BUDA (Buddha), Siddharta Gautama, (rreth 560 p.e.r. deri 480 p.e.r.).

Prijs dhe f
ilozof religjioz, themeluesi i budizmit, u lind ndoshta rreth vitit 560 para Jez
u Krishtit; sipas krkimeve t mvonshme, supozohet t ket lindur m von, por kjo nuk duket
dhe shum e vrtet. Ai ishte me prejardhje nga familja fisnike e Shakiasve, q i prkiste
kasts s lufttarve. Babai i tij, princi Shuddhodano, mbretronte n nj territor t vogl
Himalajs, n rajonin kufitar midis Indise dhe Nepalit. Biografia e Buds historik ka
shum zbrazti dhe sht e ngarkuar sidomos me legjenda. Sipas njrs prej tyre, n kufijt e
tit, nna e tij, Maja, kishte par n ndrr nj elefant t bardh, q i shponte ijn e djatht
mant, me t cilt u kshillua pr kuptimin e ndrrs, i than Majs dhe burrit t saj pr lin
j djali q do t ishte zot i bots ose, n qoft se do t hiqte dor nga kjo, do t ishte nj
juar". Dhjet muaj m von, Maja lindi nj djal: m kmb nn nj pem, n parkun Lubini, sel
larg qytetit, ajo mbante n dor nj deg kur djali i saj doli pa asnj ndotje nga ija e
saj e djatht. Menjhere pas ksaj lindjeje t mrekullueshme, fmija u ua mbi nj lule t el
ty pr aty; ather ai bri dhjet hapa drejt secils prej katr pikave kryesore, ka lajmron
e po i jepte fund vuajtjes dhe vdekjes s njerzve. Nna e tij vdiq shtat dit pas lindje
s s tij. Princi i ri u rrit nga tezja, mes t mirave q ia jepte rangu i tij. N moshn g
jashtmbdhjetvjeare, u martua me vajzen e bukur Gopa Jashodhara, por pak koh pas lindj
es s djalit t tyre, Rahula, princi i ri - q ishte njzet e nnt vje - braktisi familjen d
he jetn me nj shklqim rndues pr t krkuar nj t vrtet q do t ishte e aft t ngadh
n. Ai u end pr gjasht vjet si murg lyps, duke vizituar mjeshtr t ndryshm t jogs, por p
e gjetur at q krkonte. I ligshtuar, ai hoqi dor nga jeta prej asketi, n rrugn e gabuar
t s cils ishte futur. Megjithat, me ann e prsiatjes, ai arriti "zgjimin" e zbulimit, n
j dit kur ishte ulur nn nj fik, n Bodh Gaja (n shtetin e tanishm indian t Biharit) - q
t koh aty u ngrit nj faltore e madhe, q sht sot vendi m i rndsishm i pelegrinazhit t
e. Pas shum jav heshtjeje, ai q tashm qe Buda (fjal pr fjal "I zgjuari"), filloi t jep
msim pikrisht pr at q kishte zbuluar gjat asaj ideje t papritur q i ishte shfaqur. Ai
azhdoi pr dyzet e pes vjet t jepte msim, duke prshkuar tr Indin e Veriut, rrethuar nga
j numr gjithnj e m i madh nxnsish. Vdiq rreth vitit 480 para Jezu Krishtit, n moshn e
eruar tetdhjetvjeare, n Kusinagara, kryeqytet i shtetit t Malls (sot Bihar). Buda nuk
la shkrime; njohja e doktrins s tij mbshtetet mbi tri pitaka (shporta), kompilime s
hkrimesh budiste q datojn nga shekujt pasardhs dhe q e kalojn n volum Bibln.
Doktrina e Siddharata Gautamas, i quajtur ndryshe Buda - fjal pr fjal: "I zgjuari n
ga gjumi" - mbahet kryesisht pr nj hyrje tipike aziatike tek urtsia, duke mos patur
t bj shum me filozofin perndimore. Megjithat, po ta shohim nga afr, zbulojm prbrs
idis filozofve t par grek dhe msimeve t Buds, ka i bri shum studiues t mendonin se
dit mund t ket njohur filozofin "parasokratike"; ka gjasa q ndrsjellja t jet e mundur.
Fal qndrueshmris s Perandoris s pamat Persiane n shekujt VI dhe V para Jezu Krishtit,
dsit e qarkuilimit t mallrave dhe ideve ishin shumfishuar midis bots mesdhetare dhe nn
kontinentit indian. N qoft se pranojm datn tradicionale t vitit 480 para Jezu Krishti
t - viti i betejs se Termopileve dhe t Salamins - pr vitin e vdekjes t Buds, nuk ka mu
ndsi q ai ta ket njohur filozofin "klasike" greke. Por n qoft se ai ka jetuar n shekujt
V-IV para Jezu Krishtit, sipas nj teorie t vonshme, Buda mund t ket qen bashkkohs i So
kratit dhe i Platonit, madje edhe i Aristotelit (384-322 para Jezu Krishtit), dh
e ta ket zhvilluar mendimin e tij duke u nisur nga spekulimet e filozofve t par mile
zian apo eleat. Kronologjia prgjithsisht pranon faktin se ka jetuar n kohn e ktyre filo
zofve t par - gj q nuk i prjashton takimet midis ktvre dy botve.
Buda, si filozoft e par grek, flet pr Zjarrin, Tokn, Ujin dhe Ajrin si prbrs kryesor
dhe t njeriut, t cilve u shton pr kt t fundit vetdijen, ndjenjn apo prfshirjen. Ai
dharmas kta prbrs t dors s par, q nnkuptojn rregullin e bots fizike dhe psikike.
si grekt, prmbledh morin e dukurive t bots n disa dharmas- themelor t paanalizueshm,
si vetdija dhe prbresit e lnds. Por, n ndryshim nga fiiozoft e par grek, ai nuk prpi
pak t rivendos nj parim t vetm zanafillor, si "Qenia" e Parmenidit.
Prkundrazi, ai mson se asnj dhartna nuk mund t ekzistoj pa t tjerat: pr shembull, ndrg
gjja njerzore nuk mund t ekzistoj pa trupin, as trupi pa Tokn dhe Ujin. Asnj dhrama n
uk sht e plot nga vetvetja; prkryerja dhe plotria jan pron e Atmanit, "shpirtit t bot
o gj q ndodhet n botn reale sht an-atman, "jo atman", e paprkryer, pra dhe e paqndrues
e. Te Buda, ashtu si te Herakliti i Edesit, "do gj rrjedh". Megjithat, kjo paqndrues
hmri e gjithkaje ekzistuese ka nj kuptim shtes pr Budn, q sht nj tipar i veant i m
dian: ashtu si do gj rrjedh dhe kalon nga nj gjendje n nj gjendje tjetr, edhe shpirtra
t ndjekin kt lvizje kalimi. Pra vdekja e nj njeriu nuk sht nj fund, por nj stacion i t
esht ndrmjets n nj varg t pandrprer rilindjesh.
Doktrina e rilindjes dhe e shtegtimit t shpirtrave - q kishte nj tradit t tr n mendimi
indian - sht piknisja e etiks se Buds: duhet t prpiqesh shum pr t ber nj jet t d
epse do t rilindim me aftsit dhe pjekurin q do t kemi fituar. Ne nuk duhet t shpresojm
e do t rilindim t pasur dhe t fuqishm, por si dikush q i mjafton vetvetes dhe nuk jos
het nga pasionet dhe dshirat. Nse reshtim s besuari te domosdoshmria pr t zotruar apo p
t gzuar kt apo at gj, frika e vdekjes do t zhduket dhe ne nuk do t jemi m t lidhur
deri n at pik sa rilindja t bhet nj makth. Kjo gjendje e "t-mos-duash-m-t-zotrosh-d
tosh" sht pr Budn nirvana (fjal pr fjal: shuarja), synimi m i lart i t urtit. Megjit
a nuk predikoi heqjen dor e n mnyr asketike nga bota, as trheqjen n lidhje me t: do in
vid, msonte ai, duhet t zgjedh jetn q i shkon m shum pr shtat baraspeshs s tij t br
N kt perspektiv, doktrina budiste sht m afr urtsis se disa filozofve perndimor,
sa nga feja popullore hinduse me jogat, sadust dhe fakiret e saj.
Shum koh pas hyrjes se Siddharta Gautams n parinirvana ("shuarja m e lart"), budizmi,
q ishte filozofi e urtsis, u shndrrua n fe - kjo dukuri ishte e lidhur me fatin polit
ik t Indis. Ashtu si filozofia greke, filozofia e Buds ia detyron lindjen dhe talla
ndit e saj tronditjeve shoqrore-politike t kohs, q kishin lkundur traditat mijvjeare.
bai i Siddhartas ishte nj dinjitar i lart i kasts fisnike dhe lufttar i Shakijasve,
q prbhej nga blegtor t pasur t vendosur n nj shtet t vogl n kmb t Himalajs. Por
hin ditt t numruara; mbretrit e mdha -sovrant e t cilave i nxirrnin pasurit e tyre ng
rdhurat q siguroheshin nga punimi i tokave - i futn nn sundim pak nga pak. Shum nga
pasardhsit e kasts luftarake, t zhveshur nga detyrat dhe pronat e tyre, u kthyen n m
urgj endacak, pa asgj tjetr prve edukimit t tyre si priftrinj. Siddharta ishte njri pr
tyre, por ai e ktheu n virtyt kt rrnjzim t imponuar nga politika: dinjiteti dhe vlera
e nj njeriu nuk duhej t matej m me pozitn e tij shoqrore. Msimet e tij ishin t hapura p
t gjith dhe synonin t ngushtonin hendekun midis kastave t shoqrise indiane (priftrinj
, lufttar, tregtar dhe fshatar). Ai nuk mburrte revoltn ndaj pronarve t rinj, por ngrih
ej kundr prdorimit arbitrar dhe t keq t pushtetit. Doktrina e tij u tregua e perkrye
r si doktrin e shtetit t mbretrive t reja, ngatrresa e t cilave do t vinte duke u rritu
r - si ajo e Magadhas, n jug t Ganzhit. Sa m shum q filozofia budiste i prkiste populli
t, aq m tepr przihej me besimin tradicional hindu. Budizmi u b kshtu nj fe, Buda histo
rik u hyjnizua si mishrimi i Buds universal.
Tezat themelore t msimit burimor t Budes (t cilat jan ruajtur n form t t folurit dhe
logve t quajtur sutta) prmbajn katr t vrteta fisnike: mbi dhembjen, mbi lindjen e dhem
es, mbi mbarimin e dhembjes dhe mbi rrugn tetantarshe q t shpie deri te mbarimi i dhe
mbjes. Sipas Buds, njeriu sht trashgimtar i veprs s vet, ndrsa qllim prfundimtar i
ht t qetsuarit e dhembjes me ann e lirimit nga prangat e t ndodhurit. Nirvana (ose nib
baba, mpirje) sht mohim i do vullneti pr jet, heqje dor nga t gjitha knaqsit (sepse
os jan t lidhura me vuajtjet) e cila arrihet nprmjet orvajtjes morale t notimit kundr r
ryms. Nirvana sht gjendje e shkalls m t lart t prsosuris, gjendje pa dshira, kurse
rakterizon si as qenie as mosqenie, as qenie dhe mosqenie, as jo- qenie jo - mosq
enie. Filozofia e tij pesimiste pati jehon edhe n rrethin mendor evropien (Shopenha
ueri, Dojseni).N planin socialetik Buda predikon barazin e njerzve dhe ohet kundr kas
tave t vjetra brahmane. Ai i refuzon edhe ceremonit fetare dhe askesn religjioze dh
e thekson si virtyt para s gjithash mshirn dhe vetmohimin.
Sipas Hirianit (Bazat e filozofls indiane) ekzistojn tri karakteristika qensore t me
ndimit budist: 1. Ai sht pesimist ngase thelbi i ktij msimi sht se do gj sht vuajtje
isht kjo nuk sht besim n dshprimin, meq ky mendim lejon mundsin q paqja t arrihet kt
tani, me ka njeriu n vend q t bhet viktim e mjerimit, bhet fitues i tij. 2. Ai sht po
vist, n at kuptim se e kundrshton spekulativitetin e pafrenuar i cili para Buds sund
onte n lvizjet shpirtrore t Indis. Ky msim n themel prjashton do gj q pozitivisht n
, kurse hedh posht edhe autoritetin e tradits s veds. 3. Ai sht pragmatik, sepse Buda
msonte vetm at q ishte e domosdoshme pr tejkalimin e mynxyrs, e cila, sipas kuptimit t
tij, dominon n jet dhe paraqet karakteristikn kryesore t tij.
Msimi i Budes gjat kohs u prhap shum dhe n fund u b religjion botror. Buda hyn n radh
ersonaliteteve m t mdha t jets shpirtrore, madje jo vetm t kulturs indiane, kurse pas
it e tij mund t gjenden n pjest m t largta t kontinentit aziatik. Pr kt arsye shum
siderojn se pr pjesn m t madhe t Lindjes budizmi nuk ka qen asgj m pak fuqi shtytse
se krishterimi n Perndim.
Shpeshher, n kundrshtim me msimin e Buds, sekte t ndryshme budiste humbisnin m von n
tizm, misticizm dhe n nj formalizm religjioz ceremonial. Kshtu braktiset fryma filozof
ike dhe sociale e msimit t tij, kurse n plan t par theksohet besimi i vrbt n zotri B
ili arrin kulmin n Diviavadan: Qielli do t bjer me hnn dhe me yjet, toka mund t ngrihe
me malet dhe pyjet e veta, oqeanet do t thahen, mirpo fjalt e Budes nuk mund t jen t g
abueshme (sipas S.Radakrishnanit: Filozofia indiase I.).
JETSHKRIMET - KURESHTI NGA JETA E BUDS
* Nj her, nj nxns erdhi tek Buda dhe i krkoi ti shfaqte nj mrekulli, duke i thn se ve
er do ta besonte. Buda i buzqeshi me keqardhje dhe i shfaqi nj mrekulli t madhe. Nxnsi
i habitur thrriti:
- Tani jam i gatshm t kaloj t gjitha shkallt e Nxnsis nn udhzimet e tua.
Por Buda i tregoi dern dhe i tha:
- Tani nuk m nevojitesh.
* Nj nga nxnsit e Buds e pyeti:
- Cfar duhet t bj, nse dikush m godet?
Buda i tha:
- Nse nga nj pem do t thyhej nj deg q do t binte mbi ty, cfar do t bje?
Nxnsi tha:
- Kjo do t ishte nj ndodhi e rastsishme, nj koincidenc e thjesht q un ndodhesha posht
kur dega binte. Do t vazhdoja rrugn time.
- T njjtn gj duhet t bsh edhe kur dikush t godet. Ndoshta ka ndonj problem, ishte i in
osur apo nuk mund t prmbante nervat e tij. sht e njjta gj sikur t binte mbi ty dega e p
ems. Vazhdo rrugn, sikur t mos kishte ndodhur asgj.
* Nj grua, t cils i kishte vdekur djali i saj i vogl, takon Budn. Gruaja qante dhe brt
iste se kishte humbur dashurin e saj t vetme dhe se ishte e dshpruar dhe krkonte ndih
mn e Buds.
- Mir do t t ndihmoj, i tha Buda, por m par shko n qytet dhe m sill nj grusht grur ng
tpia ku nuk ka vdekur asnjeri.
Gruaja u nis menjher n qytet dhe filloi t krkonte pr nj shtpi t till, por kudo i tho
- Mund t t japim grur sa t duash, por nga shtpia jon kan vdekur njerz.
Kjo prgjigjje prsritej do her q pyeste, por gruaja ndalonte shtpi pr shtpi me shpres
o t ekzistonte t paktn nj shtpi e till.
Filloi t ngrysej, dhe gruaja filloi t kuptonte se vdekja ishte nj pjes e pandar e jets
, se sht pjesa e kundrt e jets dhe se ndodh vazhdimisht. Vdekja nuk ishte ve nj fatkeqs
i personale dhe se nuk i kishte ndodhur vetm fmijs s saj.
* Buda po vdiste. Dyzet vite me radh ecte dhe mijra njerz e ndiqnin. Duke ju drejt
uar nxnsve t tij, ju tha:
- Kjo sht dita ime e fundit. Nse keni dika pr t m pyetur, kjo sht mundsia juaj e fun
a ardhur momenti q secili t marr rrugn e tij.
Nj errsir e thell mbuloi nxnsit e tij. Ananda, nxnsi i tij i preferuar qante si foshnj
vogl, dhe ndrsa lott e tij i rridhnin nga syt , godiste me dshprim gjoksin e tij.
- Tlutem Ananda pusho, i tha Buda.
- far do t bjm ne pa ty? Tha Ananda. Ishe ktu dhe t gjith ne ecnim me dritn q ti ls
ithka ishte e sigurt. Harruam krejtsisht se ekzistonte errsira. Duke t ndjekur ty, gj
ithka pr ne ishte drit. Tani q po ikn, far do t bjm?
Dhe vazhdonte t qante dhe t ulrinte.
- Dyzet vite ecje n dritn time dhe akoma nuk arrite t nxjerrsh dritn tnde? Sa m shum t
h nn dritn e huazuar, aq m shum imiton dhe humb dritn tnde. Jo, m mir t iki!
Fjalt e fundit q Buda tha ishin:
- T jeni drit pr vetet tuaja.
* Nj njeri i varfr q jetonte i dedikuar Buds, kishte nj statuj shum t vjetr dhe t bu
uds, nj vepr artistike t shklqyer. Ky njeri e ruante si t ishte nj thesar shum i madh.
Nj nat dimri t ftoht, njeriu ishte i vetm brenda kasolles s tij prej kashte. Bnte shum
toht dhe njeriu po dridhej nga i ftohti. Ndjente se po i afrohej vdekja. Nuk kish
te asgj pr t ndezur zjarrin. N mesnat, kur njeriu filloi t ngrinte nga i ftohti, prpara
tij u shfaq Buda dhe i tha:
- Prse nuk ndez zjarr me statujn time?
Statuja e drurit ndodhej n nj cep tjetr t murit. Njeriu u friksua, kujtoi se ishte nj
demon.
- far thua? T djeg statujn e Buds? Kurrn e kurrs!
Buda buzqeshi dhe i tha:
- Nse m shikon tek statuja, ather m ke humbur. Un jam brenda teje , jo brenda drurit.
Nuk jam n objektin e lutjes, por ndodhem brenda atij q lutet. Un dridhem brnda teje!
T lutem , digje statujn!
* Nj i ri pyeti nj plak me flok t gjat gri:
- Gjysh, sa vje je?
- Sapo mbusha katr vje, i tha ai.
Djaloshi u habit, dhe pastaj duke qeshur i tha:
- Po bni shaka, keni flok gri dhe nj mjekrr kaq t gjat, si mund t jeni katr vje?
- Po t t them t vrtetn, jam katr vje. Gjith kto vite jetoja duke ndjekur fitimin, tho
jeshtra dhe nuk isha i sinert. Vetm katr vite m par njoha Msimet e vrteta t Buds dhe
se far do t thoshte Mirsi. Przura pangopsin, urrejtjen dhe budallallkun, zvoglova d
e mia dhe me mendje t hapur po prpiqem t njoh veten time. Vetm katr vitet e fundit j
eta ime ka marr kuptim dhe vetm kto katr vite njoh se far sht paqja brendsore dhe gz
i po m pyesje se sa vje jam. Meqnse njoh jetn e vrtet vetm 4 vitet e fundit, t thash
tet se jam katr vjear.
* Nj her dikush pyeti Budn:
- A ekziston Zoti?
- Po, ju prgjigj Buda.
T njjtn dit nj tjetr njeri e pyeti:
- A e ekziston Zoti?
Dhe Buda i tha:
- Jo.
N fundin e dits nj njeri i tret e pyeti Budn pr ekzistimin e Zotit dhe Buda nuk ju prgj
igj, vetm ngriti gishtin e tij drejt qiellit. T gjitha kto po i ndiqte nxnsi i tij, A
nanda. Gjat nats e pyeti Budn:
- Nuk mund t fle. T lutem m thuaj, prse n t njjtn pyetje dhe tre prgjigjje krejt t n
e?
Buda i tha:
- Pasi ishin tre njerz krejt t ndryshm. I Pari besonte se Zoti nuk ekziston dhe kis
hte nevoj shum q t forconte besimin e tij. Un i thash se Zoti ekzistonte, pasi pr t ar
tur tek e Vrteta njeriu duhet t lirohet nga ato n t cilat beson. I dyti besonte se Zo
ti ekzistonte. Atij i thash se Zoti nuk ekzistonte. Un jam ktu pr br q mendja t flutur
mbi besimin dhe se vetm ather njeriu do t njoh t Vrtetn. I treti nuk ishte, as besimta
as ateist, dhe kshtu nuk ishte e nevojshme ti them asPo dhe as Jo, dhe pr kt dhe
ke i thn me kt mnyr Bj si un, domethn zhytu n heshtje dhe do ta kuptosh.
* Buda lajmronte gjithmon kur shkonte n ndonj qytet apo fshat:
- Ju lutem mos bni 11 pyetje q kan t bjn me Zotin, shpirtin, vdekjen, t vrtetn.
Kur e pyesnin se prse? Ai u prgjigjej.
- Pasi kto pyetje nuk kan prgjigjje. Nuk sht se nuk e di prgjigjjen. Por fillimisht, n
uk ekiston mundsia pr t shprehur me fjal prgjigjjen e drejt. E dyta, kuptimi i ktyre r
ive nuk t bn shenjtor dhe as nuk udhheq drejt ndriimit. E treta, se kto pyetje lindin
fet t cilat pengojn mirkuptimin e realitetit t vrtet. Mund t pyesni pr zemrimin, p
ngulitjen, shndrrimin. Pyesni pr mnyrn e braktisjes s mendjes, pr hir t meditimit
* Sindarta sorollatej pr gjasht vite, ku vizitoi t gjith t mnurit, shenjtort, shkenct
gurut e ndryshm, por megjithat kishte mbetur i paknaqur, pasi nuk ndjente ndryshime
t thella. Rruga e heremitit, agjrimi, joga, t gjitha i doln t kota.
Nj her Sindarta donte t kalonte lumin . Rrjedha e lumit ishte e fort , ndrsa Sindarta
ishte kaq i dobt sa q ju morn mndt dhe ra n uj. E mori lumi, por megjithat, dha t gji
fuqin e mbetur pr tu kapur n nj rrnj t nj peme dhe rrjedha e lumit e drgoi n breg.
N nj gjendje t till, duke mos pasur fuqi pr t dal nga lumi , Sindarta papritmas kuptoi
se : Jeta sht e ngjashme me oqeanin. Dhe nse jeta sht nj oqean, ather t gjitha ato
gabim i madh. Nse jam katandisur t mos jem i aft t mos kaloj nj lum si do t mund t kal
oqeanin e jets? Rruga ime nuk sht e duhura. Jam shum i dobt, ndrsa pr tu ngjitur tek Z
oti, m nevojitet shum energji.
Prfundimisht doli nga lumi, u shtri nn nj pem pr tu lodhur. Ajo nat kishte hn t mbus
her t par pas gjasht vitesh jete prej heremiti, Sindarta ra n gjum t thell pa ndrra.
jes kuptoi se nuk nxitohej pr t arritur diku, nuk kishte ndonj objektiv prpara tij,
nuk duhej t bnte ushtrime. Ishte hera e par q ndjente nj liri t plot. I shtrir nn pem
nte agimin e diellit. Shikonte mnyrn me t ciln shuhej dhe ylli i fundit i mngjesit. T
huhet se n momentin q u zhduk ky yll, u zhduk dhe Sindarta. Ather Lindi Buda!. N nj mo
ment kaluan prpara tij 6 vitet e sorollatjes si nj makth, por ato mbetn n t kaluarn .
Buda u ndriua!
* Nj fshatar i varfr priste shum dit q t ftonte Budn n shtpin e tij. Nj dit hert
afr pems nn t ciln po flinte Buda pr t qn i pari q do ta ftonte.
Kur Buda u zgjua, fshatari i tha:
- T lutem pranoje ftesn time. ndrroja pr shume vite dhe mezi e prisja momentin q do t v
izitonit shtpin time. Jam njeri i varfr dhe nuk mund t ofroj shum gjra, por t lutem mos
e refuzo ftesn time.
Buda ju prgjigj se do t shkonte.
N t njjtin moment arriti qeveritari i krahins i shoqruar nga shum njerz, i cili i tha B
uds:
- T ftoj n pallatin tim. Ma b kt nder.
Buda i tha qeveritarit:
- Sot nuk do t mundem, pasi tashm i kam premtuar ktij njeriu. Tryeza e varfr e fshat
arit kishte vetm nj ushqim: ishin krpurdha kukarmuta , q rrall her jan helmuese. Fshata
ri i shkret nuk e dinte. Kur Buda filloi t hante e ndjeu shijen e hidhur, por megj
ithat nuk donte ta thoshte, pr t mos mrzitur t zotin e shtpis. Kshtu Buda hante krpur
helmuese dhe njeriu i varfr ishte i lumtur.
Buda u kthye tek nxnsit e tij dhe helmi filloi t vepronte duke i krijuar dhimbje t md
ha. Doktori kur e vizitoi i tha:
- Gjndja sht shum e vshtir. Helmi ka penetruar n gjak dhe sht e pamundur t shptohet
o t vdes.
Buda u tha nxnsve t tij q u mblodhn prreth tij:
- sht nj njeri i shklqyer. Ushqimin e par ma dha nna ime dhe t fundit ai. Nna ime m n
oi t shikoj kt bot dhe ai m ndihmoi t shikoj botn tjetr. Duhet t silleni me respekt n
tij.
Nxnsit e tij ishin shum t mrzitur dhe Ananda tha me zemrim:
-far thua Msues?! Ta respektojm ashtu sikur nnn tuaj? Ai sht vrass! Dhe meriton vdekj
at q bri.
Buda i tha nxnsve t tij:
- Po, e di se mund t vrisni at njeri t shkret, por ju do t bni at q po ju them un, pa
uda pranon helm, por ofron dashuri.
* Nj Brahman (klerik) i famshm pyeti Budn, se far veorish kishte sakrifica supreme. Dh
e Buda i tregoi nj histori me nj mbret t fuqishm q jetonte shum shekuj m par. Pas nj
e t madhe ku arriti t konkuistonte gjysmn e globit, dshiroi t bnte n nder t perndive
krific t madhe.
Kshtu thirri nj shenjtor shum t njohur dhe krkoi kshilln e tij pr t plotsuar dshir
uke ju prgjigjur, shenjtori i tha mbretit, se fillimisht duhet ti jepte shtetit q
etsin, prosperitetin dhe sigurin dhe vetm ather do t mund t bnte sakrificn. Nuk duhe
tet asnj qnie e gjall. Duhet t hidhen n humnern e Malit t Shenjt njqind kova qumsht,
dhe mjalt. Dhe vetm kshtu sakrifica do t arrinte qllimin e saj.
N vazhdim, Buda vijoi:
- Por ekziston nj tjetr sakrific, q sht shum m e leht dhe m supreme, t ndrtosh nj
otin dhe pr nxnsit e tij.
Por ekziston edhe nj sakrific m supreme nga e kaluara, t ndrtosh brnda teje Tempullin
e t vrtets dhe kurr t mos vrassh qnie t gjall dhe t shmangsh gnjeshtrat.
Por ekziston dhe sakrific m supreme, kur dikush bhet murg dhe refuzon t gjitha gzimet
dhe hidhrimet e ksaj bote.
Por pr njeriun e thjesht sakrifica supreme sht , t arrij me fuqin e shpirtit t tij sig
in se nuk e prekin t mirat e materialeve t ksaj bote.
* Momentin q Buda u b i Ndriuar ishte nata e Hns s Mbushur. T gjitha mrzit dhe shqet
e tij u zhdukn, sikur t mos kishin ekzistuar asnjher, sikur dikur ishte i fjetur dhe
tani u zgjua. U zhdukn t gjitha problemet dhe pyetjet e paprgjigjura q m par e tortur
onin. Ndjente plotsin e Ekzistencs dhe Bashkimin me Natyrn.
Pyetja e par q i lindi n mendjen e tij ishte : Si mund t shpreh t gjitha ato q mendoj?
uhet tju shpjegoj bukurin e s Vrtets, duhet tju tregoj Realitetin. Por si do ta bj?
Kjo ishte nj pyetje q torturonte donjrin nga ata q u ndriuan dhe njohn t vrtetn.
Njerz nga e gjith bota erdhn pr t par , pasi t gjitha qniet kan tendenc t drejtohen
rits.
Mendimi i par q shprehu ishte: do mendim i shprehur sht nj gnjeshtr. E tha dhe pas
. Heshtja zgjati shtat dit. Kur e pyesnin pr dika ai ngrinte dorn e tij me nj ton t rn
he me gishtin e tij tregonte drejt qiellit.
Miti thot se : Zotat mbi qiell u shqetsuan. Prfundimisht mbi tok u shfaq nj njeri i Ndr
iuar. Ky sht nj fenomen shum i rrall! U shfaq mundsia pr tu bashkuar bota e njerzve m
tn Superiore por njeriu i cili mund t bhej ur midis Qiellit dhe Toks nuk flet. Pas sht
at ditsh Zotat bashk me mbretin e tyre Indra, zbritn n tok dhe takuan Budn. Prekn shpu
e tij dhe i krkuan t mos mbetej i heshtur.
Buda ju tha:
- Shtat dit mendohem mbi gjrat pro dhe kundr, dhe akoma nuk shikoj arsye se prse t fla
s. Fillimisht nuk ekzistojn fjal q t mund t shpreh eksperiencn time t mrekullueshme. E
dyta, gjithka q do t them nuk do t bhem i kuptueshm. E treta, 99 personave nga 100 prvo
ja ime nuk do tju ofroj asgj, ndrsa ai q sht i aft, mund ta gjej dhe vet t Vrtetn.
eq kt mundsi? Ndoshta krkimi i t vrtets do t zgjas shum m tepr. Dhe far ndodhi?
ri ka shum shekuj!
Ather Zotat i than:
- Ndoshta do t prishet bota meqnse zemra e Perfektit preferoi Heshtjen. Buda i madh
duhet t predikoj Doktrinat e tij. Mbi tok ekzistojn njerz me shpirt t pastr t ngulit
ga materializmi, por nse doktrina jote nuk do t prek zemrn e tyre, ather ata do t vdesi
n. Ata kan nevoj nj shtytje t leht, nj fjal t drejt. Vetm ti do t mund ti ndihmoje
e vetm t drejt drejt t Panjohurs.
Mbizotroi heshtje pastaj Buda mbylli syt e tij dhe tha:
- Sigurisht, do t flas pr ata t paktt. Nuk kam kaq fuqi pr tju treguar t gjith t Vrte
or mund tju tregoj Yllin udhheqs.
* Nj njeri erdhi tek Buda dhe e pshtyu n fytyr. Buda fshiu fytyrn e tij dhe e pyeti:
- Vetm kaq? Mos do ndonj gj tjetr?
Ananda kur e pa u vrsul i zemruar, duke thirrur me keqadashje:
- Msues! M lejo ta ndshkoj kt njeri mediokr!
- Ananda, u bre Sanias( njeri q braktisi gjrat botrore dhe dedikoi jetn e tij Zotit),
por disa her e harron kt gj, tha me qetsi Buda, nuk e kuptove se si ky fukarai ka vu
ajtur shum, shikoji syt e tij q u skuqn nga zemrimi. Me sa duket nuk ka fjetur gjith n
atn prpara se t bnte kt veprim. Pshtyma ishte rezultati i ksaj mendurie dhe tani ndos
u lirua nga dashakeqja e tij. Duhet t tregosh dhembshuri, ndrsa ti do ta vrassh dhe
t bhesh i mendur si ai!
* Nj her Sindarta banonte afr Sabatit, n Xhetavana, n manastirin Anata Pindika. Atje
nj mngjes, pasi u vesh dhe mori kupn dhe mantelin e tij, u fut n Sabati pr t krkuar lm
h.
N at koh n shtpin e Brahmanit Agika ndizej zjarri i sakrifics dhe ofertat ishin mbledhu
r. Ather Sindarta duk lypur der m der, arriti n shtpin e Brahmanit Agita. Agita duke
r nga larg Sindartn i brtiti: Ndalo atje morracak! Ndalo atje Sramana gjynahqar! Ndal
o atje i degraduar! kur dgjoi kto fjal Sindarta ju prgjigj me kt mnyr Brahmanit:
A e di o Brahman se far sht nj i degraduar apo gjrat q bjn nj njeri t degraduar? D
an t ti them. Njeriu q ka urrejtje dhe q zemrohet, q sht keqadashs dhe hipokrit, q be
n mendime t gabuara, q sht mashtrues, mso se ky njeri sht degraduar.
Ai q n kt bot dmton qnie t gjalla si t jet si t mos jet i dyherlindur (initacion
cili nuk ekziston dhembshuri pr qniet e gjalla, mso se ai sht i degraduar.
Ai q shkatrron apo rrethon qytete dhe fshatra dhe njihet si armik, mso se ai sht i de
graduar.
Ai q vjedh, ai q thot gnjeshtra, mso se ai sht i degraduar.
Ai q pavarsisht se sht i aft, nuk mirmban nn apo babain e tij kur t jen plakur, m
t i degraduar.
Ai q , kur pyetet se far sht e mir, jep kshilla t kqija dhe mban sekrete, mso se a
graduar.
Ai q ka kryer nj mkat, dhe q shpreson q mos ta marr vesh njeri se e bri ai, dhe bn k
shehurazi, mso se ai sht i degraduar.
Ai q q vjen n orn e ushqimit, dhe i krkon me fjal si nj Brahmani ashtu si edhe nj Sr
a dhe ata nuk i jep asgj, mso se ata jan t degraduar.
Ai q sht i mbshtjell n padituri, dhe nuk fal asgj, por flet n mnyr t pahijshme, m
i degraduar.
Ai q lartson veten e tij dhe ndjen neveri pr t tjert pr arsye t krenaris, duke qn
ult, mso se ai sht i degraduar.
Ai q shan Budn (t ndriuarin) apo nxnsit e tij, nj lyps q sillet apo nj nikoqir, m
t i degraduar.
Ai q nuk sht shenjtor por megjithat hiqet si i till, ai sht hajduti m i madh n t gj
dhe sht me t vrtet m i keqi nga t degraduarit.
Ata q t kam prshkruar me t vrtet quhen t degraduar. Nuk bhet q nga lindja e tij dikus
degraduar, dhe as nuk bhet dikush q nga lindja e tij Brahman. Nga veprat e tij bhet
dikush i degraduar dhe nga veprat e tij bhet dikush Brahman.
* Buda ishte i ulur n hijen e pems Vajan kur ju afrua nj princ i fuqishm mbi kalin e
tij madhshtor, i cili ishte i mbuluar me nj mbules t shklqyer. Pas tij ekzistonte nj
grup i madh njerzish oborrtarsh dhe roje personale. Pasi e prshndeti , i krkoi t bhej n
xnsi i pranuar i tij. Buda ju prgjigj se ai nuk ishte gati akoma.
Princi, i turpruar u kthye n pallatin e tij dhe filloi t meditoj mbi arsyen se prse e
kishte refuzuar i Ndriuari. Arriti n konkluzionin se gabimi i tij ishte mnyra e sh
faqjes s tij prpara atij q dshironte t bhej msuesi i tij. Ajo mnyr aq luksoze nuk ish
drejt.
Kaloi nj vit dhe princi u riparaqit prpara Buds. Kt her ishte i vetm dhe n kmb, i ve
hum thjesht. I bri t njjtn krkes, por mori t njjtn prgjigjje negative. Princi, q
me t vrtet pr t msuar nga i Ndriuari, u dshprua kur pas shum meditimesh nuk kishte a
t kuptonte se cila ishte mnyra e duhur pr tu paraqitur pprara Msuesit.
Kshtu pas nj viti ju afrua Buds shum heshturazi, i veshur me thjeshtsin m t madhe dhe
r Buda hapi syt e tij dhe i nguli mbi t, princi u ul n gjunj dhe i lutej ta testonte
, ti jepte nj mundsi sado t vogl, pasi ankthi dhe stresi q ndjente, q nuk kishte as m
undsin pr tu testuar, i shterronte besimin dhe i shkatrronte jetn.
Sindarts i erdhi keq pr t dhe i tha se gjat vitit q do t fillonte do t shkonte ai vet
takonte. Princi krcente nga gzimi i tij dhe i premtoi se nse ai e bnte nj gj t till,
ti prgadiste nj pritje madhshtore dhe se do ta mbushte me pasuri dhe me lavdi. Bud
a mbylli prsri syt dhe vazhdoi meditimin e tij.
Pasi kaloi viti, princi ju afrua prsri Buds, shum i dshpruar. Ra n kmbt e tij dhe me
sy i tha se ai nuk kishte vajtur n takimin q i kishte premtuar, pasi ai e priste n
j vit t tr dhe nuk e kishte par.
Sigurisht q m pe, i tha Buda. Dhe m largove nga afr teje me shqelma.
Princi , i tmerruar u betua 100 her se nuk kishte br dicka t till.
Buda i tha:
- E mban mend at plakun q tu afrua gjat parads kur ti po kalroje, dhe q ti e przure me
shqelma? Ai isha un.
Drguar nga, Valentin Batalaku - Slloveni