1

TREQIND E
TREMBDHJ ET FJ AL
T IMAM ALIUT (a.s.)

Przgjedhur dhe prkthyer
Prej
Hafiz Aliut
Hatib i Kors

Mbaruar n muajin Rexheb 1326 (1910)


H.Muhammedi (s.a.s.) ka thn:
Un jam qyteti i dituris, ndrsa Aliu sht porta e tij.



Fjala e Aliut sht m e mira ndr gjith t tjerat



















2








Tiran, 2003



PARATHNIE
(E BOTIMIT T PAR)

Pr nj njeri q i madhi yn, H. Muhammedi (s.a.s) urdhron e thot:
Un jam qyteti i dituris, ndrsa Aliu sht porta e tij, ather mua m
mbetet t them pr at zotri?! Diturin dhe trimrin e tij e njeh kushdo. Kurdoher
fjalt t mprehta i kishte, por t plota i fliste; edhe kur hante, m shum se tri kafshata
n goj nuk fuste.
Thon se nj nat tek Hasani, nj nat tek Hyseni, t tretn tek Abdullah Xhaferi e
hante darkn. Aliu thot: dituria sht nj pik, por t paditurit e shtuan gjer m
kaq.
Kaq gj mund t them: kushdo nga ne q t kndoj fjalt e ktij dijetari t madh, i
lutem q t mos i kndoj ato shkel e shko, po ti vshtroj duke gjykuar dhe duke
menduar, sespe do fjal q ka folur, po ta komentojm, pr seciln do t bhej nga
nj volum i madh m vete. Ai q punon sipas kanunit (udhzimit) t ktyre fjalve,
sht i lumtur n t dy jett.
Le t sjellim nj shembull nga citatet e tij. Aliu na kshillon: Ark e njeriut
sht mjeshtria. Nj fjal e dgjuar thot: Zanati sht magazin e njeriut.
Vrtet, njeriu me zanat mund t fitoj t holla me barr me ann e t cilave ai i fiton
t dy jett.
do fjal t H.Aliut, po ta marrim e ta gjykojm, do ta gjejm fort t lart e t
nevojshme. Prandaj, si lum ai q i kndon dhe i mban ndr mend ato.
Aliu ka thn edhe shum fjal t tjera t muara. Por un kto i gjeta si m t
plota dhe me vlera m t prgjithshme. Ka edhe thnie t tjera t tij, t prafrta, q i
shembllejn njra-tjetrs. Edhe nga kto mora nj pakic. Kam ndrmend, n dasht
Zoti, q n nj tjetr vllim, kam pr ti mbledh t gjitha, por, tani pr tani, kto jan
t mjaftueshme. Zotin paim ndihms!

Shkruar m 20 Shaban 1326 h (1910). H. Ali









3













PARATHNIE
PR BOTIMIN E DYT

N redaktimin e prkthimit t Imam Aliut (kerramull-llahu vexhhehu), (Zoti e
ndrioft fytyrn e tij), njri nga katr halift e drejt (hulefairr-rrashidijn) t t gjith
muslimanve dhe njri nga antart e familjes s t Drguarit t All-llahut, H.
Muhammedit (s.a.s.), t prkthyera dhe t botuara n gjuhn shqipe prej H. Ali Kors
rreth 100 vjet m par, jam gjendur prpara dy vshtirsive:
S pari, duke e ditur nga gjithkush q ka sado pak njohuri n Historin Islame se
Hazreti Aliu (k.v) sht njri nga personalitetet m t mdhenj t fes islame pr t
cilin i Drguari i All-llahut (xh.sh) H. Muhammedi (s.a.s.) ka thn: Un jam qyteti i
dituris, ndrsa H. Aliu sht porta e tij.), njkohsisht ai sht edhe poet i madh i
letrsis arabe dhe duke mos pas n dor origjinalin n gjuhn arabe, por vetm
prkthimin n gjuhn shqipe t para njqind vjetve, jam prpjekur q, t paraqes sa
m qart e m t kuptueshm, para lexuesit t sotm shqiptar, n rradh t par,
mendimin filozofik islam t Imam Aliut (k.v), pasi ky sht edhe qllimi kryesor i
ktij ribotimi; dhe
S dyti, sht fakti se prkthyesi n gjuhn shqipe i ktij materiali sht teologu i
njohur; poeti dhe patrioti rilindas H. Ali Kora, gj q m ka vn prpara
prgjegjsis morale pr ti ruajtur sado pak veorit kryesore t stilit t tij gjuhsor.
Ai, megjithse gjuhtar dhe poet i njohur, n kohn kur e botoi at vepr, kur ende
nuk ishte kristalizuar mir as alfabeti i sotm shqip i Kongresit t Manastirit, nuk
mund ti shptonte prdorimit t disa huazimeve, apo ndonj nndialektizmi, t cilt,
n shpesh raste, e vshtirsojn mjaft kuptimin e tekstit mga lexuesi i sotm.
Pikrisht kja ka qen arsyeja q n disa raste kam qen i detyruar t v dor jo vetm
n leksik, pr zvendsimin e huazimeve dhe t disa nndialektizmave (ndars pr t
raujtur sado pak vlerat e stilit gjuhsor t H. Ali Kors, shpesh her jam detyruar ta
rndoj tekstin duke prdorur sinonimet e futura n kllapa) por, n ndonj rast t rrall,
edhe n strukturn e fjalis.

ALI HOXHA.






4













KUSH SHT IMAM ALIU?

Falnderimet i takojn All-llahut t gjithsis. Paqja dhe bekimi i Tij qofshin mbi
profetin e gjith njerzis Muhammed Mustafan, mbi familjen e tij t pastr, mbi
shokt e tij t devotshm dhe mbi t gjith t drguarit e All-llahut (xh.sh).
sht vshtir q t shkruhet pr nj personalitet t lart si sht imam Aliu (a.s.)
kjo, prshkak se imam Aliu (a.s.) sht mbarsi i dituris s Profetit Muhammed
(s.a.s.). E pse mos jet i till, ku dihet se vet profeti e rriti dhe e edukoi at. E ushqeu
me sofrn hyjnore (s.a.s) dhe ia shuante etjen me burimin e keutherit. Rreth figurs
s imam Aliut (a.s) kan shkruar shum autor dhe pr t jan thurur shum poezi nga
m t ndryshmet dhe m t prsosurat. Pr kt figur si miku ashtu edhe armiku i tij,
myslimant dhe jomyslimant. E prse ndodh kjo? Kjo ndodh se, kto persona e
njohn drejt personalitetin e imam Aliut (a.s), qoft nga ajo morale, shoqrore apo
edhe politike
Pr t gjitha kto, flet historia islame si edhe historiant e famshm e t njohur si
jan: Ibn Xherir Tabari, Ibn Asakir, Ibn Hisham etj. t gjith dshmojn se imam
Aliu (a.s.) ka qen m i dituri i sahabve, m i forti, m adhuruesi e m i drejti. T
shumt jan edhe hadithet e profetit Muhammed (s.a.s) rreth imam Aliut (a.s) dhe
familjes s tij. n nj hadith t profetit Muhammed (s.a.s) thuhet: Aliu sht me t
drejtn dhe e drejta sht me Aliun. T gjitha librat e haditheve jan t mbushura me
thniet e vuls s profetsis, udhrrfyesit t njerzis. N librat t cilat gjenden kto
hadithe po prmendim disa prej tyre si jan: sahihi i Buhariut, sahihi i Muslimit,
Musnedi i Ahmed ibn Hanbelit, Mustedreku i Hakimit, suneni i Nisait etj. Pra ktu
duket qart se imam Aliu (a.s.) nuk sht i veant, por ai sht i prgjithshm dhe pr
kt sht detyr e t gjith atyre t cilt shprehin:
Esh-hedu en la ilahe il-lall-llah ue esh-heduen-ne Muham-meden resulull-llah, q t
respektojn dhe ta ndjekin kt personalitet t cilin e ka lavdruar vet Profeti (s.a.s).
Po t studiojm historin islame, larg do nervozizmi verbues do t na sqarohet m s
miri se cili sht imam Aliu (a.s.). Ai sht i pari q pranoi islamin, ai sht
pjesmarrsi n t gjitha betejat e zhvilluara n kohn e Profetit (s.a.s), Ai sht m i
dituri mbas Profetit (s.a.s), dhe pr kt dshmojn edhe halift (udhheqsit)
parardhs t tij. Imam Aliu (a.s.) kishte nj mendim t veant. Ai e lartsonte
diturin dhe dijetart, sespe e dinte fare mir se vlerat njerzore e kan burimin te
dituria dhe nprmjet saj jeta prparon m tepr. Imam Aliu (a.s.) ka pasur mendim t
lart filozofik rreth shtjes s drejtsis, sepse drejtsia e on njeriun drejt
lumturis, ajo e bn njeriun t qet, tek drejtsia gjindet sistem unik pr shoqrin dhe
nprmjet drejtsis njeriu arrin t kuptoj t vrten e tij. Sa e mrekullueshme sht
5
thnia e tij (a.s) ku thot: Ai q e ka njohur veten e tij, e ka njohur edhe Krijuesin.
N do thnie t imam Aliut (a.s.) gjindet urtsi, filozofi, udhzim etj J o, me pa
qllim, edhe dijetari i shquar shqiptar, patrioti rilindas Hafiz Ali Kora (All-llahu e
mshiroft), zgjodhi t botoj librin e quajtur Treqind e tre fjal t imam Aliut. Por,
ai e bri kt sepse thniet e t shquarve nuk i kuptojn ashtu si duhet t gjith
njerzit, por vetm dijetart e lart nga ana e dituris arrijn t kuptojn specifikn e
tyre. N baz t nj verifikimi q bm n librin e Hafiz Ali Kors, pam q kto
thnie ishin t marra nga libri me titull: Naxhul Belaga i imam Aliut (a.s.).
sht Nehxhul Belaga? Ai sht libri n t cilin jan grumbulluar thniet dhe
porosit e imam Aliut (a.s.) duke filluar q te njshmria e All-llahut (xh.sh) e deri tek
shtjet personale t njerzve. Me kto fjal imam Aliu (a.s.) u drejtohet t gjith
njerzve, si udhheqsve dhe administratorve ashtu edhe njerzve t thjesht. Ai na
mson sesi duhet t jemi njerz n rradh t par, si t bashkpunojm me t tjert, si
duhet ta njohim All-llahun dhe si duhet ta adhurojm At etj etj
Nj gj duhet theksuar se Nexhul Belaga studiohet edhe n institutet e gjuhs s
letrsis s lart n disa vende arabe, kjo pr shkak t ans s lart letrare q prmban
ky libr gj e cila duket edhe nga vet titulli Nexhul Belaga q do t thot Shtigjet
e elokuencs.
T shumt jan dijetart q kan br komentimin e Nexhul Belaga dhe ndr ta
prmendim: Shejh Muhamed Abduhun, Ibn Ebi Hadid El-Mutezili i cili ka shkruar
18 vllime t quajtura Sherhu Nexhul Belaga. Gjithashtu rreth ktij personaliteti
kan shkruar shum dijetar musliman dhe jo musliman. Ndr dijetart musliman
prmendim Abass Mahmud Ukad q ka shkruar librin Inteligjenca e Imam Aliut
(a.s.).
Ahmad Tejmur ka shkruar librin Ali ibn Ebi Talibi
Taha Hysejn ka shkruar librin Aliu dhe djemt e tij
Dijetari jo musliman Xhorxh Xhordok i cili ka shkruar librin me 6 vllime Imam
Aliu-zri i drejtsis njerzore etj
Kto ishin disa mendime modeste rreth personalitetit t hazreti Imam Aliut (a.s).
Gjejm rastin t falnderojm Komunitetin Musliman Shqiptar pr ndihmn morale
q na dhan pr botimin e ktij libri.
Falnderojm Z. Ali Hoxha pr prpjekjet dhe mundimet q bri pr shqiprimin e
ktij libri t mueshm dhe dobiprurs pr lexuesit.

















6






TREQIND E TREMBDHJ ET
FJ AL T IMAM ALIUT
(past faqen e bardh dhe shptim pr jet)

1. Kndimi i Kuranit t shron zemrn.
2. Harrimi i vdekjes vjen nga nrdyshkja e zemrs.
3. Ndrioje zemrn me namaz gjat nats.
4. Nga shkaqet e ndriimit t fytyrs s besimtarit, m kryesori sht falja e
namazit natn.
5. Lartsimi i bamirsis sht nga parimet e besimit Islam.
6. Zemra ndrion po t ushqehesh me ushqim hallall.
7. Ai q shet besimin (imanin) pr interesin e ksaj jete, sht i humbur n t dy
jett.
8. Feja prparon duke u ruajtur nga t ligat.
9. Kush falet natn, i ndrion fytyra ditn.
10. Agjrimi ruan dhe prmirson trupin e njeriut.
11. T kujtuarit e vdekjes pastron ndryshkun e zemrs.
12. Kije frik Zotin, q t jesh i sigurt prej t tjerve.
13. Prtimi i njeriut pr namaz vjen nga besimi i dobt.
14. Rrethimi i njeriut nga frika ndaj Zotit sht drit e syve.
15. Shite kt jet pr at jet, q t fitosh.
16. Jep zeqatin (t dyzetn) e pasuris, q tju ket dukuri gjja.
17. Kush mban fjaln e dhn, mban edhe fen.
18. Vendi i dituris sht kopsht xhenneti.
19. Kush jep mend pr nj problem t caktuar, pa qen i ditur n at fush, at e
mallkon toka dhe qielli.
20. Njerzit jan n gjendje gjumi, kur vdesin zgjohen.
21. Ai q i prulet t pasurit pr shkak t pasuris, atij i paksohet nj e treta e
besimit.
22. Kush mendohet shum pr fundin e nj pune, sbn dot trimri.
23. Besimtari kur kndon Kuran gjat namazit, shprblehet si vijon: kur kndon
duke qen n kmb, shprblehet me njqind t mira pr do shkoronj, kur
kndon duke qen n ruku, shprblehet me pesdhjet t mira pr do
shkronj; ndrsa kur kndon Kuran jasht namazit, shprblehet me njzet e
pes t mira pr do shkronj; ndrsa kur kndon Kuran pa abdes, ka dhjet
t mira (sevabe) pr gjith pjesn e knduar.
24. Pleqria nuk sht jet.
25. Dritn (menurin) e pleqris mos e errso me ligsi.
26. Kur t thinjet koka, ta dish se vdekja t sht afruar.
27. sht nj gj shum e hidhur, kur t bie n mnd vdekja.
28. Pejgamberi (paqja dhe bekimi i Zotit qoft mbi t) n astet e fundit t jets
dha kt porosi: Namaz, namaz dhe t keni frik prej Zotit; Ti keni kujdes
ata q i keni nn urdhra (vartsit dhe shrbtort)-dhe pas atij asti ndrroi
jet.
7
29. Pangopsia sht armiku i njeriut.
30. Ngrihu nga shtrati pa zbardhur mir drita, q t jesh i lumtur.
31. Dhuro shum dhe ngope syrin me pak.
32. Tjetrkush e fiton dhe tjetrkush e ha.
33. Mjer ai q u tregon armiqsi njerzve t mir!.
34. Zjarri i prarjes sht m i keq se zjarri i skterrs.
35. T ndenjurit e vazhdueshm n nj mjedis femror t dobson besimin.
36. Vlera e njeriut qndron n bamirsin dhe n gjuhn e tij.
37. Ai q sflet, nuk pendohet.
38. Njeriun e merr n qaf zemrimi i vet.
39. Kush flet shum, pendohet po aq shum.
40. Ai q ka smir, si qesh buza kurr.
41. Kush i ka t larta qllimet, atij i zgjaten hidhrimet
42. Zbute fjaln tnde, q tju duan t tjert.
43. Fjala e but gjuan zemrat.
44. Pleqria sht smundje shum e rnd.
45. T ngrnit tepr t dmnton shndetin.
46. T qenit i shoqrueshm me miq e shok, sht nga cilsia e besimtarit.
47. Kur t punosh tregohu i kujdesshm q t mos gabosh.
48. T mirn e dhuruar nga Zoti, kush se njeh si t till, ajo i del nga dora.
49. Me fjaln e vet njeriu e pasqyron at q ka n zemr.
50. do zemr merret me vetveten.
51. Varfria sht nj variant vdekjeje.
52. Sikur t na linin pa u pyetur pas vdekjes, vdekja do t ishte shpres pr do t
gjall. Por ti bsh se pas vdekjes ngjallemi dhe do t na krkojn llogari
edhe pr gjrat pr t cilat ne sduam t pyetemi.
53. Puna sht tregues i vlerave t njeriut.
54. Nga pamja e jashtme e degs kuptohet vlera e rrnjs.
55. Kush ka bes, gjen pjes.
56. Edhe kur ke t drejt zemrimi sht dobsi.
57. Kush se prmban vetveten, sgjen pjes n t mira.
58. E rndsishme sht jo vetm t mbledhsh libra, por ti studiosh e ti
prvetsosh ato.
59. Ai q i mohon t drejtat tjetrit, fundin e ka t keq.
60. Hijeja e zemrbardhit sht e gjr.
61. Hieja e zemrligut sht e shtrembr.
62. Ai q nxehet pr nj gj, sht m i keq se ai q nxehet pr munges t ujit.
63. Hieja e mbretit (t drejt) pr nnshtetasit e tij sht si kujdesi i Perndis.
64. I zgjatet hidhrimi atij q humb shpresn.
65. I zgjatet jeta atij q e shkurton mundimin.
66. Dorshtrnguari (kopraci) e ka t ngusht zemrn.
67. I lumtur sht ai q slakmon shum.
68. Lum ai q shikon turpin e vet e svshtron t bots, dhe lum ai q rri n shtpi
t vet dhe ha bukn e vet, i falet Zotit, qan pr hallet e veta dhe kshtu, duke u
marr me punt e veta, edhe bota shpton prej tij.
69. Ngushtimi i zemrs sht m i keq se ngushtimi i dors.
70. Plaga q shkakton gjuha, sht m e keqe se plaga e thiks.
71. Zoti ka garantuar pr t ushqyer do njeri.
72. Nse do t mundosh shpirtin, shoqrohu me t shushaturit.
73. Shoqrohu me t mirt, q t jesh i pashqetsuar prej t ligve.
8
74. I pasuri zemrzi sht m i varfr se sa i varfri zemrbardh.
75. Pr njeriun e pasur sht tortur e madhe qenia e tij zemrzi.
76. M mir t jesh pak i ditur pr jetn (edhe pse i varfr), se sa t kesh shum e
t jesh krejt injorant.
77. Lavdrimi i vetvetes: un di, sht gj e shmtuar.
78. Madhria e njeriut tregohet nga t qent e tij sa m modest e i thjesht.
79. Frenimi i gjuhs sht shptim i njeriut.
80. Shptimi i njeriut sht n t ruajturit e gjuhs s vet.
81. Pandehma e lig vjen nga t ndrojturit.
82. Kushdo q t m krkoj dika, un skursehem, i prgjigjem sipas krkess s
tij, duke i fal ose duke i dhn hua, cilido qoft ai; nse sht person i mir,
me at q i jap, i ruaj nderin atij, n qoft se ai sht person i keq ruaj nderin
tim nga prgojimet e tij.
83. Nse gzohesh me t mirat e ksaj jete, je i gnjyer.
84. T vajturit pr vizit tek familjet e varfra e fatkeqe sht veprim q vjen nga
modestia, thjeshtsia dhe zemrgjrsia e vizitorit.
85. M mir t stolissh zemrn, se sa t stolissh lkurn.
86. Lajthitja, gabimi i t diturit ka pesh t madhe.
87. Peshoji njerzit me peshat e tyre.
88. T lindurit sht tregues i vdekjes.
89. Lirimi i frerit t vetvetes t mundon.
90. Pash Ymerin (past ndjes pr jet) q kishte veshur nj gun me njzet e nj
arna; disa prej lkure e disa prej leckash.
91. Ai q sht me sy shum her gabon, ndrsa i verbri godet.
92. Kur takon njeriun e dashur, t elen syt nga gzimi.
93. Ndero baban tnd, q t t nderoj yt bir.
94. T shprehurit e mendimeve me sinqeritet sht nga cilsit m t muara t
njeriut.
95. Nj pun e lig sht shum, ndrsa nj pun e mir sht pak.
96. Glltite zemrimin q t fitosh lavdin pr jet.
97. At q t bn keq dhe t mundon, turproje me heshtjen dhe me mosreagimin
tnd ndaj tij.
98. T hollat e zemrziut jan gur (d.m.th. t dmshme).
99. Lakmia e smur njeriun.
100. Njeriu, kur sheh vllezrit e tij, sht gjithnj i gzuar.
101. M e mira dhe m e respektueshmja e grave sht ajo q ka rritur m
shum fmij.
102. M mir t kesh zemrn t pastr e t qet, se sa qesen plot.
103. Nse do t jesh i qet, mos bj si t thot nefsi.
104. I poshtri ska bes.
105. Stoli pr burrat sht sjellja e mir, kurse pr grat jan florinjt.
106. Burri skuqet nga turpi.
107. Bukuria e burrit sht urtsia.
108. E pavrteta nj or jet ka, kurse e vrteta jeton sa t jet jeta.
109. Shokun e mir mos e digj pr gjra t vogla.
110. Rri me t varfrit q t t shtohet e mira.
111. Fjala sht e plqyer kur sht sa m e shkurtr.
112. E mira e jets s ardhshme sht m e dobishme se t mirat e ksaj
jete.
113. Rroba e shptimit nuk vjetrsohet.
9
114. Vurratn (shenjn) e lakmis vetm dheu e mbyll.
115. Nj e treta e fes sht turpi, nj e treta sht mendja dhe nj e treta e
fundit sht dhembshuria e zemrs.
116. Tri gjra e humbasin njeriun: t qnit dorthat, paprqndrueshmria
dhe t plqyerit e vetvetes.
117. T mbajturit e vetes posht (modestia) e nderon njeriun.
118. N tu bft ndonj e keqe nga ndokush, sillu sikur sdi gj, q t
nderohesh nga t tjert.
119. Q t arrish t mirn, duhet ta ndjeksh at.
120. M mir sht t mos bsh faj, se sa t bsh faj dhe pastaj t krkosh
ndjes.
121. Prpiqu q t osh n vend n pleqri qto q humbe n rini.
122. Fundit t jets smund ti vihet ndonj vler e veant.
123. Humbja e kohs me t qeshur, sht nj tjetr dhimbje m vete.
124. T brit mir nns e babs, sht m e mira e t mirave.
125. Puno mir, q t t ket duk puna.
126. T plqyerit e vetvetes st l t prparosh.
127. Arsimoi fmijt, q t shijosh t mirn e tyre.
128. Zoti, kur zemrohet ndaj nj kombi, i lshon atij zi e shtrenjtsi t
madhe, tregtart sfitojn, pemt nuk piqen, lumenjt shterojn, shi nuk bie
dhe njerzit e kqinj e sundojn.
129. Vllezrit e ksaj kohe prgjojn t t gjejn t metat.
130. Kush mban ben (betimin) mban edhe fen.
131. Vlla yt i vrtet sht ai person q, kur ke ndonj t keqe, vjen e t
pyet se hall ke.
132. Kur ta shohsh veten ngusht, duro dhe mos e humb shpresn, sepse
pr s shpejti ke pr tu gzuar; rri i qet dhe jo i brengosur, se nata sht
bars, ndaj shpresohet q ajo mund tju lind ndonj foshnje t mbar!
133. M e mir se do vdekje tjetr sht vrasja, dhe pr kt un, Aliu, i
biri i Ebu Talibit, ju betohem n Zotin, n dorn e t cilit sht jeta ime, se m
vjen m leht t m godasin nj mij her me shpat, se sa t vdes n shtpi,
n shtrat.
134. Kini kujdes t druhi nga pandehmat e besimtarve, sepse Zoti e shpreh
t vrtetn me gjuht e tyre.
135. Kur e sheh se Zoti po ti jep t mirat njrn pas tjetrs, ather t jesh i
trembur!
136. M e nderuara e punve sht ajo q spara ta ka qejfi.
137. Ai q sht falenderues ndaj Zotit, kamjen nuk e fsheh.
138. Ta duash mikun por jo aq shum, sepse mundet q nj dit edhe t
prishesh me t Mos e shaj aq shum at q t sht mrzitur, pasi nj dit
mund t pajtohesh me t.
139. Ki kujdes t ruhesh prej mallkimit t atij q e ke lnduar, se Zoti
krkon t punojm me drejtsi. Zoti i madh nuk e l pa e marr hakun e t
dmtuarit prej dmtuesit.
140. Bji mir atij q t bn keq, q ti bhesh model.
141. Pagesa n kohn e caktuar tregon besnikri dhe korrektsi.
142. M i miri i thesarve sht dashuria e zemrave.
143. Mendja sht pr t br adhurim dhe jo pr t kuptuar Perndin (se
si sht).
10
144. Pr deri sa njeriu nuk arrin t kuptoj dot esencn e tij se si sht
formuar, ather si mund ta kuptoj Perndin se si sht Ajo?! Pra nj gj e
krijuar e ngjizur dhe e shpikur, si mund t kuptoj krijuesin e vet?!
145. Disa e adhurojn Zotin se kan shpres q Ai tu fal fajet, kta jan
tregtar; disa i falen nga frika, kta jan robr; disa t tjer i falen pr ta
lavdruar dhe pr ta lartsuar (pr shkak se e duan At) kta jan njerz t
lir dhe t mir.
146. Njeriu, sa m i paditur q t jet, aq m pak vler ka.
147. Dhnia kur sht vetm n gjuh, sht fort e pandershme, ndrsa kur
sht me duar, sht fort e ndershme.
148. Edhe pse thoshte Faraoni jam Perndi, Zoti e duronte at, sepse
kushdo q t kishte ndonj t keqe dhe po t shkonte tek ai pr tu ankuar, ai e
afronte, ia dgjonte fjalt dhe ushqente t varfrit.
149. E fshehura e shqetsimeve, duke mos iu ankuar t tjerve pr ta, sht
burrri.
150. Jep sihariq vetvetes: po durove trashgove.
151. Njeriu nga gjuha pson.
152. T mirn q bn, mos e humb duke u mburrur para t tjerve me t.
153. Tjetrin po e nderove, dashurin ndaj teje ia shtove.
154. Kur shtohen musafirt n sofr, buka ka duk, ajo jo vetm q nuk
paksohet, por prkundrazi, shtohet.
155. Nga t ligat largohu sa m shum.
156. Vdekja e dijetarve t fes sht dobsim i besimit pr njerzin.
157. Lvdoje dhimbjen tnde duke krkuar ndjes.
158. Ai q lvdon at q i jep, shton t mirn e vet.
159. Jep sipas pasuris q ke.
160. I varfri prpiqet shum (por ska t bj).
161. Urtsin njeriu e ka ndihm pr vete.
162. Urtsia sht nj mbules kurse mendja nj shpat e mprehur; turpet e
veseve t tua mbuloji me urtsin, ndrsa shpresat e ndyra vraji me kordhn e
mendjes.
163. Gjella e thart sht m e shijshme se fjala e thart.
164. Vdekja e fmijs t djeg zemrn.
165. Ska gj m t mir pr njeriun, se sa vetia e mir.
166. Fjaln e mir mundohu ta rroksh qoft edhe nga goja e idhujtarve
dhe e ateistve.
167. Zemrimi ia shuan njeriut qartsin e mendjes.
168. Pasuria e njeriut sht mjeshtria.
169. M i miri i shokve sht ai q t mson pr t mir.
170. Mendja e njeriut kuptohet nga shokt q ka.
171. Ai q t mban fjaln e fsheht, t do me shpirt.
172. Ajo gj q jepet n udh t Zotit, sht m e mbar.
173. Ilai i zemrs sht sht pritja me qetsi dhe glltitja e atyre q jan
dhn nga Zoti (kaderi).
174. Besa e njeriut sht shoku i tij.
175. Njeriu, kur shan nj gj, dije q t gjith at e ka ndrmend.
176. Kujtimi i t mirve, t sjell ndjes nga Zoti.
177. Lakmia e nderon njeriun.
178. I varfri sht i nderuar tek Zoti.
179. T sjellsh ndr mend djalrin, sht peng i madh.
11
180. M e larta shkall, sht ajo e dituris.
181. Rrizku t krkon, por rri i fshehur.
182. Shoku i lig sht vet djalli.
183. Mikut eci sipas nderit q ka dhe q t bn.
184. T vajturit tek i dashuri, prsrit dashurin.
185. Cepat e ksaj bote jan plot me hidhrime.
186. Veti e lig pr njeriun sht mrzitja e madhe, prej s cils nuka ka
shptim, ngado q t shkoj.
187. Fjala e fsheht sht robi yt, por kur e flet bhesh ti rob i saj.
188. Vlern e njeriut e tregon puna e tij.
189. T mdhenjt e ktij ymmeti jan dijetart e fes.
190. T dehurit e njeriut sht ves i ndyr.
191. Gjasht cilsi tregojn burrri pr njeriun: tri prej tyre jan kur sht
n shtpi, dhe tri t tjera kur sht n udhtim. Ato t shtpis jan: 1-Kndimi
i Kuranit Kerim; 2-Ndrtim xhamish; 3-T znit miq. Cilsit q duhen n
udhtim e sipr jan: 1-T mos kursehet pr tu shtruar tryezn shokve; 2-
Rruajtja e dinjitetit dhe e cilsive t mira morale; 3-T qent i qeshur me
shokt, por jo aq shum sa t humb serioziteti e dinjiteti i personit.
192. Nuk ka gj m t keqe sa sa veprimet e paligjshme.
193. Krkoje Parajsn me adhurim dhe me pun.
194. Pleqria t jep sihariq nga vdekja.
195. Shatranxhi (shahu) sht lodr e axhemit.
196. Gjykimi dhe veprimi me drejtsi i njeriut, sht shptim pr veten e tij.
197. Durimi sjell trashgim.
198. Mbarsia, prparimi i trupit arrihet me pushim.
199. Heshtja t paditurit ia mbulon turpet (gafat) e tij.
200. Ec (shoqrohu) me miq q t t shtohet e rrethi.
201. Kur t godet i dashuri t dhemb m tepr (se goditja e dikujt tjetr).
202. Kush ndjeg t ligjt, sht i humbur.
203. Kur kacafyten dy t pagdhendur, e kan keq prfundimin.
204. Kush i mbshtetet Zotit, ai e kalon mir kohn.
205. Lum ai q e ka mir gjendjen.
206. M mir t krkosh edukat e dituri, se sa t krkosh pasuri.
207. Kush ndgjon fjaln e armikut, ka vrar vetveten.
208. Dashuria pr Zotin e vrtet sht fitim pr jet.
209. Errsira e dhunuesit ia errson dhe besimin tjetrit.
210. Jeto me sy t ngopur q t bhesh i madh.
211. Shmtimi i ligjrats sht zgjatja e saj.
212. I menur sht i vuajturi, i psuari.
213. uditem me at njeri zemrzi e t pasur q ndjell varfrin, e cila ik
prej tij dhe humbet at kamje q e ndjek at dhe q rron n kt jet si i varfr,
ndonse do ti merret shuma e t pasurit; duditem me at fodull q dje ishte
nj pik uji i ndyr, ndrsa nesr do t jet nj coftin. uditem me at njeri q
e ka t lkundur mdysh besimin pr Zotin, edhe pse e sheh botn (gjithsin);
uditem me at njeri q e ka harruar vdekjen, edhe pse e sheh kur vdesin
njerz t tjer; uditem me at njeri q nuk e beson ngjalljen e dyt, edhe pse
e di fort mir ngjalljen (krijimin) e par; uditem me at njeri q ka rn
krejtsisht pas ksaj bote, ndrsa jetn e prhershme e ka ln fare.
214. M mir t kesh nj armik t menur, sesa nj mik pa mend.
12
215. Shtrngesa sht kallauz, udhrrfyes i lehtsirs, domethn, pas
hidhrimit vjen gzimi.
216. Ska fitim m t madh se shptimi.
217. T ndenjurit bashk me at q sta do zemra, sht vdekje (tortur) e
madhe.
218. Ai q t mson pr t keq, do humbjen tnde.
219. Ai q t nxit pr t lig, t ka br pabesi.
220. Pr besimtarin mysliman nuk ka gj m t mir sesa ajo, kur gjen t
vrtetn.
221. Njeriu duhet t ket pr nder, kur sht i ditur e i ndershm, dhe jo pse
sht bir i akcilit.
222. Nse do ta mposhtsh armikun, duro!
223. I fituar sht ai q shpton nga ligsia e vetvetes.
224. E vrteta e shpton njeriun.
225. Kuvendimi i vrtet e i sinqert vjen nga besimi (imani).
226. T forcuarit e zemrs sht pasoj e besimit t sakt.
227. Puthja e djalit sht mshir, puthja e gruas sht dashuri e zjarrt,
puthja e nns dhe e babait sht falje dhe puthja e vllait vjen nga
ndjeshmria e zemrs.
228. Lakmia e vret t zotin (vetveten).
229. T ndenjurit pran t ligve sht dm i madh.
230. Njeriu e gjen nderin me prpjekje.
231. Rrushin hajeni kokrra-kokrra, sepse n at mnyr e shijoni dhe ju bn
mir.
232. Pr at q ka nakar, soset zjarri i nakarit.
233. Prfundimi i dituris sht arritja e urtsis.
234. Nga t kqijat e ksaj jete sht e mjaftueshme vetm kjo gj; q sje i
prhershm, por je i vdekshm.
235. Ska njeri t mos ket nj t met me vete dhe t mos e shfaq at.
236. M duket m leht t ngarkohem me gur t mdhenj nga mali, se sa t
mbetem n barr t tjetrit. T tjert m thon: sht turp t merresh me
tregti, sepse je mbret, ndrsa un u them atyre: turp sht t lypurit.
237. do armiqsi lind nga nj shkak, ve nakari (smira) ska ndonj
shkak.
238. Nj dit, kur H. Aliu ishte n mimber duke predikuar dhe dikush nga
xhemati e pyeti pr nj shtje, ai u prgjigj: Nuk e di! Pas ksaj, personi
q e pyeti m par, i tha Imam Aliut: Ky vend, n t cilin predikohet, nuk
sht pr t paditurin, ather H. Aliu iu prgjigj kshtu: Ky vend sht pr
at q disa gjra i di dhe disa t tjera nuk i di. Ndrsa pr at q di gjithka
dhe nuk ka gj q t mos dij, pr t ska vend t caktuar.
239. Sado q t mundohet njeriu ta fsheh nj gj, ajo do ti kuptohet atij nga
tradhtia q i bjn dridhjet e zrit e t marrurit e gojs dhe nga ndryshimi i
mimiks s fytyrs, kur t flitet pr at problem.
240. Kush vshtron turpet e bots dhe i quan t liga, ndrsa turpet e veta i
sheh, por i konsideron t mira, ai sht mendjeleht, kokbosh.
241. Nj njeri q ka kto pes gjra, duhet t jet i lumtur: 1-Bashkshorten
ta ket sipas krkesave t tij; 2-Fmijet ti ket t mbar; 3-Shokt e tij t jen
t ndrojtur nga t ligat; 4- Fqinjt ti ket t mir; 5-Ushqimin ta ket t
siguruar.
13
242. Ai q rreh gjunjt kur i ndodh ndonj e keqe, e ka humbur shprblimin
e Zotit.
243. T ndenjurit me t ligjt, sht si t hyrt n det.
244. Kuvendimi me t mirt sht kshtjell e fjals, domethn ruhet
sekreti.
245. Njerzit jan kundr gjrave q si din.
246. Me pasuri i arrin shpresat njeriu.
247. Bamirsia atje ku nuk duhet br, quhet vepr e lig.
248. Ai q jep dhurat, por e prgojon at, me t prfolurn e tij ia humbet
shprblimin e dhurimit.
249. Si mjer i shmtuari, q ka edhe vese t liga.
250. Njeriu mendjeshkurtr edhe po t hyp n shkall (poste) t larta,
rrokulliset shpejt.
251. Njeriu m mir t rrij i vetmuar, sesa t shoqrohet me njerz me vese
t liga.
252. Ai q nuk t bn armiqsi, t do.
253. do foshnje q lindet, vjen bashk me rriskun (ushqimin) e vet.
254. E mira sht larg kshills s armikut.
255. Ai q plqen vetveten, bije n hund.
256. T iksh prej veseve t vetvetes m shum sesa prej friks s luanit.
257. Nxirre n shesh at q ke, q t dihet se kush je.
258. Kush ska burrri, ska as bes.
259. As pr mburrje mos puno, as sfids mos iu trhiq.
260. Kur ke nevoj pr t pyetur dik pr dika, mos pyet zemrziun, sepse
ai t prapson nga e mira dhe t tremb me varfrin; as frikacakun mos e pyet,
sepse ai t dobson veprimtarin tnde; as lakmuesin mos e pyet, se ai t fut
n lakmi duke t br kshtu q t lndosh edhe t tjer. Frikacaku dhe
lakmuesi prmbajn n vetvete ligsi dhe pr Perndin.
261. I menuri ska varfri.
262. Gnjeshtari ska nder.
263. Nakarmbajtsi, smirziu ska prehje e qetsi n zemr.
264. Armikun e mikut tnd mos e zr mik.
265. Kamja vihet me mend.
266. sht e shkruar do t vij n kohn e caktuar.
267. Mbartsi i fjalve pr nj or ban aq t liga, sa q dikush tjetr si bn
dot pr muaj t tr.
268. Dhembshuria dhe mshira pr t tjert t shton jetn.
269. Njeriu bhet udhheqs i kombit duke i br mir atij.
270. Si e krkon ti ushqimin, edhe ai ashtu t krkon ty.
271. Njeriu q krkon dhe mbron t drejtn, arrin n shkalln (gradn) e
zotrinjve t mdhenj.
272. Kur i priten shpresat, njeriu bhet i pakujdesshm pr vetveten,
dorzohet para vshtirsive.
273. Njeriu fatbardhsohet, bhet i lumtur kur futet n mjedise njerzish t
lumtur.
274. Kur vdes nj njeri i mir, qajn pr t dheu i vendit n t cilin falej, si
dhe vendet ku ai bnte punt e mira, t cilat jan ngritur n qiej. E thn
ndryshe, pr njeriun e mir qan toka dhe qielli.
275. Stolia e t varfrit sht ndershmria (t ruajturtit nga t ligat).
14
276. Kur vjen t ftohtit, ruhu prej tij, por kur t prballesh me t, prshtatiu
ambientit, sepse t ftohtit i punon trupit t njeriut at q u bn drurve: n
fillim i than, pastaj u rrzon gjethet.
277. Ai q jep pa i krkuar, sht zemrbardh; ndrsa ai q jep pasi ti
krkohet, kt nga turpi.
278. M i keqi i qyteteve sht ai q ska rregull, qetsi e siguri pr
qytetart.
279. Qortoje tt vlla duke i br mir; dhe largoje t lign e tij, gjithashtu,
po me t mir.
280. M mir t knaqesh me nj minimum jetese, se sa t notosh n
mirqenie materiale, por me plot brenga shpirtrore.
281. Kurani ju tregon se sht br prpara jush, n t shkuarn dhe se
do t bhet m pas, n t ardhmen. Ai sht gjyq q sqaron mosmarrveshjet
ndrmjet jush.
282. Zoti sht jasht do prfytyrimi, q mund ti vij ndrmend njeriut.
283. Bhu zemrbardh, por mos prish pa hesap (pa llogari), dhuro me
shumic, por jo sa t bhesh krm.
284. Ka shum t menur, sa ska mbi mendjen e tyre, por jan aq t
kputur (t varfr) sa skan buk t han; ka edhe shum t paditur, q kan
aq, sa sdin ku ti vn; kshtu e ka krijuar Ai, Zoti i madh e i ditur.
285. Krkesat e teprta t ln pa asgj.
286. Njeriu ose di, ose mson, ose dgjon; n mos qoft kshtu, ather ai
sht i trullosur.
287. E liga e lig sht, por mundimi i saj sht m i lig. Dhe e mira e mir
sht, por shprehja e saj sht ca m e mir.
288. Kjo jet me at jet i ngjet lindjes me perndimin, po ti afrohesh
njrs, i largohesh tjetrs.
289. E pyetn Aliun: Sa e doje Muhammedin (past ndjes e shptim pr
jet!)? Ai u prgjigj: Bj be pr Zotin e vrtet se e donim m tepr se do
gj n jet: m tepr se baballart, se nnat, e bijt dhe m tepr se ujin q
pim, kur jemi t zhuritur.
290. Nj njeriu iu ankua H.Aliut pr nj person, i cili kishte thn: nj nat,
n gjum kam par nj ndr, n t ciln u bra pr tu lar me nnn time.
Imam Aliu i dha kt zgjidhje: Nxirre at person n diell dhe rrih hijen e
tij!.
291. E pyetn H.Aliun: Sa mban q nga ku lind e deri ku perndon?
Prgjigjja e tij ishte: Pas diellit mban nj dit.
292. Nj nga bashkpuntort e pyeti H.Aliun: Prse qe i turbulluar
hylafeti yt dhe i Osmanit, ndrsa hylafeti i Ebu Bekrit dhe i Omerit nuk qe
kshtu? Ksaj pyetjeje ai iu prgjigj kshtu: Ata patn ndyhms mua dhe
Osmanin, kurse ne patm ndyhms ty dhe shokt e tu.
293. Lyhuni me manushaqe, sepse ajo n ver ju flladit, ndrsa n dimr ju
nxeh.
294. M tepr ma do shpirti t liroj nj rob, se sa t mblidhem me disa n
nj vakt buk.
295. Mbani unaz me gur akik, sepse sa t keni at, nuk ju gjen ngushtim
n zemr.
296. Kush ngul kmb shum, duhet dbuar.
15
297. Leri mos i merr npr goj grat se jan t pabesa si era, edhe fjalt e
tyre nj jan: ta lndojn zemrn, pastaj ta shrojn. Zemrat e tyre nga besa
jan t lara.
298. Kur i lutej Zoti, H.Aliu thoshte: Mjaft nder sht pr mua q jam
robi Yt, mjaft prgzim sht pr mua, kur t kam Zot Ty!
299. Prej dheu u krijove, edhe pr s shpejti nn pal t dheut do prehesh;
lakmon t rrosh e t jesh gjith jetn e jets n kt t shkret bot, por mos
lakmo, se kmbn e ke mbi uzengji.
300. Fjala Amin sht vula e Zotit pr lutjen e robit.
301. Pr burrat nuk shihet fisi, por vshtrohet t ket edukat, sjellje t
mira. Prandaj hap syt e mso dituri dhe diturin zbukuroje me edukat. Ai q
nuk e mson besn (fen) e Muhammed Mustafait (s.a.s), gjith jetn mbetet n
paqartsi t mdha.
302. Dita e djeshme shkoi, ja u gdhive prsri. T lign e djeshme stolise me
t mirn e sotme; dhe punn e mir t sotme mos e lr pr nesr, sepse mundet
q, kur t vij e nesrmja, ty st gjen; edhe dita e djeshme skthehet m.
303. Ska m mir se sa t pyeturit, kshillimi me t tjert. Ska m keq se t
punuarit n kokn e vet (pa u kshilluar me dik).
304. Fjaln e fsheht, sekretin, vetm t ndershmit tregoja, sepse ai i v
kyin asaj dhe elsin e thyen.
305. H.Aliu, kur i lutej Zotit, thoshte: O Zot! Ti je i madh, je durues, kurse
un jam fajtor, a sm duro! O Zot! Un mendimim pr ty e kam t mir. O
Zot! Sipas mendimit q kam, ashtu m ki dhe ti mua!
306. Largohu prej gnjeshtarit, dhe prpiqu t zsh shok at q sgnjen.
307. O mkatmadh mos e pre shpresn, sepse Zoti sht m Mshirmadhi,
por as mos shko i paprgatitur, sepse udha sht e frikshme!
308. Ki kujdes, q birit tnd ti japsh edukat dhe msim pr nj koh
tjetr, dhe jo sipas kohs tnde (sepse do koh do msimin e saj)!
309. Ai q nuk ka turp, nuk ka as fe.
310. Mos iu prul njeriut nga lakmia pr interesa t astit, sepse t
dobsohet besimi. Ushqimin krkoje nga Zoti (xh.sh). Ai njeri tek i cili ke
shpres ti, ai vet sht i mjer dhe bir i t mjerit. Nuk ka gj m t lig se
kamja pa fe.
311. Lre lakmin nga kjo e shkret bot. Mos ki zili t rrosh shum. Mos
mblidh mall shum, se nuk e di pr k e mbledh, ushqimi sht ndar q me
koh; Pandehma e lig svlen gj fare. Lakmuesi sht i varfr, syngopuri
sht i pasur.
312. Kur mbush gjatdhjet vje, gjysmn e jets njeriut ia ka ngrn nata;
edhe gjysma e gjysms i shkon me foshnjri e me rrini duke mos e kuptuar at.
Nj e treta e gjysms sht shpres, lakmi dhe mundime pr fitime e pr jetes.
Edhe ajo pjes tjetr e jets q mbetet, sht smundje, pleqri e vdekje.
Prandaj krikimi i njeriut pr jet t gjat sht nj padituri shum e madhe,
sepse jeta n kt mnyr ndahet, sado e gjat q t jet ajo.
Sa bukur thot nj poet persian
Njeriu me nj jet kaq t shkurtr, mund t bj? Sa mir do t ishte sikur
njeriu t kishte dy jet: njrn pr msim dhe tjetrn pr prov.
Prov (ndaj zbatimit t urdhrave hyjnore A.H.)!



16












Hafiz Ali Kora sht nj nga personalitetet e shquara t historis dhe kulturs
kombtare me nj veprimtari t pasur atdhetare, fetare, shkencore, arsimore,
filozofike e kulturore. J eta e tij sht e karakterizuar nga nj angazhim serioz, i
vazhdueshme i prkushtuar. Ai k ln nj trashgimi me vler t
gjithanshme, e cila ka shrbyer pr edukimin islam t qytetarve e t rinis
shqiptare.
Ai lindi m 1874 n Kor, ku u rrit n nj mjedis qytetar, fetar, atdhetar e
kulturor. Pati nj formim arsimor e kulturor enciklopedik, qe njohs i shum
gjuhve t huaja, qe teolog, gjuhtar, poet, publicist, pedagog, autor tekstesh,
veprash letrare, filozofike, politike e sociale, etj.
Ndr veprat e tij prmendim: Mevludi (1900), 303 fjalt t Imam Aliut (1910),
Historia e shenjt dhe t katr halifet (1931), Bolshevizma a katarrimit i
njerzimit (1925), Abetare shqip (1910), Rubairat, Gjylistani, J usufi dhe
Zelihaja, etj.
Pr veprimtarin e krijmtarin e tij antikomuniste u keqtrajtua, u internua n
Kavaj nga viti 1949. vdiq n kt qytet m 31 dhjetor 1956.