3/7/2014

Tranja novca. Brzina opticaja novca

mr Damir ehovi Monetarna ekonomija Podgorica, mart 2014.

Sadraj predavanja

Teorijske osnove tranje novca Kompleksna tranja novca Tranja novca i novano trite Ravnotena i kratkorona tranja novca Pojam brzine opticaja novca Koncepcije brzine opticaja novca Faktori brzine opticaja novca Izvori promjena brzine opticaja novca
2

7. mart 2014

3/7/2014

Teorijske osnove tranje novca 1

Pod tranjom novca se podrazumijeva elja ekonomskih subjekata da dre odreenu koliinu novca

Teorijski mogua rjeenja:

1. 2. 3.

Sistem tolerie nelikvidnost; Banke automatski obezbjeuju likvidnost; Transaktori u sistemu moraju biti likvidni.

Tranja novca je ona koliina novca koja je transaktorima potrebna da bi mogli da odre svoju likvidnost pri datom nivou transakcija, odnosno dohotka
3

7. mart 2014

Teorijske osnove tranje novca 2

Tranja novca ima ne samo monetarni, nego i finansijski aspekt Monetarni aspekti tranje novca (sastoji se u tome da obim tranje novca odreuje koliko treba da se povea novana masa) Finansijski aspekt tranje novca (odnosi se na finansijsko prenoenje sredstava izmeu pojedinih ekonomskih subjekata) Kretanje tranje novca je mogue samo priblino odrediti na osnovu odreenih indikatora (nominalni drutveni proizvod) Kretanje nominalnog DP odraava kretanje tranje za transakcionim novcem, ukoliko se pretpostavi da su broj jedinica plaanja, kao i brzina opticaja novca konstantne veliine Stabilnost tranje novca

Nemonetaristike
7. mart 2014

Monetaristike teorije
4

teorije

3/7/2014

Teorijske osnove tranje novca 3

Tranja novca = tranja novanog dohotka?! Tranja novca = tranja bankarskih kredita?!
Glavni motivi za dranje novca Transakcioni Opreznosni

pekulativni

Zavisi od: a) obima transakcija odnosno dohotka b) institucionalnih faktora

Zavisi od naina djelovanja trinih zakonitosti

Ovaj motiv ima ofanzivni karakter obzirom da se dri novac da bi se aktivirao ako se pojave povoljni uslovi za kupovinu HOV
5

7. mart 2014

Kompleksna tranja novca 1

I pored toga to monetarna teorija razlikuje razliite motive za dranje novca, ona se takoe bavi obuhvatanjem faktora koji utiu na formiranje ukupne tranje novca, pa se zbog toga govori o tzv. Kompleksnoj tranji novca Kompleksna (cjelovita) tranja novca je teorijski koncipirana kao dugorona, odnosno kao tranja novca koja postoji u stanjima ravnotee ekonomije Tranja novca je kompleksna funkcija, na koju utiu:
1. 2. 3. 4.

Nivo privredne aktivnosti (realni dohodak); Kamatne stope; Anticipirane stope inflacije; Niz institucionalnih faktora.
6

7. mart 2014

3/7/2014

Kompleksna tranja novca 2

Jedna od moguih formulacija kompleksne tranje novca:

Mt = a + bYt + cit + dPt + fm-1

M realna tranja novca Y realni dohodak i kamatna stopa P anticipirana stopa inflacije
7. mart 2014 7

Kompleksna tranja novca 3

Tri osnovna faktora kompleksne tranje novca u razvijenim trinim ekonomijama su: 1. Indikatori obima;

Obim transakcija (tekui dohodak) Ukupna aktiva Permanentni dohodak

2. 3.
7. mart 2014

Kamatne stope; Stope inflacije.

8

3/7/2014

Tranja novca i novano trite 1

Sutina je u tome da trini transaktori ne moraju da dre ukupne novane rezerve u vidu transakcionih depozita Stvaranje novanog trita omoguava dranje novca u dva osnovna institucionalna oblika, u vidu transakcionih depozita kao i u vidu kratkoronih HOV Pritom se kratkorone HOV lako pretvaraju u transakcioni novac na razvijenom finansijskom tritu
7. mart 2014 9

Tranja novca i novano trite 2

Jedan od osnovnih preduslova za nastanak i razvoj novanih trita je postojanje dovoljne akumulacije, koja e se plasirati u kratkorone HOV Novana trita u poetku nastaju na osnovu kratkoronih dravnih vrijednosnih papira, da bi kasnije profitabilnija preduzea mogla i sama da emituju HOV Teorijsku osnovu za koncept tranje novca u sistemu novanog trita dao je D.Tobin
10

7. mart 2014

3/7/2014

Tranja novca i novano trite 3

Tobinova teorija se oslanja na Kejnsovu teoriju Finansijska aktiva (po Kejnsu): - novac - obveznice Tranja novca (po Kejnsu): - transakciona - pekulativna Tobinova inovacija je teza da osim novca i obveznica, u razvijenom kapitalizmu postoji itav niz finansijskih aktiva, tako da se glavni supstitucioni odnosi odnose na transakcioni novac i kratkorone HOV Na formiranje proporcije izmeu primarnih i sekundarnih rezervnih aktiva utie kamatna stopa i transakcioni trokovi
11

7. mart 2014

Tranja novca i novano trite 4

KRIVA UKUPNE TRANJE NOVCA
i L=La(i)+Lt(Y) L=L(i,Y) L1=La+Lt(Y1) L2=La+Lt(Y2) L3=La+Lt(Y3)

L3 L2 L1 L
7. mart 2014 12

3/7/2014

Ravnotena i kratkorona tranja novca 1

Gregory Chow razvija teorijsku osnovu za razlikovanje ravnotene (dugorone) od kratkorone tranje novca Ravnotena tranja novca se formira na bazi permanentnog dohotka (trendna vrijednost rasta dohotka) Kratkorona tranja novca se formira na osnovu ravnotene komponente i tekueg dohotka Odstupanja ravnotene od kratkorone tranje novca Chow prikazuje preko funkcija ravnotene i kratkorone tranje novca
13

7. mart 2014

Ravnotena i kratkorona tranja novca 2

Funkcija ravnotene tranje novca: M*t = b0 + b1At + b2Rt Funkcija kratkorone tranje novca: Mt Mt-1 = c(M*t Mt-1) + d(At At-1)

Mt kratkorona tranja novca M*t ravnotena tranja novca At aktiva u tekuem periodu R kamatna stopa At At-1 tednja (akumulacija) Bo, b1, b2, c, d - parametri

Zakljuak: Prema ovom teorijskom modelu, na formiranje ravnotene tranje novca djeluju permanentni dohodak i kamatna stopa, dok se kratkorona tranja novca formira na bazi ravnotene tranje novca, uz odreena odstupanja
14

7. mart 2014

3/7/2014

Ravnotena i kratkorona tranja novca 3

E.Felge uvodi mehanizam parcijalnih usklaivanja, peko kojeg dolazi do pribliavanja kratkorone tranje novca ravnotenoj vrijednosti
mt = mt-1 + Y (m*t mt-1)

mt tranja novca u tekuem periodu mt-1 tranja novca u prethodnom periodu m*t mt-1 razlika izmeu ravnotene tranje novca i tekue tranje novca u prethodnom periodu

Na brzinu procesa parcijalnih usklaivanja tranje novca djeluju dvije grupe faktora, o emu je ve bilo rijei, i to kamatne stope i transakcioni trokovi
15

7. mart 2014

Pojam brzine opticaja novca 1

Brzina opticaja novca je parametar koji pokazuje kvantitativne odnose izmeu nominalnog drutvenog proizvoda i prosjenog stanja novane mase Vrijednost BON predstavlja jednu od bitnih determinanti potrebne koliine novca Stvarni efekat novane mase zavisi ne samo od veliine ve i od brzine opticaja novca Postoje znaajne razlike u mehanizmima formiranja promjena novane mase i promjena BON-a BON ima razliite vrijednosti u razliitim institucionalnim sektorima Stepen stabilnosti BON? (kejnzijanci VS monetaristi)
7. mart 2014 16

3/7/2014

Pojam brzine opticaja novca 2

Brzina opticaja novca je mjera vremena koja razdvaja akt prodaje od akta kupovine Brzina novca je vea ukoliko je razmak izmeu prodaje i kupovine manji Ekstremne vrijednosti brzine opticaja novca: a) Trampa (BON = ): Mt = T / V = T / = 0 V - Brzina opticaja novca Mt - Potrebna koliina novca T - Obim transakcija

b) Uopte ne dolazi do kupovine od strane biveg prodavca (BON = 0) 7. mart 2014

17

Koncepcije brzine opticaja novca 1

Razlikuju se tri koncepcije brzine opticaja novca:

1. 2. 3.

Transakciona BON; Dohodna BON; Reciprona vrijednost dohodne BON.

7. mart 2014

18

3/7/2014

Koncepcije brzine opticaja novca 2

Transakciona BON:

Vt = T / M; Vt Transakciona BON T Obim novanih transakcija M Koliina novca

Pokazuje koliko jedinica novanih transakcija se obavlja jedinicom koliine novca u opticaju
19

7. mart 2014

Koncepcije brzine opticaja novca 3

Dohodna BON

Vd = GNP / M Vd - Dohodna brzina opticaja novca GNP Bruto nacionalni dohodak po tekuim cijenama M - Koliina novca u opticaju

Pokazuje koliko jedinica GNP-a opsluuje jedinica koliine novca u opticaju

7. mart 2014

20

10

3/7/2014

Koncepcije brzine opticaja novca 4

Reciprona vrijednost dohodne BON (stepen monetizacije (likvidnosti) privrede):

K = 1 / Vd = M / GNP
Vd - Dohodna brzina opticaja novca GNP Bruto nacionalni dohodak po tekuim cijenama M - Koliina novca u opticaju

Pokazuje koji dio GNP-a se dri u novcu, odnosno sa koliko se jedinica novane mase obavlja proizvodnja jedne jedinice GNP-a Koristi se kao indikator snadbjevenosti privrede novcem
21

7. mart 2014

Koncepcije brzine opticaja novca 5

7. mart 2014

22

11

3/7/2014

Faktori brzine opticaja novca 1

Osnovni faktori koji djeluju na brzinu novanog opticaja su:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Tehnika platnog prometa (savrenija tehnika-vea BON); Decentralizacija (centralizacija) novanih sredstava (vea centralizacija vea BON); Stepen sigurnosti priliva sredstava (dre se manja novana sredstva u posjedu to poveava BON); Psiholoki faktori (znaajno djeluju); Frekvencija u plaanjima (vremenski intervali isplate dohotka dugi smanjuje se BON); Stabilnost privrede (stopa inflacije) (vea inflacija vea BON); Politika stabilnost.

7. mart 2014

23

Faktori brzine opticaja novca 2

7. mart 2014

24

12

3/7/2014

Izvori promjena brzine opticaja novca 1

Tri glavna izvora promjena brzine opticaja novca su:

1.
2. 3.

Cikline oscilacije privredne aktivnosti; Varijacije u monetarnoj politici; Institucionalne promjene u finansijskoj sferi (finansijske inovacije).

7. mart 2014

25

Izvori promjena brzine opticaja novca 2

Cikline oscilacije
a) Faza ekspanzije

U ekspanzivnim fazama ekonomskog ciklusa dolazi do poveanja BON-a

b) Faza recesije

- U recesionim fazama dolazi do smanjenja BON-a

7. mart 2014 26

13

3/7/2014

Izvori promjena brzine opticaja novca 3

Efekti monetarne politike Restriktivna monetarna politika djeluje u pravcu poveanja BON-a Ekspanzivna monetarna politika djeluje u pravcu smanjenja BON-a

a)

b)

7. mart 2014

27

HVALA NA PANJI!!!
damirsehovic@yahoo.com

7. mart 2014

28

14