CHNG VI: QU TRNH NITRO HA

1. NHNG C TRNG V QU TRNH NITRO HA - nh ngh : Qu trnh nitro ha l qu trnh a mt hoc nhiu nhm -NO2 vo trong cc hp ch t trung gian! "#$ l mt trong nh%ng qu trnh c& '(n trong )N*++) v +, v cho -(n ph.m c nhiu /ng 01ng2 -(n 3u t thu4c n56 -(n 3u t n7c hoa6 -(n 3u t -&n v v8cni6 cc 0ung m9i6 cc hp ch t amin! - !h"n #$%&: t:$ thuc vo vi;c g<n nhm -NO2 = ngu$>n t? )6 N6 O ph#n thnh cc qu trnh2 @ ) nitro ha @ O nitro ha @ N nitro ha *rong A 0Bng n$ th ) nitro ha c quan t#m nhiu nh t v c chia thnh2 @ nitro ha cc h$0rocac'on th&m @ nitro ha cc h$0rocac'on mBch thCng - Qu trnh n$ c thD tiEn hnh trong pha lFng hoc pha GhH v7i tc nh#n nitro ha thIng 0:ng l +NOA hoc N2OJ Kp8nto3it 0init&L hoc N2OM Kt8ro3it 0init&L - )c ph&ng php thNc hi;n qu trnh ) nitro ha 2 @ thE O ngu$>n t? + 'Png O nhm -NO2 @ thE O nhm ch t no tr>n nh#n th&m 'Png O nhm -NO2 @ cng nhm -NO2 vo n4i 9i trong ph&ng php th/ nh t l ph5 'iEn nh t - C' (h): Qu trnh nitro ha c thD 3($ ra th8o c& chE g4c KO 2N@L hoc ion KO2NQL t:$ thuc vo iu Gi;n ph(n /ng2 1. *h& n&+,$ h- h./,$( (0$n +h'12 /34& +5( 67ng (8 9:( +5(2 ;h<n =ng 9<. , +h>$ (' (h) ( +&$n RSc tc 2 c 2 loBi @ 3Sc tc c proton +T2 +2UOM6 +AVOMW trong a! +2UOM l ph5 'iEn nh t @ 3Sc tc Gh9ng proton2 XYA!!! 3Sc tc Z8[iO

1.1. T,3?ng h@; +5( nh"n n&+,$ h- #A HNOB - C:( +5( HA + - O - NO2 +T @ +@ + @ @ T+ - O@ - NO2 + + - O@ - NO2 - C:( +5( D>E&F + + - O - NO2 @ XYA - G H 6- &$n OINJ FK +Ln (Mng NA$ nh"n +h'1 @ O2 N@
+
tN ph#n h\$

KnhanhL

+2O @ O2N@ Y +O - X- - Y @ O2N@ Y

NO2 NO2

1.I. T,3?ng h@; +5( nh"n n&+,$ h- #A NIOO N2OM l 0Bng 0im8 c\a NO2 NO2 = iu Gi;n thIng l ch t GhH6 Ghi hB nhi;t th 0im8 ha tBo N2OM ]hi c mt c\a 3Sc tc aci0 +2UOM qu trnh 3($ ra th8o c& chE -au2 O2N - NO2 O2 N +O - NO +2 O N2 OM @ @ @ @ +2UOM +2UOM +2UOM O2 N@ +NO2 ON@ +A O@ @ @ @ @ O2 N +UOM+2O @ +UOM+UOM-

A+2UOM

^_$ c/ mt ph#n t? N2OM th tBo ra mt g4c O2N@ 1.B. T,3?ng h@; +5( nh"n n&+,$ h- #A NIOP ]hi c mt c\a 3Sc tc aci0 +2UOM qu trnh 3($ ra th8o c& chE -au2

@ +@

O2N@ @ ON@ @ +AO@ @ A +UOM-

O2N - O - NO2 OA N+O - NO2 +2 O N2 OJ @ @ @ @ +2UOM +2UOM +2UOM

O2 N@ +NOA O2 N@ +A O@

@ @ @ @

OA N+UOM+2O @ +UOM+UOM-

A+2UOM

2 O2N@ @ +AO@ @ A +UOM-

^_$ c/ mt ph#n t? N2OJ th tBo ra hai g4c O2N@ ]hi 0:ng N2OJ th hi;u qu( h&n 0:ng N2OM Q *&ng tN nh ph(n /ng thE )lo6 0o (nh h=ng c\a nhm -NO2 trong nh#n th&m r t l7n n>n v_n t4c c\a cc giai oBn nitro ha tiEp th8o gi(m i r` r;t -o v7i cc giai oBn tr7c! I. *h& n&+,$ h- h./,$( (0$n ; , Q&n2 /34& +5( 67ng (8 nh&R+ h$S( (hL+ Th'& 1A$2 ;h<n =ng 9<. , +h>$ (' (h) gU( +V /$ +ONO2 +OQ ha$ @ a+
ph#n rb

+OQ aQ aQ aNO

@ NO2Q @ +2 O @ +NO2

NO2Q @ a+ aQ @ NO Q

I. CC QU TRNH NITRO HA THWO NGUXYN TZ CAC[ON I. N&+,$ h- (5( h./,$( (0$n +h'1 - Nitro ha cc h$0rocac'on th&m KTrL l qu trnh thE O ngu$>n t? + tr>n nh#n th&m 'Png mt nhm NO2@! Qu trnh n$ thIng 3($ ra trong pha lFng = nhi;t cao v7i tc nh#n nitro ha l +NOA6 N2OM6 N2OJ v7i -N c mt c\a +2UOM! Vh&ng trnh ph(n /ng2 Tr+ @ +NOA TrNO2 @ +2O

- *rong cc h$0rocac'on th&m c 0:ng trong c9ng nghi;p th X8nc8n6 *olu8n6 Naphtal8n c 0:ng nhiu nh t v -(n ph.m c\a chSng c nhiu /ng 01ng trong c9ng nghi;p D -(n 3u t cc hp ch t amin6 ch t n56 ch t mu!!! Uau #$ l mt -4 qu trnh nitro ha h$0rocac'on th&m! 1. G<n 9HL+ n&+,$0>n\>n
NO2

= iu Gi;n thIng2 l mt ch t lFng mu vng nhBt c t- d 2Oe6fo)6 tncd J6go)W c W c 0:ng lm 0ung m9i v trong -(n 3u t anilin tc nh#n nitro ha l hhn hp -ulionitro hoc chj 0:ng +NOA c nkng cao

1.1. N&+,$ h- 0>n\>n 0]ng h^n h@; GH#Q$n&+,$ - Qu trnh n$ thIng thNc hi;n th8o ph&ng th/c gin oBn - +hn hp -ulionitro c thnh phln nh -au2 +NOA d A2 Afm +2UOM d JA nem +2 O *p l; t4i u2 +2UOM 2 +NOA 2 +2O d JA 2 AJ 2 O2 - *p l; Uulionitro 2 X8nc8n d 2 26J K-ao cho (m '(o +NOA 2 )n+n e6oL - nhi;t 2 gkm 2 chE chia th8o 2 giai oBn @ giai oBnO2 t d Je JJo) W d 2 Ah @ giai oBn 22 nhi;t cao h&n6 Gho(ng feo) om

)n+n

Uulionitro +2O 3St g h&i n7c

tc nh#n lBnh

2 M

O n +2O cn aci0 tc nh#n J un nng

cn

Hnh 1: S cng ngh nitro ha Benzen bng hn hp Sul onitro 1. thit b nitro ha 5. thng cha 2. thit b lng gn 6. thp chng 3. b cha nitrobenzen th !. thit b ngng t" h#i l$ %. thit b r&a '. b cha nitrobenzen (ch 1.I. N&+,$ h- 0>n\>n 0]ng HNOB 6_1 6S(: "#$ l qu trnh li>n t1c chj 0:ng a! +NOA _m c c nkng ne nJm! *XVq l thp chp!

h&i )n+n @ +2O )n+n A +2O h&i )n+n 2 )n+n )n+n J tc nh#n nng +NOA ne - oem M

+NOA

O! thiEt 'r ha h&i +NOA 2! thiEt 'r nitro ha A! thiEt 'r ngng t1 lm lBnh M! ' ph_n tch J! thiEt 'r un nng $ n! thp chng c t

+2O

)n+n @ )n+JNO2

)n+JNO2

Hnh !: S cng ngh nitro ha Benzen bng aci" H#$% &' (c X8nc8n c cho vo jnh thp = trBng thi lFng6 +NOA c ) d nOm cho ha h&i = thiEt 'r *"N KOL -au i vo thp K2L! +&i aci0 i ts 07i l>n6 lFng '8nc8n i ts tr>n 3u4ng! *iEp 3Sc pha v7i nhau n>n qu trnh nitro ha 3($ ra t4t h&n! Uau ph(n /ng6 hhn hp K)n+n @ +2OL = trBng thi h&i c thot ra = jnh -au c a qua thiEt 'r ngng t1 KAL v i vo thiEt 'r tch KML! t trong KML2 '8nc8n n5i l>n phHa tr>n v c qua$ lBi jnh thp6 +2O nPm = 07i c tch ra ngoi! Vhln lFng = $ K2L -u c a qua thiEt 'r un nng KJL! vt phln h&i X8nc8n cwn -t lBi trong n$ -u 'a$ h&i v tr= lBi thp! Vhln lFng phHa 07i KJL -u cho thiEt 'r tch KML6 trong n$ c tch thnh 2 l7p2 l7p tr>n gkm )n+n @ )n+JNO2 c cho qua thp chng KnL! X8nc8n thu c = jnh KnL v a tr= lBi KJLW cwn ) n+JNO2 thu c = $ KnL! Vhln 07i c\a thiEt 'r tch KML l +NOA c thD lxn mt Ht )n+JNO2 c '&m tr= lBi thp!

I. G<n 9HL+ 1 - /&n&+,$0>n\>n

NO2

NO2

- = iu Gi;n thIng2 tkn tBi = trBng thi r<n6 c tncd of6fe)W t-d Aee Ae2o) - c 0:ng nhiu trong c9ng ngh; ha mu D -(n 3u t hp ch t nh2 @ m - nitranilin yNO2 - )n+M - N+2z c6 -(n 3u t thu4c nhum @ m - ph8n$l{n8 0iamin yN+2 - )n+M - N+2z c6 -(n 3u t thu4c nhum6 thu4c hi;n (nh - G<n 9HL+: m - 0initro'8nc8n c -(n 3u t 'Png qu trnh nitro ha '8nc8n c tiEn hnh qua 2 giai oBn2 @ |iai oBn lu2 -(n 3u t nitro'8nc8n 'Png hhn hp -ulionitro @ |iai oBn hai2 a nhm -NO2 th/ hai vo nh#n th&m giai oBn n$ Gh thNc hi;n h&n! *c nh#n gkm2 O}A +NOA @ 2}A +2UOM W nhi;t qu trnh d Me feo) U(n ph.m thu c2 oJm m - 0initro'8nc8n OAm o - 0initro'8nc8n 2m p - 0initro'8nc8n II. N&+,$ h- (5( ; , Q&n ) A qu trnh nitro ha paraiin c /ng 01ng trong c9ng nghi;p2 - nitro ha trong pha GhH = AJe Jeeo) 07i tc 01ng c\a aci0 +NOA Megem - nitro ha trong pha lFng = Oee 2eeo) 07i tc 01ng c\a aci0 +NOA Jegem - nitro ha trong pha lFng hoc pha GhH 'Png NO2 - S( 6&`1: @ qu trnh nitro ha 3($ ra 0o -N tha$ thE ngu$>n t? + 'Png nhm NO2Q6 Gh( n~ng ph(n /ng tha$ 5i th8o -N -<p 3Ep2 ) A o )2 o )O o @ -(n ph.m c\a qu trnh l hhn hp cc kng ph#n nitroparaiin @ qu trnh pha GhH 3($ ra v7i lng 0 paraiin2 tp l; a+p 2NO2Qd A22 Oe2O

@ qu trnh nitro ha pha GhH Ghi tiEn hnh = nhi;t cao -u 3($ ra -N c<t mBch )-)6 gi l qu trnh nitro ha c<t mBch ^H 012 )M+Oe
@ +NOA @ +NOA

2 )2+JNO2 )+ANO2 @ )A+gNO2

)wn qu trnh nitro ha trong pha lFng th ngc lBi6 hlu nh Gh9ng c -N hi;n 0i;n c\a nitroparaiin th p ph#n t?! @ ph(n /ng ph1 l ph(n /ng o3$ ha 'Png a!+NOA hoc N2OJ ha$ N2OM lm gi(m hi;u -u t c\a -(n ph.m chHnh6 thIng chj Bt Je oem tHnh th8o N2OJ! ]hi nhi;t t~ng th t4c ph(n /ng ph1 -u t~ng! G' 6a ;h<n =ng : )+A - )+2 - )+A
@ +NOA - +2O

)+A - )+2 - )+2

- NO

)+A - )+ - )+A NO2

- NOQ

NO2
Q

)+A - )+2 - )+2 OQ )+A)+2Q @ +)+O

- NOQ @ +NOA

)+A - )+ - )+A OQ )+AQ @ )+A - )+O

- NOQ @ +NOA

)+A)+2NO2

)O6 )O26 NO6 +2O

)+ANO2

)O6 )O26 NO6 +2O

+hn hp -(n ph.m ch/a2

2Jm nitrom8tan )+ANO2 Kt- d OeO62o)L Oem nitro8tan )+A)+2NO2 Kt- d OOMo)L 2Jm O-nitropropan )+A)+2)+2NO2 Kt- d OAO6no)L Mem 2-nitropropan )+A)+NO2)+A Kt- d O2e6Ao)L

)c -(n ph.m n$ c thD chng c t ph#n oBn D chia tch!

o

b CMng nghR n&+,$ h- ;,$; n "iDn hnh l qu trnh nitro ha propan 'Png a!+NOA Me gem t d Mee MJeo) p d e6J O vVa t3 d e6J 2 gi#$ *p l; mol )A+o 2 +NOA d J2O U& k c9ng ngh; 2
N2 6 )O 6 )O2 +NOA NO3 +2O Gh9ng GhH Oe )A+o

g +2O M o f

g al08h$t @ c8ton

2 +NOA

h&i )A+o O hhn hp nitro paraiin

Hnh %: S cng ngh nitro ha propan 1. )hit b *$n nng 2. )hit b ph-n ng 3. .inh h/n %. )hit b h0p th" 5. )hit b trao *5i nhi6t 6. )hit b b+c h,i !. )hit b ngng t" '. )hit b tch 1. 23t chng c0t ph4n *on 17. 86 th+ng th$ h#i 238' 9/ ti (inh 8:;3

*hu$Et minh2 qu trnh nitro ha propan trong pha GhH 'Png +NOA c thNc hi;n trong *XVq 0Bng hnh tr16 Cng p v Gh9ng c ' ph_n trao 5i nhi;t! Nhi;t c\a ph(n /ng -inh ra c -? 01ng D un nng h$0rocac'on v lm '4c h&i a!+NOAW aci0

n$ c phun vo thiEt 'r qua cc vwi phun c t = cc cao c\a *XVq! )wn propan nng i vo ts phHa 07i c\a *XVq! "iu n$ cho php Bt c tp l; 0 l7n c\a cc h$0rocac'on -o v7i aci0 tBi mi iDm trong *XVq6 trnh -N tBo thnh hhn hp n5 ngu$ hiDm6 trnh hi;n tng tHch nhi;t c1c ' 0xn En qu trnh o3$ ha -#u! )c -(n ph.m nitro ha v -(n ph.m o3$ ha c:ng v7i propan cha ph(n /ng c lm lBnh trong -inh hn KAL v i vo thiEt 'r h p th1 KML D loBi cc -(n ph.m o3$ ha Kal08h$t6 c8tonL v ngng t1 cc -(n ph.m nitro! *hiEt 'r h p th1 c t7i 'Png 0ung 0rch h$0ro3$lamin clorua KN+2O+L)l nhPm GEt hp v7i cc hp ch t cac'on$l 'a$ h&i tBo thnh o3im! )c GhH Gh9ng ngng -u c a vo h; th4ng KOeL D thu hki Vropan cha ph(n /ng v ti -inh a!+NOA! )h t lFng ts $ thiEt 'r h p th1 c a vo ct '4c h&i KnLW tBi #$ cc nitroparaiin6 cc al08h$t v c8ton -inh ra 0o thup ph#n o3im c chng tch GhFi ch t h p th1! )h t h p th1 -au Ghi ti -inh lBi a tr= v thiEt 'r h p th1 -au Ghi b lm lBnh = h; th4ng trao 5i nhi;t KJL! +&i ts ct KnL c ngng t1 trong thiEt 'r ngng t1 KgL v -u ph#n thnh 2 l7p trong ' ph_n tch KoL! Z7p 07i l l7p + 2O c a tr= lBi ct '4c h&i6 cwn l7p h%u c& '>n tr>n a qua ' ph_n chng c t ph#n oBn KfL! *Bi #$ -u chng tch cc ph#n oBn nh gkm al08h$t v c8ton! U(n ph.m $ l hhn hp nitroparaiin -u 3? l tiEp t1c D thu c cc -(n ph.m nitrom8tan6 nitro8tan6 2nitropropan v O-nitropropan! +i;u qu( Ginh tE c\a qu trnh ph1 thuc r t nhiu vo Gh( n~ng thu hki propan v ti -inh a!+NOA ts cc o3$tnit& c trong GhH i ra ts thiEt 'r h p th1! ]hH n$ ch/a Gho(ng oJm )A+o v Oem NO!

Oe