ceve ceW yengle emeVelee nesleer Leer~ keneR-keneR lees Deiej nce
meceeeYeeJe kes keejCe %eevepeesefle kees veneR ues pee heeles Les lees ueesie me[ke hej ner
ues peeles Les Deewj %eevepeesefle kees Deheves veiej ceW ues peekej ner mebleg nesles Les~ Gve
meYeer mebmcejCeeW kees lees Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer ves %eeve peesefle keer Yeejle
ee$ee veeceke hegmleke ceW uesKeveerye efkeee nw~
Deye Deehe emlegle hegmleke kees he{kej Fme meceJemejCe keer ceefncee mes heefjefele neW
leLee Deheves peerJeve kees %eeveceeer yeveeSb ener Fme hegmleke keer meeLe&kelee nesieer~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

emleeJevee
-ye. keg. meeefjkee pewve (mebIemLe)
mejmJeleer ue#ceer peneB, efveleeefle kejW eCeece~
hegCeceeer Gme Oeece kee, meceJemejCe nw veece~~
Deepe mes kejes[eW Je<e& hetJe& Yeejle keer Oejleer hej meJe&eLece YeieJeeve $e+<eYeosJe ves
DeeesOee veiejer ceW pevce ueskej eeeie-Fueeneyeeo ceW kesJeue%eeve eehle efkeee Lee~ leye
meewOece&Fv keer Dee%ee mes Oevekegyesj ves DeOe&efveefce<ecee$e ceW ner DeekeeMe ceW DeOej efoJe
meceJemejCe keer jevee kej oer Leer~
Gme meceJemejCe keer ceefncee kee JeCe&ve kejles ngS Deeeee& kenles nQefpeme ceeie& mes YeieJeeve kee eerefJenej nes peelee nw Jen ceeie& Deheves efevneW mes Ske
Je<e& leke en eie kejlee Lee efke eneB YeieJeeve kee efJenej ngDee nw leLee jlveJe=ef mes
Jen ceeie& Ssmee megMeesefYele neslee Lee pewmes ve#e$eeW kes mecetn mes SsjeJele neLeer megMeesefYele
neslee nw~ YeieJeeve mes Devegienerle Yetefce ceW oes meew eespeve leke efJehueJe Deeefo veneR nesles Les
leLee heeeme Je<e& leke Gme Yetefce ceW keesF& Yeer GheJe Deeefo veneR nesles Les~ en YeieJeeve
keer ceefncee ner mecePeveer eeefnS~
Fmeer ekeej YeieJeeve kes meceJemejCe kes oMe&ve keer ceefncee kee GoenjCe yengle ner
megvoj nwSke yeej YeieJeeve kes meceJemejCe ceW mecee eeJeleea Yejle kes efJeJe&ve
kegceej Deeefo veew meew lesF&me heg$e (jepekegceej) hengBes~ Jes pevce kes ietBies Les Deewj JeneB
hengBeles ner YeieJeeve kes oMe&ve kejkes yeesue he[s , YeieJeeve keer mlegefle kejves ueies hegve
JeneR hej pewvesejer oer#ee enCe kej ueer~ Jes meYeer veew meew lesF&me peerJe meerOes efveieeso mes
DeeS Les GvneWves Fmekes hetJe& keYeer $emeheee&e ner veneR heeF& Leer~ meceJemejCe kes eYeeJe
mes Jes eefleyeesOe kees eehle nes ieS Deewj Skeoce oer#ee ueskej Gmeer YeJe mes cegefe kees
eehle kej efueee~
JeemleJe ceW efkeleveer ceefncee nw YeieJeeve kes meceJemejCe keer!
Deeceleewj hej meceJemejCe ceW YeieJeeve keer efoJeOJeefve leerve ee eej yeej lees efKejleer ner

(6)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

nw Fmemes Deefleefje mecee ceW eer ieCeOejosJe, Fv ee eeJeleea kes eMveeW mes Demecee ceW Yeer
efoJeOJeefve efKej peeleer nw keeeWefke en mJeeYeeefJeke nw efke kesJeue%eeve nesves kes yeeo YeieJeeve
keer FeSb meceehle nes peeleer nQ meye keg efvemeie&lee ner nes peelee nw~ kene Yeer nwDeveelceeLe efyevee jeiew Meemlee Meeefmle melees efnleced~
OJeveved efMeefuhekejmheMee&ved cegjpe efkecehes#eles?
efpeme ekeej ce=obie kees eens pees keesF& yepeeS GmeceW OJeefve nesves ueieleer nw Jen efkemeer
JeefeefJeMes<e keer Dehes#ee veneR jKelee nw "erke Gmeer ekeej efpevesv YeieJeeve keer JeeCeer
efyevee efkemeer jeie kes DeLeJee efyevee efkemeer eeespeve kes meppeve heg<eeW kes efnle kes efueS
Demecee ceW Yeer efKej peeleer nw~
YeieJeeve kes meceJemejCe ceW eer-heg<e, ceveg<e-heMeg efkemeer kee Yeer YesoYeeJe veneR
jnlee nw JeneB jeef$e-efove kee Yeer Yeso veneR jnlee nw~
nceves Yeues ner Gme mee#eeled meceJemejCe kes oMe&ve veneR efkeS hejvleg 22 ceee&1998
kees hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee mes eJeefle&le YeieJeeve $e+<eYeosJe
meceJemejCe eerefJenej jLe kes Deboj mLeeefhele Oeelegefveefce&le meceJemejCe kes oMe&ve kejkes
Deheves peerJeve kees meewYeeieMeeueer mecePee~ Fme meceJemejCe eerefJenej kes oMe&ve kejkes
efkeleves heefleleeW kee Gej nes ieee, Deveskeeveske ueesieeW keer mecemeeSb meguePe ieF, efkeleveeW
kees ceveJeebefle heue keer eeefhle nes ieF& leLee efkeleves ner eeefCeeeW ves efceLeelJe kee
leeiekej meceioMe&ve kees enCe kej efueee~
mechetCe& Yeejle ceW Fme ee$ee kee meheue eJele&ve kejves nsleg efJepee kegceej pewve
(keevehegj) kees mebeespeke heo kee Yeej eoeve efkeee ieee Lee, efpemekee GvneWves hetjer lejn
efveJe&nve efkeee nw leLee eerefJenej ee$ee ceW ngS Deheves DevegYeJeeW kees Fme hegmleke ceW megvoj
{bie mes uesKeveerye efkeee nw pees efke eMebmeveere keee& nw~ Jes Deeies Yeer Fmeer ekeej
Oece&heer jLe kees ncesMee Deeies ye{eves ceW meheuelee eehle kejW ener Gvekes GppeJeue
YeefJe<e kes efueS cebieue keecevee nw~
Fme hegmleke kees he{kej Deehe meYeer hee"keieCe Iej yew"s ner Yeejle ee$ee kee
Deevevo eehle kejW ener Fmekeer meeLe&kelee nesieer~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kee heefjee

-heer"eOeerMe #eguueke ceesleermeeiej
efpeme nefmleveehegj ceW Fme mebmLeeve eje je^ere mlej hej keee& keueehe eue jns
nQ, eLece leerLekej YeieJeeve $e+<eYeosJe keer heejCee, keewjJe-heeC[Je keer jepeOeeveer,
oMe&ve eefle%ee ceW eefme ceveesJeleer kee Fefleneme Deeefo heewjeefCeke keLeevekeeW mes peg[er Jen
nefmleveehegj veiejer Ske Ssefleneefmeke SJeb heewjeefCeke veiejer nw~ meved 1972 ceW hetpe
ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer esjCee mes efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve kes
veece mes efouueer ceW Fme mebmLee kee pevce ngDee~
meved 1975 mes nefmleveehegj ceW efvecee&Ce keee& eejbYe efkeee ieee Deewj Deye leke
JeneB Deveske YeJe jeveeSb, kecejs, heuew, keesef"eeb Deeefo yeve egkes nQ, efvecee&Ce kes
Deefleefje mebmLeeve kes eje efMe#ee SJeb Oece& eeej-emeej nsleg efMe#eCe efMeefJej,
mesefceveej, Debleje&^ere mesefceveej, meccesueve Deeefo kes Deeeespeve nesles jnles nQ~ hetpe
ceeleepeer eje efueefKele eejeW DevegeesieeW SJeb Oece&eYeeJevee kes meceeeejeW mes meefnle
mecei%eeve ceeefmeke heef$ekee kee ekeeMeve meved 1974 mes yejeyej efveyee&Oe ieefle mes eue
jne nw~ mebmLeeve kes Debleie&le ner meved 1974 ceW mLeeefhele Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee mes
250 mes Yeer DeefOeke ebLe ekeeefMele nes egkes nQ~ eneb pecyeterhe hegmlekeeuee, Ceceeskeej
ceneceb$e yeQke, ieefCeveer %eeveceleer eeke=le MeesOeheer" Deeefo kes eje Oeeefce&ke Mew#eefCeke
SJeb heejceeefLe&ke keee&ece eueles jnles nQ~ meved 1975 mes eejbYe hebekeueeCekeeW ceW
Deye leke Deveske hebekeueeCeke eefleeSb SJeb eefle 5 Je<eeX ceW nesves Jeeues pecyeterhe
ceneceneslmeJe ceW mes 4 ceneslmeJe nes egkes nQ~ Fme mebmLeeve eje peneB hetpe ceeleepeer
keer esjCee mes meved 1982 ceW efouueer mes mJe. eOeeveceb$eer eerceleer Fbbefoje ieebOeer eje
GodIeeefle pecyeterhe %eevepeesefle jLe kee 1045 efoveeW leke mechetCe& Yeejle ceW YeceCe
SJeb nefmleveehegj ceW Gmekeer DeKeC[ mLeehevee ngF&, meved 1998 ceW eOeeveceb$eer eer Deue
efyenejer Jeepeheseer eje GodIeeefle YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej eje
DeeEnmeeceeer efmeevleeW kee eeej-emeej ngDee~ JeneR Jele&ceeve ceW YeieJeeve ceneJeerj
pevceYetefce kegC[uehegj (veeueboe) mes eJeefle&le YeieJeeve ceneJeerj peesefle jLe kes

(8)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Yeejle YeceCe mes peveceeveme YeieJeeve ceneJeerj kes efJe<ee ceW Deeiecemeccele %eeve eehle
kej jne nw~ pecyeterhe mLeue hej mecee-mecee hej YeJe oer#eeSb Yeer mecheVe ngF& nQ~
Fmeer mebmLeeve eje efouueer kes ueeueefkeuee cewoeve ceW 4 hejJejer meved 2000 kees
eOeeveceb$eer eer Jeepeheseer eje GodIeeefle YeieJeeve $e+<eYeosJe Debleje&^ere efveJee&Ce
ceneceneslmeJe mechetCe& osMe SJeb efJeosMeeW ceW ceveeee ieee~ efpemekes Debleie&le Deveske
mebieesefeeB, YeieJeeve $e+<eYeosJe keerefle&mlebYe efvecee&Ce Deeefo keee&ece ngS~ meved 20002001 ceW mebmLeeve eje hetpe ceeleepeer keer esjCee mes eeeie, Fueeneyeeo ceW leerLekej
$e+<eYeosJe lehemLeueer leerLe& kee veJeefvecee&Ce ngDee nw leLee 6 Deewue meved 2001 kees
ner eOeeveceb$eer Deue efyenejer Jeepeheseer eje GodIeeefle je^ere mlej hej mechetCe&
YeejleJe<e& ceW ceveeS peeves Jeeues YeieJeeve ceneJeerj 2600JeeB pevcekeueeCeke ceneslmeJe
Je<e& ceW hetpe ceeleepeer eje jefele efJeeMeebefle ceneJeerj efJeOeeve kee efJeje Deeeespeve
eLece je^ere Deeeespeve kes he ceW jepeOeeveer efouueer kes efhejespeMeen keesuee cewoeve
ceW Deketyej 2001 ceW mecheVe ngDee~ Gmeer pevcekeueeCeke ceneslmeJe kes Debleie&le
Jele&ceeve ceW mebmLeeve eje hetpe ceeleepeer keer esjCee mes YeieJeeve ceneJeerj keer pevceYetefce
kegC[uehegj kee efJekeeme keee& ogleieefle mes eue jne nw~
hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee Jeerj efve. meb. 2529, F&meJeer meved
2003 kee en eelegcee&me kegC[uehegj ceW nes jne nw~ ceeleepeer ves eelegcee&me ceW 88 keesMe leke eejeW efoMeeDeeW keer meercee jKeer nw Gmeer kes Debleie&le heeJeehegjer Deewj
jepeie=ner Dee peeves mes ceeleepeer ves jepeie=ner ceW JeerjMeemeve peebleer heJe& meceejesn ceW
meeefveOe eoeve efkeee nw SJeb oerheeJeueer kes mecee heeJeehegjer ceW meeefveOe eoeve kejWieer,
en emeVelee kee efJe<ee nw~
Fme ekeej Deehe meyekes meneesie mes mebeeefuele nes jne efoiecyej pewve ef$eueeske
MeesOe mebmLeeve Deheveer elegceg&Keer eespeveeDeeW mes meceepe kees meowJe ueeYeeefvJele kejlee jns
ener cebieue keecevee nw~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meceJemejCe eerefJenej keer mecesefjkee

hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee

-:peerJeve heef jee:-

uesefKekee-e%eeeceCeer Deeefe&kee eboveeceleer

efpevekes peerJeve kee eleske #eCe mJeefCe&ce Fefleneme kee Ske veJeerve he= nw,
efpevekee eleske keoce Ske vees leerLe& kes efvecee&Ce kee eejbYe nw, efpevekeer efJeeej
hejcheje kee eleske efyebog Deheves ceW meeiej keer ienjeF&eeW kees meceeefnle efkees ngS nw,
efpevekeer uesKeveer mes efvekeuee eleske Meyo efpeveeiece kee meej nw Deewj efpevekeer eleske
eee& cetueeeej kees mee#eele emlegle kejleer ngF& efoKeeeer he[leer nw, Ssmeer hejce
DeeojCeere hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer heeJeve esjCee mes peneB Ske
Deesj efkeleves ner leerLe&#es$eeW-nefmleveehegj, DeeesOee, ceeBieerlegbieer, eeeie, kegC[uehegj
Deeefo kee hegveefvecee&Ce SJeb efJekeeme ngDee nw, JeneB ner Deheveer esjCeeDeeW kes eje Jen
meceepe kees efvele-veJeerve heLe eoeve kej jner nQ~
hetpe ceeleepeer kee pevce 22 Deketyej 1934, Deeefeve Megkeuee hetefCe&cee (MejohetefCe&cee)
kees efkewleveiej, efpeuee-yeejeyebkeer (G.e.) ceW eser eer essueeue peer keer Oece&helveer
eerceleer ceesefnveer osJeer keer heefJe$e kegef#e mes ngDee Lee~ yeeheve ceW ner Oeeefce&ke ebLeeW (cegKele
heevebefohebeefJebMeeflekee) kes mJeeOeee SJeb hetJe& pevceeW ceW Gheeefpe&le hegCe kes eYeeJe mes
Deehekeer Jewjeie YeeJevee eyeue nesleer ieeer Deewj 18 Je<e& keer Deuhe Deeeg ceW Deeheves meved
1952 ceW Mejo hetefCe&cee kes ner efove Deeeee& eer osMeYet<eCe peer cenejepe eje Deepevce
yeeee& ele SJeb mehlece eeflecee kes eleeW kees enCe kej ie=nleeie kej efoee ~ hegve 1953
ceW Deeeee& eer mes ner eer ceneJeerj peer DeefleMee #es$e hej ew$e ke=<Cee Skece kees #egefuuekee
oer#ee enCe kej #egefuuekee Jeerjceleer veece eehle efkeee~ meved 1956 ceW JewMeeKe ke=<Cee
otpe kes efove ceeOeesjepehegje (jepe.) ceW hejce hetpe eeefj$e-eeJeleea Deeeee&
eer Meebeflemeeiej peer cenejepe kes eLece he efMe<e Deeeee& eer Jeerjmeeiej peer cenejepe mes
Deeefe&kee oer#ee eehle kej Deeefe&kee %eeveceleer veece eehle efkeee~ Fme ekeej hetpe
ceeleepeer ves yeermeJeeR meoer ceW eLece yeeueyeeeeefjCeer Deeefe&kee kee heo eehle kej ece
mes egie eJeefle&kee, eeefj$eebefkee, leerLeeXeefjkee SJeb ieefCeveerecegKe pewmes Gelece

(10)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

heoeW kees megMeesefYele efkeee nw~

efnvoer, mebmke=le, eeke=le, keVe[ SJeb ceje"er Yee<eeDeeW ceW mejue meeefnle kee efvecee&Ce
Deehekes peerJeve kee DeefYeVe Debie jne nw Deewj FmeerefueS 250 mes Yeer DeefOeke ebLeeW keer
jeefe$eer nesves mes Deehekees Jele&ceeve meceepe keer eLece uesefKekee meeOJeer kes he ceW mJeerke=le
efkeee peelee nw~ Jele&ceeve ceW Deehe <edKeC[eiece ebLe keer mebmke=le erkee efueKe jner nQ,
efpemekee eLece Yeeie (efnvoer meefnle) ekeeefMele nes egkee nw Deewj Fme mecee Deehe
<edKeC[eiece kes elegLe& Keb[ keer 12JeeR-13JeeR hegmleke keer erkee kee uesKeve eue jne
nw~ melele %eeveejeOevee kejles ngS peneB Ske Deesj hetpe ceeleepeer ves DeveskeeW YeJe peerJeeW kees
Deheveer Jeelmeueege esjCee mes Oece&ceeie& ceW Dee{ kejkes esleve leerLeeX kee efvecee&Ce efkeee
nw, JeneR otmejer Deesj Oece&eYeeJevee kee GsMe jKekej ve peeves efkeleves leerLeeX kes peerCeexej
SJeb efJekeeme kee ceneve keee& Yeer mecheVe efkeee nw leLee eefle#eCe Fmeer YeeJevee ceW Deehe
levcee nQ pewmes nefmleveehegj keer heeJeve Oeje hej pewve Yetieesue kees eoefMe&le kejleer ngF& efJee
keer Deefleere pecyeterhe jevee, Meeele pevceYetefce DeeesOee ceW Devleje&^ere mlej
hej YeieJeeve $e+<eYeosJe cenecemlekeeefYe<eske kes meeLe leerLe& kee peerCeexej, ceebieerlegbieer
efme#es$e hej meneket keceuecebefoj kee efvecee&Ce kejeee SJeb JeneB heJe&le hej YeieJeeve
$e+<eYeosJe keer 108 heg TBeer eeflecee efvecee&Ce keer esjCee leLee ceebieerlegbieer ee$ee kes ceOe
keF& leerLeeX SJeb veiejeW ceW Deveske veJeefvecee&Ce keer esjCee Deeefo~ Fmeer ece ceW hetpe ceeleepeer
keer ef meved 1993 mes 24 leerLekej YeieJevleeW keer pevceYetefceeeW hej he[er Deewj Gvekes
efJe<ee ceW eeefuele veevee YeeefvleeeWb kes yeejs ceW peye GvneWves peevee lees GvneWves eeeerve
DeeeeeeX kes eje eCeerle evLeeW mes meejhe eewyeermeeW leerLekejeW kes peerJeveJe=e kees
efvekeeuekej meYeer kees Gme efJe<ee ceW Deveske ebLeeW kes uesKeve eje heefjefele kejJeeee, meeLe
ner Gvekeer pevceYetefceeeW kes efJekeeme nsleg Ske MebKeveeo efkeee Deewj Gme MebKeveeo keer ietbpe
peye mechetCe& YeejleJe<e& kes peveceeveme ves megveer lees Gve meyeceW Yeer veF& eslevee peeie=le ngF& Deewj
Je<eeX mes Ghesef#ele DeveskeeW pevceYetefceeeW kee efJekeeme keee& hetpe ceeleepeer keer esjCee mes eejbYe
nes ieee~ Jele&ceeve ceW hetpe ceeleepeer keer esjCee mes YeieJeeve ceneJeerj keer pevceYetefce
kegC[uehegj leerLe& hej efJekeeme keee& ogleieefle mes eue jne nw Fmekes Deefleefje jepeie=ner,
heeJeehegjer, iegCeeJeeb, meccesoefMeKej Deeefo leerLeeX hej Yeer hetpe ceeleepeer keer esjCee mes efJekeeme
keee& eue jns nQ~ hetpe ceeleepeer keer keF& Je<eeX mes Deebleefjke Fe Leer efke Fve leerLekej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(11)

YeieJevleeW keer pevceYetefceeeW kee mejme Yee<ee Mewueer ceW iegCeevegJeeo kej, Gvekee efJeOeeve
jekej peveceeveme kees Gmemes heefjefele kejJeeee peeS, GvneWves Fme keee& nsleg cegPes esjCee
eoeve keer Deewj ceQves Gvekes MegYeeMeerJee&o kees eehle kej Fme efJeOeeve keer jevee keer pees efke
Jele&ceeve ceW leerLekej YeieJevleeW kes peerJeveJe=e kees, peveceeveme kees megiecelee mes yeesefOele
kejekej efceLee YeebefleeeW kes efvejekejCe ceW menkeejer nesiee Deewj Deeies Yeer meYeer kees
efoMeeyeesOe eoeve kejsiee Ssmee cegPes efJeeeme nw~
Fve meYeer efJeefJeOe keeeeX keer esjCee ceW hetpe ceeleepeer kee efJeMes<e ue#e pewveOece& keer
eeeervelee SJeb Fvekes meJeexoeer efmeevleeW kees peve-peve ceW hegvem&Leeheve kejvee ner nw~ Fmeer
meboYe& ceW ceeleepeer keer esjCee SJeb meeefveOe ceW efJeefJeOe je^ere SJeb Devleje&^ere keee&eceeW
keer e=bKeuee ceW jepeOeeveer efouueer ceW eewyeerme keuhegce efJeOeeve pecyeterhe nefmleveehegj
ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe je^ere kegueheefle meccesueve, efouueer ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe
Devleje&^ere efveJee&Ce ceneslmeJe, kewueeMe heJe&le ceevemejesJej ee$ee leLee Deveske
Debleje&^ere-je^ere mesefceveejeW kes Deeeespeve Deeefo Yeer ngS~ Oece&eYeeJevee keer ef mes
mechetCe& YeejleJe<e& ceW ceeleepeer keer esjCee mes peneB pecyeterhe %eevepeesefle jLe (meved
1982 ceW) SJeb YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eer efJenej (meved 1998 ceW) kee
eJele&ve ngDee JeneR Jele&ceeve ceW YeieJeeve ceneJeerj peesefle (meved 2003 ceW)kee
Yeejle YeceCe mechetCe& Yeejle ceW Deefnbmeeceeer efpeveJeeCeer kee GodIees<e kejles ngS eue jne
nw~ Fve mecemle keee&keueeheeW kes ceOe hetpe ceeleepeer keer meJe&leescegKeer heefjkeuhevee kee veee
Deeeece YeieJeeve $e+<eYeosJe keer oer#eeYetefce eeeie (Fueeneyeeo) ceW leerLekej $e+<eYeosJe
lehemLeueer eeeie efoiecyej pewve leerLe& kes he ceW Yeer efJee kees eehle ngDee nw~
hetpe ceeleepeer kes JeefelJe keer ienjeF&eeW, Gvekeer meceLe& efebleve hejcheje SJeb
eefle#eCe kece&"lee keer Je=efe kee mechetCe& emlegleerkejCe lees efkemeer Yeer ekeej mebYeJe veneR
nw, cee$e keg efyebogDeeW kees mheMe& kejves kee ner eeeme efkeee ieee nw~ efpevesv YeieJeeve
mes ener eeLe&vee nw efke keefueegie keer en mejmJeleer ceelee egieeW-egieeW leke peerJevle jnW,
leeefke Gvekes %eeveheer Dece=le kee mebmeej kees meowJe-meowJe jmeemJeeove eehle neslee jns
Deewj De%eeve DebOekeej ceW Yeke jns eeCeer kees %eeveheer mete& eje eesie ceeie&oMe&ve
eehle neslee jns, ener YeieJeeve efpevesv mes eeLe&vee nw~

meceJemejCe Yeejle ee$ee

meceJemejCe eerefJenej keer mecesefjkee

hejcehetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kee

cebieue-DeeMeerJee&o

vece $e+<eYeosJeee, Oece&leerLe& eJeefle&ves~

meJee& efJeee keueeemYeeoeefJeYet&lee cenerleues~~
peye leerLekej YeieJeeve kees kesJeue%eeve keer eeefhle
nesleer nw lees meewOece& Fv keer Dee%ee mes Oevekegyesj DeOe&efveefce<e
cee$e ceW ner DeekeeMe ceW DeOej Ske efoJemeYee keer jevee
kej oslee nw efpemekee veece nw meceJemejCe~ meceJemejCe DeLee&led peneB hej meyekees
meceeve he mes MejCe eehle nes Gmes kenles nQ meceJemejCe~ Fme meceJemejCe ceW 8
YetefceeeB nesleer nQ, 3 keveer nesleer nQ hegve Gmekes Thej iebOekeger ceW YeieJeeve efJejepeceeve
jnles nQ~ meceJemejCe ceW efmLele YeieJeeve keer Fleveer ceefncee jnleer nw efke Jes hetJe& efoMee
ceW cegKe kejkes efJejepeceeve jnles nQ efhej Yeer eejeW efoMeeDeeW ceW Gvekee cegKe efoKelee nw~
FmeefueS Jes elegceg&Keer yeee kenueeles nQ~ meceJemejCe keer meyemes ye[er efJeMes<elee en
nw efke FmeceW yeejn meYeeDeeW ceW ieCeOej cegefve, Deeefe&kee, osJe, osJeer, ceveg<e, eeJeleea
Deeefo kes meeLe heMegDeeW kes efueS Yeer Ske kees"e efveefele jnlee nw peneB hejmhej ceW
pevcepeele efJejesOeer heMeg Yeer efce$elee kes meeLe jnles nQ, en JeJemLee pewve Meemeve kes
Deefleefje keneR Yeer osKeves ceW veneR Deeleer nw~ Deepe mes ueieYeie 10-12 Je<e& hetJe& peye
ceQves megvee efke ueewefkeke efMe#ee keer hee"e hegmlekeeW ceW YeieJeeve ceneJeerj kees pewveOece&
kes mebmLeeheke he ceW he{eee pee jne nw lees cegPes ye[e ke ngDee Deewj ceQves YeieJeeve
$e+<eYeosJe kes eeej-emeej keer esjCee oer~ Meee kes DeeOeej mes YeieJeeve $e+<eYeosJe
kee meceJemejCe Oeeleg mes efveefce&le kejJeekej Ske jLe hej efJejepeceeve efkeee ieee Deewj
en eerefJenej ee$ee Yeejle YeceCe kes efueS eOeeveceb$eer peer keer MegYekeeceveeDeeW kes meeLe
MegYeejbYe keer ieeer~ cegPes emeVelee nw efke Fme eerefJenej kes ceeOece mes npeejeW ueesieeW kes

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(13)

ceve mes en OeejCee efvekeue ieF& efke YeieJeeve ceneJeerj pewveOece& kes mebmLeeheke Les meyeves
Ske mJej mes en mJeerkeej efkeee efke YeieJeeve ceneJeerj 24JeW leerLekej nQ Gvemes henues
23 Deewj leerLekej nes egkes nQ Dele YeieJeeve ceneJeerj pewveOece& kes mebmLeeheke veneR nes
mekeles nQb~ keg ueesie ken osles nQ efke YeieJeeve $e+<eYeosJe pewveOece& kes mebmLeeheke neWies
lees Ssmee Yeer veneR nw~ Fme DeveeefoefveOeve, Meeele pewveOece& keer mLeehevee efkemeer ves veneR
keer, en eeke=efleke Oece& nw, Deveeefokeeue mes euee Dee jne nw Deewj Deveblekeeue leke
euelee jnsiee~
Fme eerefJenej ee$ee kes ceeOece mes mechetCe& Yeejle ceW YeceCe kejves kee ese eehle
efkeee Fmekes mebeeueke heb. megOece&ebo peer Meeeer (efleJejer) SJeb mebeespeke efJepee
kegceej pewve (keevehegj) ves~ FvneWves yengle ner metPeyetPe kes meeLe Fme ognkeee& kees
mecheVe efkeee nw~ Fme hegmleke kes uesKeke efJepee kegceej pewve kes efueS cesje yengle-yengle
cebieue DeeMeerJee&o nw efke Jes Deheves peerJeve ceW efove otveer jele eewiegveer GVeefle kejles ngS
Deheves ceveg<e pevce kees meeLe&ke kejW leLee peerJeve ceW Ssmes-Ssmes ceneve keee& kejW efke
Jes Yeer MeerIe ner mee#eeled meceJemejCe kes mJeeceer yeveves kee hegCe Deefpe&le kej mekeW~
Fmekes Deefleefje efpeleves Yeer keee&kelee&DeeW SJeb eeueg YeeeW ves Fme ee$ee ceW Dehevee
leve-ceve-Oeve mes meneesie eoeve efkeee nw Gve meYeer kes efueS cesje yengle-yengle cebieue
DeeMeerJee&o nw~

-ieefCeveer %eeveceleer

meceJemejCe Yeejle ee$ee

hetpe e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer kee

cebieue-DeeMeer J ee&o
Fme YeejleYetefce ceW ve peeves efkeleveer yeej leerLekej YeieJeeve
kes meceJemejCe DeeS hejvleg Gme mecee nce ueesie ve peeves efkeve
eesefveeeW ceW YeceCe kej jns Les keeeWefke en lees mee nw efke Deiej
nceves Gme mecee meceJemejCe kee meee oMe&ve kej efueee neslee
lees DeJeMe ner mebmeej meeiej mes heej nes egkes nesles~
hetpe ieefCeveer ecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer kes ceefmle<ke
ceW Ssmes ner efJeeej Deeles nQ pees keYeer efkemeer Deewj ves ve meesee nes~ efkemeer ves henues en veneR
meesee efke YeieJeeve $e+<eYeosJe keer pevceYetefce DeeesOee keer Jeerjeefveele kees otj kejkes
Gmekee efJeMeeuemlej hej efJekeeme kejeee peees, 24 keuhegce efJeOeeveeW kee Deeeespeve
kejeee peees, hee"de hegmlekeeW ceW mebMeesOeve kejeee peeS efke YeieJeeve ceneJeerj pewveOece& kes
mebmLeeheke veneR nQ, ee YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe kee eerefJenej hetjs YeejleosMe ceW
kejeee peees~ %eeveceleer ceeleepeer kesJeue meeseleer ner veneR nw Gme keece kees hetje kejkes ner
mebleg nesleer nQ~
22 ceee& 1998 kees YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej kee MegYeejbYe
jepeOeeveer efouueer mes ngDee hegve 9 Deewue kees ceeveveere eOeeveceb$eer peer ves Yeejle YeceCe nsleg
Fmekee eJele&ve efkeee Deewj Fmekes meheue eJele&ve nsleg Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keeR leLee
meyemes cenlJehetCe& yeele GvneWves en kener efke-keewve kenlee nw efke YeieJeeve ceneJeerj
pewveOece& kes mebmLeeheke Les? cesjs eOeeveceb$eer keeee&uee ceW Deepe Yeer 23JeW leerLekej YeieJeeve
heee&veeLe keer eeflecee mLeeefhele nw~ en yeele megvekej meYeer kees Deheej emeVelee kee
DevegYeJe ngDee~ meYeer kees en efJeeeme nes ieee efke Deye efkemeer kees mecePeles osj veneR ueiesieer
efke YeieJeeve ceneJeerj pewveOece& kess mebmLeeheke veneR nQ yeefuke Jes lees Fme egie kes 24JeW SJeb
Debeflece leerLekej nQ~
Fme egie ceW meJe&eLece YeieJeeve $e+<eYeosJe ves DeeesOee veiejer ceW pevce efueee leLee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(15)

eewJeve DeJemLee ceW jepekeee& kee mebeeueve kejles ngS GvneWves epee kees Deefme, ceefme,
ke=ef<e, efJeee, JeeefCepe Deewj efMeuhe Fve n efeeeDeeW kee GheosMe efoee leLee Deheveer
heg$eer yeeeer kees De#ejefJeee Deewj megvojer heg$eer kees Debke efJeee efmeKeekej efJeeeDeeW kee
met$eheele efkeee meeLe ner Deheves 101 heg$eeW kees Deveske ekeej keer Mee efJeee efmeKeekej
peerJeve peerves keer keuee efmeKeeF&~ efpeve YeieJeeve $e+<eYeosJe ves mebmeej kes eeefCeeeW kees peerJeve
peerves keer keuee efmeKeeF& nes Yeuee Gvekes DeefmlelJe kees kewmes vekeeje pee mekelee nw?
Fmeer ece ceW nefmleveehegj ceW 16JeW leerLekej YeieJeeve MeebefleveeLe ves pevce efueee~ Deepe
Yeer mebmeejer eeCeer Meebefle keer Fe mes YeieJeeve MeebefleveeLe kee veece mcejCe kejles nQ~
YeieJeeve heee&veeLe, pees efke 23JeW leerLekej nQ Gvekee Yeer jesceebeke keLeeveke
meYeer ueesie peeveles nQ efke efkeme ekeej kece" Deewj ceYetefle Fve oes YeeFeeW ceW mes kece"
ves ceYetefle mes keF& YeJeeW leke Skelejhee yewj efkeee Deewj Deble ceW meJemene ceYetefle
heee&veeLe YeieJeeve yeve ieS~ Fme ekeej YeieJeeve ceneJeerj kes hetJe& kes leerLekejeW kee
peerJeve eefj$e Yeer peeveves kee eeeme kejvee eeefnS~
peye mes Fme meceJemejCe eerefJenej ee$ee kee MegYeejbYe ngDee leye mes ueskej eerefJenej
meceeheve leke kes mecee ceW ve peeves efkeleves eeefCeeeW ves ceebmeenej kee leeie efkeee, efkeleveeW
ves Deve JemeveeW kee leeie, efkeleveeW ves Deefnbmee Oece& kees Deheveeee Deewj ve peeves efkeleveeW
ves pewveOece& keer Meeele meee kees mecePee~ peve-peve kees meceJemejCe kes oMe&ve kejeves kee,
Gmekeer ceefncee mes heefjefele kejeves kee ese eehle efkeee Fme eerefJenej kes mebeeueke
heb. megOece&ebo Meeeer (efleJejer) leLee mebeespeke efJepee kegceej pewve (keevehegj) ves~ peneB
Fme ogefveee ceW Des ueesie nw JeneR keg ogjeener ueesie Yeer jnles nQ Gve meyekee meecevee
kejles ngS Fve ueesieeW ves efpeme heg<eeLe& kes meeLe Fmes 3 Je<eeX leke hetjs Yeejle ceW Iegceeee nw,
Jen JeemleJe ceW mejenveere keee& nw~ cesje Fme eerefJenej ee$ee kes mebeeueke kes meeLe-meeLe
Fme hegmleke kes uesKeke mebeespeke efJepee kegceej kes efueS yengle-yengle cebieue DeeMeerJee&o
nw efke Jes peerJeve ceW Ketye GVeefle kejW leLee Ske efove mee#eeled meceJemejCe kee oMe&ve eehle
kejW leLee Fme ee$ee kes meeLe keee&jle Deve meYeer keee&kelee&DeeW kes efueS Yeer cesje KetyeKetye cebieue DeeMeerJee&o nw~

-Deeefe&kee evoveeceleer

meceJemejCe Yeejle ee$ee

hetpe heer"eOeerMe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer cenejepe kee

cebieue-DeeMeer J ee&o
Oece&eeej kes Deveske ceeOeceeW ceW mes jLeeJele&ve Yeer
Ske meMee ceeOece nw~ jLe eJele&ve kejevee heefjece
Jeeuee keee& nw efkevleg meheuelee keF& iegveer eehle nesleer nw~
osMeYej kes pewve leLee pewveslej YeeF&-yenveeW kees Deheves efceMeve
mes heefjefele kejeves kee me#ece meeOeve nw~
cegPes meved 1982 mes 1985 leke pecyeterhe %eevepeesefle
jLe eJele&ve kejeves kee hegCe DeJemej eehle ngDee Lee~
meceepe kes yebOeg efkeleveer Deelceerelee mes jLe eJele&ve ceW
Deemej nesles Les Gmes MeyoeW ceW efueKevee keef"ve nw~ Deheves veiej mes otj leke peekej
YeefeYeeJe mes jLe keer DeieJeeveer kejkes GuueemehetCe& JeeleeJejCe ceW veiej eJesMe kejeles
Les~ veiej kees mepeeles Les~ pee peekeej kejles Les~ jLe kes meeLe eueves Jeeues yebOegDeeW
kee YeeJeYeervee mJeeiele kejles Les~ MeesYeeee$ee ceW jLe hej yew"ves kes efueS ye{-e{ kej
yeesefueeeb uesles Les, efpevnW yeesefueeeb veneR efceue heeleer LeeR Jes efyevee yeesueer kes Deheveer jeefMe
oevemJehe YeW kejles Les~ MeesYeeee$ee kes ceeie& ceW oMe&keeW kees emeeo osles Les~
efyevee efkemeer YesoYeeJe kes meYeer Oece& Je peeefle kes yebOeg jLe kee mJeeiele kejles Les,
Deejleer kejles Les~
meceepe kes ueieveMeerue keee&kelee& cegKeceb$eer, ceb$eer, jepeheeue, meebmeo, efJeOeeeke,
veiejheeefuekeeDeeW kes DeOe#e, ceneheewj, efMe#eeefJeod, efJeefYeVe efJeYeeieeW kes Ge
heoeefOekeeefjeeW, veiej hebeeele kes mejhebeeW, hebeeW Deeefo kees Deecebef$ele kej Gvemes jLe
kee mJeeiele kejeles Les leLee GvnW pewveOece& keer cenevelee mes heefjefele kejeles Les~ Deeves
Jeeues DeefleefLe Yeer Deheves Yeeie keer mejenvee kejles Les leLee yegueeves JeeueeW kee OeveJeeo
kejles Les efke GvnW Ssmee MegYe DeJemej eoeve efkeee ieee~
jLe eJele&ve mes nceW osMe kes npeejeW veiejeW ceW peeves kee, npeejeW efpevecebefojeW kes
oMe&ve kee, ueeKeeW Oece&mvesner YeeF& yenveeW mes efceueves kee, GvnW Dehevee GsMe yeleeves kee,
efYeVe-efYeVe eosMeeW keer mebmke=efle Je meebmke=efleke Ssefleneefmeke JewYeJe osKeves kee pees
mJeefCe&ce DeJemej eehle ngDee, efpelevee mecceeve efceuee, efpelevee mvesn efceuee Jen ueeKeeW
kejes[eW heee Kee& kejves hej Yeer efkemeer kees eehle veneR nes mekelee~
efpeve eeceeW kees ess mecePekej es[ efoee peelee Lee JeneB kes Oece&yebOeg peevekeejer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(17)

efceueves hej efyevee hetJe& efveOee&efjle keee&ece kes Yeer jemles ceW Deekej jLe jeskekej mJeeiele Je
Deejleer kej uesles Les leLee Deheveer eeYeefe mes DeLeepeefue Yeer YeW kejles Les~ keneR-keneR
veiejYeceCe Yeer kejevee he[lee Lee~
keneR-keneR efveOee&efjle mecee mes oes eej Iebs efJeuecye mes henggBeves hej Yeer ueesie
Gueenvee ve oskej GlmeenhetJe&ke keee&ece kejles Les~ keneR-keneR jeef$e ceW 12 yepes
leLee keneR eele 4 yepes Yeer meYeeSb ngF leLee MeesYeeee$ee efvekeeueer ieeer~ keg veiejeW
ceW yejmeleer yejmeele ceW Yeer MeesYeeee$ee efvekeeueer ieF&~
keneR Ssmee Yeer ngDee efke JeneB hengBeves hej veiejJeeefmeeeW ves kene efke nce
keee&ece veneR kej heeJeWies nce Deejleer kejkes cee$e 500/-. YeW ceW os oWies~ nceves
kene efke nce cee$e heee uesves veneR DeeS nQ~ nce efkemeefueS Deees nQ meyemes henues
en megveW~ nceejs heeme ueeF, ceeFke, efyeeele meYeer meeOeve nQ cee$e Deehe ueesie keg
osj kes efueS yew" peeJeW Deewj megveW leYeer nceejs Deeves kee GsMe hetje nesiee~ nceejs
efJeeejeW mes eYeeefJele neskej hetje keee&ece kejles leLee yeeo ceW yeleeles efke nce [j jns
Les efke kewmes mJeeiele kejWies Fleeefo~ Deveske veiejeW-eeceeW keer eeceerCe pevelee ves Mejeye,
Deb[s, ceebme, ceueer Keeves kee leeie efkeee~
YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej jLe Yeer Gmeer kes Deveghe eJeefle&le
ngDee~ pecyeterhe %eevepeesefle eJele&ve mes nefmleveehegj ceW pecyeterhe jevee kee Deefle
Deeke<e&ke efvecee&Ce ngDee leLee meceJemejCe jLe eJele&ve mes eeeie-Fueeneyeeo ceW
leerLekej $e+<eYeosJe lehemLeueer kee YeJe efvecee&Ce ngDee~
Fve jLeeW kes eJele&ve mes lelmebyebOeer leerLeeX kees osKeves kee Yeer peveceeveme ceW Deeke<e&Ce
GlheVe ngDee nw~ lehemLeueer eeeie ceW Deye osMe kes efJeefYeVe YeeieeW mes pewve Je pewveslej
eeef$eeeW kee efvejblej Deeieceve nes jne nw~
en hegmleke jLe eJele&ve keee&ece kees efejkeeue leke mcejCe kejeleer jnsieer leLee
Deeies Deeves Jeeueer heer{er kees pewve mebmke=efle kees efoefioieble Jeeheer eeeefjle kejves ceW
esjCeeeesle yevesieer~ meYeer kes cebieue kes efueS MegYeYeeJevee~
vebeeJele&, kegC[uehegj (veeueboe) efyenej

24-9-2003

heer"eOeerMe #eguueke ceesleermeeiej

meceJemejCe Yeejle ee$ee

cesje DevegYeJe
-efJepee kegceej pewve (mebeespeke)
Deepe meejs osMe ceW ner veneR Deefheleg efJeosMeeW ceW Yeer pewveOece& kee mebmLeeheke YeieJeeve
ceneJeerj mJeeceer kees ceeveles nQ uesefkeve JeemleefJekelee mes ueesieeW kee heefjee veneR nw~ Ssmes ceW
hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer ceeleepeer ves meceJemejCe jLe kes ceeOece mes pees Ssefleneefmeke keee&
efkeee nw Meeeo ner Fmekeer keesF& efceMeeue efceues~ hetpe ceeleepeer kee en meceeesefele keee&
Lee~ pewmee efke meYeer keeeeX kee mecee efveefele neslee nw Gmeer ekeej mes mecee keer en ceebie Leer
efke pewveOece& keer Ssefleneefmekee mes peve-peve kees heefjefele kejeee peees~ jepeOeeveer efouueer kes
ueeue efkeuee cewoeve mes Ske peesefle kees ueskej meejs osMe kes veiej-veiej Je [iej-[iej hej
peevee Je Fmekes ceeOece mes Ske peve peeiejCe kee keee& kejvee Je efnbmekeeW kees Deefnbmeke
yeveevee, ceebmeeneefjeeW kees Meekeenejer yeveevee~ otmejeW kees lees nceves Deheveer DeeBKeeW mes osKekej
Fme hegmleke ceW efueKe efoee uesefkeve JeemleefJekelee ceW peye GodIeeve me$e ceW ceQ efouueer Deeee
Deewj keee&ece osKee ceve KegMe nes ieee Deewj Deewj meeseves ueie ieee efke 10-15 efove Fmekes
meeLe ceQ Yeer Ietce uetb uesefkeve keee& Jemlelee kes keejCe efmehe& meese ner mekelee Lee~
meyemes henues ceesjeries kes cebefoj ceW cenejepe peer (ceesleermeeiej) ves cegPemes kene efke
legcnW Fmekes mebie peevee nw~ leye lees ceQ meese Yeer veneR mekelee Lee efke peeTB~ keeeWefke ceQ lees
efmehe& cebefojeW ceW eeJeue e{eves kes efmeJeee Deewj keg peevelee ner veneR Lee, meceepe kes
meeceves peevee Deewj keee&ece kejvee Skeoce DemebYeJe keee& Lee~ otmejs efove eser ceelee
peer (eboveeceleer) ves cegPemes Gmeer yeele kees oesnjeee, ceve ve nesles ngS Yeer mebkeese JeMe
ceelee peer kees cevee veneR kej heeee~ ceve ceW ceQves meesee efke peye ceQ keee& vener kej heeTBiee
lees Deheves Deehe YeeF& peer cevee kej oWies~ Fmeer ue#e kees ueskej jLe kes meeLe nefjeeCee
Ske cenerves kes efueS euee ieee~
Meg-Meg ceW ye[e Depeerye mee ueielee Lee uesefkeve Oeerjs-Oeerjs ceve ueie ieee~ Ssmee
eleerle neslee Lee efke pewmes Deheves Devoj yengle heefjJele&ve mee cenmetme nesves ueiee~ heb. megOece&
ebo Meeeer Meeeo cesjs yeeyee keer Gce kes neWies uesefkeve Jes Skeoce efce$e keer lejn kebOes mes
kebOee efceueekej eues, Ske lejn mes keefnS efke ceeFke hej Deevee, Yee<eCe kejvee Deeefo meye
keg ceQves GvneR kes eje meerKee~ meYeer mLeeveeW hej ueesieeW kes eje Demeerce mvesn eehle ngDee~ ceQ
Ske cenerves kes efueS neB kejves ceW meese jne Lee Deewj meejs osMe kee eJele&ve mecheVe nes ieee~
en meye Ske efoJee mJehve keer lejn mes ueielee nw~ uesefkeve hetpe ceeleepeer kee ceQ lees
DeeMeerJee&o ceevelee ntB efke efveefJe&Iveleee Flevee ye[e keee& mecheVe nes ieee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(19)

nce meYeer ueesie peye keee&ece mecheVe nes peelee lees meeseles efke Deye otmejs ieebJe ceW helee veneR
kewmeer meceepe efceuesieer? ncemes keee eMve kejsieer nceejer keee JeJemLee jnsieer? pewmes ogunve efJeoe
nesles mecee meeseleer nw efke kewmeer memegjeue nesieer? kewmes ueesie neWies? "erke Gmeer ekeej mes~ uesefkeve
Oeerjs-Oeerjs meYeer keee&eceeW kees eMveeW keer lejn nue kejles ngS Deeies ye{ves ueies~ Deye lees eefo
efkemeer eece kee keee&ece mejuelee mes nes peees lees ueielee efke keg ngDee ner veneR, keeeWefke yeveer
ceW lees meye yevee uesles nQ efyeie[er ceW yeveees lees cepee Deelee Lee~ nceejs heb. peer SsmesLes efke eefo keesF&
cevee kej os efke nceejs eneB jLe cele ueevee lees pej ues peeles Les~
ceQ peye keYeer Yeer jLe ceW Dekesuee neslee Deewj Ieyeje peelee Lee lees jLe kes heeme peekej
YeieJeeve kes meceJemejCe kes meceerhe DeebKe yebo kejkes Ke[e nes peelee Deewj ceve ceW kenlee efke
YeieJeeve Deye ceQ nej ieee Deye Deehe ner meye keg kejes Gmekes heeeled meye keg kewmes nes peelee
cegPes helee veneR~ keee&ece Ketye Meeveoej nes peelee Lee~ ceve ceW ncesMee ener meeselee Lee efke pewmes
Yeer nes pees efpeccesoejer cegPes meeQheer ieeer nw Jen efve&efJeIve hetjer nes Deewj nes ieeer~ meceJemejCe kee
meeefveOe mee{s leerve Je<e& jne yengle megvoj ueiee~ uesefkeve Deepe ceve ceW meeselee ntB efke eefo Gme
mecee peeves kees cevee kej oslee lees Meeeo Ske mJeefCe&ce DeJemej Kees oslee~
mecee-mecee hej YeeF& peer keee&eceeW ceW Deeles lees yengle Dee ueielee Lee~ keeeWefke
yengle efove yeerle peeles Les efkemeer Iej kes meome kees osKes ceQ ner veneR meejs mehe kes ueesieeW kees
peye ceQ yeleelee efke DecegKe leejerKe kees YeeF& peer Dee jns nQ lees meYeer ueesie efove efievevee Meg
kej osles Les~ mebIe keer yeeeeefjCeer yenveeW kee Yeer mecee-mecee hej meneesie efceuee~ meYeer
ye. yenveeW ves mecee-mecee hej heOeekej Oece&eYeeJevee ceW Dehevee meneesie eoeve efkeee~
YeeF& peer kes meheue efveoxMeve ceW en ee$ee mecheVe ngF&~ heb. megOece&ebo peer keer lees efpeleveer
eMebmee kejW kece nw keeeWefke Fme DeJemLee ceW Yeer Fme lejn keee& kejvee Ske eMebmeveere yeele
nw~ meYeer mehe kes meomeeW ves Ske [^eF&Jej mes ueskej mebeeueke leke meYeer kee meneesie
mejenveere nw keeeWefke pewmes iee[er kee ve Yeer efvekeue peees lees Fleveer ye[er iee[er yeskeej nw
Gmeer ekeej mes JeJemLee ceW Ske Yeer kece&eejer yeerceej he[ peees lees keee& efyeie[ peelee nw~
Deble ceW meejs osMe keer efoiecyej pewve meceepe kee ceQ OeveJeeo kejvee eentBiee, efpevneWves
Fme ee$ee kee Deheves veiej ceW mJeeiele kej leve-ceve-Oeve mes meneesie efoee~ eefo efkemeer
eece ee veiej kee efJeJejCe Fme hegmleke ceW jn ieee nes lees ceQ #ecee eentBiee keeeWefke peneB leke
nes mekee nw ceQves meYeer keee&eceeW kes efJeJejCe kee mebkeueve kejkes FmeceW ekeeefMele efkeee nw~
meceJemejCe keer Fme meheue ee$ee ceW ceQ meJe&ecegKe hetpe ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer kee DeeMeerJee&o ner Dehevee mebyeue ceevelee ntB Dele Gvekes ejCeeW ceW veceve kejlee
ngDee meceJemejCe eerefJenej Yeejle ee$ee keer en ueIeg ke=efle hetpe ceeleepeer kes kejkeceueeW
ceW meceefhe&le kejlee ntB~

meceJemejCe Yeejle ee$ee

meceJemejCe cebieue ee$ee SJeb mebeespeke kes eefle oes Meyo

YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eerefJenej jLe ceW cegPes Yeer Deveske mLeeveeW hej peeves kee meewYeeie eehle
ngDee, leye ceQves meceepeeW ceW meceJemejCe keer Yeefe kes meeLe-meeLe hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer kes eefle ueesieeW keer pees Gce[leer ee osKeer Jen JeemleJe ceW cesjs efueS DevegkejCeere jner~
jepemLeeve ceW lees Gmes ueesie meceJemejCe kee jLe ve kenkej ener kenles Les efke nefmleveehegj mes
%eeveceleer ceeleepeer kee jLe Deeee nw~ Flevee ner veneR, Jes pecyeterhe keer eMebmee kejles-kejles
YeeJeefJeue nes peeles Deewj meceJemejCe keer Deejleer kejves kes heeeled Gmeer jLe hej hetpe ceeleepeer keer
eefleke=efle kes he ceW Gvekeer heeses efJejepeceeve kejkes Ketye YeefeYeeJe mes Deejleer kejles~
Deveske mLeeveeW hej osKee efke ueesie Kegues efove mes Deheves veiej ceW meceJemejCe kes Deeieceve hej
Ketye emeeo efJeleefjle kejles Les~ ecegKehe mes efouueer, nefjeeCee Deewj jepemLeeve ceW Fme meceJemejCe
jLe kes eJele&ve ceW peeves Deewj eJeeve kejves kee DeJemej eehle ngDee lees meceepe kee Deheves eefle
Deheej mvesn osKekej ceve ceW hejce Deeeo neslee Lee, Deepe Yeer peye Jes YeceCe kes #eCe eeo Deeles
nQ lees meceJemejCe kee meeje Me ceefmle<ke ceW Ietce peelee nw Deewj Ssmee cenmetme neslee nw efke Meeeo
Oejleer hej mee#eeled YeieJeeve $e+<eYeosJe kee egie DeJeleeaCe ngDee nes Deewj Gvekeer heg$eer yeeeer ceelee kes
he ceW hetpe %eeveceleer ceeleepeer ves meYeer kees $e+<eYeosJe mes heefjefele kejeves kee mebkeuhe efueee nw~
cegPes emeVelee nes jner nw efke Gme meceJemejCe eerefJenej kes ueieYeie mee{s leerve Je<eeX kes
mebmcejCe cesjs ess YeeF& efJepee (efhebket) ves efueKekej hegmlekehe ceW emlegle efkeee nw~ efJepee ves
hetpe ye[er ceeleepeer, hetpe eboveeceleer ceeleepeer, SJeb #eguueke ceesleermeeiej cenejepe keer esjCee
heekej Gme jLeeJele&ve kee osMeYej ceW meheue mebeespeve efkeee~ Fme yeere keYeer efkemeer mes Gvekee
Peie[e veneR ngDee Deewj Jewmeer efmLeefleeeW kes eoe-keoe GheefmLele nesves hej Yeer ncesMee meyekees Meeble
kejkes mJemLe JeeleeJejCe GlheVe kej osvee Gvekeer Deheveer efJeMes<elee jner nw~ ener keejCe jne efke
cesjer ceeB Yeer henues lees efhebket kees Deheves mes otj peeles osKekej ogKeer nesleeR efkevleg Gmekeer ncesMee
eMebmee megvekej Jes Yeer KegMe neskej ener kenleer nQ efke cesjs yess ceW hetpe ceeleepeer kes DeeMeerJee&o mes
ner en meye eesielee DeeF& nw~
Ssmeer eesielee efJepee ceW Deeies Yeer ye{leer jns ener Gvekes GppeJeue YeefJe<e kes efueS cesjer
cebieuekeecevee nw leLee en meceJemejCe Yeejleee$ee hegmleke meYeer kees meceJemejCe eerefJenej keer
eeo efoueeleer jns ener YeieJeeve mes eeLe&vee nw~

vebeeJele& cenue, kegC[uehegj

28-9-03

ye. keg. yeervee pewve

(mebIemLe)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ohj Kkuks
n; xz
UFkekyk dsl g; ks
xh
fnxEcj t S
u f=yks
d ' kks
/k l a
LFkku dsvUrxZ
r ^^ohj Kkuks
n; xz
UFkekyk** dk fuekZ
.k
l u~1974 es
afd; k x; kA rcl svc rd yk[ kks
adhl a
[ ; k es
axz
UFkks
adk i z
dkku gkspq
dk
gSvkS
j fuj Urj gksj gk gS
Axz
a
Fkekyk l si kBdks
adksxz
UFk de dher es
ai z
kIr gksl ds
] bl
a
n`f"V l sxz
UFkekykes
a, d l a
j {kd ; ks
t ukvxLr l u~1990 l si z
kja
HkdhxbZgS
Abl ; ks
t uk
dsvUrxZ
r fuEu egkuq
Hkko vc rd l a
j {kd cudj vi uk l g; ks
x iz
nku dj pq
dsgS
A
a
fkj ks
ef.k l a
j {kd
1- Jherh fueZ
yk t S
u /k-i - Jh i z
epUnzt S
s
u] l q
iq
= iz
nhi dq
ekj t S
u] [ kkjh ckoyh]
fnYyh&6A
2- Jherhl q
eu t S
u /k-i - JhfnfXot ; fl a
gtS
u] ba
nkS
jA
3- Jhegkohj i z
l kn t S
ula
?ki fr] t h19] l kFk , Dl Vs
Uku] ubZfnYyhA
4- Jhefgi ky t S
u] l w
j t ey fogkj] fnYyhA
5- Jherheks
guht S
u /k-i - Jhl q
uhy t S
u] i z
hr fogkj] fnYyhA
6- Jhns
os
Unzdq
ekj t S
u
/kk: gs
M+
k okys
xq
M+
xko
gfj -
A
ije l a
j {kd
1- Jhekxhyky ckcw
yky i gkM+
] gS
s
nj kckn
vkU/kzi z
ns
k
A
2- MkW
- iz
dkkpUnzt S
u] 792 foos
dkua
ni q
j h] fl foy ykbu] l hrki q
j
m-i z
-
A
3- Jhl q
er i z
dkk t S
u] xTt wdVj k] ' kkgnj k] fnYyhA
4- Jhl q
uhy dq
ekj t S
u] } kjk&l q
uhy VS
Dl VkbZ
Yl ] l j /kuk
es
j Bm-i z
-A
5- Jhi z
dkk pa
n veks
yd pa
ntS
u l j kZ
Q] l ukon
e-i z
-
A
6- Jhi z
|q
Eu dq
ekj t os
j h] j ks
dfM+
; kys
u] cks
j hoyh
os
LVea
cbZ
q
A
7- JherhmfeZ
yk ns
oh/k-i - JhdkUrhi z
l kn t S
u] _"kHk fogkj] fnYYkhA
8- Jherhm"kk t S
u /k-i - Jhfoey i z
l kn t S
u] _"kHk fogkj] fnYyhA
9- JhvkuUn i z
dkk t S
u
l kS
j e okys
] pknuhpkS
d] fnYyhA
10- Jherhl fj rk t S
u /k-i - Jhj kt dq
ekj t S
u] fdnobZuxj ] dkui q
jA
11- Lo- JherhdS
ykkorh/k-i - JhdS
ykkpU
nzt S
u ] rksi[ kkuk ckt kj] esjBA
12] JhHkkus
Unzdq
ekj t S
u] } kjk&Jhfo| k t S
u] Hkxr fl a
g ekxZ
] t ;iq
jA
13- Jh i z
nhi dq
ekj] ' kkfUryky fcykyk] vuw
i uxj ] ba
nkS
j ] e-i z
-A
la
j {kd
1- JherhvknkZt S
u /k-i - Lo- JhvuUroh; Zt S
u dsl q
iq
= Jheuks
t dq
ekj t S
u] es
jB
2- Jherhj kt c
wkbZekrs
oj hJhfk[ kj pUnzHkkbZns
os
Unzdq
ekj y[ kehpUn t S
u] l ukon

m-i z
-
A
3- Jh fpeuyky pq
Uuhyky nks
kh] dhdk LVhV] eq
EcbZ
A

(22)

4567-

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Jherhv#.kkcs
u eUuw
HkkbZdks
VfM+
; k] l h-i h- VS
d j ks
a
M] eq
EcbZ
A
Jherh rkjkcs
u pUnw
yky nks
kh] Qz
Up fcz
s
t ] eq
EcbZ
A
Jh j fryky pq
Uuhyky nks
kh] eq
EcbZ
A
Lo- JherheFkq
j kckbZ[ kq
kky pUnzt S
u] } kjk&Jhj ru pUn [ kq
kky pUnzxk/khdsl q
iq
=
Jh /kU; dq
ekj] vkks
d dq
ekj] fkjh"k dq
ekj] /keZ
j kt xk/kh QyVu
egk-
A
8- Jh' kka
fryky [ kq
kky pUn xk/kh] QyVu
l rkjkegk-A
9- Jh vuUr yky Qw
ypUn QM+
] vdyw
s
t
l ks
yki q
j egk-A
10- Jh ghjkyky ekf.kdyky xk/kh] vdyw
t
l ks
yki q
j egk-A
11- Jht ; dq
ekj [ kq
kkypa
n xk/kh] vdyw
t
l ks
yki q
j egk-A
12- Jherhcnkeh ns
ohekrs
oj hJhi ne dq
ekj t S
u xa
xoky] dkui q
j
m-i z
-
A
13- Jherhdeykns
oh/k-i - Lo- Jhegs
Unzdq
ekj t S
u] ?k.VsokysgyokbZ
] nfj ; kxa
t ] ubZ
fnYyhA
14- Jherhm"kkns
oh/k-i - JhJo.k dq
ekj t S
u] pkoM+
hckt kj] fnYyhA
15- Jheq
ds
k dq
ekj t S
u] dVj k ' kga
kkgh] pknuhpkS
d] fnYyhA
16- Jh gq
dehpa
n eka
xhyky ' kkg] /kkuea
Mh] mn; i q
j
j kt -
17- Jhfdj .k pUnzt S
u] dVj k /kw
fy; ku] pknuhpkS
d] fnYyhA
18- Jherhfoeykns
oh/k-i - Jhegkohj i z
l kn t S
u ba
t h- foos
d fogkj] fnYyh
19- Jherhm"kknsoh/k-i - Jhvkksd dq
ekj t S
u
[ksdM+
kfuokl h
] cgjkbp
m-i z-
A
20- Jherh yhykorh/k-i - Jh gj hk pUnzt S
u] ' kdj i q
j ] fnYyhA
21- Jh nq
yhpUn t S
u] ckgq
cyh , UDys
o] fnYyhA
22- Jhj fryky dsoypU
n xk/khdhi q
. ; Lefr esa
] i kiq
yj i fj okj] l w
jr
xq
t -
A
23- JherhHka
oj hns
oh/k-i - Jhl nkl q
[ kt S
u i ka
M~
; kdhl efr es
abUnj pUn l q
es
j ey t S
u
i ka
M~
; k fkyka
x
es
?kky;
A
24- Jherhl ks
guhns
oh/k-i - Jhrul q
[ kjk; l s
Bh] QS
Ulhckt kj] xkS
gkVh
vkl ke
A
25- Jherh/kki w
ckbZ/k-i - JhdLrw
j pUn t S
u] j kexa
t e.Mh
j kt -
A
26- JhfeV~
Buyky pUnz
Hkku t S
u] dfouxj xkft ; kckn
m-i z
-
A
27- Jherh' kdq
Urykns
oh/k-i - Jhl q
js
kpa
nt S
u
crZ
u okys

] [ kq
M+
cq
M+
k eks
gYyk] ns
gj knw
u

m-i z
-
A
28- Jhns
os
Unzdq
ekj xq
. koUr dq
ekj Vks
X;k] cM+
a
uxj
e-i z
-
A
29- JhfnxEcj t S
u l ekt ] rgl hy Qrs
gi q
j
ckjkca
dhm-i z
- v/; {k& Jhl j ks
t dq
ekj
tS
u] ea
=h&Jheq
Uuk yky] t S
u dks
"kk/; {k&Jhvks
e iz
dkk t S
uA
30- JheUukyky j keyky t S
u Mw
xj okyk] Hkkui q
a
j k
eUnl kS
j e-i z
-A
31- JhbUnj pUn dS
ykk pa
n pkS
/kjh] l ukon
e-i z
-
A
32- Jh veks
yd pUn i z
dkk pUn t S
u l j kZ
Q l ukon
e-i z
-
A

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(23)

33- Jhfoey pUn t S

u] j [ kcpUn nl j Fk l k] l ukon
e-i z
-
A
34- Jhvkt kn dq
ekj t S
u ' kkg
l ukon okys

] bUnkS
j
e-i z
-
A
35- Jherhl q
"kek ns
oh/k-i - Jhj kds
k dq
ekj t S
u] eokuk
es
j B m-i z
-A
36- Jherh dq
lq
etS
u /k-i - Jh j es
kpUn t S
u] fdkui q
j h] ckxi r j ks
M] es
j BA
37- Jherhfdj .k t S
u /k-i - Jhi ne i z
l kn t S
u , Moks
ds
V] es
jB
m-i z
-
A
38- Jherhfoeyknsoh/k-i - Jhft usU
nzizlkn t S
u Bsdsnkj] VksMjey j ksM] ubZfnYyhA
39- Jherh{kekns
oht S
u] e/kq
cu fnYyhA
40- Jherhdeykns
oh/k-i - Jhj kt s
Unzdq
ekj t S
u Vks
Mjdk] Bk.ks
egk-
A
41- Jhvft r i z
l kn t S
u cCcs
t h] Jhj kt dq
ekj Jo.k dq
ekj t S
u] y[ kuA
42- Jhi z
Hkk pUn xks
/kk] 45 Hkxr okfVdk] fl foy ykbu] t ; i q
j &6
j kt -
A
43- Jhxks
i hpUn fofi u dq
ekj t S
u] l j /kuk VS
UV gkml ] xa
t ea
Mh] l j /kukA
44- Jherh j rul q
Unj h ns
oh /k-i - Jh ohjpUn t S
u
fpdu okys

] pw
M+
hokyh xyh] pkS
d
ckt kj] y[ kuA
45- MkW
- lq
Hkk"kpUn t S
u] j krkukM+
k Dyhfud] j krkukM+
k ckt kj] t ks
/ki q
j
j kt -
A
46- Jhi z
eks
n dq
ekj t S
u
eq
t Qj uxj okys
35 , p-oh-j ks
M] U;wekds
V] Fkji duk] j ka
Z
ph

fcgkj
A
47- Jhfot s
Unzdq
ekj t S
u] ds
-&1@
20 ekW
My III, Vkmu fnYyhA
48- JhdS
ykk pa
ntS
u] 45 Hkxr okfVdk] fl foy ykbu] t ; i q
j
j kt -
A
49- Jhl q
Hkk"kpa
nt S
u] Jhfn- t S
u i koZ
ukFkpS
R
; ky; ] 405 MkW
- eq
[ kt hZuxj] fnYyhA
50- Jhl q
Hkk"k pUn t S
u l j kZ
Q] fVdS
r uxj
ckjkca
dhm-i z
-A
51- JhpUnz
ls
utS
u] } kjk&l q
es
j pUn] pUnz
ls
utS
u] l Cthe.Mh] ugVkS
j
fct ukS
j
A
52- Jhl q
/khj dq
ekj t S
uts
-bZ
-] uUn fdkks
j tS
u] ' kkjnk ugj [ k.M] ' kkgt gki q
jA
53- Jhl q
dq
eky t S
u] eksrhVsfMa
x dEiuh] Vh-vkj- Qq
du j ksM] QS
U
l hckt kj] xkS
gkVhA
54- Jhvfuy dq
ekj l s
Bh] 13@
4429 i gkM+
h /khjt ] fnYyh&110006A
55- Jh pUnz
eks
gu ca
l y] 11] i w
l k j ks
M] dj ks
yckx] ubZfnYYkh&5A
56- Jhfxj /kj i z
l kn vkeks
niz
l kn t S
u] t S
u oL=ky; ] dkyhekds
V] fl oku
Z
fcgkj
A
57- Jhl rhk pU
ntS
u] 31 fl foy ykbu] e-ua
-&10] l s
DVj &2] Vkbi &5 >ka
l hA
58- JhLo: i pUn dkl yhoky] u; k ckt kj] vt es
j
j kt -
A
59- Jhgq
ykl pU
n l sBh] v; ks/; k' kq
xj feYl ] j kt kdk l gl i q
j ] fcykjh
m-i z-
A
60- Jherhfdj .k ns
oht S
u /k-i - Jhuj s
Unzdq
ekj t S
u] fl foy ykbu] l hrki q
j
m-i z
-
A
a
61- Jherhl a
r ks
"k t S
u /k-i - Jhi z
oh.k dq
ekj t S
u] ckjkca
dh
m-i z
-
A
62- Jhl w
j t ey i q
= Jhfouhr dq
ekj t S
u] eks
gYykxa
t dVj ki w
j .kVj ki w
j .kt kV] t S
u foyk
eq
j knkckn
m-i z
-
A
63- Jhfk[ kj pUn t S
u] ^fVEcj dehku , t s
UV*] ' ka
dj xa
t ] gki q
M+
m-i z
-
A

(24)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

64- Jherh j kt s
oj ht S
u ekrs
oj hJh j kds
k t S
u 31] fl foy ykbZ
u] l hrki q
jA
65- Jhj kt dq
ekj t S
u] eS
l l Zj fonR
r i zsepUn t S
u okjnkusokys] ' ; kexa
t ] cj syhA
66- Jh cyohj t S
u] } kjk&t kudh , Dl Vs
ku fj Qkbuj h] xk/khxa
a
t ] ' kkgt gki q
jA
67- Jhi Uukyky l s
Bh] i ks
- Mheki q
j
ukxkyS
M
a
A
68- Jh ohjs
Unzdq
ekj t S
u] bZ
nxkg dkyks
uh] i ks
- vkxj k
m-i z
-
A
69- Jhi ks[kiky t S
u] }kjk&uksoYVhess
VYk ba
fM;k] ekufl a
g xs
V] vyhx<+
m-i z-
A
70- Jherhj fe t S
u /k-i - Jhfot ; dq
ekj t S
u] nfj ; kxa
t ] ubZfnYyhA
71- Jherhfoeyk ns
oh/k-i - Jhi zeks
n dq
ekj t S
u] ba
t h-] ' kkgt gki q
j
m-i z-
A
72- JherhdS
ykkorht S
u /k-i - ba
t hfu; j JhdS
ykkpUn t S
u] rks
i [ kkukckt kj] es
j BA
73- Jherhv#.k dq
ekj uka
nzsdj /k-i - Hkk l kgsc uka
nzsdj ] eq
yq
UM
os
LVeq
EcbZ
A
74- JhHkkxpU
n euh"k dq
ekj Bksfy; k] }kjk&fdj u , t sa
l h] i ks- cq
j gkui q
j]
e-i z-
A
75- Jh dS
ykkpUn j kt dq
ekj t S
u j koa
dk] i ks
- fcl oka
&l hrki q
j
m-i z
-
A
76- Jherhfo| korht S
u] j kt kS
j hxkMZ
u] ubZfnYyhA
77- JhvkuUn i z
dkkt S
u
l kS
j e okys
, oal q
iq
= Jhenu dq
ekj] i z
nhi dq
ekj , oai z
oh.k
dq
ekj t S
u] /keZ
iq
j k] xk/khuxj ] fnYyhA
78- Jherhv#.kk t S
u] /k-i - i z
ohUnzdq
ekj t S
u] i z
hrei q
j k] fnYyhA
79- Jherh i q
i kns
oh] /k-i - egs
Unzdq
ekj t S
u] i q
"i ka
t yh , UDys
o] fnYyhA
80- Jhckcw
yky rks
r kjke t S
u] Hkq
l koy
egk-
A
81- MkW
- vuq
ie t S
u] ba
nkS
j
e-i z
-
A
82- Jhfou; dq
ekj t S
u] nj hckdyka
] fnYyhA
83- JhvkuUn i z
dkk t S
u ^^kkfUrfi z
; **] t Ecw
} hi&gfLruki q
j
es
j Bm-i z
-A
84- Jherhj kt q
yckbZ/k-i - Jhus
ehpUn t S
u ykS
gkM+
] i ks
s
- dks
i j xko
egk-
A
85- Jh /kUukyky xks
/kk] eYgkjxa
t ] ba
nkS
j
e-i z
-
A
86- Jhl q
uhy dq
ekj euks
t dq
ekj t S
u] f>yfey dkyks
uh] fnYyhA
87- Jherhvkkk t S
u /k-i - Jhj kt s
k dq
ekj t S
u c#vk l kxj
m-i z
-
A
88- Jhi kjl ey Mw
xj ey t hi kVuhi ks
a
- es
M+
r kfl Vh] ukxkS
j
j kt LFkku
A
89- Jhvfuy dq
ekj t S
u
xq
M+
xka
o okys
fi z
; nkZ
uhfogkj] fnYyh&92A
90- Jherh d.kk ckbZus
ehukFk t S
u] i h- okysgS
nj kckn] vkU/kzi z
ns
kA
91- Jherhea
tw
yrkt S
u /k-i - Jhi zHkkr pU
n xks/kk] u; kckt kj] vt esj
j kt -
A
92- Jhi z
eks
n dq
ekj t S
u] i kjl fi z
UVl Z
] ' kkgnj k&fnYyhA
93- Jh pka
ney vfuy dq
ekj l j koxh] fdkuxa
t fcgkjA
94- dq
ekjhvfnrhfi rk vi ks
ykst hl kS
xkuh] ba
nkS
jA
95- Jherhea
tw
yrk /k-i - i z
HkkpUn xks
/kk&u; k ckt kj] vt es
jA

G G G G G

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

G
YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej kee

Yeejle YeceCe
$e+<eYeosJe leerLe&sMe eYeg, meceJemejCe kes F&Me~
eerefJenej mes MegYe kejW, vecetb veceekej MeerMe~~1~~
keYeer he{e Lee, megvee Lee, uesefkeve osKee veneR Lee~ keee veneR osKee Lee? Deheves
veiej ceW meceJemejCe kee Deeieceve, Deheves ojJeepes hej meceJemejCe kee Deevee~ meceJemejCe
jLe kees Deheves ej hej osKe kej ueesie ueeueeefele nes G"les Les, Gmekes mJeeiele kes efueS,
ceQves keYeer ceeleepeer kes eje megvee Lee efke ueesie %eeve peesefle ues peeves kes efueS me[ke
hej ues peeles Les, uesefkeve Deheveer DeeBKeeW mes osKee efke ueesie IebbeW henues mes ceeie& ceW Ke[s
jnles Les efke keye jLe Deees Deewj veeeles ieeles Fmes veiej ceW ues eueW~
keF& veiejeW ceW veiej kes yeenj heerlee ueieekej Gmes kee kej veiej ceW eJesMe kejeles
Les~ keF& ueesie jbie iegueeue G[eles ngS jLe ues peeles Les~ Flevee YeJe mJeeiele neslee Lee
efke osKekej ieewjJe neslee Lee efke ceQ jLe kees ueskej eue jne ntB, Fmekee mebeespeke ntB~
meyemes ye[er yeele lees en nw efke Deepe leke ceQves nj #es$e ceW YeceCe efkeee uesefkeve keYeer
Yeer keesF& ogIe&vee veneR ngF&, kenerb Yeer keesF& DeMegYe yeele veneR ngF&~ keF& yeej he$ekeej

(26)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ueesie hetles efke Deehekees keYeer efkemeer ekeej keer hejsMeeveer ngF& Deewj peye Gej ve ceW
efceuelee lees ye[e Deeee& kejles efke leerve Je<e& ceW keYeer hejsMeeveer veneR ngF&~
meYeer eebleeW ceW SJeb veiejeW ceW Ske mes ye{kej Ske keee&ece ngS~ ess-ess
veiejeW ceW efmehe& jLe kees osKeves kes efueS Deheej peve-mecetn Ske$e neslee Lee~ ess-ess
veiejeW ceW peneB 8-10 Iej keer meceepe nesleer Leer ceQ lees megvekej meeselee efke Dee" ome
Iej Jeeues kewmes keee&ece kejWies uesefkeve ieeBJeYej kees Deecebef$ele kejkes Ssmee keee&ece
kejles efke osKeves Jeeues kenles efke JeekeF& keee&ece ngDee nw~ keF& mLeeveeW hej ies
yeveekej, leesjCe ej yeveekej, yewvej ueieekej, heue, ceer"e, veeefjeue, hese heoeLeeX kees
yeeBkej ueesie mJeeiele kejles Les~
Deepe 2500 meeue yeeo Yeejle keer Fme heeJeve JemegvOeje hej meceJemejCe Deeee
nw Yeues ner en meceJemejCe keer eefleke=efle nw uesefkeve Meeeese efJeefOe mes FmeceW SkeSke eerpe yeveeeer ieeer nw~ Fme meceJemejCe ceW Dee" efpeveefyecye eefleefle efJejepeceeve
nQ pees meJe&Lee hetpe nQ~ peerJeve ceW meye keg osKee nesiee, uesefkeve meceJemejCe kes
efJeejCe kee efJenbiece Me veneR osKee nesiee~ hetpe ceeleepeer keer ke=hee emeeo mes nceves
Je Deeheves efpeme Me keer keYeer keuhevee Yeer veneR keer nesieer Jen Me nceves Deheveer
DeeBKeeW mes osKee~ Deepe meceJemejCe efmehe& leerLeeX hej ee cebefojeW ceW heees peeles nQ uesefkeve
Fme meceJemejCe kes ceeOece mes ve peeves efkeleves peerJeeW kee keueeCe nes ieee~ en ee$ee
Ske Ssefleneefmeke SJeb eeoieej ee$ee nw~ Deepe Fme ee$ee kees efmehe& nce efkeleeyeeW ceW
he{kej ner cenmetme kej mekeles nQ keeeWefke es yeerles ngS heueeW keer eeoW nw~ mecee yeerle
peelee nw efmehe& eeoW jn peeleer nQ~
YeieJeeve ceneJeerj kee meceJemejCe efpeme mecee efJehegueeeue heJe&le hej Deeee lees
meejer jepeie=ner veiejer Keeueer nes ieeer Leer~ meYeer vej-veejer Ssmes Yeeies pee jns Les pewmes
yengle ye[er efveOeer efceue ieF& nes, pees pewmes Lee Jewmes ner Yeeiee pee jne Lee~ vej-veejer lees
pee ner jns Les Ske cesb{ke Yeer YeieJeeve keer YeefeJeMe cegKe ceW keceue keer heeBKeg[er oyeees
euee pee jne Lee~ ceeie& ceW jepee esefCeke kes neLeer kes hewj kes veeres Dee peelee nw Deewj
oyekej cej peelee nw~ meceJemejCe kees osKee veneR, oMe&ve heees veneR, YeieJeeve ceneJeerj

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(27)

keewve nQ Gmes ceeuetce veneR, cee$e YeeJeveeDeeW kee en heue nw efke lel#eCe mJeie& ceW osJe
nes ieee Deewj legjble Deheves DeJeefOe%eeve mes peeve efueee efke ceQ keneB mes Deeee ntB Deewj
jepee esefCeke mes henues YeieJeeve kes meceJemejCe ceW hengBe peelee nw~ Deye Deehe meesefees
efke cee$e YeeJevee Yeeves mes en heue eehle neslee nw Deehe lees meceJemejCe kes mee#eeled
oMe&ve kej jns nQ Deehekes kejes[eW pevceeW kee hegCe nw efke Deeheves meceJemejCe osKee SJeb
Gmekes oMe&ve efkees~
eb[erie{ kes Deboj Flevee YeJe peguetme efvekeuee efke meew Je<eeX kee Fefleneme efhe[
ieee~ peehegj Je efMeJehegjer ceW Flevee efJenbiece Me osKeves kees efceuee efke ceve eenlee
nw efke jespe Ssmee Me osKeW~ meeiej ceW hetje peve mewueeye Gce[ he[e eneB leke efke jeef$e
ceW ueesieeW kees nevee he[e Deewj kenvee he[e efke nceW Deieues ieebJe peevee nw~ Fcheeue
kes Deboj jepeheeue cenesoe meYee ceW Deees Deewj meceJemejCe jLe kee mJeeiele kej
Dehevee meewYeeie ceevee~ Fueeneyeeo Menj ceW 2600 yees OJepeeeW ueskej eue jns Les~
Fboewj ceW MeesYeeee$ee ceW Flevee peve mewueeye Lee efke me[keeW hej hewj jKeves keer peien veneR
Leer~ Deveske #es$eeW keer heojpe efueS ngS Je meYeer Deeeee& GheeOeee meeOegDeeW kee
DeeMeerJee&o ueskej en ee$ee eue jner Leer~
meble efMejesceefCe Deeeee&eer efJeeemeeiej peer pewmes mebleeW ves pewmes ner megvee efke
meceJemejCe Deeee nw legjble ner jLe kes mece#e Deees~ 128 efheerOeeefjeeW kes meeLe heewve
Iebs leke meceJemejCe osKeles jns Deewj ieodieo nes iees~ elegLe&keeue pewmee Me eleerle
nes jne Lee~ Deeeee& Je&ceeve meeiej peer cenejepe hetjer MeesYeeee$ee ceW meeLe eues SJeb
meYeer keee&kelee&DeeW kees DeeMeerJee&o eoeve efkeee~ Deveske Meemekeere DeefOekeejer vesleeieCe
heOeejs Deewj meceJemejCe kee mJeeiele kej Deheves Deehe kees Oeve ceevee~
en jLeee$ee efmehe& peve-peve keer YeeJeveeSb Ske$e kejves kes efueS nesleer nw
efnceeuee mes ueskej keveekegceejer leke nj efkemeer keer YeeJevee peg[s~ nj efkemeer kes
Deboj en YeeJevee Deees efke eerpe nceejer nw DehevelJe keer YeeJevee peg[s Deewj FvneR
YeeJeveeDeeW kes meeLe Deehekees ues euelee ntB meceJemejCe eerefJenej jLe YeceCe keer
mebef#ehle PeueefkeeeW keer Deesj~

meceJemejCe Yeejle ee$ee

2500 Je<eeX yeeo Oejleer hej meceJemejCe kee efJenbiece Me GheefmLele ngDee

efouueer GodIeeve keee&ece

22 ceee& 1998 ew$e ke=<Cee veJeceer kee efove Yeejle kes Fefleneme ceW mJeefCe&ce he=
yevekej jn ieee~ Deepe Yeejle keer jepeOeeveer efouueer kes eeBoveer eewke ceW keee hetjer efouueer
veiejer ceW Ske Depeerye Guueeme nw, Gcebie nw, meejer veiejer kees leesjCe ejeW mes mepeeee ieee
nw~ Ssmee ueielee nw Deepe keg efJeMes<e GlmeJe veiejer ceW nesves pee jne nw~ peer neB! en efJeMes<e
GlmeJe ner nw~ Deepe 2500 Je<eeX kes yeeo Fme DeJeveerleue hej YeieJeeve $e+<eYeosJe kee
meceJemejCe Glej jne nw pees efke Deepe mes kejes[eW Je<e& hetJe& efveefce&le YeieJeeve $e+<eYeosJe
kes mee#eeled meceJemejCe kee DeeYeeme efouee jne nw~
Fve meYeer GcebieeW kees osKeles ngS eMve G"lee nw efke keewve nw Fme meceJemejCe kees Fme
hebece keeue ceW Oejleer hej DeJeleefjle kejves Jeeuee keewve nw efpemeves hegve Fme Yetleue hej
mee#eeled elegLe& keeue kee DeeYeeme keje efoee nw? efpe%eemee kees Meevle kejves Jeeuee Gej
efceuelee nw~ Jen nw YeieJeeve keer yeeeer heg$eer mece Fme egie keer eLece yeeue yeeeeefjCeer,
Fme egie kes eLece Deeeee& eeefj$e eeJeleea eer Meebeflemeeiej peer cenejepe keer hejbheje keer
meJeexe meeOJeer, pecyeterhe jevee Deeefo Deveske jeveeDeeW keer heeJeve esefjkee, ieefCeveerecegKe
hetpe Deeefe&keejlve 105 eer %eeveceleer ceeleepeer~ efpevekes ceefmle<ke ceW en yeele DeeF& nw~
Deepe peye nceeje Yeejle ieejle yevee pee jne nw, eneB efnbmee kees ye{eJee efceue jne nw,
DeC[eW kees Meekeenejer kene pee jne nw, ceeBmeenej, Mejeye, yete[KeeveeW kee Keguekej
eeej nes jne nw Ssmes mebJesoveMeerue mecee ceW GvneWves hetjs Yeejle ceW Deefnbmee, YeeF&-eeje,
megKe-Meebefle, #esce megeYf e#e kee mebosMe osves kes efueS Ske eespevee yeveeF& YeieJeeve $e+<eYeosJe
meceJemejCe eerefJenej keer~ Gme eerefJenej kee GodIeeve meceejesn Deepe Yeejle keer
jepeOeeveer efouueer kes eeBoveer eewke efmLele ueeue efkeuee cewoeve mes nesves pee jne Lee FmeefueS
Deepe peveceeveme Gce[ jne Lee ueeueefkeuee cewoeve keer Deesj~ Deveske megotjJeleea eevleeW
ceneje^, iegpejele, jepemLeeve, kevee&ke, Gej eosMe Deeefo mes Deveske cenevegYeeJe heOeej
jns Les~ DeeFS, nce Yeer ues eueles nQ Deehekees Gmeer ueeue eqkeuee cewoeve kes eebieCe ceW peneB

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(29)

mes Deefnbmee kee efyeiegue yepee, eeCeercee$e kees Meebefle, YeeF&eejs kee mebosMe efoee ieee~ lees nce
Yeer eueW Gme ceneved GlmeJe ceW Yeeie ueskej hegCeepe&ve kejves12.35 yepes keee&ece mLeue (ueeueefkeuee cewoeve) ceW hetpe ieefCeveer eer memebIe kes
heOeejles ner meeje meYeeceC[he YeieJeeve $e+<eYeosJe Je ieefCeveerceeleepeer keer pee-peekeejeW
mes iebgpeeeceeve nes G"e~ hetpe ceeleepeer kes cebe hej heOeejles ner Deepe kes DeOe#e cenesoe
ceeveveere veJeefveJee&efele meebmeo SJeb hetJe& veeieefjke Geve ceb$eer eer Oevevpee kegceej pewve
Deheves efveele mecee hej mehelveerke heOeejs iees~ Deye meYee keer keee&Jeener eejbYe keer ieeer~
keee&ece kee MegYeejbYe hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer mebIemLe yeeeeefjCeer
yenveeW keg. eefvkee SJeb keg. Fvot kes cebieueeejCe mes ngDeehegosJe vecemlegYeb, egieeefoheg<eee les~
F#JeekegJebMemetee&e, Je=<eYeee vecees vece~~
eYeg meceJemejCe kes eerefJenej mes Oejleer Oeve ngF& nw.....~~
lelheeeled Fme Oece& meYee keer DeOe#elee kejves Jeeues veJeefveJee&efele ceeveveere meebmeo
cenesoe mehelveerke kee iegueeye kes megvoj heg<henej, yewpe SJeb oghes eje efJeefMe cenevegYeeJeeW
eje mJeeiele efkeee ieee~ hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer eje GvnW pewve
Jee*dcee kee %eeve kejeves Jeeueer hegmlekeeW kee mes eoeve efkeee ieee leLee hetpe #eguueke
eer ceesleermeeiej peer cenejepe eje GvnW meceJemejCe eerefJenej kee eleerke efevn YeW efkeee
ieee~ mJeeiele keer Fmeer e=bKeuee kees Deeies ye{eles ngS Fme efJeMeeue peguetme ceW meewOece& Fv
yeves eer esceebo pewve Keejer yeeJeueer, Oevekegyesj eer Deefveue kegceej pewve keeiepeer, Yejle
eeJeleea yeves eer jepekegceej peer pewve yeerje efyeu[me&, jepee eseebme yeves eer ceneJeerj emeeo
pewve yebieeueer mJeer meWj SJeb meJee&Cn osJe yeves eer efJepee kegceej pewve oefjeeiebpe efouueer
kee mJeeiele ceeveveere meYeeOe#e eje efkeee ieee~ nsueerkeehj mes heg<heJe=ef kejves Jeeues
eer vejsMe yebmeue hetmee jes[, Depee kegceej pewve mejmJeleer efJenej, megMeerue kegceej pewve
hene[er Oeerjpe, megjsv kegceej pewve ef$eveiej leLee meceJemejCe keer eLece Deejleer kee meewYeeie
eehle kejves Jeeues eer Depee kegceej peer kee Yeer mJeeiele efkeee ieee~
ceneje^ kee eefleefveefOelJe kej jns ceneje^ eevle leerLe&#es$e keceser kes DeOe#e

(30)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

[e. heVeeueeue peer heehe[erJeeue ves Fme DeJemej hej kene efke Fmes peuoer mes peuoer ceneje^
eeble ceW YespeW, nce meye yengle Glmegke nQ Fmekee mJeeiele kejves kes efueS~ Deehekes efJeeej
ceW en yeele DeJeMe Deeleer nesieer efke hetpe ceeleepeer kees $e+<eYeosJe keer yeele ner keeeW
peBeer? peye ceeleepeer ves osKee efke ueesie ceneJeerj YeieJeeve kees pewve Oece& kee eJele&ke
ceeve jns nQ leye Gvekeer keuheveeDeeW keer lejbieeW ves Fme yeele kees heke[ efueee efpememes
GvneWves yeer[e G"eee YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eeej-emeej kee efpememes pewveOece& keer
eeeervelee kee %eeve nes mekes~
Fvoewj, ceOeeosMe mes heOeejs eer Meebefleueeue peer oesMeer (DeefKeue YeejleJe<eeae
efoiecyej pewve meceepe ntce[ peeefle kes DeOe#e) ves kene efke $e+<eYeosJe YeieJeeve ves pees
GheosMe efoee nce Gmekee hetCe&hesCe heeueve kejles nQ Je kejWies~ hejvlegg pees yeer[e hetpe
ceeleepeer ves G"eee nw Jen eMebmeveere nw~ ceQ ceOeeosMe keer lejhe mes Deeeemeve oslee ntB efke
Fmekee nce neefo&ke mJeeiele hetCe&hesCe kejWies~
JeeJe keer e=bKeuee kees Deeies ye{eles ngS pewve meceepe kes Jeefj veslee eFcme
Dee@he FefC[ee kes keee&keejer efveosMeke meent eer jcesMeebo pewve ves kene efke ceQ Deheves
hegCe kee Goe ceevelee ntB efke Fme Oeeefce&ke meYee ceW cegPes Yeer oes Meyo yeesueves kee ceewkee
efceuee~ en keee&ece pees Deepe nes jne nw en nceejs Deeefo leerLekej kes meceJemejCe
eerefJenej kee keee&ece nw Jen peie kees Meeefvle osiee~ hetpe ceeleepeer kes meeefveOe ceW
nesves Jeeues Fme keee&ece kee cegKe GsMe Deefnbmee, Meekeenej kee eeej nesiee
keeeWefke Deepe ueesieeW kee Keeve-heeve efyeie[ ieee nw~ nce Gme hejcheje kees ceeveves Jeeues
nQ efpemekes yeejs ceW kene nwhejefnle mejme Oejce veefnb YeeF&, hej heer[e mece veefnb DeOeceeF& nce Gmeer mebmke=efle
kes nQ efpemekeer esjCee eesle nceejer ceeleepeer pewmeer iegJej nQ~ nceW efJeeeme nw efke nce Gvekes
yeleees heoefevneW hej eue mekeWies~ Fmekes meeLe ner GvneWves ceeBme efveee&le kee efJejesOe efkeee~
eer mJeosMe Yet<eCe peer ves kene efke nce efouueerJeeefmeeeW kee meewYeeie nw efke eneB mes
meceJemejCe eerefJenej kee eJele&ve nes jne nw~ nceejs pewve meceepe kee eleske
Oeeefce&ke, meeceeefpeke keeeeX ceW eesieoeve jne hej nceW ogKe nw efke pewve meceepe kees

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(31)

jepeveerefle kes #es$e ceW Yeguee efoee peelee nw~ Meeeo en nceejer kecepeesjer nw efke nce
pewve yebOeg Fmekeer mejkeej mes ceeBie venerb kejles~ nce Deepe kes efove en YeeJevee kejles
nQ efke eOeeveceb$eer peer Fme yeej pewve meceepe kes eefleefveefOe kes he ceW ceeveveere
meebmeo eer Oevevpee peer kees eefleefveefOelJe eoeve kejW~
Fme heeJeve heefJe$e meceejesn ceW pewve meceepe kes Jeefj veslee meent eer DeMeeske kegceej
peer leLee eer jcesMe pewve-heer.Sme.pewve kes MeerIe mJemLelee keer cebieue keecevee keer ieeer~
keee&ece kes ceOe e%eeeceCeer hetpe Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer eje
jefele meceJemejCe eerefJenej efJe<eeke meeceefeke YepeveeW keer kewmes kee eer Oevevpee
kegceej peer (ceeveveere meebmeo cenesoe) eje leLee eer vejsMepeer yebmeue-hetmee jes[ eje
efJeceeseve kejeee ieee leLee DeefKeue YeejleJe<eeae efoiecyej pewve ceefnuee mebie"ve keer
heef$ekee yeeeer osMevee kes efJeMes<eebke kee efJeceeseve ceneceb$eer SJeb eOeeve mecheeefokee
eerceleer megceve pewve ves cenemeYee kes ceneceb$eer eer iepejepe peer iebieJeeue mes kejJeeee~
Fve mecemle keee&eceeW kes cegKe keee&kelee& Fme meceJemejCe eerefJenej kees meheue
yeveeves ceW hetCe& vesle=lJe eoeve kejves Jeeues kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve ves meceJemejCe
eerefJenej kee hetje eehe emlegle kejles ngS yeleeee efke Fmeer Meleeyoer ceW heeBe jLe
eJeefle&le nes egkes nQ Deewj Deye en "e eJele&ve meceJemejCe eerefJenej kee nw~ hetpe
ceeleepeer kes ceefmle<ke ceW yengle efoveeW mes en yeele Dee jner nw efke pewveOece& kees YeieJeeve
ceneJeerj ves eueeee Fme Yeeceke emeej kees otj kejves kes efueS leLee pewve Oece& keer
eeeervelee yeleeves nsleg Gmekee eeej-emeej kejves kes efueS meceJemejCe eerefJenej kee
jLe hetjs Yeejle kes ehhes-ehhes cesW peekej Oece& kee eeej-emeej kejsiee~
meceJemejCe kee Dehevee Ske efJeMes<e cenlJe neslee nw~ FmeceW ceveg<e keee heMeg Yeer
yewj YeeJe kees lepeles nQ~ Deepe Yeer eneB keF& mebmLeeDeeW kes eefleefveefOe Skeef$ele nQ Gve
meyekes efueS cesjer esjCee nw efke en meceJemejCe peye Deehekes veiej ceW DeeS lees Deehe
mee#eeled meceJemejCe kes meMe ner Fmekee mJeeiele keefjesiee, FveceW efJejepeceeve eefleceeSb
eefleefle nQ~ meejs efnvogmleeve ceW oes Je<e& leke Fme meceJemejCe kee YeceCe nesiee~
lelheeeled keg. mJeeefle pewve ves meceJemejCe kes mJeeiele ceW ve=le emlegle efkeee SJeb heb.

(32)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

megOece&ev pewve Meeeer efleJejer kees meceJemejCe eerefJenej kee mebeeueke leLee cegPes
mebeespeke ceveesveerle kejkes mJeeiele efkeee ieee~
Fve meYeer keee&eceeW kes Devevlej Deheves cebieue DeeMeerJee&o ceW pecyeterhe kes
heer"eOeerMe hetpe #eguuekejlve Oece&efoJeekej eer ceesleermeeiej peer cenejepe ves 16 Je<e&
hetJe& keer IeveeDeeW kee mcejCe kejeles ngS kene efke Fmeer ueeueefkeuee cewoeve mes 4 petve
1982 kees lelkeeueerve eOeeveceb$eer eerceleer Fbefoje ieebOeer eje eJeefle&le pecyeterhe
%eevepeesefle mes DehetJe& Oece&eYeeJevee ngF& Leer~ efpemeves hetjs osMe ceW Meebefle SJeb Deefnbmee kee
mebosMe efoee Lee~ Deepe hegve Fmeer ueeue efkeuee cewoeve mes meceJemejCe eerefJenej
jLeeJele&ve nes jne nw pees meejs Yeejle ceW Deefnbmee SJeb Meekeenej kee mevosMe peve-peve
kees oslee ngDee pewve Oece& keer eeeervelee kee efoioMe&ve kejeSiee~ Yeejle pewmes ke=ef<e eOeeve
osMe mes Deepe heMegDeeW keer nlee kej ceeBme kee efveee&le efkeee pee jne nw Deewj yeoues
ceW Gve osMeeW mes ieesyej kee Deeeele efkeee pee jne nw en ye[s Mece& keer yeele nw~
e%eeeceCeer Deeefe&kee eer evoveeceleer ceeleepeer ves megvoj YepeveeW, ieerleeW SJeb veejeW
kes ceeOece mes Fme eerefJenej kees Deefnbmee, Meekeenej SJeb meoeeej hewueeves Jeeuee
yeleeles ngS meceJemejCe keer heefjYee<ee yeleeF& efke meceked ekeej mes pees DeeS ngS eleske
peerJe kees MejCe eoeve kejves Jeeuee nw Jen nw meceJemejCe~ Fme meceJemejCe kes ceeOece
mes YeieJeeve $e+<eYeosJe kes efmeevle ogefveee kes keesves-keesves ceW peeSbies efke pewveOece&
Deveeefo efveOeve nw Deewj egieeJele&ke eLece leerLe&kej YeieJeeve $e+<eYeosJe nbw~
DeeMeerJee&o e=bKeuee kes ceOe Deheves DeOe#eere Yee<eCe ceW meYeeOe#e veJeefveJee&efele
meebmeo eer Oevevpee kegceej pewve ves kene efke en pees YeieJeeve $e+<eYeosJe pevcepeebleer
kes MegYe DeJemej hej meceJemejCe eerefJenej kee eJele&ve nes jne nw en hetjs oes Je<e& leke
mechetCe& YeejleJe<e& ceW pewve Oece& kee mevosMe ueskej peeSiee~ efhej mes pewveOece& kee
hegveej kejsiee~ en efJeeOece& nw~ Deepe peye osMe mebke keer efmLeefle mes iegpej jne
nw leye en nceW Yeefe keer esjCee osiee Deewj efJee ceW megKeMeeefvle eoeve kejsiee~
eJeeve kes Fmeer ece kees Deeies ye{eles ngS hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer ves kene efke Deepe mes {eF& npeej Je<e& hetJe& YeieJeeve ceneJeerj kee meceJemejCe

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(33)

hetjs Deeee&Jele& ceW Ietce egkee nw Deewj Gmemes kejes[eW Je<e& hetJe& YeieJeeve $e+<eYeosJe kee~
efpeme ekeej leerveeW ueeskeeW ceW megces heJe&le meyemes TBee nw Gmeer ekeej meceJemejCe keer
ue#ceer meJe&es nw~ nce MeeeeW ceW he{les nQ efke efpeme mecee YeieJeeve kees kesJeue%eeve
neslee nw DeekeeMe mes heg<heJe=ef nesves ueieleer nw, Fv Deheves heefjkej meefnle mlegefle nsleg
eue he[lee nw Deewj Oevekegyesj meceJemejCe keer jevee kej osles nQ Jen Fmeer Yeejle keer
heeJeve JemegvOeje Leer peneB meceJemejCe kee cebieueceeer eerefJenej ngDee Lee~ ceQves esjCee
oskej meceJemejCe keer Fme eefleke=efle kee efvecee&Ce kejeee nw~ Fmekee eerefJenej peneBpeneB nes JeneB-JeneB megKe-mece=ef hewues, Meebefle nes leLee en eeCeercee$e kes efueS
cebieueceeer nesJes ener cesje cebieue DeeMeerJee&o nw~
Fve meYeer keee&eceeW kes yeeo ueesieeW ves osKee Ske efJenbiece Me meceJemejCe
eerefJenej kee, pees efke efouueer kes Fefleneme ceW mJeefCe&ce he= yevekej peg[ ieee nw~ egieeWegieeW leke en ueesieeW kees mcejCe efoueelee jnsiee efke keYeer jepeOeeveer efouueer mes
meceJemejCe eerefJenej ngDee Lee pees elegLe&keeue keer eeo efouee jne Lee~ ueeKeeW keer
pevelee mes meefnle en Ssefleneefmeke peguetme ueeue efkeuee cewoeve mes eejbYe neskej eeBoveer
eewke, helesnhegjer, Keejer yeeJeueer, meoj yeepeej neslee ngDee hene[erOeerjpe hej hengBee
peneB mJeeb osJejepe Fv ceeveeW iebOeesoke keer Je=ef kej jns Les~ kene nw peye meceJemejCe
keer jevee nesleer nw leescebo megievOe yeeej hegefve, iebOeesoke keer Je=ef~
Yetefce efJe<ew kebke veneR, n<e&ceeer meye me=ef~~
Deepe Jener ceenewue eneB GheefmLele Lee~ peneB peguetme kes eejbYe kes mecee keeheer
ieceea Leer JeneR Deye meceJemejCe eerefJenej nesles ner cebo megieefvOele heJeve eueves ueieer Leer
Je nukeer-nukeer yetBoeW keer hegnejW meyekees le=hle kejves ueieeR~ Fme efJeMeeue peguetme ceW
megvoj-megvoj PeeBefkeeeb, Deveske yewC[ yeepes, FveefCeee@B kesmeefjee heefjOeeve ceW jpele
keueMe efueS ngS, YeieJeeve $e+<eYeosJe kes 1008 veeceeW keer OJepeeSb efueS ngS mketueer
yeeueke leLee 32 npeej cegkegye jepeeDeeW kee eefleefveefOelJe kejles ngS cegkegye
jepee yeefiIeeeW ceW MeesYeeeceeve Les~ meeLe ner efJeMes<e Deeke<e&Ce kee kesv meceJemejCe jLe

(34)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Je SsjeJele neLeer Lee efpeme hej eer er Deeefo De efokekegceeefjeeB Decebieue Je ueskej
yew"er LeeR leLee Yejle eeJeleea Je jepee eseebme mehelveerke yew"kej pevelee kees efkeefceke
oeve kes eleerke ceW emeeo Je Deefnbmee Meekeenej keer hegmlekeW efJeleefjle kej jns Les~
SsjeJele neLeer hej yew"s meewOece& Fv Je Oevekegyesj jlveJe=ef kej jns Les~ osJe yeves ngS
cenevegYeeJe DeekeeMe mes nsueerkeehj eje heg<heJe=ef kej jns Les Je peien-peien Deveske
cenevegYeeJeeWs eje "C[eF&, heue, kesMeefjee otOe, efMekebpeer, Meye&le, efceeve, vecekeerve
Deeefo efJeleefjle efkees iees pees efke efkeefceke oeve pewmee Me GheefmLele kej jns Les~
efouueer kes Fefleneme ceW en DeYetlehetJe& MeesYeeee$ee Leer FmeceW DeefKeue YeejleJe<eeae
efoiecyej pewve ceefnuee mebie"ve efouueer keer ceefnueeDeeW kee efJeMes<e eesieoeve jne~
hee"keeW! Fme DeYetlehetJe& MeesYeeee$ee kee en Deehekees DeeBKeeW osKee JeCe&ve yeleeee
ieee nw~ pewmes jece kes efoefiJepee kes efueS Iees[e es[e ieee Lee Jewmes ner efJee ceW megKe
Meebefle, YeeF&-eeje, Deefnbmee, Meekeenej kee eeej Je pewve Oece& keer efJepeeheleekee
henjeves nsleg jepeOeeveer efouueer kes ueeue efkeuee cewoeve ceW eueves Jeeuee en Ssefleneefmeke
meceejesn meejs osMe kes efueS keueeCekeejer nesJes ener cebieue YeeJevee nw~
meceJemejCe eerefJenej kee meceeheve hene[er Oeerjpe hej ngDee~ Fme MegYe DeJemej
hej hene[er Oeerjpe pewve hebeeele (meceepe) eje meceJemejCe jLe kee YeeJeYeervee
mJeeiele efkeee ieee leLee mecemle Deeievlegke Oece&yevOegDeeW kees hene[er Oeerjpe pewve
meceepe eje mebleg efkeee ieee~ Deieues efove eele hetJe& kesvere ceb$eer eer peieoerMe
eFuej ves Deekej hetpe ceeleepeer kee eJeeve megvekej DeeMeerJee&o eehle efkeee leLee
meceJemejCe jLe osKekej emeVelee Jee keer~

eOeeveceb$eer peer ves meceJemejCe jLe kee eJele&ve efkeee

efoveeBke 9 Deewue kees efJeeJebe YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer keer pevce peevleer keer
heeJeve yesuee ceW pewve meceepe keer Jeefj meeOJeer hejce hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer
ceeleepeer mes MegYeeMeerJee&o eehle kej jepeOeeveer efouueer kes leeuekeesje msef[ece mes Yeejle
kes ueeskeefee eOeeveceb$eer ceeveveere eer Deue efyenejer Jeepeheseer ves YeieJeeve $e+<eYeosJe
meceJemejCe eerefJenej jLe kee Yeejle YeceCe nsleg eJele&ve efkeee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(35)

Fme MegYeeJemej hej meceJemejCe jLe keer mecesefjkee eer %eeveceleer ceeleepeer ves
GheefmLele pevemecetn SJeb eOeeveceb$eer kees mecyeesefOele kejles ngS kene efke hegjeCeeW ceW
JeCe&ve Deelee nw efke efpeme osMe kee Deeee ueskej meeOeg meble lehemee kejles nQ, Gme osMe
kes jepee kees Gvekeer lehemee kee "e Yeeie hegCe mJeecesJe eehle nes peelee nw, Fme
e=bKeuee ceW nceejs Jeepeheseer peer nce ueesieeW keer leeie lehemee kee hegCe efyevee heefjece
efkees ner eehle kej jns nQ~ Deepe YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer kes pevce peevleer meceejesn
kes DeJemej hej Deeefo yeee YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meceJemejCe kee pees eJele&ve kej
jns nQ Jen Yeer osMe keer jepeveerefle kes efueS SJeb mecemle pevelee kes efueS cebieuecee
#escekeejer nesiee~ ceneJeerj mJeeceer kes heeeled Fme Oejleer hej Deepe leke keesF& meceJemejCe
veneR Deeee, keeeWefke Fme keefueegie ceW leerLekej veneR nesles nQ~
meYee ceW eOeeveceb$eer eer Jeepeheseer peer ves msef[ece kes meYeeieej ceW GheefmLele
Yeejle keer pevelee kees mecyeesefOele kejles ngS kene efke cesje Deepe DenesYeeie nw peye
YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meceJemejCe eerefJenej kee eJele&ve kejves nsleg cegPes eneB
Deecebef$ele efkeee ieee nw~ YeieJeeve ceneJeerj keer pevce peevleer Deepe osMe Deewj efJeosMeeW
ceW Yeer ceveeF& pee jner nw~ Gmeer kes meeLe pees jLe osMeYej ceW YeceCe kejves pee jne nw,
ceQ Gmekee oe mes mJeeiele kejlee ntB Deewj meYeer eosMeeW ceW efJee yevOeglJe kee hee"
he{eves Jeeues Fme jLe kees meYeer eosMeeW ceW jepekeere mecceeve eehle nesiee, en ceQ
Deeeemeve eoeve kejlee ntB GvneWves kene efke ceQ Deepe cegKe he mes hetpe eer %eeveceleer
ceeleepeer kee MegYeeMeerJee&o uesves Deeee Lee Jen cesje ue#e hetCe& nes ieee nw~ keeeWefke
Gvekee Ketye DeeMeerJee&o cegPes efceue ieee nw~ hetpe ceeleepeer kes DeeMeerJe&eveeW kes meboYe&
ceW GvneWves kene efke Fme keefueegie ceW nce ueesieeW kees mevleeW kes lehe kes "s Yeeie heue
mes Yeer peeoe efceueves keer DeeJeMekelee nw keeeWefke keefueegie ceW mecemeeSb peeoe nQ~
ceQ ceeleepeer kes ejCeeW ceW yeej-yeej velecemleke ntB Deewj Deehe meYeer kees OeveJeeo oslee
ntB~ keesF& Yeer osMe efkeleveer Yeer eieefle kej ues, Gmekes efveJeeefmeeeW kees leye leke Meebefle veneR
efceue mekeleer peye leke Jen meeOeg-mebleeW kee Deeee ve ues~ ceneJeerj keer Deefnbmee kees
Deheveeves mes ner je^ ceW efmLejlee, Meebefle SJeb efJekeeme mebYeJe nw~

(36)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

GodyeesOeve keer e=bKeuee ceW pewve meeOJeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer ves meceJemejCe
kee DeLe& yeleeles ngS kene efke leerLekej YeieJeeve kees kesJeue%eeve eehle nesves hej Fv keer
Dee%ee mes kegyesj eje jeer peeves Jeeueer Oece&meYee kees ner meceJemejCe kenles nQ~
Fmeer meboYe& ceW hetpe heer"eOeerMe #eguueke eer ceesleermeeiej peer cenejepe ves
eer %eeveceleer ceeleepeer kes JeefelJe SJeb ke=eflelJe kee heefjee eoeve kejles ngS meYeer
kees yeleeee efke yeermeJeeR meoer keer eLece yeeue yeeeeefjCeer meeOJeer SJeb efJeMeeue
meeefnle keer efvecee&$eer eer %eeveceleer ceeleepeer kee heefjee Gvekeer lespemJeer cegKeeke=efle
osKeves mes ner eehle nes peelee nw~ Gvekeer esjCee mes nefmleveehegj leerLe& hej efveefce&le oMe&veere
pecyeterhe jevee kee oMe&ve kejves osMe-efJeosMe kes ee$eer heOeejles nQ~
Deepe keer meYee keer DeOe#elee kej jns meebmeo eer Oevevpee kegceej pewve ves Deheves
DeOe#eere GodyeesOeve ceW mechetCe& pewve meceepe keer Deesj mes eOeeveceb$eer kee nee|o&ke mJeeiele
kejles ngS GvnW Deeeemeve efoee efke Deefnbmeeefee pewve meceepe meowJe Deehekes meeLe nw~
Deeheves kene efke pewve keesF& peeefle, keewce ee hebLe veneR en lees peerJeve heefle nw efpemekes
Deheveeves hej osMe keer pJeueble mecemeeDeeW kee menpe meceeOeeve nes mekelee nw~
DeefKeue Yeejleere efoiecyej pewve heefj<eod kes je^ere DeOe#e meent jcesMe evo pewve
ves kene efke YeieJeeve ceneJeerj kes efmeeble Meeele nQ, GvneWves Deveeeej kees otj efkeee
leLee Deefnbmee, Deveskeeble, Deheefjen kes Ssmes met$e efoes efpevemes meYeer mecemeeSb nue nes
mekeleer nQ~ Deeheves yeleeee efke YeieJeeve ceneJeerj pewve Oece& kes Debeflece leerLekej SJeb
YeieJeeve $e+<eYeosJe eLece leerLekej nQ~ en ieuele nw efke YeieJeeve ceneJeerj pewve Oece&
kes mebmLeeheke Les~ Gvemes hetJe& lees 23 leerLekej nes egkes nQ~
meceJemejCe eerefJenej keer je^ere meefceefle ves eOeeveceb$eer peer kes kejkeceueeW ceW
YeieJeeve $e+<eYeosJe kes mJeCe&ceeer ejCekeceueeW keer Ske megvoj eefleke=efle meceefhe&le keer
Deewj Gvekes eje meceJemejCe jLe kes Thej kesMej mes mJeeefmleke yeveJeeee~ eOeeveceb$eer
peer ves jpele eerheue SJeb jlveeW mes ege hetpeve Je mes meceJemejCe kee hetpeve efkeee,
Gmekes heeeled Demeueer nerjs, peJeenjeleeW kes eje heg<heJe=ef keer~ Gve heefJe$e jlveeW ceW mes
keg ceeveveere eer Deue efyenejer Jeepeheseer peer kees Yeer YeW efkees iees, efpemes GvneWves

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(37)

meceepe kes Jeefj cenevegYeeJeeW kees hegve efJeleefjle kej efoes~

%eeleJe nw efke $e+<eYepeebleer (22 ceee& 1998) kes hegveerle DeJemej hej hetpe
ceeleepeer eje Fme jLe kee MegYeejbYe Ssefleneefmeke ueeue efkeuee cewoeve mes efkeee ieee
Lee~ Deepe kes Fme efJeMeeue meceejesn kee MegYeejbYe mebIemLe ye. keg yeervee SJeb ye. keg.
DeemLee peer kes cebieueeejCe mes ngDee~ meJe&eLece eOeeveceb$eer peer hetpe ieefCeveerecegKe eer
%eeveceleer ceeleepeer kee cebieue DeeMeerJee&o eehle kej Gvemes keg efJeMes<e Jeelee& kejkes
meYee cebe hej heOeejs, efpevekee cebe hej GheefmLele pewve meceepe kes ecegKe vesleeDeeW ves
yewpe, ceeuee, oghee SJeb mce=efleefevn Deeefo mes YeeJeYeervee mJeeiele efkeee~ eFcme
Dee@he FefC[ee efouueer kes efveosMeke meent eer jcesMe ebo pewve, efoiecyej pewve cenemeYee
kes je^ere DeOe#e eer efvece&uekegceej (mes"er) pewve, eer Gccesoceue heeb[ee, [e@.Deveghece
pewve Fboewj SJeb jLe kes mebeeueke heb. megOece&ebo Meeeer ves YeieJeeve ceneJeerj mJeeceer
SJeb Deefnbmee Oece& kes efJe<ee ceW Deheves meejieefYe&le JeeJe emlegle efkees~
meYee kee mebeeueve [e@. Deveghece pewve SJeb kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve ves efkeee~

G G G G G

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ceeveveere eOeeveceb$eer peer kes Godieej

meceJemejCe eerefJenej eJele&ve kes mecee kes DebMe
ueeskeefee eOeeveceb$eer eer Jeepeheseer peer ves Fb[esj msef[ece kes meYeeieej ceW
GheefmLele Yeejle keer pevelee kees mecyeesefOele kejles ngS kene efke Deepe cesje DenesYeeie
nw peye YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej kee eJele&ve kejves nsleg cegPes eneB
Deeheves Deecebef$ele efkeee nw~ YeieJeeve ceneJeerj peebleer Deepe osMe Je efJeosMeeW ceW ceveeF&
pee jner nw~ Gmeer kes meeLe pees en jLe meejs osMe ceW YeceCe kejves pee jne nw, ceQ Fmekee
oe mes mJeeiele kejlee ntB Deewj efJeeyebOeglJe kee hee" he{eves Jeeues Fme jLe kees meYeer
eosMeeW ceW jepekeere mecceeve eehle nesiee, en ceQ Deeeemeve oslee ntB~ peneB Yeer en jLe
peeesiee JeneB Ske eslevee peeiesieer Deewj efJee keer mecemeeDeeW kee meceeOeeve kejves kee
peve peeiejCe nesiee~
eOeeveceb$eer peer ves kene efke Deepe ceQ cegKe he mes hetpe %eeveceleer ceeleepeer
kee DeeMeerJee&o uesves Deeee Lee, Jen ue#e cesje hetje nes ieee nw keeeWefke Gvekee
MegYeeMeerJee&o cegPes efceue ieee nw~ ceeleepeer yengle efJeeve nQ Gvekeer meese ceW, Gvekes
uesKeve ceW ienjeF& nw~ ceQves Gvekee meeefnle osKee nw, Gvekes meeefnle ceW pees efevleve
Yeje ngDee nw Gmemes efJee keer mecemeeDeeW kee nue efvekeue mekelee nw~
hetpe ceeleepeer kes DeeMeerJe&eveeW kes meboYe& ceW GvneWves kene efke Fme keefueegie ceW
nce ueesieeW kees mebleeW kes "s Yeeie hegCe mes keece veneR euesiee Deewj peeoe Yeeie osves
keer DeeJeMekelee nw keeeWefke keefueegie ceW mecemeeSB peeoe nQ~
kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve kes eje efoes iees %eeheve keer keg ceeBieeW ceW mes
nefmleveehegj ceW jsueJes ueeF&ve kes meboYe& ceW eOeeveceb$eer peer ves kene ceQ osKetbiee DeYeer leke
nefmleveehegj ceW jsueJes ueeFve keeeW veneR yeveer? leLee cesje hetje meneesie Fme keee& nsleg jnsiee~
Devle ceW kene-ceQ ceeleepeer kes ejCeeW ceW yeej-yeej velecemleke ntB Deewj Deehe meYeer
kees OeveJeeo oslee ntB~

G G G G G

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

$e+<eYeosJe mes ceneJeerj leke ueeueefkeuee cewoeve SJeb Fb[esj msef[ece ceW

Deefnbmee Oece& keer ietbpe

hetpe ieefCeveer ecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer keer efheues keF& Je<eeX mes en YeeJevee
yeueJeleer nes egkeer nw efke YeieJeeve ceneJeerj kes meeLe-meeLe pewve Oece& keer eeeervelee kees
emlegle kejves kes efueS YeieJeeve $e+<eYeosJe kes iegCeieeve SJeb Deeeespeve DeeJeMeke nw Fmeer
YeeJevee kees Fme Je<e& nce ueesieeW ves jepeOeeveer efouueer mes eefjleeLe& kejves kee mebkeuhe efueee
Deewj 22 ceee& 1998 $e+<eYepeebleer kes MegYeefove YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej
kee GodIeeve meceejesn Ssefleneefmeke ueeueefkeuee cewoeve efouueer ceW npeejeW ueeKeeW peve
mecegoee kes ceOe mecheVe efkeee~ Fmekes heeeled Deve mLeeveeW hej 22 ceee& mes 8 Deewue
leke ceneJeerj peebleer kes keee&ece eueles jns leLee ceneJeerj peebleer kes MegYeefove 9 Deewue
kees osMe kes ueeskeefee eOeeveceb$eer eer Deue efyenejer Jeepeheseer kees Deecebef$ele kejkes Ske
YeJe Deeeespeve leeuekeesje FC[esj msef[ece kes meYeeieej ceW efkeee ieee~
Deeeespeve ceW ceeveveere eOeeveceb$eer peer ueieYeie 2 IeCs leke emeVeleehetJe&ke jns
Deewj eleske keee&ece ceW nef<e&le ceve mes efe ueer~
meJe&eLece hetpe ceeleepeer mes efJeMes<e eee& keer SJeb DeeMeerJee&o efueee~ heeeled cebe
kes keee&ece ceW SJeb meceJemejCe eerefJenej eJele&ve keee&ece ceW meefcceefuele neskej
efJeefOeJeled hetpee Dee&vee keer~
jepeOeeveer efouueer keer en DeeJeepe otjoMe&ve kes efJeefYeVe ewveueeW kes ceeOece mes,
jsef[ees kes ceeOece mes, owefveke meceeeej he$eeW kes ceeOece mes leLee pewve he$e-heef$ekeeDeeW
kes ceeOece mes osMeYej ceW kejes[eW ueesieeW leke hengBeer nw~ ener nw meheuelee Deefnbmee Oece&
kes eeej-emeej nsleg G"ees iees YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej mes~
meceJemejCe eerefJenej kee hetCe& mecceeve kes meeLe jepeOeeveer efouueer SJeb mechetCe&& osMe ceW
YeceCe mecheVe ngDee~
hetpe ceeleepeer keer metPeyetPe mes meejs osMe ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe kes veece keer ietbpe
kejves Jeeues Fme meceJemejCe kes oMe&ve Jebove kejkes hegCe Deefpe&le kejves kee DeJemej

(40)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Deehe meYeer kees eehle ngDee~ efpememes Deeheves Deheves veiej SJeb eeble ceW YeieJeeve
$e+<eYeosJe kes veece Je pewve Oece& keer eeeervelee leLee Debefnmee-Meekeenej keer OetceOeece
mes ee$ee mecheVe keer~ FvneR MegYeYeeJeeW kes meeLe Deehe meYeer kees ues euelee ntB Yeejle
YeceCe keer DeesjjepeOeeveer efouueer ceW efJeefYeVe keeueesefveeeW ceW jLe eJele&ve ngDee-

YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej

efouueer eosMe keee&ece
(22 ceee& 1998 mes 2 ceF& 1998 leke)
e.meb. mLeeve
1. ueeueefkeuee cewoeve
2. jepehegj jes[
3. cee@[ueyemleer
4. efJeJeskeevebohegjer
5. jeveer yeeie
6. cee@[ue eGve
7. eerlecehegje
8. jesefnCeer Deefnbmee efJenej
9. mejmJeleer efJenej
10. veebieueesF&
11. vepeheie{
12. pevekehegjer
13. efouueer keQ
14. ieesheerveeLe yeepeej
15. Deej.kes. hegjced
16. eerveheeke&

efoveebke
22-3-1998
2-4-1998
3-4-1998
4-4-1998
11-4-1998
12-4-1998
13-4-1998
14-4-1998
15-4-1998
16-4-1998
18-4-1998
19-4-1998
20-4-1998
21-4-1998
21-4-1998
22-4-1998

efove
jefJeJeej
iegJeej
MegeJeej
MeefveJeej
MeefveJeej
jefJeJeej
meesceJeej
cebieueJeej
yegOeJeej
iegJeej
MeefveJeej
jefJeJeej
meesceJeej
cebieueJeej
cebieueJeej
yegOeJeej

(41)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
17. ueesoerjes[
18. hene[iebpe
19. kejesueyeeie
20. kewueeMeveiej
21. eerle efJenej
22. efJeJeske efJenej
23. mete&veiej (efpe.- ieeefpeeeyeeo)

efoveebke
23-4-1998
24-4-1998
25-4-1998
26-4-1998
30-4-1998
01-5-1998
02-5-1998

efove
iegJeej
MegeJeej
MeefveJeej
jefJeJeej
iegJeej
MegeJeej
MeefveJeej

jepeOeeveer efouueer mes eJeefle&le jLe kes Yeejle YeceCe nslet Ske je^ere meefceefle
kee ie"ve ngDee-

YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eere fJenej kes vere meefceefle

meent jcesMeebo pewve, efouueer
Jeerjsv nsie[s, Oece&mLeue (kevee&ke)
osJekegceej efmebn pewve keemeueerJeeue, Fboewj (ce.e.)
yeeyetueeue pewve heeesoer, Fboewj (ce.e.)
keuuehhee pewve DeJee[s, meebmeo efouueer
[er.er. Jee[x, hegefueme Gheeege efouueer
efvece&ue kegceej pewve mes"er, efouueer
Gccesoceue pewve heeC[ee, efouueer
Deej.kes. pewve, cegcyeF& (cene.)
hetveceebo pewve iebieJeeue, peehegj (jepe.)
ieCesMeerueeue pewve, jeveerJeeuee, keese (jepe.)
- kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve, nefmleveehegj
- jcesMeebo pewve, heer.Sme. pes. ceesme&, efouueer
- efpevesv emeeo pewve "skesoej, efouueer

mebj#eke ceC[ue-

DeOe#e
hejeceMe& ecegKe
keeee&Oe#e

(42)

mJeeieleeOe#e
Jeefj GheeOe#e Jeefj GheeOe#e ceneceb$eer
ceneceb$eer
ceb$eer
kees<eeOe#e
Meemeve mebheke& ceb$eerGheeOe#e ceC[ue -

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ceneJeerj emeeo pewve, mebIeheefle, efouueer

keceueebo pewve, Keejer yeeJeueer, efouueer
esceebo pewve, KeejeryeeJeueer, efouueer
jepekegceej pewve, Jeerjeefyeu[me&, efouueer
kewueeMeebo pewve, kejesueyeeie, veF& efouueer
Decejebo pewve, nesceyes[, cesj" (G.e.)
ceveespe kegceej pewve, cesj" (G.e.)
kewueeMeebo pewve eewOejer, meveeJeo (ce.e.)
eerheeue pewve, ceesj Jeeues, efouueer
eesMe pewve, oefjeeiebpe, veF& efouueer
iepejepe pewve, iebieJeeue, efouueer
Deefveue pewve keeiepeer, eerle efJenej, efouueer
heVeeueeue pewve mes"er, efouueer
[er.kes. pewve, eerle efJenej, efouueer
eoerhe pewve keemeueerJeeue, Fboewj (ce.e.)
megYee<eebo pewve, Mekegve efebme&, oefjeeiebpe efouueer
mJeosMeYet<eCe pewve, efouueer
Meebefleueeue pewve oesMeer, Fboewj (ce.e.)
kewueeMeebo pewve eewOejer, Fboewj (ce.e.)
yeer.yeer. heeefue, meebieueer (cene.)
Yeeieebo pewve heneef[ee, keuekeee (heb. yebieeue)
keueerjece pewve, cee@[ue eGve, efouueer
ceebieerueeue pewve hene[s, nwojeyeeo (DeebOeeosMe)
vejsv ekeeMe pewve eeeee&, efhejespeeyeeo (G.e.)
meewYeeieceue pewve keeefjee, Denceoeyeeo (iegpe.)
peeebo pewve keemeueerJeeue, eeboJe[ (cene.)
[e. heVeeueeue pewve heehe[erJeeue, hew"Ce (cene.)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

[er.et. pewve, cegbyeF& (cene.)

mejespe kegceej pewve, lenmeerue helesnhegj (G.e.)
jepekegceej pewve kees"ejer, peehegj(jepe.)
%eeveebo pewve PeebPejer, peehegj (jepe.)
ceneJeerj pewve efceC[e, Goehegj (jepe.)
ceneJeerj emeeo pewve mes"er, meefjee (efyenej)
megjsMeebo pewve PeebPejer, Pegcejerleuewee (efyenej)
eerceleer efvece&uee pewve, efkebimeJes kewche, efouueer
eeej ceb$eer efkeMeesj pewve, kewueeMeveiej-efouueer
heb. megOece&ebo pewve Meeeer, efleJejer (ce.e.)
ees. erkeceebo pewve, Meenoje efouueer
[e@. Deveghece pewve, Fboewj (ce.e.)
[e@. veeruece pewve, ieeefpeeeyeeo (G.e.)
jLe eJele&ve mebeespeke-efJepee kegceej pewve, keevehegj
meomeieCeDeevevo ekeeMe pewve, Oece&hegje, efouueer
vejsMe pewve yebmeue, veF& efouueer
efJepee pewve, oefjeeiebpe, veF& efouueer
efJekeeme pewve, ieebOeerveiej, efouueer
heejmeoeme pewve, ve.Yee.e., efouueer
eerceleer DeeMee pewve, efouueer
jekesMe pewve, $e+<eYeefJenej, efouueer
efJepee pewve, hene[iebpe, efouueer
heJeve kegceej pewve, pevekehegjer, efouueer
jepekegceej pewve, $e+<eYe efJenej, efouueer

(43)

(44)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

megKeheeue pewve, kewueeMeveiej, efouueer

eoerhe pewve heeesoer, efouueer
peekegceej pewve, S[Jeeskes, efouueer
jekesMe pewve, ceJeevee (G.e.)
eerceleer megceve pewve, Fboewj (ce.e.)
kewueeMeebo pewve meje&he, eewke ueKeveT (G.e.)
efJeveeso pewve n<e&, Denceoeyeeo (iegpe.)
osJesv kegceej pewve, Oeens[e (nefjeeCee)
[e. MesKejebo pewve, Denceoeyeeo (iegpe.)
GoeYeeve pewve, Yejlehegj, (jepemLeeve)
ekeeMeebo pewve meje&he, meveeJeo, (ce.e.)
jcesMeebo keemeueerJeeue, Fboewj
ye. yeervee pewve, nefmleveehegj
ye. Fvot pewve, nefmleveehegj
jepekegceej pewve, meoj, cesj" (G.e.)
Meerleue emeeo pewve, meje&he, cesj" (G.e.)

G G G G G

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

nefjeeCee ceW meceJemejCe eJele&ve

ueeueefkeuee cewoeve mes eejbYe neskej efvejvlej efouueer keer 23 keeueeseqveeeW ceW
DeYetlehetJe& mJeeiele kes meeLe YeceCe kejlee ngDee SJeb Oece& keer OJepee kees henjeles ngS
Je YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meJeexoeer efmeevleeW kees eeej-emeej kejles ngS nefjeeCee
eeble ceW jLe kee eJele&ve ieg[ieebJee mes efo. 3-5-1998 efove jefJeJeej mes eejbYe ngDee~
meJe&eLece ieg[ieebJee ceW meceJemejCe Je SsjeJele neLeer kes jLe kee YeJe mJeeiele ngDee~
nefjeeCee ceW ieg[ieebJee mes MegYeejbYenefjeeCee ceW ieg[ieebJee mes meceJemejCe eJele&ve Meg ngDee~ pewkecehegje efmLele efoiecyej
pewve cebefoj ceW meceJemejCe keer Oece&meYee kee Deeeespeve ngDee~ meYee ceW het. cegefve eer
meceleeYet<eCe peer cenejepe efJejepeceeve Les~ meYeeOe#e eerceeve ueeuee ceneJeerj emeeo pewve
yebieeueer mJeer mesvj Je cegKe DeefleefLe eer kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve Les~ meYee ceW
efouueer Je ieg[ieebJee kes ieCeceeve cenevegYeeJe GheefmLele Les~ meYee kee MegYeejbYe ye. yeefnveeW
kes cebieueeejCe mes ngDee~ lelheeeled kesvere DeOe#e ye. jJeerv kegceej peer ves jLe ee$ee
kes GsMeeW hej ekeeMe [euee~ Fmeer ece ceW het. cegefve eer kes eJeeve ngS~ eJeeve ceW cegefveeer
ves kene efke Deepe megmecee het. ceeleepeer ves Ske megvoj eespevee yeveeeer nw Oece& kes eeejemeej keer SJeb meYeer kees cebieue DeeMeerJee&o eoeve efkeee~
Fmeer kes meeLe YeJe MeesYeeee$ee Meg ngF&~ peien-peien Deejleer SJeb mJeeiele ngDee~
ueieYeie 2 Iebs leke MeesYeeee$ee eueer GheefmLeefle yengle Leer~ keF& ies yevee jKes Les~ meYeer
ueesieeW ves Deheves eefleeve yebo jKes~ Fmeer kes meeLe nefjeeCee eeble kee MegYeejbYe nes ieee~
Oeens[e veiej ceW jLe hengBeves hej YeJe mJeeiele ngDee SJeb meYee cebefoj peer ceW
ngF&~ MeesYeeee$ee eeLeefceke efJeeeuee hej peekej mecheVe ngF&~ eneb hej meejer meceepe
kee meecetefnke Yeespe Lee~
jsJee[er ceW ueesieeW kees Fleveer Glmegkelee Leer jLe osKeves keer efke Ske efove henues ner
heefC[le peer kees yegueekej jeef$e ceW meYee ngF& jLe hej yew"ves JeeueesW kee eeve nes ieee~
eele 8 yepes meYeer ueesie hetjer JesMeYet<ee ceW leweej neskej Deees ceevees meecege ceW ner mJeie&

(46)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mes Fv jLe hej yew"ves Deees neW yengle Yeefe SJeb Glmeen kes meeLe MeesYeeee$ee ueeue eewke
mes Meg neskej veefMeeeb peer leke ieeer~ eneb hej peueheeve keer JeJemLee Leer~ MeesYeeee$ee
kes ceeie& ceW Ketye mJeeiele ngDee SJeb peien-peien hese heoeLeeX keer JeJemLee Leer~
veejveewue nesles ngS jeveeruee peer #es$e hej hengBes~ YeieJeeve $e+<eYeosJe keer eeeerve
eeflecee efJejepeceeve nw~ en KegoeF& ceW eehle ngF& Leer~ Deeme-heeme kes ieebJe kes ueesie Fmes
yengle ecelkeejer eeflecee ceeveles nQ Deewj oMe&veeW kes efueS eefleeqove eneb Deeles nQ~ keceser
kes heoeefOekeeefjeeW ves #es$e hej jLe kee YeJe mJeeiele efkeee SJeb meceJemejCe keer Oece&
meYee kee Deeeespeve efkeee~ meYee ceW eyebOe meefceefle kes ceb$eer eer Jeer.kes. pewve ves Deheves
JeeJe ceW jLe keer Yetefj-Yetefj eMebmee kejles ngS kene efke en Dee@ue FefC[ee kee jLe
nw het. ceeleepeer ves Ske yengle megvoj eespevee yeveeF& nw~ Fme jLe kee nce #es$e keceser
mes mJeeiele kejles nQ Deewj meYeer ueesieeW ves Deejleer keer Je hetjs heefjmej ceW jLe kees Iegceeee~
efYeJeeveer veiej ceW hengBeves hej yewC[ yeepes mes DeieJeeveer kej jLe kee veiej ceW eJesMe
kejeee ieee~ eneb hej meYee ceW hetpe Deeefe&kee eer me=efYet<eCeceleer ceeleepeer Je
Deeefe&kee eer mJeefmleYet<eCeceleer ceeleepeer kee meeefveOe eehle ngDee~ het. ceeleepeer ves
Deheves cebieue eJeeve ceW jLeee$ee keer Yetefj-Yetefj eMebmee keer~
nebmeer, efnmeej, peeRo nesles ngS meceJemejCe meheeroesceb[er hengBee~ eneb hej kece
meceepe nw uesefkeve DeYetlehetJe& Glmeen Lee~ YejleeeJeleea yeves eer meleheeue peer pewve ves
3000 hees kee meeefnle meejs veiej ceW efJelejCe efkeee~ peve-peve pewveOece& mes heefjefele
nes FmeefueS Ketye meeefnle efJelejCe efkeee~ jLe meeje efove ceb[er ceW Ke[e jne~
jesnleke veiejer Ske Oece&hejeeCe veiejer nw~ eneb kes eeeerve cebefoj Fmekee
GoenjCe nQ~ jesnlekeJeeefmeeeW ves Ketye mJeeiele efkeee~ meejs veiej ceW Ske Guueeme kee
JeeleeJejCe e ieee keeeWefke meYeer ueesie peeveles nQ efke 2500 meeue yeeo lees meceJemejCe
Deye Deeee nw ve peeves Deye keye Deees Deewj Deees lees nceW osKeves kee DeJemej efceues
ee ve efceues~
yeneogjie{ nesles ngS nce ueesie meesveerhele hengBes~ meesveerhele kee cebefoj yengle YeJe
SJeb efJeMeeue nw~ eneb hej cegefve eer %eeveYet<eCe peer kee meeefveOe eehle ngDee~ Glmeen

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(47)

yengle Dee Lee~ het. cenejepe peer ves Deheves eJeeve ceW kene efke hetpe ieefCeveerecegKe
eer %eeveceleer ceeleepeer ves pees en eerefJenej kee keee&ece meceepe kees eoeve efkeee nw
Deepe JeemleJe ceW Fmekeer DeeJeMekelee Leer~ Deepe hee"e-hegmlekeeW ceW YeieJeeve ceneJeerj
kees pewveOece& kee mebmLeeheke yeleeee peelee nw~ peyeefke JeemleefJekelee keg Deewj ner nw~
Deepe Jen mecee Dee ieee nw peyeefke peveceeveme kees pewveOece& keer eeeervelee kee
heefjee kejevee Delevle DeeJeMeke nw~ ceQ Fmekes meeLe eue jns eleske keee&kelee&
kees Deheves DeefYeeeve ceW hetCe& meheuelee nsleg DeeMeerJee&o eoeve kejlee ntB~
ievveewj heeveerhele nesles ngS kejveeue hengBes~ kejveeue ceW yengle YeJe SJeb efJeMeeue
MeesYeeee$ee efvekeueer~ ueesieeW kee kenvee Lee efke Ssmeer MeesYeeee$ee Deepe leke nceves veneR
osKeer~ ecegveeveiej nesles ngS peieeOejer hengBes~ peieeOejer ceW meceJemejCe kee YeJe mJeeiele
ngDee~ mJeeiele meYee kee Deeeespeve cebefoj ceW ngDee~ peieeOejer kes kece&" keee&kelee& eer
heg<eesece peer ves kene efke JeemleJe ceW Fme Devet"er ke=efle kees osKeves kes yeeo keesF& Yeer
Fme ueeYe mes Jebefele veneR nesvee eensiee~ Oeve nwb ceeleepeer! yengle mes jLe osKes hej Ssmee
jLe venerb osKee~ Deepe lees kegbDee heemes kes heeme euekej Dee ieee~ en jLe hetjs Yeejle
ceW Meebefle keer mLeehevee kejsiee~ Deefnbmee SJeb efJeecew$eer kee mebosMe oslee ngDee jLe Deeies
ye{lee pee jne nw~ Decyeeuee kewv ceW censMeveiej efmLele efoiecyej pewve ie=n ewleeuee
ceW meYee ngF& efyevee efkemeer keee&ece kes ner megeesie eehle nes ieee~ eneb kee keee&ece
efuem ceW veneR Lee~ Ketye megboj keee&ece ngDee~ Decyeeuee Menj nesles ngS meceJemejCe
eC[erie{ hengBee~
eC[erie{ yengle meehe SJeb Dee Menj nw~ en mLeeve nefjeeCee jepe keer
jepeOeeveer nw~ meskej 27 ceW efoiecyej pewve cebefoj ceW meYee ngF&~ GheefmLeefle yengle Deer
Leer~ MeesYeeee$ee yengle YeJe SJeb efJeMeeue Leer~ Ssmeer ee$ee Leer efpemeves 100 Je<e& kee
Fefleneme heers es[ efoee Lee~ ceeie& ceW peien-peien hese heoeLeeX keer JeJemLee Leer~
uebe hewkes SJeb eter yeB jner Leer~ MeesYeeee$ee oeoeyee[er hej peekej mecheVe ngF&~
eneb hej esleecyej meceepe ves jLeeW kee YeJe mJeeiele efkeee~ eneb hej efJeMeeue meYee
ngF& SJeb Yeespeve keer JeJemLee Leer~

(48)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

eneb mes jLe JeuueYeie{, heueJeue nesles ngS nes[ue hengBee~ nes[ue veiejer ceW
Deheej pevemecetn ves jLe keer DeieJeeveer kej mJeeiele efkeee~ hegvnevee veiej ese mee nw~
meceepe kes Iej kece nwb hej meYeer ves efceuekej pewmee veece Jewmee keece efkeee~ YeJe
MeesYeeee$ee efvekeueer~ pewve-pewveslej meYeer yebOegDeeW ves Yeeie efueee~
Fme ekeej nefjeeCee kes ueieYeie 26 veiejeW ceW meceJemejCe kee YeceCe ngDee meYeer
ueesieeW ves Ketye YeefehetJe&ke mJeeiele efkeee~ pewvelJe keer eeeervelee kee efyeiegue yepeelee
ngDee vewefleke, DeeOeeeflceke, meeceeefpeke cetueeW kees Gelee kes DeeefMeKej hej
hengBeelee ngDee, Deefnbmee Meekeenej kee eeej-emeej kejles ngS Yeejleere mebmke=efle kees
hegvelLeeefhele kejlee ngDee jLe Deieues eeble keer Deesj Deemej~ Fve meYeer keee&eceeW ceW
eer meleheeue peer ieg[ieebJee JeeueeW kee keeheer meneesie eehle ngDee~
nefjeeCee kes leerLe& -jeveeruee, keemeve
iegDeeW kee meeefveOeieg[ieebJee -hetpe cegefveeer mecelee Yet<eCe peer cenejepe
meesveerhele -hetpe cegefve eer %eeveYet<eCe peer cenejepe
efYeJeeveer -Deeefe&kee eer me=efYet<eCeceleer ceeleepeer
-Deeefe&kee eer mJeefmleYet<eCeceleer ceeleepeer

nefjeeCee eosMe kes Debleie&le efJeefYeVe veiejeW ceW meceJemejCe

eJele&ve mecheVe ngDee
e. meb.
1.
2.
3.
4.
5.

mLeeve
ieg[ieebJee
Oeens[e
jsJee[er
veejveewue
jeveeruee

efpeuee
ieg[ieebJee
jsJee[er
jsJee[er
censvie{
efYeJeeveer

efoveebke
3-5-1998
4-5-1998
5-5-1998
6-5-1998
7-5-1998

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e. meb.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

mLeeve
efYeJeeveer
nebmeer
efnmeej
peeRo
meefheoesceb[er
jesnleke
yeneogjie{
meesveerhele
ievveewj
heeveerhele
kejveeue
ecegveeveiej
peieeOejer
Decyeeuee keQ
Decyeeuee Menj
eC[erie{
hejeroeyeeo
JeuueYeie{
heueJeue
nes[ue
hegvnevee

efpeuee
efYeJeeveer
efnmeej
efnmeej
efnmeej
efnmeej
jesnleke
Peppej
meesveerhele
ievveewj
heeveerhele
kejveeue
ecegveeveiej
peieeOejer
Decyeeuee
Decyeeuee
eC[erie{
hejeroeyeeo
hejeroeyeeo
hejeroeyeeo
hejeroeyeeo
ieg[ieebJee

(49)

efoveebke
8-5-1998
9-5-1998
10-5-1998
11-5-1998
12-5-1998
13-5-1998
14-5-1998
15-5-1998
16-5-1998
17-5-1998
18-5-1998
19-5-1998
20-5-1998
21-5-1998
22-5-1998
23-5-1998
24-5-1998
25-5-1998
26-5-1998
27-5-1998
28-5-1998

(50)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

OeVeeceue pewve, jsJee[er

ceneJeerj emeeo pewve, yeneogj ie{
efpevesv kegceej pewve, jesnleke
peebleer emeeo pewve, jesnleke
megcesj ebo pewve, ieg[ieebJee
njerMe kegceej pewve, ieg[ieebJee
oerheke pewve, efYeJeeveer
efJekeeme pewve, efYeJeeveer
%eeveebo pewve, efYeJeeveer
Oece&heeue pewve, efYeJeeveer
meleheeue pewve, ieg[ieebJee
megjsMe ebo pewve, hejeroeyeeo
megMeerue kegceej pewve, hejeroeyeeo
Sce.kes. pewve, hejeroeyeeo
cebielejece pewve, heueJeue
vejsMe pewve, nes[ue
osJesv kegceej pewve, Oeens[e
heg<eesece oeme pewve, peieeOejer
melesv kegceej pewve, peieeOejer

-mebj#eke
-mebj#eke
-mebj#eke
-mebj#eke
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome
-mebbeespeke
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome
-meome

nefjeeCee eosMe eJele&ve meefceefle

pewveerueeue pewve, peieeOejer
leejeebo esceer, efhejespehegj efPejkee

-mebj#eke
-mebj#eke

G G G G G

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

jepemLeeve ceW meceJemejCe eJele&ve

DeefleMee #es$e eflepeeje mes jepemLeeve eJele&ve kee MegYeejbYe ngDee~ meYeer kesvere
SJeb eebleere meefceefle kes heoeefOekeeefjeeW eje GlmeenhetJe&ke jLe eJele&ve kee DeejbYe
ngDee~ efove eefleefove Oece& keer OJepee kees henjeles ngS jLe Deeies ye{ves ueiee~ DeueJej,
Yejlehegj, meJeeF&ceeOeeshegj, kejewueer, oewmee efpeueesb mes neslee ngDee DeefleMee#es$e ceneJeerj
peer hengBee~ eneB hej jLe keer mJeeiele meYee kee Deeeespeve Deeefe&kee megheee&celeer
ceeleepeer kes meeefveOe ceW jKee ieee~ hetpe ceeleepeer kes meejieefYe&le eJeeve ngS~
eer ceneJeerj peer DeefleMee #es$e kes DeOe#e eer Sve.kes. mes"er peer ves #es$e hej jLe kee
YeJe mJeeiele efkeee~ ess-ess veiejeW ceW YeJe mJeeiele ngDee~
jepemLeeve keer jepeOeeveer peehegj ceW jLe kee mJeeiele kejves keer leweejer peesjeW hej
Leer~ meYeer keee&kelee&DeeW ves yengle cesnvele Je ueieve mes leweejer keer Leer~ hetjer iegueeyeer
veiejer ceW leesjCe ej ueieees Les~ jLe kee eJesMe Yeejke peer keer efveefMeeeb mes ngDee~
meJe&eLece ceneceefnce jepeheeue peer ves eerheue e{ekej jLe kee oMe&ve efkeee, Je
peehegj veiejer kes efueS jLe eJele&ve kee GodIeeve efkeee~ ceneceefnce jepeheeue
Sve.Sue. efyejsJeeue peer ves Fme MegYeDeJemej hej kene efke YeieJeeve $e+<eYeosJe
meceJemejCe eerefJenej jLe hetpe ceeleepeer keer esjCee mes Je ceeveveere eOeeveceb$eer peer kes
kejkeceueeW mes eJeefle&le neskej keg jepeeW ceW YeceCe kejlee ngDee jepemLeeve keer
iegueeyeer veiejer peehegj ceW Deefnbmee kee mebosMe ueskej Deeee nw~ pewveOece& efJee kes
eeeervelece OeceeX ceW Ske nw pees Deveeefokeeue mes euee Dee jne nw~ Deepe meejs efJee
ceW YeieJeeve ceneJeerj Je YeieJeeve $e+<eYeosJe kes efmeevleeW keer DeeJeMekelee nw~ ye. eer
jJeerv kegceej peer ves cegPes keg efpeccesoeefjeeb meeQheer nQ~ oesveeW ner yeeleW meeceefeke Je
pejer nQ~ Deepe meceepe ceW Dee JeeleeJejCe yeveeves nsleg $e+<eYeosJe Je ceneJeerj kes
DeeoMeeX hej eueves nsleg JeefeeeW kees Deemej kejves nsleg en DeeJeMeke nw efke Fmekes
efueS mceejke Jeiewjn yeveeS peeebs~ Ske megvoj heeke& YeieJeeve $e+<eYeosJe kes veece hej
jnsiee Deewj ceQ eenBtiee efke pewve meceepe Fmekees DeleefOeke megvoj yeveeS Je Gmekes jKe-

(52)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

jKeeJe keer efpeccesoejer ues~ jepeheeue peer Deefle Glmeeefnle SJeb emeVe Les~ meceejesn keer
DeOe#elee hetveceebo peer iebieJeeue ves keer~ jLeee$ee kee peguetme keeheer ye[e SJeb YeJe
Lee~ peehegj veiej kes ecegKe ceeieeX hej 24 leerLekejeW kes veece kes 24 ies yeveeS ieS
Les~ peien-peien eewke hetj kej heg<heJe=ef Je cebieue Deejleer kejkes YeeeW ves Deheveer
YeeJeveeSb Deefhe&le keer~ en MeesYeeee$ee Ske Ssefleneefmeke MeesYeeee$ee Leer~ Fve meYeer
keee&eceeW kees meheue yeveeves ceW jepemLeeve eebleere meceJemejCe eerefJenej meefceefle Je
DeefKeue YeejleJe<eeae efo. pewve egJee heefj<eo MeeKee peehegj kes efpeueeOe#e eer efoueerhe pewve
SJeb meYeer egJekeeW kee eesieoeve mejenveere jne nw~ peehegj keer heeBe keeueesefveeeW ceW DeueieDeueie keee&ece ngS, ceeueJeere veiej, ceneJeerj veiej, peJeenj veiej, ceevemejesJej,
Meeeerveiej~ eeej-emeej ceW owefveke he$eeW kee keeheer meneesie eehle ngDee~
peehegj mes DeefleMee #es$e meebieevesj hengBes~ meYeer eeceJeeefmeeeW ves Glmeen hetJe&ke
mJeeiele efkeee Je MeesYeeee$ee meejs veiej ceW Iegceeeer~ eneb kee cebefoj ye[e YeJe SJeb
keueelceke nw~ eneb mes heehegje DeefleMee #es$e ceW heeeYet YeieJeeve kes ojyeej ceW
hengBes~ Deepe eneb hej Jeeef<e&ke cesuee Lee hetJe& mebOee hej cebefoj peer ceW jeef$e ceW Yepeve
mebOee ngF&~ otmejs efove eele meYeer keceser kes heoeefOekeeefjeeW ves mJeeiele efkeee Deewj
kenves ueies nceejs efueS lees meesves hej megneiee nes ieee ~ Ske meeLe oes-oes keee&ece
ngS~ eekemet veiejer ceW lenmeerue kes meeceves YeJe heb[eue yevee jKee Lee~ hengBeles ner
Deheej pevemecetn ves jLe kee mJeeiele efkeee Deewj Deheves kees Oeve ceevee~
ceeOeesjepehegje ceW nce hetJe& jeef$e ceW hengBes~ meYeer pevelee Fleveer KegMe Leer efke ceeveeW
hetues veneR mecee jns neW, keF& ueesie kenves ueies efke nceejer ceeleepeer kee jLe Dee ieee~
ceQ veee-veee Lee lees meeselee efke jLe ceQ ueskej Deeee ntB Deewj kenles keg Deewj nQ~
hej peye helee ueiee efke het. ieefCeveerecegKe %eeveceleer ceeleepeer ves Deeefe&kee oer#ee eneR hej
ueer Leer FmeefueS meyeceW Flevee Glmeen nw~ kenves kee leelhee& en nw efke Flevee ueieeJe
Lee meyeceW efke efueKee veneR pee mekelee nw~ MeesYeeee$ee Fleveer YeJe efvekeueer pewmes veiej
kes meYeer ueesie FmeceW meefcceefuele ngS nebs Ssmee ueielee Lee~ Fme mLeeve kees eeceJeemeer
ceeleepeer keer pevceYetefce kenles nQ~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(53)

ceespeceeyeeo DeefleMee #es$e hej cegefveeer Jeeefj<esCe cenejepe kee meeefveOe eehle
ngDee~ meebYejveiejer ceW cegKe DeefleefLe eer efpeueeOeerMe cenesoe SJeb lenmeerueoej Les~
otpeeso veiej ceW ese mee meceepe nw JeneB hej mJeeiele meYee ceW Ske "ekegj meenye Deees
GvneWves jLe kes GsMe kes yeejs ceW megvee lees yew"s-yew"s ner Gvekeer DeebKeeW ceW Deeg Dee iees~
ceQves hete "ekegj meenye keee nes ieee lees kenves ueies efke cesjer Gce 80 Je<e& keer nw Deepe
leke Ketye efMekeej efkeee nw Deepe hebef[le peer kee eJeeve megvee lees cegPes Deheves Deehe mes
Ie=Cee nes ieeer Deewj ceQ meeseves ueiee efke efkeleves pevceeW ceW Fmekee kepe& egkee heeTbiee
Deewj DeepeerJeve ceebmeenej kee leeie kej efoee~ meceJemejCe kes oMe&ve cee$e mes oe
heefjJele&ve nes peelee nw~
Oece&veiejer meerkej ceW cegefve eer megOeemeeiejpeer kes meeefveOe ceW mJeeiele meYee ngF&~
cenejepepeer ves jLe kes oMe&ve efkees SJeb Deheves eJeeve ceW Fmes Ske yengle ye[er GheueefyOe
yeleeee~ MeesYeeee$ee hetjs meerkej veiej kes cegKe ceeieeX mes efvekeeueer ieeer~ helesnhegj
MesKeeJeeer ceW jLe kes mJeeiele kes efueS mLeeveere Sce.Sue.S. yeveJeejer ueeue efceC[e peer
heOeejs~ ceeveveere cegKe DeefleefLe peer ves oMe&ve kejkes Deheves Yeeie kees mejene~
otmejs ejCe kee eJele&vejeveesueer ceW GlmeenhetJe&ke jLe kee mJeeiele ngDee~ en mLeeve Deeeee& %eevemeeiejpeer
keer pevcemLeueer nw~ keesesj nesles ngS eg hengBes~ eneB hej Oece&Meeuee Deer yeveer nw~
meYeeOe#e eer S.meer. Ye (keueskej et) Les~ cegKe DeefleefLe eer ueefuele efkeMeesj
elegJexoer efMe#eeceb$eer jepemLeeve mejkeej Les~ ceeveveere ceb$eer peer ves jLe hej mJeeefmleke
yeveekej eerheue e{ekej jLe keer hetpee Dee&vee keer~ megpeeveie{ ceW cegefveeer megefJeefOemeeiejpeer
kee DeeMeerJee&o eehle ngDee~ uee[vet, [sn, ces[leejes[ nesles ngS ces[leeefmeer hengBes~ eneB
hej jLe kee mJeeiele kejves kes efueS eer kevnweeueeue mJeeceer Ghe efpeuee keueskej,
eer jepesv efmebn efpeuee me$e veeeeOeerMe cenesoe heOeejs~
veeieewj ceW hetJe& mebOee hej eJesMe ngDee~ Deefle Glmeen kes meeLe yewC[yeepes mes veiej
eJesMe ngDee~ eele ieebOeer eewke hej meeJe&peefveke meYee ngF&~ efJeMeeue heeb[eue yevee ngDee Lee~
jLe kes mJeeiele kes efueS eer pes.heer. eboewefueee keueskej veeieewj Je eer ceoveceesnve Jeeme

(54)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

peer Sme.[er.Sce. heOeejs SJeb Deheveer MegYe- keeceveeSb jLe kes efueS esef<ele keeR~ hetjer veeieewj
veiejer ner ceeveess mJeeiele kes efueS Ke[er nes~ MeesYeeee$ee yengle Deer efvekeueer~
kegeeceve efmeer ceW cesvejes[ hej heb[eue yevee kej meYee ngF&~ jLe kes mJeeiele kes
efueS Sme.[er.Sce. ceensejer peer heOeejs~ efYe"[er, veeJee, uetCeJee, ceejew", heveie{,
vemeerjeyeeo, keske[er nesles ngS jLe yeIesje hengBee eneb hej kegueYet<eCeveboer peer cenejepe
kee memebIe meeefveOe eehle ngDee~ meeJej, cesnkeuee nesles ngS veejsueer #es$e hengBes~
eneb hej 4 efove DeJekeeMe jne~
keee&ece keer hetJe& mebOee hej Depecesj veiejer ceW jLe kee Deeieceve ngDee~ Yeeieebo
peer meesveerr keer veefMeee kes yeenj jLe Ke[s efkees Les~ eneb hej keeheer Dee meceJemejCe
yevee ngDee nw~ meceJemejCe ceW mJeCe& kee keece efkeee ngDee nw~ Meece kees ner keueskej
meenye ves jLe kes mece#e eerheue e{ekej Deejleer kejkes Deheves Yeefe megceve Deefhe&le
efkees~ egJee heefj<eod keer mLeeveere MeeKee kee keeheer meneesie eehle ngDee~ Meebefleueeuepeer
ye[peelee kee meneesie efceuee~ Depecesj keer keF& keeueesefveeeW ceW jLe kee mJeeiele SJeb
Deejleer ngF&~
Deeies nce ceoveiebpe efkeMeveie{ ceW hengBes~ eneb hej Deeeee&eer Je&ceeve meeiej peer
cenejepe kes meeefveOe ceW mJeeiele meYee jKeer ieeer~ nce meYeer ueesieeW kee Meeue Dees{e kej
mJeeiele efkeee~ Deeeee& eer ves Deheves cebieue eJeeve ceW het. ceeleepeer kes DeodYegle keeeeX
keer mejenvee kejles ngS kene efke ceeleepeer ves Deveske Deueewefkeke keee& efkees nQ en
meceJemejCe jLe GveceW mes Ske nw~ Deeeee&eer ves yeejerkeer mes meceJemejCe cee@[ue kee
DeJeueeskeve kej oMe&ve efkees~ hetjer jLeee$ee ceW jLe kes meeLe-meeLe eues~ jLe Deeies
ueecyeenefjefmebn nesles ngS ceeuehegje hengBee~ eneB hej ieefCeveer Deeefe&kee eer efJeMegceleer
ceeleepeer memebIe efJejepeceeve LeeR~ efJeMegceleer ceeleepeer ves Deheves eJeeve ceW het. ceeleepeer kes
eje efkees iees keeeeX keer mejenvee kejles ngS kene efke eefo Deepe nce Oejleer hej pecyeterhe
osKe jns nQ lees en ceeleepeer keer osve nw~ MeesYeeee$ee ceW ceeleepeer memebIe meeLe-meeLe eueeR~
heesJej eece ceW Dee mJeeiele ngDee SJeb jLe keer DeieJeeveer yengle Deer ngF&~
jepemLeeve ceW vecyej Ske keer yeesueer Fme mLeeve hej ngF&~ ef[iieer, ueeJee nesles ngS efPejevee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(55)

jLe hengBee~ efJeMeeue heb[eue yevee ngDee Lee~ mebeespeke, mebeeueke kee Yee<eCe ngDee~
jLeee$ee efvekeeueer SJeb meejer meceepe kee meecetefnke Yeespeve Lee~ GuueemehetJe&ke keee&ece
nes jns Les~ MeesYeeee$ee ceW jLeeW kes Deeies ece mes Ske kes heers Ske ceefnueeSB cebieue
keueMe ueskej Je kesMeefjee mee[er henve kej eue jner Leebr leLee yeeefuekeeSb ieyee& kejles
ngS eue jner LeeR Dele ye[er Yeefe kee JeeleeJejCe eefleYeeefmele neslee Lee~
yeie[er ceW Dee. eer kece&efJepeeveboerpeer SJeb Deee|ekee eer keesceueeer ceeleepeer kee
meeefveOe eehle ngDee~ es[ejeeefmebn ceW Deeefe&kee kegvoeer ceeleepeer Je #eg. heodce eer
ceeleepeer kee meeefveOe eehle ngDee~ efveJeeF& ceW Deefle Glmeen kes meeLe jLe kee mJeeiele
efkeee~ eWke ceW jLe hengBeves hej ye[er Yeefe mes mJeeiele kej MeesYeeee$ee efvekeeueer~
IebeIej hej keeheer ye[er pevemeYee ngF&, efpemeceW pewve SJeb pewveslej ueesieeW ves Yeeie efueee~
veiej hees& keer meYee ceW yesefmeke efMe#ee DeefOekeejer eer ceesnveueeue pewve cegKe DeefleefLe
Les~ yeves"e veiej ceW mJeeiele yengle Dee ngDee~ meeje veiej MeesYeeee$ee cesb eue jne
Lee~ ceefnueeSb cebieuekeueMe ueskej Deeies-Deeies eue jner LeeR~
metLe[e ceW jepee eseebme kee heo efpevneWves eehle efkeee Lee GvneWves meejs veiej ceW
emeeo kes he ceW ieg[ yeeB efoee~ eewLe kee yejJee[e eneb kee keee&ece nceejer efuem
ceW veneR Lee uesefkeve meYeer ueesieeW ves Flevee Deeen efkeee efke jele ceW jLe Deheves veiej
ues peekej peguetme efvekeeuee~ jeef$e 12 yepes leke keee&ece euee~
vewveJee ceW Deeeee& eb meeiej peer kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ ueeKesjer ceW 2 efke.ceer.
henues mes ueesie Fblepeej kej jns Les efke jLe keye Deees~ yewC[ yeepes kes meeLe veeeles
ieeles ngS veiej eJesMe kejJeeee~ Fvie{ ceW lenmeerueoej eer Meecemegboj Mecee& peer cegKe
DeefleefLe Les~ kesMeJejee heeve ceW meYee ceW DeOe#elee [e. Yethesv efmebn peer esejcewve
veiej heeefuekee kej jns Les~ cegKe DeefleefLe eer Deefveue kegceej ieie& Sce.[er. Megiej
hewke^er Les~ meYee kee mebeeueve eer ebekeeMe peer keeuee (ceb$eer efoiecyej pewve meceepe)
kej jns Les~ leeues[e-Deeueeso-efnC[esueer nesles ngS osJeueer hengBes~ eneB hej egJee
heefj<eod kes keee&kelee&DeeW eje yengle megvoj keee&ece ngDee~ hetjer eWke eqpeues keer ee$ee
kes ceOe eer ueeueebo peer efveJeeF& JeeueeW kee yengle meneesie eehle ngDee~

(56)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

yetboer ceW veJeuemeeiej heeke& ceW meYee ngF&~ meYeeOe#e eer ye. jJeerv kegceej pewve
(DeOe#e-pecyeterhe-nefmleveehegj) Les Je cegKe DeefleefLe eer Jeer. Sue. Mecee& Deeekej
DeefOekeejer yetboer Les~ meermeJeeueer ceW oeshenj kee keee&ece Lee~ jLe hengBeles ner
yewC[yeepes keer ceOegj OJeefve mes DeeieJeeveer kej jLe kees meYee mLeue leke ues iees~
meYeeOe#e eer Deej.Sme. ie"euee keueskej yeejeb Je cegKe DeefleefLe eer ekeeMeebo
pewve lenmeerueoej ceebiejesue Les~ efJeefMe DeefleefLe eMeYeeveg pewve DeOe#e veiej
heeefuekee yeejeb Les~
Dekeuesje eece ceW Deefle Glmeen SJeb Yeefe mes jLe kee mJeeiele ngDee~ meYeer
keee&kelee& jele Yej cebe SJeb heb[eue keer mepeeJe ceW ueies jns~ eele meYee ngF&~ jLe
kes meeLe Deees efJeeveeW ves jLeee$ee kes GsMeeW hej ekeeMe [euee~ cegKe DeefleefLe eer
ejkeeemeeo ieghlee Gheefpeuee keueskej Les~ meejer meceepe kee meecetefnke Yeespe Lee~
eneb mes jLe eeboKes[er ye[s yeeyee kes ojyeej ceW hengBee~ PeeueeJee[-Peeuejeheeve nesles
ngS Oece&veiejer efhe[eJee hengBes~ eneB hej lees ueielee Lee pewmes keYeer efkemeer ves meceJemejCe
osKee ner veneR nes Deheej peve mecetn Lee~ MeesYeeee$ee ceW mewke[eW ceefnueeSb cebieue keueMe
ueskej eue jneR LeeR~ yengle Yeefe kes meeLe keee&ece ngDee~ megmevesj ceW Deeeee&
eer oMe&vemeeiej peer kes meeefveOe ceW keee&ece ngDee~ Deepe Deeeee& eer kee 15Jeeb
Deeeee& heoejesnCe Je efheer heefjJele&ve kee keee&ece Lee~ Jeeef<e&ke jLeee$ee Yeer Leer~
YeJeeveer ceb[er ceW heee&meeiej peer cenejepe kes meeefveOe ceW keee&ece ngDee~ jeceiebpe ceb[er
ceW jLe kee DeYetlehetJe& mJeeiele ngDee~
DeefleMee #es$e efyepeewefueee ceW jLe kee keee&ece yengle Dee ngDee~ eneB hej
meyemes ye[s Je eeeerve efMeueeuesKe nQ~
keese veiejer ceW ceneheewj eje mJeeielekeese veiej ceW ieerleeYeJeve ceW meceJemejCe keer mJeeiele meYee ngF&~ cegKe DeefleefLe
eerceleer megceve eb=ieer ceneheewj keese LeeR~ meYeeOe#e eer Yeeieebo eWiee (DeOe#e
heodcehegje Deefle. #es$e) Les~ keese keee&ece ceW meefcceefuele nesves kes efueS efouueer mes YeeF&
peer (ye.jJeerv pewve) ceneJeerj emeeo peer, esceebo pewve, efJepee pewve, Deefveue peer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(57)

(keceue cebefoj), ceveespe peer cesj", Deveghece peer Fboewj, meleerMe peer mejOevee, GoeYeeve peer
Yejlehegj Je efoueerhe pewve peehegj Deees~ GheefmLeefle yengle Leer~ MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW
Iegceeeer ieeer~ Fme hetjs keee&ece ceW Gece ebo peer efveKeea keese kee meneesie eehle ngDee~
yeWiet veiej ceW jLe kes mJeeiele kes efueS eer IeveMeece pewve Sce.Sue.S. heOeejs~ cengDee,
Oeceefveee Decejie{ nesles ngS meceJemejCe eBJeuesej heee&veeLe hengBee~ eneb kee Jeeef<e&ke
cesuee Lee~ FmeefueS Deemeheeme kes meYeer #es$eeW kes ueesie Ske$e Les~ eneb Yeer keee&ece ngDee
MeesYeeee$ee efvekeueer~ Deeceuoe henggBeves hej ueesie kenves ueies hebef[le peer! Deehe lees ieebJe kes
yeenj ner yeesueer ueiee ueerefpees~ nce jLe ceW yew"kej ieebJe kes Deboj eueWies~ Kepetjer eece
ceW meYee ceWs meceJemejCe kee mJeeiele kejves kes efueS mLeeveere efJeOeeeke eer jleve ueeue peer
leebyeer heOeejs~ efpeme Geeve ceW meYee nes jner Leer Gmekee veece $e+<eYeosJe Geeve jKeves keer
Iees<eCee kej iees~ Fve #es$eeW ceW Yeeieebo peer kee meneesie Ketye efceuee~
keesef"ee ceW meceJemejCe kee mJeeiele kejves eer Jeer.kes. pewve efpebke hewke^er kes
pevejue cewvespej heOeejs~ iegueeyehegje ceW cegKe DeefleefLe eer ue#ceer veejeeCe peer GheKeC[
DeefOekeejer Je eer jeceueeue pee efJeOeeeke yeves"e Les~ efJepeeveiej ceW lenmeerueoej peer
ves mJeeiele efkeee~ eehevesj, YeerueJee[e, efveceepe nesles ngS Deevebohegj keeuet hengBes~ eneb
hej Glmeen DeleefOeke jne~ meYeeOe#e eerceeve megjsv ieeseue efJeOeeeke pewleejCe Je
cegKe DeefleefLe eer censv heeefjKe Sme.[er.Sce. pewleejCe Les~ MeesYeeee$ee yengle YeJe
Leer~ jepemLeeve ceW veb. 1 keer yeesefueeeb eneB hej jneR~ heeueer ceW meceJemejCe mJeeiele kes
efueS mLeeveere efJeOeeeke heOeejs~ GvneWves Deheves JeeJe ceW kene efke Deepe Fme
efnbmeeJeeoeregie ceW Deefnbmee esefceeeW kes efueS en ee$ee Ske Ghenej nw~ Fmemes meYeer kees
Deheves peerJeve cesb Deefnbmee kees cegKe ue#e yeveevee eeefnS~
1 peveJejer meved 1989 kees veJeJe<e& kee henuee efove Lee~ Gme efove nce meYeer ueesie
peesOehegj ceW Les~ peesOehegj ceW jLe kes mJeeiele kes efueS eer efceueehe ebo pewve (hetJe&
veeeeOeerMe) Je eer ceeveefmebn osJe[e efJeOeeeke mejoejhegje heOeejs~ DeesmeJeeue meceepe
ves Yeer YeJe mJeeiele efkeee~ yeerkeevesj cesW meceJemejCe kee YeJe mJeeiele ngDee~
[e. ceOegmetove peer meYee kee mebeeueve kej jns Les~ en mLeeve Deeeee&keuhe eer

(58)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

eglemeeiej peer cenejepe (Deeeee&eer Jeerjmeeiej cenejepe kes efMe<e) keer pevceYetefce nw~
yeerkeevesj mes kejerye 30 efkeceer. keer otjer hej kejCeerceelee cebefoj nw~ peneB hej kejes[eWetnsb jnles nQ peien-peien etns nQ~ osKeves ueeeke mLeeve nw efJee eefme nw~ efmejesner
ceW efoiecyej esleecyej meceepe ves efceuekej keee&ece efkeee~
Deeyetjes[ hej efJeeefnvot heefj<eo JeeueeW ves jLe kee Ketye mJeeiele efkeee~ oesveeW
jLeeW kees hetueeW mes ueeo efoee~ cesve eewjens hej ues peekej eJeeve ngS~ efeeew [ie{
ceW kesMeJe ceeOeJe meYeeieej ceW meYee ng F&~ cegefve eer mJeYeeJe meeiej peer Je #eguueke
peer cenejepe kee meeefveOe eehle ngDee hegve efvecyeens[e nesles ngS Goehegj hengBes~
Goehegj cebW yeQke eflejens hej efJeMeeue cebe yeveekej meYee ngF&~ Glmeen Dee Lee~
meYee ceW GheefmLeefle Yeer keeheer Leer~ meYeeOe#e eer iegueeye efmebn peer meeeJele menkeeefjlee
ceb$eer jepemLeeve mejkeej Les~ cegKe DeefleefLe eer Meebefleueeue eheueesle meebmeo, eer
ef$eueeske hetefye&ee efJeOeeeke, eer efkejCe censejer meYeeheefle veiej heefj<eod, [e. esce
megceve pewve Les~ nefmleveehegj mes ye. jJeerv kegceej pewve, efouueer mes efpevesv emeeo pewve
"skesoej, kewueeMeebo pewve, Deefveue kegceej pewve heOeejs~ ceeveveere meeeJele peer ves
Deheves Godieej Jee kejles ngS kene efke pewve Oece& Deefle eeeerve Oece& nw~ Fme Deefnbmee
keer peesefle mes meeje efJee ekeeefMele nesiee~ peve-peve kee keueeCe nesiee~ meYeer
JeeeDeeW ves Deheves-Deheves Godieej Jee efkees~ Fme keee&ece kees meheue yeveeves ceW
ceneJeerj efceC[e peer kee meneesie eehle ngDee~
Deeeee& eer DeefYevebove meeiej peer kes meeefveOe ceW meceJemejCe keer mJeeiele meYeemJeeiele meYee kee Deeeespeve jeveeryeeie eewke ceW jKee ieee~ Deeeee&eer memebIe
efJejepeceeve Les~ meYee kee mebeeueve eer Mebkej ueeue pewve esejcewve kej jns Les~
GheefmLeefle Deer Leer~ Deeeee& eer kes eJeeve ngS~ Deeeee&eer mebIe meefnle hetjer
MeesYeeee$ee ceW jLe kes meeLe-meeLe eues~
Fmeer ece ceW Goehegj mebYeeie ceW jLe kee eJele&ve ngDee~ yemmeer eece ceW cegefve
eer jefJemeeiejpeer cenejepe kee meeefveOe eehle ngDee~ osJehegjeeece ceW cegefveeer efveJee&Cemeeiejpeer
kee meeefveOe eehle ngDee~ meuetcyej ceW jLe kee YeJe mJeeiele ngDee~ eneb hej Deeefe&kee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(59)

Deeefoceleer peer Je egleceleerpeer memebIe efJejepeceeve Leebr~ cegefve eer iegCemeeiej peer kee
meeefveOe Yeer eehle ngDee~ Mes<ehegj eece ceW jLe kee mJeeiele ngDee~ en mLeeve Deeeee&
eer DeefYevebove meeiej peer cenejepe keer pevceYetefce nw~ ueesneefjee ceW Glmeen yengle
Dee Lee~ en mLeeve Deeeee& eer Yejlemeeiej peer (Deeeee& eer efJeceuemeeiej peer
cenejepe kes efMe<e) keer pevceYetefce nw~
yeemeJee[e veiej ceW vetleve kee@uespe eeGv[ ceW heb[eue yevee ngDee Lee~ Fmeer ceW meYee ngF&~
Glmeen yengle Dee Lee~ meYeeOe#e eer megjsMe kegceej peer efmebIeJeer Les~ cegKe DeefleefLe eer
Dees.heer.ieghlee (Deefle.efpeuee keueskej yeemeJee[e) Les~ eneB cewveW Deheves GodyeesOeve ceW
keueskej meenye mes kene efke Deepe kee efove yeemeJee[e ceW ncesMee meceJemejCe keer eeo
efoueelee jns FmeefueS efkemeer ceeie& kee veece YeieJeeve $e+<eYeosJe ceeie& jKe efoee peees~
ceeveveere keueskej meenye KegMe ngS Deewj GvneWves lelkeeue Fmekes efueS cebpetjer os oer~
MeesYeeee$ee mketue mes ieebOeer eewke leke ieeer~
hejleehegj ceW cegefveeer iegefhleveboer peer cenejepe kee memebIe meeefveOe eehle ngDee~
yeesjer eece ceW jLe kee mJeeiele mLeeveere mejhebe eerceleer MeefMekeuee peer ves efkeee~
DejLetvee ceW eer veeLetueeue peer Yeiele eOeeve eece ves meceJemejCe kee mJeeiele efkeee~
yeeieeroewje JeeueeW ves yengle megvoj keee&ece efkeee meYeeOe#e eer jleveueeue peer mejhebe
Les~ mLeeveere yeeefuekeeDeeW ves ve=le veeefkee emlegle keer SJeb meceepe kes eje meefceefle kes
veece eMeefmle he$e YeW efkeee ieee~
keefuebpeje ceW cegKe DeefleefLe eer efovesMe yeesnje Les~ (meer.DeeF&. Leevee-keefuebpeje)~
mejesoe eece ceW meceJemejCe kes mJeeiele kes efueS eerceleer keueeJeleer Ye mejhebe
mejesoe DeeeeR~ meeieJee[e eece ceW yeeueeeee& eesieerv meeiej peer kes meeefveOe ceW
meYee ngF&~ Deheves eJeeve ceW het. yeeueeeee& peer ves kene efke Deepe efmehe& Fme
meceJemejCe kees osKeves kes efueS Je oMe&ve kejves kes efueS 3 efove henues ceQ eneb hej
Deeee ntB~ ceeleepeer Jees veejer nwb efpevneWves Ssmee efJehegue meeefnle meceepe kees efoee nw
efpemekeer efceMeeue veneR nw~ pecyeterhe yeveekej ceeleepeer ves keceeue ner kej efoee nw~
hetjer MeesYeeee$ee ceW jLe kes meeLe-meeLe eues~

(60)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

[btiejhegj ceW cegefve eer emeVe meeiej peer Je e%eemeeiej peer kee meeefveOe eehle ngDee~
meYee ceW cegKe DeefleefLe eer heer.Deej. pesJeefjee hegefueme DeOeer#eke [tbiejhegj Les~ osJeueeece
ceW nce jLe ueskej keee&ece keer hetJe& mebOee hej hengBes ieebJe mes kejerye Ske efkeueesceerj
henues meejer meceepe Je Ssueke peer Ke[s Les DeieJeeveer kes efueS~ Glmeen yengle Dee
Lee~ eneb hej Ssueke eer leejCe meeiej peer kee meeefveOe eehle ngDee~ Pee[esue eece ceW
meceJemejCe kee mJeeiele kejves kes efueS heOeejs eer efvejbpeve ueeue mejhebe Pee[esue~
efvejvlej Ske ieece mes otmejs eece nesles ngS jepemLeeve meceeheve keer yesuee Dee ieeer
ueieYeie 416 veiejeW ceW meheue eJele&ve jne~ nceW Yeer helee ner veneR ueiee Deewj OeerjsOeerjs Ske Je<e& yeerle ieee~ eLee veece leLee iegCe pewmes jepemLeeve veece nw~ Jewmes ner en
JeemleJe ceW ner jepeeDeeW kee mLeeve nw~ ceQ lees keYeer-keYeer meeselee ntBb efke peye JeemleJe
ceW meceJemejCe efJeejCe kejles neWies lees efkelevee DeodYegle Me neslee nesiee~ ceQves osKee
efke meYeeDeeW ceW ve peeves efkeleves DeeefoJeemeer Deeles Deewj kenles efke nceeje ceebmeenej kee
leeie nw nceeje Mejeye kee leeie nw~ nceeje efMekeej kejves kee leeie nw~ megvekej ceve
ceW ye[e n<e& neslee efke Fme Oeeleg kes meceJemejCe kees osKekej peye ueesieeW kee oe
heefjJele&ve nes peelee nw lees JeemleefJekelee ceW keee neslee nesiee?
jepemLeeve eJele&ve kee meceeheve YeieJeeve $e+<eYeosJe kes ejCeeW ceW kesMeefjee peer
ceW jKee ieee~ kesvere SJeb eebleere meYeer heoeefOekeejer Deees~ keee&ece hegvee eewke
ceW yeves efJeMeeue heb[eue ceW ngDee~ meYee ceW Ssueke eer efveYe&e meeiej peer cenejepe
efJejepeceeve Les~ Glmeen meceepe ceW Dee Lee~ cegKe DeefleefLe eer Yew efmebn ceerCee
meebmeo meuetcyej Les~ Deevebohegj keeuet JeeueeW ves hetjs eJele&ve ceW meyemes DeefOeke jeefMe keer
yeesefueeeB eehle keeR Gvekee mecceeve eneb hej meefceefle kes DeOe#e-ye. eer jJeerv kegceej pewve
ves efkeee~ jepemLeeve eJele&ve meefceefle kes ceb$eer eerceeve %eeveebo peer PeebPejer ves hetjs jepemLeeve
ceW meheuelee hetJe&ke eJele&ve mecheVe kejeves kes efueS cesje Je mebeeueke heb. megOece&ebo Meeeer
kee mJeeiele efkeee~ Fme meejs ceeie& kee oMe&ve DeLee&led yeveeves kee keee& eer GoeYeeve
pewve Je efoueerhe pewve ves efkeee pees OeveJeeo kes hee$e nwb Gvekee Yeer mecceeve meefceefle kes
DeOe#e eje ngDee~ Fmeer kes meeLe jepemLeeve eJele&ve mecheVe ngDee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(61)

jepemLeeve eosMe kes leerLe&eflepeeje, ceneJeerj peer, meebieevesj, heehegje, ekeJee[e, ceespeceeyeeo, uetCeJeeb,
kesMeJejee heeve, eeboKes[er, Peeuejeheeve, efyepeewefueee, eBJeuesej heee&veeLe, DeeJeeb,
kesMeefjee peer~
meeOegDeeW kee meeefveOe-Deeefe&kee eer megheee&celeer ceeleepeer memebIe
-hetpe cegefve eer meceleeYet<eCe peer cenejepe
-hetpe Deeefe&keeeer efJe%eeveceleer ceeleepeer
-cegefve eer kegueYet<eCeveboer peer cenejepe
-het. cegefveeer eglemeeiej cenejepe
-Deeefe&kee eer efoJe eer ceeleepeer
ceoveiebpe-efkeMeveie{ -Deeeee& eer JeOe&ceevemeeiej peer cenejepe memebIe
ceespeceeyeeo
-cegefve eer Jeeefj<esCe cenejepe
meerkej
-cegefve eer megOeemeeiej peer cenejepe
ceeuehegje
-hetpe ieefCeveer Deeefe&kee eer efJeMegceleer ceeleepeer memebIe
yeie[er
-het. eer kece&efJepeeveboer peer cenejepe
-Deeefe&kee eer keesceue eer ceeleepeer
es[ejeeefmebn
-het. Deeefe&kee eer kegvoeer ceeleepeer
-#egefuuekee eer heeeer ceeleepeer
Gefveeeje
-Deeefe&kee eer megefJeJeskeceleer ceeleepeer
vewveJeeb
-Deeeee& eer ebmeeiej peer cenejepe memebIe
osF&
-cegefve eer lespemJeer meeiej peer cenejepe
megmevesj
-Deeeee& eer oMe&vemeeiej peer cenejepe
eeboKes[er
-Deeefe&kee eer eeceleer ceeleepeer
-Deeefe&kee megJeCe&celeer ceeleepeer
efeeew[ie{
-eer megyeengmeeiej peer cenejepe
ceneJeerj peer
meJeeF&ceeOeeshegj
vemeerjeyeeo
yeIesje

(62)

YeerC[j
yemmeer
meuegcyej
OeefjeeJeeo
ceeuehegje
meeieJee[e
hejleehegj
osJeue
efYeJeeveerceb[er
kesmeefjee peer

meceJemejCe Yeejle ee$ee

-Deeeee&eer DeefYevebove meeiej peer cenejepe memebIe

-cegefveeer jefJemeeiej peer cenejepe
-cegefveeer iegCemeeiej peer cenejepe
-Deeefe&kee Deeefoceleer ceeleepeer memebIe
-Deeefe&kee eer efJeMegceleer ceeleepeer memebIe
-ieefCeveer Deeefe&kee eer efJeMegceleer ceeleepeer
-yeeueeeee& eer eesieerv meeiej peer memebIe
-cegefve eer ieghleerveboer peer cenejepe memebIe
-Ssueke eer leejCemeeiej peer cenejepe
-cegefveeer heee&meeiej peer cenejepe
-Ssueke eer efveYe&emeeiej peer cenejepe

mJeeiele nsleg heOeejs efJeefMe DeefleefLeiegueeyehegje

efJepeeveiej
GLejoe
osJehegje
Deesyejer
Depecesj
meermeJeeueer

Dekeuesje
yesiet
Kepetjer

-eer ue#ceer veejeeCe Sme.[er.Sce.

-eer jeceueeue pee efJeOeeeke
-eer osJesv kegceej peer lenmeerueoej
-peer.meer. uees{e, veiej heeefuekee esejcewve
-eer osJeerueeue peer yesue mejhebe eece
-eer censv kegceej eeoJe G.cee.efJe. eOeeve DeOeeheke osJehegje
-eer jepesv peer Ye JeeFme eebmeuej
-eer kejCeer efmebn je"ewj, keueskej
-eer Deej.Sme. ie"euee, keueskej yeejeb
-eer ekeeMeebo pewve, lenmeerueoej
-eer eMeYeeveg pewve DeOe#e veiej heeefuekee
-eer ejkee emeeo ieghle Ghe efpeuee keueskej
-eer OeveMeece pewve Sce.Sue.S.
-eer jleveueeue peer leebyeer efJeOeeeke

(63)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

-eer megjsv ieeseue efJeOeeeke pewleejCe, eer censv heeefjKe

-Sme.[er.Sce. pewleejCe
heeueer
-efJeOeeeke peer
peesOehegj
-eer ceeveefmebn osJe[e efJeOeeeke mejoejhegje
yeemeJee[e
-eer Dees.heer. ieghlee Deefleefje efpeuee keueskej
yeesjer
-eerceleer MeefMekeuee mejhebe eece hebeeele
DejLetvee
-eer veeLetueeue peer Yeiele eece eOeeve
yeeieeroewje
-eer jleveueeue peer mejhebe
keefuebpeje
-eer efovesMe yeesnje meer.DeeF&. Leevee keefuebpeje
mejesoe
-eerceleer keueeJeleer Yee eece eOeeve
[tbiejhegj
-eer heer.Deej. peJesefjee hegefueme DeOeer#eke
Pee[esue
-eer efvejbpeveueeue mejhebe Pee[esue
erheeye[ewle
-eer Yejlekegceej ye"euee efpeuee ecegKe
mejesueekeuee
-eer heejme kegceej pewve efmeefJeue veeeeOeerMe Keevehegj
Goehegj
-eer iegueeyeefmebn peer mekeleeJele menkeeefjlee ceb$eer jepe. mejkeej
-eer Meebefleueeue eheueesle meebmeo,
-eer ef$eueeske ebo hetJeeaee efJeOeeeke
-eerceleer efkejCe censejer (cesej Goehegj)
kesMeefjee peer
-eer Yew efmebn peer ceerCee meebmeo
jepemLeeve eJele&ve kes efueS keceser kee ie"ve efkeee ieee~
Deevebohegj keeuet

jepemLeeve eosMe eJele&ve meefceefle

vejsMe kegceej mes"er, peehegj
hetveceebo iebieJeeue PeefjeeJeeues, peehegj
jepesv kegceej "esefueee, peehegj
meesnveueeue mes"er, peehegj

-hejeceMe& ecegKe
-DeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e

(64)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efKeuueerceue pewve, DeueJej

%eeveebo PeebPejer, peehegj
jepesv kes. ieesOee, peehegj
jepekegceej kees"ejer, peehegj
GoeYeeve pewve, Yejlehegj
DeCe Meen, peehegj
efoueerhe pewve, peehegj
vesceerebo iebieJeeue, peehegj

-GheeOe#e
-ceneceb$eer
-ceb$eer
-mebeespeke
-men mebeespeke
-men mebeespeke
-eeej ceb$eer
-kees<eeOe#e

meomeieCeceneJeerj emeeo pewve, peehegj-cegKe meesleke

ye. keceueeyeeF&, eer ceneJeerj peer
jepekegceej keeuee, peehegj
jleveueeue eye[e, peehegj
ieCesMe jeCee, peehegj
YebJejueeue mejeJeieer, peehegj
kevnweeueeue mes"er, peehegj
jepesv kes. MesKej, peehegj
ceneJeerj emeeo heneef[ee, peehegj
leejeebo ye[peelee, peehegj
censv kegceej heeveer, peehegj
Gece ebo efveKeea, keese
jepeceue yesiemee, peehegj
eJeerCe ebo pewve, peehegj
metjpe veejeeCe Meen, peehegj

heocekegceej mes"er, peehegj

DeCe meesveer, peehegj
jepesv kegceej yepe, keese
%eeveebo pewve, eflepeeje
heb. uee[ueer emeeo heehe[erJeeue, meJeeF& ceeOeeshegj
ekeeMeebo pewve, peehegj
Meebefleueeue ye[peelee, Depecesj
Yeeieebo Depecesje, he$ekeej, meerkej
Yeeieebo pewve, S[Jeeskes, eWke
Yeeieebo eWiee, efveJeeF&
meesnveueeue iebieJeeue, YeerueJee[e
keceueebo heneef[ee, kegeeceve efmeer
ceneJeerj efceb[e, Goehegj
jeceefveJeeme pewve DeeJeeue, megpeeveie{-eg
keceue yeeyet pewve, peehegj

(65)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

jepemLeeve eosMe eJele&ve keee&ece

e.meb. ieebJe
1. eflepeeje
2. eqkeMeveie{
3. jeceie{
4. efhejespehegjefPejkee
5. veewieebJee
6. ye[ewoecesJe
7. ieesefJevo ie{
8. DeueJej
9. jepeie{
10. jwCeer
11. ie{er meJeeF&jece
12. njmeeCee
13. ue#ceCeie{
14. ke"tcej
15. Kesjueer
16. meerkejer
17. hene[er
18. pegjnje
19. kee@cee
20. [eRie
21. kegcnsj
22. Yejlehegj
23. yeeevee
24. ceefveee

efpeuee
Iej
DeueJej
24
DeueJej
13
DeueJej
1
ieg[ieeJebe (nefj.) 56
DeueJej
65
DeueJej
45
DeueJej
30
DeueJej
1000
DeueJej
28
DeueJej
8
DeueJej
10
DeueJej
30
DeueJej
25
DeueJej
38
DeueJej
60
Yejlehegj
35
Yejlehegj
12
Yejlehegj
50
Yejlehegj
80
Yejlehegj
80
Yejlehegj
36
Yejlehegj
100
Yejlehegj
40
Oeewuehegj
75

cebefoj
5
1
3
2
1
16
3
1
1
1
1
2
2
1
1
1
4
3
2
3
3
2

efoveebke
14-6-98
15-6-98
16-6-98
17-6-98
18-6-98
19-6-98
19-6-98
20-6-98
21-6-98
21-6-98
22-6-98
22-6-98
23-6-98
23-6-98
24-6-98
25-6-98
26-6-98
27-6-98
28-6-98
29-6-98
30-6-98
01-7-98
02-7-98
03-7-98

(66)

e.meb. ieebJe
25. jepeeKes[e
26. Oeewuehegj
27. kejesueer
28. efnC[ewve
29. eer ceneJeerj peer
30. iebieehegj efmeer
31. meJeeF&ceeOeeshegj
32. yeesueer
33. ueeuemeeW"
34. ejs[e
35. oewmee
36. efmekevoje
37. yeeboerkegF&
38. ueJee[
39. legbiee
40. yemmeer
41. peehegj
42. peehegj
43. peehegj
44. peehegj
45. peehegj
46. peehegj
47. meebieevesj
48. heocehegje
49. eekemet
50. ceeOeesjepehegje

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efpeuee
Oeewuehegj
Oeewuehegj
kejesueer
kejesueer
kejesueer
meJeeF&ceeOeeshegj
meJeeF&ceeOeeshegj
meJeeF&ceeOeeshegj
oewmee
oewmee
oewmee
oewmee
oewmee
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj

Iej
cebefoj
212
4
95
1
45
2
160
13
21
2
40
3
70
4
15
1
28
1
12
2
900
300
1
250
1
1000
5
175
1
49
6
50
4

efoveebke
04-7-98
05-7-98
06-7-98
07-7-98
08-7-98
09-7-98
10-7-98
11-7-98
12-7-98
12-7-98
13-7-98
14-7-98
15-7-98
16-7-98
16-7-98
17-7-98
19-7-98
20-7-98
21-7-98
22-7-98
23-7-98
24-7-98
25-7-98
26-7-98
27-7-98
28-7-98

(67)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. ieebJe
51. heeieer
52. jwveJeeueceeBpeer
53. ekeJee[e
54. eew
55. Peeie
56. ceespeceeyeeo
57. otot
58. vejsvee
59. meebYej
60. heguesje
61. peesyevesj
62. ceb[eYeerce efmebn
63. eewcet
64. keeuee[sje
65. jwveJeeue (efkeMeveie{)
66. KeeeefjeeJeeme
67. heeej
68. yeee
69. oebleejeceie{
70. cegC[Jee[e
71. megjsje
72. otpeeso
73. meerkej
74. Oeeslee
75. helesnhegjMesKeeJeeer
76. jeveesueer

efpeuee
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
peehegj
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej
meerkej

Iej
40
30
6
25
11
38
55
28
50
60
60
30
15
14
40
10
11
8
350
25
50
45

cebefoj
3
2
3
1
3
3
2
4
3
5
1
1
2
1
2
1
1
2
10
1
2
3

efoveebke
29-7-98
30-7-98
30-7-98
31-7-98
31-7-98
01-8-98
02-8-98
03-8-98
04-8-98
06-8-98
06-8-98
07-8-98
09-8-98
10-8-98
11-8-98
12-8-98
13-8-98
14-8-98
15-8-98
16-8-98
17-8-98
18-8-98
19-8-98
20-8-98
21-8-98
9-9-98

(68)

e.meb. ieebJe
77. keesesj
78. et
79. efJemeeT
80. megpeeveie{
81. uee[vet
82. [sn
83. ces[lee jes[
84. ces[leeefmeer
85. jwve
86. cetb[Jee
87. veeieewj
88. kegeeceve efmeer
89. efce"jer
90. veebJeeefmeer
91. uetCeJee
92. ceejes"
93. heebeJebe
94. kegkeveJeeueer
95. heveie{
96. vemeerjeyeeo
97. mejJee[
98. keske[er
99. yeIesje
100. petefveee
101. meeJej
102. cesnkeueeb

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efpeuee
meerkej
eg
PegvPetve
et
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
veeieewj
Depecesj
Depecesj
Depecesj
Depecesj
Depecesj
Depecesj
Depecesj

Iej
15
45
4
150
150
50
15
45
8
3
300
175
15
60
17
60
20
80
25
40
50
35

cebefoj
2
1
1
3
10
4
1
1
1
1
2
7
1
3
2
1
2
6
1
2
5
1

efoveebke
10-9-98
11-9-98
12-9-98
13-9-98
14-9-98
15-9-98
16-9-98
17-9-98
18-9-98
19-9-98
20-9-98
21-9-98
22-9-98
23-9-98
24-9-98
25-9-98
26-9-98
26-9-98
27-9-98
28-9-98
29-9-98
30-9-98
1-10-98
1-10-98
2-10-98
2-10-98

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. ieebJe
efpeuee
103. pes"evee
Depecesj
104. heermeebievee
Depecesj
105. yeeJej
Depecesj
106. Depecesj
Depecesj
107. ese ueecyee
Depecesj
108. ceoveiebpe efkeMeveie{ Depecesj
109. ueecyeenefjefmebn Depecesj
110. ceeuehegje
Depecesj
111. heesJej
Depecesj
112. ef[iieer
Depecesj
113. ueeJee
Depecesj
114. efPejevee
Depecesj
115. yeie[er
Depecesj
116. es[ejee efmebn Depecesj
117. efPeueeF&
Depecesj
118. efveJeeF&
Depecesj
119. heerheuet
Depecesj
120. esbke
eWke
121. veiejhees&
eWke
122. keekees[
eWke
123. yeves"e
eWke
124. metLe[e
eWke
125. Gefveeeje
eWke
126. eewLe kee yejJee[e meJeeF& ceeOeeshegj
127. Deueerie{
eWke
128. heueeF&
eWke

Iej
cebefoj
11
1
20
1
225
6
2000
20
1
250
5
1
225
5
40
2
20
1
50
3
15
1
20
2
150
6
25
2
250
7
40
1
500
8
30
2
15
3
30
5
15
2
60
5
80
2
40
2
11
2

(69)

efoveebke
7-10-98
8-10-98
9-10-98
10-10-98
11-10-98
12-10-98
13-10-98
13-10-98
14-10-98
15-10-98
16-10-98
16-10-98
22-10-98
23-10-98
24-10-98
25-10-98
26-10-98
27-10-98
28-10-98
28-10-98
29-10-98
29-10-98
30-10-98
30-10-98
31-10-98
31-10-98

(70)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

e.meb. ieebJe
efpeuee
129. vewveJeeb
yetvoer
130. ogieejer
yetvoer
131. yeebmeer
yetvoer
132. osF&
yetvoer
133. Keke[
yetvoer
134. ueeKesjer
yetvoer
135. Fvie{
yetvoer
136. keehejsve
yetvoer
137. kesMeJejee heeve yetvoer
138. leeues[e
yetvoer
139. Deeueeso
yetvoer
140. efnC[esueer
yetvoer
141. osJeueer
yetvoer
142. heWe keer yeeJe[er yetvoer
143. yetboer
yetvoer
144. meerceuee
keese
145. meermeJeeueer
yeebje
146. FeJee
yeebje
147. Deeevee
keese
148. yeebje
yeebje
149. De
yeebje
150. ye[e
yeebje
151. efheeye[esle
yeebje
152. Dekeuesje
PeeueeJee[
153. eeBoKes [er (Keeveghej)PeeueeJee[
154. meejesueekeueeb
PeeueeJee[

Iej
250
28
20
120
30
35
51
35
40
40
35
220
13
250
8
38
10
80
5
25
20
30
30

cebefoj
9
2
2
2
2
3
4
1
1
1
1
2
1
14
1
2
1
5
1
1
2
1
2

efoveebke
01-11-98
02-11-98
02-11-98
02-11-98
03-11-98
03-11-98
04-11-98
04-11-98
05-11-98
05-11-98
06-11-98
06-11-98
07-11-98
07-11-98
08-11-98
10-11-98
10-11-98
11-11-98
11-11-98
12-11-98
12-11-98
13-11-98
14-11-98
15-11-98
15-11-98
16-11-98

(71)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. ieebJe
155. PeeueeJee[
156. Peeuejeheeve
157. heer[eJee
158. megmevesj
159. efceeesueer
160. YeJeeveerceC[er
161. jeceiebpe ceC[er
162. ceeW[ke
163. ceC[evee
164. keveJeeme
165. meebieeso
166. osJeueerceebPeer
167. Kepetjer
168. DejC[Kes[e
169. yeefveeeveer
170. kewLetve
171. yeesjebJe
172. jeJeleYeee
173. efmebieesueer
174. Peeleuee
175. keekeefjeeleueeF&
176. eseer
177. "gkejeF&
178. Deejesueer
179. efyepeewefueee

efpeuee
PeeueeJee[
PeeueeJee[
PeeueeJee[
Meepeehegj
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
keese
veercee
veercee
veercee
efeeew[ie{
efeeew[ie{
YeerueJee[e
YeerueJee[e

Iej
130
200
130
15
105
125
5
15
8
21
8
6
4
17
25
25
65
17
26
15
100

cebefoj
5
5
4
1
1
2
1
1
1
3
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
3

efoveebke
17-11-98
18-11-98
19-11-98
20-11-98
21-11-98
21-11-98
22-11-98
23-11-98
23-11-98
24-11-98
24-11-98
26-11-98
26-11-98
27-11-98
27-11-98
28-11-98
29-11-98
30-11-98
01-12-98
02-12-98
02-12-98
03-12-98
04-12-98
04-12-98
05-12-98

(72)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

e.meb. ieebJe
efpeuee
180. keese
keese
181. [eyeer
yetboer
182. yesietb
efeees[ie{
183. ceeC[ueie{
YeerueJee[e
184. ceevehegje
YeerueJee[e
185. cengDee
YeerueJee[e
186. Oeeceefveeeb
YeerueJee[e
187. Decejie{
YeerueJee[e
188. ebJeuesej heee&veeLe YeerueJee[e
189. Deeceuoe
YeerueJee[e
190. Kepetjer
YeerueJee[e
191. penepehegj
YeerueJee[e
192. otbveer
eWke
193. DeebJee
eWke
194. jepecenue
eWke
195. he[sj
eWke
196. heejesueer
YeerueJee[e
197. jeshee
YeerueJee[e
198. oeefveeeW keer kees[er YeerueJee[e
199. Meenhegje
YeerueJee[e
200. kees"eree
YeerueJee[e
201. iegueeyehegje
YeerueJee[e
202. efJepeeveiej
Depecesj
203. eeheevesj
Depecesj
204. YeerueJee[e
YeerueJee[e
205. veerceepe
heeueer

Iej
1800
39
45
10
10
6
9
7
15
40
35
47
18
11
11
30
25
60
15
40
65
27
800
12

cebefoj
33
1
2
3
1
1
2
1
1
1
1
3
2
1
2
1
1
5
1
1
1
1
7
2

efoveebke
06-12-98
08-12-98
09-12-98
10-12-98
10-12-98
11-12-98
11-12-98
12-12-98
12-12-98
13-12-98
14-12-98
15-12-98
16-12-98
17-12-98
18-12-98
19-12-98
19-12-98
20-12-98
21-12-98
22-12-98
23-12-98
24-12-98
25-12-98
26-12-98
27-12-98
29-12-98

(73)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.
219.
220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.
227.
228.
229.
230.

ieebJe
Deevevohegjkeeuet
heeueer
peesOehegj
yeerkeevesj
efmejesner
Deeyetjes[
efeeew[ie{
efvecyeens[e
Goehegj
efYeb[j
yee"j[ekeuee
yeueer
peiele
DeoJeeme
peeJeo
veF&Pej
GLejoe
Kejkee
ieerbieuee
kejeJeueer
yemmeer
Jeerjhegje
osJehegje
Pee[esue
meuuee[

efpeuee
heeueer
heeueer
peesOehegj
yeerkeevesj
efmejesner
efmejesner
efeeew[ie{
efeees[ie{
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj

Iej
38
50
235
85
70
70
25
2100
500
20
25
100
50
60
100
61
145
50
60
51
100
-

cebefoj
3
2
4
2
1
4
2
11
4
1
1
1
1
2
2
2
2
1
3
2
1
-

efoveebke
30-12-98
31-12-98
01-1-99
03-1-99
05-1-99
06-1-99
08-1-99
09-1-99
10-1-99
11-1-99
12-1-99
12-1-99
13-1-99
14-1-99
15-1-99
15-1-99
16-1-99
16-1-99
17-1-99
18-1-99
19-1-99
20-1-99
21-1-99
22-1-99
23-1-99

(74)

e.meb. ieebJe
231. kespe[
232. eeJeC[
233. meje[e
234. ye[ieebJe
235. mesceejer
236. keueeCehegj
237. kegC[e
238. eWkej
239. j"ew[e
240. ye[eJeueer
241. FCeueerKes[e
242. [ieej
243. yeeceefveee
244. meuetcyej
245. Peueeje
246. pewleevee
247. Deemehegj
248. Mes<ehegj
249. cebgies[
250. meeyeuee
251. heeueesoe
252. ueesneefjee
253. ievees[e
254. Yeercehegj
255. ebotpeer kee ie{e
256. yeebmeJee[e

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efpeuee
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
[tbiejhegj
[tbiejhegj
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e

Iej
85
175
50
44
145
40
40
96
65
41
25
20
30
50
20
70
28
31
200
70
190
25
35
25
350

cebefoj
1
1
1
1
2
1
1
3
1
1
1
1
4
1
1
1
2
1
1
2
2
1
1
3

efoveebke
24-1-99
24-1-99
25-1-99
26-1-99
26-1-99
27-1-99
27-1-99
28-1-99
28-1-99
28-1-99
29-1-99
30-1-99
31-1-99
31-1-99
01-2-99
02-2-99
02-2-99
02-2-99
03-2-99
03-2-99
04-2-99
05-2-99
06-2-99
06-2-99
07-2-99
07-2-99

(75)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. ieebJe
257. Keevot keeueesveer
258. leueJee[e
259. hejleehegj
260. ie{er
261. Kees[ve
262. cesleJeeuee
263. yeesjer
264. Deebpevee
265. DejLetvee
266. [[tkee
267. veewieecee
268. yeeieeroewje
269. keefuebpeje
270. ye[esefoee
271. kegMeueie{
272. heeesue
273. Kecesje
274. vejJeeueer
275. heejmeesuee
276. cegbieevee
277. Ketvlee
278. OeefjeeJeo
279. eleeheie{
280. efve"GDee ieece[er
281. jeRe

efpeuee
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
yeebmeJee[e
Goehegj
Goehegj
Goehegj
Goehegj
efeeew[
[tbiejhegj
[tbiejhegj

Iej
200
130
150
55
10
15
30
55
80
45
170
200
65
105
150
400
40
86
300
110
40
300
200
20

cebefoj
1
1
3
2
1
1
2
1
2
1
3
1
1
1
6
3
1
3
5
2
1
4
7
1

efoveebke
08-2-99
09-2-99
10-2-99
11-2-99
12-2-99
12-2-99
13-2-99
13-2-99
14-2-99
15-2-99
15-2-99
16-2-99
17-2-99
17-2-99
18-2-99
07-3-99
08-3-99
08-3-99
09-3-99
09-3-99
10-3-99
10-3-99
11-3-99
12-3-99
12-3-99

(76)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

e.meb. ieebJe
efpeuee
282. heeoj[erye[er
[tbiejhegj
283. mejesoe
[tbiejhegj
284. meeieJee[e
[tbiejhegj
285. ieefueeekeese keeueesveer [tbiejhegj
286. heeb[Jee
[tbiejhegj
287. Yeeruet[e
[tbiejhegj
288. efelejer
[tbiejhegj
289. kegbDee
[tbiejhegj
290. heer"
[tbiejhegj
291. Deesyejer
[tbiejhegj
292. "ekej[e
[tbiejhegj
293. Deebleje
[tbiejhegj
294. [tbiejhegj
[tbiejhegj
295. LeeJee
[tbiejhegj
296. keveJee
[tbiejhegj
297. efyeerJee[e
[tbiejhegj
298. osJeue
[tbiejhegj
299. KeesKe[e
Goehegj
300. eCeer
Goehegj
301. veeeieebJe
Goehegj
302. yeeJeueJee[e
Goehegj
303. heeueeefmeee
Goehegj
304. keesleejer
Goehegj
305. KeeKe[
Goehegj
306. Deesievee
Goehegj
307. Pee[esue
Goehegj
308. kesMeefjeepeer
Goehegj

Iej
22
35
300
70
105
65
30
30
45
66
20
32
250
35
43
25
48
100
65
50
50
75
40
20
40
65
-

G G G G G

cebefoj
1
1
5
3
2
1
1
1
1
3
1
1
7
1
3
2
1
2
2
1
2
1
1
1
2
4
-

efoveebke
13-3-99
13-3-99
14-3-99
15-3-99
15-3-99
16-3-99
16-3-99
17-3-99
17-3-99
18-3-99
18-3-99
19-3-99
20-3-99
21-3-99
22-3-99
23-3-99
24-3-99
25-3-99
26-3-99
27-3-99
28-3-99
29-3-99
30-3-99
31-3-99
01-4-99
02-4-99
04-4-99

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceOeeosMe ceW meceJemejCe eJele&ve

ceOeeosMe eJele&ve kee MegYeejbYe veercee mes ngDee~ meceJemejCe mJeeiele meYee kee
Deeeespeve ceebieefueke YeJeve ceW ngDee~ meYeeOe#e eer ngkegceebo pewve Fboewj Les~ cegKe
DeefleefLe eer vebo efkeMeesj peer hesue efJeOeeeke leLee cebe mebeeueve eer Sme.kes. pewve
kej jns Les~ meYee kee MegYeejbYe [e. ekeeMe ebo pewve Fboewj kes cebieueeejCe mes ngDee~
meYeer Deeievlegke DeefleefLeeeW kee mJeeiele meceepe kes DeOe#e eer pecyetkegceej pewve ves
Deheves mJeeiele Yee<eCe kes eje efkeee~ heb. peemesve pewve Fboewj ves Deheves GodyeesOeve ceW
kene efke en jLe hetjs Yeejle ceW Oece& kee [bkee yepee jne nw~ [e. Deveghece pewve ves Deheves
Goieej Jee kejles ngS pewve Oece& keer Jele&ceeve heefjefmLeefle kee %eeve kejeee~ meefceefle
kes DeOe#e ye. eer jJeerv kegceej peer ves jLeee$ee kes GsMeeW hej ekeeMe [euee~
ceeveveere efJeOeeeke peer ves Deheves Yee<eCe ceW kene efke en ee$ee Ske Deeueewefkeke osve
nw osMe kes efueS~ lelheeeled MeesYee ee$ee eejbYe ngeer~ Fmeer kes meeLe ceOeeosMe eJele&ve
Meg nes ieee~ peeJeo-veercee-jecehegje cebiemeewj iejes" nesles ngS meceJemejCe cebomeewj
hengBee~ cebomeewj ceW meceJemejCe mJeeiele meYee ceW cegKe DeefleefLe eer megOeerj kegceej peer
uees{e Les~ GvneWves kene efke Deepe leke efoiecyej ee esleecyej meceepe ceW Ssmeer keesF&
veejer veneR ngF& nw efpemeves %eeveceleer ceeleepeer peer pewmee keee& efkeee nes efpemeves eMeemeve
kees Yeer egveewleer os oer~
ye[veiej ceW Deeeee& eer kegMeeeveboer peer cenejepe kee meeefveOe eehle ngDee~
Fboewj mes ngkegceebo peer, heb. peemesve peer, [e. ekeeMe ebo peer keee&ece cesb meefcceefuele
ngS~ keee&ece ceW Depeerle kegceej eWiee kee efJeMes<e meneesie eehle ngDee~ jleueece ceW
meceJemejCe mJeeiele kes efueS eer efvece&ue kegceej pewve Gheeege efyeeerkej efJeYeeie,
eer jepesMe pewve ef[her keueskej heOeejs~ meejbiehegj ceW eer ke=<Ce ceesnve ceeueJeere
efJeOeeeke ves jLe kee mJeeiele efkeee~ keeueeheerheue eece ceW meceJemejCe mJeeiele kes
efueS eer OeveMeece oeme ceeie& melemeeF& mebIe kes DeOe#e Je eer OeveMeeceoeme Mecee&
Ghemejhebe eece heOeejs~ Deeeveiej cesW eer jcesMe kegceej peer ves meceJemejCe meYee kes

(78)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ceOe Deekej Dehevee meewYeeie ceevee~

jepeehegj ceW meceJemejCe jLe kee DeYetlehetJe& mJeeiele ngDee~ Gppewve veiej ceW eeriebpe
cebefoj ceW mJeeiele meYee kee Deeeespeve ngDee~ cegKe DeefleefLe eerceleer eerefle Yeeie&Je peer
efJeOeeefekee LeeR~ kesvere Je eebleere meefceefle kes keee&kelee&DeeW ves meYeeDeeW ceW Yeeie
efueee~ Fboewj ceW Deees eer kewueeMe ebo peer Jewe ves Fboewj keee&ece ceW meYeer kees
Deecebef$ele efkeee~ meYeeOe#e ye. eer jJeerv kegceej pewve DeOe#e eerefJenej meefceefle Les~
meble efMejesceefCe Deeeee& eer efJeeemeeiej peer kes meeefveOe ceW meceJemejCe keer
mJeeiele meYeevesceeJej efmeesoe efme#es$e hej memebIe Deeeee& eer efJejepeceeve Les~ jLe hetJe& mebOee
hej hengBee~ Deeeee& eer mes nce ueesieeW ves efveJesove efkeee jLe kes oMe&veeW kes efueS~ 128
efheer kes meeLe Deeeee& eer jLe kes mece#e Deees SJeb heewve Iebs leke meceJemejCe jevee
kee DeJeueeskeve efkeee~ ye[er Yeefe mes oMe&ve kej nce meYeer ueesieeW kees DeeMeerJee&o eoeve
efkeee~ Deeeee& eer mes YeeF& peer (jJeerv kegceej) keer keeheer eee& ngF&~ eebleere meefceefle
mes ngkegceebo peer, [e. Deveghece pewve, ekeeMe ebo pewve meveeJeo, Deefveue pewve eerle efJenej,
kewueeMeebo pewve kejesueyeeie Deeefo ieCeceeve cenevegYeeJe heOeejs~
KeC[Jee ceW Ieemehegje cebefoj kes yeenj cesvejes[ hej mJeeiele meYee ngF&~ jepe
cetefpekeue ieghe eje mebieerle mebOee ngF&~ cegKe DeefleefLe eer vebo kegceej peer eewneve
meebmeo KeC[Jee Les~ MeesYeeee$ee yengle YeJe Je efJeMeeue efvekeueer~ meYeer pewefveeeW ves
Deheves eefleeve yebo jKes~ meceJemejCe meceepe kes efueS Ske efJeMes<e GheueefyOe Leer~
meveeJeo veiejer ceW DeYetlehetJe& mJeeielemeveeJeo veiejer ceW meceJemejCe kes mJeeiele keer leweeefjeeb peesjeW hej Leer~ Ske efove
henues ner efheues eece ceW oes Jeefe Dee iees~ GvneWves yeleeee efke Jes jLe kees uesves Deees
nQ~ keee&ece keer hetJe& mebOee hej mJeeiele meYee ngF&~ pewve Oece&Meeuee ceW Dee cebe
yevee ngDee Lee~ meYeer keee&kelee&DeeW kee mJeeiele ngDee~ cebe mebeeueve vejsv Yeejleer peer
kej jns Les~ ekeeMeebo peer ves Deheves mJeeiele Yee<eCe kes eje meYeer DeefleefLeeeW kee
mJeeiele efkeee~ cegKe DeefleefLe eer peieoerMe ceesjeef[ee efJeOeeeke Les~ kesvere meefceefle

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(79)

kes DeOe#e ye. jJeerv kegceej pewve ves Deheves DeespemJeer Yee<eCe kes eje jLeee$ee kes
GsMeeW kees yeleeee~ meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe eje ngDee~ DeleefOeke
Glmeen Lee~ Ssmee ueie jne Lee pewmes nceejs Iej kee ner keee&ece nes meYeer ueesieeW ceW
Fleveer DeefOeke Deelceerelee Leer, Deheveeheve Lee efke ceeuetce veneR os jne Lee efke
keee&ece meeceeefpeke nw~ en mLeeve heer"eOeerMe #eguuekejlve eer ceesleermeeiej peer keer
pevceYetefce nw~ eneb mes 9 cegefve nes egkes nQ~ eele: keeue MeesYeeee$ee eejbYe ngF&~ peienpeien ies yeves ngS Les~ nj Iej keer le mes heg<heJe=ef nes jner Leer~ heue SJeb efceeve
kee efJelejCe nes jne Lee~ Ketye mJeeiele ngDee MeesYeeee$ee ceeie& ceW mewke[eW peien Deejleer
ngF&~ nj ef mes DeYetlehetJe& keee& Lee~ hetjs eosMe ceW en keee&ece Ske Devet"er efceMeeue
Leer~ ceOeevn ceW jLe kes meeLe Deees ueesieeW kee mJeeiele eer ekeeMe ebo peer (ceneceb$eer
eerefJenej eosMe meefceefle) ves Deheves Iej hej Jee YeW kejkes efkeee~ Meece kees jLe
yesef[ee kes efueS emLeeve kej ieee~ mJeeiele meYee cebefoj peer ceW ngF&~ meYeeOe#e eer
ceieveueeue pewve Je cegKeDeefleefLe [e. eer Sme.kes. Ieveesles Les~
heerheueieewve, kemejeJeo, yeeuemecevo nesles ngS jLe Oece&hegjer hengBee~ Oece&hegjer ceW
henues ueesie Demecebpeme ceW Les efke jLe yegueeeW ee veneR~ uesefkeve meceJemejCe efkemeer kes
yegueeves mes Deelee veneR efkemeer kes jeskeves mes kelee veneR~ Meece kees hengBes~ hengBeles ner
YeJe mJeeiele ngDee~ Meeveoej MeesYeeee$ee efvekeueer~ eneb mes Oeeceveeso, ceb[uesej neslee
ngDee meceJemejCe censej hengBee~
censej JeeueeW ves hetJe& mes ner leweeefjeeb keer ngF& LeeR~ eele: Oece&Meeuee ceW mJeeiele
meYee ngF&~ meYeeOe#e eer efMeJeheeue peer Yejleueeue peer meesveer Les~ cegKe DeefleefLe eer
ekeeMeebo pewve meveeJeo Je megOeerj pewve meveeJeo Les~ yeueJeble jeJe ceCueesF& peer ves meYeer
kee mJeeiele efkeee~ lelheeeled ekeeMe ebo peer ves eJele&ve mebyebOeer peevekeejer eoeve keer~
heb. megOece& ebo Meeeer ves yeesefueeeB mecheVe kejeeeR~ MeesYeeee$ee Deefle megvoj efvekeueer
peien-peien ve=le SJeb ieyee& nes jne Lee~ meYeer ueesieeW ves ye[s n<e& kes meeLe keee&ece
mecheVe efkeee~ iegpejer nesles ngS nce Fboewj hengBe iees~
meYeer ueesieeW keer efveieenW efpeme keee&ece hej efkeer LeeR Deye Gmekee vecyej Lee~

(80)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Fboewj Menj mejmes" ngkeceebo pewve kes veece mes eefmeef kees eehle cegefveYeeeW kee mLeeve
nw~ eneb hej pewve meceepe keer Deeyeeoer 40 npeej mes DeefOeke nw~ mejmes" ngkeceebo
pewve kes eje efvecee&Ce kejeee ieee keebe kee cebefoj Deepe Yeer pewve mebmke=efle keer Oejesnj
nw~ veJe efvecee&Ce ceW eefme meceepe mesJeer eer yeeyetueeue heeesoer eje efvecee&Ce kejeee
ngDee ieescce efieefj oMe&veere mLeue yeve ieee~ Fmekes DeueeJee Mew#eefCeke ieefleefJeefOeeeW
kes Debleie&le ceeveveere eer osJekegceej efmebn keemeueerJeeue kes vesle=lJe ceW kegvokegvo
%eeveheer" keer mLeehevee Ske cenlJehetCe& kesv yeve ieee nw~ Fmekes ceb$eer [e. Deveghece pewve
keer mesJeeDeeW ves Fme mebmLee ceW eejeebo ueiee efoes nQ~
Fboewj ceW meceJemejCe eer efJenej kes mJeeiele ceW pewve meceepe Fboewj eje YeJe
leweeefjeeb keer ieeeR~ keee&ece keer hetJe& mebOee hej megoecee veiej pewve meceepe eje jLe
kee mJeeiele SJeb Deejleer ngF&~ lelheeeled MeebefleveeLe ceebieefueke YeJeve ceW mJeeiele meYee
ngF&~ efpemeceW cegKe DeefleefLe kes he ceW kesvere DeOe#e ye. jJeerv kegceej pewve
pecyeterhe nefmleveehegj keceueebo pewve Keejer yeeJeueer, esceebo Keejer yeeJeueer efouueer
leLee kees<eeOe#e eer ceveespe pewve, nefmleveehegj cesj" mes heOeejs efpevekee pewve meceepe
Fboewj keer Deesj mes Meeue eerheue YeW kej mecceeve efkeee ieee~ jeef$e meYee ceW
DeeojCeere eer osJekegceej efmebn keemeueerJeeue, eer eoerhe pewve-keemeueerJeeue (DeOe#e
cenemeefceefle) ceeefCekeebo heeveer (ceneceb$eer-efo. pewve cenemeefceefle) eer ngkeceebo
pewve (DeOe#e ceOeeosMe eer efJenej meefceefle) heb. peemesve peer Je nbmecegKe ieebOeer Deeefo
GheefmLele Les~ meveeJeo mes eer Fboj ebo eewOejer, kewueeMeebo eewOejer eer ekeeMe ebo
pewve (ceneceb$eer ce.e. meefceefle) SJeb. eer meewYeeieceue pewve, eer megOeerj pewve, eer
eesiesMe pewve Deeefo cenevegYeeJe meefcceefuele ngS efpevekee pewve meceepe Fboewj eje mJeeiele
melkeej efkeee ieee~
Fme MegYe DeJemej hej meceepe kes JeeesJe= SJeb %eeveJe= efJeeve heb. eer veeLetueeue
peer Meeeer ves YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meceJemejCe eer efJenej eespevee keer lens efoue mes
eMebmee kejles ngS hetpe %eeveceleer ceeleepeer kes eje eJeefle&le Fme Deeeespeve keer YetefjYetefj eMebmee keer~ Deeheves kene efke hetpe ceeleepeer keer meMee uesKeveer nce meYeer efJeeveeW

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(81)

kee ceeie&oMe&ve kej jner nw leLee hetpe ceeleepeer kes mece#e nce meYeer efJeeve velecemleke
nQ~ meceJemejCe eer efJenej kes kesvere eeej ceb$eer [e. Deveghece pewve ves DeefleefLeeeW kee
heefjee efoee~ eerceleer megceve pewve (ceneceb$eer DeefKeue Yeejleere efo. pewve ceefnuee
mebie"ve) ves efJemle=le peevekeejer oer~
16-5-99 jefJeJeej kees eele 8 yepes Jew<CeJe ceneefJeeeuee kes efJeMeeue eebieCe
ceW GheeOeee eer efvepeevebo meeiej peer cenejepe SJeb hetpe Sueeeee& eer vesceermeeiej peer
cenejepe kes meeefveOe ceW efJeMeeue Oece&meYee ngF& efpemeceW Fboewj kes ceneheewj eer ceOegkej
Jecee& peer cegKe DeefleefLe kes he ceW heOeejs~ Deeheves meceJemejCe kee mJeeiele kejles ngS
kene efke nce meYeer kee en meewYeeie nw efke Fme jLe kes oMe&ve nceW Fboewj ceW nes jns
nQ~ nce Fboewj keer mecemle pevelee keer Deesj mes Fme jLe kee mecceeve kejles nQ~ pewve
meceepe Fboewj keer Deesj mes ceneheewj peer kee mJeeiele efkeee ieee~ Fme DeJemej hej pewve
meceepe kes DeeCeer veslee eer yeeyetueeue peer heeesoer ves Ske efJemle=le JeeJe emlegle
kejles ngS hetpe ceeleepeer eje eJeefle&le meceJemejCe eerefJenej eespevee kees Ske
cenlJehetCe& Deeeespeve yeleeee~ Deeheves kene efke meceepe ceW efkemeer heg<e ves Deepe leke
Flevee keee& veneR efkeee nw~ efpelevee keee& hetpe %eeveceleer ceeleepeer Ske ceefnuee neskej
kej jner nQ~
jeef$e SJeb eele oesveeW meYeeDeeW kee mebeeueve Fboewj meceepe kes ceneceb$eer
eer kewueeMeJeso ves efkeee~ meceepe kes DeOe#e eer nerjeueeuepeer PeebPejer SJeb keceser kes
mebeespeke Je keee&kelee&DeeW ves DeLeke heefjece kejkes meceJejCe eerefJenej kee YeJe
mJeeiele keee&ece mecheVe efkeee~
meejs peguetme ceW DeleefOeke ieceea kes yeeJepeto npeejeW ueesie SJeb Fboewj kes mecemle
ceefnuee mebie"ve kee keeheer eesieoeve jne~ MeesYeeee$ee kee keF& peien mJeeiele ngDee~
peien-peien heue SJeb ceer"e efJelejCe nes jne Lee~ oesveeW jLeeW kees hetueeW mes mepeeee
ieee~ MeesYeeee$ee ceebieefueke YeJeve hengBe kej meYee ceW heefjCele nes ieeer~ eneB hej
het. GheeOeee eer efvepeevebo meeiej peer ves Deheves cebieue eJeeve ceW kene efke hetpe
%eeveceleer ceeleepeer Ssmes ner ye[s-ye[s Deeeespeve kejekes pewve meceepe kees veeer-veeer

(82)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efoMee eoeve kejleer jnleer nQ Ssueeeee& eer vesceermeeiej peer cenejepe SJeb het. Deeefe&kee
eer vebieceleer ceeleepeer ves Yeer eJeeve eje GheefmLele peve mecegoee kees hegCeueeYe eoeve
efkeee~ DeefKeue Yeejleere efo. pewve ceefnuee mebie"ve Fboewj F&keeF& keer ueieYeie 40 mebie"veeW
keer ceefnueeDeeW ves keee&ece ceW meefee menYeeefielee jKekej Glmeen eoefMe&le efkeee~
Oeejveiej ceW meceJemejCe kee mJeeiele kejves kes efueS eer jeceveejeeCe Oeeke[
S[Jeeskes Je eer ke=<Ceueeue Mecee& Jeefj he$ekeej heOeejs~ yescee ceW meceJemejCe
Oece&meYee ceW cegKe DeefleefLe kes he ceW cees. Mejerhe Keeve Les~ meceJemejCe ceW peeefle-heeefle
kee keesF& YesoYeeJe veneR jnlee eneB hej meYeer kees mLeeve efceuelee nw Deewj oMe&ve kejkes
meYeer ieoieod nes peeles nQ~ yeerveeiebpe ceW mJeeiele meYee ceW meYeeOe#e eer ejkeeoeme ieie&
(het. efJeOeeeke) Je cegKe DeefleefLe eer efMeJeveejeeCe ceerCee efJeOeeeke Les~ meceJejCe
ceW Deekej ceeveveere efJeOeeeke peer ves Dehevee meewYeeie ceevee~
peecevesj, DeeJeve, jeOeewie{, "eeF&, yepejbieie{ nesles ngS iegvee hengBes~ iegvee veiej
ceW meceJejCe Deeieceve hej ueesieeW ves eefleeve yebo jKes~ GlmeenhetJe&ke keee&ece efkeee~
DeMeeske veiej ceW hetJe& mes ner leweeefjeeb peesjeW hej Leer~ Oece&hejeeCe veiejer ves meceJemejCe
Deeieceve hej YeeJeYeervee mJeeiele efkeee~ meYee ceW DeOe#elee eer peekegceej pewve
DeOe#e veiej heeefuekee heefj<eo kej jns Les~ cegKe DeefleefLe eer veeruece efmebn eeoJe
het. efJeOeeeke Je efJeefMe DeefleefLe eer jcesMe veeeke meome ce.e. keceser Les~ MeesYeeee$ee
DeYetlehetJe& Leer~ peien-peien hej jLe keer Deejleer Je mJeeiele ngDee MeesYeeee$ee ceeie& ceW
efceeve efJelejCe ngDee~
F&Meeie{, Keleewje, uegkeJeemee, yeoKeeme, nesles ngS keesueejme hengBes~ Ske efkeceer.
henues mes ner yewC[ yeepes kes meeLe meceepe kes ueesie jLeeW kees uesves Deees Les~ keeheer
GlmeenhetJe&ke jLe keer DeieJeeveer keer~ meceJemejCe mJeeiele meYee ceW cegKe DeefleefLe
eer ueeKeve ueeue Kejs ees. Meemekeere ceneefJeeeuee Deees~ GvneWves Deheves JeeJe ceW
kene efke pewve peeefle veneR Oece& nw, oMe&ve nw~ efJee ceW efpeleves Yeer Oece& nQ meYeer kee Dehevee
cenlJe nw~ peye ceQves pewve oMe&ve kes ebLeeW kee legueveelceke DeOeeve efkeee lees heeee efke
Fmekeer pe[W Deveskeeblecee nQ nce pewve kes DeueeJee Deve meceepe kees Yeer Fmekeer eeeervelee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(83)

mes DeJeiele kejeeW~ YeieJeeve DeeefoveeLe kee meceJemejCe nceejer veiejer ceW Deeee nce meYeer
efceuekej mJeeiele kejW~ meYeer pewve ueesieeW ves keee&ece mecheVe nesves leke Deheves eefleeve yebo
jKes~ Fmekes heeeled nce efMeJehegjer emLeeve kej iees~
efMeJehegjer JeeueeW ves ceefnveeW henues mes mJeeiele keer leweeefjeeB keer LeeR~ hetjs Menj ceW
ye[er-ye[er nesueef[bie Je yewvej SJeb owefveke he$eeW kes ceeOece mes Dee eeej efkeee
ieee Lee~ 5 yepes Meece kees egbieer veekes mes ieCesMeeece mketue hengBes eneB hej eJesMe hej
ner yew[yeepes mes jLe kee mJeeiele efkeee Je Deejleer keer~ eJesMe peguetme ceW Mejyele, ieVes
kee jme Deeefo hesepeue keer Deer JeJemLee Leer~ jLe eer ceneJeerj efpeveeuee kes yeenj
kee~ JeneR Deejleer kee keee& ngDee~ ye[er Yeefe ee mes ueesieeW ves Deejleer keer~ keeheer
pevemecetn Skeef$ele Lee~ Deejleer kes heeeled Oece&meYee kee Deeeespeve $eer cebefoj kes
efJeMeeue eebieCe ceW jKee ieee~ $eer cebefoj ceW Deefle eeeerve YeieJeeved heee&veeLe keer
meewce cege Jeeueer eeflecee efJejepeceeve nw pees efke 11JeeR meoer keer nw~ Fme eeflecee kees
pebieue kes cebefoj mes ueekej efJejepeceeve efkeee ieee nw~
meYee jeef$e 8 yepes Meg ngF& pees efke jeef$e 11 yepes leke eueer~ meYee keer
DeOe#elee eer kewueeMeebo pewve (hetJe& meceepe DeOe#e) kej jns Les~ Deheej peve mecetn
Lee~ ueieYeie oes npeej JeefeeeW keer GheefmLeefle Leer~ jLe kes meeLe Deees efJeeveeW ves
jLe kes mebyebOe ceW peevekeejer eoeve keer~ meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe eje ngDee~
eele 6 yepes ceneJeerj efpeveeuee kes yeenj hetpeve ngeer~ mewke[eW Jeefe Oeesleer-oghe
henve kej hetpeve kej jns Les~ mewke[eW ueesie ve=le kej jns Les~ npeejeW pewve Depewve hetpeve
megve jns Les Ske Ssmee Me Lee pewmes meceJemejCe JeemleefJeke Deeles Les~ eeveer elegLe&keeueerve
Me keer jevee Leer~ meecetefnke mebieerleceeer hetpeve nes jner Leer~ cevo-cevo peueJe=ef mes
cesIekegceej peeefle kes osJe meceJemejCe kee mJeeiele kej jns Les~
7.30 yepes ceeveveere cegKeDeefleefLe eer Deej.Sme. JeerCee (hegefueme De.) eje
oerhe eppeJeueve kejkes Deejleer ngF&~ MeesYeeee$ee eejbYe nes ieeer~ Fleveer YeJe
MeesYeeee$ee Leer efke efMeJehegjer kes Fefleneme ceW Ssmee peguetme keYeer veneR efvekeuee~
peien-peien Deejleer SJeb mJeeiele nes jne Lee~ Ketye hetue yejmeees~ ceeieeX hej keneR

(84)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

hewj jKeves keer peien veneR Leer~ Flevee Meeveoej peguetme Lee efke efpelevee JeCe&ve efkeee
peees kece nw~ 4 efkeceer. uecyee peguetme Lee~ yees OJepeeSb ueskej eue jns Les~
ceefnueeSb ieJee& ve=le kej jner LeeR~ veJeegJeke ceb[ue Jeeues [eef[eeb Kessue jns Les~
Glmeen yengle Dee Lee~ hetjs keee&ece kees JeJeefmLele yeveeves ceW SJeb meheuelee
hetJe&ke kejeves ceW eer megjsMe pewve ceejewje kee efJeMes<e meneesie jne~ eneB mes mesmeF&
oMe&ve kes efueS iees~ eneB hej 10 JeeR Meleeyoer keer 9 iepe keer YeieJeeve MeebefleveeLe
keer cevees%e Je DeefleMee ege eeeerve Ke[dieemeve eeflecee efJejepeceeve nw Fme leerLe&
kee efJekeeme efMeJehegjer pewve meceepe kes eje efkeee pee jne nw~ veiej ceW jeef$e ceW ner
Oece& meYee ngF&~ eele MeesYeeee$ee efvekeueer pees meYee ceW heefjCele nes ieeer~ meceJemejCe
kee mJeeiele kejves kes efueS ue#ceer veejeeCe ieghlee efpeuee hebeeele DeOe#e heOeejs~
eneB mes jLe ceiejewveer nesles ngS kejsje hengBee~
kejwje ceW peien-peien mJeeiele yewvej ueies ngS Les~ Glmeen DeefOeke Lee~ meYee
eele 9 yepes hegjeveer lenmeerue kes eebieCe ceW ngF& pees efke cesve ceekex ceWW ner Leer~ efJeMeeue
heb[eue yevee ngDee Lee~ pewve pewveslej meYeer ueesie Glmeen kes meeLe heeb[eue ceW GheefmLele
Les~ meYeeOe#e eer er.kes. efJeeeLeea SJeb cegKe DeefleefLe eer heer.[er. ceejve Deefleefje
me$e veeeeOeerMe Les~ Fmekes meeLe ner efMeJehegjer mes yemeble kegceej yeeyetueeue peer ceemj
Deeefo ieCeceeve cenevegYeeJe heOeejs~ [e. efMeKej ebo peer ves Deheves mJeeiele Yee<eCe ceW
kene efke nce meYeer ueesie meeses Les~ Deepe YeieJeeve $e+<eYeosJe kee mebosMe ueskej en
meceJemejCe eneB Deeee nw~ hetpe %eeveceleer ceeleepeer ves nce hej en Ghekeej efkeee nw~
Fmekes efueS meejer meceepe meowJe $e+Ceer jnsieer~ ceeveveere Sme.[er.Dees. meenye ves Deheves
JeeJe ceW kene efke eneB Deekej efmehe& cesje mecceeve ner veneR ye{e Deefheleg cesjs Devoj
Oece& keer peesefle peueer nw~ ceeveveere veeeeOeerMe cenesoe ves kene efke veeeeuee kes
eebieCe ceW ceQ jespe efmehe& yegjeF&eeW kees osKelee ntB~ Deepe Oece& meYee ceW Deekej ye[er Meebefle
efceueer nw~ en mLeeve meceJemejCe Deeves mes heefJe$e nes ieee~ MeesYeeee$ee ye[er Oetce mes
meejs Menj ceW efvekeueer~ Ketye emeeo SJeb hegmlekeeW kee efJelejCe ngDee~ Oeve kegyesj kes
eje jlve yeebs pee jns Les~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(85)

YeewleerveiejJeemeer heueke heebJe[s efyeees ieebJe mes hetJe& jLe kee yesmeyeer mes Fblepeej kej
jns Les~ yewC[ yeepes keer ceOegj OJeefve eje jLe kee mJeeiele efkeee ieee~ meceepe ese nesves
kes yeeJepeto Yeer keee&ece megboj efkeee~ efmejmeewo, ceejewje, hejer#ee nesles ngS heesnjer hengBes
eneB hej cesvejes[ hej ner heeC[eue yevee jKee Lee~ GlmeenhetJe&ke keee&ece efkeee~ peguetme
kee eejbYe kejves kes efueS lenmeerueoej eer wieesj peer Deees ceeveveere lenmeerueoej peer ves
oerhe eppeJeueve kej Deejleer keer SJeb Deheveer MegYekeecevee esef<ele keer~
MeeshegjkeueeB 11 petve kees Meece 5 yepes hengBes~ hengBeles ner meceepe kes ieCeceeve
JeefeeeW ves ceeueehe&Ce kej jLe kee mJeeiele efkeee~ 12 petve kees eele 8 yepes meYee cesve
yeepeej ceW yeves heeb[eue ceW ngF&~ meYeeOe#e eer iegueeye efmebn peer hetJe& efJeOeeeke SJeb cegKe
DeefleefLe keefceMvej ecyeue ef[Jeerpeve, eer hegKejepe peer cee efpeuee keues. eer kes.Deej.
ceeieesefoee Les~ cebe mebeeueve eer megjsMe pewve S[Jeeskes kej jns Les~ MeesYeeee$ee kee
MegYeejbYe nesves mes hetJe& keefceMvej meenye SJeb keueskej meenye ves jLe hej mJeeefmleke yevee
kej eerheue e{ekej ee mes veceve efkeee~ MeesYeeee$ee ceeie& ceW hesepeue, heue, ceer"e
yeB jne Lee~ peien-peien mJeeiele yewvej ueies Les~ peien-peien heg<heJe=ef nes jner Leer~ eneB
mes ceesnvee iJeeefueej nesles ngS cegjwvee hengBes~
cegjwvee ceW ye[e cebefoj kes eebieCe ceW jeef$e ceW meYee ngF&~ meYee keer DeOe#elee
eer heb. megceefle ebo Meeeer ves kejer~ heb. peer ves jLe kes eefle DeeYeej Jee efkeee~
MeesYeeee$ee ceW eer cebgMeerueeue Keefke ves Deejleer kejer pees efke eneB kes efJeOeeeke nQ~
peewje, heesjmee, Decyeen, ieesjceer nesles ngS efYeC[ hengBes~
efYeC[ ceW Deeeee& eer efJejeie meeiej peer memebIe efJejepeceeve Les~ eele 7 yepes
yeleeMee yeepeej efmLele pewve cebefoj ceW meYee ngF&~ cegKe DeefleefLe eer ye. jJeerv kegceej
pewve (DeOe#e pecyeterhe-nefmleveehegj) Je heb. megceefle ebo Meeeer Les~ meYee kee MegYeejbYe
cesjs cebieueeejCe eje ngDee~ lelheeeled heb. eJeerCe ebo Meeeer ves meceJemejCe kes yeejs
ceW peevekeejer eoeve keer~ Fmeer ke[er ceW ye. jJeerv peer ves eosMe eJele&ve keer mechetCe&
peevekeejer meceepe kees eoeve keer~ lelheeeled Deeeee& eer ves meceJemejCe eerefJenej kes
efueS Dehevee cebieue DeeMeerJee&o eoeve efkeee~ Deeeee&eer ves jLe kes oMe&ve efkeS Je

(86)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

MeesYeeee$ee eejbYe nes ieeer~ cesnieebJe, hethe, ieesnj eewjene, ieesno, ceeuevehegj, cegjej,
Leeerhegj, [yeje nesles ngS meesveeefiej hengBes~
DeefleMee #es$e meesveeefiej ceW JeeleeJejCe yengle megboj Lee~ nce meYeer ueesieeW ves
hene[ keer Jebovee keer~ ceOeevn ceW yeermehebLeer kees"er kes yeenj meYee ngF&~ meYee ceW
Deeeee& eer heee&meeiej peer, Dee. eer Deefpelemeeiej peer, Dee. keuhe keueeCemeeiej
peer Je Deve meeOegieCe efJejepeceeve Les~ vebie-Devebie kegceej keer Yetefce hej meceJemejCe
keer MeesYeeee$ee efvekeueer~ eneB hej eboe eYeg YeieJeeve kee meceJemejCe 16 yeej
Deeee Ssmee MeeeeW ceW JeCe&ve nw~
oefleee nesles ngS meceJemejCe Peebmeer hengBee~ efkeues Jeeues cewoeve ceW meceJemejCe keer
mJeeiele meYee kee Deeeespeve efkeee ieee~ cegKe DeefleefLe eer Jeer.heer. efceee efpeueeefOekeejer
Deees~ meYeeOe#e eer ceesleerueeue peer efmebIeF& Les~ cegKe DeefleefLe peer ves Deheves GodyeesOeve
ceW kene efke mebleeW keer meeOevee jbie ueeesieer~ cegPes hetje efJeeeme nw efke en Meebefle ee$ee
pees Meebefle keer mLeehevee kes efueS eueer nw en 100-50 efkeceer. peeesieer Deewj keejefieue
mecemee meguePe peeesieer Deewj Ssmee ner ngDee~ meoj yeepeej, nesleer ngF& yeyeervee hengBeer~
yeyeervee ceW eer efJeekeerefle& peer cenejepe memebIe efJejepeceeve Les~ cenejepe peer kes
meeefveOe ceW meYee ngF&~ eer efJeekeerefle& peer cenejepe ves Deheves eJeeve ceW kene efke efpeme
ekeej mes eJeCeyesueieesuee ceW YeieJeeve yeengyeueer keer eeflecee Ske Dee"Jeeb Deeee& nw
Gmeer ekeej mes Gej Yeejle ceW hetpe %eeveceleer ceeleepeer ves pecyeterhe yeveekej Ske
Dee"JeeB Deeee& efkeee nw~ Fmekeer keesF& otmejer efceMeeue veneR meejs mebmeej ceW~ eneb mes
heeJeeefiej peer nesles ngS leeueJesn hengBes~ eneB hej Deeeee& eer efJeJeske meeiej peer
memebIe efJejepeceeve Les~ meYee ceW Deeeee& eer kee meeefveOe eehle ngDee~ hetjer MeesYeeee$ee
ceW Deeeee& eer meeLe-meeLe eues~ eneB meceJemejCe kee efJenej neskej nce meYeer
KeefveeeOeevee hengBes~ eneB hej GheeOeee eer efJeeemeeiej peer efJejepeceeve Les~ GheeOeee
eer kee meeefveOe meYee ceW SJeb hetjer MeesYeeee$ee ceW eehle ngDee~
eneB mes ecejesDee, ye[er cegnejer, veeeKes[e, iejs"e, peKeesje, mesjesve peer nesles ngS
ueeieewve hengBes~ eneB hej cegefve eer YeJe meeiej peer, #eguueke eer Oece&meeiej peer cenejepe

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(87)

efJejepeceeve Les~ eneB mes eeCehegj nesles ngS yeeceewjkeueeb hengBes~ jeef$e ceW eesieerv meeiej
hee"Meeuee ceW Oece&meYee ngF&~ Flevee pevemecetn Lee efke hee"Meeuee ceW keneR hewj jKeves keer
peien veneR Leer~ MeesYeeee$ee Deer efvekeueer~ Fmekes heeeled meceJejCe ebosjer peevee Lee~
hej Ske ieebJe yeere ceW t jne Lee~ Jeneb kes ueesieeW ves yengle peesj efoee efke peye meYeer
peien jLe pee jne nw lees nceejs eece ceW keeeW veneR peeSiee~ yengle mecePeeee efke mecee
veneRb nw hej keesF& Yeer veneR ceevee Deewj meceJemejCe ues iees~ Dee keee&ece ngDee~
YeefJe YeeieveJeMe peesies Jemeee
YeJeeW kes Yeeie mes ner meceJemejCe Deelee nw~ efkemeer kes yegueeves mes veneR Deelee~
efpeme eece kee meewYeeie nesiee Gmes hegCe efceue peelee nw~ Ske yeej keer Ievee nw efke
Ske eece ceW meYeer ves leweejer kej ueer peien-peien ies yeve iees, kee[& he iees, meejer
leweeefjeeB nes ieeeR~ hetjs ieebJe kee veeslee Lee~ hej ceOeevn ceW ner Ske ogIe&vee nes ieeer
Jes meYeer Deees Deewj Dehemeesme kejves ueies~ lees kenves kee leelhee& nw efke meceJemejCe
Yeeie mes ner Deelee nw~ ebosjer veiej ceW hetJe& mebOee hej jLe hengBee~ jeef$e efJeeece
eewyeermeer Oece&Meeuee ceW ngDee~ eneB hej Ssefleneefmeke eewyeermeer nw~ en eewyeermeer yengle
eeeerve SJeb YeJe nw~ yengle ner Deeke<e&ke eewyeermeer nw~ eele: meYee ngF& meYee ceW het.
#eg. eer efJeJeskeevebo meeiej peer cenejepe efJejepeceeve Les~ MeesYeeee$ee cesve yeepeej mes
eejbYe neskej Keboej efieefj leke ieeer~ Keboej efieefj DeefleMee #es$e nw~ eneB hej hegve
meYee ngF&~ eneB mes mesnjeF& mes cegbieeJeueer iees~
cegbieeJeueer ceW hegjevee yeepeej efmLele DeeefoveeLe pewve cebefoj kes Deeies yeves YeJe heC[eue
ceW meYee ngF&~ meYee #eg. efJeJeskeevebo peer kes meeefveOe ceW ngF&~ hetje heb[eue KeeeKee Yeje
ngDee Lee~ Ssmeer efJeMeeue MeesYee efvekeeueer efke keneR hewj jKeves keer peien veneR Leer~ meew peien
ueieYeie jLe keer Deejleer ngF&~ Ketye mJeeiele ngDee~
yeneogjhegj mes Yetyeewve, heeueer, veejnle, efJejOee, ueefuelehegj hengBes~ eneB hej
#es$eheeue peer keer Oece&Meeuee ceW kes~ yegvosueKeC[ keer Oece&hejeeCe veiejer nw~ eneB hej
pewefveeeW keer pevemebKee keeheer nw~ cegefve eer efJeekeerefle& peer kes meeefveOe ceW jLeee$ee
efvekeueer~ ueefuelehegj kee oe kenueeves Jeeuee Dee cebefoj leke MeesYeeee$ee ieeer~ Ketye

(88)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Yeefe hetJe&ke ueesieeW ves Deejleer keer~ eneB mes jLe yeevehegj hengBee~
yeevehegj ceW meYee Kegues cewoeve ceW ngF&~ cegKe DeefleefLe Me$egIve peer "ekegj Les~ Me$egIve
peer ves Deheves Yee<eCe ceW jLe keer eMebmee kejles ngS Meekeenej hej keeheer yeue efoee~ eneB
mes ieg{e nesles ngS jLe cenjewveer hengBee~ cenjewveer ceW cegefve eer efJeMeo meeiej peer, cegefve eer
efJeYeJemeeiej peer, cegefve eer efJeeMeerue meeiej peer (mebIemLe eer Dee. efJejeie meeiej peer)
efJejepeceeve Les~ iebiee Deewj pecegvee kee mebiece peneB efceuelee nw JeneB hej mejmJeleer Deheves Deehe
ner Dee peeleer nw~ mebleeW kee meeefveOe eee yengle kece efceuelee nw uesefkeve peneB efceues JeneB
meesves hej megneiee nes peelee nw~
mewohegj ceOeevn 3 yepes hengBes~ jLe hengBeles ner eejeW lejhe mes eeceJeeefmeeeW ves
jLe kees Iesj efueee~ Deheej pevemecetn jLe kes heeme Ske$e Lee~ ceQ meeselee ntB efke efpeme
mecee efJehegueeeue heJe&le hej YeieJeeve ceneJeerj kee meceJemejCe Deeee Lee Gme mecee
meYeer vej-veejer jepeie=ner veiejer kees Keeueer kejkes efJehegueeeueheJe&le hej hengBe iees Les~
Meeeo Ssmee ner Me jne nesiee~
mee{tceue, ceb[eJeje, kegcnw[er nesles ngS meceJemejCe erkeceie{ hengBee~ keee&ece
keer hetJe& mebOee hej jLe kee Deeieceve ngDee~ meYeer Jeefj keee&kelee&DeeW ves jLe keer
DeeieJeeveer yeQ[ yeepes mes keer~ keee&ece keer leweejer hetJe& mes Leer~ Glmeen Dee Lee~
eele meYee efoiecyej pewve Oece&Meeuee ceW ngF&~ meYee ceW GheefmLeefle keeheer Deer Leer~
meYee ceW cegefve eer megoMe&ve meeiej peer efJejepeceeve Les~ meYeeOe#e eer iegueeyeebo
Oeceeefmeee (DeOe#e pewve meceepe) Je cegKe DeefleefLe eer ceieveueeue ieeseue efJeOeeeke
erkeceie{ Les~ cebe mebeeueve Fvpeerle pewve kej jns Les~ cebe hej [e. kehetj ebo peer
mekesje (DeOe#e heheewje Deefle. #es$e) yeeyetueeue peer meleYewee, ees. Fvpeerle pewve Les~
es meYeer meceepe kes Jeefj keee&kelee& nQ~ MeesYeeee$ee yengle ner megboj efvekeueer~ peienpeien ies Je yewvej ueies~ npeejeW ueesie jLe kes Deeies heers eue jns Les~ peien-peien
efceeve Je hesepeue keer JeJemLee Leer~ ueesie Deejleer mepee kej eewke hetj kej Leeue efueS
Deheves neLeeW ceW Ke[s Les~ eneB mes 3 efkeceer. otj heheewje peer DeefleMee #es$e nw~ nce meYeer
ueesie oMe&ve kes efueS iees~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(89)

eneB mes ceJeF&, ceuevee nesles ngS Kejieehegj hengBes~ meYeeOe#e eer esceebo peer
eeeee& Je cegKe DeefleefLe eer efoJeeve nefjnj efmebn peer efveefJe&jesOe veiej heeefuekee
DeOe#e Les~ meYee Deer ngF&~ MeesYeeee$ee veiej kes cegKe ceeieeX mes efvekeeueer ieeer~
efoieew[e, efueOeewje nesles ngS jLe he=LJeerhegj hengBee~ eneB hej Glmeen Dee Lee~
meYee eele: 8 yepes ye[s cebefoj peer kes neue ceW ngF&~ meceJemejCe jLe kes mJeeiele kes efueS
eer yepesv efmebn je"esj efJeOeeeke efveJee[er #es$e heOeejs~ cebieue Deejleer keer yeesueer ueskej
efJeOeeeke peer jLe hej yew"s Deewj yengle KegMe ngS~ kenves ueies efke ceQ Deveske meYeeDeeW
ceW ieee hej pees Deevebo cegPes Fme meYee ceW Deeee Jen KegMeer keYeer veneR ngF&~ eneB mes jLe
JeDee veiej, efveJee[er, jeveerhegj, melkeej nesles ngS iegjmejee hengBee~ veiej JeeueeW ves
GlmeenhetJe&ke DeieJeeveer keer~ yejmeele kee ceewmece nw~ eneB hej 16 Iebs mes yeeefjMe nes
jner Leer~ meYeeOe#e eer ke=<Ce ebo peer heeueerJeeue Les~ cegKe DeefleefLe peer ves Deheves Yee<eCe
ceW hetpe %eeveceleer ceeleepeer keer eMebmee kejles ngS kene efke ceeleepeer ves Ssmes-Ssmes keee& efkees
nQ efke en meceepe ncesMee Gvekee $e+Ceer jnsiee~ eneB mes jLe ceTjeveerhegj nesles ngS peleeje
hengBee~ eneB kee cebefoj yengle efJeMeeue SJeb megvoj nw~ meYee ceW hetpe #egefuuekee eer
keerefle&celeer ceeleepeer efJejepeceeve LeeR~ MeesYeeee$ee yengle ner megvoj efvekeueer~ mLeeveere
efJeOeeeke megveerue veeeke ves jLe keer Deejleer kej Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keeR~
njheeuehegj, veewieebJee, nesles ngS jLe lejhegj hengBee~ meYee eele Oece&Meeuee ceW
ngF&~ GheefmLeefle yengle Deer Leer~ hetje meYee YeJeve Keee-Kee Yeje ngDee Lee~ Gmekes
yeeo Yeer ueesie yeenj Ke[s ngS Les~ meYee efJeefOeJele eejbYe ngF&~ mLeeveere yeeefuekeeDeeW
eje cebieueeejCe ngDee~ lelheeeled ceQves Deheves JeeJe ceW jLe keer ieefleefJeefOeeeW hej
ekeeMe [euee~ Fmeer e=bKeuee ceW eerceleer [e. jcee pewve ves Deheves Yee<eCe ceW hetpe ieefCeveer
%eeveceleer ceeleepeer kes peerJeve hej ekeeMe [euee~ lelheeeled heb. megOece& ebo Meeeer ves jLe
keer JeJemLeeDeeW hej ekeeMe [euee~ MeesYeeee$ee eejbYe nes ieeer~ yengle uecyee peguetme
efvekeuee~ 50 keueMe ueskej ceefnueeSb Deeies-Deeies eue jner LeeR~ jLe kee peien-peien
mJeeiele nes jne Lee~ heeveer yejme jne Lee~ uesefkeve efhej Yeer MeesYeeee$ee nes jner Leer~
en Dee. heg<heoble meeiej peer keer pevceYetefce nw~ ee eeW keefnS efke heg<he keer Oeje hej

(90)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

%eeve kee eeej, meceJemejCe kes ceeOece mes Ssmee YeJe mJeeiele ngDee efke ceve ieoieod
nes ieee~ hetjer meceepe kee Ketye meneesie efceuee~ meceepe kes DeOe#e eer megcele ebo pewve
nce ves ueesieeW kee mJeeiele Meeue G{e kej efkeee~
eneB mes meceJemejCe ueew[er, ebouee, jepeveiej nesles ngS Kepegjenes hengBee~ en
mLeeve efJee eefme nw eneB hej cebefoj yengle YeJe, eeeerve SJeb keueelceke nw~ Ssmes
keueelceke cebefoj efJee ceW keneR Yeer veneR nQ~ meYee efo. pewve cebefoj ceW ngF&~ cegKe
DeefleefLe eer ieewlece Sme.[er.Sce. Les~ Kepegjenes GlmeJe Je<e& eue jne nw~ 1000 Je<e&
hetjs nes egkes nQ~ Gme Gheue#e ceW cegPemes Je hebef[le peer mes Je=#eejesheCe kejJeeee ieee~
eneB mes Jeceer"e, [sjehene[er, meF&, efJepeeOej, iegueiebpe nesles ngS esCeefieefj
efme#es$e hengBes~ eneB hej Deeeee& eer osJeveboer peer cenejepe memebbIe efJejepeceeve nQ~
Deepe nceeje pevceefove Yeer nw~ eele meYeer ueesieeW ves hene[ keer Jebovee keer~ ceOeevn
ceW Deeeee& eer kes heeJeve meeefveOe ceW meYee ngF&~ MeesYeeee$ee ceW Lees[er otj leke Dee.
eer eues~ hene[ hej 38 cebefoj nQ~ eneB mes jLe ye[eceue nje, YeieJeeb, ye[eieebJe,
OegJeeje nesles ngS jeceesefjee hengBee~
jeceesefjee yengle ese mee eece nw~ cebefoj yengle ner YeJe SJeb efJeMeeue nw~ Yeefe
DeleefOeke Leer~ eee, veeMlee, Keevee meYeer keer JeJemLee yengle megboj Leer~ meYeer ueesieeW
ceW Flevee Deeoj mecceeve Lee efke pewmes henues keYeer jLe osKee ner ve nes~ yengle Dee
keee&ece Lee~
eneB mes yeceveewje keueeb nesles ngS Menie{ hengBes~ eneB hej ye[e yeepeej ceW eewke
hej mJeeiele meYee kee Deeeespeve ngDee~ meYeeOe#e eer osJeef[ee jIegJej emeeo pewve Je
cegKe DeefleefLe eer Keevemeenye veeeke lenmeerueoej Je efJeefMe DeefleefLe eer heer.kes.
efmebn cegKe veiej heeefuekee DeefOekeejer Les~ eer heer.kes. efmebn ves peye JeeJe megvee lees
ceebmeenej kee leeie kej efoee~ eer efmebn ves Deheves GodyeesOeve ceW kene ceQves Deepe leke
yengle ceebmeenej efkeee nw cegPes helee veneR Lee~ Deepe Fme meYee ceW Deekej ceQ Oeve nes
ieee~ MeesYeeee$ee yengle megboj efvekeueer~
yekemJeene eece ceW jLe hengBeves hej jLe kee mJeeiele ngDee~ 15 Deiemle mJeleb$elee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(91)

efoJeme kee heeJeve heJe& Lee~ yeme mwC[ hej heb[eue yevee jKee Lee~ cegKe DeefleefLe eer
censv kegceej pewve meer.Dees. yekemJeene Les~ MeesYeeee$ee Ketye YeJe efvekeueer Je jLe kee
mJeeiele efkeee~ eneB mes jLe nerjehegj mes ouehelehegj hengBee~ ouehelehegj ceW meYee ceW eer
jIegveeLe efmebn mejhebe eece hebeeele ouehele hegj Les~ eneB mes 10 efkeceer. hej vewveeefieefj
#es$e nw~ nce meYeer ueesie #es$e hej oMe&ve kes efueS iees~ hene[ hej oMe&ve efkeS
ceneYeieJeeve heee&veeLe keer Ke[dieemeve eeflecee nw~ eneB hej YeieJeeve heee&veeLe kee
meceJemejCe Deeee Lee~ meceJemejCe emLeeve kejkes keje&hegj hengBee~ Deepe YeieJeeve
heee&veeLe kee efveJee&Ce uee[t e{eee ieee~ Deepe yejmeele ceW ner MeesYeeee$ee efvekeueer~
ye[eyeesueeF&, heejmeesefjee, meeveesOee nesles ngS heLeefjee hengBes~ eejeW lejhe heeveer
ner heeveer Lee ceeie& ceW eueves ceW ye[er hejsMeeveer jner~ jele Yej yeeefjMe ceW Ke[s jns~
eele heLeefjee eece hengBes~ meceJemejCe peneB peelee nw ceeie& Deheves-Deehe eMemle
nes peelee nw~ jeef$e ceW me[ke hej Flevee heeveer Lee efke ueielee Lee efke leerve ee eej
efove ceW jemlee Keguesiee~ en mLeeve Deeeee& eer efJejeiemeeiej peer keer pevceYetefce nw~
eneB hej keee&ece Dee ngDee~ eneB mes ie{ekeese, jnueer mes osJejerjLe hengBee~
osJejerveiej ceW mJeeiele keer leweejer hetJe& mes ner keer LeeR~ peien-peien mJeeiele yewvej ueies
Les hetJe& mes ner meejs veiej ceW meYeer pewefveeeW ves Deheves-Deheves IejeW kes Thej kesMeefjee OJepeeSb
ueiee jKeer Leer~ meYeeOe#e hetjveebo peer yepeepe Les~ MeesYeeee$ee yengle megvoj efvekeueer~
ceOeevn ceW nce ueesie yeervee, yeejen Deefle. #es$e hej oMe&ve kejves iees pees efke heeme ceW ner
Lee~ eneB hej YeieJeeve MeebefleveeLe keer meJee eewon heg TBeer Ke[dieemeve eeflecee nw~ yengle
eeeerve efceer keer eeflecee nw~ yengle cevees%e eeflecee nw~ eneB mes jLe cenejepehegj emLeeve
kej ieee~
hetJe& mebOee hej jLe veiej ceW hengBee~ 1 efkeceer. hetJe& mes ner yewC[ yeepes kes meeLe eece
Jeeues jLeeW kes mJeeiele kes efueS Deees Les~ veiej eJesMe mes hetJe& meceJemejCe kes Deeies eerheue
hees[ kej mJeeiele efkeee~ DeleefOeke Glmeen kes meeLe veeeles ieeles jLe kees veiej eJesMe
kejeee~ eele 8 yepes hetpeve ngF&~ mewke[eW ueesie hetpeve kejves Deees~ meYee efJeMeeue heeC[eue
ceW ye[s cewoeve ceW ngF&~ meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe mes ngDee~ meYeeOe#e eer efMeKej

(92)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ebo meesefOeee Je cegKe DeefleefLe hetjve ebo yepeepe Les~ meYee kes ceOe eer heg<eesece
efkeefjee mejhebe ves ceebmeenej kee leeie efkeee~ Ghemejhebe eer Deefveue meesefjee ves meYeer
JemeveeW kee leeie efkeee~ eneB hej Deye leke meyemes Deer yeesefueeeb ngF&~ eneB hej meYeer
keer YeeJeveeSb Deer LeeR~ meYeer ueesie ken jns Les nceveW Deehemes keg efueee nw efoee veneR
nw~ eneB mes jLe ieewjPeecej hengBee~
Deepe j#eeyebOeve kee heeJeve heJe& nw~ieebJe JeeueeW ves meceJemejCe hej jeKeer yeebOeer~
Deer meYee ngF&~ meYee ceW heb. eJeerCe ebo peer Meeeer ves j#eeyebOeve keer keLee megveeeer~
jLe ee$ee Deer efvekeueer~ eneB mes jLe [e, kesmeueer nesles ngS megKeer hengBee~ eneB
hej hetpe Ssueke eer vecemeeiej peer kee meeefveOe eehle ngDee~ jepee efyeuenje nesles ngS
pewmeer veiej meceJemejCe jLe hengBee~ meYee eele 8 yepes Kegues cewoeve ceW yeves heeC[eue
ceW ngF&~ cegKe DeefleefLe eer megOeerj kegceej peer meer.Dees. Les~ meYee kee MegYeejbYe mLeeveere
yeeefuekeeDeeW kes cebieueeejCe mes ngDee~ ceeveveere meer.Dees. meenye ves jLe keer eMebmee
kejles ngS Gmes Ske Decetue efveefOe yeleeee~ eneB mes meceJemejCe efmenesje nesles ngS
jenleie{ hengBee~ meYee keer DeOe#elee eer yeer.Sme. heefjnej DevegefJeYeeieere DeefOekeejer
kej jns Les~ heb. eJeerCe ebo peer Meeeer ves jLe keer JeJemLeeDeeW hej ekeeMe [euee~
ceeveveere heefjnej meenye ves Deheves JeeJe ceW pewve oMe&ve hej efJeMes<e yeue efoee Je kene
efke hetpe ieefCeveer %eeveceleer ceeleepeer osMe Je meceepe hej ceneve Ghekeej kej jner nQ~
MeesYeeee$ee ceW jepee eseebme kes eje Ketye emeeo kee efJelejCe ngDee~ eneB mes jLe
ceeueLeesve, yejewefoee jpeJeeme, yeebojer, vejeeJeueer nesles ngS peDeeKes[e hengBee~ eneB
hej meceepe keer leweejer hetJe& mes Leer~ cegefve eer OeJeue meeiej peer kee meeefveOe eehle ngDee~
eneB mes KegF&, efKeceueemee nesles ngS yeervee hengBes~ meYee eele FeJee yeepeej efmLele
efo. pewve cebefoj ceW ngF&~ meYee ceW #eg. eer efveMebkemeeiej peer efJejepeceeve Les~ GvneWves Deheves
eJeeve ceW het. ceeleepeer eje efkees iees keeeeX keer mejenvee kejles ngS kene efke en
jLe JeemleJe ceW Deepe meceJemejCe kee keee& kej jne nw~ pewmes elegLe&keeue ceW
meceJemejCe Deelee Lee Ssmes ner en Yeer Gmeer keer eefleke=efle nw~ ieebJe-ieebJe ceW Oece& kee
mebosMe os jne nw~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(93)

yeervee mes cekejesefveee meceJemejCe kee Deeieceve ngDee~ leweeefjeeb meYeer hetJe& mes ner
LeeR~ Glmeen yengle Dee Lee~ Debkegj keeueesveer ceW Kegues cewoeve ceW heeC[eue yevee jKee
Lee~ owefveke he$eeW kes ceeOece mes eeej keeheer ngDee Lee~ meYee mLeue hej Deer
GheefmLeefle Leer~ meceJemejCe mJeeiele meYee ceW cegKe DeefleefLe kes he ceW heOeejs eer
efMeJekegceej eerJeemleJe kegueheefle meeiej efJeeefJeeeuee eer Sme.meer. pewve ef[her keueskej
Je cegKe efeefkelmee DeefOekeejer eer [e. yecejeseeb peer, ees. yeer.kes. pewve [erve,meeiej efJe
efJe, eerceleer megOee pewve mLeeveere efJeOeeefekee meefnle Jeefj SJeb ieCeceeve cenevegYeeJe~
kegueheefle cenesoe ves Deheves JeeJe ceW kene efke ceQ meceJemejCe ceW Deeee en cesje
meewYeeie nw~ pewve Oece& keer eeeervelee hej ueesie mebosn kejles nQ Fme yeele kee cegPes Keso
nw~ pewve Oece& Ske Meeele Oece& nw~ Fmekes efmeeble meJeexoeer nQ~ eeCeer cee$e kes efueS
nQ~ meejs keee&ece kee mebeeueve mebpeerJe meje&he ves efkeee~ meYeer JeeeDeeW ves DeheveerDeheveer YeeJeveeSb Jee keeR~
ceOeevn ceW jLe {evee nesles ngS meeiej hengBee~ meeiej ceW jLe jeef$e ceW eerceeve
[eueebo pewve (hetJe& meebmeo) keer kes yeieeres ceW Ke[e ngDee~ eele 8 yepes jLe ceesjepeer
JeCeeaYeJeve hengBee~ eneB hej mJeeiele meYee ngF&~ meYeeOe#e eerceble mes" [eueebo peer
(het. meebmeo) Les~ cegKe DeefleefLe eer efMeJekegceej eerJeemleJe kegueheefle meeiej efJeeefJeeeuee
Les~ meYee ceW Deeefe&kee eer meleceleer peer SJeb Deeefe&kee eer mekeueceleer peer efJejepeceeve
LeeR~ meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe eje ngDee~ lelheeeled [e. Deveghece pewve Fboewj
mebeespeke ceOeeosMe meefceefle eje pewve Oece& keer eeeervelee hej ekeeMe [euee ieee~ heb.
megOece& ebo Meeeer mebeeueke ves jLe keer JeJemLeeDeeW kes yeejs ceW yeleeee~ Fmeer ke[er
ceW hetpe Deeefe&kee meleceleer peer kes eJeeve ngS~ Deheves eJeeve ceW GvneWves hetpe
ieefCeveer %eeveceleer ceeleepeer kees hejce Ghekeejer ceeveles ngS kene efke ceeleepeer ves pees yeer[e
G"eee nw en Ske mejenveere keee& nw~ ceOeevn ceW MeesYeeee$ee efvekeueer yengle efJeMeeue
MeesYeeee$ee Leer~ MeesYeeee$ee meeiej kes Fefleneme ceW Ske DeveesKeer MeesYeeee$ee Leer~
peien-peien yewvej ueies Les~ efceeve yeB jne Lee~ Deeefe&kee ceeleepeer jLe kes meeLemeeLe eue jner Leer~ keje cebefoj hej hengBekej MeesYeeee$ee meYee ceW heefjCele nes ieeer~

(94)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

eneB hej meJe&eLece [e. Deveghece pewve ves Deheves Godieej Jee eqkeS~ mebpeerJe meje&he ves
meYeer kee OeveJeeo efkeee~ Deble ceW oeoe [eueebo peer ves Deheves GodyeesOeve ceW kene efke
hetpe %eeveceleer ceeleepeer mes nce efJevece eeLe&vee kejles nQ efke Jes Ske eewceemee meeiej
JeeueeW kees eoeve kejW~ keeeWefke Ssmeer ceefnuee meeOJeer ve Fefleneme ceW ngF& LeeR ve nesbieer~
pecyeterhe keer jevee eeCeercee$e kees Deepe Meebefle kee mebosMe os jner nw~ Deble ceW meejer
meceepe kee DeefYevebove Je DeeYeej efkeee~ ceQves YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej
meefceefle Je efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve keer Deesj mes meYeer heoeefOekeeefjeeW Je
meeiej keer pevelee kees OeveJeeo efoee efpevneWves Fme keee&ece kees meheue yeveeves ceW leve,
ceve, Oeve mes meneesie efoee~ keee&ece yengle megboj ngDee~ meeiej DeefKej meeiej nw keneB
leke JeCe&ve efkeee efpelevee Yeer kenBt kece nw~ eneB mes yeemeeb eece ceW jLe hengBee jLe kee
mJeeiele kejves eer nvegceeve emeeo peer hee"ke YetlehetJe& mejhebe heOeejs~
oceesn veiej ceW Deeefe&kee eer Dekebheceleer ceeleepeer memebIe efJejepeceeve LeeR Glmeen
Dee Lee~ hetpe ceeleepeer kes eJeeve ngS~ meYee ceW cegKe DeefleefLe eer meblees<e kegceej
efmebIeF& (DeOe#e kegC[uehegj #es$e) Les~eneB mes jLe yeebokehegj hengBee~ heb[eue cesvejes[ hej
ueiee ngDee Lee~ meYee kee MegYeejbYe heb. Dece=leueeue peer Meeeer oceesn kes cebieueeejCe eje
ngDee~ cegKe DeefleefLe eer kes.[er. Jeepeheseer Les~
kegC[uehegj ceW ye[s yeeyee kes ejCeeW ceW hengBe iees~ Delevle megjce mLeeve nw~ ye[s
yeeyee keer DeefleMeekeejer cevees%e eeflecee efJejepeceeve nw~ nce meYeer ueesie hene[ hej
oMe&ve kejves iees~ eneB mes jLe hesje eece kes efueS emLeeve kej ieee~ hesje ceW
Deeefe&kee eer eMeevleceleer ceeleepeer kee memebIe meeefveOe eehle ngDee~ Dee JeeleeJejCe
Lee~ meYee ceW GheefmLeefle "erke Leer~ hetpe ceeleepeer kes meejieefYe&le eJeeve ngS~ eneB mes
Ske me$e kee meceeheve nes ieee~

G G G G G

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(95)

meceJemejCe mJeeiele nsleg heOeejs efJeefMe DeefleefLe ceOeeosMeveercee

jleueece
meejbiehegj
keeueeheerheue
megpeeuehegj efmeer
Deee
Keb[Jee
meveeJeo
Fboewj
Oeej
yeerveeiebpe
DeMeeskeveiej

keesueejme
veJej
kejwje
Meeshegjkeuee
Pebemeer
erkeceie{
Kejieehegj
he=LJeerhegj

-eer vebo efkeMeesj hesue efJeOeeeke

-eer efvece&ue kegceej pewve
Gheeege efyeeerkej-jepesMe pewve ef[her keueskej
-eer ke=<Ce ceesnve ceeueJeere efJeOeeeke
-eer OeveMeece oeme Mecee& (Ghe mejhebe eece hebeeele)
-eer vesceerebo pewve (hetJe& efJeOeeeke)
-eer jcesMe kegceej peer Sme.[er.Sce.
-eer vebokegceej efmebn eewneve, meebmeo
-eer peieoerMe ceesjeef[ee, efJeOeeeke
-eer ceOegkej Jecee& ceneheewj
-eer ke=<Ceueeue peer Mecee& Jeefj he$ekeej
-eer efMeJe veejeeCe ceerCee efJeOeeeke
-eer peekegceej pewve DeOe#e veiej ceneheeefuekee
-eer veeruece efmebn eeoJe efJeOeeeke
-eer jcesMe kegceej veeeke-meome ce.e. keebesme keceser
-eer ueKeveueeue peer Kejs eeshesmej Meemekeere efJeeeuee
-eer ue#ceer veejeeCe ieghlee efpeuee hebeeele DeOe#e
-eer er.kes. efJeeeLeea (Sme.[er.Dees.) heer.[er. ceejve
Deefle.me$e veeeeOeerMe
-mejoej iegueeye efmebn hetJe& efJeOeeeke, eer hegKejepe cee
Deeege ecyeue mebefJeYeeie Deej.kes.ceeieesefoee efpeueeOeerMe
-eer Jeer.heer. efceee efpeueeefOekeejer Peebmeer
-eer ceieveueeue ieeseue efJeOeeeke
-eer oerJeeve njernjefmebn peer veiej heeefuekee DeOe#e
-eer efJepesv efmebn je"ewj efJeOeeeke efveJee[er #es$e

(96)

peleeje
Kepegjene
YeieJeeB
Meenie{
yekemJeene
ouehelehegj
pewmeerveiej
jenleie{
yejewefoee
cekejesefveee

efleJejer
keveer
peyeuehegj
heVee
ogie&
jepeveeboieebJe
[esiebjieebJe
osJejer
yeeueeIee
efmeJeveer

meceJemejCe Yeejle ee$ee

-eer megveerue veeeke efJeOeeeke

-eer oerJeeve ieewlece peer Sme.[er.Sce.
-[e. veejeeCe oeme heewpeoej
-Keeve meenye veeeke lenmeerueoej, eer heer.kes. efmebn
cegKe veiej heeefuekee DeefOekeejer
-eer censv kegceej pewve meer.Dees.
-eer jIegveeLe efmebn mejhebe
-eer megOeerj kegceej peer meer.Dees.
-eer yeer.Sme. heefjnej DevegefJeYeeieere DeefOekeejer
-eer megjsMe kegceej eewjefmeee mejhebe
-eer efMeJekegceej eerJeemleJe kegueheefle meeiej efJeeefJeeeuee,
-Sme.heer. pewve ef[her keueskej
-ees efyeceue pewve [erve efJe efJe
-[e. yecejeseeb peer cegKe efeefkelmee DeefOekeejer
-eerceleer megOee pewve efJeOeeefekee
-eerceleer peeeer yevepeea meebmeo
-ceneheewj
-eer Deefveue Mecee& Yeepehee DeOe#e peyeuehegj
-megeer kegmegce cesnosues efJeOeeefekee heVee #es$e
-eer leejeebo peer meent meebmeo
-eer Sue.Sme. yeIesue keueskej
-eer OevesMe heeefuee peer Meemeveceb$eer ce.e.
-eer lenmeerueoej Je Sme.[er.Sce. meenye
-eer yeer.kes. Jeeme keueskej
-eer efJeveeso ceje"s Deefle hegefueme DeOeer#eke
-eer ceveespe kegceej hegieJee Deefle. keueskej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

kesJeueejer
iee[Kee[e
eesjF&
cegueleeF&
nesmebieeyeeo
iebpeyeemeesoe
Leebouee
iebOeyeeveer

(97)

-eer megveerue pewve Sme.[er.Dees.heer.

-eer mebpee Deuebke Sme.[er.Sce.
-eer jepeerJe Mecee& Sme.[er.Sce.
-eerceleer meeOevee mLeeheke efJeOeeefekee
-eer censjefmebn eewOejer efJeOeeeke
-eer JeecevejeJe peer Ke[kej mJeleb$elee mesveeveer
-eerceleer meefJelee oerJeeve Mecee& efJeOeeefekee
-eer kebsoer ueeue pewve veiej heeefuekee DeOe#e
-eer efJeOeeeke
-eer Deescekeej emeeo heeC[se mejhebe eece hebeeele

meeOegDeeW kee meeefveOe eehle ceOeeosMe ceWye[veiej

ceefnohegj
vesceeJej
efYeC[
meesveefiej
yeyeervee
KeefveeeOeevee
leeueJesn
ueeieewve
ebosjer
cegbieeJeueer
ueefuelehegj
cenjewveer

-Deeeee& eer kegMeeeveboer peer cenejepe memebIe

-Deeeee& eer kegMeeeveboer peer cenejepe memebIe
-meble efMejesceefCe Deeeee& efJeeemeeiej peer cenejepe memebIe
-Deeeee& efJejeie meeiej peer memebIe
-Deeeee& heee&meeiej peer, Deeeee& eer Deefpele meeiej peer
-Deeeee& keuhe keueeCe meeiej peer
-cegefve eer efJeekeerefle& peer cenejepe
-GheeOeee efJeeemeeiej peer cenejepe
-Deeeee& efJeJeske meeiej peer cenejepe
-cegefve eer YeJemeeiej peer cenejpe Je #eg. Oece&meeiej peer
-#eguueke eer efJeJeskeevebo meeiej peer cenejepe
-#eg. eer efJeJeskeevebo meeiej peer cenejepe
-cegefve eer efJeekeerefle& peer cenejepe
-cegefve eer efJeemeeiej peer, cegefve eer efJeYeiemeej,

(98)

erkeceie{
peleeje
megjKeer
ceeueLeesve
peDeeKes[e
yeervee
meeiej
oceesn
hesje
kejsueer
vejefmebnhegj
efvoJee[e
efyeefoMee
iebpeyeemeesoe
Fboewj

meceJemejCe Yeejle ee$ee

-cegefve eer efJeeMeerue meeiej

-cegefve eer megoMe&ve meeiej peer cenejepe
-Deeefe&kee eer keerefle&celeer ceeleepeer
-Ssueke eer vecemeeiej peer cenejepe
-cegefve eer YeJemeeiej peer cenejepe
-cegefve eer OeJeuemeeiej peer cenejepe
-#eg. eer efveMeke meeiej peer cenejepe
-Deeefe&kee eer mekeueceleer peer, Deeefe&kee meleceleer peer
-Deeefe&kee eer Dekecheceleer ceeleepeer, memebIe
-Deeefe&kee eer eMeevleceleer ceeleepeer memebIe
-Deeefe&kee eer iegceleer ceeleepeer memebIe
-Deeefe&kee eer $e+pegceleer ceeleepeer memebIe
-cegefve eer ceeo&Jemeeiej peer cenejepe
-cegefve eer vesceermeeiej peer cenejepe
-cegefve eer yeengyeueer meeiej peer cenejepe
-GheeOeee efvepeevebo peer cenejepe memebIe

ceOeeosMe kes leerLe&1. heg<heefieefj 2. cekemeer 3. vesceeJej 4. efmeJejket 5. yevesef[ee 6. yepejbie{

7. meesveeefiej 8. heeJeepeer 9. mesjesve peer 10. Legyeewve peer 11. ebosjer 12. Kepegjenes
13. [sjehene[er 14. esCeeefieefj 15. yeerveeyeejn 16. kegC[uehegj ye[s yeeyee
17. keesveerpeer 18. yeeJeveiepee 19. Tve 20. Deenej peer 21. heheewje peer
22. vewveeefiej

G G G G G

(99)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

eJele&ve keer efuem

e.meb. mLeeve
1.
veercee
2.
peeJeo
3.
ceveemee
4.
Yeevehegje
5.
iejes"
6.
Meeceie{
7.
cebomeewj
8.
oueewoe
9.
peeJeje
10. Keeejewo
11. veeieoe
12. jleueece
13. yeoveeJej
14. ye[veiej
15. ceefnohegj
16. Deeiej
17. veueKes[e
18. meejbiehegj
19. Dekeesefoee ceC[er
20. Megpeeuehegj ceC[er
21. Megpeeuehegj efmeer
22. keeueeheerheue
23. meernesj

efpeuee
veercee
veercee
veercee
cebomeewj
cebomeewj
cebomeewj
cebomeewj
cebomeewj
jleueece
Gppewve
Gppewve
jleueece
Gppewve
Gppewve
Gppewve
Meepeehegj
Meepeehegj
jepeie{
Meepeehegj
Meepeehegj
Meepeehegj
Meepeehegj
meernesj

Iej
150
13
30
10
50
12
70
7
75
200
4
200
12
6
50
30
40
117
20
50
250

cebefoj
1
1
1
1
4
1
3
2
1
7
1
4
1
1
2
2
2
1
2
1
3

(100)

e.meb.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
keesjer
Deee
peeJej
cesnleJee[e
meesveke
heg<heefieefj (#es$e)
osJeeme
cekemeer (#es$e)
Meepeehegj
lejevee
Gppewve
neheerheuee
keVeeso
heeveerieebJe
yeeJe[erKes[e
ueesnejoe
meleJeeme
Depeveeme
KeelesieebJe
mebouehegj
vesceeJejpeer (#es$e)
njoe
njmeto
efKejefkeee
Keb[Jee
YeerkeveieebJe

efpeuee
meernesj
meernesj
meernesj
meernesj
osJeeme
osJeeme
osJeeme
Meepeehegj
Meepeehegj
Gppewve
Gppewve
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
osJeeme
njoe
Keb[Jee
njoe
Keb[Jee
Keb[Jee

Iej
12
40
15
15
50
180
22
44
10
65
15
5
12
20
6
30
125
4
4
50
15
20
250
10

cebefoj
1
3
1
1
2
2
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
3
1
2
1
1
1
6
1

(101)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
50. ye[Jeen
51. meveeJeo
52. yesef[ee
53. heerheueieesve
54. kemejeJeo
55. yeuemecegbo
56. Oejcehegjer
57. Oeeceveeso
58. ceb[uesej
59. censej
60. iegpejer
61. cent
62. Fboewj
63. Oeej
64. yescee
65. ieewlecehegje
66. yevesef[ee (#es$e)
67. osheeuehegj
68. heeewj
69. yeeJeje
70. kegcYejepe
71. yeerveeiebpe
72. peecevesj
73. DeeJeve
74. jeOeewie{

efpeuee
Kejieewve
Kejieewve
Kejieewve
Kejieewve
Kejieewve
Kejieewve
Oeej
Oeej
Kejieewve
Kejieewve
Oeej
Fboewj
Fboewj
Oeej
Fboewj
Fboewj
Fboewj
Fboewj
jepeie{
jepeie{
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee

Iej
110
200
22
20
15
7
25
35
3
10,000
100
15
25
75
45
80

cebefoj
1
5
1
1
1
1
1
1
1
2
1
50
1
2
1
1
1
1
1
1
1

(102)

e.meb.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
ef"eeF&
yepejbieie{ (#es$e)
iegvee
Deejesve
mee{esje
DeMeeskeveiej
F&Meeie{
Keleewje
uegkeJeemee
yeojJeeme
keesunejme
efMeJehegjer
vejJej
ceiejesveer
kejwje
Yeewvebleer
efmejmeewo
ceejesje
hejer#ee
heesnjer
Meeshegjkeueeb
ceesnvee
iJeeefueej
ueMkej
cegjwvee
peewje

efpeuee
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
Meeshegjkeueeb
iJeeefueej
iJeeefueej
iJeeefueej
cegjwvee
cegjwvee

Iej
300
50
1250
50
15
120
600
92
70
90
7
3
4
30
50
25
40
400
125

cebefoj
3
7
1
1
5
1
1
1
1
4
5
4
5
5
20
2
1
1
2
3
1
3
5
3

(103)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
101. Decyeen
102. heewjmee
103. ieewjceer
104. efYeC[
105. cesnieebJe
106. hethe
107. ieesno
108. ieesno eewjene
109. ceeuevehegj
110. cegjej
111. Leeerhegj
112. [yeje
113. meesveeefieefj (#es$e)
114. oefleee
115. Peebmeer
116. Peebmeer meoj
117. yeyeervee
118. heeJeepeer
119. leeueyesn
120. KeefveeeOeevee
121. ecejesne
122. ye[ercegnejer
123. veeeKes[e
124. iejs"e
125. peKeesje

efpeuee
cegjwvee
cegjwvee
efYeC[
efYeC[
efYeC[
efYeC[
efYeC[
efYeC[
efYeC[
iJeeefueej
iJeeefueej
iJeeefueej
oefleee
oefleee
Peebmeer
Peebmeer
Peebmeer
ueefuelehegj
ueefuelehegj
efMeJehegjer
efMeJehegjer
efMeJehegjer
oefleee
efMeJehegjer
ueefuelehegj

Iej
300
125
160
5000
225
55
65
18
10
150
25
20
350
50
150
200
125
14
18
18
6
60

cebefoj
4
3
4
40
4
4
2
1
1
1
3
1
8
1
2
1
4
1
1
1
1
1

(104)

e.meb.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
yeeBmeer
mesjesvepeer (#es$e)
ueeieewve
eeCehegj
yeeceesjkeueeb
Deejewveer
ebosjer
mesnjeF&
cegbieeJeueer
yeneogjhegj
LeesJevepeer (#es$e)
heeueer
veejn
efJejOee
ueefuelehegj
yeevehegj
ieg[ne
cesnjesveer
mewohegj
mee[tceue
ceb[eJeje
kegcns[er
erkeceie{
ceJeF&
cebpevee
Kejieehegj

efpeuee
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
iegvee
efMeJehegjer
efMeJehegjer
iegvee
iegvee
iegvee
iegvee
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
ueefuelehegj
erkeceie{
erkeceie{
erkeceie{
erkeceie{

Iej
13
20
18
60
16
30
300
45
35
5
18
8000
40
40
250
30
35
250
18
1300
35
15
70

cebefoj
1
2
1
1
1
1
6
1
1
1
1
3
1
3
1
1
11
1
7
2
1
1

(105)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
152. efoieew[e
153. efueOeewje
154. he=LJeerhegj
155. yeDeemeeiej
156. efveJee[er
157. jeveerhegj
158. mekejej
159. iegjmejee
160. ceTjeveerhegj
161. peleeje
162. njheeuehegj
163. veewieebJe
164. lejhegj
165. ueew[er
166. ebouee
167. jepeveiej
168. Kepegjenes (#es$e)
169. yeceer"e
170. [sjehene[er (#es$e)
171. meF&
172. efyepeeJej
173. iegueiebpe
174. esCeeefieefj (efme#es$e)
175. ye[e ceuenje
176. YeieJee@

efpeuee
erkeceie{
erkeceie{
erkeceie{
Peebmeer
erkeceie{
Peebmeer
Peebmeer
Peebmeer
Peebmeer
erkeceie{
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj
lejhegj

Iej
22
24
80
8
20
40
40
125
60
130
25
45
200
22
24
30
20
22
15
160
100

cebefoj
1
1
2
1
3
1
4
5
1
1
1
6
1
1
1
1
1
1
4
2

(106)

e.meb.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.
193.
194.
195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
ye[eieebJe
IegJeeje
jeceesefjee
yeceveewjekeueeb
Meenie{
yekemJeene
nerjehegj
ouehelehegj
keje&hegj
yeb[eJesueF&
hejmeesefjee
meeveesOee
heLeefjee
ie{ekeese
jnsueer
osJejerkeueeb
cenejepehegj
ieesjPeecej
[e
kesmeueer
megjKeer
jepeeefyeuenje
pewmeerveiej
efmenesje
jenleie{
ceeueLeewve

efpeuee
erkeceie{
lejhegj
lejhegj
lejhegj
meeiej
lejhegj
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
oceesn
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej
meeiej

Iej
100
175
31
20
350
60
30
100
70
650
35
40
400
350
225
80
150
135
125
70
30
70
12
100
100

cebefoj
1
7
1
1
7
2
1
1
2
4
1
1
7
4
4
2
5
2
3
2
1
4
1
3
3

(107)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
efpeuee
Iej
cebefoj
203. yejewefoeekeueeb
meeiej
40
1
204. jpeJeeme
meeiej
35
2
205. yeeojer
meeiej
60
1
206. vejeeJeueer
meeiej
25
1
207. peDeeKes[e
meeiej
60
208. KegjF&
meeiej
500
6
209. efKeceueemee
meeiej
110
2
210. yeervee
meeiej
400
6
211. cekejesefveee (Debkegj keeueesveer) meeiej
70
3
212. {evee
meeiej
35
2
213. meeiej
meeiej
25000
37
214. yeeBmee
oceesn
80
1
215. oceesn
oceesn
1300
14
216. yeeBokehegj
oceesn
40
1
217. kegb[uehegj (#es$e) oceesn
218. hesje
oceesn
60
4
efoveebke 11-9-99 mes 30-9-99 leke DeJekeeMe (heet&<eCe heJe&)
e.meb.
219.
220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.

mLeeve
yeveieebJe
ne
DeYeevee
Keceefjee
lespeie{
meebiee
leejeosner
leWotKes[e

efpeuee
oceesn
oceesn
oceesn
oceesn
oceesn
oceesn
oceesn
oceesn

e.meb.
227.
228.
229.
230.
231.
232.
233.
234.

mLeeve
veesne
peJesje
efmebeecehegj
kebieer
yeesefjee
Menhegje
menpehegj
heeve

efpeuee
oceesn
oceesn
oceesn
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj

(108)

e.meb.
235.
236.
237.
238.
239.
240.
241.
242.
243.
244.
245.
246.
247.
248.
249.
250.
251.
252.
253.
254.
255.
256.
257.
258.
259.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
peyeuehegj
heveeiej
efKeleewuee
efmenesje
ieesmeuehegj
efleJejer
meueerceveeyeeo
yeekeue
keveer
ye[ieebJe
jer"er
heJeF&
censJee
iegVeewj
meuesne
osJesvveiej
heVee
Depeeie{
yepehegj
efmebnhegj
veeieeso
melevee
Decejheeve
jerJee
osJeueeQo

efpeuee
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj
peyeuehegj
keveer
keveer
keveer
keveer
keveer
keveer
heVee
heVee
heVee
heVee
heVee
heVee
heVee
heVee
melevee
melevee
melevee
melevee
jerJee
Men[esue

e.meb.
260.
261.
262.
263.
264.
265.
266.
267.
268.
269.
270.
271.
272.
273.
274.
275.
276.
277.
278.
279.
280.
281.
282.
283.
284.

mLeeve
yeewnejer
Men[esue
yeg{ej
Deceueener
eeeF&
Deveghehegj
pewlenjer
ieewjsuee
hewC[^e
keeslecee
censvie{
efejefcejer
keesjyee
Dekeueleje
efyeueemehegj
Yeeeheeje
yeeueesoe yeepeej
efmeceiee
vesJeje
jeehegj
veJeeheeje
Oecelejer
peieouehegj
ogie&
heeveeYehegj

efpeuee
Men[esue
Men[esue
Men[esue
Men[esue
Men[esue
Men[esue
Men[esue
efyeueemehegj
efyeueemehegj
Men[esue
mejiegpee
keesjyee
keesjyee
peebpeiejer
efyeueemehegj
jeehegj
jeehegj
jeehegj
jeehegj
jeehegj
jeehegj
Oecelejer
yemlej
ogie&
ogie&

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb.
285.
286.
287.
288.
289.
290.
291.
292.
293.
294.
295.
296.
297.
298.
299.
300.
301.
302.
303.
304.
305.
306.
307.
308.
309.

mLeeve
DeeyeebOee
efYeueeF&
JewMeeueer veiej
jepeveeboieebJe
[eWiejieebJe
[eWiejie{
osJejer
ieeWefoee
yeeueeIee
yeejeefmeJeveer
ueeueyeje&
yejIee
efmeJeveer
kesJeueejer
efheb[jF&
ceb[uee
Ievemeesj
Oeveewje
heeje
ueKeveeoewve
ieessieebJe
kejkeyesue
kejsueer
vejefmebnhegj
iee[jJee[e

efpeuee
ogie&
ogie&
ogie&
jepeveeboieebJe
jeieveeboieebJe
jepeveeboieebJe
ieeWefoee (cene.)
ieeWefoee
yeeueeIee
yeeueeIee
yeeueeIee
efmeJeveer
efmeJeveer
efmeJeveer
ceb[uee
ceb[uee
efmeJeveer
efmeJeveer
efmeJeveer
efmeJeveer
vejefmebnhegj
vejefmebnhegj
vejefmebnhegj
vejefmebnhegj
vejefmebnhegj

e.meb.
310.
311.
312.
313.
314.
315.
316.
317.
318.
319.
320.
321.
322.
323.
324.
325.
326.
327.
328.
329.
330.
331.
332.
333.
334.

mLeeve
efheheefjee
hejeefmeee
eeboecese
pegVeejosJe
efboJee[e
eesjF&
cegueleeF&
Deeceuee
yewletue
Fejmeer
efmeJeveerceeueJee
yeeveehegje
nesMebieeyeeo
yeJeeF&
Deewyesoguueeiebpe
Jee[er
yejsueer
yecnesjer
efmeueJeeveer
iewjleiebpe
yesieceiebpe
ie{er
jeemesve
meueecelehegj
efJeefoMee

(109)

efpeuee
nesMebieeyeeo
efboJee[e
efboJee[e
efboJee[e
efboJee[e
efboJee[e
yewletue
yewletue
yewletue
nesMebieeyeeo
nesMebieeyeeo
nesMebieeyeeo
nesMebieeyeeo
nesMebieeyeeo
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
jeemesve
efJeefoMee

(110)

e.meb.
335.
336.
337.
338.
339.
340.
341.
342.
343.
344.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
iebpeyeemeewoe
ceb[eryeeceesje
kegjJeF&
efmejeQpe
yewjefmeee
Leebouee
jeCeehegj
keg#eer
uegnejer
ceveeJej

efpeuee
efJeefoMee
meeiej
efJeefoMee
efJeefoMee
Yeesheeue
PeeyegDee
PeeyegDee
Oeej
Oeej
Oeej

e.meb.
345.
346.
347.
348.
349.
350.
351.
352.
353.

mLeeve
efpeuee
yeekeevesj
Oeej
iebOeJeejer
Oeej
efmebOeevee
Oeej
yeeJeveiepee (#es$e) ye[Jeeveer
ye[Jeeveer
ye[Jeeveer
Debpe[
ye[Jeeveer
Tve (#es$e)
Kejieewve
Kejieewve
Kejieewve
Fboewj (efleuekeveiej) Fboewj
Fboewj ceW meceeheve meceejesn

ceOeeosMe eJele&ve meefceefle[eueebo pewve (hetJe& meebmeo) meeiej

-mebj#eke
Meebefleueeue oesMeer, Fboewj
-mebj#eke
eoerhe kegceej efmebn keemeueerJeeue, Fboewj
-hejeceMe& ecegKe
ngkeceebo pewve, Fboewj
-DeOe#e
Fvojebo eewOejer, meveeJeo
-GheeOe#e
kewueeMeebo eewOejer, Fboewj
-GheeOe#e
kegbJej efoefiJepeeefmebn pewve (Sce.Sme.pes.), Fboewj -GheeOe#e
ceeefCekeebo heeveer, Fboewj
-GheeOe#e
ceieveueeue ieesF&ue (efJeOeeeke), erkeceie{
-GheeOe#e
vesceerebo pewve (hetJe& efJeOeeeke), megpeeuehegj
-GheeOe#e
heer.meer. pewve efJeueemehegj
-GheeOe#e
megjsMe pewve (DeeF&.S.Sme.) Yeesheeue
-GheeOe#e
ekeeMeebo pewve, meje&he, meveeJeo
-ceneceb$eer
[e. Deveghece pewve, Fboewj
-mebeespeke

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

nmecegKe ieebOeer, Fboewj

[e. peemesve pewve, Fboewj
yeengyeueer heeb[ee, Fboewj
keceuesMe kegceej pewve, Fboewj
veboueeue eWiee, Fboewj
ef$eueeskeebo pewve, ceveeJej
heJeve yeeieef[ee, Fboewj

-ceb$eer
-ceb$eer
-menceb$eer
-menceb$eer
-eeej ceb$eer
-eeejceb$eer
-keeee&uee ceb$eer

meomeieCekejCe efmebn S[Jeeskes, cegjwvee

Depee meewieeveer, Yeesheeue
kejve meeueefieee, veercee
Deepeeo kegceej Meen, Gppewve
efvece&ue pewve, melevee
ogue&Ye kegceej pewve, Gppewve
ceeefCekeebo heeveer, njoe
kewueeMeebo pewve, Gppewve
heJeve oesMeer, yeekeevesj
YeieJeeveoeme pewve, iJeeefueej
mebpeerJe meje&he, meeiej
[e. osJesv kegceej Meen, Yeesheeue
meleerMe Depecesje, ieJeeefueej
Oece&ebo pewve, meveeJeo
efMeKejebo pewve, ejhegj
megOeerj pewve, meveeJeo
megcesjebo pewve, peyeuehegj
eesiesv pewve, meveeJeo
megveerue pewve-ieefoee, Keb[Jee
meewYeeieceue pewve, meveeJeo
megjsMe pewve-ceejesje efMeJehegjer
nerjeueeue PeebPejer, Fboewj
mJeosMe pewve (ieg) Yewee, meeiej
Fbpeer. kewueeMeJeso, Fboewj
efJepee pewve, pewve mesme&, iegvee
keceueebo pewve, meer.S., Fboewj
efJepee pewve, jeIeJeie{ iegvee
[e. ekeeMeebo pewve, Fboewj
efJepee heeveer, efvoJee[e
kehetjebo pewve IegJeeje, erkeceie{

G G G G G

(111)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

iegpejele eeble ceW meceJemejCe eJele&ve

efvejvlej Ske eece mes otmejs eece Je Ske eeble mes otmejs eeble Oece& keer OJepee
uenjeles ngS YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meJeexoeer efmeevleeW kee eeej-emeej kejles ngS
SJeb Deefnbmee Meekeenej keer peesefle peieeles ngS meYeer kees Deheves meeLe efceueeles ngS
iegpejele eeble kee MegYeejbYe ngDee~
oeneso mes MegYeejbYeveiej heeefuekee kes yeenj Oece&meYee ngF&~ meYeeOe#e eer DeMeeske YeeF& Ye
veeieefjke hetJe& ceb$eer iegpejele jepe cegKe DeefleefLe eer peMeJevle YeeF& Yeeceesj ceb$eer
iegpejele jepe, eer yeeyeg YeeF& keeje mebmeo meome, eerceleer mvesnuelee yesve veiej
heeefuekee meome Les~ efJeefMe DeefleefLe ye. kece&eesieer jJeerv kegceej pewve DeOe#e
pecyeterhe-nefmleveehegj Les~
cesve eewke hej jLe Ke[s Les eejeW lejhe mJeeiele yewvej ueies Les~ OJepeeSb henje
jner Leer~ DeeueerMeeve heb[eue yevee ngDee Lee~ eejeW lehe hegefueme megj#eekeceea Ke[s ngS
Les~ leYeer ceeveveere ceb$eer peer kee Deeieceve ngDee jLe kes oMe&ve kej ieoieod nes iees~ meYee
kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe mes ngDee~ Glmeen Dee Lee~ lelheeeled meefceefle kes
DeOe#e ye.jJeerv peer ves Dehevee DeespemJeer JeeJe emlegle efkeee~
eer DeMeeske YeeF& Ye ves Deheves Yee<eCe ceW kene hetpe %eeveceleer ceeleepeer efkeleveer
ceneve nQ efpevneWves jLe ee$ee kes ceeOece mes Ske peve peeie=efle kee keee& efkeee nw~ efnbmeeJeeoer
egie ceW en jLe Ske Deefnbmeeheer DeCegyece nw~ ceQ ieewjJe mes kentBiee efke nceejer iegpejele keer
Oejleer hetjer Meekeenejer nw~ Deees ngS meYeer vesleeDeeW ves GlmeenhetJe&ke Yeeie efueee Je Dehevee
meewYeeie ceevee~ ceeveveere ceb$eer peer ves jLe hej mJeeefmleke yeveekej njer Peb[er efoKeekej
iegpejele eosMe kee eJele&ve eejbYe kej efoee~ peien-peien ueesieeW ves Deejleer keer SJeb mJeeiele
efkeee~ hetjs keee&ece kee mebeeueve eer MewuesMe YeeF& ves efkeee~
eneB mes jLe efvekeues lees leerve ieeef[eeb henues LeeR oes eMeemeve keer lejhe mes eehle ngF&~
hegefueme megj#eekeceea keer Ske iee[er jLe kes Deeies Deewj Ske heers eueleer Leer, meeejve

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(113)

yepeeles ngS~ eMeemeve kee mechetCe& iegpejele ceW yengle meneesie efceuee~
eneb mes melejecehegj nesles ngS efYeuees[e hengBes eneb Ske cebefoj yengle YeJe SJeb
efJeMeeue nw~ efyeukegue kesMeefjee peer kes cebefoj kes meceeve nw~ ekeegbkee, efJepeeveiej,
keef[eeoje nesles ngS F&[j hengBes~ eneB hej meceJemejCe kes mJeeiele keer efJeMes<e
leweeefjeeB Leer~ meYeeOe#e eer hetveceebo peer Je cegKe DeefleefLe eer ekeeMeebo kees
ojueeue oes<eer Les~ MeesYeeee$ee mebYeJeveeLe cebefoj mes eejbYe neskej veiej kes cegKe ceeieeX
mes nesleer ngF& eer mejeleehe neF&mketue hengBeer~ eneB hej MeesYeeee$ee meYee ceW heefjJeefle&le
nes ieF&~ keeheer efJeMeeue cebe yevee jKee Lee~ Deees ngS efJeeveeW kee Meeue eerheue oskej
mJeeiele efkeee~ jLe kes meeLe eue jns Jeefj efJeeve heb. megOece& ebo Meeeer kes eJeeve
ngS SJeb cegKe DeefleefLe eer kegcegoebo jeJeue ecegKe Deed&me SC[ keeceme& keeuespe kes
DeespemJeer Yee<eCe ngS~ eneB mes emLeeve kej jLe censmeeCee hengBee~
censmeeCee kee cebefoj yengle megboj yevee ngDee nw~ eneB hej hetpe Deeefe&kee eer
kegMeueceleer ceeleepeer kes meeefveOe ceW keee&ece ngDee~ MeesYeeee$ee ceW ceefnueeSb ieJee& ve=le
kejleer ngF& eue jner LeeR~ efJemeveiej kee keee&ece nceejer efuem ceW veneR Lee uesefkeve YeJeeW
kes Yeeie mes meceJemejCe Deelee nw~ Dele eneB hej meceJemejCe kee YeJe mJeeiele ngDee~
ueesieeW ves Ketye Yeefe mes keee&ece efkeee~ meueeue ceW jLe hengBeves hej YeJe mJeeiele ngDee~
meYee ceW cegKe DeefleefLe eerceleer heg<heeyesve ueerveecee ceeceueleoej (lenmeerueoej) LeeR~
ceeveveere cegKeDeefleefLe ver meceJemejCe kes efueS Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keeR~ eebeflepe
nesles ngS efncceleveiej hengBes~
efncceleveiej ceW meceJemejCe kes mJeeiele keer leweeefjeeb hetJe& mes ner LeeR~ peien-peien
yewvej SJeb ies ueies Les~ meYeeOe#e eer Dece=leueeue KesceeboMeen Je cegKe DeefleefLe eer
efJeveesoYeeF& n<e& ceneceb$eer eebleere eerefJenej meefceefle Je yeeyetYeeF& vesceebo ieebOeer leueeso
DeOe#e eebleere eerefJenej meefceefle Les~ meYee ceW Glmeen Dee Lee~ MeesYeeee$ee yengle
YeJe SJeb efJeMeeue Leer~
leueeso eece kee cebefoj Deheves Deehe ceW Ske efceMeeue nw~ eneb hej iegpejele eeble keer
meyemes Deer yeesueer ngF&~ Glmeen DehetJe& Lee~ Ketye mJeeiele melkeej ngDee~ meew ceefnueeSb

(114)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

MeesYeeee$ee ceW SsjeJele jLe kes Deeies-Deeies keueMe ueskej eue jner LeeR~ egJee ceb[ue Jeeues
Yepeve yeesueles ngS eue jns Les~ Ketye Deer MeesYeeee$ee efvekeueer~
YeeJeveiej mes efiejveej peer hengBes~ eneB hej Deeeee& efvece&uemeeiej peer efJejepeceeve nQ~
GvneWves YeefehetJe&ke oMe&ve efkeS SJeb Deeen efkeee efke eneB hej Fmekee keee&ece nes lees
ceQves kene cenejepe peer meceepe lees nw veneR jLe kes meeLe keewve euesiee? Deeeee& eer kenves
ueies jLe hej yew"Wies Yeer Deewj meeLe Yeer euesWies~ Ketye OetceOeece mes hetjer leuener ceW jLe Iegceeee
Je petveeie{ Yeer ues iees~ Jeneb hej esleecyej YeeFeeW ves Yeer Ketye Deejleer kej mJeeiele efkeee~
leerve efove nce ueesie efiejveejpeer kes~
ve[ereeo, yemees, meespeer$ee, hesueeo nesles ngS heeJeeie{ #es$e hej hengBes~ eneB hej
Dee. eer Yejlemeeiej peer cenejepe efJejepeceeve Les~ Deeefe&kee {celeer ceeleepeer peer memebIe
efJejepeceeve LeeR~ en mLeeve efme#es$e nw~ meejs cebefoj kees mepee jKee Lee~ eneb kee
Jeeef<e&ke cesuee Lee~ meYeer meeOeg meeefOJeeeWs kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ Glmeen yengle
Dee Lee~ GheefmLeefle keeheer Leer~ hetjs #es$e hej jLe ee$ee IegceeF& ieeer~
kejcemeo, heeoje, ye[ewoje, heesj, Yee nesles ngS Debkeuesej hengBes~ eneB hej
Deeeee& eer heg<heoble SJeb Yetleyeueer ves OeJeuee SJeb peeOeJeuee ebLe efueKee Lee~
meJe&eLece uesKeve keee& eneR mes Meg ngDee Lee~ eneb mes cee[Jeer nesles ngS cengDeeeece
hengBes~ en mLeeve DeefleMee #es$e nw~ YeieJeeve heee&veeLe keer ecelkeejer eeflecee leueIej
ceW efJejepeceeve nw~ eneB hej Yeer meceJemejCe kee mJeeiele ngDee~ eneB mes metjle hengBes~
Deepe iegpejele eeble kee Debeflece he[eJe Lee~ Ske me$e kee meceeheve Lee~ meYeer eebleere
heoeefOekeejer meceeheve keee&ece ceW Deees~ meYeer keee&kelee&DeeW ves Ketye Glmeen kes meeLe
eJele&ve ceW meneesie efoee~ Deheves-Deheves veiej ceW YeJe keee&ece efkeee~ eneB hej cesjs
meYeer eebleeefOekeeefjeeW kee Meeue SJeb mce=efle efevn oskej mJeeiele efkeee~ Fmeer kes meeLe
iegpejele eeble kee eJele&ve mecheVe nes ieee~ eneb mes jLe ceebieerlegbieer efme#es$e kes efueS
pee jns Les~ ceeie& ceW yeej[esueer eece JeeueeW ves DeeenhetJe&ke jLe kees jeskee SJeb mJeeiele
kej Deejleer keer~ meYeer kees Yeespeve kejJeeee~
Ske metefe nw Short & Sweet Gmeer kes Devegmeej ese eeble nw hej Ssmeer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(115)

Yeefe SJeb mJeeiele ngDee efpemekee JeCe&ve kej heevee DemebYeJe nw~ iegpejele keeheer Meebefle
efee mLeeve nw~ Fve meYeer keee&eceeW ceW efJeveeso YeeF& n<e& kee yengle meneesie efceuee~
Fmeer kes meeLe Deieues eeble keer Deesj Deemej~
iegpejele eeble kes leerLe& mLeue1. leejbieepeer, 2. heeJeeie{, 3. efiejveej peer, 4. Debkeuesej, 5. cengDee
mJeeiele nsleg heOeejs efJeefMe DeefleefLeoeneso

F&[j
meueeue
onsieece

-DeMeeske YeeF& Ye veeieefjke hetJe&"e ceb$eer

-peMeJeble YeeF& Yeeceesj ceb$eer iegpejele mejkeej
-yeeyet YeeF& keeje-meebmeo
-eerceleer mvesnuelee yesve, veiej heeefuekee meome
-eer kegcegoebo jeJeue ecegKe Deed&me SJeb keeceme& keeuespe
-eerceleer hegg<heeyesve ueerveecee-ceeceueleoej
-eer heer.Sce.meesveer ceeceueleoej
-eer ieeyee peer cebieepeer "ekegj meceepekeueeCe ceb$eer

meeOegDeeW kee meeefveOekeueesue

meesueejes[
eeboueesef[ee
efiejveej peer
heeJeeie{ peer
censmeeCee

-Deeefe&kee eer kegMeueceleer Je Deeefe&kee eermevceefleceleer peer

-cegefveeer efveYe&emeeiej peer
-cegefveeer efveecemeeiej peer, Ssueke eer efveMebke meeiej peer
-Deeefe&kee eer GVeefleceleer peer
-Deeeee& eer efvece&ue meeiej peer
-Deeeee& eer Yejle meeiej peer cenejepe
-Deeefe&kee eer {celeer ceeleepeer memebIe
-Deeefe&kee eer kegMeueceleer ceeleepeer

(116)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

iegpejele eosMe eJele&ve keee&ece

e.me.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

ieebJe
oeneso
meblejece hegj
efYeuees[e
ekeegbkee
efJepeeveiej
keef[eeoje
F&[j
censmeeCee
efJemeveiej
leejieebpeer
meueeue
eeefvlepe
efncceleveiej
leeueeso
jefKeeeue
onsieece
ieebOeerveiej
keueesue
Gmmeecehegje
veJejbiehegje
meesueejes[
eeboueesef[ee
vejes[e

Iej
150
85
15
8
140
20
200
70
20
30
15
250
250
80
25
50
155
20
250
115

cebefoj
1
1
1
1
2
1
6
1
1
1
1
2
4
3
1
1
1
2
1
1

(117)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.me.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.

ieebJe
Dees{Je
KeesKeje
cesIeeveerveiej
eeboueesef[ee
YeeJeveiej
efiejveejpeer
veef[eeo
yemees Kes[e
meesefpe$ee
hesueeo
heeJeeie{
kejcemeo
heeoje
ye[esoje
heesj
Yee
Debkeuesej
ceb[Jeer
cengDee
metjleceeB[ue eGve
metjle veJeeheeje
yeej[esueer

Iej
80
70
40
10
45
40
35
60
600
5
35
35
22
10
100
400
-

G G G G G

cebefoj
1
1
1
1
5
1
1
1
5
1
2
5
2
2
7
-

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ceneje^ ceW meceJemejCe eJele&ve

hejYeCeer veiej mes ceneje^ eevle ceW meceJemejCe kee eerefJenej eejbYe ngDee, JeneB
jLe hengBeves hej YeJe mJeeiele ngDee~ Glmeen yengle Dee Lee~ meYeeOe#e eer Meebefleueeue
peer keeuee ceneceb$eer ceneje^ leerLe&#es$e keceser Les~ hetje cebefoj KeeeKee Yeje ngDee Lee~
MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW Ietceleer ngF& ceneJeerj Geeve hengBeer~ MeesYeeee$ee meYee ceW heefjCele
nes ieeer~ cegKe DeefleefLe nepeer Deyogue jmeero Les~ nepeer peer ves Deheves JeeJe cess kene efke
Deepe jLeee$ee kes ceeOece mes efpeme mebosMe kees ueskej Deehe meejs osMe ceW pee jns nQ F&ej
Deehekeer keecevee hetCe& kejW~ en jLeee$ee osMe ceW Deceve ewve keer mLeehevee kejs~ keee&ece
kees meheue yeveeves ceW Meebefleueeue peer kee meneesie eehle ngDee~
hejueer ceW heeJej neGme kes DeefOekeeefjeebW ves jLe kee mJeeiele efkeee~ meYeeOe#e
eer Deefveue kegceej megjeCee DeOeer#eke DeefYeeblee Lece&ue heeJej neGme, cegKe DeefleefLe
eer jepesv kegceej pewve DeefYeeblee Lece&ue heeJej msMeve Les~ Glmeen yengle Dee Lee~
MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW Glmeen kes meeLe efvekeeueer~ DebyespeesieeF& nesles ngS ueeletj hengBes~
eneb hej Glmeen yengle Dee Lee~ MeesYeeee$ee cebieue keeee&uee mes pewve cebefoj leke
ieeer~ eneb hej Ske efJeMeeue meYee kee Deeeespeve ngDee~ cegb[ nesles ngS lesj DeefleMee
#es$e hej hengBes~ eneb hej YeieJeeve ceneJeerj kee meceJemejCe Deeee Lee~ nj DeceeJemee
kees cesuee Yejlee nw~ Deepe Yeer yengle Yeer[ Leer~ eneb kee veece nceejer efuem ceW veneR
Lee~ eneb mes kegbLeueefieefj efme #es$e hej meceJemejCe keer meYee ngF&~ meYeer keceser kes
heoeefOekeeefjeeW ves jLe kee mJeeiele efkeee~
yeeMeea ceW ceje"e meYeeieej ceW meYee ngF&~ cegKe DeefleefLe eer DeesceekeeMe yeehevee
veiej DeOe#e Les~ meYee ceW GheefmLeefle Deer Leer~ eer yeehevee peer ves Deheveer MegYe
keeceveeSb jLe kes efueS esef<ele keeR~ kejceeuee eece ceW Glmeen hetJe&ke DeeieJeeveer kej
mJeeiele efkeee~ meYee mecebleYe mJeeOeee YeJeve ceW ngF&~ meYeeOe#e eer keebkeCeer pepe
meenye Les~ cegKe DeefleefLe eer cegkegue peer heer.Sme.DeeF&. Les~ meYeeOe#e cenesoe ves
Deheves JeeJe ceW kene efke cegPes Deepe keneR pejer keece mes peevee Lee uesefkeve eneB
Deekej cegPes ueiee efke eefo ceQ euee peelee lees peerJeve kee mJeefCe&ce #eCe Kees oslee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(119)

he{jhegj ceW cebefoj peer kes eebieCe ceW YeJe meYee kee Deeeespeve ngDee~ meYeeOe#e
eer jeceeb efMebos eebleeefOekeejer Je cegKe DeefleefLe eer DeCe keb[js veiejeOe#e
veiejheeefuekee, eer megYee<e eb [ebies hegefueme efvejer#eke, yemeble jeJe keeues esejcewve,
eer heeb[gjeJe (leelee), ef[biejs ceeBpeer Deeceoej, [e. megOeej hee"ejs Les~ meYeer JeeeDeeW vesDeheveer
DeespemJeer JeeCeer kes eje Deefnbmee Meekeenej hej ekeeMe [euee~ MeesYeeee$ee 3 Iebs leke eueer~
Deye leke keer ceneje^ keer meyemes Deer jLeee$ee Leer~ yengle YeJe MeesYeeee$ee Leer~
Dekeuetpe, ceeueefmejme, meoeefMeJeveiej nesles ngS veeleshegles eece ceW hengBes~ meYee
ceneJeerj Jeeefkee ceW ngF&~ Glmeen yengle Dee Lee~ meYeeOe#e eer jepe ceeuesieebJekej
DeOeeheke Les~ DeOeeheke peer pewve veneR Les hejvleg [s{ Iebs leke YeieJeeve $e+<eYeosJe
kes eqJe<ee ceW JeeJe emlegle efkeee~ yeejeceleer nesles ngS heueve hengBes~ en mLeeve
pewveeW keer keeMeer kes veece mes eefme nw~ eneB hej 5 cebefoj nQ, meYeer cebefoj YeJe SJeb
efJeMeeue nQ~ Deheej peve mecetn kes ceOe meceJemejCe jLe kee YeJe mJeeiele ngDee~ eneB
hej Deeefe&kee me#ececeleer ceeleepeer kee meeefveOe eehle ngDee~ efJeMeeue MeessYeeee$ee meejs
veiej ceW IegceeF&, meYeer ueesieesb ves Deheves ej hej meceJemejCe kee YeJe mJeeiele kej
Deejleer keer~ eneb mes jLe cegcyeF& ceneveiej kes efueS emLeeve kej iees~
cegbyeF& ceneveiej ceW jLe kee eJele&ve yengle Glmeen kes meeLe ngDee~ efvejvlej
23 efove leke eJele&ve euee~ heesovehegj leervecetefle& cebefoj ceW "njves keer JeJemLee Leer~
vesMeveue heeke& ceW efmLele en mLeeve Delevle megvoj nw~ eneB hej DeeefoveeLe, Yejle,
yeengyeueer YeieJeeve keer eeflecee efJejepeceeve nQ~
14 lee. kees eele 8 yepes ieesjsieebJe ceW keee&ece ngDee~ efMeJemesvee YeJeve kes meeceves
neue ceW meYee ngF&~ meYeeOe#e eer DeeF&.meer. pewve Je cegKe DeefleefLe eer vebo kegceej
keeues, Deeceoej eer peeebo peer keemeueerJeeue hetJe& Deeceoej (DeOe#e-eerefJenej
meefceefle cene. eeble) eer ekeeMe DeJee[s ceb$eer Jeeeseesie DeeefoJeemeer efJekeeme meneeke
cene. jepe, eer Deej.kes. pewve cenemeYee DeOe#e cene. eeble, eer efMeKejebo heneef[ee
keeee&Oe#e eereJf enej meefceefle cegcyeF&, eer Yejlekegceej keeuee ceneceb$eer eer efJenej meefceefle
cegcyeF&, [e. heVeeueeue heehe[erJeeue ceneceb$eer eer efJenej meefceefle cene. eeble, pemet YeeF& Meen

(120)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mebeespeke SJeb eer mejoejer ueeue pewve Les~ efJeefMe DeefleefLe kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve
DeOe#e eerefJenej kesvere meefceefle Les~
meYee kee MegYeejbYe mLeeveere yeeefuekeeDeeW kes cebieueieerle mes ngDee~ ece kees Deeies
ye{eles ngS [e. Deveghece pewve Fboewj ves jLeee$ee GsMe keer Yetefcekee hej ekeeMe [euee~ ye.
jJeerv peer ves jLe kes cenlJe kees yeleeles ngS Jele&ceeve ceW Fmekeer DeeJeMekelee hej peevekeejer
eoeve keer~ Fmeer ke[er ceW Deeceoej vebo kegceej peer ves Deheves #es$e keer pevelee keer Deesj mes
jLe kee mJeeiele efkeee~ eer DeeF&.meer. pewve meenye ves Deheves GodyeesOeve ceW kene efke hetpe
ceeleepeer kes oMe&ve mes ner ceve ceW Meebefle efceueleer nw~ meYeer JeeeDeeW ves Deheves DeespemJeer Yee<eCe
mes meYee ceW Ske Oeeefce&ke ceenewue yeveeee~ meYee ceW GheefmLeefle yengle Deer Leer~ cebe
mebeeueve eer ceebke YeeF& kej jns Les~ Deye leke keer meyemes Deer yeesefueeeb jneR~
eneb ceuee[&, keeboerJeueer, ceuee[& het., ceuee[& he., DebOesjer he., Keej he., nesles ngS
keguee& he. ceW peerJejepe kes cekeeve ceW meYee ngF&~ meekeerveekee ceW hetJe& mes ner Deer leweejer
keer ngF& Leer~ efJeMeeue heb[eue yevee ngDee Lee~ Ketye Deer meYee SJeb MeesYeeee$ee ngF&~ cegKe
DeefleefLe eer efMeKejebo peer heneef[ee Les~ cegcyeF& cegKe kee ecegKe keee&ece Lee~ jeceyeeie
yee[er ceW meYee kee Deeeespeve Lee~ meYeeOe#e eer mejoej nerjeueeue ebot ueeue pewve Les~
cegKe DeefleefLe eer Deej.kes. hegjesefnle Deeceoej (hetJe& ceb$eer cene. jepe) Je eer Delegue YeeF&
Deeceoej Les~ ceeveveere GhecegKeceb$eer eer ieveYegpeyeue kees Deevee Lee hej GvneWves Deheveer
MegYekeeceveeSb he$e eje esef<ele kej oer LeeR~ leerve meceepe kee meecetefnke keee&ece Lee~
keee&ece yengle megvoj ngDee~ keF& er.Jeer.ewveue kes eje meYeer peieneW hej
keee&ece efoKeeee ieee~ Yeespeve meecetefnke Lee~ ceetbiee Ieekeeshej ceW meJeexoe leerLe&
ceW meYee ngF&~ eneB hej meYeer osJeer-osJeleeDeeW kes cebefoj nQ~ efJeeesueer ceW pewve mLeeveke
ceW meYee ngF&~ eneB hej heb. Yejle kegceej pewve keeuee peer kee Iej nw~ GvneWves meYeer
meceepeeW kes meeLe meecetefnke keee&ece kej YeJe MeesYeeee$ee efvekeeueer~ Yeeb[ghe ceW
GheeOeee eer meceleemeeiej peer kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ GheeOeee eer ves Deheves
eJeeve ceW hetpe ceeleepeer keer eMebmee kejles ngS Fmes Ske Gece keee& yeleeee~ meceepe
kee meecetefnke Yeespe Lee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(121)

ceguegb[ nesles ngS Leevee ceneveiej hengBes~ kesMej eewke efmLele DeeoerveeLe ewleeuee
ceW meYee ngF&~ eneB hej esleecyej meceepe ves Yeer YeefehetJe&ke jLe kee mJeeiele kej Deejleer
keer~ [esefyeJeueer, efJejej nesles ngS JeeMeer hengBes~ eneB hej cegefveeer Yetleyeueer meeiej peer
kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ efYeJeb[er veeueemeesheeje nesles ngS Yeebkej heb. hengBes~ eneB hej
Glmeen Dee Lee~ Deepe YeieJeeve MeebefleveeLe efveJee&Ce keueeCeke kee heeJeve efove nw~
meJe&eLece efveJee&Ce uee[t e{eee ieee~ lelheeeled MeesYeeee$ee ngF&~ ceerjejes[, oefnmej
nesles ngS yeesjeryeueer hetpe ceW keee&ece ngDee~ eneB hej cegbyeF& eJele&ve kee meceeheve
meceejesn kee keee&ece Lee~ 22 efoveeW leke efJeefYeVe keeueesefveeeW ceW meceJemejCe kee
eJele&ve ngDee~ meceJemejCe jLe kes ceeOece mes YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meJeexoeer
efmeevleeW kee eeej-emeej ngDee~ Fve meYeer keee&eceeW ceW nceW eer Yejle keeuee peer kee
keeheer meneesie eehle ngDee keeeWefke nceejs efueS Ske keeueesveer mes otmejer keeueesveer hengBeves
ceW ye[er mecemee Leer ceeie& ceeuetce veneR Lee efkevleg meYeer keeeeX ceW Yejle keeueepeer ves yengle
meneesie eoeve efkeee~ mebmLeeve keer Deesj mes Gvekes GppeJeue YeefJe<e keer keecevee kes meeLe
Deepe cegcyeF& veiej kee eJele&ve meceehle nes ieee~
hetjer cegbyeF& ceW 22 efoveeW leke 29 keee&ece ngS~ meYeer keee&ece kees yeveevee SJeb
Gve leke hengBeevee, Yee<eCe kejvee, yeesefueeeB kejJeevee SJeb keee&ece kewmes eYeeJeMeeueer
nes en meYeer keee& Yejle keeuee peer kes ceeOece mes ner megueYe nes mekes~ Deej.kes. pewve
Je efMeKejebo peer heneef[ee efpevneWves cegcyeF& ceneveiej keer eJele&ve keer yeeie[esj Deheves
neLeeW ceW mebYeeueer Deewj Dehevee meneesie eoeve efkeee~ Gve meYeer ueesieeW kees hetpe
ceeleepeer kee cebieue DeeMeerJee&o esef<ele kejles ngS jLe Deeies emLeeve kej ieee~
efveie[er nesles nce ueesie hetvee hengBes~ hetvee ceW efceefuebo he[s peer kes keeee&uee ceW
jeef$e efJeeece ngDee~ eele MeesYeeee$ee veiej kes cegKe ceeieeX mes nesleer ngS cebefoj peer ceW
hengBeer~ meleeje, Fmueecehegj, efkeveer, hes"ye[ieebJe, veewieebJe, nuees[er, eewkeeke, nelekebCeieues,
ceeCeieebJe, Deeueles, kegbYeespe, efnbieCeieebJe, keye"smeej, veWpe nesles ngS keesunehegj hengBes~
keesunehegj ce" ceW Yeejke peer kes meeefveOe ceW jLe kee mJeeiele ngDee~ JeueerJe[s,
efeeJe[, yemeie{s, meebiees[e, heve kees[esueer nesles ngS Fbie[er hengBes~ eneb kee

(122)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

keee&ece nceejer efuem ceW veneR Lee~ uesefkeve Yeefe kes Deeies keg veneR euelee~
eeceJeeefmeeeW ves jLe kees Deeies ye{ves ner veneR efoee~ ghejer, jbieesueer nesles ngS nce
Feuekejbpeer hengBes~
Feuekejbpeer ceW GlmeenhetJe&ke DeeieJeeveer ngF&~ meYee eele 8 yepes veeceosJeeJeve ceW
ngF&~ meYeeOe#e eer jleveueeue peer oesMeer Les~ cegKe DeefleefLe kee heo megMeesefYele efkeeeceeveveere eer keuehhee DeJee[s ceebPeer Keemeoej esejcewve meeKej keejKeevee~ meYee ceW
GheefmLeefle Deer Leer~ hetjs veiej ceW ye[s Guueeme kes meeLe MeesYeeee$ee efvekeeueer ieeer~
efMejoJee[, Deyogueuee IeesmejJee[ nesles ngS oeJee[ veiej ceW nce ueesie hengBes~
oeJee[ veiej ceW Jeerj mesJee oue kes meYeer yeeeW ves PeebPeheoke (yewC[) yepee kej
mJeeiele efkeee~ ceneje^ eeble kes nj veiej ceW Jeerj mesJeeoue keer MeeKeeSb nw~ meYeer
veJeegJeke yengle meefee SJeb Oece&efve nQ~ eneb mes petveeoeveyee[, DeefkeJee, kegboJee[,
Deeueeme, ieCesMeJee[er, nmetj, efMe[er, nesles ngS veeboCeer eece hengBes~
meYee veeboCeerce" ceW ngF&~ JeneB Yeejke efpevemesve mJeeceer peer efJejepeceeve Les~ meYee
ceW GheefmLeefle "erke Leer~ Yeejke peer ves jLe kes oMe&ve efkees~ Meeveoej MeesYeeee$ee
efvekeueer~ keesLeueer veiej ceW JeerjmesJee oue keer yeeefuekeeDeeW ves MeesYeeee$ee ceW Dee
eoMe&ve efkeee~ GceCeJee[ kee keee&ece nceejer efuem ceW veneR Lee~ uesefkeve meceepe kes
efJeMes<e Deeen hej jLe ueeee ieee~ oeveesueer, efehejer, pewveehegj nesles ngS peeefmebnhegj
hengBes~ mJeeiele meYee cebefoj peer ceW ngF&~ meYeeOe#e-eer MeecejeJe peer heeefue Les~ cegefve
eer megces meeiej peer cenejepe meYee ceW efJejepeceeve Les~ jLeee$ee ceW hetpe cegefveeer
meeLe-meeLe eues~ kemyesef[iebpe, mece[esueer, keJe"sefhejeve otOeieebJe heng@gbes~ eneb hej
cegefve eer efJeeeYet<eCe peer cenejepe kee meeefveOe eehle ngDee~ cenejepe peer keeheer Je=
Les~ GheefmLeefle yengle Deer Leer~
Deee, yeeCeJee, yemeie[s, yeeveeue, veebs ceeOeJeveiej nesles ngS kegheJee[e heng@gbes~
eneB hej cegefve eer DehetJe&meeiej peer Je cegefve eer megheee&meeiej peer cenejepe efJejepeceeve
Les~ Gme efove cenejepe peer eelegcee&me mLeehevee kee efoJeme Lee~ cenejepe peer 7 efove
GheJeeme kes yeeo Deenej hej G"s Les~ FmeefueS keeheer Yeer[ Leer~ meebieueer, efcejpe,

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(123)

cnwMeeue, ekeueer nesles ngS nce ueesie yeesueJee[ hengBes~ eneB kee keee&ece nceejer
efuem ceW veneR Lee~ uesefkeve eece JeeueeW kes efJeMes<e Deeen hej nce ueesie jLe ueskej iees~
Glmeen yengle Lee~ ueesie hetjs efove ceW Yeer ueeYe veneR G"e heeles nQ uesefkeve eneb ieeBJe
JeeueeW ves Ske Iebs ceW hetje Deevebo ues efueee~ eneb mes nce ieebOeerveiej hengBes~
ieebOeerveiej ceW jLe keer DeieJeeveer kes efueS JeerjmesJee oue kes yeeueke Deees~ yengle
Glmeen kes meeLe jLe kees veiej ceW ues iees~ eneb hej 10 efove hetJe& mes ner leweejer Leer~ Glmeen
yengle Dee Lee~ peneB hej keee&ece Lee Jeneb hej jLe veneR hengBe mekelee Lee~ meYeer ueesieeW
ves efpevekes Kesle ceeie& ceW Deeles Les, GvneWves Deheves KesleeW hej jesuej efhejJee kej ceeie& yevee kej
jLe kees ues iees~ eneb hej meebieueer efpeues kee meyemes Dee keee&ece ngDee~ eneb Ske
ue[kee jLe ceW keee&jle Lee~ vesceerebo heeefue ves hetjs keee&ece kes efueS yengle cesnvele keer~
Gmekes efueS meefceefle keer lejhe mes ceQves ceeleepeer kee efe$e YeW kej mecceeve efkeee~
Sjve[esueer, ceeCeieebJe, keuebyeer Yeewmes, efniebCeieeJe nesles ngS meesueehegj hengBes~ eneb
hej Glmeen Dee Lee~ eeefJekee Deeece ceW jLe jeskee~ Ske efove kee DeJekeeMe Lee~
Deieues efove eeefJekee Deeece kes hues eeGb[ ceW meYee ngF&~ meYeeOe#e eer jleveebo
meKeejece Meen (ceneceb$eer mebmLee eeefJekee Deeece) Les~meJe& eLece Peb[ejesnCe ngDee~
lelheeeled Deeece keer yeeefuekeeDeeW eje mJeeieleieeve ngDee~ Fmeer ece ceW ye. efJeeguuelee
yesve kee mJeeiele Yee<eCe ngDee pees efke Deeece keer mebeeefuekee nw~ Deepe jefJeJeej kee
efove nw efhej mketue keer meYeer yeeefuekeeSb DeeF& ngF nQ~ Yee<eCe ece ceW [e. jepesv peer
efye[kej, eer Jeer.Deej. keguekeCeea ceW JeeesJe= efJeeved heb. megOece&ebo Meeeer Deeefo kes
Yee<eCe ngS~ YeJe MeesYeeee$ee efvekeueer~ 5000 yeeefuekeeSb ece mes heefeJe neskej eue
jner LeeR~ Yepeve ceb[ueer, Peebkeer SJeb meceepe kes meYeer ueesie MeesYeeee$ee ceW eue jns Les~ eneb
kee keee&ece eYeeJevee keer ef mes yengle megvoj Lee~
leguepeehegj, Gmceeveeyeeo nesles ngS yeer[ hengBes~ yeer[ ceW meceJemejCe kee mJeeiele
kejves kes efueS heOeejs eer efMeJeepeer jeJe Oee[s veiej DeOe#e yeer[~ cegKe DeefleefLe eer
[er.Sme.heer. meenye Les~ ceeveveere veiej DeOe#e cenesoe ves jLe hej mJeeefmleke
yeveekej veiej kes efueS jLe kee eJele&ve efkeee~ iesJejeF& ceW meYee ke=ef<e ceb[er ceW ngF&~

(124)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

meYeeOe#e eer jepesv oee peer jeJe osMecegKe heer.Sme.DeeF&. Les~ meYee cesvejes[ hej Leer~
ceeveveere heer.Sme.DeeF&. peer ves peye megvee efke en ee$ee DeeEnmee kee mebosMe ueskej Deeeer
nw lees lel#eCe ceebmeenej kee leeie kej efoee~ peneb leke ceQ mecePelee ntB efke en Fme
ee$ee keer meyemes ye[er meheuelee nw keeeWefke Ske oerhe mes otpee peueevee nw~ jLe keer
meeLe&kelee leYeer nw peye Deehe Deheves peerJeve kees megmeefppele kejW~
Dee[gueveiej ceW meJe&Oece& meccesueve ngDee~ meYeer cepenye JeeueeW ves Deheves-Deheves
efJeeej jKeW~ eneb mes nce DeefleMee #es$e keevesj hengBes~ keevesj ceW meceepe vener nw~ meYee
cebefoj peer ceW ngF&~ meYee ceW iegkegue kes efJeeeLeea GheefmLele Les~ cegKe DeefleefLe [e.eer
heVeeueeue heehe[erJeeue (ceneceb$eer cene. eeble eerefJenej meefceefle) Les~ meYeer ueesieeW ves
efceuekej hetjs #es$e ceW jLe Iegceeee~ eneb hej YeieJeeve heee&veeLe keer ecelkeejer eeflecee
efJejepeceeve nw~ nce meYeer ueesieeW ves eele DeefYe<eske efkeee~ yengle megboj #es$e nw~
Deewjbieeyeeo ceW keee&ece keer leweejer hetJe& mes Leer~ cebefoj kes yeenj yeves heb[eue ceW
meYee ngF&~ GheefmLeefle yengle Deer Leer~ meYee ceW hetpe Deeeee&keuhe eer keCee meeiej
peer cenejepe ves Dehevee meeefveOe eoeve efkeee~ meYeeOe#e eer jepesv peer ope& Tpee&
ceb$eer cene. jepe Les~ cegKe DeefleefLe eer kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve DeOe#e
eerefJenej kesvere meefceefle nefmleveehegj Les~ efJeefMe DeefleefLe eer [e. YeeieJele peer keje[
ceneheewj eer yemeble peer veKe[s Gheceneheewj, [e. heVeeueeue heehe[erJeeue DeOe#e cene.
eeble leerLe& #es$e keceser eer nefjYeeT peer Jeeie[s hetJe& ceb$eer cene. jepe Les~ meYee kee
MegYeejbYe eerceleer MeesYee Depecesje kes cebieueeejCe mes ngDee leLee mJeeiele %eeve eer eleehe
keesegjs ves emlegle efkeee~ Dee&vee ceemee. ves Yeer YeieJeeve $e+<eYeosJe kes efJe<ee ceW Dehevee
DeespemJeer JeeJe emlegle efkeee~ meYeeOe#e ceeveveere Tpee&ceb$eer ves jLe kes efueS
Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keer Je ceneje^ eeble keer hee"e hegmlekeeW ceW pewveOece& kes
efJe<ee ceW eeefuele YeebefleeeW kee mebMeesefOele kejeves kee Deeeemeve eoeve efkeee~ ceneheewj
peer ves Fme eewke kee veece Meemeve keer Deesj mes YeieJeeve MeebefleveeLe kej efoee~ Deble ceW het.
cenejepe peer kes DeeMeerJe&eve eehle ngDee~ Tpee& ceb$eer peer ves jLe hej mJeeefmleke yeveekej
MeesYeeee$ee kee MegYeejbYe efkeee~ mewke[eW mLeeve hej Deejleer ngF&~ Ketye YeJe mJeeiele ngDee~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(125)

ueieYeie 4 Iebs leke jLeee$ee eueer~ me[keeW hej peneb osKees Jeneb peve mewueeye, Yeer[ ner
Yeer[ efpevekeer mebKee efueKeheevee DemebYeJe nesiee~ Deheej peve mecetn Lee~
efme[kees nesles ngS nce eerjecehegj hengBes~ en mLeeve hejcehetpe hebece heeeee&
eer eseebmemeeiej cenejepe keer pevceYetefce nw~ peneB Deepe Yeer Gvekes heg$eieCe jnles nQ~
eerjecehegj ceW meceJemejCe jLe keer mJeeiele meYee kee Deeeespeve cebefoj ceW ngDee~
meYeeOe#e eer iegueeye ebo PeebPejer Je cegKe DeefleefLe [e. heVeeueeue heehe[erJeeue hew"Ce
Les~ jLe kee mJeeiele kejves nsleg heOeejs eer peeblejeJe memeeCes Deeceoej, meew.vegjyeer MesKe
veiej DeOe#e, YeeT meensye oie[s eeble DeefOekeejer, efkeMeesj jepeieg, lenmeerueoej,
yemeble jeJeosMecegKe mebheeoke meeJe&cele owefveke, eer DeefveuejeJe keebyeues DeOe#e heerheume
yeQke~ Meece kees jLe kee mJeeiele Mejo hene[s peer kes Iej hej ngDee~ JeneB meYeer ves jLe
keer Deejleer Gleejer~
keeshejieebJe Oece&hejeeCe veiejer nw~ eneb hej eele ner 200 ueesieeW ves jLe keer Yeefe
mes hetpeve keer~ jLe kes mJeeiele kes efueS lenmeerueoej yee[x meenye, eer efMebos meenye
heer.Sme.DeeF&. Je Keemeoej (meebmeo) Mebkej jeJe peer keeues Je veiej DeOe#e eer
oeCekej meenye Deeefo Deveske cenevegYeeJe heOeejs~ efMe[ea ceW YeieJeeve MeebefleveeLe kee
megboj keebe kee cebefoj nw~ en mLeeve meeF&yeeyee kes veece mes eefme nw~ yegue{evee veiej
ceW Glmeen Dee Lee~ meYeeOe#e [e. meer.Sme. veiej veeF& leLee cegKe DeefleefLe eer
megOeekej veejeeCe kemlegjs Les~ GheefmLeefle Deer Leer~ Dekeesuee veiej ceW jLe hengBeves
hej YeJe mJeeiele ngDee~ Gme efove YeieJeeve heee&veeLe kee efveJee&Ce keueeCeke Lee~
meYee MeebefleveeLe ewleeuee kes mece#e ngeer~ meYeeOe#e eer ieesJeOe&ve Mecee& efJeOeeeke
Dekeesuee Les~ cegKe DeefleefLe eer mebpee es$es efJeOeeeke Je Deej.Sme.Sme. kes Dekeesuee
MeeKee kes DeOe#e Les~ ceeveveere Mecee& peer ves Deheves JeeJe ceW kene efke ceQ Deepe leke
pewveOece& kees YeieJeeve ceneJeerj mes ceevelee Lee Deepe meYee ceW cegPes helee euee efke
pewveOece& Deveeefo efveOeve Oece& nw~ ceQ Yeer Deheves kees Deepe mes pewve kentbiee keeeWefke ceQ Yeer
Deefnbmeke SbJe Meekeenejer nttB~
hetJe& mebOee hej jLe keejbpee veiej ceW hengBee~ eneb hej eej cebefoj nQ, yengle megvoj

(126)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

SbJe keueelceke cebefoj nw~ en cebefoj eceCe mebmke=efle keer Oejesnj nw~ keeemeve cebefoj
ceW jlveeW keer Decetue eefleceeSb nQ~ meYee ceW yengle Deer GheefmLeefle Leer~ meYeeOe#e eer
megjsMeYeeT SJeb cegKe DeefleefLe eer ceveesnj Deeeskej veeiehegj Les~ heb. ceveesnj Deeeskej
peer ves Deheves eJeeve ceW het. ceeleepeer Je pecyeterhe keer eMebmee keer~ ceeuesieebJe, efMejhegj
nesles ngS JeeefMece hengBes~
JeeefMece veiej keer meYee ceW GheefmLeefle Deer Leer~ meYeeOe#e eer ceoveueeue peer
yeekeueerJeeue Les cegKe DeefleefLe eer cegveerj peer cegpeeJej keueskej JeeefMece, eer jepesv
heeveer Deeceoej efJeOeeve heefj<eo cene., eer jepesv peer je"er veiejeOe#e, efpelesv peer
heeheuekej Ghe efJeYeeieere DeefOekeejer JeeefMece Les~ ceeveveere Deeceoej peer ves Deheves
Yee<eCe ceW Fmes Ske yengle ye[er GheueefyOe SJeb DeeJeMekelee yeleeee~ keueskej meenye
yengle eYeeefJele ngS SJeb GvneWves kene efke en jLeee$ee keYeer Yeer yebo veneR nesveer
eeefnS, en eefleheue meYeer kees Deefnbmee SJeb pevepeeiejCe kee mebosMe os jner nw~ yengle
YeJe MeesYeeee$ee efvekeueer~ Deveske mLeeveeW hej ies yevee jKes Les~ peien-peien heg<heJe=ef
nes jner Leer~
DecejeJeleer veiej ceW meceepe kes 800 Iej nw~ Oece&heejeeCe veiejer nw~ meYee eele
9 yepes cebieue keeee&uee ceW ngeer~ meYeeOe#e eer DevebleYeeT ieg"s (Keemeoej)
DecejeJeleer Les~ Yeelekegueer DeefleMee #es$e nw~ eneb hej YeieJeeve $e+<eYeosJe keer cevees%e
eeflecee nw~ Jen j#eeyebOeve SJeb mJeleb$elee efoJeme kee Lee~ YeieJeeve eseebmeveeLe kee
efveJee&Ce uee[t e{eee ieee~ eneb hej #eguueke Oeeve meeiej peer cenejepe efJejepeceeve
Les~ meYeer ueesieeW ves jLe hej jeKeer yeebOekej j#eeyebOeve heJe& ceveeee~ ceOeevn cesb cenejepe
peer ves j#eeyebOeve heJe& keer keLee megveeeer~
keeesue veiej ceW meceJemejCe mJeeiele kes efueS Sme.[er.Dees. keeesue heOeejs~
meYeeOe#e eerceleer meew. jbpeveeleeF& osMecegKe veiej DeOe#e veiej heeefuekee Leer~ Gme efove
veiej kes meYeer yete[Keeves yebo Les~ eerceleer osMecegKe ves hetjer jLeee$ee ceW GlmeenhetJe&ke
Yeeie efueee~ DeeJeea veiej ceW eele 8 yepes meYee ngF&~ meYeeOe#e eer DeefYepeerle veeboieebJe
kej pepeoerJeeveer kees& Je cegKe DeefleefLe eer jpeveerkeeble uee"erJeeuee DeOe#e esleecyej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(127)

meceepe Les~ meYee ceW esleecyej meeOJeer megefce$ee ce.mee. SJeb eer Jebovee ce.mee. ves Dehevee
meeefveOe eoeve efkeee~
JeOee& veiej Ske Ssefleneefmeke veiej nw~ eneB hej ieebOeer peer jne kejles Les~
meYeeOe#e [e. eer ekeeMejeJe heveJesuekej Je cegKe DeefleefLe eer hegjkesj meenye
S[Jeeskes Les~ mewke[eW mLeeveeW hej jLe kee mJeeiele Je Deejleer ngeer~ veeiehegj veiejer
keeheer ye[er veiejer nw~ eneb hej oes keee&ece ngS~
eLece efove kes keee&ece cesb meceJemejCe jLe kes mJeeiele kes efueS eerceleer cemetjkej
ceneheewj veeiehegj Leer~ otmeje keee&ece FleJeejer yeepeej ceW ngDee~ eneR hej ceneje^ eeble
kes meceeheve kee keee&ece ngDee~ efvejvlej 5 cenerves leke ceneje^ kes eleske ieebJe ceW YeceCe
ngDee~ ueieYeie 210 ieebJeeW Je 28 efpeueeW ceW YeceCe ngDee~ eneb hej FvOJepe efJeOeeve eue
jne Lee~ efJeOeeve kee meceeheve Deepe nw~ meYee ceW Ssueke Gomeeiej peer cenejepe efJejepeceeve
Les~ MeesYeeee$ee yengle efJeMeeue Leer~ ueieYeie 10000 Deeoceer GheefmLeefle Les~jepee eseebme
emeeo he ceW veeefjeue yeeb jns Les~ Ske iee[er Yej kes veeefjeue Deees Les~ peien-peien
leesjCe ej yeves ngS Les~ Deheves-Deheves IejeW kes Deeies ueesie Deejleer mepeeS ngS Ke[s Les~
Deheej peve-mecetn kes ceOe MeesYeeee$ee mecheVe ngF&~ Fme ekeej hetjs ceneje^ eeble ceW
meceJemejCe eer efJenej jLe kee eJele&ve DeeMeeleerle meheuelee Je DeevebohetJe&ke mebheVe ngDee~

ceneje^ eeble efJeJejCe

e.meb. mLeeve
1. veeefmeke
2. DeesPejefceie
3. ueemeueieebJe
4. eeboJee[
5. cevecee[
6. veeboieebJe
7. meesvepe
8. ekeueer
9. ceeuesieebJe

e.meb. mLeeve
10. meeCee
11. ceebieerlegbieer
12. kegmegcyee
13. Oetefueee
14. keehe[vee
15. meesveefiej
16. vebtjJeej
17. yeseJeo
18. heeesuee

(128)

e.meb. mLeeve
19. Deceuevesj
20. eeshe[e
21. onerieebJe
22. jeJesj
23. YegmeeJeue
24. peueieebJe
25. OejCeieebJe
26. vesjer
27. peecevesj
28. MeWogCeea
29. eeueermeieebJe
30. veee[btiejer
31. yeesue"eve
32. efMeTj
33. yewpeehegj
34. ueemetj msMeve
35. osJeueieebJe jepee
36. eeheevesj
37. keVe[
38. peeuevee
39. nlevetj
40. Ssueesje
41. meppevehegj
42. hew"ve
43. heeeew[
44. Debye[

meceJemejCe Yeejle ee$ee

e.meb. mLeeve
45. osJeueieebJejepee
46. Yeeskejove
47. efmeuuees[
48. efpebletj
49. yeesjer
50. efMej[Meenhegj
51. veeos[
52. yemecele
53. mesuet
Fve veeceeW kes heeeled ceQves Deve veiejeW kes
meeLe JeneB kes pewve Iej Deewj cebefojeW keer
mebKee Yeer efueKevee Meg kej efoee Dele
GvnW eneB emlegle kej jne ntB~
Iej cebefoj
54. ceeveJele
60 4
55. hejYeCeer
250 1
56. hejueer
80
1
57. DebyespeesieeF&
75
1
58. ueeletj
350 1
59. ceg[
100 2
60. lesj
61. kegbLeueefieefj
62. JeeMeea
200 1
63. kejceeuee
100 2
64. heb{jhegj
280 2
65. Dekeuetpe
250 4

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
66. ceeueefmejme
67. meoeefMeJeveiej
68. veeleshegles
69. yeejeceleer
70. heueve
71. ieesjsieebJe
72. ceuee[&
73. keeboerJeueer
74. ceuee[& (het.)
75. ceuee[& (he.)
76. DebOesjer (he.)
77. Keej heb.
78. keguee& heb.
79. meekeerveekee
80. cegbyeF& (cegKe)
81. ceetbiee
82. Ieekeeshej
83. efJeeesueer
84. Yeeb[ghe
85. ceguegb[
86. Leevee
87. [esyeerJeueer
88. efJejej
89. JeeMeea
90. efYeJe[er

Iej cebefoj
22
1
10
105 1
225 1
250 5

e.meb. mLeeve
91. veeueemeesheej
92. Yeeboj (he.)
93. ceerjejes[ (he.)
94. oefnmej
95. yeesjerJeueer
96. yeesjerJeueer (heb.)
97. efveie[er
98. hetvee
99. meleeje
100.Fmueecehegj
101. efkeveer
102. hes"ye[ieebJe
103. veesieebJe
104. neuees[er
105. eeskeeke
106. neLekebCeieues
107. ceeCeieebJe
108. DeeueleW
109. kegbYeespe
110. efniebCeieebJe
111. keJe"smeej
112. veWpe
113. keesunehegj
114. JeueerJe[s
115. efeeJe[

(129)

(130)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

e.meb. mLeeve
116. yemeie{s
117. meebiees[e
118. heve kees[esueer
119. Fbie[er
120. nghejer
121. jebieesueer
122. Feuekejbpeer
123. efMejoJee[
124. Deyogueuee
125. OeesmejJee[
126. oleJee[
127. petveeoeJee[
128. DeefkeJee
129. kegobJee[
130. Deeueeme
131. ieCesMeJee[er
132. nmetj
133. efMejer
134. veeboCeer
135. keesLeueer
136. GceCeJee[
137. oeveesueer
138. efehejer
139. pewveehegj

Iej cebefoj
800 4
250 1
400 2
250 1
500 2
100 1
500 1
400 1
250 1
200 2
1
500 1
500 1
150 1
500 1
300 1
85
1

e.meb. mLeeve
140. peeefmebnhegje
141. kemyesef[epe
142. mece[esueer
143. keJe"sefhejeve
144. otOeieebJe
145. Deee
146. JeCeJee
147. yemeie[s
148. yeeveeue
149. veebs
150. ceeOeJeveiej
151. kegheJee[
152. meebieueer
153. efcejpe
154. cnwMeeue
155. ekeueer
156. yeesueJee[
157. ieebOeerveiej
158. Sjve[esueer
159. ceeCeieebJe
160. keuebJeer
161. YeeQmes
162. efniebCeieebJe
163. meesueehegj
164. leguepeehegj

Iej cebefoj
4
2
500 3
1
1000 2
1000 4
500 1
400 2
500 1
800 1
100 1
500 2
300
350
150
150
100
100
300
150
250
200
3000
20

3
1
1
1
1
1
1
1
2
1
5
1

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

e.meb. mLeeve
165. Gmceeveeyeeo
166. yeer[
167. iesJejeF&
168. Dee[gue
169. keevesj
170. Deewjbieeyeeo

Iej
200
100
70
35
25

cebefoj
2
2
1
1
1

ceneje^ eosMe eJele&ve meefceefle

meent eer Mejo kegceej pewve, cegcyeF&
eer Deej.kes. pewve, cegcyeF&
mejoej eer evogueeue pewve Mene, cegcyeF&
eer efMeKejebo heneef[ee, cegcyeF&
peeebo keemeueerJeeue, eeboJe[
yeer.yeer.heeefue, keesunehegj
peerJeveoeoe heeerue, keemeej efmejmeer
jceveueeue keesojceue oesMeer, cegcyeF&
kewueeMeebo jCeefoJes, cegcyeF&
[er.et. pewve, cegcyeF&
pes.kes. pewve yeesjerJeueer, cegcyeF&
Oece&ebo iebieJeeue, cegcyeF&
[e@. heVeeueeue heehe[erJeeue, hew"Ce
S[Jeeskes Meebefleueeue keeuee, hejYeCeer
ceeefCekeebo heebo Je[tpekej, yeejeceleer
Yejle kegceej keeuee, cegcyeF&
jepesv hene[s, he$ekeej, veeefmeke
eoerhe "esues he$ekeej, meeCee

-mebj#eke
-mebj#eke
-mebj#eke
-mebj#eke
-DeOe#e
-keeee&Oe#e
-mJeeiele DeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-ceneceb$eer
-ceb$eer
-cebb$eer
-eeej ceb$eer
-eeej ceb$eer
-eeej ceb$eer

(131)

(132)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efceefuebo jlveekej he[s, hegCes

-mebeespeke
meer.Deej.oesMeer, meesueehegj
-mebeespeke
[er.S. heeefue, keesunehegj
-mebeespeke
ceeflemeeiej heeerue, keemeejefmejmeer
-mebeespeke
lespeheeue peer PeebPejer, Deew{eveeieveeLe
-mebeespeke
keee&keeefjCeer meome
ceeefCekeebo keemeueerJeeue, veeboieebJe
ekeeMeebo pewve Meen
peeebo heeveer, veeefmeke
meleerMe pewve, OejCeieebJe
OeVeeuee oie[s, veeefmeke
kewueeMe efMeKejebo pewve, eeshe[e
jepesv kegceej heeveer, iepehebLee veeefmeke Deefveue eerebo pewve, heejesuee
ceeefCekeebo hene[s, ceeuesieebJe
ceneJeerj ceejues, ye[ieebJe
eoerhe kegceej "esues, meeCee
veboueeue mes"er, eeueermeieebJe
eceeso kegceej pewve, Oetefueee
S[Jees. pecceveueeue keemeueerJeeue, Deewjbieeyeeo
ngkeceebo iebieJeeue, Oetefueee
S[Jees. Fbojebo "esues, Deewjbieeyeeo
ceoveueeue heeveer, Oetefueee
peieoerMe meeJepeer, Deewjbieeyeeo
ueeueeYeeF& DejefJebo pewve, Oetefueee
levemegKeueeue "esues, meppevehegj
DeCekegceej heVeeueeue pewve, kegmegcyee
ieewleceebo Deensjkej, Deewjbieeyeeo
meleerMe peceveuee pewve, meesveieerj
Yeeieebo ueKeerebo mes"er, Deewjbieeyeeo
jefJev kegceej pewve, vebogjyeej
ceneJeerj efJeveeekes, Deewjbieeyeeo
heJeve kegceej pewve, vebogjyeej
ceeefCekeebo iebieJeeue, Deewjbieeyeeo
yeeyegYeeF& pewve, vebogjyeej
S[Jees. yepevebo pewve, Deewjbieeyeeo
yeepeerjeJe pewve, peueieebJe
kemletjbeo ye[peeles, Deewjbieeyeeo
ceesnveieebOeer, OejCeieebJe
jeJemeensye heeerue, meesueehegj
censv kegceej eeboerJeeue, peueieebJe
keuuehhee DeJee[s, Feuekejbpeer
jleveueeue hene[s, Deceuevesj
ekeeMe DeeJee[s, Fbeuekejbpeer
jJeerv kegceej pewve
[e@. megYee<eeb Dekeesues, peeefmebiehegj

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

cee. yeehetmeensye heeerue, "eCes

MeebefleveeLe heeerue, keesunehegj
DeMeeske heeerue, keesunehegj
osJesv kegceej keeuee, Deewjbieeyeeo
megOeekej meeJepeer, Deewjbieeyeeo
eerceleer DebpeveeyeeF& Depecesje, Deewjbieeyeeo
MeebefleveeLe peesmeeJeer, Deewjbieeyeeo
megjsMe kegceej "esues, Deewjbieeyeeo
[e@. ekeeMeebo heehe[erJeeue, Deewjbieeyeeo
heVeeueeue iebieJeeue, Sueesje
[e@. megieveebo keemeueerJeeue, Gceehegj
nerjeueeue ceesleerueeue keemeueerJeeue, kegbYeej,
efheheueieebJe
iegueeyejeJe efoiecyejjeJe uegieejs, kegbYeej,
efheheueieebJe
Mejo kegceej hetueebo hene[s, eerjecehegj
[e@. iegueeyeebo keemeueerJeeue, DeesPej
[e@. Deefveue kegceej iebieJeeue ekeueerYeeue
yeyeveueeue keemeueerJeeue, De[gue
vejsv kegceej meengpeer, efpeblegj
cetueebo ye[peeles, JeOee&
MeebefleveeLe efmeIeuekej, osJeueieebJejepee
heocekegceej meentpeer, osJeueieebJejepee
kevnweeueeue Kes[kej, veeiehegj
efovekejpeer cenepeve, MesieebJe
Mejokegceej keebefleueeue mebIeJeer, eewhe[e

(133)

jleveebo meKeejece, meesueehegj

kemletjebo iegueeyeebo ieebOeer, meesueehegj
[e@. efjKeyeebo hene[s, cevecee[
Deefpele kegceej ye[peelee, cevecee[
ees.heejme kegceej keeuee, ueelegj
oerheke kegceej Depecesje, ueelegj
vesceerebo ye[peelee, meeCee
S[Jeeskes peeebo keemeueerJeeue, veeboieebJe
cetueebo ueesne[s, veeboieebJe
keueeCeceue oesMeer, ceeuesieebJe
[e@. osJesv uee[, ceeuesieebJe
jJeerv hene[s, ceeuesieebJe
keueeCeceue iebieJeeue meer.S., ceeuesieebJe
ceesnveueeue keemeueerJeeue, ceeuesieebJe
efJepee kegceej hetueebo Meen, ueelegj
eYeekej Dee. osMeceeves, ueelegj
megOeekej MebkejjeJe heebieue, ueelegj
Deefpele nerjeueeue Deevebokej, ueelegj
eerheeue pewve, DebieejJeeuee, YegmeeJeue
ceneJeerj Pegbyejueeue ye[peelee, Denceoveiej
Yeerkeceebo heVeeueeue hejJeejhegje, veeiehegj
DeMeeske kegceej keesceueebo pewve, veeiehegj
ebMesKej GKeuekej, efMejhegj
Meerueebo hetueebo pewve, veeiehegj
kesMejerebo kevnweeueeue pewve, keece"er (veeiehegj)
Yejle heVeeueeue osJeef[ee, veeiehegj
ojyeejerueeue kehetjebo Je[kej, veeiehegj

(134)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

oerheke MebkejjeJe Deensjkej, Gmceeveeyeeo ngkegceebo pewve, veeiehegj

megYee<eebo legueejece pewve, efMejhegj
YeieJelekej, veeiehegj
MeefMekeeble ebJejs, keejbpee
Oevekegceej jeceeb cesnlee, cebieue
eerheeueebo efyeueeuee
[e@. efJeeveeLe yeesheuekej, yeeMeea
jepeeYeeT, [esCeieebJekej, keejbpee
efJepeekegceej ceesleerueeue ceeoskej, yeeMeea
eMeJeble Fbieesues, Dekeesuee
yeengyeueer keCeskej, yeeMeea
S[Jeeskes ceeefCekeebo yepe, JeeefMece kesMejerveeLe Jee[gpekej, hejueer
jepesv kegceej heeveer, Sce.Sue.S, JeeefMece ceneJeerj es[kes, ceepeueieebJe
S[Jeeskes megjsMe kegceej yeekeueerJeeue, JeeefMece keebefleueeue es[uekej, iesJejeF&
kewueeMeebo heeveer, JeeefMece
heVeeueeue iebieJeeue, iesJejeF&
ceoveueeue eye[e, JeeefMece
yeer.Sve. veues, keg[ue, meebieueer
censv kegceej kewueeMeebo heeveer, Dekeesuee efJeueeme kegceej efceeer ueeue hene[s, hew"Ce
meleerMe mebIeF&, DecejeJeleer
ceesleerueeue heuemeosJekej, meesueehegj
megjsMeebo os, yeesye[s DecejeJeleer
megjsMe nerjeYeeF& yeeMeea
veevee Deelceejece eebogjkej, JeeIees[e Meebefleueeue ueesne[s, keeshejieebJe
ceveesnj heble hejmejece, DejJee[s, keejbpee meer.yeer. iebieJeeue, ieeshejieebJe
yemeble kes. Je[bvesjkej, veeiehegj
ceefnuee ceb[ue SJeb veJeegJeke ceb[ue, keeshejieebJe
jepesv kegceej, esceebo pewve, DecejeJeleer metjpeceue iebieJeeue, efMe[ea
jepekegceej ceeefCeke mee., DecejeJeleer
nerjeueeue et[erJeeue, eerjecehegj
S[Jeeskes GpJeueleeF& kes. jeske[s, Dekeesuee yeeyetueeue keemeueerJeeue, eerjecehegj
iegueeyeebo iebieJeeue, hejleJee[e
Oeerjpeceue keeefjee, Denceoveiej
keceue kegceej vesceerebo heehe[erJeeue, hejleJee[e efkeMeesj kegceej Meebefleueeue iebieJeeue
jepeeYeeT hes[ejer
[e@. keueeCeceue iebieJeeue, hegCes
ceeefCekeebo Gnehegjkej
ceesnveueeue keemeueerJeeue, hegCes
megbojueeue meentpeer pewve, veeiehegj
peerJejepe hetueebo pewve, heueCekej, hegCes
meblees<e kegceej heeCeer, veeiehegj
meer.Deej. heeerue, hegCes

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(135)

Mejo iebieejece, oesMeer, heueCe

megYee<eYeeF& ieebOeer, heueCe
pecyetkegceej meje&he, yeejeceleer
megJeeueeue meesveer, hegueieebJe
jepeeYeeT Jee[erkej, yeejeceleer
efYemeerkej iegpeer, kegbYeespe yeengyeueer
ceeefCekeebo leguepeejece Meen, yeejeceleer eerceleer mejespeveerleeF& Kebpeerjs, Fbeuekejbpeer
eerceleer uelee Deefpele Mene, hetCes
[e@. eeflecee Meser, Feuekejbpeer
[e@. Deej.yeer. he[s, heb{jhegj
heeveer yeome&, Feuekejbpeer
ceeefCekeebo YeeF& jeceeb YeeF& uespejskej, hegCes [e@. efJepee kegceej Mene, meleeje
efpelesv Mene, hetCes
efJepee kegceej jCeefoJes, meleeje
efncceleueeue ceesnveueeue ieebOeer, heueCe ceneJeerj heeerue, meebieueer
%eeveebo heebo oesMeer, heueCe
YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej meefceefle cegcyeF&-LeeCee ceneveiej mebYeeie
Deej.kes. pewve cegcyeF&
-DeOe#e
eesiesMe pewve, ieesjsieebJe
-mJeeieleeOe#e
efMeKejebo heneef[ee, cegyeF&
-keeee&Oe#e
Yejlekegceej keeuee efJeeesueer
-ceneceb$eer
GheeOe#e
mejoejer ueeue pewve, ieesjsieebJe
megeer iegCeceeueeyesve PeJesjer, cegcyeF&
mejoej evogueeue efnjeeboMeen, Jejueer DeeMeeosJeer censv kegceej heeb[ee, cegcyeF&
Oevekegceej "ekegjoeme PeJesjer, cegcyeF& ceoveueeue heeveer, cegcyeF&
DeMeeske YeeF& meeKejueeue Meen, ieesjsieebJe megjsMeebo heneef[ee, cegcyeF&
pemegYeeF& Meen, ieesjsieebJe
peceveeueeue DeeWkeejceue pewve, cegcyeF&
Dece=leueeue YeeF& Meen, ieesjsieebJe
[e. jceCeerke ye#eer, cegcyeF&
hebkepe pewve DeejJeeuee, ieesjsieebJe
%eeveebo cegVeeueeue pewve, cegcyeF&
ceeefCekeebo pewve eye[e, ieesjsieebJe
DeMeeskeYeeF& cesnlee, (meer.S.), cegcyeF&
pecyetkegceej keemeueerJeeue, cegcyeF&
kes.meer. (meer.S.), cegcyeF&
jceCeueeue keesojueeue oes<eer, cegcyeF&
efebjpeerueeue ye#eer, cegcyeF&

(136)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

efkeceebo heneef[ee, ceuee[, cegcyeF&

[er.meer. pewve, cegcyeF&
jepekegceej oes<eer, cegcyeF&
esceebo pewve, cegcyeF&
efebleeceCeer yepe, cegcyeF&
efkejCeYeeF& ieebOeer, cegcyeF&
DeefpeleYeeF& ye[peelee, cegcyeF&
%eeveebo Sve.mes", cegcyeF&
Deefpele pewve efceb[e, cegcyeF&
eerceleer yesuee Oejce ieesOee, cegcyeF&
nerjeueeue evotueeue, cegcyeF&
%eevesv pewve, lee[osJe, cegcyeF&
yeeyetueeue meesceebo, cegcyeF&
Yeeieebo pewve, veeieoe
ekeeMeebo pewve DeeJeeue, kehehejs[
yemebleerueeue ebheeueeue osJe[e veeieoe,
YeeeKeuee
meesnveueeue pewve, Je[euee
keebefleueeue Yegjs, oeoj
kes.S. Meser, eYeeosJeer
YethesvYeeF&, ngce[, efJeuesheeuex
veefueveerMeen, efJeuesheeuex
jefleueeue YeeF& Meen, Keej
keebefleueeue PeJesjer, ceeefnce
eeboceue yeb[er, meebleeegpe
ekeeMeebo eye[e, meebleeegpe
megYee<e yeesnje, petnt

meleveejeeCe pew v e, uees K e [ Jeeuee

keecheueskeme
eerceleer MeesYeejeveer pewve, DebOesjer
eerceleer efMeuee Deej. ieebOeer, DebOesjer
mJeheebo pewve, DebOesjer
Oecejebo iebieJeeue, pes.yeer. veiej
yemebleerueeue efkekeeJele, meekeerefJenej jes[
heJevekegceej pewve, efheuceefmeer jes[
peekegceej efoJeeCe eye[e, ceeuee[
jepekegceej pewve, SJnjmeeFve veiej
jepekegceej heneef[ee, SJnjmeeFve veiej
Dece=leueeue pewve, ceeuee[
jepesMe pewve, ceeuee[
peebleerueeue vesceebo ceeuee[
DeesceekeeMe pewve, yeesefKeueer
[e. megjsv keesef[ee yeesefKeueer
Deefpele meesceebo, yeesefjJeueer
keebefleueeue Yeglee, yeesefjJeueer
DeYeekegceej keeuee, yeesefjJeueer
peerJeOebj kes. pewve, yeesefjJeueer
jcesMeebo keesef[ee, yeesefjJeueer
ceeefCekeebo kehetjebo pewve, yeesefjJeueer
Meebefleueeue yepe, yeesefjJeueer
heb. eoerhe pewve eefleeeee&, yeesefjJeueer
oerheke leejeeboMeen, yeesefjJeueer
Meebefleueeue pewve keemeueerJeeue, meeeve
ceesefnveebo PeJesjer, ceegbiee

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

mebhele heeveer, eesieerveiej

Gcesoceue keeuee, eesieerveiej
leCe keeuee, eesieerveiej
heesheueeue YeeF& pewve, ceegbiee
peerJejepe YeeF&.kes. ieebOeer, keguee&
eMeeble efhejeues, keepethee[e
kes.heer. pewve veeieoe, keguee&
kes.heer. pewve, escyetj
censv yeb[er, Ieekeeshej
[er.et. pewve, Ieekeeshej
iegueeyeebo, "esefueee, Ieekeeshej
vesceerebo heeveer, Ieekeeshej
peekegceej Meen, Ieekeeshej
eMeeble Meen, Ieekeeshej
ekeeMe pewve, Yeeb[ghe
kewueeMe jCeefoJes, ceguegb[
ceneJeerj ieebOeer, ceguegb[
%eeveebo ye[peelee, Leevee
lespeheeue pewve, Leevee
yeehet heeerue, Leevee
heeetueeue heneef[ee, Leevee
leejeebo heeveer, Leevee
DeMeeske Meen, Leevee
yeer.Sme. keesj[s, keueJee
jceCeueeue keemeueerJeeue, [eWefyeJeueer
efnjeueeue yegyeCes, [eWefyeJeueer

(137)

Sve.meer. pewve, veJeer cegcyeF&

ees. ke=<Cee ieesmeeJeer, veJeer cegcyeF&
Meebefleueeue jeje, efYeJeb[er
Deevebo keeuee, efYeJeb[er
jepesv emeeo pewve, efYeJeb[er
kevnweeueeue heneef[ee, efYeJeb[er
keueeCeceue pewve, meje&he, efYeJeb[er
YebJejeruee pewve, yeeueeJele, efcejejes[
vesceerebo PeebPejer, efcejejes[
yemebleYeeF& ieebOeer, oefnmeej
jefmekeueeue YeeF& keesef[ee, oefnmej
peebefleueeue pewve, efJejej
heesheueeue kes.Meen, Yeeeboj
eJele&ve meneesieer
ceefnheeue pewve, yeesefjJeueer
ceneJeerj mes", yeesefjJeueer
megOeerj pewve,SJnjmeeFve veiej
Deefveue yeb[er, efJeuesheeuex
megjsMe ieefoee, cegcyeF&
ekeeMeebo eye[e, meebleeegpe
Yegjerueeue pewve, keeboerJeueer
DeMeeske pewve, Yeguesej
ueefuele yeer. pespeeJele, ceeuee[
mevele kegceej oesMeer, veeuemeesheeje
ceebke pewve, ieesjsieebJe

G G G G G

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Gej eosMe eJele&ve keee&ece

Gej eosMe eJele&ve jepeOeeveer ueKeveT mes ngDee~ efvejvlej 6 eosMeeW ceW YeceCe
kejlee ngDee jLe G.e. ceW Deeee~ eefleYee efmevescee ceW meceJemejCe keer mJeeiele meYee kee
Deeeespeve efkeee ieee~ meYee keer DeOe#elee kece&eesieer ye. jJeerv kegceej pewve ves keer~
cegKe DeefleefLe eerueeue peer b[ve (veiej DeeJeeme efJekeeme ceb$eer G.e. mejkeej) Les~
efJeefMe DeefleefLe-eer DeesceekeeMe efmebn (efmeeeF& ceb$eer), eerceleer meercee efjpeJeer (Ge
efMe#eeceb$eer), eer DejefJevo pewve (efeefkelmee ceb$eer), [e. Sme.meer.jee (veiej ecegKe)
eer jepesv efleJeejer (efveiece DeOe#e) Je eebleere heoeefOekeejer Les~
yengle n<e& SJeb Guueeme kee JeeleeJejCe Lee~ keee&ece keer leweejer hetJe& mes Leer~
eer DeesceekeeMe efmebn efmeeeF& ceb$eer G.e. mejkeej ves oerhe eppeJeue kej meYee kee
MegYeejbYe efkeee~ ceeveveere ueeue peer b[ve ves Deefnbmee Meekeenej hej yeue efoee~
DeesceekeeMe efmebn ves pewve efmeeble kees Decej efmeeble yeleeee~ megeer efjpeJeer ves kene
efke meYeer Oece& DevegMeemeve efmeKeeles nQ leLee efyevee Deefnbmee kes osMe ceW DevegMeemeve veneR
yeve mekelee~ [e. DejefJevo pewve ves pewveOece& keer eeeervelee hej yeue efoee~ ye. jJeerv
peer ves jLeee$ee kes GsMeesW hej yeue efoee~ lelheeeled G.e. eJele&ve kes efueS ueeuepeer
b[ve ves njer Peb[er efoKeeeer~ MeesYeeee$ee eejbYe nes ieeer~ Ketye mJeeiele kes meeLe
MeesYeeee$ee efvekeueer~ MeesYeeee$ee [eueeriebpe ceW mecheVe ngeer~ ueKeveT keer Deveske
keeueesefveeeW ceW YeJe mJeeiele ngDee~
oefjeeyeeo eece ceW GlmeenhetJe&ke pewve SJeb pewveslej ueesieeW ves Yeeie efueee~ megcesjiebpe
ceW cesvejes[ hej meYee ngeer~ cegKe DeefleefLe eer jleveekeeMe peer hegefueme DeOeer#eke
jecemvesner Iee Les~ yeejeyebkeer ceW jele kees jLe hengBeles ner YeJe mJeeiele ngDee~ meYeer
ueesieeW ves Deejleer kejer~ eele meYee cebefoj peer ceW ngeer~ yeesefueeeb ngeer~ meYee ceW hetpe
Deeefe&kee eer ebceleer ceeleepeer Je Deeefe&kee eer o#eceleer ceeleepeer Je Deeefe&kee meewjYeceleer
ceeleepeer efJejepeceeve Leer~ het. ceeleepeer kes eJeeve ngS~ ceOeevn ceW meejs veiej ceW peguetme
Iegceeee ieee~ eer ebefkeejee Sme.heer. ves veiej eJele&ve kes efueS njer Peb[er efoKeekej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(139)

efkeee~ MeesYeeee$ee ye[s Guueeme kes meeLe efvekeueer~ MeesYeeee$ee ceeie& ceW peien-peien
ies Je yewvej ueies Less~ peien-peien Deejleer ngeer~ oesveeW jLeeW kees hetueeWb Je veeefjeueeW
mes ueeo efoee~ meYeer kee meecegefnke Yeespe ngDee~ jLe ieCesMehegj hengBee~ eneB hej
Deeeee& efmeevle meeiej peer efJejepeceeve Les~ meJe&leesYe efJeOeeve eue jne Lee~
MeesYeeee$ee yengle Deer efvekeueer Deemeheeme kes eece kes ueesie meefcceefuele ngS~
eneB mes jLe njoesF& hengBee~ meYee eele 9 yepes jsueJes jes[ heerleecyej iebpe cesvejes[
hej yeves heeb[eue ceW ngeer~ cegKe DeefleefLe eer vejsMe DeeJeeue Tpee& ceb$eer G.e. mejkeej Les~
GheefmLele yengle Deer Leer~ ceeveveere ceb$eer peer ves Deheves JeeJe ceW kene efke Deepe Ssmeer
meYee ceW Deekej ceQ Oeve nes ieee~ Deepe mes ceQ keYeer Yeer ceebmeenej veneR keBiee SJeb Deheves
meeLe Deees ueesieeW mes Yeer efveJesove efkeee~ jLe hej mJeeefmleke yeveekej SJeb njer Peb[er
efoKeekej jLe kee eejbYe efkeee~ GlmeenhetJe&ke jLe meejs veiej ceW Iegceeee ieee~ peienpeien mJeeiele yewvej ueies Les ies yeves Les~
eneb mes efmeOeewueer, efyemeJee, cencetoeyeeo nesles ngS jLe lenmeerue helesnhegj hengBee~
meejs DeJeOe keer efveieenW efpeme keee&ece hej ueieer ngF& Leer en Jen veiej nw~
keeeWefke meejs DeJeOe keer yeeie[esj mebYeeues ngS Lee en veiej~ keeeWefke eneb kes
eer mejespe kegceej pewve hetpe ceeleepeer kes Deveve Yee SJeb meceJemejCe eer efJenej
jLe kes DeJeOe eebleere keceser kes DeOe#e Les~ meyemes Meeveoej keee&ece eneB hej
ngDee~ meYee kee keee&ece DeMeeske pewve keer efceue hej ngDee~ meYeeOe#e eer
ekeeMeebo pewve meje&he meveeJeo Les~ cegKe DeefleefLe eer Oevejepe eeoJe Geeveceb$eer
Yeejle mejkeej Les~ efJeefMe DeefleefLe
eer keCe&Jeerj pewve eyebOeke
Sme.yeer.DeeF& Les~ ceb$eer peer ves Deheves DeespemJeer Yee<eCe ceW meceepe keer Jele&ceeve oMee
hej ekeeMe [eueles ngS Oece& keer Deesj egJee heer{er kee Oeeve Deekeef<e&le efkeee~ hetjs
keee&ece kee cebe mebeeueve efJepee pewve he$ekeej ves efkeee~ meejs keee&ece keer
JeJemLee Je mJeuheenej eer DeMeeske pewve keer lejhe mes Lee~ efpevekee mecceeve
kesvere meefceefle keer Deesj mes kewueeMeheJe&le keer ke=efle YeW kej mecceeve efkeee ieee~
MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW Iegceeeer~ peien-peien mJeuheenej keer JeJemLee Leer~

(140)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

emeeo efJelejCe nes jne Lee~ mewke[eW ies Je yewvej ueiee kej jLe kee mJeeiele efkeee~
MeesYeeee$ee $e+<eYeosJe ceeie& hej peekej mecheVe ngeer~ eneB hej Ske ceeie& kee veece
YeieJeeve $e+<eYeosJe ceeie& jKee ieee~ efpemekes efMeueehe kee DeveeJejCe eerceleer [e.
yeervee yebmeue (je^ere DeOe#e Yeejleere ceefnuee Je yeeue mebie"ve) Je kegbJej ke=<Ce
yebmeue Dehej hegefueme ceneefveosMeke G.e. kes kej keceueeW mes ngDee~ MeesYeeee$ee
meYee kes he ceW heefjJeefle&le nes ieeer~ meYeeOe#e eerceleer yeervee yebmeue Je cegKe
DeefleefLe eer ebefkeejee (hegefueme DeOeer#eke yeejeyebkeer) Les~ cebeemeerve eer jppetceue
pewve (cegKe mebeespeke DeJeOe eebleere meefceefle) kegbJej mesve pewve yenjeFe, efJepee
pewve yenjeFe, kes.kes. pewve he$ekeej, mejespe pewve (DeOe#e) DeMeeske pewve ceneJeerj
jeFme efceue Les~ meYeer yeeuekeeW mes ueskej Je=eW leke kee meneesie eehle ngDee~
kesvere meefceefle ves eer mejespe pewve kees OeveJeeo %eeefhele efkeee SJeb DeMeeske pewve
kes eefle DeeYeej Jee efkeee~ mebhetCe& helesnhegj keer pewve meceepe kees hetpe ieefCeveer
eer %eeveceleer ceeleepeer kee cebieue DeeMeerJee&o esef<ele efkeee ieee~
meceJemejCe ef$eueeskehegj nesles ngS yenjeFe hengBee~ yenjeFe meceepe ves mJeeiele
kes meeLe DeieJeeveer kejer~ Glmeen yengle Dee Lee~ meYee hetJe& mebOee hej ngF&~ Ssueke
eer ieesmeuemeeiej peer cenejepe efJejepeceeve Les~ cegKe DeefleefLe eer efJeceue kegceej
JeepehesF& hegefueme DeOeer#eke Les~ eer Jeepeheseer meYee ceW Deekej DeleefOeke eYeeefJele ngS~
GvneWves kene efke peye ceQ cesj" ceW Lee leye het. ceelee peer kes oMe&ve cenerves ceW Ske yeej
DeJeMe kejlee Lee~ Deepe cesje meewYeeie nw efke cegPes Fme DeJemej hej Deecebef$ele efkeee
ieee~ meebmeo eer heoce ebo eewOejer ves jLe hej mJeeefmleke yeveekej Deheveer MegYekeeceveeSb
esef<ele kejer~
eleeheie{ ceW veiej heeefuekee DeOe#e ves njer Peb[er efoKeekej MeesYeeee$ee kee
MegYeejbYe efkeee~ Deefle Glmeen kes meeLe MeesYeeee$ee efvekeeueer ieeer~
keje cesoveeriebpe ceW meYee cebefoj peer kes yeenj yeves efJeMeeue heb[eue ceW ngeer~
meYeeOe#e eer Jeer.kes. pewve cegKe veeeeOeerMe Les~ cegKe DeefleefLe eer nefjeleehe efmebn
veiej heeefuekee DeOe#e Les~ efJeefMe DeefleefLe eer GceeosJeer ieghlee esejcewve keje Leer~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(141)

Jen Mejo hetefCe&cee kee heeJeve efove Lee peye hetpe ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer
kee 67Jeeb pevceefoJeme Lee~ meYeer meceepe ves ceeleepeer keer peebleer ceveeF& Je 67 ueesieeW
kees hegjmkeej efoee~ esejcewve peer ves Fme ceeie& kee veece $e+<eYeosJe ceeie& kej efoee~
MeesYeeee$ee yengle OetceOeece mes efvekeueer~
jeeyejsueer ceW cebefoj veneR nw, Ske ie=n ewleeuee nw~ meYee ceW GheefmLeefle Deer
Leer~ eneb hej Deepe leke keYeer Yeer keesF& MeesYeeee$ee veneR efvekeueer~ keYeer keesF& jLe veneR
Deeee~ yengle Glmeen kes meeLe meejs veiej ceW MeesYeeee$ee Iegceeeer ieeer~
ye[er Yeefe kes meeLe DeJeOe eeble ceW jLe Ietcee~ nj ieebJe JeeueeW ves ye{ e{kej Yeeie
efueee~ YeieJeeve $e+<eYeosJe kes meJeexoeer efmeevleeW kees ueesieeW ves Iej-Iej megvee~ SsjeJele
neLeer kee jLe Depewve ueesieeW kes efueS Deeke<e&Ce kee kesv Lee~ Ketye ee SJeb Yeefe mes
jLe kee mJeeiele-melkeej kej Deheves kees Oeve ceevee~
cewvehegjer meceJemejCe hengBeves hej YeJe mJeeiele kej DeieJeeveer kejer~ meYee ye[s
cebefoj peer kes eebieCe ceW ngeer~ hejce hetpe cegefve eer Deefcelemeeiej peer cenejepe memebIe
efJejepeceeve Les~ meYee keer DeOe#elee heb. eer efMeJeejve ueeue peer kej jns Les~ cegKe
DeefleefLe eer ye. jJeerv kegceej pewve nefmleveehegj, kewueeMeebo pewve kejesueyeeie,
eeeee& vejsv ekeeMe pewve-efhejespeeyeeo Les~ cebe mebeeueve [e. megMeerue pewve ves
efkeee~ heb. eer efMeJeejCe ueeue peer ves Deheves GodyeesOeve jLe kees meceepe kes efueS
Ske GheueefyOe yeleeee~ eeeee& peer Deheves DeespemJeer Yee<eCe kes eje meceJemejCe
ee$ee keer eMebmee kejer~ [e. ceeueleer pewve ves kene efke het pe ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer Je Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer YeieJeeve $e+<eYeosJe keer heg$eer yeeeer
Je megbojer kes meMe nQ~
het. cenejepe peer ves meYeer kes efueS cebieue DeeMeerJee&o eoeve efkeee~ MeesYeeee$ee
ceeie& ceW ceeveveere efpeueeOeerMe Deej.kes. jmleesieer ves Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keer~
MeesYeeee$ee ceeie& ceW peien-peien yewvej Je ies ueies Les~ Ketye Deejleer Je mJeeiele ngDee~
eneb mes jLe kegjeJeueer, YeewieebJe neslee ngDee mejee Deienle hengBee~ eneb hej meceepe
kes 3 Iej nw uesefkeve yengle megboj Je YeJe keee&ece efkeee~ yengle Yeefe mes jLe kee

(142)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mJeeiele efkeee~
keeeceiebpe, Deueeriebpe nesles ngS Se hengBes~ mJeeiele meYee kee keee&ece cesnlee
heeke& ceW ngDee~ efJeMeeue heb[eue yevee ngDee Lee~ meYee ceW ieefCeveer Deeefe&kee efJeMegceleer
ceeleepeer memebIe efJejepeceeve Leer~ DeleefOeke GlmeenhetJe&ke mJeeiele efkeee~ egJee mebie"ve
kee efJeMes<e meneesie eehle ngDee~
keemeiebpe, efyeuejece, mekeer, efIejesj, DejebJe, efmejmeeiebpe nesles ngS kejnue
hengBes~ eneb hej meceJemejCe kee mJeeiele kejves Deefveue eeoJe efJeOeeeke heOeejW~
FeJee ceW veiej heeefuekee ceW meYee ngeer~ eer peeJeerj efmebn Yeoeswefjee efJeOeeeke ves jLe
kee mJeeiele efkeee~
pemeJebleveiej, nesles ngS efMekeesneyeeo hengBes~ eneB hej cegefve eer ewlemeeiej peer
cenejepe kes meeefveOe ceW meYee ngeer~ efhejespeeyeeo ceW oeceerueeue peer keer efveefMeee hej
mJeeiele meYee ngeer~ yengle efJeMeeue cebefoj nw~ cebefoj kee eebieCe keeheer ye[e nw~ hetje eebieCe
KeeeKee Yeje ngDee Lee~ jLe kee Ketye mJeeiele melkeej ngDee~ meYee ceW cegKe DeefleefLe
eer jIegJej oeeue Jecee& efJeOeeeke (hetJe& Jeveceb$eer) Les~ eeeee& vejsv ekeeMe peer kes
DeespemJeer Yee<eCe ngS~ hetpe Deeefe&kee eer yeengyeueer ceelee peer kes eJeeve ngS~ MeesYeeee$ee
ceW Ketye emeeo kee efJelejCe ngDee~
jepeeleeue, tC[uee, heefjne, keesuee, DeJeeie{, peuesmej yejneve nesles ngS nce
Slceeohegj hengBes~ Slceeohegj ceW efJeMeeue leercetefle& efJejepeceeve nw~ Dee ceveesjce #es$e
yevee ngDee nw~ meYee cebefoj peer ceW ngeer~ meYee ceW hetpe cegefveeer hegCe meeiej peer cenejepe
efJejepeceeve Les~ hetpe cenejepe peer ves Deheves eJeeve ceW kene efke hetpe ceeleepeer ves Oece&
SJeb mebmke=efle keer j#ee kes efueS pees eeeme efkeee nw Jen Ske meMee keoce nw SJeb
meejs osMe kes efueS DevegkejCeere efJe<ee nw~ Deepe Oece& keer j#ee kes efueS meYeer kees lelhej
jnvee eeefnS~ keee&ece YeefehetJe&ke ngDee~
Meewjerhegj yesej, pewlehegj keuee, yeen nesles ngS MeceMeeyeeo hengBes~ Gme mecee
veiej heeefuekee egveeJe nes jns Les~ MeceMeeyeeo ceW MeesYeeee$ee kes meYeer heeea JeeueeW ves
Deheves-Deheves keeee&uee ceW jLe kee mJeeiele efkeee~ heue SJeb ceer"e efJelejCe kej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(143)

Deejleer SJeb mJeeiele efkeee~

ceLegje, keesmeer, neLejme, meemeveer, efmekevojeT, njogDeeiebpe, Delejewueer, Deueerie{,
Kegpee&, yegueboMenj efMekejhegj nesles ngS~ keVeewpe veiej ceW meceJemejCe jLe hengBee~ meceepe
ceW Glmeen Dee Lee~ Deepe ner Fme jLe keer esjCeeeesle hejce hetpe ieefCeveerecegKe
Deeefe&kee efMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer kee memebIe veiej ceW Deeieceve ngDee~ peye mes jLe
efouueer mes efvekeuee Lee leye mes Deepe es eLece DeJemej Lee peye hetpe ceeleepeer kee mee#eeled
meeefveOe efceuee Lee~ keVeewpe JeeueeW kees es mJeefCe&ce DeJemej eehle ngDee Lee~
meYee ceOeevn 1 yepes $e+<eYe efMe#ee efvekesleve ceW eejbYe ngF&~ meYeeOe#e
eer meJeeF& ueeue pewve Je cegKe DeefleefLe eer ye. jJeerv kegceej pewve (DeOe#epecyeterhe-nefmleveehegj) Je Deefveue pewve eerle efJenej efouueer Les~ cebe hej hetpe
ceeleepeer memebIe efJejepeceeve LeeR~ Deepe hetpe ceeleepeer kee kesMeueeWe Yeer ngDee~ Ketye
Yeefe kes meeLe keee&ece ngDee~ MeesYeeee$ee kes meeLe ceeleepeer memebIe eueer~ jLe
kee Ketye mJeeiele ngDee~
Deeieje ceW keceueeveiej ceW eLece keee&ece ngDee~ otmejs efove erheeresuee ceW
cegefveeer hegCemeeiej peer efJejepeceeve Les~ cegKe DeefleefLe eer Jeer.kes. pewve Jeefj pesue
DeefOekeejer Les~ MeesYeeee$ee yengle ye[er SJeb megvoj efvekeueer~ leermejs efove njer heJe&le cebefoj
heefjmej ceW meYee ngeer~ hetje eeGv[ KeeeKee Yeje ngDee Lee~ meYee ceW cegefve eer hegueke
meeiej peer efJejepeceeve Les~ cegefve eer kes DeespemJeer eJeeve ngS~ hetpe cenejepe peer Deheves
eJeeve ceW pecyeterhe jevee SJeb %eeveceleer ceeleepeer keer Ketye eMebmee kejer~ Deeieje ceW
Deeieje efoiecyej pewve heefj<eo JeeueeW kee yengle meneesie eehle ngDee~
yenpeesF&, eboewmeer, efyeueejer, kegvojkeer, cegjeoeyeeo efyeueemehegj, cemeJeemeer, keeMeerhegj,
yeepehegj, nueeveer nesles ngS yejsueer hengBes~ yejsueer ceW meceJemejCe mJeeiele kes efueS [e.
DeeF&.Sme. leescej cesej heOeejW~ meYee ceW Deekej cesej meenye ves Deheves kees Oeve ceevee~
eneB mes jLe keevehegj kes efueS emLeeve kej ieee~
keevehegj ceneveiej ceW jLe kee YeJe mJeeiele ngDee~ meYee ceOeevn 1 yepes euemeer
jes[ hej yeves efJeMeeue heb[eue ceW ngeer~ meYeeOe#e eer esceekeeMe pewve Les~ cegKe DeefleefLe

(144)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

eerceleer Deefvelee Yeveeiej pewve efpeueeefOekeejer keevehegj Je DeeMeg pewve Fbkecewkeme keceerMevej
Les~ hejce het. ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe efJejepeceeve Leer~ hetje heb[eue
KeeeKee Yeje ngDee Lee~
meYee kee MegYeejbYe e%eeeceCeer Deeefe&kee eer eboveeceleer ceeleepeer kes meejieefYe&le
eJeeve mes ngDee~ Fme veiej ceW mebeeueke SJeb mebeespeke (cesje) kee eMeefmle oskej
mJeeiele efkeee ieee~ Fme ee$ee keer Ske ke[er keevehegj ceneveiej ceW peg[er ngeer nw~ en
cesjer pevceYetefce nw~ meceepe keer lejhe mes meYeer DeeievlegkeeW kee mJeeiele Meeue, eerheue
oskej efkeee ieee~
Fmeer e=bKeuee ceW ceQves Deheves Godieej jLe kes meboYe& ceW Jee efkees~ lelheeele
efpeueeefOekeejer cenesoee ves Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keeR Je ceeleepeer mes DeeMeerJee&o
eehle efkeee~ hetpe ieefCeveer ecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer ves Deheves DeeMeerJe&eve ceW
meceJemejCe kee cenlJe yeleueeee~ ceeveveere efpeueeefOekeejer cenesoe ves jLe hej mJeeefmleke
yeveekej MeesYeeee$ee eejbYe kejJeeeer~ hetje heb[eue hetpe ceeleepeer mes DeeMeerJee&o uesves
kes efueS Gce[ jne Lee~
ceQ meeselee ntB efke es cesje meewYeeie nw efke cesjs ner veiej ceW ceeleepeer kee meeefveOe eehle
ngDee~ keeeWefke es iebiee-pecegvee kee Devet"e mebiece Lee Deewj ceeleepeer Yeer eeeie keer lejhe
pee jner LeeR~ Ssmes megDeJemej kece ner eehle nesles nQ~
peeeme nesles ngS jLe hetpe ceeleepeer keer pevceYetefce efkewleveiej hengBee~ hetje veiej
ogunve keer lejn mepee jKee Lee~ het. ceeleepeer keer Fme ke=efle kee mJeeiele kejves kes efueS
nj keesF& ueeueeefele Lee~ YeJe mJeeiele kes meeLe DeeieJeeveer ngF&~ hetJe& jeef$e ceW jLe keer
Deejleer ngF&~ eele cebefoj peer ceW meYee ngF&~ MeesYeeee$ee Fleveer efJeMeeue Leer ueie jne Lee
efke meeje ieebJe Gce[ jne nw~ peien-peien efce"eF& vecekeerve Je heue yeb jns Les~ egJeke
meYeer ve=le kejles ngS eue jns Les~ Deheves Deehe ceW Ske DeYetlehetJe& keee&ece Lee~ eneB
meved 1994 ceW hetpe ceeleepeer eje mLeeefhele Yejlemesvee kee hetjs keee&ece ceW Dee
meneesie eehle ngDee~
Deeies keee&ece kejles ngS nce ueesie MeenpeneBhegj mes nesles ngS heKeeyeeo hengBes~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(145)

Glmeen yengle Dee Lee~ meYeer egJeeDeeW ves efceuekej keee&ece yengle Dee yeveeee
Lee~ keee&ece keer leweejer hetJe& mes Leer~ meYee ueesneF& jes[ hej efJeMeeue heb[eue ceW ngeer~
cegKe DeefleefLe eer Mekegvleuee ieewlece ceefpem^s Leer~ efJeefMe DeefleefLe eer eJeerve ebo
pewve (keuekeee) Jeeues Les~ meYeer DeefleefLeeeW kee mJeeiele mce=efle efevn oskej efkeee~
meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe eje ngDee~ lelheeeled cegKe DeefleefLe ves Deheves
JeeJe ceW kene efke Deepe Deefnbmee keer yeele eefo efkemeer cebe mes kener peeleer nw lees
Jen pewefveeeW kes cebe mes~ Deefnbmee pewefveeeW kee yeeee nw~ eeeee& peer ves Deheves MeyoeW
ceW kene efke Deepe efkeleeyeeW ceW YeieJeeve ceneJeerj kees mebmLeeheke yeleeee peelee nw hej
YeeieJele kes heebeJesb DeOeee ceW YeieJeeve $e+<eYeosJe kee JeCe&ve Deelee nw~ cebe mebeeueve
eer Deefveue kegceej efceee ves efkeee~ MeesYee ee$ee yengle YeJe SJeb megvoj Leer~ 3 Iebs
leke MeesYeeee$ee eueer~ keee&ece kees meheue yeveeves ceW kevnweeueeue peer Je eoerhe peer
kee keeheer meneesie eehle ngDee~
jecehegj ceW eer efMeJeyeneogj mekemesvee jepeceb$eer G.e. mejkeej ves jLe kee
mJeeiele efkeee~ Oeveewjeceb[er nesles ngS Decejesne hengBes~ Decejesne ceW hes^esue heche hej
meYee ngeer~ meYee ceW cegKe DeefleefLe eer cees. Fyeeefnce cebmetjer Jeeheej ceb[ue DeOe#e
Je Sme.[er.Sce. Decejesne Les~ meYee mLeue hetje Yeje ngDee Lee~ GlmeenhetJe&ke
keee&ece kees ceveeee~
venewj, Oeecehegj, Mesjkees, Meesneje, veieervee, vepeeryeeyeeo, keesej, keerjlehegj,
efyepeveewj, ceerjehegj, peeveme", nesles ngS meceJemejCe Keleewueer hengBee~ Keleewueer ceW
kegvo-kegvo Fbj keeuespe ceW meYee ngF&~ cegKe DeefleefLe eer Deej.Sme. een Sme.[er.Sce.
Les~ MeesYeeee$ee ceW keF& mketue kes yees OJepeeSb ueskej eue jns Les~ GlmeenhetJe&ke
ueesieeW ves Deheves-Deheves IejeWs kes Deeies Deejleer Gleejer~
Meenhegj yeg{evee, keebOeuee, kewjevee, Meeceueer, veeveewlee, jecehegj ceefvenejve,
Fmueeceveiej, Decyewne, vekeg[ mejmeeJee nesles ngS menejvehegj hengBes~ menejvehegj ceW
cegKe DeefleefLe eer mebpee ieie& efJeOeeeke Les~ meYeeOe#e eer kegueYet<eCe pewve efebmeerheue
pes.Jeer. FCj keeuespe Les~ ceeveveere efJeOeeeke peer ves oerhe eppeJeueve kej Deheveer

(146)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

MegYekeeceveeSb esef<ele keeR~ efeuekeevee meguleevehegj, efJekeemeveiej nesles ngS osnjeotve

hengBes~
osnjeotve cesW meYee pewve Oece&Meeuee ceW ngF&~ eneb hej peguetme DeleefOeke megvoj Lee~
heeBe mketue keer yeeefuekeeSb eue jner LeeR~ Deveske Peebefkeee SJeb ceb[ue ve=le kejles ngS
eue jns Les~ kejerye 2 efkeceer. uecyee peguetme Lee~
[keer, cebieueewj, osJeyevo, ye[ewle, megjhegjkeuee yeeiehele, Deceerveiej mejee,
efyeveewueer nesles ngS yejveeJee hengBes en mLeeve DeefleMee #es$e nQ~ eneb hej Deeefe&kee
eer DeYeeceleer ceeleepeer Je #eg. Meebefleceleer ceeleepeer efJejepeceeve LeeR~ GvneWves YeefehetJe&ke
oMe&ve efkees SJeb meYeer vess Deejleer keer~ mejOevee ceW meYee ceW het. eer eeefj$eYet<eCe peer
cenejepe efJejepeceeve Les~ Glmeen Dee Lee~ mketueer yeeeW kes eje meebmke=efleke
keee&ece ngS Deble ceW hetpe cenejepe peer ves DeeMeerJee&o Jeeve eoeve efkees~ MeesYeeee$ee
hetjs veiej ceW Iegceeeer ieF&~ veiej kes eee meYeer cebefojeW hej jLeee$ee ngF&~ meejs keee&ece
ceW meleerMe peer kee meneesie mejenveere jne~
neheg[ veiej ceW het. eer heee&meeiej peer cenejepe kes meeefveOe ceW meYee ng F&~
Deepe ieCeleb$e efoJeme kee heeJeve heJe& nw~ MeesYeeee$ee ceW het. cenejepe peer jLe kes
meeLe eueW~ efheueKegDee nesles ngS meeefnyeeyeeo hengBes~ meYee ceW cegKe DeefleefLe eer
nefjDeesce Mecee& veiej hee<e&o Les~ ceeveveere cegKe DeefleefLe peer ves jLe hej mJeeefmleke
yeveekej Deheveer MegYekeeceveeSb eoeve keeR~ $e+<eYeebeue leerLe& hej ye. keewMeue peer
ves meceJemejCe kes ceOe Deekej Dehevee meewYeeie ceevee~ ceesoerveiej Deeefo veiejeW ceW
nesles ngS nce Fueeneyeeo hengBes~ Fueeneyeeo veiej ceW cenekegbYe keer keeheer Yeer[
Leer~ nj Jeefe keewlegnue kes meeLe jLeeW kees osKelee Lee~
Gme mecee YeieJeeve ceneJeerj kee 2600 JeeB pevcepeebleer ceneslmeJe meejs osMe kes Deboj
ceveeee pee jne Lee~ kesvere SJeb jepe mejkeejW ye[s Glmeen kes meeLe Deheves-Deheves mlej mes
cevee jner LeeR~ Fueeneyeeo Menj kes mJehe jeveer heeke& ceW mJeeiele meYee kee Deeeespeve ngDe ~
efpemeceW cegKe DeefleefLe eer peer.yeer. cesnlee kegueheefle Fueeneyeeo efJeeefJeeeuee Je keewMeecyeer kes
egJee efpeueeefOekeejer eer heee&meejLeer Mecee& SJeb efJeefMe DeefleefLe eerceleer G<ee cesnlee Les~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(147)

ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe efJejepeceeve Leer~ Gme efove YeieJeeve ceneJeerj peebleer
kee heeJeve heJe& Lee~ hetpe ceeleepeer Je mebIemLe meeOegDeeW ves Fve DeefleefLeeeW kees mecyeesefOele kejles
ngS GvnW YeieJeeve ceneJeerj kes peerJeve mes heefjefele kejJeeee~
mecceeveere DeefleefLeeeW eje meceJemejCe eer efJenej jLe hej mJeeefmleke yeveekej
jLeee$ee kee MegYeejbYe ngDee~ efJeMeeue MeesYeeee$ee Leer~ 26 Iees[s, neLeer, FveefCeeeW keer
cebieue keueMe ee$ee, ceneJeerj Deefnbmee jwueer he 2600 yeeeW kee OJepe peguetme pevepeve keer eMebmee kee kesv yeves~ mLeeve-mLeeve hej emeeo efJelejCe Je eleerke he ceW Deveske
JemlegS yeeber ieeer~ pewve meceepe kes eefleeve yebo jns~ en jLeee$ee Fueeneyeeo kes
Fefleneme ceW henueer yeej Leer~ Ketye megvoj keee&ece mecheVe ngDee~
yeveejme veiej ceW Deefnbmee jwueer kes he ceW meceJemejCe ee$ee efvekeeueer ieeer~ Deble
ceW MeesYeeee$ee meYee ceW heefjCele nes ieeer~ Deefnbmee meccesueve kes he meYee ngeer~ meYeer
Oece& kes Oecee&JeeueefcyeeeW ves Yeeie efueee~ Fmeer kes meeLe Gej eosMe kee eJele&ve mecheVe
nes ieee~
Gej eosMe Ske vepej ceWetb lees meJee&efOeke leerLekejeW keer pevceYetefce DeeesOee leerLe& SJeb Gvekes efvekeJeleea
veiejeW ceW lees Deveefievele yeej meceJemejCe Deeee nesiee~ hej Deepe Fme Jele&ceeve mecee
ceW meceJemejCe keer eefleke=efle yeveekej meYeer kees mee#eeled oMe&ve kejJeeves kee ese hejce
hetpe ieefCeveerecegKe Deeefe&keeefMejesceefCe eer %eeveceleer ceeleepeer kees peelee nw~
het. ceeleepeer ves peneb meceepe kees Deveske eespeveeSb eoeve keeR nQ Gmeer ece cesW
en Ske Ssefleneefmeke keoce nw~ efpemeceW pewve-Depewve kee keesF& YesoYeeJe veneR neslee
keeeWefke efpemekee veece ner meceJemejCe nw eeveer meYeer eeefCeeeW kees peneB meceeve he
mes MejCe efceues Jen kenueelee nw meceJemejCe~ meYeer veiejeW ceW pevelee ves meceJemejCe
kee DeYetlehetJe& mJeeiele efkeee Deewj Deheves Deehe kees Oeve ceevee~ Deveske Meemekeere
DeefOekeejer Fme meYee cess Deees Deewj ieodieo neskej iees~ njoesF& veiej ceW G.e.
mejkeej kes Tpee&ceb$eer vejsMe DeeJeeue ves Fme meYee ceW Deekej ceemeebnej kee leeie
kej Deheves peerJeve kees megmmeefppele efkeee~ en lees Ske GoenjCe nw npeejeW ueeKeeW

(148)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ueesieeW ves Deheves oe ceW meceJemejCe eJele&ve mes %eeveheer peesefle kees peueeee nw pees
peerJeve ceW Ske Deefce ehe nw pees oe mes keYeer veneR peeesieer~ ceQves Fme ee$ee kes
ceeOece mes npeejeW ueesieeW kees megvee SJeb ueeKeeW kees megveeee nw~ efpemeves Yeer Fmes osKee,
osKelee ner jn ieee~
ceQ mJeeb Deheves ceve ceW meeselee ntB efke peye meceJemejCe keer eefleke=efle cee$e kee
Flevee eYeeJe nw lees efpeme mecee JeemleefJeke meceJemejCe Deelee nesiee lees ueesieeW hej
keee eYeeJe neslee nesiee? veiej kee Me efkelevee DeodYegle neslee nesiee? meYeer pevelee
efkelevee n<e& ceveeleer nesieer? es lees iebiee nw efpemeves eene ueeYe G"e efueee Deewj pees
jn ieee Jees jn ieee~
Gej eosMe kes ueieYeie 135 veiejeW ceW meceJemejCe kee eJele&ve ngDee~ ueieYeie
1500 efke.ceer. keer ee$ee ngF&~ Delevle megvoj SJeb meheue JeCe&ve jne~ en jLe meYeer
peerJeeW kes efueS cebieuekeejer nes Ssmeer cesjer YeeJevee nw~
Gej eosMe kes leerLe&ef$eueeskehegj, eeJemleer, DeeesOee, Slceeohegj, Meewjerhegj, ceLegje, yejveeJee, nefmleveehegj,
$e+<eYeebeue, yeveejme, ye[eieebJe, Jenuevee
meeOegDeeW kee meeefveOeyeejeyebkeer
ieCesMehegj
yenjeFe
cewvehegjer
Se
efMekeesneyeeo
efhejespeeyeeo
Slceeohegj
keVeewpe

-Deeefe&kee ebceleer, Deeefe&kee o#eceleer, Deeefe&kee meewjYeceleer

-Deeeee& eer efmeevle meeiej peer cenejepe memebIe
-Ssueke ieesmeuemeeiej peer
-hetpe cegefveeer Deefcele meeiej peer cenejepe memebIe
-het. ieefCeveer Deeefe&keeeer efJeMegceleer ceeleepeer memebIe
-het. cegefve eer ewlemeeiej peer cenejepe
-Deeefe&kee eer yeengyeueer ceeleepeer
-het. cegefve hegCe meeiej peer cenejepe
-hejce het. ieefCeveerecegKe Deeefe&kee %eeveceleer ceeleepeer memebIe

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Deeieje
keevehegj
yejveeJee
mejOevee
neheg[
Fueeneyeeo

(149)

-hetpe cegefveeer hegCe meeiej peer, hegueke meeiej peer cenejepe

-hejce het. ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe
-Deeefe&kee eer DeYeeceleer peer Je #eg. Meebefleceleer peer
-het. cegefve eeefj$e Yet<eCe peer cenejepe
-het. cegefveeer heee&meeiej peer cenejepe
-het. ieefCeveerecegKe eer %eeveceleer ceeleepeer memebIe
mJeeiele nsleg heOeejs efJeefMe DeefleefLe-

ueKeveT

megcesjiebpe
yeejeyebkeer
njoesF&
efmebIeewueer
helesnhegj

yenjeFe

-eer ueeue peer b[ve veiej DeeJeeme efJekeeme ceb$eer G.e.

-eer DeesceekeeMe efmebn efmebeeF& ceb$eer G.e.
-eer DejefJevo pewve efeefkelmee ceb$eer G.e.
-megeer meercee efjpeJeer Ge efMe#eeceb$eer G.e.
-[e. Sme.meer.jee veiej ecegKe
-jepesv efleJeejer efveiece DeOe#e
-eer jleveekeeMe hegefueme #es$eeefOekeejer
-eer ebefkee jee Sme.heer. yeejeyebkeer
-eer vejsMe DeeJeeue Tpee& ceb$eer G.e.
-eer meer.Dees. meenye
-eer Oevejepe eeoJe Geeveceb$eer G.e.
-keCe&Jeerj pewve eyebOeke Sme.yeer. DeeF&.
-eerceleer [e. yeervee yebmeue je^ere yeeue SJeb ceefnuee
mebie"ve DeOe#e
-[e. ke=<Ce yebmeue Dehej hegefueme ceneefveosMeke
-eer efJeceue kegceej Jeepeheseer hegefueme DeOeer#eke
-eer heoce ebo eewOejer meebmeo yenjeFe

(150)

hewpeeyeeo
cesoveeriebpe

kejnue
FeJee
efhejespeeyeeo
yenpeesF&
cemeJeemeer
yejsueer
keevehegj
heKeeyeeo
jecehegj
Decejesne

Keleewueer
yeg{evee
menejvehegj
meeefnyeeyeeo
Fueeneyeeo

meceJemejCe Yeejle ee$ee

-eerceleer efvece&uee efmebn veiej DeOe#e

-eer Jeer.kes. pewve cegKe veeeeOeerMe
-eer nefjekeeMe efmebn veiejheeefuekee DeOe#e
-GceeosJeer ieghlee esej hejmeve
-eer Deefveue eeoJe efJeOeeeke
-eer peeJeerj efmebn Yeoewefjee efJeOeeeke
-eer jIegJej oeeue Jecee& efJeOeeeke (het. Jeveceb$eer)
-eerceleer Mekegvleuee osJeer veiej DeOe#e
-eer Keeueerjece efpeuee hebeeele DeOe#e
-eer [e. DeeF&.Sme. leescej cesej
-eer Deefvelee Yeveeiej pewve efpeueeefOekeejer
-eer DeeMeg pewve Fvekecewkeme keefceMvej
-eerceleer Mekegvleuee ieewlece efmeer ceefpem^s
-eer efMeJeyeneogj mekemesvee ceb$eer G.e. mejkeej
-cees. Deheleeye Deeuece veiej heeefuekee DeOe#e
-Sme.[er.Sce. Decejesne, cees. Fyeeefnce cebmetjer DeOe#e
Jeeheej ceb[ue
-eer Deej.Sme. eenj Sme.[er.Sce.
-eer efpelesv kegceej leeieer veiej hebeeele DeOe#e
-eer mebpee ieie& efJeOeeeke
-eer nefjDeesce Mecee& efveiece hee<e&o
-eer peer.Jeer. cesnlee kegueheefle Fueeneyeeo efJe.efJe.
-eer heee&meejLeer efpeueeefOekeejer keewMeecyeer eerceleer G<eecesnlee

(151)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Gej eosMe eJele&ve keee&ece

ece.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

ieebJe
ueKeveT
oefjeeyeeo
megcesjiebpe
yeejeyebkeer
ieCesMehegj
njoesF&
efmeOeewueer
meerleehegj
efyemeJeeb
cencetoeyeeo
hewleshegj
efyeuenje
helesnhegj
ef$eueeskehegj
yenjeFe
eeJemleer
FefeeLeeske
DeeesOee
hewpeeyeeo
eleeheie{
keje
cesoveeriebpe
jeeyejsueer

Iej
45
7
28
20
22
25
75
5
5
15
50
7
8
20
15
10

cebefoj
1
1
1
1
2
1
2
1
1
2
1
1
1
1
1
1

(152)

ece.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ieebJe
cewvehegjer
kegjeJeueer
YeesieebJe
mejee Deienle
keeeceiebpe
Deueeriebpe
Se
keemeieebJe
efyeuejece
mekeer
efIejesj
DejebJe
efmejmeeiebpe
kejnue
FeJee
pemeJeble veiej
efMekeesneyeeo
efhejespeeyeeo
tC[uee
hejerne
keesuee
DeJeeie{
peuesmej
yejneve
Sslceeohegj

Iej
200
70
30
3
30
700
45
8
10
70
20
250
450
500
60
200
3000
700
50
15
150
70
40
110

cebefoj
6
2
2
1
1
1
12
2
2
1
1
1
4
6
14
2
1
6
2
1
4
6
1
4

(153)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ece.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.

ieebJe
meewjerhegj yesej
pewlehegjkeueeb
Jeen
MeceMeneyeeo
ceLegje
keesmeerkeueeb
neLejme
meemeveer
efmekevojeT
njogDeeiebpe
Delejewueer
Deueerie{
Kegpee&
yegueboMenj
efMekeejhegj
keVeewpe
Deeieje
yenpeesF&
evoewmeer
efyeueejer
kegvojkeer
cegjeoeyeeo
efyeueemehegj
cemJeemeer
keeMeerhegj

Iej
70
60
130
175
150
20
10
10
15
500
35
35
40
50
5000
15
40
5
7
300
30
17
-

cebefoj
2
3
4
4
5
1
1
1
1
4
3
1
1
1
60
1
1
1
1
2
1
1
-

(154)

ece.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

ieebJe
yeepehegj
nueveer
yejsueer
keevehegj
peeeme
efkewleveiej
Meenpenebhegj
heKeeyeeo
jecehegj
Oeveewjeceb[er
Decejesne
venewj
Oeecehegj
Mesjkees
Meesnje
veieervee
vepeeryeeyeeo
keesej
keerjlehegj
efyepeveewj
ceerjehegj
peeveme"
Keleewueer
Meenhegj
yeg{evee

Iej
36
200
800
12
80
10
35
60
35
40
70
35
10
5
1000
70
50

cebefoj
1
1
99
1
1
1
3
1
1
2
1
1
1
1
7
3
2

(155)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ece.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.

ieebJe
keeOebuee
kewjevee
Meeceueer
Fmueeceveiej
Decyesne
vekeg[
mejmeeJee
menejvehegj
efeuekeevee
efJekeemeveiej
osnjeotve
[keer
cebieueewj
osJeyebo
ye[ewle
mejhegj keueeb
yeeiehele
Deceerveiej mejee
efyeveewueer
yejveeJee
mejOevee
neheg[
efheueKegJee
meeefnyeeyeeo
ceesoerveiej
Fueeneyeeo
yeveejme

Iej
60
400
2
25
40
30
300
25
70
1000
200
20
70
2000
30
80
70
70
700
80
10
200
200
350
200

cebefoj
2
3
1
1
2
17
2
1
4
1
1
4
8
1
2
1
2
7
3
1
1
1
6
2

(156)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

GejeosMe DeJeOe eeble meefceefle

jecekegceej pewve, ieCesMehegj, yeejeyebkeer
megYee<eebo pewve, Deceerveeyeeo, ueKeveT
Oece&Jeerj pewve, Fbefojeveiej, ueKeveT
jppecetue pewve, ueKeveT
eerceleer ef$eMeuee pewve, ueKeveT
mejespe kegceej pewve, lenmeerue helesnhegj
nbmejepe pewve, Deee&veiej, ueKeveT
kewueeMeebo pewve meje&he, ueKeveT
efJepeeueeue pewve, [eueeriebpe, ueKeveT
jepeerJe mes", efvejeueeveiej, ueKeveT
eoerhe kegceej pewve ieg [eueeriebpe, ueKeveT
kes.kes. pewve he$ekeej, lenmeerue helesnhegj
kewueeMeebo pewve S[Jeeskes, yeejeyebkeer
[e. efJevee kegceej pewve, yeejeyebkeer
efJepee kegceej pewve, yenjeFe
Depee kegceej pewve, yeejeyebkeer
efJepee kegceej pewve he$ekeej, lenmeerue helesnhegj
mJejepe pewve Fbefojeveiej, ueKeveT
eegcve kegceej pewve eser Meen efkewleveiej
keee&keeefjCeer meome
[e. Sme.kes. pewve, ueKeveT
efJeveeso kegceej efmebIeF&, ueKeveT
heer.kes. pewve Fbefojeveiej, ueKeveT
kewueeMeebo heeesoer, [eueeriebpe, ueKeveT
megMeerue kegceej pewve, [eueeriebpe, ueKeveT

-mebj#eke
-mebj#eke
-mebj#eke
-mebeespeke
-mebeespeke ceefnuee
-DeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-GheeOe#e
-ceneceb$eer
-ceb$eer
-ceb$eer
-kees<eeOe#e

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Dekeuebke pewve, [eueeriebpe, ueKeveT

heebo pewve, ieCesMeiebpe, ueKeveT
DecejsMeebo pewve, Dekeyejer ies, ueKeveT
efJevee kegceej pewve, meneoleiebpe, ueKeveT
censMeebo pewve, meneoleiebpe, ueKeveT
eJeCe kegceej pewve, Deefneeiebpe, ueKeveT
jekesMeebo pewve Deefneeiebpe, ueKeveT
eJeCe kegceej pewve keeiepeer, Deefneeiebpe ueKeveT
DeMeeske kegceej pewve, lenmeerue helesnhegj, yeejeyebkeer
cegVeeueeue pewve lenmeerue helesnhegj, yeejeyebkeer
heoceebo pewve, ef$eueeskehegj, yeejeyebkeer
jeceieesheeue pewve, ef$eueeskehegj, yeejeyebkeer
esceebo pewve, cencetoeyeeo DeJeOe, meerleehegj
Oece&kegceej pewve, cencetoeyeeo DeJeOe, meerleehegj
eerkegceej pewve, cencetoeyeeo DeJeOe, meerleehegj
leesleejece pewve efmeOeewueer, meerleehegj
kegbJejebo pewve, jecehegj ceLegje, meerleehegj
Gcee Mebkej pewve, hewleshegj, meerleehegj
cegVeeueeue pewve, meerleehegj
veJeerve mes"er, meerleehegj
megjsMeebo pewve, yeejeyebkeer
esce kegceej pewve egVet yesuenje, yeejeyebkeer
kevnweeueeue pewve, megcesjiebpe, yeejeyebkeer
eJeCe kegceej pewve, oefjeeyeeo, yeejeyebkeer
ceesnveueeue pewve, efkewleveiej, yeejeyebkeer
Meebefleemeeo pewve meje&he, efkewleveiej, yeejeyebkeer

(157)

(158)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

kemletjebo pewve, efkewleveiej, yeejeyebkeer

megYee<eebo pewve meje&he, efkewleveiej, yeejeyebkeer
heoceebo pewve, ieCesMehegj, yeejeyebkeer
kegbJejmesve pewve, yenjeFe
ekeeMeebo pewve, yenjeFe
vejsv kegceej pewve, yenjeFe
DeYee kegceej pewve, pejJeue jes[, yenjeFe
pecyet kegceej pewve, pejJeue jes[, yenjeFe
Jeerjsv kegceej pewve, jeeyejsueer
efceeerueeue pewve, yejeJeeb, jeeyejsueer
cekeKeveueeue pewve, FefeeLeeske
[e. efoueerhe pewve, hewpeeyeeo, DeJeOe
Gej eosMe-Deeieje ceC[ue meefceefle
efJevee kegceej pewve, cewvehegjer
hee keevle pewve, cewvehegjer
heb. efMeJeejCe ueeue Meeeer, cewvehegjer
censMe ebo pewve, kegjeJeueer
oe ceesnve pewve, meje&he, kegjeJeueer
keceueebo pewve, he$ekeej, kegjeJeueer
[e@. megMeerue kegceej pewve, kegjeJeueer
[e@. megOeerj kegceej pewve, YeewieebJe
megveerue kegceej pewve, YeewieebJe
peeieghle peer pewve, YeewieebJe
Deefjnvle MejCe pewve, mejee Deienle
veeLetjece pewve, mejee Deienle
censMeebo pewve, mejee Deienle

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

meleerMe ebo pewve, keeeceiebpe

vejsv kegceej pewve, keeeceiebpe
eceeso MejCe pewve, keeeceiebpe
Jeerjsv emeeo pewve, Deueeriebpe
DeMeeske kegceej pewve, Deueeriebpe
efJeceue ekeeMe pewve, Deueeriebpe
esceebo pewve meje&he, Se
kegueoerhe kegceej pewve, Se
meJexMe kegceej pewve, Se
Dekeuebke kegceej pewve, Se
meleerMe ebo pewve, keemeiebpe
efJeveeso kegceej pewve, keemeiebpe
megjsv kegceej pewve, keemeiebpe
jcesMeebo pewve, efyeuejece
efJeveeso kegceej pewve (hehhet), efyeuejece
efveJeeme peer pewve, mekeer
oeeebo peer pewve, mekeer
kehetjebo pewve, mekeer
jeceyeeyet eseebme kegceej pewve, efIejesj
yeueyeerj kegceej pewve, efIejesj
DejefJevo kegceej pewve, efIejesj
DejefJevo kegceej pewve, efIejesj
metjpeYeeve pewve, efIejesj
vejsv kegceej pewve, efIejesj
eerheeue pewve, DejeBJe
Depeerle kegceej pewve, DejeBJe

(159)

megvenjer ueeue pewve, DejeBJe

megYee<eebo pewve, DejeBJe
efJepee kegceej pewve, efmejmeeiebpe
keceue kegceej pewve, efmejmeeiebpe
mevele kegceej pewve, efmejmeeiebpe
DeMeeske kegceej pewve, jF&me, kejnue
veerjpe kegceej cegkesMe kegceej pewve, kejnue
peerJeve kegceej pewve, kejnue
efoueerhe kegceej pewve, kejnue
jepeerJe kegceej pewve, kejnue
censMeebo pewve jheefjee, FeJee
Deevevo pewve yeeyee, FeJee
ceveer<e kegceej pewve, FeJee
heeleerjece pewve, FeJee
Fvmesve pewve, pemeJebleveiej
jepeerJe kegceej pewve, pemeJebleveiej
nsceebo pewve, pemeJebleveiej
FvOJepe pewve, efMekeesneyeeo
[e@. evJeerj pewve, efMekeesneyeeo
Deefveue kegceej pewve, efMekeesneyeeo
DeYee kegceej pewve, efhejespeeyeeo
ueefuelesMe kegceej pewve, efhejespeeyeeo
Jeerjsv kegceej pewve, efhejespeeyeeo
[e@. efJeceuee osJeer pewve, efhejespeeyeeo
Jeerjsv kegceej pewve, efhejespeeyeeo
osJesv kegceej ceecee, efhejespeeyeeo

(160)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

eceeso kegceej pewve, efhejespeeyeeo

nefjefkeMeve pewve, efhejespeeyeeo
Devetheebo pewve, efhejespeeyeeo
keMceerj ebo pewve, efhejespeeyeeo
mebpeerJe kegceej pewve, efhejespeeyeeo
efJeveeso kegceej pewve, jepee kee leeue
keceue kegceej pewve, jepee kee leeue
ekeeMeebo pewve, jepee kee leeue
ceveespe kegceej pewve, tC[uee
heeC[s Jeerjebo pewve, tC[uee
censMeebo pewve, tC[uee
censv kegceej pewve, heefjne
peebleeremeeo pewve, heefjne
eJeerCe kegceej pewve, heefjne
efJeceue kegceej pewve, keesuee
eJeerCe kegceej pewve, keesuee
eboekeeMe pewve, keesuee
ceneJeerj emeeo pewve, DeJeeie{
jepesMeebo pewve keeskeer Jeeues, DeJeeie{
eesMe kegceej pewve, DeJeeie{
Deeveer kegceej pewve, DeJeeie{
esceebo pewve kewefcem, DeJeeie{
Oeve kegceej pewve, DeJeeie{
jJeerv kegceej pewve, peuesmej
Deevevo kegceej pewve, peuesmej
efvece&ue kegceej pewve, peuesmej

DeMeeske kegceej pewve, yejnve

jeceyeeyet pewve, Deeieje
censv kegceej pewve S[Jeeskes, Slceeohegj
efJevee kegceej pewve, Slceeohegj
iegueeyeebo pewve helLej Jeeues, Slceeohegj
kewueeMeebo pewve heesej, yeen
[e@. efJepee kegceej pewve, yeen
De#ee kegceej pewve, yeen
Deevevoerueeue pewve, pewlehegj keuee
censMeebo ieewjJe kegceej pewve, pewlehegj keuee
kewueeMeebo pewve, pewlehegj keuee
cegVeerueeue megYee<eebo pewve, pewlehegj keuee
jepesv kegceej pewve, MeceMeeyeeo
megjsMe ebo pewve, MeceMeeyeeo
[e@. Yethesv kegceej pewve, MeceMeeyeeo
DeMeeske kegceej pewve eye[e, ceLegje
[e@. peeekeeMe pewve, ceLegje
ceveesnjueeuepeer pewve, keesMeerkeuee
DeesceekeeMe peer pewve, keesMeerkeuee
efovesMeebo pewve, keesMeerkeuee
kewueeMeebo pewve, neLejme
Jeerjsv kegceej pewve, neLejme
jcesMeebo pewve eWiee, neLejme
Meevleerueeue pewve, neLejme
hebkepe kegceej pewve, neLejme
efJepee kegceej pewve, meemeveer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Delegue kegceej meblees<e kegceej pewve, meemeveer

meleerMeebo pewve, meemeveer
megceleebo pewve, ceemj meenye
Ghesv kegceej pewve, meemeveer
veerjpe kegceej pewve, efmekevojeT
Deefveue kegceej pewve, efmekevojeT
efMeJekegceej pewve, njogDeeiebpe
megMeerue kegceej pewve, njogDeeiebpe
ceveespe kegceej pewve, njogDeeiebpe
efJepee kegceej jeceefveJeeme pewve, njogDeeiebpe
jeceieesheeue meje&he, Delejewueer
$e+<eYekegceej pewve, Delejewueer
heJeve kegceej efJeefe$e kegceej pewve, Delejewueer

(161)

jepesv kegceej pewve meje&he, Delejewueer

%eeveebo pewve, Deueerie{
%eevesv kegceej pewve, Deueerie{
Oecexv kegceej pewve, Deueerie{
efJepee kegceej pewve, Deueerie{
megYee<eebo pewve, Deueerie{
eegcve kegceej pewve, Deueerie{
ekeeMeebo pewve, Deueerie{
peieJeerj efkeMeesj pewve, Deueerie{
jepesv kegceej pewve, Deueerie{
njcegKejee vejsv kegceej pewve, Deueerie{
Fvkegceej pewve, Deueerie{
efJeceue emeeo pewve, Deueerie{

G G G G G

meceJemejCe Yeejle ee$ee

yebieeue efyenej, Deemeece, veeieeueQ[, ceefCehegj

ceW meceJemejCe eJele&ve
peneB DevevleeW leerLekej ves efmeOeece heeee nw~
efme#es$e meccesoefMeKej efmejceewj leerLe& ieeee nw~~
Gme efyenej eeble ceW heeJevelee kee OJepe uenjeee~
meceJemejCe ee$ee ves efpemekee Devleme DeueKe peieeee~~
eee meYeer eebleeW ceW YeceCe kes heeeled hetJeeeue ceW meceJemejCe eJele&ve kee vecyej
Deeee~ meYeer ueesieeW ves meesee efke heeJeve leerLe& meccesoefMeKej mes Dee mLeeve keesF& Deewj
nes ner veneR mekelee nw hetJeeeue ceW MegYeejbYe kee~
Dele Devevle leerLekejeW keer efmeYetefce leerLe&jepe meccesoefMeKej mes meceJemejCe kee
eJele&ve eejbYe ngDee~ eele 8 yepes mejmJeleer YeJeve ceW meYee ngeer~ meYee ceW Deeeee&
eer mebYeJemeeiej Deeeee& eer mevceeflemeeiej, Deeeee& eer efJeJeske meeiej,cegefveeer
efvejbpevemeeiej, cegefve eer ceOegmeeiej Je Deveske meeefOJeeeB meYee ceW efJejepeceeve LeeR~ eneB
hej meceepe vener nw~ efhej Yeer hetje neue Yeje ngDee Lee~ yeessefueee ngF Je hetjs yeepeej ceW
MeesYeeee$ee efvekeueer Ketye Glmeen kes meeLe meYeer meeOeg MeesYeeee$ee ceW meefcceefuele ngS~
meYeer kecesefeeW ves jLe kee mJeeiele efkeee Je Deejleer kejer~
meccesoefMeKej keer jpe ueskej Je meYeer eebleeW kee DeeMeerJee&o ueskej hetJeeeue kee
eJele&ve Meg nes ieee~ efieefj[ern, osJeIej nesles ngS Yeeieuehegj hengBes~ meceepe ceW
DeleefOeke Glmeen Lee~ meejs veiej ceW peien-peien yewvej Je leesjCeej ueies Les~ hetueeW
mes peien-peien eewke mepee jKes Les~ eneB hej cebefoj yengle megvoj nw~ eele meYee ceW
cegKe DeefleefLe eer jekesMe kegceej efceee hegefueme DeOeer#eke Yeeieuehegj Les~ oerhe epJeuevekej
eer efcee peer ves Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele kejeR~ meejs veiej ceW MeesYeeee$ee Ietceer~ Ketye
mJeeiele Je Deejleer ngeer~
eneB mes jLe efkeMeveiebpe kes efueS emLeeve kej ieee~ oesveeW jLeeW kees heeveer kes
mercej ceW jKekej veoer heej kejJeeeer ieeer~ efkeMeveiebpe JeeueeW keer Demeerce Yeefe Leer~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(163)

jeef$e ceW nceW hengBeves ceW Lees[er osj nes ieeer~ meYeer ueesie osKeves efvekeue iees efke jLeeW
ceW keee nes ieee? Ketye Yeefe mes eele hetpeve ngF& lelheeeled meYee ngF&~ meYee DeOe#e
eeboceue peer mejeJeieer (keeee&Oe#e hetJeeeue meceJemejCe eer efJenej meefceefle) Les~
MeesYeeee$ee yengle megvoj efvekeueer~
keevekeer, "ekegjiebpe, cewveeieg[er, ceeLeeYeeiee, oervene, keteefyenej, ieewjerhegj nesles
ngS Deemeece ceW eJesMe ngDee~ Oegye[er nesles ngS yebieeF& ieebJe hengBes~ eneB hej meceJemejCe
kes oMe&veeLe& eer Deefveue Yet<eCe eewOejer ecejepe ceb$eer Demece mejkeej heOeejs~ yejhese
jes[, veueJee[er, jbefieee, Keehesefee, lespehegj yeeskeeKeele, yes[ieebJe, peesjne, efMeJemeeiej
nesles ngS jLe ef[yetie{ hengBee~
ef[yetie{ JeeueesW ves hetJe& mes ner leweejer keer ngF& Leer~ hengBeles ner Deejleer kej mJeeiele
efkeee~ eele Ssefleneefmeke MeesYeeee$ee efvekeueer~ eneB mes eflevemegefKeee veiej ceW hengBes~
ye[s-ye[s ies yeves ngS Les~ Ketye DeeJeYeiele, melkeej ngDee~ meYeeOe#e eer ceoveueeue
heeveer Les~ eneB hej hetJeeeue keer meyemes Deer yeesefueeeb ngF&~ MeesYeeee$ee 5 Iebs leke
eueer, peien-peien Ketye mJeeiele ngDee~ Ketye emeeo efJelejCe ngDee~ eneB mes ieesueeIee
nesles ngS [erceehegj hengBes~
[erceehegj JeeueeW ves jLe keer DeeieJeeveer kej Deejleer keer~ ceOeevn ceW 1 yepes het.
#eguueke eer meccesoefKej peer kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW Iegceeer ieeer~
[erceehegj mes Deieues efove Fcheeue kes efueS jJeevee ngS~ heneef[eeW kee Me yengle
megvoj ueie jne Lee~ TBeeF& hej yemee ngDee keesefncee yengle megvoj ueie jne Lee~ ceeie&
yengle ner ogie&ce SJeb Kelejveeke nw uesefkeve eeke=efleke meewvoe& kee Deevebo uesles ngS nce
ueesie pee jns Les~ Fcheeue hengBeves hej Ske hewke^er ceW jLe Ke[e nes ieee~ nce meYeer
ueesie efoiecyej pewve cebefoj ceW "njs~ Glmeen DeleefOeke Lee~ hetJe& mebOee hej cebefoj ceW
meYee ngF&~ yeesefueee ngF&~ meYeer JeeeDeeW kes eJeeve ngS~
eele 8 yepes cebefoj peer ceW meYee ngeer~ cegKe DeefleefLe ceneceefnce jepeheeue
ceefCehegj Jesoceej Jeen peer Les~ meYeeOe#e eer levemegKejee mes"er Les~ meYeemLeue
KeeeKee Yeje ngDee Lee~ meYee kee MegYeejbYe cesjs cebieueeejCe mes ngDee~ lelheeeled

(164)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

meceepe kes DeOe#e eer levemegKejee peer ves mJeeiele Yee<eCe efkeee~ Fmeer ke[er ceW eer
mJehe ebo peer meesieeveer ves jLe kee heefjee eoeve efkeee~ ceneceefnce peer ves Deheves
Yee<eCe ceW Fme jLe kees Meebefle Je Deceve kee otle yeleeee SJeb hetpe ceeleepeer kes eefle
Deheveer ee Jee kejer~ efpevneWves Fme egie ceW Ssmee mejenveere keee& efkeee nw~
Deefnbmee Meekeenej Je pewveOece& keer eeeervelee kes GsMe kees ueskej efvekeuee nw~ Gme
keee& ceW meheue nes ener cesjer MegYekeecevee nw~ keee&ece kee mebeeueve eceeso pewve kej
jns Les~ cebeemeerve levemegKejee mes"er (DeOe#e) mJehe ebo meesieeveer (GheeOe#e) ceQ
Deewj heb.megOece& ebo Meeeer (mebeeueke) Les~ lelheeeled jepeheeue peer ves oerhe epJeueve
kej jLe keer Deejleer keer Je njer Peb[er efoKeekej ceefCehegj eeble kes efueS eJele&ve efkeee~
jLeee$ee yengle YeJe Leer~ SsjeJele neLeer kes Deeies 200 ceefnueeSb keueMe ueskej
hebefeye neskej eue jner LeeR~ neLeer Iees[s Je yees OJepeeSb ueskej eue jns Les~ ceefCehegjer
ve=le Jeeues ve=le kejles eue jns Les~ peueheeve keer JeJemLee Leer~ heue yeeb jns Les~ ueieYeie
1 efkeceer. leke uecyee peguetme Lee~ Deepe henueer yeej pewve meceepe kes keee&ece ceW eneB
jepeheeue Deees Les~
Fcheeue mes efJepee veiej hengBes~ eneB hej nce ueesie leerve efove jns~ FueskeMeve keer
Jepen mes leerve efove eJe&leve yebo jne eneb hej nceeje Je heb. peer kee mJeeiele Meeru[ oskej
Je Deemeeceer esheer henveekej efkeee~ MeesYeeee$ee yengle Deer efvekeueer~
ieesneer ceW ceneJeerj YeJeve ceW meYee ngeer~ meYeeOe#e eer ngkeceerebo peer heeC[ee
(hetJe& cenemeYee DeOe#e) Les~ cegKe DeefleefLe eer levemegKejee mes"er Je jleveueeue peer
jeje Les~ Glmeen Dee Lee~ Ketye mJeeiele melkeej efkeee~ jLe kes oMe&ve kejves JeeueeW
keer Deheej Yeer[ Leer~ cesve yeepeej mes jLe ee$ee efvekeueer GlmeenhetJe&ke keee&ece ngDee~
ieJeeuehee[e ceW meceepe kes 2 Iej nQ Ske ewleeuee nw uesefkeve eneB JeeueeW kes
Deeen hej eneB kes~ jeef$e efJeeece eneR hej ngDee~ eele Deejleer kej jLe emLeeve
kej ieee~ efmeueerieg[er nessles ngS yeejmeesF& hengBes~ yeejmeesF& kee jemlee yengle Kejeye Lee~
nce 10 efkeceer. 6 Iebs ceW hengBes~ jeef$e 2 yepes eece ceW hengBes~ eser meer peien nw hej
Glmeen Flevee Dee efpemekee JeCe&ve efpelevee kejes kece nw~ eneB hej ye. Jeerjsv peer

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(165)

ves mJeeiele meYee ceW GlmeenhetJe&ke Yeeie efueee~

jeeiebpe, Oegefueeeve, heekeg[, De[bieeyeeo, efcepee&hegj, ievekej, pebieerhegj, meefvceleveiej,
ueeueieesuee nesles ngS efpeeeiebpe hengBes~ meYee ceW cegKe DeefleefLe eer meblees<e efmebn eeJeuee
esej cewve efpeeeiebpe Les~ Glmeener meceepe Leer~ ceeveveere esejcewve peer ves meYee ceW
Deekej Deheves kees Oeveceevee SJeb ceebmeenej kee leeie kej efoee~ MeesYeeee$ee meejs
veiej ceW Iegceeeer ieF&~ Keie[e yenjecehegj ceW meYee kes ceOe cegKe DeefleefLe kes he ceW
hegueke Yeeeee& Deees~ Yeeeee& peer ves yebieeueer ceW Dehevee DeespemJeer Yee<eCe efkeee
SJeb meYee mes eYeeefJele neskej iees~ hetjs cegefMe&oeyeeo efpeues ceW eJele&ve yengle Dee jne~
eefleefove 2 Jeefe Deieues ieebJe mes jLe kees uesves Deeles Les~ Ketye Yeefe mes hetjs efpeues ceW
keee&ece ngS~
yeb[sue yeepeej mes efjme[e hengBes~ eneB hej Deeeee& eer Jeemeghetpe meeiej peer cenejepe
efJejepeceeve Les~ meYee leCe heeke& ceW ngeer~ Dee heb[eue yevee ngDee Lee~ cegKe DeefleefLe
mLeeveere efJeOeeefekee peer Leer~ Ketye GheefmLeefle Leer~ Dee keee&ece ngDee~
keuekeee ceW ye[e yeepeej efmLele efoiecyej pewve cebefoj ceW meYee ngeer~ hetje ne@ue
Yeje ngDee Lee~ meYeeOe#e eer meerleejece heeveer Je cegKe DeefleefLe eer ceoveueeue yepe
Je ngkeceerebo heeveer Les~ efJeefMe DeefleefLe eer megOeemegMeerue efJeOeeeke Les~ meYeer
ieCeceeve cenevegYeeJeeW ves GlmeenhetJe&ke keee&ece ceW Yeeie efueee~
keesueeIee ceW ueesie heueKe heeJe[s efyeekej jLe kee Fblepeej kej jns Les~ meejs
cebefoj kees ueeFeW mes mepee jKee Lee~ Ketye Meeveoej keee&ece ngDee~ meejs veiej ceW
MeesYeeee$ee kes ceeOece mes Oetce ceee oer~
yesuoe nesles ngS Ke[iehegj hengBes~ Ke[iehegj ceW Oece& kes eefle efe ueesieeW keer keeheer
efoKeer~ meYee Oece&Meeuee ceW ngeer~ meYeeOe#e eer megYee<eebo pewve Je cegKe DeefleefLe eer
jefJeMebkej heeC[se esejcewve veiej heeefuekee Les~ cebe mebeeueve efJeceue kegceej peer kej jns
Les~ MeesYeeee$ee ueieYeie 3 Iebs leke eueer peien-peien hese heoeLeeX keer JeJemLee Leer~
jepee eseebme ves Ketye heue yeebbs~ meejer meceepe kee meecetefnke Yeespe ngDee~
ogiee&hegj, jeveeriebpe, ogceeveer, hete[e nesles ngS ceefnpeece hengBes~ keee&ece keer hetJe&

(166)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mebOee hej nce veiej ceW hengBes Ske efkeueesceerj henues ner ueesieeW ves heerlee keekej veiej
eJesMe kejJeeee~ veiej Deeieceve kes efueS veeefjeue YeW efkeee~ meYeer ueesie jbie iegueeue
G[eles ngS ueesie jLe kees veiej ceW ues iees~ eele cebefoj ceW meYee ngF&~ meYeeOe#e eer Oece&ebo
heeveer Les~ cegKe DeefleefLe eer ye. jepesMe YeFee peer Les~ cebe mebeeueve eer ekeeMeebo peer
kej jns Les~ Glmeen Dee Lee~ ye. jepesMe peer ves Deheves JeeJe ceW het. ieefCeveer eer %eeveceleer
ceeleepeer kees pewve meceepe keer ceoj sjsmee yeleeee~ henueer meewOece& Fv keer yeesueer eer Oece&ebo
peer heeveer ves 51000 ceW eehle kejer~ MeesYeeee$ee yengle Deer efvekeueer~ peien-peien ies
Je yewvej ueies Les~ Ketye emeeo yebe SJeb Deejleer peien-peien ngF&~
Oeveyeeo nesles ngS kelejemeie{ hengBes~ eneB hej meceJemejCe kee mJeeiele meYeer
meceepeeW ves efkeee~ Jew<CeJe meceepe, censejer meceepe, Jeeheej ceC[ue meYeer ves Ketye
mJeeiele efkeee~ hetjs keee&ece ceW njer emeeo peer kee keeheer meneesie eehle ngDee~
KejKejer, eemeyeeskeejes, hegefueee nesles ngS jeBeer hengBes~
PeejKeb[ keer jepeOeeveer jebeer ceW meceJemejCe kee YeJe mJeeiele ngDee~ meYee
ceW Deeeee& eer heeveboer peer cenejepe memebIe efJejepeceeve Les~ meYeeOe#e eer
ceneJeerj emeeo peer meesieeveer Les~ cegKe DeefleefLe eer jecepeer ueeue peer Meej[e
PeejKeb[ jepe kes eLece efJeefOe SJeb veeeceb$eer Les~ efJeefMe DeefleefLe eer efMeJeepeer
ceneve kesjs hegefueme ceneefveosMeke efceiejeveer Je Deej.kes. keeefjee DeeF&.peer. efceiejeveer
Les~ Glmeen Dee Lee~ ceeveveere cegKe DeefleefLe peer ves jLe hej mJeeefmleke yeveekej
veiej kes efueS eJele&ve Meg efkeee~ peien-peien ies yeves ngS Les~ hese heoeLe& ceW
heshmeer yeb jner Leer~ peueheeve keer JeJemLee Leer~ Fme DeJemej hej ceb$eer peer ves
ceebmeenej kee mebkeuhehetJe&ke leeie efkeee~
jeceie{ kewv, hesjJeej, mee[ce, ieesefceee keguejes, F&mejeryeepeej, meefoee nesles
ngS npeejeryeeie hengBes~ npeejeryeeie ceW yeeefjMe ceW Yeer jLeee$ee efvekeueer~ Yeerieles ngS Yeer
ueesie Deevebo kes meeLe eue jns Les~ keeheer Yeer[ Leer~ eewheejCe FKeesjer nesles ngS eleje
hengBes~ eleje veiej ceW meceJemejCe kee mJeeiele kejves eer peeMebkej efleJeejer efpeuee
keueskej Deees~ Ketye Glmeen kes meeLe jLeee$ee Ietceer~

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(167)

[eueveiebpe jLe hengBeves hej meYeer ves Deejleer kejer~ meceJemejCe jLe kes mJeeiele kes
efueS eer Fvefmebn peer veeceOeejer PeejKeb[ efJeOeeve meYee DeOe#e heOeejW~ GvneWves Deheves
JeeJe ceW kene efke ceQ efmeKe ntB~ efhej Yeer cesjs Iej ceW ceebmeenej lees otj heepe, uenmegve
Yeer veneR Keeee peelee nw~ yengle emeVe neskej Deheveer MegYekeeceveeSb esef<ele keeR~
Deewjbieeyeeo ceW meceJemejCe jLe kes mJeeiele kes efueS eer eYetemeeo peer pepe
efmeefJeue kees& heOeejs~ meeLe ceW keF& Jekeerue Je jefpemej Yeer Deees~ ye[er Yeefe mes Jes
meejer efeee osKe jns Les~ Oevekegyesj ves meYeer kees Ske-Ske jlveYeW efkees, YejleeeJeleea
ves hegmlekebs YeW keer Je jepee eseebme ves emeeo efoee~ meYeer kes efueS SsjeJele neLeer Ske
Deeke<e&Ce kee kesv Lee~ meYeer ueesie MeesYeeee$ee ceW meeLe-meeLe eues~
jheeriebpe ceW Debeue DeefOekeejer ves heerlee kee kej jLe kee veiej YeceCe kejJeeee~
ese mee ieebJe nw hej Yeefe yengle Leer~ pewve-Depewve meYeer ves jLe kee mJeeiele efkeee~
ieee nesles ngS nce meYeer ueesie kees[jcee hengBes~
kees[jcee ceW Glmeen yengle Dee Lee~ peien-peien yewvej Je ies ueies Les~ meejs
veiej kees mepee jKee Lee~ eneB hej Deeeee& eer Yejlemeeiej peer cenejepe memebIe
efJejepeceeve Les~ eele cebefoj peer ceW yeesefueeeb ngeer~ lelheeeled mLeeveere efJeOeeefekee peer
ves oerhe epJeueve kej jLe kee mJeeiele Je Deejleer Gleejer~ MeesYeeee$ee hetjs veiej ceW
Iegceeeer~ peien-peien Ketye mJeeiele SJeb Deejleer ngF&~ keF& eewjeneW hej jLe jeskekej
Deefnbmee Meekeenej kes mebosMe efoes iees~ MeesYeeee$ee pewve YeJeve hengBe kej meYee ceW
heefjJeefle&le nes ieF&~ eneB hej Deeeee& eer kes meeefveOe ceW meYee ngF&~ GheefmLeefle yengle
Leer~ Deeefe&kee eer meeeoceleer ceeleepeer ves YeieJeeve $e+<eYeosJe kes eefj$e hej ekeeMe
[euee leLee het. ceeleepeer kes yeejs ceW yeleeles ngS Fme egie keer meJe&es Deeefe&kee yeleeee~
Deeeee&eer ves Fme ee$ee nslet Dehevee DeeMeerJee&o eoeve efkeee~ S[Jeeskes Devethe pewve
efhejespeeyeeo JeeueeW ves jLe kees meceepe kes efueS Ske Deveghece osve yeleeee~ hetje ne@ue
Yeje ngDee Lee~ keee&ece yengle megvoj ngDee~
veJeeoe hengBes hej YeJe mJeeiele ngDee~ meYee pewveYeJeve ceW ngeer~ meYeeOe#e eer
ceeefCekeebo pewve Les~ cegKe DeefleefLe eer heJeve kegceej oeref#ele Les~ eer oeref#ele Ske Des

(168)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

peeves-ceeves Jeee Les, GvneWves Deheves DeespemJeer Yee<eCe kes eje meceJemejCe jLe kee
DeefYeJebove efkeee~ eneB mes nce ueesie iegCeeJeeb #es$e hej hengBes~ eneB mes ieewlece mJeeceer kees
cees#e eehle ngDee nw~ meYeer keceser JeeueeW ves Ketye mJeeiele kej Deejleer Gleejer~
jepeie=ner #es$e hej meceJemejCe hengBee~ meYeer ves YeefehetJe&ke mJeeiele efkeee~ eneb
mes efJehegueeeue heJe&le efoKelee nw~ peneB hej YeieJeeve ceneJeerj kee meceJemejCe Deeee
Lee~ Deepe mee#eele meceJemejCe osKekej ueesie hetues veneR mecee jns Les~ meejs veiej ceW
jLe Iegceeee~ nce meYeer ueesieeW ves Yeespeve efkeee~ meceJemejCe heeJeehegjer #es$e hej hengBee~
heeJeehegjer #es$e keceser SJeb meYeer kece&eeefjeeW ves ceeuee henveekej nce ueesieeW kee
mJeeiele efkeee~ eneB kee keee&ece nceejer efuem ceW veneR Lee efkebleg meYeer ueesieeW kes
Deeen hej jLe ues iees~ meyeves Deejleer Gleejer Deewj hegve jLe YeieJeeve ceneJeerj keer
pevceYetefce kegC[uehej (veeueboe) hengbeer~ ~
hevee veiej ceW meYeer ueesieeW ves efceuekej DeYetlehetJe& mJeeiele efkeee~ MeesYeeee$ee
5-6 Iebs leke eueer~ eneB mes Deeje keer Deesj emLeeve efkeee~ ceeie& yengle euelee ngDee
nw FmeefueS hengBeves ceW Lees[er osj nes ieeer~ Deeje Menj ceW meYeer egJee mebie"ve Jeeues
10 efkeceer. henues ner Dee iees~ ye[s Glmeen kes meeLe jLe kes Deeies veejs ueieeles ngS eue
jns Les~ jeef$e ceW Menj mes henues ner kes JeneR jeef$e efJeeece ngDee~ en Oece&hejeeCe veiejer
nw~ Iej-Iej ceW ewleeuee nQ~ MeesYeeee$ee yengle efJeMeeue Leer~ peien-peien Deejleer ngF&~
MeesYeeee$ee meYee ceW heefjefCele nes ieF&~ $e+<eYeosJe mebieeser ngF&~ meYeer efJeeveeW ves ye{e{kej Deheves JeeJe jKes~ egJeeceb[ue kee yengle meneesie eehle ngDee~ Fmeer kes meeLe
hetJeeeue kee eJele&ve mecheVe nes ieee~
hetJeeeue kes leerLe&meccesoefMeKej, Yeeieuehegj, ebheehegj, iegCeeJeeb, jepeie=ner, heeJeehegjer, kegC[uehegj
mJeeiele nsleg heOeejs efJeefMe DeefleefLeYeeieuehegj
cewveeieg[er
yebieeF& ieebJe

-eer jekesMe kegceej efceee hegefueme DeOeer#eke

-keefceMvej meenye
-eer Deefveue Yet<eCe eewOejer ecejepe ceb$eer Demece

(169)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

Fcheeue
efjme[e
keuekeee
Ke[iehegj
jebeer

-ceneceefnce jepeheeue ceefCehegj eer Jeso ceejJeen peer

-efJeOeeefekee
-eer megOeebMeg peer Meerue efJeOeeeke
-eer jefJeMebkej heeC[se esej cewve veiej heeefuekee
-eer jecepeer ueeuepeer Meej[e efJeefOe SJeb
veeeceb$eer PeejKeb[ jepe
-eer efMeJee peer ceneve kesjs hegefueme ceneefveosMeke efceiejeveer
-eer Deej.kes. keeefjee DeeF&.peer. efceiejeveer
eleje
-eer peeMebkej efleJeejer keueskej
[euveiebpe
-eer Fvefmebn veeceOeejer efJeOeeve meYee DeOe#e PeejKeb[
Deewjbieeyeeo
-eer eYet emeeo peer pepe efmeefJeue kees&
kees[jcee
-efJeOeeefekee
meeOegDeeW kee meeefveOemecceso efMeKej
-Deeeee& eer mebYeJe meeiej peer cenejepe
-Deeeee& eer mevceeflemeeiej peer cenejepe
-cegefveeer ceOegmeeiej, cegefve eer efvejbpeve meeiej peer
{es[ieebJe
-Deeeee& eer oeemeeiej peer cenejepe memebIe
[erceehegj
-#eguueke eer meccesoefMeKej peer cenejepe
meefjee
-Deeefe&kee eer heeeer ceeleepeer
kees[jcee
-Deeeee&eer Yejlemeeiej peer cenejepe memebIe

Deemeece, yebieeue, efyenej, veeieeueQ[, ceefCehegj eJele&ve

ece.
1.
2.
3.

mLeeve
meccesoefMeKej
efiej[ern
osJeOej

Iej
20

cebefoj
2
1

(170)

ece.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
Yeeieuehegj
efkeMeveiebpe
keevekeer
"ekegjiebpe
cewveeieg[er
ceeLeeYeeiee
oervene
kete efyenej
ieewjerhegj
Oegye[er
yebieeF&ieebJe
yejhese jes[
veueJee[er
jbefieee
Keehesefee
lespehegj
yeeskeeKeele
yes[ieebJe
peesjne
efMeJemeeiej
ef[yetie{
eflevemegefKeee
ieesueeIee
[erceehegj
Fcheeue
efJepeeveiej

Iej
120
120
40
15
1
5
40
2
5
41
50
17
120
35
45
30
15
2
40
8
110
80
9
350
100

cebefoj
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
1
1
1

(171)

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ece.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.

mLeeve
ieesneer
ieesuehee[e
efmeueerieg[er
yeejmeesF&
jeeiebpe
Oegueereeve
heekeg[
De[bieeyeeo
efcepee&hegj ievekej
De[bieeyeeo
mevceefleveiej
ueeueieesuee
efpeeeiebpe
Keie[e
yeb[sue yeepeej
efjme[e
yeeueer
keuekeee
keesueeIee
yesueoe
Ke[iehegj
ogiee&hegj
jeveeriebpe
ogceeveer
heteb[e (Deejleer)
efceefnpeece
Oeveyeeo

Iej
800
4
25
35
10
50
15
30
15
30
9
30
48
40
70
50
30
32
70
30
8
42
45
40

cebefoj
2
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1

(172)

ece.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.

meceJemejCe Yeejle ee$ee

mLeeve
kelejemeie{
KejKejer
eeme yeeskeejes
hegefueee
jeBeer
jeceie{ kewv
hesjJeej
mee[ce
ieesefceee
hegmejes
F&mejer yeepeej
meefjee
npeejeryeeie
eesheejve
FKeesjer
eleje
[eueveiebpe
Deewjbieeyeeo
jheeriebpe
ieee
Pegcejerleuewee
veJeeoe
iegCeebJee
jepeefieefj
heeJeehegjer
kegC[uehegj
hevee
Deeje

Iej
20
9
32
50
300
65
9
22
11
1
30
15
175
8
3
13
50
12
40
160
160
32
75
500

cebefoj
1
1
1
1
1
1
1
1
1
5
1
2
1
1
1
1
1
1
1
2
1
7
56

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

(173)

YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eer efJenej hetJeeeue meefceefle

njKeebo peer mejeJeieer, keesuekeelee -mebj#eke
jepekegceej mes"er, keesuekeelee
-DeOe#e
ngkeceerebo heeC[ee, ieesneer
-keeee&Oe#e (Deemeece)
eeboceue heeC[ee, efkeMeveiebpe
-keeee&Oe#e (efyenej)
levemegKejee mes"er, ieesneer
-GheeOe#e
kevnweeueeue mes"er, Deewjbieeyeeo
-GheeOe#e
Yeeieebo heneef[ee, keesuekeelee
-GheeOe#e
heVeeueeue mes"er, [erceehegj
-GheeOe#e
DeMeeske kegceej heeC[ee, efiejer[ern -GheeOe#e
levemegKejee mes"er, Fcheeue
-GheeOe#e
ceneJeerj emeeo iebieJeeue, keesuekeelee -GheeOe#e
ekeeMeebo heeveer, keesuekeelee
-ceneceb$eer
kesJeueebo heeveer, keesuekeelee
-kees<eeOe#e
jleveueeue jeje, ieesneer
-ceb$eer
Meebefleueeue eye[e, [erceehegj
-ceb$eer
kesMejerceue eye[e, Fcheeue
-ceb$eer
nefjemeeo heneef[ee, kelejemeie{
-ceb$eer
Meebefleueeue mes"er, hevee
-ceb$eer
Deefpele heeveer, keesuekeelee
-ceb$eer
meome
Deefpele mes"er, keesuekeelee
ceoveueeue yepe, keesuekeelee
kewueeMeebo ye[peelee, keesuekeelee
keueeCepeer PeebPejer, keesuekeelee
heejmeceue heeveer, keesuekeelee
hetjCeebo pewve, keesuekeelee
kewueeMeebo pewve, meer.S. keesuekeelee
Deefveue kegceej "esuee, keesuekeelee
DeYee kegceej pewve, keesuekeelee
Deefveue ye[peelee, keesuekeelee

(174)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

megMeerue heeC[ee neJe[e

nbmejepe mes"er, keesuekeelee
ceesnveueeue heeC[ee, keesuekeelee
efJeceue peer heeveer, keesuekeelee
Fvebo keeuee, efceefnpeece
jleveueeue iebieJeeue, hegefueee
efJeveeso mejeJeieer, hegefueee
mevele kegceej pewve, Ke[iehegj
censv kegceej pewve, yeC[sue
YeesueeveeLe pewve, yeeueer Gejhee[e
DeMeeske kegceej keeuee, yejncehegj
Meebefleebo eye[e, efpeeeiebpe
Yeeieebo eye[e, ueeueieesuee
peekegceej mes"er, mevceefleveiej
jleveueeue heeveer, pebieerhegj
jleveueeue mes"er, De[bieeyeeo
censv heeesoer, efcepee&hegj
ceesnveueeue Depecesje, Oegefueeeve
vesceerebo heeveer, keevekeer-oeueKeesue
leejeebo eye[e, efkeMeveiebpe
ef$eueeskeebo mes"er, efkeMeveiebpe
efyenej SJeb PeejKeCb[ kes meomejleveueeue efJeveeekee, Yeeieuehegj
Oevekegceej heeC[ee, veJeeoe
kewueeMeebo heeC[ee, hevee
megyeesOe kegceej pewve, Deeje

censv kegceej pewve, ieee

ceeCekeebo iebieJeeue, jeBeer
efJeee ekeeMe pewve, jeceie{
leejeebo iebieJeeue, ieesefceeeb
keceue kegceej pewve, mee[ce
leejeebo pewve, osJeOej yewpeveeLeOeece
megjsMe PeebPejer, Pegcejer leuewee
mJeheebo meesieeCeer, npeejeryeeie
eflejceue heeveer, npeejeryeeie
Gccesoceue Meen, efiejer[ern
jepesv kegceej pewve, F&mejeryeepeej
mebpee pewve, Oeveyeeo
Fvebo jeje, yeeskeejes merue efmeer
kewueeMeebo pewve, peceMesohegj eeveiej
ceesnveueeue "esuee, "ekegjiebpe
mechelepeer heeveer, yeejmeesF&
hegKejepe yeekeueerJeeue, heekeg[
Deemeece, veeieeuewC[ SJeb Fcheeue kes meome
efJepee kegceej heeC[ee, ieesneer
Petcejceue iebieJeeue, ieesneer
pee kegceej keeuee, ieesneer
helesnebj keeuee, Keehesefee
efceeerueeue heeveer, lespehegj
jepekegceej mes"er, efJeeveeLe eejeueer
megjsMe heeC[ee, Gej ueefKecehegj
Meebefleueeue pewve, efMeueeheLeej

Jeerj %eeveesoe ebLeceeuee

ceneJeerj keemeueerJeeue, ef[yetie{

ngueemeebo mes"er, eflevemegefkeee
Yeeieebo yeekeueerJeeue, efMeJemeeiej
efJeceue kegceej heeveer, peesjne
yebmeerueeue PeebPejer, ceefjeeveer
ogueerebo yeekeueerJeeue, [sjieeBJe
iebYeerjceuepeer ye[peelee,
yeeskeeKeele(peesjnee)
Deefpele kegceej yeekeueerJeeue,
ieesueeIee (peesjne)
ieCehele iebieJeeue, [erceehegj
DeesceekeeMe mes"er, [erceehegj
ceVeeueeue yeekeueerJeeue, Fcheeue

(175)

ceneJeerj emeeo mes"er, efmeuej

eerebo iebieJeeue, efMeueebie
Fvojebo heeC[ee, efMeueebie
Meebefleueeue yeie[e, efJepeeveiej
Deevevoerueeue iebieJeeue, jbefieee (keecehe)
kehetjebo jeJebkee, veueyee[er (Deemeece)
peekegceej pewve, yejhese jes[
efMeJeevojee jeje, yebieeF& ieebJe
kevnweeueeuepeer keemeueerJeeue, ieewjerhegj (OegJe[er)
nvegceeve emeeo ye[peelee kejerceiebpe
efJeveeso kegceej eye[e, efomehegj (ieesneer)
leejeebo pewve, ceesjsn
efJeceue kegceej pewve, ef[het

Fme ekeej meb#eshe ceW ceQves YeieJeeve $e+<eYeosJe meceJemejCe eerefJenej keer
Yeejleee$ee kee DeeBKees osKee efe$eCe emlegle efkeee nw~ Gme meceJemejCe eJele&ve mes
eehle DeLe&jeefMe kee meogheeesie efoiecyej pewve ef$eueeske MeesOe mebmLeeve, pecyeterhenefmleveehegj kes ceeOece mes YeieJeeve $e+<eYeosJe keer oer#ee SJeb %eeve Yetefce eeeieFueeneyeeo ceW $e+<eYeosJe lehemLeueer veeceke leerLe& kes efvecee&Ce ceW ngDee nw leLee JeneR
hej Gme meceJemejCe keer mLeeF& mLeehevee keer ieF& nw~ Gme leerLe& kes oMe&ve kej Deehe
meYeer Dehevee peerJeve meheue kejWs ener cebieue esjCee nw~

G G G G G

(176)

meceJemejCe Yeejle ee$ee

Yepeve
-e%eeeceCeer Deeefe&kee evoveeceleer
lepe&-meew meeue henues.........
yeerles egieeW ceW eneB hej meceJemejCe Deeee Lee.......meceJemejCe Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneb pevece heeee Lee~~ ske.~~
kejes[eW meeue henues Yeer, npeejeW meeue henues Yeer~
$e+<eYe ceneJeerj Fme Oejleer hes KeeS Deewj Kesues Yeer~~
Yeejle keer JemegOee hej leye mJeie& Glej Deeee Lee-mJeie& Glej Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneb pevece heeee Lee~~1~~
ngDee Lee efpeveJejeW kees efoJe kesJeue%eeve peye Jeve ceW~
leYeer Ssmes meceJemejCeeW keer jevee keer Leer Oeveheefle ves~~
Fv cegveer eeer meyeves ueeYe yengle heeee Lee-ueeYe yengle heeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneb pevece heeee Lee~~2~~
Deepe kes Fme cenekeefueegie ceW veefnb mee#eeled efpeveJej nQ~
leYeer nce cetefle&eeW kees eYeg yeveekej jKeles cebefoj ceW~~
meefleeeW ves Fvekeer Yeefe kejkes ueeYe heeee Lee-kejkes ueeYe heeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneB pevece heeee Lee~~4~~
DeOej DeekeeMe keer jevee Oeje hej Deepe efoKeleer nw~
yeere ceW evovee osKees eYet keer ievOekegef Yeer nw~~
meceJemejCe kee en JeCe&ve MeeeeW ceW Deeee Lee-MeeeeW ceW Deeee Lee~
ceQves ve peeves leye keneb pevece heeee Lee~~4~~

G G G G G