Professional Documents
Culture Documents
Summary:
Nm mc (fungus, mushroom) l vi sinh vt chn hch, th tn (thalophyte), t bo
khng c dip lc t, sng d dng (hoi sinh, k sinh, cng sinh), vch t bo cu to
ch yu l chitin, c hay khng c celuloz v mt s thnh phn khc c hm lng thp.
Nm hc (Mycology) c khai sinh bi nh thc vt hc ngi tn l Pier Antonio
Micheli (1729) qua ti liu cng b ging cy l (Nova Plantarum Genera) nhng theo
Gio s Ekriksson Gunnan (1978) th ngi c cng nghin cu su v nm mc li l
Elias Fries (1794 - 1874).
Theo Elizabeth Tootyll (1984) nm mc c khong 5.100 ging v 50.000 loi c m
t, tuy nhin, c tnh c trn 100.000 n 250.000 loi nm hin din trn tri t.
Nhiu loi nm mc c kh nng k sinh trn nhiu k ch nh ng vt, thc vt, c
bit trn con ngi, cy trng, vt nui, sn phm sau thu hoch cha hoc qua ch
bin, bo qun. Mt s l tc nhn gy bnh, lm h cc thit b thy tinh bo qun
khng tt nhng cng c nhiu loi c ch nh tng hp ra acit hu c, thuc khng sinh,
Hnh 1.1 Si nm v cu to
vch t bo si nm
(theo Samson v ctv., 1995)
Mt s loi thuc ging Rhizopus, Mucor, Candida gy bnh trn ngi, Microsporum
gy bnh trn ch, Aspergillus fumigatus gy bnh trn chim; Saprolegnia v Achlya gy
bnh nm k sinh trn c. Nhng loi nm gy bnh trn cy trng nh Phytophthora,
Fusarium, Cercospora.... c bit nm Aspergilus flavus v Aspergillus fumigatus pht
trin trn ng cc trong iu kin thun li sinh ra c t aflatoxin.
Bn cnh tc ng gy hi, mt s loi nm mc rt hu ch trong sn xut v i sng
nh nm n, nm dc phm (nm linh chi, Penicillium notatum tng hp nn penicillin,
Penicillium griseofulvum tng hp nn griseofulvin...), nm Aspergillus niger tng hp
cc acit hu c nh acit citric, acit gluconic, nm Gibberella fujikuroi tng hp kch thch
t gibberellin v mt s loi nm thuc nhm Phycomycetina hay Deuteromycetina c
th k sinh trn cn trng gy hi qua c th dng lm thin ch dit cn trng. Ngoi
ra, nhng loi nm sng cng sinh vi thc vt nh Nm r (Mycorrhizae), gip cho r
cy ht c nhiu hn lng phn v c kh tan v cung cp cho nhu cu pht trin ca
cy trng.
Nm cn l i tng nghin cu v di truyn hc nh nm Neurospora crassa, nm
Physarum polycephalum dng tng hp ADN v nhng nghin cu khc.
Phn loi nm mc
u tin, nm c sp xp theo tin ha nh m hnh di y: (Hnh 1.15)
Dayal (1975) lit k 7 c tnh phn loi nm mc nh sau:
1. c im hnh thi
2. k ch c th
3. c im sinh l
4. c im t bo hc v di truyn hc
5. c im khng huyt thanh
6. c tnh sinh ha chung
7. phn loi s hc
Spore
From Wikipedia, the free encyclopedia
Jump to: navigation, search
For the 2008 game, see Spore (2008 video game). For other uses, see Spore
(disambiguation).
This article needs additional citations for verification.
Please help improve this article by adding reliable references. Unsourced material may be
challenged and removed. (July 2007)
phase and so it cannot be a direct alternation. Haploid spores produced by mitosis (known
as mitospores) are used by many fungi for asexual reproduction.
Many ferns, especially those adapted to dry conditions, produce diploid spores. This form
of asexual reproduction is called apogamy. It is a form of apomixis.
Spores are the units of asexual reproduction, because a single spore develops into a new
organism. By contrast, gametes are the units of sexual reproduction, as two gametes need
to fuse to create a new organism.
Contents
[hide]
1 Definition
2 Classification
o 2.1 By spore-producing structure
o 2.2 By function
o 2.3 By origin during life cycle
o 2.4 By motility
3 Anatomy
o 3.1 Trilete spores
4 Dispersal
5 See also
6 References
7 Gallery
[edit] Definition
The term spore derives from the ancient Greek word spora, meaning "seed,
sowing," related to sporos, "sowing," and speirein, "to sow."
In common parlance, the difference between a "spore" and a "gamete" (both together
called gonites) is that a spore will germinate and develop into a sporeling, while a gamete
needs to combine with another gamete before developing further. However, the terms are
somewhat interchangeable when referring to gametes.
A chief difference between spores and seeds as dispersal units is that spores have little
food storage compared with seeds, and thus require more favorable conditions in order to
successfully germinate. (This is not without its exceptions, however: many orchid seeds,
although multicellular, are microscopic and lack endosperm, and spores of some fungi in
the Glomeromycota commonly exceed 300 m in diameter.)[2] Seeds, therefore, are more
resistant to harsh conditions and require less energy to start mitosis. Spores are produced
in large numbers to increase the chance of a spore surviving in a number of notable
examples.
[edit] Classification
Spores can be classified in several ways:
In plants, microspores, and in some cases megaspores, are formed from all four products
of meiosis.
In contrast, in many seed plants and heterosporous ferns, only a single product of meiosis
will become a megaspore (macrospore), with the rest degenerating.
In fungi and fungus-like organisms, spores are often classified by the structure in which
meiosis and spore production occurs. Since fungi are often classified according to their
spore-producing structures, these spores are often characteristic of a particular taxon of
the fungi.
[edit] By function
Meiospores: spores produced by meiosis; they are thus haploid, and give rise to a
haploid daughter cell(s) or a haploid individual. Examples are the precursor cells
of gametophytes of seed plants found in flowers (angiosperms) or cones
(gymnosperms).
o Microspores: meiospores that give rise to a male gametophyte, (pollen in
seed plants).
o Megaspores (or macrospores): meiospores that give rise to a female
gametophyte, (an ovule in seed plants).
Mitospores (or conidia, conidiospores): spores produced by mitosis; they are
characteristic of Ascomycetes. Fungi in which only mitospores are found are
called mitosporic fungi or anamorphic fungi, and are previously classified
under the taxon Deuteromycota (See Teleomorph, anamorph and holomorph).
[edit] By motility
Spores can be differentiated by whether they can move or not.
Zoospores: mobile spores that move by means of one or more flagella, and can be
found in some algae and fungi.
Aplanospores: immobile spores that may nevertheless potentially grow flagella.
Autospores: immobile spores that cannot develop flagella.
Ballistospores: spores that are actively discharged from the body of the fungal
fruiting body. Most basidiospores are also ballistospores, and another notable
example is spores of Pilobolus.
Statismospores: spores that are not actively discharged from the fungal fruiting
body. Examples are puffballs.
[edit] Anatomy
Under high magnification, spores can be categorized as either monolete spores or trilete
spores. In monolete spores, there is a single line on the spore indicating the axis on which
the mother spore was split into four along a vertical axis. In trilete spores, all four spores
share a common origin and are in contact with each other, so when they separate, each
spore shows three lines radiating from a center pole.
Vascular plant spores are always haploid. Vascular plants are either homosporous (or
isosporous) or heterosporous. Plants that are homosporous produce spores of the same
size and type. Heterosporous plants, such as spikemosses, quillworts, and some aquatic
ferns produce spores of two different sizes: the larger spore in effect functioning as a
"female" spore and the smaller functioning as a "male".
[edit] Dispersal
More
Spores being ejected by fungi.
In fungi, both asexual and sexual spores or sporangiospores of many fungal species are
actively dispersed by forcible ejection from their reproductive structures. This ejection
ensures exit of the spores from the reproductive structures as well as travelling through
the air over long distances. Many fungi thereby possess specialized mechanical and
physiological mechanisms as well as spore-surface structures, such as hydrophobins, for
spore ejection. These mechanisms include, for example, forcible discharge of ascospores
enabled by the structure of the ascus and accumulation of osmolytes in the fluids of the
ascus that lead to explosive discharge of the ascospores into the air.[6] The forcible
discharge of single spores termed ballistospores involves formation of a small drop of
water (Buller's drop), which upon contact with the spore leads to its projectile release
with an initial acceleration of more than 10,000 g.[7] Other fungi rely on alternative
mechanisms for spore release, such as external mechanical forces, exemplified by
puffballs. Attracting insects, such as flies, to fruiting structures, by virtue of their having
lively colours and a putrid odour, for dispersal of fungal spores is yet another strategy,
most prominently used by the stinkhorns.
In the case of spore-shedding vascular plants such as ferns, wind distribution of very light
spores provides great capacity for dispersal. Also, spores are less subject to animal
predation than seeds because they contain almost no food reserve; however they are more
subject to fungal and bacterial predation. Their chief advantage is that, of all forms of
progeny, spores require the least energy and materials to produce.
In the spikemoss Selaginella lepidophylla, dispersal is achieved in part by an unusual
type of diaspore, a tumbleweed.[8]
Alternation of generations
Bioaerosol
Sporophyte
Endospore
Fern
Auxiliary cell
Cryptospores
[edit] References
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
[edit] Gallery
PH GIA THC PHM (P2)
12 Thng Ba , 2010
1. CC VITAMIN:
a. Vitamin A:
Hin nay, ngi ta bit hai dng vitamin quan trng ca nhm vitamin A l vitamin A1
v vitamin A2. Vitamin A1 v vitamin A2 tn ti di mt s dng ng phn hnh hc
nhng ch mt s dng l c hot tnh sinh l
n v v nhu cu:
Nm 1960, t chc y t th gii (WHO) quy nh v n v quc t (IU: international
unit) ca vitamin A v tin vitamin A nh sau:
1IU = 0. 000344 mg All trans vitamin A acetate.
= 0. 0003 mg All trans vitamin A.
= 0. 0006 mg All trans beta carotene.
Vitamin A l mt yu t rt cn thit cho s pht trin ca c th. Thiu vitamin A s
gy nn tnh trng suy dinh dng protein tr em, qung g tin ti vim kt mc ri
dn n kh mt, lot gic mc. da v nim mc c du hiu rt khc nhau nh kh v
sng ha da. Yu cu hng ngy cho php l 5000 IU.
Ngun cung cp:
Vitamin A c trong thc phm c ngun gc t ng vt nh: gan c bin, gan gu
trng, gan b, lng trng, cng nh mt s thc phm c ngun gc t thc vt
di dng cc carotenoid nh carotene.
Tnh cht:
Vitamin A l cht kt tinh lng tr, mu vng, nng chy nhit 62 64oC. Ph hp
th trong tia t ngoi l max = 324 325nm. Vitamin A c th b nh hng xu bi oxy
hay khng kh, nh sng v nhit . S m t v m khng kh cao s lm tng cc
hiu ng. V vy, s h hng c th c gim ng k khi tch n khi ngun oxy hay
hi m v s hin din ca cht chng oxy ha cng vi vic bo qun nhit thp.
Cc dng thng mi:
Ngy nay, vitamin A l mt ph gia dinh dng c s dng hu ht dng tng hp
nh reinol acetate hay retinol palmitate. Hai dng ny cng tt nh retinol c php s
dng trong thc phm.
Vitamin c th thu c dng tinh th. Vitamin c tnh n nh v tnh c th trn ln
vi cc loi thc phm m n c b sung.
c tnh:
Theo underwood (1984), vi liu lng 300. 000 IU i vi tr em hoc 100.000 IU i
vi tr em di 7 tui c th gy ng c cp tnh. Chng nhc u, bun nn, nn ma,
bin n, chng mt, hoa mt v vi triu chng lin hp do tha vitamin A. Khi ta gim
bt tm thi lng vitamin trong khu phn hng ngy s trnh c cc triu chng ny.
Liener (1975) bo co rng nu s dng liu lng 1. 500. 000 g retionol hoc 5.
000. 000 IU trong vi thng c th dn n t vong.
b. Vitamin E:
Ngy nay, ngi ta nhn c 8 tocopherol c ngun gc t nhin v c hot tnh
vitamin E, trong c 6 hp cht thuc dn xut toco v 2 hp cht thuc dn xut
tocotrienol. Tt c cc cht ny u cha nhn chroman (benzopyran).
n v v nhu cu: nhu u bnh thng ca con ngi v vitamin E l 5 15 IU/ngy.
Khi thiu vitamin E v mt l do no c th dn n thay i trn h thn kinh, h
hng sinh sn , h tim mch.
Ngun cung cp: vitamin E c nhiu trong sn phm thc vt nh cc ht ng cc, mt
s loi u c bit l ht ny mm, du thc vt.
c tnh: cc tocopherol khng c c tnh. Lng ly vo trn 1000IU trong mt ngy
ch nh hung t n sc khe nh cc triu chng v d dy, rut, cc chng vim da v
mt mi. Khng c tai hi bt ng xy ra c b co khi dng qu liu vitamin E.
c. Vitamin C:
n v v nhu cu: U. S RDA cho l 60mg. Thiu vitamin C s mc bnh hoi huyt.
Ngun cung cp: c tm thy nhiu tri cy v rau qu, c bit l qu ca cy tm
xun, bng ci, khoai ty, ci bp (l xon) v cc sn phm ca h citrus.
Tnh cht: l nhng tinh th khng mu hay bt kt tinh trng hoc hi vng, khng
mi, v chua, d tan trong nc, trong ethanol 95o, thc t khng tan trong eter,
chloroform, benzene, di tc dng ca nh sng th bin mu dn. Vitamin C c th lm
gim c ca nhiu cht c, tng sc khng ca c th.
c tnh: vitamin C khng lin quan n c t. Vi hiu ng c hi c th xy ra khi
dng lp li liu qu cao khong t 500mg n 10g. vi triu chng ca n l s bun
nn, bnh tiu chy, ri lon dng rut, gim kh nng h6p1 thu ng khng c tai
nn no xy ra do dng qu liu vitamin C c cng b.
2. CC CHT KHONG A LNG V VI LNG:
C ba cht khong a lng l Ca, Mg, P v su cht khong vi lng l Cu, I, Fe, Mn,
Zn c dng ph bin nht nh l cc ph gia dinh dng. Cc ph gia khong c
dng di dng mui, vi cht khc dng n cht.
a. Canxi:
Canxi cn thit cho s to xng, tham gia vo qu trnh co rt c, ng mu, truyn
xung thn kinh. Vitamin D v pH acid lm tng kh nng hp thu canxi. Khu phn n
nhiu protein lm gim hp thu canxi. Acid Phytic, acid bo no, acid oxalic cng lm
gim kh nng hp thu canxi.
US. RDA cho canxi l 1000mg. Lng canxi ly vo l t l canxi/photpho, i vi
ngi ln l 1: 1; tr em di 7 tui l 1: 0, 7. Cc dng canxi c php cho vo thc
phm nh l ph gia dinh dng nh: canxi cacbonat; canxi clorua; canxi citrate; canxi
glycerophotphat; canxi hydroxyt; canxi oxit; canxi mono , di , tri photphat; canxi
pyrophotphat; canxi sunfat.
b. Photpho:
Nguyn t ny hin din ph bin trong c th ngi. Cng vi canxi, photpho ng vai
tr quan trng i vi xng. Photpho cng hin din trong thc n nn n khng c
s dng l ph gia dinh dng ngoi tr thc n cho tr em di 7 tui; U. S RDA cho
cht khong ny l 1g.
c. Magie:
Ging nh photpho, magie l mt nguyn t c mt khp ni nn c cung cp nhiu
trong thc n. S thiu magie rt him ngoi tr hin tng bnh l; U. S RDA cho
magie l 400mg. S thiu magie c th dn n bnh v tim mch.
d. St:
St l mt thnh phn thit yu ca c th, c chc nng chnh l vn chuyn oxi. Thiu
st s dn n bnh thiu mu U. S RDA cho st l 18mg. Acid phytic, cht x,
photphat, polyphenol, vi protein v cc acid hu c c th lm gim s hp thu st.
Trong khi , vitamin C v vi acid amin li lm tng hp thu st.
e. Km:
Km l mt yu t cn thit cho i sng con ngi, ng vt, thc vt. Hot tnh sinh
pH = 2, 5
Liu lng:
Sa ln men (nguyn kem) c x l nhit su ln men ML = 50
Cc mui benzoate:
Calcium benzoate: INS: 213.
ADI: 0 5.
Liu lng: Sa ln men (nguyn kem) c x l nhit sau ln
men ML: 50.
Methyl p hydroxybenzoate: INS: 218
ADI: 0 10
Liu lng: pho mat: ML: 500
tnh theo p hydroxybenzoic.
Ehyl p hydroxyl benzoate
INS: 214
ADI: 0 10
Liu lng: cc sn phm tng t pho mt ML: 500
Thc n trng ming c sa ML: 120
Margarine v cc sn phm tng t
ML: 1000
c. c tnh:
Cc mui benzoate c c tnh thp i vi con ngi v ng vt. ngi liu lng
gy c qua da l 6mg/kg th trng. Tuy nhin, i vi liu lng 5 10g trong vi ngy
thng qua ng ming vn khng gy ra nh hng bt li no i vi c th. l do
con ngi v ng vt c c ch gii c rt tt i vi cc mui benzoate. Nhng hp
cht ny kt hp vi glycin trong gan to thnh acid hippuric v c thi ra ngoi
qua nc tiu. C ch ny loi b 65 95% acid benzoic t cc thc phm c a vo
c th. Cc mui benzoate cn li trong c th s c gii c bng con ng kt hp
vi acid glucoronic.
2. ACID SORBIC V MUI SORBATE:
Cng thc ha hc: CH3 CH = CH CH = CH COOH.
Acid sobic l bt tinh th trng, tan khng ng k trong nc lnh (0,16g/100ml
20oC) v tan d hn trong nc nng ( 100oC tan 3, 9%), c v chua nh.
a. Hot tnh chng vi sinh vt:
Hot tnh chng vi sinh vt ca acid sorbic th hin mnh nht khi hp cht trng thi
khng phn ly, pKa ca acid sorbic l 4, 75; v vy, hot tnh chng vi sinh vt th hin
mnh nht pH thp v v c bn khng tn ti pH > 6 6,5 Nng c ch ti thiu
ca acid sorbic dng phn ly v khng phn ly i vi vi ging vi khun v nm men
c xc nh vo nm 1983 (Eklund). C hai hnh thc ny u th hin s c ch
nhng acid dng khng phn ly c hiu qu hn dng cn li 10 60 ln. Tuy nhin,
pH > 6 acid dng phn ly li c hiu qu hn dng khng phn ly.
Mt s chng nm men c kh nng chng chu acid sorbic v cc mui sorbate. iu
ny c gii thch l do nng cao acid sorbic c kh nng km hm s pht trin v
qu trnh trao i cht ca nm men nhng acid ny nng thp li b nm men
chuyn ha. Ngi ta cho rng s gim hot tnh ca cc mui sorbate l do phn ng
decacboxyl din ra bn trong si nm v i km vi s hnh thnh 1, 3 pentadien, cht
ny c mi ging mi du la hay cc hydrocacbon. Bn cnh , cng c mt s ging
nm mc c kh nng chng chu acid sorbic. Thc nghim chng t mt nm mc
ban u ln cng c kh nng lm gim hot tnh ca acid sorbic trong ph mt. Qua ,
ta thy rng acid sorbic v cc mui sorbate c tc dng mnh i vi nm mc v nm
men, t c tc dng n vi khun. V vy, c th s dng bo qun rt tt cc sn phm
lm nguyn liu cho ch bin nh: bo qun rau qu mui chua. Cc nguyn liu ny
c bo qun bng acid sorbic vn m bo vi khun lactic pht trin v ln men c.
b. C ch km hm s pht trin ca vi sinh vt:
C ch ny c gii thch mt phn l do tc dng ca acid sorbic ln h enzyme trong
t bo vi sinh vt. Ngi ta cho rng acid sorbic km hm s hot ng ca enzyme
dehydrogenase c lin quan trong qu trnh oxy ha acid bo. S b sung aicd sorbic dn
n s tch ly cc acid bo khng no m cc acid ny l sn phm trung gian ca qu
trnh oxy ha cc acid bo bi nm men v nm mc. iu ny hn ch chc nng ca
cc enzyme dehydrogenase v km hm s pht trin v qu trnh trao i cht ca t bo
vi sinh vt. Acid sorbic cng km hm cc enzyme sulfhydryl. Nhng enzyme ny ng
vai tr rt quan trng trong t bo vi sinh vt bao gm: fumarase, aspartase, succinic
dehydogenase v alcohol dehydrogenase ca nm men. C nhiu s gii thch cho c ch
ny:
- Cc mui sorbate phn ng vi enzyme sulfhydryl thng qua phn ng cng vi nhm
thiol ca cystein.
- Hot tnh ca cc mui sorbate l do s hnh thnh cc phc bn vi cc enzyme c
cha sulfhydryl. V vy, cc mui sorbate km hm cc enzyme bi s hnh thnh lin kt
ng ha tr gia sulfat ca nhm sulfhydryl chnh hoc Zn(OH)2 ca enzyme v carbon
ca ion sorbate.
Ngoi ra, cc acid a bo nh acid sorbic cn can thip vo s vn chuyn cc cht qua
mng t bo cht.
c. Quy nh s dng:
Hiu qu chng vi sinh vt ca mui sorbate ph thuc vo cc yu t nh: pH, cc ph
gia khc, s nhim bn, qu trnh ng gi, ch bin, bo qun, thi gian bo qun v
iu kin v sinh.
Acid sorbic: INS: 200
ADI: 0 25.
Liu lng: sa v sa b ML: 1000.
INS: 337
ADI: 0 25.
Liu lng: Sa chua ung, sa c c ng ML: 300
Pho mat ML: 3000.
d. c tnh:
Acid sor bic c xem l cht bo qun chng vi sinh vt t c hi nht thm ch mc
vt qu liu lng s dng thng thng trong cc sn phm thc phm.
3. CC ACID HU C MCH NGN:
a. Acid acetic v mui acetate:
Acid acetic (pKa = 4, 75) v cc mui ca n c s dng rng ri vi vai tr cht to
v chua v cht chng vi sinh vt. Acid acetic chng nm men v vi khun c hiu qu
hn chng nm mc. Hot tnh ca acid acetic ph thuc vo cc yu t: sn phm thc
phm, mi trng v t bo vi sinh vt
b. Acid lactic:
C vai tr chnh l iu chnh pH v to v cho cc sn phm thc phm. Hot tnh
chng vi sinh vt hay thay i. i vi s c ch ca Bacillus coagulan, acid lactic th
hin hot tnh cao gp 4 ln so vi cc acid khc nh: malic, citric, propionic v acid
acetic. Da trn nng mol, pH v hot tnh ca cc acid dng khng phn ly, acid
lactic l mt trong nhng acid hu c c ch s pht trin ca Yersinia enterocolitica
hiu qu nht.
INS: 270
ADI: CX
Liu lng: Sa ln men (nguyn kem)
B v b c c GMP.
c. Acid citric:
GMP
Acid citric khng c s dng trc tip vi vai tr l cht chng vi sinh vt. N th
hin mt s hot tnh chng mt s nm mc v vi khun. Acid citric nng 0, 75%
th hin kh nng c ch nh s pht trin nhng c ch mnh s sinh tng hp cc toxin
ca loi Aspergillus parasiticus. Vi loi Aspegillus versicolor nng trn c th km
hm s pht trin nhng c ch s sinh tng hp cc toxin th ch cn nng 0, 25%.
Tri li, acid citric 0, 75% khng nh hng n s pht trin v s to ra toxin ca loi
Penicillium expansum.
Ngi ta nghin cu v thy rng acid citric c kh nng c ch Samonella mnh hn
acid lactic v acid hydrochloric.
d. Propionic acid:
INS: 280
ADI: CX
Liu lng: Pho mt ch bin
ML 3000
4. MT S CC CHT KHC:
Calcium formate:
INS: 238
ADI: CX
Liu lng: Cc loi pho mt
Ml: 3000
Hexamethylen tetramine;
INS: 239
ADI: 0 0, 15
Liu lng: Cc loi pho mt ML: 600
Potassium Nitrate
INS: 252
ADI: 0 3, 7
Chc nng: bo qun, n nh mu
Liu lng: Pho mt ML: 37
Vitamin E l tn gi chung ch hai lp cc phn t (bao gm cc tocopherol v
tocotrienol) c tnh hot ng vitamin E trong dinh dng. -tocopherol trong c th
ngi l mt cht chng xy ha.
Vitamin E t nhin tn ti di 8 dng khc nhau, trong c 4 tocopherol v 4
tocotrienol. Tt c u c vng chromanol, vi nhm hydroxyl c th cung cp nguyn t
hydo kh cc gc t do v nhm R (phn cn li ca phn t) khng i nc cho
php thm nhp vo cc mng sinh hc. Cc tocopherol v tocotrienol u c dng alpha,
beta, gamma v delta, c xc nh theo s lng v v tr ca cc nhm mteyl trn
vng chromanol. Mi dng c hot ng sinh hc khc nhau.
Trong thc phm, cc ngun ph bin nht cha vitamin E l cc loi du thc vt nh
c, hng dng, da, ng, u tng, oliu. Cc ngun cung cp vitamin E khc gm cc
ht ng cc, c, b lc, mng ty, ht d, c chua, c rt v cc loi rau l xanh. Mc d
ban u vitamin E c chit ra t du mm la m, nhng phn ln cc ngun b sung
vitamin E t nhin hin nay li tch ra t du thc vt, thng thng l du u tng.
Vitamin E hp thu qua nim mc rut. Ging nh cc loi vitamin tan trong du khc,
vitamin E cn c axit mt lm cht nh ha mi c th hp thu c
Trong c th, vitamin E chuyn ha mt t qua gan thnh cc glicuronid ca axit
tocopheronic v gamma lacton ca axit ny
Vitamin E thi tr mt phn qua nc tiu, hu ht thi tr chm vo mt. Vitamin E c
th vo sa nhng rt t qua nhau thai
Vitamin E c tc dng chng oxy ha, bo v mng t bo khi s tn cng ca cc gc
t do, bo v tnh ton vn ca mng t bo
Vitamin E c tc dng hip ng vi vitamin C, selen, vitamin A v cc caroten. Vitamin
E bo v vitamin A khi b oxy ha,lm bn vng vitamin A
Thiu vitamin E
Khi thiu vitamin E ko di s c cc triu chng thn kinh nh: tht iu, yu c, rung
git nhn cu, xc gic gim nhy cm, ri lon thn kinh, d tn thng da, d v hng
cu, d tn thng c v tim. Trn c quan sinh sn khi thiu vitamin E gy tn thng
c quan sinh dc, v sinh. Ngi ta thng phi hp vitamin E vi cc thuc iu tr v
sinh nam v n, sy thai, ri lon kinh nguyt, ri lon tim mch
Tha vitamin E
Dng vitamin liu cao (trn 3000 IU mi ngy) c th gy ri lon tiu ha (bun nn,
y hi, i lng, vim rut hoi t). Tim tnh mch liu cao c th gy t vong.
Liu dng vitamin E cho mt s trng hp c bit
-
e do sy thai: 500IU/ngy
phm . Ph gia thc phm tn ti trong thc phm nh mt thnh phn ca thc phm
vi mt gii hn ti a cho php c quy nh.
Nhm cht ph gia thc phm theo quy nh ca B Y T.
Trong 22 nhm cht, c 9 nhm cht sau y thng c s dng trong sn xut, ch
bin hin nay.
Nhm Nhm chc nng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Mu thc phm
Cht to ngt
Cht bo qun
iu v
Men
Cht n
Cht to bt
Cht to xp
Hng liu
Q 3742/Q-BYT2001
35 cht
07 cht
29 cht
08 cht
06 cht
03 cht
01 cht
02 cht
63 cht
b) To v ngt:
* Bt ngt: theo mt s nghin cu nm 1971, trn sc vt mis inh, c thy tn thng
trn no, nhng thc t cho thy khng ai c hin tng nh th ny. Tuy nhin
phng, Hi ng OMS-FAO khuyn khng nn dng bt ngt cho tr em di 1 tui.
Ngy nay, ngi ta cn dng siu bt ngt v cht ny c B Y t cho php s dng.
* Cht ngt t nhin:
L cht ngt dinh dng khng c hi, liu lng s dng khng hn ch; tr nhng
ngi b tiu ng v bo ph.
Cht ngt c s dng trong sn xut thc phm thng l dng ng ct tinh luyn
saccaroza loi RE v RS. Ngoi ra, c mt s ni dng ng thng, ng nha
(Maltose), ng ma (Fructose), latose, mt ong, sorbitol, manitol sn xut bnh,
ko.
* Cht ngt nhn to:
Thng s dng cho ngi n king. Vic s dng cht ngt tng hp phi tun theo
nhng qui nh cht ch.
V d: mt s cht ngt nhn to c php s dng:
- Axeselfam K: ngt hn ng ct gp 150 ln
- Asparame: ngt hn ng ct gp 180 ln
- Saccharin: ngt hn ng ct gp 300 ln
- Sucralose: ngt hn ng ct gp 600 ln
Ring cyclamat, cm s dng, nhng ngi sn xut, ch bin vn dng v r v cht ny
c tnh bn trong mi trng axit.
* Nhng c tnh ca cht to ngt:
Sacarin: l cht to ngt cho php s dng nhng cng c gy c nhng rt t. Nhng
nu dng lu di saccarin c kh nng c ch men tiu ha (pepsin) v gy chng kh
tiu. Gn y mt s tc gi ngi Php nghin cu thy saccarin vo bng quang, vi s
c mt ca cholesterol, c th sinh ra ung th cho chut cng trng. Saccarin b phn hy
bi sc nng v axit gii phng phnol ra th t do, lm thc n c mi v kh chu. Nh
vy saccarin ch dng cho vo cc thc n lnh nh kem, nc gii kht v ch nn
dng phi hp vi ng knh trnh cm gic kh chu.
Khng c dng cht mu che y khuyt im ca thc phm, hoc ngi tiu
dng nhm ln v s c mt khng thc ca mt vi thnh phn cht lng.
V d: mu vng lm cho ngi ta tng rng m si c trng hoc bnh biscuit c b
Phi trn v chn ng cht mu:
Khng gy tn tht hoc bin i bt li
Cng mu cao v bn
Kiu mu thch hp.
* Nhng phn ng v c tnh ca phm mu:
C tc ng cp tnh ln h tiu ha lm bun nn, nn ma, ri lon tiu ha. Tc
dng ln h min dch gy d ng, ni mn, chm, nga, phu
Nu s dng lu di lm tn thng gan, thn, thn kinh, c th gy t bin, ung
th v c nh hng n bo thai.
III. Hng liu:
Hng liu c nhiu dng:
- Hng liu t nhin nh: hng cam, chanh, to, qu, hi l c trch t v, qu, r
cy bng cch ngm cn ri em chng ct.
- Hng liu tng hp l hng liu to thnh bng cc phng php tng hp ha hc.
Thng cha t 4-13% cht thm tng hp.
- Hng liu hn hp bao gm c 2 loi hng liu trn.
Kim tra tinh khit ca hng liu bng cch kim tra s c mt ca cc kim loi nng
nh Zn, Cu, As Th mc ha tan hon ton ca 1 ml hng liu/1 lt nc m
khng b vn c.
* Liu lng s dng thch hp (qua thc nghim)
Ch c im ca cc c quan nhn cm i vi tc nhn gy cm gic (v mu, mi,
v).
Hng liu l cht lm thm khng th thiu c trong cc sn phm. N khng ch lm
tng gi tr cm quan m cn cho bit c im ca tng sn phm. Ty loi sn phm
m ngi ta chn hng liu thch hp.
Hng liu l hn hp ru, nc c cha cht thm di dng tinh du, d bay hi, d
b oxy ha do tc dng ca khng kh nn thnh phn d b bin i nu bo qun v s
dng khng ng cch.
Trong tinh du chanh, cam thng c cha tecpen c mi kh chu, d lm cho sn phm
b h hng, c v kt ta.
IV. Mt s cht bo qun:
* Mui Nitrat (Na(K)NO3 v Nitrit (Na(K)NO2) hay cn gi l mui dim:
S dng lm cht st khun trong bo qun v gi cho mu tht, c v mt vi loi
phomt.
Tc dng c trc tip: Hemoglobine l hng cu khi kt hp vi nitrite to ra
Methemoglobine l cht c hi cho c th.
Tc dng c gin tip: Nitrite + Amin l cht m thy phn to ra cht
Nitrosamine l tc nhn gy ung th. Triu chng ng c cp tnh xut hin nhanh t
ngt: nhc u, bun nn, chng mt, tiu chy tip theo l tm ti, nu khng iu tr kp
bnh nhn.
* Mui sunfit, natri sunfit (Na2SO3), natri meta bisunfit (Na2S2O5):
c ng dng chng ha nu trong rau, qu, lm trng ng, iu chnh ln men
ru vang (khng dng qu 350mg/lt), ru to (< 500 mg/lt) Khng dng bo
qun tht, v ch yu l che du h hng ch khng phi hn ch s h hng.
Mui sunfit, natri sunfit, natri meta bisunfit u ph thuc vo nng , hm lng
v tc bay hi gii phng ra SO2. SO2 trong c th b oxy ha thnh sunfat: bisunfit
tc dng vi nhm aldehyt, xton ca ng, nhng phn ng theo 2 chiu. Sunfit cng
tc dng ln nhm disulfua ca protin v phn ng cng theo 2 chiu.
Tc dng c hi cp tnh: chy mu d dy, ch yu i vi ngi ung nhiu ru
c s dng SO2. SO2 ph hy Vitamin B1 trong thc phm, nht l ng cc.
* Acid benzoic (C7H6O2) hoc Natri benzoat (C6H5COONa)
Acid benzoic tinh th dng hnh kim hoc tm l nh, mu trng la ng nh trng.
Natri benzoat l dng bt trng, ha tan c trong nc, rt d tan trong nc nng.
S dng trong thc phm lm cht st khun c hiu lc vi nm men v vi khun
hn i vi nm mc.