Fshehtesia e Sproves

M
e far je preokupuar gjat jets: me brengosje se si do t

regjistrohesh n fakultetin e preferuar, si ta gjesh nj vend
pune t mir, bashkshort/e pr qejfi, pr t fituar shum
para..? far je munduar t arrish: fam, pasuri, reputacion..?
Derisa je munduar q ti arrish kto synime, a t ka ra ndrmend
ndonjher kjo e vrtet: se t gjitha kto caqe jan t prkohshme,
dhe se asnjrn nuk do ta marrsh me vete pas vdekjes. Pas vdekjes,
far do t ndodh? Do t kalosh n botn e pastajme, ku e vetmja gj
q do t jet e dobishme do t jen veprat e punuara n kt bot q
kan pasur qllim q t fitohet knaqsia e Al-llahut.
Kurani thekson se kjo bot sht vend sprovs q do t prcak-
toj vendin e secilit n jetn e pastajme. Gjat ktyre sprovave, i zbu-
lohemi njeri tjetrit si dhe All-llahut, se kush jemi n t vrtet.
Ata q arrijn t kuptojn kt fshehtsi dhe jetojn duke e ditur
se jan n sprov do t fitojn nj begati t amshueshme: knaqsin e
All-llahut n xhenet.
RRETH AUTORIT
Adnan Oktar, i cili shkruan nn pseudonim Harun Jahja,
ka lindur n Ankara n vitin 1956. Q nga viti 1980,
autori ka botuar shum libra mbi shtjet lidhur me
besimin, shkencn dhe politikn. Ai sht i njohur si
autor i veprave t rndsishme t njohura pr
demaskimin e mashtrimit t evolucionistve,
pretendimet e tyre t pavlefshme, dhe lidhjeve t errta
n mes t Darvinizmit dhe ideologjive t tilla t
prgjakshme si fashizmi dhe komunizmi.
T gjitha veprat e autorit kan nj qllim t vetm, t prcjellin mesazhin e
Kur'anit, t inkurajojn lexuesit t marrin n konsiderat besimin baz lidhur
me shtje t tilla si ekzistenca e Zotit, unitetit dhe botn tjetr, dhe pr t
ekspozuar e vn n dukje themelet e sistemeve t dobta dhe t ideologjive
oroditse jofetare. M shum se 300 veprat e tij, t prkthyera n 72 gjuh t
ndryshme, gzojn dhe kan nj rrjet t gjer lexuesish n t gjith botn.
Me vullnetin e Zotit, librat e Harun Jahja do t jet nj mjet prmes t cilit
njerzit n shekullin njzet e nj do t arrijn paqen, drejtsin, dhe lumturin
e premtuar n Kuran.
I njohur me emrin HARUN JAHJA, Adnan Oktar, u lind n Ankara
n vitin 1956. Pasi kreu studimet fillore dhe t mesme n Ankara, ai
studioi pr arte n Universitetin Mimar Sinan n Stamboll dhe filozofi
n universitetin e Stambollit. Q nga viti 1980, ai ka botuar mjaft libra n
lidhje me shtje politike, shkencore, dhe fetare. Harun Jahja sht
njohur mir si autor i veprave t rndsishme, t cilat zbulojn
mashtrimin e evolucionistve, pohimet e tyre t pavrteta dhe lidhjet e
errta midis Darvinizmit dhe ideologjive gjaksore, t tilla si: fashizmi
dhe komunizmi.
Veprat e Harun Jahjas, t prkthyera n 72 gjuh t ndryshme,
prbjn nj koleksion prej mse 55,000 faqesh me 40,000 ilustrime.
Pseudonimi i tij sht nj ndrthurrje e emrave t Harunit (Aaron) dhe Jahja
(John), n kujtim t dy Profetve t nderuar, t cilt luftuan kundr mohimit
t besimit. Vula e Profetit n librat e tij sht nj simbol i cili sht i lidhur me
prmbajtjen e tyre. Ky simbol paraqet Kur'anin (Shpalljen e Fundit) dhe
Profetin Muhamed (paqja dhe shptimi i Allahut qofshin mbi t), Profetin e
fundit. Nn dritn e udhzimit t Kur'anit dhe Sunnetit (tradits dhe msimeve t
Profetit), autori i ve vetes si qllim t hedh posht do ngrehin t ideologjive
q mohojn fen dhe t thot "fjaln e fundit" n mnyr q ta bj t hesht do
kundrshtim ngritur kundr fes. Ai e prdor vuln e Profetit t fundit (paqja dhe
shptimi i Allahut qofshin mbi t), i cili arriti urtsin m t lart dhe
prsosmrin morale, si nj shenj t qllimit t tij pr t ofruar fjaln e
fundit.
T gjitha veprat e Harun Jahja kan nj qllim t prbashkt:
t japin mesazhin e Kur'anit, t inkurajojn lexuesit pr t
menduar mbi shtje q kan t bjn me besimin, si pr
shembull, ekzistenca e Allahut dhe njshmria e Tij dhe
besimi n Botn Tjetr dhe njkohsisht t nxjerr n pah
rrnjt e kalbura t sistemeve antifetare dhe ideologjive t
devijuara.
Harun Jahja gzon nj rang t gjer lexuesish n
shum vende t bots, q nga India n Amerik, nga
Anglia n Indonezi, Poloni, e deri n Bosnj,
Spanj, Brazil, Malajzi, Itali, Franc, Bullgari,
e deri n Rusi. Disa nga librat e tij mund t
gjenden n gjuhn Angleze, Frnge, Gjermane, Spanjolle, Italiane, Portugeze, Urdu, Arabe,
Shqipe, Kineze, Dhivehi (folur n ishujt Mauritius) Ruse, Serbo-Croate (Boshnjake),
Polake, Malaje, Turke, Uygur, Indoneziane, Bengali, Daneze dhe Suedeze.
Duke qn mjaft t vlersuara n t gjith botn, kto vepra kan shrbyer pr shum
njerz si mjet pr t gjetur besimin n Zot dhe pr t arritur nj deprtim m t thell n
besimin e tyre. Menuria dhe sinqeriteti q i karakterizon librat e tij, s bashku me nj stil t
veant q sht i leht pr t'u kuptuar, ndikon drejtprdrejt doknd q i lexon. Ata q i
studiojn me kujdes kta libra, nuk mund t mbrojn m ateizmin apo ndonj ideologji tjetr
t devijuar apo filozofi materialiste, sepse kta libra karakterizohen nga nj ndikim i shpejt,
prfundime t qarta dhe jan t pakundrshtueshm. Edhe nse kta njerz do t vazhdojn
t kmbngulin n t tyren, nuk do t jet gj tjetr vese nj kmbngulje t kot, sepse kta
libra prmbysin ideologji t tilla q nga themelet. T gjitha lvizjet bashkkohore antifetare
tashm mbrohen ideologjikisht, fal librave t shkruar nga Harun Jahja.
Kjo sht, pa dyshim, nj rezultat i urtsis dhe drits s Kur'anit. Autori n mnyr
modeste dshiron t shrbej si nj mjet n krkimin njerzor t rrugs s drejt t Allahut.
Prej botimit t ktyre materialeve nuk krkohet asnj prfitim material.
Ata njerz q inkurajojn t tjert pr t lexuar kto libra, pr t hapur mendjet dhe
zemrat e tyre dhe pr t'i udhzuar ata t bhen robr t devotshm t Allahut, kryejn nj
shrbim t pamuar.
Njkohsisht, do t ishte nj humbje kohe dhe energjie pr t reklamua libra t tjer, t
cilt krijojn oroditje n mendjet e njerzve, i shpien ata n kaos ideologjik dhe q nuk kan
nj ndikim t fort dhe preiz n largimin e dyshimit prej mendjeve t njerzve, si sht
vrtetuar nga prvoja e prparshme. Pr librat q jan shkruar vetm e vetm pr t nxjerr
n pah fuqin letrare t shkrimtarit se sa qllimin fisnik pr t'i shptuar njerzit nga mungesa
e besimit sht e pamundur q t ken nj ndikim kaq t madh. Ata q e ven n dyshim kt
mund t shohin qart se qllimi i vetm i librave t Harun Jahjas sht t mposht
mosbesimin dhe, njkohsisht, t prhap vlerat morale t Kur'anit. Suksesi dhe ndikimi i
ktij shrbimi shfaqen qart n bindjen e lexuesve.
Nj gj duhet t mbahet parasysh: Arsyeja kryesore pr vazhdimin e mizoris,
konflikteve dhe telasheve t tjera q po prjetojn shumica e njerzve sot sht mbizotrimi
ideologjik i mosbesimit. Ksaj mund t'i jepet fund vetm me mposhtjen ideologjike t tij
dhe, njkohsisht, duke transmetuar mrekullit e krijimit dhe moralin e Kur'anit, n mnyr
q njerzit t jetojn sipas tij. Duke patur parasysh gjendjen e bots sot, q po precipiton n
nj spirale dhune, korrupsioni dhe lufte, sht e qart se ky shrbim duhet t jepet shpejt dhe
n mnyr t suksesshme, prndryshe, do t jet tepr von.
N kt drejtim, librat e Harun Jahjas marrin nj rol udhheqs. Me lejen e Allahut,
kto libra do t jen nj mjet, nprmjet t cilit njerzit n shekullin e XXI do t gjejn
paqen, drejtsin, dhe lumturin e premtuar n Kur'an.
P R LEXUESIN
T gjith librat e Harun Jahjas shpjegojn tema q kan lidhje me besimin nn
dritn e vargjeve kuranore dhe i ftojn lexuesit t msojn fjalt e Allahut dhe t
jetojn n prputhje me to. T gjitha shtjet n lidhje me ajetet kuranore jan
shpjeguar n mnyr q t mos lihet vend pr dyshim apo pr pyetje n mendjen e
lexuesit. Stili i thjesht dhe i rrjedhshm i librave bn t mundur q do njeri i
fardo moshe qoft dhe i fardo grupi shoqror t'i kuptoj ata me lehtsi. Fal
shpalosjes s tyre mbreslnse dhe t ndritshme, ata mund t lexohen me nj
frym. Madje, edhe ata njerz q e refuzojn besimin ndikohen nga faktet q
dokumentojn kta libra dhe nuk mund t hedhin posht vrtetsin e prmbajtjes
s tyre.
Ky libr, po ashtu, t gjith librat e Harun Jahja mund t lexohen vetm ose t
diskutohen n grup. Lexuesit e etur pr t prfituar nga librat do t zbulojn se
diskutimi sht mjaft i dobishm dhe u mundson atyre t shkmbejn mendimet
dhe prvojn e tyre me t tjert.
Nj shrbim i madh pr Islamin do t ishte ndihma n botimin dhe leximin e
ktyre librave shkruar vetm pr hir t Allahut. T gjith librat e Harun Jahjas
jan jashtzakonisht binds. Pr kt arsye, pr t'ia komunikuar t tjerve fen e
vrtet, nj nga mnyrat m t dobishme do t ishte nxitja pr t lexuar kta libra.
Shpresojm se, lexuesi do t'i hedh nj sy prmbledhjeve t librave t tjer t
autorit, t cilat jan vendosur n pjesn e pasme t ktij libri. Lnda e tij e pasur
n shtjet e besimit sht mjaft e dobishme dhe t sjell knaqsi n lexim.
N kta libra, ndryshe nga librat e tjer, jan mnjanuar trsisht pikpamjet
personale t autorit, shpjegimet e bazuara n burime t dyshimta, stile q nuk i
kushtojn kujdesin e duhur temave fetare, dhe as argumente t pashpres apo
pesimist, t cilt krijojn dyshime n mendjen e lexuesit dhe mosbesim n
zemrat e tyre.
w w w. h a r u n y a h y a . c o m / a l b a n i a n
w w w. e n . h a r u n y a h y a . T V
PRMBAJTJA
Hyrja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Bota sht vendi sprovs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Fsheht sia e sprovs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Myslimani n momentete vshtira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Si sillen jobesimtart kur prballen me vshtirsi. . . . . . . . . . 58
Sprova vazhdon deri n vdekje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Prfundimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Mashtrimi I Evolucionit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
HYRJA
P r t fituar nj gj t bukur gjat gjith jets tuaj keni

shpenzuar energji dhe pun serioze. Kujtojeni periudhn
e shkollimit, kur gjrat q kan zn vend m s shumti
n kokn tuaj, dhe shpesh her jeni prballuar me to, jan provimet.
Kurse m i rndsishmi nga kto pa dyshim q sht provimi
pranues i fakultetit. Shum njerz kt provim e njohin si
uar. Sipas ksaj njeriu gjat gjith ksaj kohe duhet t mendoj
q ta njoh Krijuesin, ti nnshtrohet ligjeve t Tij dhe vetm nga Ai
t krkoj strehim, mshir dhe begati. Mbi t gjitha njeriu sht i
obliguar q do gj q i ndodh brenda ksaj jete kalimtare ti
prgjigjet m knaqsi, t bj durim dhe t tregoj moral t lart. Ai
duhet ta dij se t gjitha ato q i ndodhin jan sprova q vijn nga
All-llahu i madhruar. Kto sprova jan fshehtsi q u prkasin t
gjithve.
Pa dyshim ai q i kupton kt fshehtsi t sprovave dhe jeton
sipas tyre, dhe kur ti ndodh ndonj gj thot N t All-llahut jemi
dhe tek Ai do t kthehemi ka fituar nj gj t madhe q do ta bj t
lumtur si n kt bot gjithashtu dhe n botn tjetr.
8
HARUN JAHJA (ADNAN OKTAR)
Qllimi i ktij librit, sht q tua bj t njohura kto te vrteta

njerzve q e kalojn jetn e tyre pa e qar kokn pr prgatitjen pr
botn tjetr. All-llahu xh. sh. n thot kshtu:
Dhe i sqaruam atij pr t dy rrugt. E ai nuk u hodh n
prpjetzen (rruga e vshtir -qaf malit)? E gj t msoj ty se
sht Akabe (rruga e vshtir)? sht lirimi i nj skllavi, Ose
dhnia e ushqimit n kohn kur mbretron uria: Ndonj
jetimi q sht i afrt, Ose ndonj t varfri q e ka molisur
varfria. E pastaj t bhej prej atyre q besuan, q kshilluan
njri- tjetrin pr durim dhe q kshilluan pr mshir (pr
ndihm) T tillt jan t zott e ans s djatht Ndrsa ata q
nuk i besuan argumentet Tona ata jan t s majts. Kundr
tyre sht zjarri i mbyllur. (Beled, 90: 10-20)
9
BOTA SHT VEND I
SPROVS
N jeriu si do krijes tjetr sht krijuar nga Allahu pr nj

qllim. Qllimin e krijimit t tij dhe se si duhet t kaloj
jetn e ksaj bote, m s miri e tregon udhzuesi,
kshilltari q ka zbritur nga ana e All-llahut, Kurani famlart, n t
cilin Allahu thot: A menduat se N ju krijuam kot dhe se nuk do
t ktheheni ju te Ne? (Muminun, 23:115). Si shihet n kt ajet
njeriu qenka krijuar pr nj qllim. Se cili sht qllimi i krijimit t
tij, All-llahu na bn me dije ku thot: Un nuk i krijova njerzit
dhe xhint pr asgj tjetr vetm q tm adhurojn (Dharijat,
51:56). Pra sipas ktij ajeti njeriu qenka krijuar vetm ta adhuroj
All-llahun.
Jeta e njeriut zgjat rreth 60-70 vjet. Porsi ora e rrs, jeta kalon
n mnyr t vazhdueshme. N kt bot do gj qndron vetm sa
e ka caktuar All-llahu. Kurse kt caktim nuk mund ta dij askush
prpos Tij. Ktu hyn dhe jeta e njeriut q nuk mund ta ndryshoj
askush.
Kur t vije koha nj dit do t shkatrrohet do gj q ekziston
n kt gjithsi, ku do t mbizotroj vetm Zoti bujar. Pra n kt
bot, do gj qenka kalimtare e prkohshme. Por bota tjetr sht e
prhershme dhe e paskajshme. Kjo bot n t ciln jetojm ne, sht
10
si nj prjetim ku edhe kt e thot All-llahu n Kuran: E jeta e

ksaj bote ndaj bots tjetr nuk sht tjetr vetm se nj prjetim
(i shkurtr). (Rrad, 13:26). Si shihet edhe nga ajeti kuranor kjo
bot qenka vetm nj prjetim i prkohshm. Kurse bota tjetr e
prhershme e cila nuk do t ket fund kurr. N rregull, por pse po
themi q kjo bot ku gjendemi sht kalimtare? Sepse do gj q
gjendet n t nga dita n dit shkon drejt prishjes, shkatrrimit dhe
vjetrimit. Koha do gj e drgon kah shkatrrimi dhe ata t cilt
lidhn pas ktyre gjrave kaluese jan n nj humbje te madhe.
Prandaj edhe i drguari yn savs ka kshillua njerzit q t ken
mendjen tek vdekja duke thn: Ata q ia vejn veshin vdekjes dhe
prgatitn pr t, ata jan m t menurit.1
Dijetari islamik Bediuzzaman Said Nursi vazhdimisht lexuesve
t vet u ka theksuar prkohshmrin e ksaj bote dhe q njeriu duhet
t bj prpjekje serioze pr t fituar botn e pastajme:
Kjo bote sht si nj han e sa pr njeriun, ai do t qndroj aty shum
shkurt. Ai sht mysafir me shum detyra dhe gjat jets s tij t shkurtr
duhet prgatitur t gjitha gjrat e nevojshme pr jetn e amshueshme. 2
Dijetari q e prshkruan jetn e ksaj bote si nj fjetore t
prkohshme n nj shembull tjetr thot kshtu: Ekzistenca njeriut
nuk i sht dhn q ta fitoje jetn e ksaj bote sikur kafsht, dhe vazhdon
duke thn;
O shoku im dhe epshi im! Mblidhni mendt. Mos e harxhoni n
kt jet t prkohshme kapitalin dhe talentin e jets tuaj sikur kafsht
bile edhe m posht se ato. Sepse kafsht vetm sipas rrethanave t ksaj
bote jetojn dhe far sht bota tjetr nuk e din .3
Pra, pas gjitha ktyre fjalve t dijetarit islam jeta e ksaj bote
qenka e prkohshme ku njeriu nuk duhet t jepet pas bukurive,
vlerave t prkohshme dhe epsheve q gjendn n t. Mos t
11
FSHEHTSIA E SPROVS
harrojm se njeriu me kto bukuri, stoli vazhdimisht sht duke u

sprovuar. Ai nse nuk jepet pas tyre, ather a ka fituar lumturin
dhe knaqsin n t dy bott.
Njeriu n kt bot sprovohet me durim, q treguar gjat
situatave q i prjeton. Kur ti ndodh dika do her duhet ta dij se
kjo sht nga Allahu. Por vetm kjo ssht e mjaftueshme; por
duhet besuar n All-llahun me nj besim t paluhatshm. Nuk
mjafton vetm t thot Besova. Ai duhet t mos gnjej, t mos
shaj, te mos bj zina,etj. dhe t largohet nga t gjitha ato pun q i
ka ndaluar Kurani, sepse nse i vepron ato pun q i ka ndaluar i
Lartmadhrishmi n botn tjetr do t jet nga t hidhruarit. N
botn tjetr nuk do t mbes asgj e fshehur nga veprat q ka
vepruar n kt bot. T gjitha do t dalin n shesh dhe llogaria pr
veprat q ka vepruar do t bhet n mnyr shum korrekte. Si
thuhet n Suren Nisa, 4:49: All-llahu vlerson at q do dhe nuk
bn padrejt asnj fije. Ata q kan vepra t mira do t hyn n
bukurit q ka prgatitur All-llahu xh sh pr ta, kurse ata q kan
br vepra t kqija do t prballohen me zjarrin e xhehenemit, e sa
i keq sht ai. Shkuarja n kto dy vende bhet sipas veprave q i
punon njeriu n kt bot. Sepse Allahu jetn e shkurtr t ksaj bote
e ka krijuar q ti sprovoj njerzit se cili nga ata sht m vepr mir.
Kt t vrtet Allahu n suren Mulk, 67:2 e thot kshtu:
Ai sht q krijoj jetn dhe vdekjen pr tiu provuar se cili
prej jush sht m vepr mir, Ai sht ngadhnjyes mkat
fals.
Kmbimi i jets s pastajme me jetn e ksaj bote

Njra nga gabimet m t mdha q bjn jobesimtart, sht
bindja i tyre se do t qndrojn gjithmon n jetn e ksaj bote dhe
mosdija se do t sprovohen. Ka shum bukuri dhe knaqsi n kt
12
bot q mashtrojn njerzit dhe jetojn t paprgatitur pr botn

tjetr. Njerzit n shoqrit ku shprfillet bota tjetr, q nga fillimi i
ardhjes s tyre n kt bot anojn me lakmi q ti posedojn ato
vlera vetm pr vetn e tyre. All-llahu n Kuran pr ata njerz q
pasojn me lakmi stolit dhe knaqsit e ksaj bote tregon kshtu:
Njerzve u sht zbukuruar dashuria ndaj t kndshmeve,
ndaj grave, djemve e ndaj pasuris s grumbulluar nga ari e
argjendi, ndaj kuajve t stolisur, bagtis e bujqsis. Kto
jan knaqsi t ksaj bote, po tek All-llahu sht e ardhmja
m e mir. Thuaj: A tiu kumtoj pr di shum m t mir se
ato (knaqsit e dynjas)? Pr ata q jan ruajtur, ata kan tek
Zoti i tyre xhennete npr t cilt rrjedhin lumenj dhe aty do
t jen prgjithmon, kan edhe bashkshorte t pastra e
gzojn edhe knaqsin e All-llahut. All-llahu sht i
kujdesshm pr robt. (Ali-Imran, 3:14-15 )
Sipas ktyre dy ajeteve kuranore shihet qart se njerzit kan
shum dshira. Po edhe nse i realizojn ato dshira q u
prmenden m lart n ajetet kuranore nuk duhet ta harrojm
Krijuesin duke ndjekur kto dshira. Nse e harrojm At dhe
pasojm kto dshira, puna jon nuk do t jet n rregull. All-llahu
n ajetet 45-46 t sures Kehf n kt mnyr prshkruan gjendjen e
vrtet t njerzve q pasojn me lakmi jetn e ksaj bote:
E ti (Muhammed) paraqitu atyre shembullin e ksaj bote q
sht si nj uj (shi) q N e lshojm nga qielli, e prej tij bima
e toks zhvillohet e shpeshtohet, saq przihet n mes vete, e
pas pak ajo bhet byk (pas tharjes) q e shprndajn errat.
All-llahu ka fuqi pr do send. Pasuria dhe fmijt jan stoli e
jets s ksaj bote, kurse veprat e mira (fyti i t cilave sht i
prjetshm) jan shprblimi m i mir te Zot yt dhe jan
shpresa m e mir.
13
FSHEHTSIA E SPROVS
Si u tregua n kto ajete kuranore t gjitha kto stoli, bukuri,

knaqsi t lloj-llojshme q i prkasin ksaj bote si; pasuria,
bashkshortt, xhevahiret, fama, karrieraetj nuk jan asgj tjetr
vetm se nj mashtrim q shum shpejt nj dit do ta humbasin
vlern dhe ekzistencn e tyre.
Por nj pjes e madhe e njerzve nuk jan n dijeni se kto gjra
jan t prkohshme. Ata bjn mos vetm pr ti arritur kto. Disa
vazhdimisht mundohen q t grumbullojn mall, e disa prpiqen q
t fitojn respekt nga njerzit, ndrsa disa prpiqen q t gjejn
bashkshort trheqs dhe t mrekullueshm kurse disa t tjer
mundohen t bhen m t suksesshmit n lmin e tyre. Ata aq
shum jepen pas ktyre gjrave q i prmendm m lart saq kto
gjra bjn ta harrojn krejtsisht jetn e amshueshme. Ata vdekjen
e konsiderojn si zhdukje dhe nuk mendojn t prgatiten pr jetn
pas vdekjes.
Ndrsa dijetari islam Beduizzaman Said Nursiu vdekjen nuk e
prshkruan si zhdukje po si nj shpagim i punve q bhen gjat
sprovave n jetn e ksaj bote. Dhe vazhdon duke thn:
N kt gjithsi sht e dukshme zhdukja, humbja dhe ndarja. Ndarje t
vrtet nuk ka, por ka bashkim. Humbje, zhdukje nuk ka, por ka prtritje.
Vdekja sht transferim nga kjo bot e prkohshme pr n botn e
prhershme.
Vdekja nuk sht edhe aq e tmerrshme sa duket. Nn dritn e Kuranit
Famlart, n shum pjes t Risale-i Nur kemi dshmuar n mnyrn m
t qart dhe t padyshimt se vdekja e besimtarit sht vetm shkarkim
nga detyrat e ksaj jete. sht pushim nga adhurimi, q ishte udhzim dhe
ushtrim n arenn e sprovave t ksaj bote. Gjithashtu do t thot
bashkim me shokt dhe t afrmit, me 99 prqind t tyre q kan kaluar n
botn tjetr. Ka domethnie t kalimit n vendlindjen e vrtet dhe
vendbanim t amshueshm s lumturis. sht gjithashtu edhe ftes pr
14
kopshtet e xhenetit nga qelia e ksaj bote. sht koha q t marrin pagesn
nga bujaria e Krijuesit t Gjithmshirshm si shprblim pr shrbimin
ndaj Tij. Pasiq kjo sht e vrteta pr vdekjen, ajo nuk duhet konsideruar
si e tmerrshme, por prkundrazi, si nj hyrje pr n mshir dhe lumturi.4
Me fjal tjera, sht gabim i madh nse mendohet se kjo bot
sht vendbanimi yn i vrtet. N krahasim me jetn e pastajme,
kjo jet nuk zgjat as nj minut i plot. N nj vend tjetr,
Beduizzaman jep nj shembull se si sht e pakuptimt nse dikush
zgjedh jetn e ksaj bote, n vend t pastajmes:
Gjithashtu, ai flet vrtet pr ardhmrin duke krahasuar ardhmrin n
kt bot me nj vegim. Ai flet me tepr seriozitet pr lumturin ku
lumturia e ksaj kohe sht vetm si nj shkreptim e shpejt e vettims
n krahasim me diellin e amshueshm.5
Myslimant q jan n dijeni pr kt t vrtet nuk largohen
nga kjo bot me hidhrim, por largohen me knaqsi e lumturi. Ata
shpresojn se do ta marrin at q ua ka premtuar All-llahu n jetn e
amshueshme. Ata jetojn me nj entuziazm duke shpresuar n
mshirn e Krijuesit. Kurani Famlart pr gjendjen e atyre q
menduan se kjo bot sht e prhershme e tregon kshtu:
Ata jan q n vend t udhzimit e morn humbjen dhe
dnimin n vend t shptimit. Sa t durueshm qenkan ata
ndaj zjarrit? (Bekare, 2:175).
N nj ajet tjetr thuhet se ata kan br nj gabim t madh
duke e bler mosbesimin me mim t besimit. Do t prpiqem ta
japim nj shembull pr ta kuptuar me leht gjendjen e ktyre
personave q gjenden n nj humbje t till:
Paramendojeni dy njerz! Ktyre dy njerzve tiu jepet nj
kapital i madh, kurse mnyra se si do ta shpenzojn le t vendosin
vet. Njri nga kta, duke e shpenzuar kapitalin pa mas n gjra t
kota, pas nj kohe t shkurtr, pa dyshim, do t falimenton, dhe n
15
FSHEHTSIA E SPROVS
dor nuk do ti mbetet asgj. Pa dyshim se ky person n kt gjendje

-kur ta kupton se nuk ka kthim prapa- do t pendohet thell. Kurse
tjetri nse e shpenzon kapitalin e tij n ndihm t varfrve, t
ngratve, pr fitimin e zemrave, ndrtimin e ndonj objekti q t
tjert t ken dobi nga ai, a do t pendohet? Pa dyshim q jo, sepse
sa m shum q shpenzohet pr All-llahun, All-llahu atij do tia
shumzoj shumfish. Pra t gjitha kto mirsi q u jan dhn
njerzve si: pasuri, kultur, fam, respekt, bukuri dhe shum mirsi
tjera jan te njohura si raste pr tu prgatitur pr ahiret. Besimtari
kto raste i vlerson n mnyr korrekte.
Kurse shembulli i jobesimtarit i prngjan personit q e
shpenzon t hollat kot s koti. Jobesimtari jetn e tij t shkurtr e
shpenzon pa e qar kokn duke u dhn pas bukurive, stolive t
mrekullueshme t ksaj bote. Ata n botn e pastajme do t jen n
nj humbje t madhe q nuk do t mund tiu ndihmoj as t hollat, as
shoku, as miku, as fmija, as nna, as babai apo ndokush tjetr, por
do tiu ndihmoj vetm ajo q e kan punuar. Kurani Famlart ka
njoftuar pr gjendjen e ktyre njerzve kshtu:
Thuaj: A tju tregojm pr m t dshpruarit n veprat e
tyre? Ata jan veprimi i t cilve u asgjsua n jetn e ksaj
bote, e megjithat ata mendojn se jan kah bjn mir. T
tillt jan ata q nuk besuan argumentet e Zotit t tyre as
takimin (ringjalljen) e Tij, andaj veprat e tyre shkuan huq dhe
n ditn e gjykimit atyre nuk do tu jepet kurrfar vlere..
(Kehf, 18:103-105 ).
Ata q jan t vetdijshm se kjo bot sht kalimtare do t ken
nj fund t mrekullueshm. Ngaq e din se kjo bot sht kaluese,
nuk vrapojn pas knaqsive, stolive, t ksaj bote mashtruese. Pr
kt arsye All-llahu xh sh sht i knaqur me ta dhe si shprblim do
tua jap at q u ka premtuar n ajetin 111-t t sures Teube ku thot:
16
All-llahu bleu prej besimtarve shpirtrat dhe pasurin e tyre

me xhennet. ... E kush sht m zbatues i sigurt i premtimit t
vet se All-llahu? Pra, gzoju tregtis q bt me T. Ky sht
suksesi i madh. (Teube,9:111)
All-llahu sprovon njeriun me knaqsi dhe

vshtirsi
Si e kemi cekur n fillimin e librit q njerzit gjat tr jets s
tyre sprovohen n mnyra t ndryshme. N Kuran tregohet se
njeriu sprovohet me vshtirsi dhe me knaqsi. All-llahu xh sh kt
t vrtet n Kuranin Famlart e tregon kshtu :
N, asnj njeri para teje (Muhammed) nuk i dham jet t
prhershme, e nse ti vdes a mos do t mbesin ata
prgjithmon? do krijes do ta shijoj vdekjen, e Ne n
shenj sprove iu sprovojm me vshtirsi e knaqsi, dhe ju
ktheheni te Ne. (Enbija, 34-35)
Sipas ktyre ajeteve kuranore njeriu mund t sprovohet n
mnyra t ndryshme. Pr shembull, derisa sht duke shijuar t
mirat e pasuris me bollk, njeriu duhet t jet i kujdesshm q t
sillet me at moral me t cilin sht i knaqur All-llahu, t kthehet
kah Ai n t gjitha qllimet dhe veprat, ti bindet urdhrave t Tij, dhe
t pasoj kshillat e Tij. Nse dikush preokupohet me knaqsit e
prkohshme t ksaj bote, sidomos pasuria e bn q t jet i
pakujdesshm ndaj realitetit. Por besimtari, pa marr parasysh se
fardo e mir ta ket shijuar, doher mbetet falnderues para All-
llahut.
Prve ksaj njeriu mund t sprovohet me smundje, fatkeqsi,
kurthe, shpifje etj. Jobesimtarit, kur ti ndodh ndonjra nga kto
mrzitet, shqetsohet, dhe brengoset, kurse besimtarit, kur ti
ndodhin kto, fort mir e di se kto jan nj pjes e sprovave dhe
17
FSHEHTSIA E SPROVS
nuk harron se duhet t bj durim q prfundimisht do t shpie n t

mir.
Si tham m par, kta kan br tregti t mir duke ndrruar
kt bot me tjetrn. N Kuran thuhet: Dhe, din mir se pasuria
e juaj dhe fmijt tuaj jan vetm sprov, dhe se te All-llahu sht
shprblimi m i madh. (Enfal, 8:28), dhe ata e din se jeta dhe
pasuria, dhe t gjithat i takojn All-llahut, prandaj do humbje apo
fitim nuk ia u ndrron karakterin moral, pikpamjet, apo besimin n
Zotin. Shum ajete prshkruajn kt veti, n mes t cilave jan:
Por, i drguari, e s bashku me t edhe ata q besuan, luftuan me
pasurin dhe veten e tyre dhe atyre u takuan t gjitha t mirat,
ata jan t shptuarit. All-llahu u ka prgatitur atyre xhennete q
n t rrjedhin lumenj, ku do t qndrojn prgjithmon. Ai
sht suksesi i madh. (Teube, 9:88-89)
Besimtar jan vetm ata q besuan All-llahut, t drguarit t
Tij, e mandej nuk dyshuan dhe pr hir t All-llahut luftuan me
pasurin dhe me jetn e tyre. T till jan ata t vrtetit.
(Huxhurat, 49:15)
Si u pa n ajetet e me lart prmendura, pr myslimanin jeta e
ksaj bote sht vend ku bhet prpjekje q t fitohet knaqsia e
All-llahut. Dijetari Islam Beduizzaman Said Nursi n thnien e tij e
mposhtme pr jetn e ksaj bote ka thn se sht nj vend i
shrbimit dhe se njeriu do t sprovohet me sprova t vshtira dhe
knaqsi, dhe se durimi prballe ktyre sprovave do ti sjell
shprblim te madh nga All-llahu.
Jeta e ksaj bote sht nj vend i sprovs dhe vendbanim i
shrbimit, kurse nuk sht vend i knaqsive, shprblimeve dhe
shpagesave. Meqense qenka vendbanim i shrbimit dhe vend i
adhurimit, smundjes dhe fatkeqsive- nse kto nuk ndikojn n
18
besim dhe bhet durim- t jen n pajtim me shrbimin dhe

adhurimin, e bile kto vese e forcojn at. Adhurimi prbhet nga dy
lloje, pozitiv dhe negativ. far mendohet si pozitiv sht e qart. E sa i
prket adhurimit negativ, sht kur dikush prballet me fatkeqsi apo
smundje, kupton dobsin dhe pafuqin e vet, dhe i kthehet t
Gjithmshirshmit, krkon strehim tek Ai, mendon n T, i lutet Atij dhe
n kt mnyr ofron formn e pastr t adhurimit dhe nuk mund t
deprtoj hipokrizia. Nse sht i durueshm, mendon pr shprblimin q
do ta marr nse bn durim gjat fatkeqsis dhe falnderon, do moment
q ka kaluar do ti llogaritet sikurse ka kaluar tr ditn n adhurim. Jeta
e shkurtr, bhet e gjat. Ekzistojn raste kur edhe nj minut i vetm
llogaritet si t bhet adhurim tr ditn.6
sht me rndsi q t vrasim mendjen me kto fjal t
menura. Si tham edhe m hert se njeriu sht prgjegjs q t
jet n shrbim t All-llahut dhe t jet i nnshtruar dhe t jet me
All-llahun n t gjitha rrethanat. Njra ndr mnyrat se si t mbetet
me All-llahun sht t jet i durueshm n t gjitha vshtirsit dhe
frustrimet e ksaj bote. Bile, kohrat e vshtira mund t ngjaj t vijn
kur m s paku priten dhe duket se zgjasin shum. Pr shembull,
pasaniku mund t bhet i varfr, njeriu i suksesshm mund t
prballet me ndonj dshtim, dikush mund t humbas t dashurin,
t smuret apo t mbetet invalid. Por pa varsisht nga sprova All-
llahu premton t mira t amshueshme pr shrbtort e Tij t
durueshm.
Pr kt arsye, njeriu duhet shfrytzuar do ast t vetin n kt
bot. Para se t bj apo t thot dika n kt bot, njeriu duhet t
pyes veten se far sht m e mira q t fitohet knaqsia e All-
llahut. Por ka sht m e rndsishmja, ai duhet q ti shmanget
rreziqeve t ksaj bote dhe t harroj jetn e pastajme, dhe se nuk
19
FSHEHTSIA E SPROVS
duhet ndrruar amshimin me ndonj knaqsi t prkohshme.

Rruga se si t arrihen gjrat e mira t amshueshme sht kthimi tek
All-llahu:
Secili njeri do t shijoj vdekjen, e shprblimet tuaja u
plotsohen ditn e kiametit, e kush shmanget zjarrit e futet n
xhennet, ai ka arritur shptim, e jeta e ksaj bote nuk sht
tjetr pos nj prjetim mashtrues. Ju patjetr do t sprovoheni
si n pasurin tuaj, si n vetn tuaj, madje do t dgjoni
ofendime t shumta prej atyre q u sht dhn libri para
jush, e edhe prej idhujtarve, por n qoft se duroni dhe
ruheni, ajo sht gjja m vendimtare. (Ali-Imran, 3:185-186)
20
FSHEHTSIA E SPROVS
Allahu ka njoftuar besimtart se do t kalojn npr sprova t

ndryshme. Pr shembull, do t sprovohen n jetn e tyre personale
dhe me pasuri, t ballafaqohen me kurthet e vendosura nga
pabesimtart dhe do t akuzohen pafajshm. Me fjal t tjera, ata
mund t hasin n vshtirsi n do periudh t jets s tyre. Por gjja
m e rndsishme sht se ata duhet t vazhdojn praktikumin e
moralit kuranor n periudhat e vshtira, duhet prkujtuar All-
llahun pandrprer, t falnderojn dhe t kuptojn se do gj do t
prfundoj mir.
Natyrisht, sht leht q t bhen kto gjra kur dikush sht
duke shijuar t mirat e Tij e shum m vshtir e ka dikush q sht
duke kaluar kohra t vshtira. Por njra ndr gjrat kryesore sht
q t dshmohet fuqia e besimit t myslimanit sht kundrshtimi
q t bhet kompromis me karakterin e moralit t tij. Ata q me
durim prballojn varfrin, urin, frikn, humbjet personale dhe
materiale, smundjet, krcnimet nga jobesimtart, shpifjet dhe
kurdisja e kurtheve, do t marrin shprblim edhe m t mir pr
cilsin e moralit t tyre.
21
FSHEHTSIA E SPROVS
N Kuran tregohen shum shembuj n lidhje me torturat dhe

kurdisjen e kurtheve nga shoqrit jobesimtare kundr
pejgamberve dhe besimtarve t devotshm. Njri nga kta
shembuj sht edhe torturimi q shtroi Faraoni mbi popullin e tij.
N Kuran tregohet se kjo tortur e Faraonit q shtroi mbi popullin e
tij ishte sprov. All-llahu thot:
Prkujtoni edhe kur u shptuam prej popullit t faraonit, q
nga ai shijuat dnimin m t hidht, duke ua therur bijt tuaj,
e duke ua ln gjall grat tuaja. N kt tortur prjetuat nj
sprovim t madh nga Zoti juaj. (Bekare, 2:49).
Si u tregua n kt ajet do tortur q shtrohet nga
jobesimtart pr myslimant sht nj sprov. Dhe ata q besuan
kur t tregojn moral t lart, trimri dhe qndrueshmri prballe
ktyre torturave n jetn e pastajme do tiu rritet shkalla dhe
shprblimi. All-llahu i prshkruan sprovat q mund ti prjetojn n
jetn e ksaj ata q besuan kshtu:
Ne do tju sprovojm me ndonj frik, me uri, me ndonj
humbje nga pasuria e nga jeta e edhe nga frytet, po ti jepu
myzhde durimtarve. T cilt, kur i godet ndonj e
pakndshme thon: Ne jemi t All-llahut dhe ne vetm tek
Ai kthehemi! T tillt jan q te Zoti i tyre kan bekime e
mshir dhe t tillt jan ata t udhzuarit n rrugn e drejt.
(Bekare, 2:155-157).
Besimi dhe nnshtrimi q bhet fjal n kto ajete sht si nj
shembull i mir pr t gjith myslimant. Por jobesimtart nuk
mund t kuptojn durimin e besimtarit, dhe mendojn se besimtart
jan sikurse ata vese sillen sipas nj kriteri t gabuar.
Por ky sht nj gabim i madh i tyre, e pr myslimanin q
kupton t fshehtn e sprovs e di se gjja m e mir n rastet e tilla
22
sht q t jet durimtar. Pr ata mysliman q praktikojn moralin

kuranor dhe bjn mos q kt gj t mbjellin n mendjen e t
tjerve, t gjitha problemet e tilla tregojn se jan n rrug t drejt.
Si rezultat, tek ata forcohet knaqsia dhe prcaktimi n
vazhdimsin e pasimit t rrugs s drejt.
N Kuran, All-llahu tregon pr ligjet q kan mbetur t
pandryshuara gjat historis. Njra ndr to sht q besimtart do t
ndeshen me vshtirsi dhe frustrime dhe do t jen cak i dhuns s
jobesimtarve. Sido q t jet, jobesimtart kurr nuk do ti arrijn
qllimet e tyre:
Ata gati t shqetsuar n tok (n Mek) pr t przn prej
saj, po ather edhe ata nuk do t mbeteshin pas teje (pas pak
kohe do t shkatrroheshin). Ky sht ligji i Tij edhe me t
drguarit q i drgoi para teje. E n ligjin Ton ti nuk gjen
ndryshim. (Isra, 17:76-77)
Pra, kjo sht njra nga fshehtsit e sprovs s ksaj bote. All-
llahu ka paralajmruar myslimant pr shum gjra q do t
prballohen, dhe se do t hyjn n xhenet vetm nse prballen me
vshtirsit sikurse besimtart para tyre:
Po ju menduat se do t hyni n Xhennet, pa u provuar edhe ju
me shembullin e atyre q ishin para jush, t cilt i patn
goditur skamjet e vuajtjet dhe qen tronditur, sa q i drguari
thoshte, e me te edhe ata q kishin besuar: Kur do t jet
ndihma e All-llahut?! Ja (u erdhi ndihma) vrtet ndihma e
All-llahut sht afr! (Bekare, 2: 214).
Nnshtrimi ndaj kaderit (prcaktimit t All-llahut)

Fshehtsi tjetr e rndsishme sht edhe realiteti i kaderit.
Gjith myslimant e din se All-llahu do gj e ka krijuar sipas
prcaktimit t Tij dhe do gj ndodh sipas vullnetit t Tij. Kurani na
23
FSHEHTSIA E SPROVS
tregon se do gj q ndodh n bot, pa prjashtim, ngjet me

vullnetin e All-llahut:
fardo e keqe qe ndodh (godet) nuk mund t jet ndryshe,
vetm sipas caktimit t All-llahut, e kush i beson All-llahut,
Ai ia udhzon zemrn e tij; All-llahu sht i gjithdijshm pr
do send.
elsat e fshehtsive jan vetm te Ai, at (fshehtsin) nuk e
di kush pos Tij. Ai e di ka ka n tok dhe n det, Ai e di pr
do gjeth q bie dhe ska kokrr n thellsi t toks, ska t
njom dhe ska t that q nuk sht (shnuar) n librin e
qart (Levhi Mahfudh). (Enam, 6: 59).
Askush nuk e di t ardhmen, pasi njerzit jan t kufizuar me
koh dhe mund ti qasen ngjarjeve vetm nga pikpamja e
momentit n t cilin jetojn. Pasiq nuk e din t ardhmen, ata mund
t mos jen t vetdijshm doher mbi rndsin apo dobin
afatgjate t asaj q e prjetojn. Por, All-llahu, Ai i Cili krijoi kohn,
sht i Vetdijshm dhe pr kt shkak Ai i sheh t gjitha nga
perspektiva jashtkohore. Ja ku erdhm edhe deri tek realiteti i
kaderit, e definuar si njohuri e All-llahut pr t gjitha ngjarjet n t
kaluarn dhe t ardhmen, si dhe rrjedhojn dhe prfundimin e tyre,
n nj moment. (Pr debat m t detajuar, shih librin e Harun Jahjas
Timelessness and the Reality of Fate, botues New Delhi: Goodword
Publisher, 2001).
Pra, All-llahu i di t gjitha sprovat e njerzve, n t kaluarn
dhe n t ardhmen, si dhe n t tashmen. Nga pikpamja e Tij, do
gj ka prfunduar. Sido q t jet, pr kto ngjarje ne kuptojm
vetm kur ti prjetojm n kohn e caktuar.
Jobesimtart nuk mund ta kuptojn shtjen e kaderit, dhe
pr kt shkak as nuk jan t vetdijshm pr kt gj. sht kjo
shtje q bn q myslimant t shfaqin durim n sprovat dhe
24
vshtirsit e tyre. E n Kuran shkruan kshtu: fardo e keqe

q ndodh (godet), nuk mund t jet ndryshe, vetm sipas caktimit
t All-llahut, e kush i beson All-llahut, Ai ia udhzon zemrn e tij;
All-llahu sht i gjithdijshm pr do send. (Tegabun, 64:11), e
pr kt arsye besimtart jetojn n rehati duke qen n dijeni se
fardo q ndodh sht si pasoj e kaderit.
Si mshir nga Ai, All-llahu krijoi sprova t ndryshme pr
besimtart dhe i bn ata t durueshm, duke mbetur besnik dhe
duke i ln t gjitha n dorn e Tij. Ata mysliman q vrtet besojn
dhe jan t nnshtruar me sinqeritetin m t madh All-llahut, dhe
kt e shohin n ndryshimet q ndodhin, dhe kt leht e kuptojn
dhe jan falnderues. Ngjashm me at q sht i ulur n rehati n
ulsen e kinemas duke shikuar filmin; prcjellin fatin dhe
kaderin e prgatitur pr ta. Ndonjher kto skena jan t
mbushura me gjallri apo frik; ndonjher mund t jen t
kndshme dhe t qeta. Por, n prgjithsi, ka edhe knaqsi edhe
hidhrim. Skenat e frikshme jan t prgatitura dhe t planifikuara
deri n detalin m t imt. Por n fund, t gjitha jan t prfshira n
dijenin e All-llahut dhe jan nn kontrollin e Tij.
Ata mysliman q kuptojn realitetin e kaderit dhe kuptojn
fshehtsin e sprovs shohin do fatkeqsi, uri apo skamje si nj gj
e mir, duke e ditur se morali i lart q ata shfaqin duke prballuar
kto sprova jan shum t vlefshme n pranin e All-llahut. Kjo lloj
knaqsie sht unike tek besimtart. Kur t prballen m ksi lloj
vshtirsish, myslimant nuk kalojn n melankoli, stres, dhimbje,
panik apo frik, pasi e din se All-llahu do ti shprblej pr t gjitha.
N Kuran, All-llahu u thot besimtarve:
... All-llahu kurrsesi nuk iu mundson jobesimtarve
mbizotrim t plot mbi besimtart. (Nisa, 4:141)
Por, duhet kuptuar nj gj ktu: fardo q myslimant
25
FSHEHTSIA E SPROVS
prjetojn n kt bot, vshtirsi apo frustrim, humbje t pasuris

apo fuqie fizike, smundje apo lndim, vdekje apo invaliditet, nuk i
konsiderojn si prjetime t kqija: por m mir t themi, t gjitha
kto jan vetm sprov e All-llahut. Nse jan durimtar gjat
ktyre sprovave dhe i tejkalojn, All-llahu do ti shprblej ata n
kt dhe n botn tjetr. Dhe n fund t ksaj kohe t shkurtr t
sprovave, atyre do t shprblehen me xhennet n jetn e
prhershme.
Ata mysliman q jan t vetdijshm pr kt t vrtet kan
edhe m shum shpresa pr xhennet kur prballen me vshtirsi.
Kur jobesimtart mendojn se i kan futur besimtart n situat t
vshtir, ka tek besimtart ndjell knaqsi, jobesimtart kuptojn
se nuk mund tiu bjn asgj atyre. Bile, fjalt e besimtarve n koht
e vshtira shprehin nnshtrimin e tyre ndaj All-llahut. Edhe Kurani
i zbulon disa nga kto fjal:
E prse t mos i mbshtetemi All-llahut derisa Ai na udhzoi n
rrugn ton (t drejt). Pr Zotin, ne gjithsesi do t durojm e do
t prballojm mundimet q na bni, e vetm All-llahut le ti
mbshteten vazhdimisht ata q gjithnj iu mbshteten. Ata q
mohuan t drguarit e vet than: Pr Zotin, ne do tiu dbojm
nga vendi yn, ose ju domosdo do t ktheheni n fen ton! E
atyre (t drguarve) Zoti u shpalli; Ne gjithqysh do ti
shkatrrojm zullumqart. Dhe pas tyre Ne do tju vendosim n
at tok. E kt (ndihm) pr at q i friksohet pranis Sime
dhe i friksohet dnimit Tim. (Ibrahim, 14:12-14)
Thuaj: Neve nuk na godet asgj tjetr, prve ka na sht
caktuar nga All-llahu; Ai sht ndihmtar yni. Prandaj, vetm
All-llahut le ti mbshteten besimtart.(Teube, 9:51)
26
Qndrimi i till sht si rrjedhoj e nnshtrimit t besimtarit

ndaj kaderit t Al-llahut, i cili e ka paracaktuar at. Ata q besojn
dhe mbshteten n All-llahun kurr nuk prjetojn frik apo
brengosje, pr t cilt Kurani thot:
Ata q than: All-llahu sht Zoti yn dhe qndruan
besnikrisht, pr ta nuk ka frik dhe ata nuk do t pikllohen.
(Ahkaf, 46:13)
Nuk sht ashtu (si thon ata), po ai q i sht dorzuar All-
llahut dhe sht bamirs, ai e ka shprblimin e vet te Zoti i tij,
pr ata nuk ka frik, as nuk kan pse t mrziten. (Bekare, 2:112)
Ta keni t ditur se t dashurit e All-llahut (evliat) nuk kan
frik (n botn tjetr) e as kurrfar brengosje? (Ata jan ata) T
cilt besuan dhe ishin t ruajtur. Atyre u jepen myzhde n jetn
e dynjas (n astin e vdekjes) dhe n jetn tjetr (pr shptim n
xhennet). Premtimet e All-llahut nuk mund t psojn
ndryshim. E, ai sht suksesi i madh. (Junus, 10:62-64)
N ajetet tjera, All-llahu zbulon se ata shrbtor t Tij q i
besojn dhe i jan t nnshtruar jan kapur fort n lidhjen e sigurt:
E kush ia dorzon veten All-llahut duke qen edhe punmir, ai
sht kapur pr lidhjen m t sigurt dhe vetm tek All-llahu
sht prfundimi i shtjeve. (Lukman, 31:22)
N fe nuk ka dhun. sht sqaruar e vrteta nga e kota. E kush
nuk i beson t pavrtetat, e i beson All-llahut, ai sht kapur pr
lidhjen m t fort, e cila nuk ka kputje. All-llahu sht dgjues
i dijshm.(Bekare, 2:256)
27
FSHEHTSIA E SPROVS
T vshtruarit e ngjarjeve nga perspektiva e s

ardhmes
Kur besimtart kuptojn se ata n kt jet jan duke u testuar,
ata mund t shohin ngjarjet nga nj pikvshtrim t s ardhmes.
far do t thot kjo?
Pa marr parasysh se sa e madhe sht vshtirsia apo
frustrimi, situata sht e prkohshme. Pr shembull, dikush mund
t akuzohet i pafajshm dhe t gjykohet padrejt. Por e vrteta
gjithmon n fund del n shesh. Edhe nse padrejtsia nuk
prfundon n kt bot, ata q kan shkaktuar t padrejtn do t
dnohen pr at n Ditn e Gjykimit. N t njjtn mnyr, atij q i
sht shkaktuar e padrejta, shpreson n at Dit, kur do ti
shprblehet durimi. Koha kalon shpejt, dhe si do ngjarje e ksaj
bote, do vshtirsi do t kaloj sa qel e mbyll syt. Bile, Kurani
thot se All-llahu ka premtuar se pas do sprove myslimanit do ti
drgoj lehtsim:
E, pa dyshim se pas vshtirsis sht lehtsimi. Vrtet, pas
vshtirsis vjen lehtsimi. (Inshirah, 94:5-6)
Pra, besimtari beson n drejtsin e amshueshme t Tij, pret pr
lehtsim, dhe kurr nuk e humb shpresn. Prkujton se e mira vjen
pas t keqes, ja n kt ja n botn tjetr. Kjo sht domethnia e
shikimit nga nj pikvshtrim i s kaluars.
Myslimant e din se ata jan vzhgues t fatit t tyre dhe t
tjerve. Duke e ditur kt, ata do gj e marrin me durim, kujdes,
dhe bindje. Prve ksaj, e din se nuk mund ndrhyjn,
parandalojn apo ta ndalojn se si do t rrjedh nj ngjarje. Ata i
mbajn mir n mend fjalt: Por mund q ju ta urreni nj send, e
ai sht shum i dobishm pr ju, dhe mund q ju ta doni nj
send, e ai sht dm pr ju. All-llahu di (fundin e do sendi) e ju
nuk dini. (Bekare, 2:216). Me fjal t tjera, edhe nse iu ndodh
28
dika e paplqyer besimtarve, ata prapseprap do t ken dobi

prej saj, pasiq duke mbetur me bindje ndaj Alla-llahut dhe me
durim, ata strvitin dhe thellojn besimin e tyre, prmirsojn
karakterin e tyre moral, i kthehen m shum gjendjes shpirtrore,
pjekn m shum dhe iu ngritt statusi n xhennet.
Vetm besimtart e sinqert q i jan nnshtruar me
devotshmri t plot All-llahut mund t prjetojn kt gjendje. Por
njerzit q nuk i nnshtrohen fatit (kaderit) dhe mohojn fen do t
bhen t pashpres, t friksuar, dhe t shqetsuar, duke menduar
se kurr nuk do t gjejn dalje nga situata. Duke mos pasur shpres
n jetn e pastajme, jetojn n breng t vazhdueshme shpirtrore
dhe n frustrim. Ajeti n vazhdim shpjegon kt gjendje shpirtrore:
At q All-llahu dshiron ta udhzoj, ia zgjeron zemrn pr
(t pranuar) islamin. At q dshiron ta lr t humbur,
zemrn e tij ia bn shum t ngusht sikur t ngjitej n qiell.
Kshtu All-llahu lshon dnimin mbi ata q nuk besojn.
(Enam, 6:125)
Gjendja shpirtrore n frustrim shkaktohen pr shkak t
mohimit t kaderit q All-llahu e ka krijuar pr ta. sht nj gjendje
e rnd q ata ia kan krijuar vetes. Fakti se All-llahu, me fuqin dhe
menurin e Tij t pafund, drejton fatin e do njeriu dhe qeveris me
t gjitha gjrat sht nj bekim i madh pr besimtart. Por ata q
kan pak ose aspak besim nuk e din vlern e ktij bekimi dhe n
kt mnyr nuk mund ti nnshtrohen fatit t tyre. Si rezultat,
prfundojn n kurthin e vet krijuar t frustrimit deri sa t vdesin.
N t vrtet, kjo gjendje sht dnim shpirtror i ksaj bote si
shpagim pr mungesn e besimit n All-llahun. Bile, kt gj e bjn
me qllim:
All-llahu nuk u bn asgj t padrejt njerzve, por ata i bjn
t padrejt vetes s tyre. (Junus, 10:44)
29
MYSLIMANI N MOMENTETE
VSHTIRA
C
mshirn,
ilsia e besimit t myslimanit dhe karakterit moral shfaqet
n kohra t vshtira. Nn rrethanat e tilla, shohim moralin,
trimrin, durimin, besimin, kuptimin, guximin, tolerancn
e tyre superiore si dhe vullnetin e tyre pr t falur, vetflijimin,
humanitetin, vlefshmrin, ndrgjegjen dhe
vetprmbajtjen.
Myslimani n astet e vshtira sht personi q ka durim n
do vshtirsi, frustrim dhe humbje duke i shfaqur cilsit e lart
prmendura. Njerzit e till kurr nuk rrezikojn moralin e tyre,
ndeshen me do situat me pjekuri t plot dhe besim n All-llahun,
shohin arsyen n do gj q ndodh dhe t mirn n t, dhe nxisin t
tjert q t praktikojn moral t njjt. Si shkruan n Kuran: ... kur
ata u erdhn juve edhe prej s larti edhe prej s poshti, dhe kur
shikimet u shtangn, e zemrat arritn n fyt... (Ahzab, 33:10), kto
jan kohra t vshtira kur besimtart i nnshtrohen sprovs serioze
dhe jan t kapluar nga frustrimi.
Kur flasim pr astet e vshtira, njerzve q nuk e njohin All-
llahun u vijn shembuj t ndryshm: fatkeqsi natyrore, humbja e
30
vendit t puns, bankrotimi dhe ngjarje t ngjashme. Por pr ata q

kan besim, momentet e vshtira jan n situata m serioze si: kur
dikush sht i privuar nga kushtet elementare t tij/saj, dhe kur
frustrimet jan m serioze sesa ato t prditshmet. Kurani definon
kohrat e tilla kur zemrat arritn n fyt si kohra kur ndonj
vshtirsi, smundje dhe fatkeqsi bie n shum njerz, si kur
dbohen nga shtpia, dbohen nga vendi, prballimi me kurthe t
vendosura vetm pr ta, si dhe njerzve dhe familjeve t tyre,
ather jan subjekt i brengs shpirtrore.
Kurani jep shembuj t vshtirsive t prjetuara nga profett
dhe besimtart e devotshm. Si tham edhe m hert, besimtart e
devotshm kan kaluar dhe kan qndruar shum sprovave serioze,
si:
Po ju menduat se do t hyni n Xhennet, pa u provuar edhe ju
me shembullin e atyre q ishin para jush, t cilt i patn
goditur skamjet e vuajtjet dhe qen tronditur, sa q i drguari
thoshte, e me te edhe ata q kishin besuar: Kur do t jet
ndihma e All-llahut?! Ja (u erdhi ndihma) vrtet ndihma e
All-llahut sht afr! (Bekare, 2:214)
N kt ajet, All-llahu thot se t gjith njerzit do t kalojn
npr vshtirsi dhe jep lajme t mira se durimtart do t ken t
mira n jetn e amshueshme. N kt kohra, dallimi mes
myslimanve n astet e fatkeqsis dhe myslimanit n aste t
lumtura do t jet i qart. Ata t grupit t par do t prgjigjen
vshtirsive dhe frustrimeve kshtu:
T cilt, kur i godet ndonj e pakndshme thon: Ne jemi t
All-llahut dhe ne vetm tek Ai kthehemi! (Bekare, 2:156)
31
FSHEHTSIA E SPROVS
Zri i ndrgjegjes dhe epshit n momentet e

vshtira
Njeriu dgjon dy zra n brendin e tij kur t prballohet m nj
vshtirsi ose frustrim. Njri nga kta sht zri i ndrgjegjes q
nxit vetflijimin, trimrin dhe moralin e lart. Ai q e dgjon kt
z doher do t vendos q t jet i durueshm dhe t ket besim n
All-llahun. Kurse zri i dyt sht zri i epshit i prshkruar n surn
Jusuf, ajeti 53 epshi sht shum nxits pr t keqen. Ky z
vazhdimisht nxit rebelim, imoralitetin, egoizmin dhe frikn, bn q
ata q e dgjojn t jen n humbje t madhe dhe t trhiqen n
shoqrin e shejtanit. Pr t shpjeguar njerzve se far humbin
me rastin e ksaj ujdie, sht e nevojshme q t dihet se si shejtani
ndikon n ta. Kurani n detaje shpjegon dhe paralajmron njerzit
q t ken kujdes nga kurthet e tij.
Kur All-llahu krijoi Ademin a.s, urdhroi melaqet dhe
shejtanin ti prulen Ademit (a.s.). Melaqet u pruln para Ademit,
kurse shejtani pr shkak t mendjemadhsis dhe krenaris s tij e
refuzoi t prulet para Ademit a.s. dhe shejtani u dbua nga
xhenneti pr shkak t ksaj mosbindjeje. Pastaj shejtani pyeti All-
llahun q ti lejoj q t ket ndikim n njerz deri n Ditn e
Gjykimit. All-llahu i lejoi, por i tha se nuk do t kesh ndikim n
shrbtort e Tij t sinqert. Shejtani sht betuar para All-llahut se
brenda ksaj kohe q iu mundsua, do t mundohet ti mashtroj
njerzit me premtime, dinakri dhe kurthe t llojllojshme dhe ti
largoj nga rruga e drejt. Ky betim i shejtanit n Kuran sht
treguar kshtu:
(Iblisi) Tha: Pr shkak se m humbe mua, un do tu ulem atyre
(do tu z pusi) n rrugn Tnde t drejt, Mandej, do tju sillem
atyre para, prapa, nga e djathta dhe nga e majta e tyre, e
32
shumicn e tyre nuk do ta gjesh q t falnderohen (t besojn)!

(All-llahu) Tha: Dil nga ai (Xhenneti), i urrejtur, i dbuar. Kush
prej tyre vjen pas teje, Un kam pr ta mbushur Xhehennemin
me t gjith ju. (Araf, 7:16-18)
Mandej vazhdoi e tha: A e sheh (i tha Zotit) kt q Ti e
vlersove mbi mua, nse m l t jetoj deri n ditn e kiametit,
un gjithsesi do ti shfaros pasardhsit e tij, m prjashtim t nj
pakice. (Zoti) Tha: Shko, e kush prej tyre vjen pas teje,
shprblimi juaj sht xhehennemi, shprblim i plot. Dhe me
at alarmin e zrit tnd, mashtroje at q mundesh prej tyre, me
kalorsit e kmbsort tu thirri (brtitu) ata, przieju me ta n
pasuri dhe n fmij dhe premtoju atyre, po shejtani nuk u
premton tjetr, prve mashtrim. (Isra, 17:62-64)
Si thuhet n kto ajete, shejtani do t prpiqet me do gj pr ti
larguar njerzit nga rruga e drejt do ti parandaloj nga falnderimi
ndaj All-llahut dhe nga jeta e moralshme. Si pasoj, do ti sjell
shumicn e njerzve n ann e tij duke shfrytzuar zrin e epshit.
Pr kt shkak, kur njerzit kalojn momente t vshtira, shejtani
doher do t prpiqet q ti bj ata egoist dhe si t sigurohen duke
u prezantuar si vet-flijues, i dhembshm dhe i mshirshm, si
zgjedhje negative:
O ju njerz, hani nga ajo q sht n tok e q sht e lejuar
dhe e mir, e mos shkoni hapave t djallit se ai sht armik i
hapt i juaji. Ai iu urdhron vetm pr t kqija e turpri, dhe
iu shtyn t thoni pr All-llahun at q nuk e dini. (Bekare,
2:168-169).
Pr shkak t t gjitha ktyre arsyeve, myslimani q prballohet
me nj vshtirsi, dshprim, ose fatkeqsi, duhet t veproj sipas
ndrgjegjes dhe mos ti bashkohet shejtanit. Me pasimin e shejtanit,
egoizmi, oportunizmi, dhnia pas knaqsive, dyfytyrsia dhe
33
FSHEHTSIA E SPROVS
shum cilsi tjera negative mund t ndjelln dhe t dmtohet

morali. Myslimant e sinqert dgjojn ndrgjegjen e tyre dhe
doher pasojn t mirn. Si thuhet n Kuran, sht e rndsishme
se morali i mir kur shtja t jet vendosur:
... E kur shtja t jet vendosur do t ishte m mir pr ata t
jen besnik ndaj Allahut (Muhammed, 44:21)
Shumica e njerzve din se besnikria e treguar gjat sprovave
tregon moral superior. Dhe betohen se do t jen besnik dhe t
fort n kohrat e vshtira. Por kur sprova arrin, sjellja e tyre nuk i
prngjan premtimeve t mhershme dhe veprojn negativisht kur
preken edhe nga frustrimi i vogl. Ata hidhrohen papritmas dhe
n vend q t jen t dashur dhe t dhembshm, shfaqin kundrpadi
me hidhrim. N nj ast, bhen t dyshimt, rebel dhe shtrojn
krkesa. N shembullin e till, i forti ndahet nga i dobti dhe morali
i prishur do t shfaqet vetvetiu; ata q kan besim t dobt do t
zbulojn veten duke u br t ngatrruar dhe tregohen se jan n
siklet. Kta jan vetm nj hap larg jobesimtarve dhe veprave anti-
muslimane. Rastet e tilla rrisin disa her vlern e myslimanit, besimi
i t cilit sht i fort dhe i sinqert.
T gjitha vshtirsit dhe frustrimet q ndeshemi gjat jets s
prditshme jan sprov dhe mjete lumturie q mund t krahasohen
me xhenetin q myslimant shpresojn ta arrijn n jetn e pastajme.
sht knaqsi t krahasohen vshtirsit me kt rehati dhe liri.
Dhe, pr myslimant e sinqert, do vshtirsi sjell shtim t
dashuris, respektit dhe ngritje t vlers nga myslimant tjer, dhe
sht bekim q thellon besimin e tyre. sht bekim hyjnor me dobi
dhe t mira t shumta, q bn q besimtart t marrin shembull n
at person. Bile, kjo ka ndikim pozitiv n besimin e atyre prreth
(nga mirsia e All-llahut) dhe i bn ata t mahnitshm para
jobesimtarve, nse kt jobesimtart e pranojn apo jo.
34
Dikush mendon se ngjarja e veant sht jasht planifikimit t

kaderit, sht nn ndikimin e fort t shejtanit, q shpesh sjell
dyshim. Shejtani knaqet duke shikuar njerzit se si bijn n ksi
situata. Ndonjher, nn ndikimin e tij, njerzit smuren duke e
marr si t parndsishme shtjen duke qen jasht sfers s
kaderit apo prapa mshirs, dituris dhe qllimit t All-llahut.
Besimtart duhet t jen t vetdijshm pr kt gj dhe t largohen
kjo smundje, si dhe ta shrojn, nse lshohen n t.
Pr shembull, n do ngjarje ka dobi si n shtjet e vogla si
harrimi apo mos-shikimi i ndonj emisioni televiziv apo harresa pr
t porositur dika pr t ngrn. Pr shembull, nse nuk shikohet nj
emision televiziv epet mundsia t ket m shum koh pr t br
vepra t mira, t meditohet mir, apo t arrihet t ndonj ide q do ta
shtonte mundsin pr t shrbyer All-llahun m shum. Apo,
mund ta prkujtojn All-llahun dhe t kuptojn m shum sesa
shikimi i nj programi televiziv. Harresa pr t porositur dika pr
t ngrn mund t konsiderohet si diet q mund ta shroj ndonj
smundje. Ata q kan shtypjen e lart t gjakut mund t iu kthehet
gjaku n normale nse harrojn t han djath do dit. Duke e
vendosur veten n dor t All-llahut, mund t fitojn vler n
pranin e All-llahut dhe fiton miratimin e Tij duke u prpjekur pr
pun t mira. Prve ksaj, besimi i prhershm n All-llahun sht
gjithashtu mjet i besimtarve q t fitojn dashurin dhe knaqsin.
Mund t mblidhen edhe shum shembuj tjer nga jeta e
prditshme, por pa marr parasysh sht e rndsishme q t
kuptohet kjo shtje dhe mos ta harrojm. Pa marr parasysh se me
far ndeshen njerzit n jetn e tyre, e rndsishme apo jo, jan t
prfshira n kader. Shejtani kshillon q kto ngjarje jan
komponent t domosdoshme t jets s prgjithshme dhe nuk kan
t bjn fare me kaderin. Sido q t jet, besimtart doher duhet t
35
FSHEHTSIA E SPROVS
jen vigjilent dhe t vetdijshm pr t gjitha kto kshilla, t jen t

aft q t kuptojn kt dhe t mbajn n mend, t shohin arsyen
dhe dobin n do gj dhe do ndodhi, dhe t kuptojn se do gj
ndodh n baz t planit t prgatitur mir nga All-llahu dhe se sht
bekim si n kt ashtu edhe n botn tjetr. Kjo sht nj e vrtet q
jep urtsi, dshir, rehati dhe knaqsi pr t gjith besimtart.
Veimi i t mirs nga e keqja

All-llahu ka krijuar t mirn dhe t keqn, at q ndihmon dhe
at q dmton, t bukurn dhe t shmtuarn dhe i ka br sprova
gjat rrugs pr n xhenet apo xhehenem. Koha e sprovs n kt
bot qart veon t mirn nga e keqja, t durueshmit dhe ata q
frikohen t ballafaqohen me vshtirsi, ata q kundrshtojn
mnyrat jofetare t mendimit dhe ata q vetm rrin dhe nuk bjn
asgj, ata q pasojn epshin si dhe ata q dgjojn zrin e
ndrgjegjes.
Ekziston nj arsye e fort pse e mira dhe e keqja jan t lidhura
aq shum mes veti. Nj arsye sht se vlera e s mirs dhe e keqes
mund t kuptohen brenda ksaj kundrthnie. Nse e keqja,
privimi, apo fatkeqsia nuk do t ekzistonin ather njerzit nuk do
t mundnin ta kuptojn rndsin e s mirs. Pr shembull, kur ta
vendossh diamantin n mesin e gurve t zakonshm, bukuria dhe
atraktiviteti i diamantit bhet m i qart.
Arsye tjetr sht krkimi i fshehtsis s sprovave t ksaj bote
t prkohshme. Ktu, njerzit sprovohen me t mira dhe t kqija.
Gjat sprovs, dallimi n shkall mes dyjave do t jet evident, dhe e
mira do t veohet n njrn an, ndrsa e keqja n tjetrn. Kur
engjlli i vdekjes do t marr shpirtrat e njerzve t kqij me ashprsi,
njerzit e mir do t ftohen q t hyjn n xhennet. Kurani thot se
kto sprova jan pr t dalluar besimtart:
36
Ajo q iu goditi juve ditn e ballafaqimit t dy grupeve

(besimtar dhe idhujtar), ishte me lejen e All-llahut, pr tu
dalluar besimtart e sinqert. Dhe, pr tu ditur ata q ishin
hipokrit. E atyre u sht thn: Ejani e luftoni n rrugn e
All-llahut ose mbroni vetn! E ata than: Sikur t dinim se
do t luftohej, ne do t vinim pas jush! N at moment ata
ishin m afr mosbesimit se besimit. Flisnin me gojt e tyre
at q nuk e kishin n zemrat e tyre, po All-llahu e di mir pr
at q fshehin. (Ali Imran, 3:166-67)
Si thot edhe ajeti, sjellja e treguar nga bashk-kohanikt e t
drguarit savs ishte mnyra se si dalloheshin besimtart e
devotshm nga hipokritt.
Beduizamani diskuton n thellsi se si vshtirsit dhe
fatkeqsit veojn t mirn nga e keqja, dhe jep nj kshill t
menur lidhje me kt shtje. Kur sht pyetur se cili sht qllimi i
shejtanit dhe t ligs, ai nxori prfundim disa arsyeje shum t
rndsishme q qndrojn pas do frustrimi, humbje, dhe ligsi. M
e rndsishmja prej ktyre sht veimi mes dispozits s
thngjillit dhe diamantit.
Ai prdor kt shembull pr t treguar se do lloj vshtirsie
dhe frustrimi zbulon personin. Sprovat n kt bot zbulojn vetit e
kqija t do njeriu dhe kshtu jep mundsi q t prmirsohen. Pr
shembull, smundja serioze mund t zbuloj druajtjen apo pafuqin
shpirtrore t njeriut. Prandaj, kur femra kupton pr pafuqin e vet,
menjher e prmirson. Prandaj, smundja ia mundson asaj q ti
vrej gabimet e saj dhe ti ndreq pr nj koh t shkurtr. Pas
fatkeqsie, do ti hiqet nj njoll dhe morali i saj do t prmirsohet.
T marrim shembull njeriun q ka reputacion si njeri i ndershm por
bankroton dhe fillon q t fitoj para ilegalisht. Kjo tregon se si fati i
keq und t zbuloj vetit e kqija t dikujt. Por nse nuk bn mkat
37
FSHEHTSIA E SPROVS
dhe nuk rrezikon nderin e tij pa marr parasysh nevojn e tij pr para,
ather humbja tregon sinqeritetin dhe devotshmrin e tij t vrtet.
N Letrat e tij, Beduizzamani jep shembuj t menuris duke
treguar durim n situatat q m von mund t ket dobi prej tyre. Ai
shkruan: Pra, krijimi i s ligs, lndimit, sprovs dhe vuajtjes nuk
sht dika e keqe apo e shmtuar; kto gjra jan krijuar me nj
qllim t rndsishm... n botn njerzore ngritjet dhe rniet jan t
vazhdueshme. sht nj distanc e madhe mes nemrudve dhe
faraonve nga njra an dhe t shenjtve dhe profetve n ann tjetr.
Prandaj, pr t dalluar mes shpirtrave diamant dhe thngjill,
krijimi i shejtanit ka hapur nj aren lufte, gare dhe sprove pr t
cilat jan drguar profett dhe n t ciln sht zbuluar fshehtsia e
prgjegjsis. Nse nuk do t kishte luft dhe gar, vetit n
thngjill dhe diamant do t mbeteshin t padallueshme n xehen e
njeriut. Shpirti i lartsuar i Ebu Bekr Es-Siddik dhe shpirti i ult i
Ebu Xhehlit do t mbeteshin n nivelin e njjt. Kjo dmth. se krijimi i
t ligs nuk sht e keqe dhe e shmtuar pasi q shpie n rezultate t
rndsishme.7
shtje tjetr q theksohet sht vlera e sprovave t ksaj bote.
Nse nuk do t kishte ligsi dhe frustrime, vetit e mira n karakterin
e njeriut nuk do t mund t dalloj, morali i lart i t devotshmve nuk
do t shfaqej, dhe nuk do t kishte prparim n shkalln shpirtrore t
njeriut. Ja pse do rastisje q duket t jet negative n fakt hap nj
horizont t pakufis t mundsis q t pjekt morali i dikujt, t
forcohet dhe thellohet, dhe t ngritet dhe fitohet nj pozit n xhenet.
M tutje Beduizzamani shkruan:
Feja sht nj provim, nj test, propozuar nga All-llahu ashtu q n arenn
e garave shpirtrat e ngritur t dallohen nga shpirtrat e ult. Ashtu si
zhyten n zjarr materialet si diamanti dhe thngjilli, ari dhe dheu, veohen
38
njri nga tjetri, ashtu edhe feja sht sprov sa i prket obligimeve t vna
njeriut nga All-llahu dhe rrjedha e gars, se kush ku e ka vendin. N kt
mnyr margaritart e lartsuar n miniern e vetive t njeriut do t
veohen nga mbeturinat... Kurani sht shpallur n kt vend t sprovs
pr njeriun q t jet prsosur gjat gars n aren.8
Sipas ktij krahasimi, vetit diamante duhet veohen nga
ato t thngjillit. Por, pasi q kjo mund t bhet vetm me
prdorimin e zjarrit, njerzit duhet kaluar periudhn e sprovave
prfshir vshtirsit, fatkeqsit dhe frustrime t ndryshme q t
largohen vetit e tyre t kqija ashtu q vetit e tyre t mira t
shndrisin edhe gjat dits.
Beduizzamani jep edhe nj shembull: veimi i argjendit dhe
bakrit nga xehja kur goditet prkundr gurit t provs. Dy
materialet e dobishme veohen nga njra tjetra duke goditur xehen
pr at gur, dhe largohet xehja e padobishme e bakrit. N kt
proces s seperacionit (veimit), xehja duhet q t goditet me fuqi
pr gur, e pastaj t kaloj npr pes sita. Ky proces ndan argjendin
n xehe dhe e pastron nga xehja e bakrit, me ka e zvoglon vlern e
tij. Se far do t thot goditja pr gur pr njeriun sht kalimi
npr vshtirsi, fatkeqsi dhe frustrime t ndryshme, e q do t bj
q t del n shesh t bukuria e brendshme t njeriut. Ashprsia e
vshtirsive dhe frustrimeve zbulon fuqin e besimit t njeriut, si
dhe superioritetin e karakterit, mendje mprehtsis dhe besnikris
s njeriut. Bile, kjo sprov l pas nj pjekuri t karakterit shpirtror
dhe t besimit. Pra, ky proces pastron karakterin e lart t besimtarit
nga t gjitha vetit q e dobsojn, derisa del n shesh sikurse
argjendi. Beduizzamani shkruan:
Pastaj n mngjes mu kujtua kjo: nse do t aplikohej procedura e njjt,
dmth. t goditemi nga guri pr sa e sa her q t shikojm se a jemi ar apo
39
FSHEHTSIA E SPROVS
bakr, dhe t jemi t sprovuar jo-drejtsisht n do aspekt, dhe t kalonim

npr pes sita t ima tri-katr her q t shihet se shpirtrat tan keq-
komandues mos jan duke br hile, sht e nevojshme pr shrbimin ton,
q duhet t jet i pastr dhe vetm n emr t s vrtets dhe realiteti, ashtu
q Prcaktimi hyjnor dhe mirsia e Zotit mund ta lejoj. Duke qen i
ekspozuar n sfern e sprovs dhe testit konfrontuar nga kokfortt,
armiqt e padrejt dhe pretekstet e tyre, dokush kupton se nuk ka hile,
egotizm (kult i vetvetes), shpirtligsi, as interesa personal e as t
ksaj bote, e as ata q krkojn botn e pastajme, q jan plotsisht
t sinqert dhe rrjedh nga e vrteta dhe realiteti. Nse ka mbetur
fshehur, mund ti jepen domethnie t ndryshme. Masa e besimtarve nuk
do t kishte besim n t. Mund t thonin: Ndoshta jan duke na
mashtruar, e gjithashtu edhe elita mund t dyshonin. Duke menduar se
veprojn sikur ata q e shesin veten pr t fituar shkall shpirtrore pr
vete dhe t fitohet mirbesimi, dhe nuk do t jen plotsisht t sigurt.
Tani, me zbatimin e sprovs, edhe ata m kokfortit dhe m zemrgurt
detyrohen t dorzohen. Nse vshtirsia sht njfish, shprblimi do t jet
njmijfish. Vullneti i All-llahut.9
N kta shembuj, Beduizzamani trheq vmendjen tek shkaqet
tjera t frustrimit dhe fatkeqsis. Tjert do t shohin dhe do t
frymzohen nga morali i lart i atyre q i flakin vetit e tyre t kqija
duke kaluar npr sprova t ashpra. Besimi tek myslimant, veprat e
tyre t larta dhe i virtytshm nga ana e drejt, do t shfaqet derisa t
kalojn npr sprova serioze, dhe njerzit do t shohin se nuk presin
ndonj shprblim nga njerzit pr shrbimet e bra. Edhe ata q kan
dyshime t mdha pr myslimant do t pranojn se do prpjekje q
e bjn myslimant jan vetm pr t fituar knaqsin e All-llahut,
dhe dokush do t dshmoj pr dlirsin e qllimeve t tyre. Tjert
do ti njohin myslimant nga vshtirsit dhe fatkeqsit q
prjetojn, ka konfirmon se ata jan duke shkuar rrugs s drejt.
40
Shfaqja e vetive t larta morale n kohn

e vshtirsive dhe frustrimeve
dokush prjeton gjra t ndryshme gjat dits: lodhje, uri,
ligshtim, etj. Kjo sht krejtsisht e natyrshme. Sido q t jet, All-
llahu thot se myslimant mund t zgjedhen q t prjetojn sprova
edhe m t rnda se kto. Morali i shfaqur nga besimtart dhe
jobesimtart n kto situata jan mjaft dalluese.
Pr shembull, frustrimi i till shpie jobesimtart n rebelim,
bhen agresiv dhe humbin shpresn dhe ndershmrin. Pasi q ata
nuk besojn n jetn e pastajme, mendojn se fardo q bjn sht
lidhur vetm me kt bot:
Ata edhe than: Nuk ka tjetr, vetm se kjo jet jona n kt
bot, po vdesim dhe po lindemi dhe asgj nuk na shkatrron
tjetr pos kohs. Ata pr kt nuk din asgj, ata vetm
fantazojn (Xhathije, 45:24)
Sipas tyre, do gj do t prfundoj kur t fundoset bota.
Prandaj, ata dshirojn q t jetojn n rehati, qetsi shpirtrore,
shprblim pr punn e tyre t br, dhe t gjitha gjrat e mira t ksaj
bote. Kjo dshir i bn vshtirsit dhe frustrimin shum t
dhembshm pr ta. Ata as nuk jan t durueshm e as t ndershm,
nuk mund t falin dhe nuk i trajtojn tjert me njerzi, apo t ken
ndjenjn e dhembshuris apo mshirs. Duke besuar se nuk ka
shprblim apo dobi nga gjrat e tilla; i nnshtrohen gjendjes s
pashpres duke menduar se vshtirsit sjellin vetm humbje.
Por mendimet e tilla jan krejtsisht t gabuara, pasi q jeta e
vrtet dhe e amshueshme fillon pas vdekjes. N Ditn e Gjykimit,
dokujt do ti llogaritet ajo q e ka punuar dhe do t shprblehet me
drejtsi pr t. Ata q kan shfaqur moral t lart nuk do t
humbasin; prkundrazi, do t fitojn shum. N fakt, ata do t
shprblehen pr secilin fjal t mir q e kan thn, do vepr t
41
FSHEHTSIA E SPROVS
sinqert q e kan br, dhe do shembull vet-flijimi, besnikrie

dhe njerzie. N t vrtet, besimtart mbajn mend nj hadithi t t
drguarit-savs: Sjellja e keqe shkatrron shrbimin hyjnor, sikurse
biberi mjaltin10 dhe me pedanteri i largohen sjelljes s pahijshme.
Por njerzit q jan shum larg nga feja nuk jan t vetdijshm
pr kt t vrtet. Ata tremben kur prballen me situata t vshtira,
sepse mohojn se do gj q prjetojn sht test. Ja nj pik q
duhet t trajtohet me kujdes: Mos u tregoni t dobt n ndjekjen e
armikut, pse nse ndieni dhembje edhe ata ndjejn dhembje
sikurse ju, e ju shpresoni nga All-llahu ka ata nuk shpresojn.
All-llahu sht i Dijshm, Ligjdhns i Matur. (Nisa, 4:104).
Ashtu si thot ajeti,si besimtart ashtu edhe jobesimtart jan t
nnshtruar vshtirsive dhe frustrimeve. Por, pr shkak se
jobesimtart nuk kan besim n All-llahun dhe nuk e konsiderojn
se do ngjarje sht krijuar nga All-llahu, dhe nuk shpresojn t
shprblehen nga All-llahu ashtu si presin besimtart. Pra, dallimi
themelor sht se ata jan t pavmendshm pr domethnien e
vrtet t jets. Me fjal tjera, besimi i besimtarve n All-llahun
krejtsisht i veon nga jobesimtart n jetn e pastajme.
Pr shembull, All-llahhu na thot se njerzit do t sprovohen
me uri dhe skamje. Derisa uria sht vshtirsi serioze dheh
frustrim pr jobesimtart, pr myslimant sht sprov q ata duhet
t tregojn veti t larta morale dhe rast i mir q nuk duhet humbur.
N kohra t tilla, nnshtrimi ndaj All-llahut, besimi dhe durimi
jan t nj rndsie t madhe, dhe fakti q nuk e humbin shpresn
por prkundrazi shohin dobi pr at q u ndodh jan tregues t
qart se jan duke e kaluar testin.
Jobesimtart vendosin leverdin dhe rehatin e tyre n vend t
par; sido qoft, morali i besimtarit do her jep prparsi tjetrit.
Besimtart me gjith dshir u japin besimtarve tjer vendet m t
42
mira, ushqimin m t mir dhe veshjen m t mir. Kur bn t ftoht,

myslimant e vrtet do her prkujdesen pr myslimant tjer
duke iu ofruar batanije dhe pije t ngrohta, edhe nse ata kan t
ftoht. Ata ndiejn knaqsi q t sigurojn shndetin, sigurin,
rehatin dhe lumturin e shokve t tyre, pasiq e din se knaqsia
q rrjedh nga kto akte t vet-flijimit nuk mund t krahasohen me
knaqsin e pirjes s lngjeve t ngrohta.
Njerzit mund t shfaqin moral t lart nse do gj shkon si
duhet n bollk, nse kan shndet t mir dhe nevojat i kan t
plotsuara. Por, shfaqja e cilsive t larta morale n kohrat e
vshtirsive, apo trajtimi i mir i t tjerve derisa sht i fyer me
shpifje t rnda, duhet kundrprgjigjur t ligs me t mir. Shenj
tjetr i cilsive t moralit t lart sht kur i ngopuri i jep ushqim t
pangopurit, i ngrohuri e vesh t ftohurin. T dyt jan shum t
vlefshm n prani t All-llahut, por duke shfaqur moral t shklqyer
kur prballen me vshtirsi sht gj shum e rndsishme dhe e
vlefshme, pr shkak t shfaqjes s forcs dhe sinqeritetin e besimit,
devotshmris dhe virtytit t lart t dikujt.
Prve ksaj, ata q jetojn jet t virtytshme duke dgjuar
ndrgjegjen e tyre mund t dgjojn pshpritjet e liga q drgojn
n ligsi, supozohet se sht vshtir t jesh i vitytshm, dhe
prpjekja pr t parandaluar t mos-qenit i virtytshm. Ky z bn q
njerzit t frikohen se do t ftohen nse dikujt i jepet palltoja ose do
t mbesin t uritur nse e japin ushqimin. Kjo sht ndr taktikat e
shejtanit, q ai prdor pr t friksuar me varfri ashtu q t
parandaloj besimtart q t ndihmojn t varfrit
O ju q besuat, jepni nga m e mira e asaj q e fituat dhe nga
ajo q u dham prej toks, e mos nxitoni ta jepni at m t
pavlefshmen nga ajo, e q ju nuk do ta pranonit pr vete
vetm symbyllas. E,din se All-llahu ska nevoj pr ju, sht
43
FSHEHTSIA E SPROVS
i Madhruar. Djalli ju frikson nga varfria dhe ju urdhron

pr t kqija, e All-llahu ju garanton falje (mkatesh) e begati;
All-llahu sht Dhurues i Madh, i Dijshm. (Bekare, 2:267-
68)
Ajetet thon se All-llahu nxjerr n shesh mashtrimet e shejtanit
dhe i paralajmron njerzit me lajme t mira nga mshira e Tij. Si
shprblim All-llahu pr moralin e tyre t lart, do tiu dhuroj nj
knaqsi shpirtrore q nuk mund t krahasohet me asnj knaqsi
t ksaj bote. Nuk ka kufizim t knaqsis q buron nga vetflijimi,
durimi, besnikria, bujaria, njerzia dhe lojaliteti. N nj ajet, All-
llahu vlerson lart karakterin moral t atyre besimtarve q me
knaqsi hapin dyert e shtpive pr ata mysliman q kan migruar
nga vendi i tyre, duke iu siguruar do gj q nevojitet prkundr
faktit se edhe ata kan nevoj pr ato gjra:
Edhe ata q prgatitn vendin dhe besimin para tyre, i duan
ata q shprnguleshin te ata dhe nuk ndiejn n gjokset e tyre
ndonj nevoj (pr zili a tjetr) nga ajo q u jepej atyre
(muhaxhirve), madje edhe sikur t kishin vet nevoj pr t,
ata u jepnin prparsi atyre para vetvetes. Kush sht i ruajtur
prej lakmis s vet, t tillt jan t shptuar (Hashr, 59:9)
All-llahu gjithashtu tregon pr shprblimet q do t merren pas
sprovs me etje, lodhje dhe uri pr ata q veprojn drejt:
Nuk ishte me vend pr banort e Medins e as pr ata q
ishin rreth tyre nga beduint, t ngelin (pa shkuar) pas t
drguarit t All-llahut e as t kursejn veten e tyre ndaj vetes
s tij (Pejgamberit). Nuk ishte me vend ngase, ata nuk i godet
as etja, as lodhja, as uria kur jan n rrugn e All-llahut, dhe
nuk shkelin ndonj vend q i hidhron mosbesimtart, dhe
nuk arrijn kundr armikut ka do qoft (mbytje, robrim t
tyre ose ngadhnjim mbi ta), vetm se t gjitha ato do tu
44
evidentohen atyre si vepr e mir (shprblyese). All-llahu nuk

ua humb shprblimin veprim-mirve. (Teube, 9:120)
Si thot edhe ajeti, do frustrim q prjeton myslimani n
rrugn e All-llahut, n fakt, sht vepr e mir. Duke ditur q t
gjith njerzit jan krijuar vetm pr ti shrbyer All-llahut dhe pr
t br pun t mira, ata do to fitojn shprblim t prkryer pr
durim dhe karakterin e moralit, dhe nuk do tu bhet e padrejt.
Gj e vrtet sht edhe me smundjen dhe frustrimet tjera.
Besimtart e din se vetm All-llahu do ti shprblej dhe se kjo bot
sht e prkohshme. Prandaj, ata doher jan mendjeholl, t
vendosur dhe t prer pasi q kan lexuar n Kuran se Ai jep forc
shpirtrore dhe mbshtetje besimtarve q punojn pr T. Msimi i
fshehtsit s sprovave t ksaj jete shkakton knaqsi t madhe dhe
lehtsim gjat ballafaqimit me vshtirsi. Pr ata q din se fardo
q iu ndodh sht test asnjher nuk bhen t brengosur, t
frustruar, t humbin shpresn, t hutohen nga frika dhe shqetsimi
apo t bijn n depresion.
Forca q mban besimtarin

Forca e knaqsis n karakterin kur besimtart shfaqin kur
prballen me vshtirsit dhe frustrimet sht di q ata q nuk
besojn n fuqin e lartsuar t All-llahut nuk mund ta kuptojn.
Jobesimtart dyshojn dhe pyesin veten se far force sht duke i
mbajtur kta njerz, pasiq ata nuk besojn n All-llahun, ata nuk
jan t vetdijshm pr at se vetm Ai mund t vendos kt forc.
Pr ta, njerzit jan t fort pr shkak t mjeteve materiale dhe
shokve. Prandaj, ata doher krkojn ndonj qllim dhe burim
material q ata besojn sht prgjegjse pr fuqin e besimtarit.
Sidoqoft, kjo fuqi vjen nga besimi i besimtarit n kader dhe n
45
FSHEHTSIA E SPROVS
botn e pastajme, si dhe nnshtrimi dhe besimi n All-llahun. Jett e

profetve dhe besimtarve tjer t devotshm prmbajn shum
shembuj t mir n lidhje me forcn q lind nga ky besim.
Shembull i rndsishm sht grupi i magjistarve t faraonit,
q tregojn forcn e karakterit t tyre kur faraoni i ka krcnuar me
vdekje. Kurani na thot se faraoni sht prpjekur ti friksoj ata
me tortura dhe vdekje, ti mbaj larg pasimit t rrugs s drejt q
profeti Musa as u kishte treguar. Sidoqoft, prgjigja e tyre tregoi se
ata i frikohen vetm All-llahut dhe iu kthyen Atij prkundr do
vshtirsie q ka mund tu ndodhte. Prkundr t gjitha
krcnimeve nga faraoni, magjistart i than atij se do t mbetn t
paepur n rrugn e nnshtrimit dhe besimit n All-llahun q besimi
i tyre u kishte dhn:
Ai (faraoni) tha: Ai besuat atij para se tu jap leje? Ai
(Musai) sht prijs i juaj, i cili a msoi magjin, un do tua
pres duart e kmbt trthorazi e do tu var n trungjet e
hurmave, e ather ju do a kuptoni se cili prej nesh ka dnim
m t ashpr e m t vazhdueshm? Ata than: Pasha At q
na krijoi, nuk t japim prparsi ty ndaj argumenteve q na
erdhn, e ti bje at q mendon ta bsh, dhe mund ta zbatosh
vetm at q i takon jets s ksaj bote! Ne i besuam Zotit
ton q Ai t na fal gabimet dhe magjin, me t ciln ti na
detyrove. All-llahu sht m i miri (n t shprblyerit) dhe m
i prjetshmi (n t dnuar)! (Ta Ha, 20:71-73)
Shembull tjetr sht kur t rinjt i besuan profit Musa as.
Krcnimet e faraonit parandaluan q disa njerz t tij t besonin n
All-llahun, dhe kshtu psuan humbje t madhe. Por besimtart e
devotshm q frikoheshin vetm fuqis s All-llahut pasuan rrugn
q profeti Musa as ua tregoi. Shtypja dhe prdhunimet e faraonit
dhe shoqris s tij nuk i largoi nga rruga:
46
Duke pasur frik nga faraoni dhe nga rrethi i tij se do ti

torturojn, Musait nuk i besoi kush pos nj pjese t
pasardhsve t popullit t tij. Vrtet, faraoni ishte
mbizotrues n tok dhe ai ishte prej shkatrrimtarve.
(Junus, 10:83)
Sikur kta t rinj t devotshm q i kan besuar profetit Musa
as, gjith besimtart shfaqn besim dhe guxim t njjt kur
ballafaqoheshin me shoqrit armiqsore apo vshtirsi serioze,
frustrime apo nevoj. Kurani thot:
E kur myslimant e pan ushtrin aleate, than: Kjo sht ajo
q All-llahu dhe i drguari i Tij na premtuan neve, e All-llahu
dhe i drguari i Tij e than t vrtetn. Ajo (ushtria e armikut
q e pan) vetm ua shtoi atyre besimin dhe mbshtetjen.
(Ahzab, 33:22)
Nnshtrimi i sinqert ndaj All-llahut n koht e

vshtira
Njra ndr gjrat m t shquara q dallon myslimanin e
devotshm nga t tjert sht prkujdesja ndaj urdhrave dhe
kshillave t All-llahut. Asnj vshtirsi, frustrim apo kufizim nuk
do ta paksoj vendosmrin e tyre pr tiu prmbajtur atyre apo q
t rrezikojn karakterin e tyre moral. Nuk sht me rndsi se n
far nevoje apo hall t gjenden, ata kurr nuk mendojn t bjn
dika q All-llahu e ka ndaluar. N situatn kur sht i smur, ka
nevoj, dshton apo ka presion, nuk e rrezikojn nderin dhe
sinqeritetin e tyre.
Si tham edhe m par, shejtani dshiron q ti shmang
njerzit nga rruga e vrtet dhe e dgjojn zrin e lig. Pra, ai nxit
njerzit q t bjn gjra q All-llahu i ka ndaluar dhe i ndalon q t
bjn at q All-llahu e plqen. Ky z negativ i brendshm doher
47
FSHEHTSIA E SPROVS
punon n kt drejtim, vazhdimisht duke pshpritur gjra t liga

n mendjen e tyre. Pr shembull, ky z negativ dshir q ti
parandaloj njerzit dhe mos t ohen n namaz; i bn t prgjumur,
t flashkt, dhe t padisponueshm; dhe vazhdimisht prpiqet q ti
bj q t harrojn se prse duhet br kt. Shejtani i frymzon q t
pyesin veten: ka ka lidhje edhe nse nuk ohem sot?
Por besimtart nuk e dgjojn kt z negativ. Ata ohen do
mngjes pa prtes dhe t vendosur q t kryejn namazin, duke
prkujtuar se kjo sht rruga pr n bukuri t vrtet dhe shptim.
Ky z negativ gjen lloj-lloj arsyetimesh q t bhet agjrimi i
vshtir, edhepse All-llahu ka urdhruar kt adhurim. Ai prpiqet
q ta paraqet urin dhe etjen shum t vshtir. Nse agjrojn, ky
z v dyshim n ta se a do t jen t aft t qndrojn. Por
myslimant e devotshm agjrojn me prcaktim t prer
prkundr presionit t ktij zri. Ata shpresojn n shprblimin q
do ta ken nga Zoti i tyre pr urin, etjen dhe lodhjen q ata duhet ta
durojn pr ta fituar knaqsin e All-llahut. Dhe gjat ksaj kohe
ata ndiejn knaqsi t madhe.
Ngjashm, n situatat kur fitimi i ndaluar i parave
konsiderohet i lejuar, ky z i brendshm e bn q t duket gj e leht
dhe sugjeron se t gjith e bjn t njjtn gj. Edhepse mund t ken
nevoj t madhe dhe ky z i brendshm bn presion edhe m t
madhe tek ta, myslimant duhet q mos ta japin veten dhe t
prulen q t marrin t ndaluarn, dhe t han buk me para t
fituar n mnyr t ndaluar, pa marr parasysh se sa jan t uritur.
Edhe situata e till do ti bnte t mos ndihen kndshm. Ata kurr
nuk do t pohojn se nevoja sht arsyetim pr sjellje t gabuar, por
e din se sht e rndsishme q do her t largohen nga ajo q All-
llahu e ka ndaluar. Ata praktikojn kt rregull me nj ndjenj t
brendshme t mirqenies dhe sinqeritetit t vrtet.
48
Kurani fton myslimant q t sillen ashtu q t fitohet

knaqsia e All-llahut si ata q garojn mes veti n punimin e
veprave t mira. Duke u prpjekur q t fitojn xhenetin e premtuar,
myslimant prjetojn paqe dhe mirqenie duke dhn kur t
munden dhe ka t munden dhe nga t qenit i durueshm n do
vshtirsi. Pr shembull, mund t ken ndonj shok mysliman q
sht n nevoj. Pra, zgjohen nj mngjes dhe prpiqen q ti knaqin
shokt e tyre duke iu dhn at q iu nevojitet. Shumicn e rastit ata
q pranojn dhuratat as nuk e din se kush iu ka dhn, ndrsa
dhuruesit t knaqur me sjelljen e tyre t lart, kurr nuk do ta bnin
kt gj t ditur nse do t paraqiste ndonj vshtirsi pr ta.
All-llahu thot se myslimant kan ndjenj t thell knaqsie
duke jetuar n pajtim me moralin kuranor dhe qortojn sjelljen e
kundrt:
... All-llahu juve ua bri t dashur besimin dhe ua zbukuroi
at n zemrat tuaja, ndrsa mosbesimin, shfrenimin dhe
kundrshtimin, ua bri q ti urreni. T till jan ata q gjetn
rrugn e drejt. Kjo sht dhurat dhe begati prej All-llahut, e
All-llahu sht i dijshm dhe i urt. (Huxhurat, 49:7-8)
Por, prkundr t gjithave, shejtani prpiqet q t gjitha veprat
e ndaluara ti paraqes si t lejuara. Pr t br kt, shejtani tregon se
ata q bjn gjra t liga jan m shum. Shumica e njerzve marrin
para t ndaluara, duke mos ia vr veshin se a sht e lejuar kjo apo
jo, dhe shkelin parimet e moralit kuranor. Prandaj, shejtani doher
aludon logjikn se shumica kan t drejt dhe ka kuptim. Por,
Kurani thot se ata q bjn vepra t liga nuk jan n rrug t drejt,
edhe pse jan shumic: N qoft se u bindesh shumics (mohuese
q jan) n tok, ata do t largojn ty nga rruga e All-llahut. Ata
nuk ndjekin tjetr vetm supozime dhe nuk jan tjetr vetm se
rrenacak. (Enam: 6:116), por, n t kundrtn, All-llahu thot se
49
FSHEHTSIA E SPROVS
vetm nj grup i vogl e njerzve ka besim dhe se shumica jan n

rrug t gabuar. Pr kt shkak, shejtani nuk mund t mashtroj
besimtart por vetm tek ata q e kan besimin e dobt, q mendjen e
kan t hapur pr dyshime dhe frik, si dhe ata q haptazi mohojn
All-llahun.
Syeltsia e myslimanve t devotshm rrjedh nga besimi n All-
llahun dhe vendosmria e palkundur q besimi sjell me vete, si dhe
morali i tyre i lart. Myslimant e din se sjellja e mir prbhet nga
veprat q shprfillin epshin. Pr shembull, kur bujaria, besnikria,
durimi, dhe vetit tjera t larta morale vihen n praktik, epshi
neveritet. Por si rezultat i tr ksaj do t jet e mira materiale dhe
shpirtrore. Jeta n kt dhe botn tjetr n shpresn pr shprblim
pr moralin e pastr sht m e mir sesa t gjitha gjrat e ksaj bote
dhe knaqsia e epshit. Pr shembull, ata q refuzojn pshpritjet e
epshit pr t hyr n ndonj marrdhnie t palejuar, dhe
paraplqejn q t presin shprblimin e tyre n jetn e pastajme, do t
prjetojn nder dhe drejtsi n kt jet. N t njjtn mnyr, ata q
mbesin t uritur apo pa gjum pr t plotsuar nevojat e shokve
mysliman, pa marr parasysh vshtirsit, do t jen t knaqur n
shpresn pr t fituar knaqsin e All-llahut.
Myslimant q kan kto veti t mira t moralit, q All-llahu i ka
lartsuar n Kuran, fitojn edhe respektin dhe dashurin e
myslimanve tjer. Nse punojn shum pr shtjen e All-llahut dhe
me knaqsi prballen me do penges, nse veprojn me prkushtim
t pashoq pr shtje t drejt pa frik t konfrontimit, dhe nse jan t
gatshm pr do lloj vetflijimi, dashuria dhe respekti q tjert kan
pr ta, do t rritet shumfish. N Kuran, All-llahu i referohet atyre q
jetojn sipas moralit t lart: E atyre t cilve u priu e mbara nga ana
jon, do t jen larg tij (Xhehennemit). (Enbija, 21:101) dhe na
tregon pr vetit e larta t moralit.
50
Myslimant jan shok t vrtet n kohrat e

duhura
Ekziston nj thnie tek jofetart: N vshtirsi njihet shoku. Kjo
sht nj shprehje e mir pr iden se nuk mund t gjesh shok t
vrtet kur t duhen. Sido q t jet, shoqria, besnikria jan shum
t rndsishme n jetn e njeriut, pr ata q jan n vshtirsi
financiare apo t smur, q kan nevoj pr mbshtetje morale, q
dshirojn shok t afrt- shok q sht besimtar- ti ndihmoj. Por,
meqense t gjitha marrdhniet n shoqrit jofetare bazohen n
oportunizm, jobesimtart nuk mund t gjejn shok t vrtet. Vetm
kur jan n hall apo nevoj i shohin njerzit dhe fytyrn e vrtet t
atyre q ata doher i kan konsideruar si shok. Shokt e tyre t
supozuar, bile edhe m shum i komplikojn gjrat n kohrat e
vshtira. Pr shembull, kur dikush prjeton vshtirsi dhe i nevojitet
dikush me e qa hallin, nuk kan me knd, dhe mbesin t vetmuar.
Pr shembull, pasaniku q nget veturn luksoze dhe han n
restorante ekstravagante n prgjithsi ka rreth t gjer shoksh, e
bile edhe disa t ngusht. Por nse humb punn dhe punon pr nj
rrog t zakonshme n fabrikn e vet, si do t vejn marrdhniet m
tutje? A do t tregojn respektin dhe interesin e njjt rrethi i tij i
shokve sikur ather kur ka ngar veturn luksoze dhe ka pasur
veshur rroba t shtrenjta? Si do t trajtohet kur t vishet me modesti,
dhe nuk hedh para andej kndej si prpara, dhe nuk i qeras shokt e
tij me dark? Shum qart, nuk do ta ket vmendjen e njjt. N t
vrtet, t gjith ata q i ka konsideruar shok do tia kthejn shpinn.
Kur e takojn at, ata bhen se nuk e shohin e bile ndoshta edhe e
prqeshin. N t vrtet, shpirti i tij nuk ka ndryshuar; por vetm
pamja e jashtme e tij. Por, pasiq shokt e tij t mparshm
mbshtetn vetm n pamjen e jashtme materiale, e braktisin at,
duke e ln t vetm.
51
FSHEHTSIA E SPROVS
Marrim nj shembull tjetr, t nj ifti t martuar. Kur jan

martuar, kan dhn premtimin se do t jen bashk n t mir e n
t keqe. Por far ndodh nse gruaja paralizohet nn bel pr shkak
aksidenti dhe nuk mund t ec as t bj asgj vet? far do t bj
burri? Ndoshta do ta ndihmoj pr pak koh. Por kur do t kuptoj
se kjo sht situat e prhershme dhe prej s cils m nuk do t sheh
ndonj dobi, papritmas do gj ndryshon. Ky shembull tregon se si
jobesimtart konsiderojn besnikrin, lojalitetin dhe miqsin. Kur
humbet profiti, mbaron lidhja. Shumica e atyre q nuk e braktisin
gruan n situata t tilla dhe mbesin pr shkak se frikohen se far do
t mendojn miqt e tyre, e jo pr shkak t dashuris dhe
dhembshuris pr bashkshorten e paaft. N siprfaqe, duken t
prkushtuar dhe besnik, por nuk e ndiejn dhembshuri dhe
ndjeshmri pr gruan e tij kur m s shumti i nevojitet.
Situat tjetr e shpesht q haset n shoqrit jofetare q tregon
se ata jan shum larg nga morali kuranor sht se si t rinjt sillen
ndaj prindrve t tyre. Me vite, familjet e tyre plotsojn do nevoj;
por kur i plaken prindrit dhe gjymtyrt e tyre m nuk i mbajn, t
rinjt nuk shfaqin dashurin dhe besnikrin ndaj tyre. Ata ndihen
t prangosur me prindrit e tyre dhe zakonisht i vendosin n shtpi
t pleqve.
Sido qoft, si n do situat, myslimant shfaqin besnikri ndaj
antarve t familjes s vet. Ata ushqejn prindrit e tyre por ta ln
veten t uritur, dhe kujdesen maksimalisht q tiu plotsojn t
gjitha dshirat. All-llahu kshillon se si duhet sjell ndaj prindrve:
Zoti yt ka dhn urdhr t prer q t mos adhuroni tjetr pos
Tij, q t silleni n mnyr bamirse ndaj prindrve. Nse
njrin prej tyre, ose q t dy, i ka kapur pleqria pran kujdesit
tnd, ather mos u thuaj atyre as of - oh, as mos u b i
52
vrazhd ndaj tyre, po atyre thuaju fjal t mira (t buta

respektuese). (Isra, 17:23)
Me fjal tjera, myslimant nuk ankohen pr besimtart q jan n
nevoj; por iu ndihmojn njerzisht me ka kan. I vetmi vend q
mundesh me gjetur miqsin e vrtet dhe besnikrin e sinqert
sht n mesin e myslimanve t devotshm. Myslimant jan miq,
prkrahs dhe ndihms i njri tjetrit. T obliguar nga morali i tyre i
lart pr prfilljen e mirqenies s shokve t tyre, edhe nse bien n
vshtirsi t pashpres, ata do t bjn mos q t dalin n ndihm
shokve t tyre dhe ndiejn knaqsi me veprn e tyre vetflijuese.
Kur miqt e tyre jan t smur apo n vshtirsi financiare, ata
kujdesen pr ta bile para se kjo t krkohet nga ata. Edhe nse humbin
gjumin apo uriten, ata nuk lejojn q t shohin shokun mysliman t
trajtohet padrejtsisht apo n nevoj. N Kuran All-llahu na tregon
pr shokt e vrtet t besimtarve:
Mik (i afrt) juaji sht vetm All-llahu, sht i drguari i Tij dhe
ata q besuan e q falin namazin dhe japin zekatin duke br
rukun (duke qen respektues). (Maide, 5:55)
sht e vrtet se ata q besuan, u shprnguln dhe luftuan me
pasurin e tyre n rrugn e All-llahut, dhe ata q strehuan (t
shprngulurit) dhe u ndihmuan, t tillt jan miq t njri tjetrit
(n ndihm dhe n trashgim). Ata q besuan por q nuk u
shprnguln, ju nuk keni prkujdes as ndihm pr ta deri sa t
shprngulen edhe ata. E nse ata krkojn ndihm prej jush pr
shtjen e fes, ather jeni t obliguar tu ndihmoni, prve nse
sht puna kundr nj populli q me t keni marrveshje (nuk
mund tu ndihmoni n luft kundr atij populli). All-llahu
mbikqyr at q veproni. (Enfal, 8:72)
53
FSHEHTSIA E SPROVS
Me do vshtirsi ka edhe lehtsi

Q n fillim, kemi folur rreth vshtirsive dhe frustrimeve t
ndryshme q All-llahu teston besimtart dhe zbulon moralin e lart t
tyre q e shfaqin n situatat e tilla. Kemi folur edhe pr mirqenien,
ndjenjat e dashuris dhe respektit q ata prjetojn duke vepruar
sipas vetive t tyre morale. Sidoqoft, nuk duhet ln pas dore e mos
t prmendet se n do sprov, All-llahu sjell edhe t mirn dhe
lehtsim tek shrbtort e Tij. N Kuran, All-llahu prkujton kt
premtim:
E, pa dyshim se pas vshtirsis sht lehtsimi. Vrtet, pas
vshtirsis vjen lehtsimi. (Inshirah, 5-6)
... All-llahu me kt dshiron lehtsim pr ju...(Bekare, 2:185)
Dhe Ne do t drejtojm ty n m t lehtn. (Ala, 87:8)
... E kush i friksohet All-llahut, Ai atij ia lehtson punn. Ky
sht vendim i All-llahut q ua zbriti juve, e kush e ka frik All-
llahun, Ai atij ia shlyen t kqijat dhe ia shton shprblimin.
(Talak, 65:4-5)
Ai q sht i pasur, le t shpenzoj sipas mundsis s vet, e ai q
sht ngusht nga pasuria, le t jap nga ajo q i ka dhn All-
llahu, e All-llahu nuk ngarkon asknd, vetm aq sa i ka dhn;
mirpo pas vshtirsis All-llahu sjell lirim (begati). (Talak, 65:7)
E, sa i prket atij q jep dhe ruhet, Dhe vrteton bindshm pr
m t mirn, Ne do ta prgatitim at pr m t lehtn. E sa i
prket atij q bn koprraci dhe ndien veten t pavarur (nga
Zoti), Dhe q prgnjeshtron at m t mirn, Ne do ta
prgatisim pr m t vshtirn. E pasuria e tij nuk do ti bj
dobi, kur ai t zhduket. (Lejl, 92:5-11)
Si tregojn edhe vet kto ajete, all-llahu lehtson ata besimtar
duke punuar n vshtirsi dhe frustrim dhe drgon ndihm nga
54
prania e Tij. Kurani thot se All-llahu drgon ndihmn prmes

engjjve, dhe kt Ai e bn vetm q t inkurajohen me lajme t mira.
All-llahu u ndihmoi juve n Bedr kur ju ishit pak n numr, e
pr t qen mirnjohs, keni frik nga Zoti. Kur ti u thoshe
besimtarve: A nuk sht mjaft pr ju q Zoti juaj tju
vazhdoj ndihmn me tre mij engjjt e zbritur? Po, nse jeni
t qndrueshm e t matur, e ata (armiqt) tju vin tash n kt
moment, Zoti juaj ua vazhdon juve ndihmn me pes mij prej
engjjve t ushtruar (pr luft) ose t shnuar. E at (ndihm)
All-llahu nuk e bri pr tjetr por vetm pr tju gzuar dhe me
t t qetsoj zemrat tuaja, pr ndryshe ndihma vjen vetm prej
All-llahut, ngadhnjyesit, t urtit. (u ndihmoi) Q ta kpus nj
grup nga ata q nuk besuan (duke i mbytur a zn robr), ose
pr ti demoralizuar dhe ashtu t kthehen t dshpruar. (Ali
Imran, 3:123-27)
Prve ndihms nga engjjt, All-llahu gjithashtu mbron
besimtart me nj armat t padukshme dhe u jep atyre ndjenj t
siguris dhe mirqenies. Pr shembull, Kurani prshkruan
mbshtetje q All-llahu i ka dhn t drguarit gjat nj periudhe t
vshtir n misionin e tij:
N mos e ndihmofshi at (Pejgamberin), at e ka ndihmuar All-
llahu; kur ata q nuk besuan e nxorn at vet t dytin; kur q t
dy ishin n shpell, kur po i thoshte shokut t vet: Mos u
pikllo (friko), All-llahu sht me ne! E All-llahu zbriti qetsi
(n shpirtin e) atij, e fuqizoi me nj ushtri q ju nuk e patt; e
fjaln e atyre q nuk besuan m t ultn, kurse fjala e All-llahut
(sht) m e larta. All-llahu sht m i fuqishmi, m i urti.
(Teube, 9:40)
Si po shihet nga ajeti i siprm, nj ndjenj e thell e lehtsimit
pason pas do periudhe t vshtir. N t vrtet, fakti se myslimant
55
FSHEHTSIA E SPROVS
veprojn si nj njsi, duke ditur se do ngjarje prmban nj test dhe

duke ditur se duhet prgatitur pr jetn e amshueshme i jep atyre
ndjenj t thell t lehtsimit gjat sprovave. Prve ksaj, All-llahu
sjell besimtarve lajme edhe m t mira. Si kemi par nga jeta e t
drguarit savs dhe myslimanve t devotshm, pasi prfundojn
vshtirsit, All-llahu u jep besimtarve fitore definitive. Jeta e
profetit Jusuf as sht shembull pr kto lajme t mira.
Kur Jusufi as ishte shum i ri, vllai i tij e hodhi n bunar dhe e la
q t vdes aty. At q e gjetn e shitn si rob nj vezir egjiptas. M von,
Jusufi as ishte paditur padrejtsisht nga gruaja e vezirit, ishte
arrestuar dhe kishte kaluar me vite n burg, ku prjetoi nj mori
vshtirsish pa u rrezikuar morali i tij. fardo q i ndodhte, ai
krkonte strehim tek All-llahu dhe koha e tij e kaluar n burg u kthye
si prvoj pozitive. Ai u b shembull pr t gjith besimtart me
besnikrin, mirbesimin dhe nnshtrimin ndaj All-llahut n t gjitha
fatkeqsit. Si shprblim, All-llahu e largoi nga burgu n kohn kur
Ai ka dshiruar dhe i ka dhn pushtet dhe pasuri n Egjipt.
Pr kt arsye, jeta e tij sht shembull i mir pr besimtart. All-
llahu premton besimtarve t Tij q shfaqin mirbesim dhe durim n
vshtirsi si Ai do ti sjell t mirat dhe lehtsim.
... Kshtu kshillohet ai q i beson All-llahut dhe dits s
fundit, e kush iu prmbahet dispozitave t All-llahut, atij Ai i
hap rrug, dhe e furnizon at prej nga nuk e kujton fare. Kush i
mbshtetet All-llahut, Ai i mjafton atij, All-llahu realizon
dshirn e vet dhe All-llahu do gjje ia ka caktuar kohn
(afatin). (Talak, 65:2-3)
Ky shembull zbulon se All-llahu teston robrit e Vet koh pas
kohe me vshtirsi dhe frustrime. Por besimtart q kan njohuri se
jan duke u sprovuar dhe vazhdojn t jen t nnshtruar All-llahut
56
kan fituar dika me rndsi t madhe. E din se shprblimi i tyre do

t shumfishohet n botn e ardhme pr gjrat q kan vuajtur n
jetn e tyre, pr moralin e lart t treguar n lloj-lloj situata t vshtira,
si dhe pr vetsakrificn, durimin dhe nnshtrimin. Ndoshta disa
minuta vshtirsi q ata durojn do tu sjell atyre miliona vjet
shprblim n xhenet. Sigurisht, ata q kan njohuri pr kt premtim
t madh jetojn n pritje dhe shpres se do t fitojn xhenetin t
mbushur me sende t mira. All-llahu prshkruan gjendjen e ktyre
njerzve me kto ajete:
(Robrit e Zotit jan) Edhe ata q nuk dshmojn rrejshm dhe
kur (rastsisht) kalojn pran s keqes, kalojn duke e ruajtur
karakterin e vet. Edhe ata q kur kshillohen me ajetet e
Kuranit t Zotit t tyre, nuk u kthejn shpinn si t shurdht e
t verbr. Edhe ata q thon: Zoti yn, na bn q t jemi t
gzuar me (punn) e grave tona dhe pasardhsve tan, e neve na
bn shembull pr t devotshmit. Pr shkak se duruan, t tillt
shprblehen me nj shkall t lart (Xhennet) dhe aty priten me
prshndetje t selamit. Aty jan prgjithmon, e sa
vendqndrim dhe vendbanim i mir sht ai. (Furkan, 25:72-76)
Ata jan njerz q nuk i pengon as tregtia e largt e as shitblerja
n vend pr ta prmendur All-llahun, pr ta falur namazin dhe
pr ta dhn zeqatin, ata i friksohen nj dite kur do t tronditen
zemrat dhe shikimet. (ata i luten) q All-llahu ti shprblej m s
miri pr at q punuan dhe pr tua shtuar t mirat nga Ai. All-
llahu e dhuron pa mas at q do. (Nur, 24:37-38)
57
SI SILLEN JOBESIMTART
KUR PRBALLEN ME
VSHTIRSI
M hert, treguam se pa marr parasysh gjendjen e

brendshme, nuk ka ndryshim n karakterin moral t
myslimanit. Ata q nuk kan besim apo e kan zemrn
e smur nuk mund ti prballen vshtirsive, pasiq e kan
durimin e kufizuar dhe kan pikn e ult t vlimit. Ndonjher,
edhe gjja m imt mund t ngrit tensionin, q shkakton trbimin e
tyre, sharje, fillojn grindje, fyerje t menjhershme, shfaqin
agresivitet dhe dhun. Ata q jan zakonisht t hareshm, t
buzqeshur dhe gazmor n rrethanat normale psojn ndryshim t
prnjhershm t karakterit gjat kohrave vshtira. Ata
shndrrohen n njerz agresiv, t padisponuar, kokfort dhe t
ngrysur. Kur myslimant flasin me kujdes rreth t vrtets dhe
bukuris, jobesimtart zgjedhin t sulmojn, dhe n kt mnyr
zbulojn fytyrn dhe karakterin e vrtet.
Ajo q mund ta zbuloj karakterin e tyre t vrtet mund t jet
mbetja papritmas papun, ndonj smundje, aksident, fatkeqsi etj.
Nse mbesin pa shtpi pr dy dit apo mbesin pa gjum, apo rehatia
58
e zakonshme iu mungon, brengosen. N Kuran, All-llahu

prshkruan karakterin jofisnik q ata tregojn n kohrat e vshtira:
E njeriu, kur e sprovon Zoti i tij, e nderon dhe e begaton, ai
thot: Zoti im m ka nderuar! Por, kur pr ta sprovuar ia
pakson furnizimin (e varfron), ai thot: Zoti im m ka
nnmuar! (Fexhr, 89:15-16)
Pra, All-llahu sprovon edhe jobesimtart duke i begatuar si dhe
duke ia u paksuar furnizimin sipas vullnetit t Tij. N situatn e
till, myslimant mbajn besimin n All-llahun dhe i mbesin
falnderues Atij, derisa jobesimtart reagojn menjher dhe bhen
mosmirnjohs. Ata nuk jan t vetdijshm se jan n sprov,
humbasin edhe kt edhe botn tjetr.
Jobesimtart reagojn n sprova duke u brengosur apo duke
shkuar aq larg sa t bjn vetvrasje apo t gjejn strehim n alkool
apo drog. Asnjri nuk e merr parasysh arsyen e vshtirsis s tyre
dhe nuk mendojn pr dobit q rrjedhin nga ajo (vshtirsia). Sido
qoft, All-llahu bezdis jobesimtart me vshtirsi ...n mnyr q
t trhiqeshin nga rruga q praktikonin (Zuhruf, 43:48). Me fjal
tjera, Ai i shpie n kohra t vshtira, ashtu q t ktheheshin n
rrug t drejt, t pendohen dhe t besojn me zemr. Por shumicn
e kohs, kto vshtirsi dhe frustrime vetm sa u ngurtson edhe m
shum zemrat e tyre dhe mohojn edhe m shum All-llahun.
E pse t mos pruleshin kur ju erdhi atyre dnimi jon? Por
zemrat e tyre ishin ngurosur, po edhe djalli ua hijeshoi at q
bnin. Meq lan pas dore at me ka u kshilluan (ti i
drejtohen Zotit), Ne ua hapm dyert e do gjje (begatie)
derisa kur u gzuan pr at q ju kishte dhn, i kapm befas,
e ata mbetn t zhgnjyer. (Enam, 6:43-44)
59
FSHEHTSIA E SPROVS
Gjendja e brendshme e atyre q jan dhn

pas ksaj bote
Botkuptimi i myslimanve mbi fshehtsin e sprovave u jep
lumturi dhe ndjenj t mirqenies, derisa t tjert q jan dhn pas
ksaj bote jetojn t frustruar, n dhimbje, dhe degjenerim moral.
Derisa myslimant knaqen n frutat e durimit t tyre, ata q jepen
pas ksaj bote dhe besojn se do t jetojn gjat n kt bot dhe nuk
jan t vetdijshm se jan vetm n sprov dhe pr kt arsye
prjetojn frustrim dhe dhimbje nga mosdurimi, mosbesimi,
egoizmi, zilia dhe ambiciet e ksaj bote. Kjo dhimbje shfaqet n do
ast t jets s tyre. Pr shembull, do gj q bjn sht e pavler
dhe e trishtueshme, si dhe joaftsia q t dallojn se far sht e
mir dhe t shijojn knaqsin q sjell morali i lart.
Ata as nuk kan nder e as moral, jeta e tyre sundohet nga
hipokrizia. Gabimi m i madh i tyre sht se mendojn do koh
vetm pr vetveten. Si rezultat, ata mendojn se t qenit ziliqar dhe
vetjak sjell dobi dhe nuk shohin dmin q rrjedh nga sjellja e till.
N fakt, ata q mendojn kshtu humbin t dy botrat. Jobesimtart
kan humbur begatit e pafundme t xhenetit; por ka sht edhe
m e rndsishme, ata kan humbur knaqsin dhe mshirn e All-
llahut. Si thot Kurani, me t vrtet kjo sht nj humbje e madhe:
Ai sht q juve ju bri zvendsues n Tok, e kush nuk
besoi t keqen e mosbesimit e ka kundr vetes; dhe
mosbesimi i jobesimtarve nuk u shton tjetr te Zoti i tyre
vetm se urrejtje t fort dhe jobesimtarve nuk u shton tjetr,
mosbesimi i tyre vetm se dshprim. (Fatir, 35:39)
Ky ajet sht mjaft msimdhns duke par jobesimtart
paansisht nga jasht. Pr shembull, prishja shpirtrore e dikujt q
grabit jetimin apo grabit pasurin e t varfrit dhe prdor kt
pasuri t ndaluar q t blej tesha nuk kalon pa u vrejtur. ... Kshtu
60
All-llahu lshon dnimin mbi ata q nuk besojn.(Enam, 6:125)

Kjo prishje ndoshta nuk sht e dukshme nga jasht, por nga aspekti
shpirtror mund t vrehet nga ata q kan frik dhe respektojn
All-llahun. Kta njerz prballen me prishje shpirtrore: jan t
poshtr edhepse kan para dhe pasuri dhe nuk ushqejn t varfrit
dhe nevojtart. Por, edhe nse ndihmojn, ln mbresn se t
obligojn q tiu kthehet. Prshkrimi kuranor pr ta (t
pamoralshmit, ushqehen me ushqim t ndaluar, grumbullojn para
pa dhn lmosh, dhe shpenzojn parat n mnyr t ndaluar)
ngjallin ndikim n besimtart.
A e ke par ti (a e sheh) at, q prgnjeshtron prgjegjsin
dhe llogarin n botn tjetr? Po ai sht q e prz n mnyr
t vrazhd bonjakun. Dhe q nuk nxit pr t ushqyer t
varfrin. (Maun, 107:1-3)
Ne shpesh shohim fytyrat e ktyre njerzve, q pasurohen n
mnyra ilegale dhe t pandershme. Tregojn shenjat se kan fituar
pasurin duke vrar, korruptuar, dhe mashtruar; kan br
prfitime t mdha padrejtsisht; plakitin bonjakun dhe nuk japin
as t varfrit e as nevojtarit; dhe veshin nga njerzit t mirn dhe
dinjitetin. Derisa prpiqen t t bhen t mir,, jan t rrethuar me
prishje shpirtrore dhe zymtsi t thell e t errt. Kjo sht shenj e
jondershmris, mkateve dhe imoralitetit. All-llahu prdor fjaln
nnmim pr t prshkruar kt zymtsi dhe prishje, q sht e
dukshme n ta:
Atyre q bjn vepra t mira, u takon e mira (xhenneti) edhe
m tepr (e shohin All-llahun). Fytyrat e tyre nuk i mbulon
pluhuri i zi as nnmimi, ata jan banues t xhennetit, aty jan
prgjithmon. E ata q bn t kqija, dnimi i s keqes sht
aq sa sht ajo, ata i mbulon poshtrimi. Ata nuk mund ti
mbroj kush nga All-llahu, fytyrat e tyre, porsi ti kishte
61
FSHEHTSIA E SPROVS
mbuluar ndonj cop e errt e nats. Ata jan banues t

prjetshm t zjarrit. (Junus,10:26-27)
Si tregojn kto ajete, bukuria e atyre me moral t lart rritet
derisa imoraliteti mbulon fytyrn e jobesimtarit sikurse errsira e
nats. sht e domosdoshmri e ksaj bote sprovash dhe testesh q
All-llahu t shprblej njerzit sipas veprave t tyre. Ata q kan
punuar mir do t shprblehen me t mir; e ata q kan br
ligsira, do t shprblehen me t liga. Besimtart neveriten nga
sjellja dhe qndrimi i jobesimtarve.
Pr shembull, nse mysafiri shkon n shtpin e jobesimtarit,
do veprim i nikoqirit do ta bn mysafirin t mos ndihet rehat. Pa
marr parasysh se sa mir duket ushqimi i ofruar, nuk i duket ashtu
mysafirit i cili e njeh moralin e nikoqirit dhe se tr jetn e ka kaluar
n kundrshtim me urdhrat e All-llahut. Padrejtsia e br
bonjakve dhe varfrve len shum larg ushqimin dhe pijen e ofruar.
Besimtart m shum do t preferonin q t ken gjyve pa mish me
para hallall sesa biftek t shijshm me para haram. Mysafirit i
ofrohet q t ulet n kolltuk. Por pasi e di se parat q jan dhn pr
ta bler at kolltuk, kurr nuk do t ulej. Ai do t kuptoj se do gj q
sht bler n at shtpi sht bler me shfrytzim t padrejt t
grave, fmijve dhe pleqve t varfr. Edhe nse do gj do t jet
shum e pastr, do t jet nj kutrbim shprndars t prishjes
shpirtrore q do ta bnte mysafirin q t ndihet keq. Kurani thot
se ata q han ushqim haram dhe dgjojn gnjeshtart do t jen t
poshtruar n t dy bott, dhe se edhe njerzit tjer do ta shohin kt
poshtrim.
... Po at q All-llahu do, ta humb, ti nuk mund t bsh asgj
pr te (nuk mund ta shptosh). Jan ata t cilve All-llahu nuk
deshi tiu pastroj zemrat (prej kufrit). Jan ata q n kt jet
kan poshtrim, kurse n jetn tjetr kan dnim t madh.
62
Jan ata q i prgjigjen t pavrtets dhe han shum haramin

(ryshfetin). N qoft se vijn te ti (pr ndonj gjykim), gjyko
mes tyre ose hiqu tyre. Nse prapsesh prej tyre (nuk gjykon),
ata nuk mund t sjellin ty kurrfar dmi. Po nse gjykon mes
tyre, gjyko drejt; All-llahu i do t drejtit. (Maide, 5:41-42)
N t vrtet, kta njerz jan t paknaqur si me veten ashtu
edhe me tjert si vet, pasiq n ta shohin mizorin dhe sjelljen e vet
t pamoralshme. Pasi q me vetdije punojn at q All-llahu e ka
ndaluar, ata duken t paturp. Sot, ata q m s shumti jan t pacip
jan ata q angazhohen n prostitucion dhe t tjert q fitojn nga
kjo. Ata q punojn n kt profesion t jomoralshm shpejt
largohen nga njerzia dhe prfundimisht arrijn n pikn ku nuk
kan m as mirsi e as dinjitet. Prostitucioni nxit meshkujt dhe
femrat q t bezdisin t tjert, dhe All-llahu i shqetson ata me
smundje, bezdisje, fatkeqsi, humbje, poshtrim dhe neveritje.
Nnmimi e tyre sht gj e qart pr t gjith.
N Kuran, All-llahu prshkruan gjendjen e tyre n xhehenem
atyre q kuptojn fshehtsin e sprovave t ksaj bote. T rrethuar
nga zjarri, e tra q mund t bjn sht t shikojn habitur
paraqitjen e shpejt t besimtarve q kan fituar begatit e
pafundme t All-llahut. Kta njerz prjetojn humbje t madhe si
dhe ata afr tyre. Kurani thot:
Do ti shohsh ata duke iu afruar atij (zjarrit) t friksuar nga
nnshtrimi, se si e shikojn me bisht t syrit tinzisht (me nj
shikim t vjedhur). Ata q besuan do t thon: Vrtet, t
humbur n ditn e kiametit jan ata q e humbn vetveten
dhe familjen e vet! Ta dini pra, se mizort jan n dnim t
prjetshm. (Shura, 42:45)
63
SPROVA VAZHDON DERI N
VDEKJE
do njeri sprovohet n kt bot deri n ditn e vdekjes. Pr

kt shkak, t gjith njerzit duhet q do ast t jetojn n
pajtim me urdhrat e All-llahut, t prkujtojn All-llahun, t
krkojn knaqsin e All-llahut dhe t adhurojn
All-llahun.
Ky realitet sjell me vete nj t vrtet tjetr: nse njerzit disi
largohen nga rruga e drejt dhe shfaqin jofalenderim ndaj All-llahut
n momentin e vdekjes, mund t bien nga provimi dhe e tr jeta t
mos i vlej. Edhe nse kalojn tr jetn e tyre ashtu q t fitohet
knaqsia e All-llahut, dhe rebelimi n astin e fundit mund t
shndrrohet n zero.
Gjith myslimant duhet q ta marrin kt rrezik seriozisht,
pasiq shejtani, armiku m i madh i njeriut, nuk do t kursen asnj
moment q t sulmoj n pikat m t dobta dhe n astet e
pakujdesshme, bile deri edhe n vet astin e vdekjes, q t largohen
nga rruga e drejt. Prandaj, asti i vdekjes sht moment i
rndsishm. Dikush q thot: Paj, un besoj n All-llahun. Aq
shum kam br q t fitoj miratimin e Tij. Me siguri se kam
64
shptuar, sht n nj gabim t madh, pasi q edhe n Kuran thuhet

se njeriu duhet lutur pr shptim ... duke e lutur Zotin e tyre nga
frika dhe nga shpresa (Sexhde, 32:16) deri n astin e fundit t jets.
Secili mysliman ftohet q t ket parasysh kt urdhr:
O ju q besuat, kine frik All-llahun me sinqeritet t vrtet
dhe mos vdisni, pos vetm duke qen mysliman (besimtar)!
(Ali Imran, 3:102)
Ata q besojn por m von mohojn

Besimi sht njra ndr begatit m t mdha t All-llahut, q
shpie n lumturi dhe mirqenie n kt bot si dhe shptim n botn
tjetr. Prandaj, si pr do begati, duhet falnderuar All-llahun, pasi q
Ai sht q jep dhe mban ashtu si do Ai. Atyre q All-llahu nuk iu ka
dhuruar besimin kurr nuk do t mund ta marrin, edhe nse tr bota
do t prpiqej q t bj q t besojn, ka edhe n Kuran thuhet:
Nse ti (Muhammed) prpiqesh pr ti vn n rrug t drejt
ata (dije se), All-llahu nuk e udhzon at q e ka humbur, dhe
pr ata nuk ka ndihmtar. (Nahl, 16:37)
Pra, nga mshira e Tij besimtart jan t shptuar nga
mosbesimi. Prandaj, do mysliman duhet falnderuar n do lutje,
ashtu si u takon njerzve t xhenetit:
... e ata thon: falnderojm All-llahun q na udhzoi pr kt
(pr iman, pr pun t mira,na hoq zilin, na futi n Xhennet),
pse sikur t mos na drejtonte All-llahu, ne nuk do t dinim t
udhzohemi. (Araf, 7:43)
T falnderoheni pr bekimet t lavdrohet All-llahu me goj
dhe me vepra n mnyr q t fitohet knaqsia e Tij. Pasiq namazi
sht falnderim pr besim, do mysliman duhet q t bj namaz me
kujdes t madh pasiq falnderimi sht nj dhurat e madhe, t
bjn do gj q t fitojn knaqsin e Tij dhe t bhen t devotshm.
65
FSHEHTSIA E SPROVS
Nse nuk e bjn kt gj, duke menduar gabimisht se statusi i

tyre i besimtarit sht se jan n rrug pr xhenet, apo nse harrojn
se ata jan sprovuar, ather kto bekime mund t largohen. Ashtu
si sht shpallur n Kuran, zemrat e tyre mund t ngurtsohen dhe
prfundimisht, mund ta mohojn All-llahun. N at shkall, krejt ka
kan br apo besuar deri n at shkall humb vlern, dhe t gjitha
shprblimet anulohen. All-llahu tregon kt realitet n disa ajete:
... E kush zmbrapset prej jush nga feja e tij dhe vdes si
pabesimtar, ata i kan zhdukur veprat e veta n kt jet dhe n
jetn tjetr. T tillt jan banor t zjarrit dhe n t do t
qndrojn prjetshm. (Bekare, 2:217)
Pasha All-llahun, ty t sht shpallur, e edhe atyre para teje:
Nse i bn shok (All-llahut), veprat tua jan t asgjsuara dhe ti
do t jesh prej t humburve. (Zumer, 39 :65)
Ata q besuan ju thon: A kta ishin q u betuan n Zotin me
betimin m t fort t tyre se ishin me ju? I shkatrruan veprat e
veta dhe aguan t dshpruar. O ju q besuat! Kush largohet prej
nga feja e vet (i bn dm vetes) ska dyshim se All-llahu do t
sjell nj popull q Ai e do at (popull) dhe ata e duan At (Zotin),
(nj popull) q sht modest e i but ndaj besimtarve, por i
ashpr dhe i fort ndaj mohuesve, q lufton n rrugn e All-llahut
dhe q nuk i friksohet krcnimit t asnj krcnuesi. Kjo (cilsi
e atij populli) sht dhurat e All-llahut q i jep atij q do. All-
llahu sht dhurues i madh, i dijshm. (Maide, 5:53-54)
N Kuran, All-llahu na tregon se disa besimtar m von
mohojn besimin e tyre dhe sa larg shmangen nga rruga e vrtet:
Vrtet, ata q besuan e pastaj tradhtuan, prsri besuan pastaj
tradhtuan dhe e shtuan mosbesimin, All-llahu nuk u fal atyre
as nuk i udhzon n rrug t drejt. (Nisa, 4:137)
Ata, t cilt pas besimit t tyre u bn pabesimtar, e pastaj e
66
shtuan mosbesimin, atyre kurrsesi nuk du pranohet pendimi.

T tillt jan mu ata t humburit. (Ali Imran, 3:90)
Ai gjithashtu prshkruan gjendjen e tyre n botn e pastajme:
N ditn kur ka fytyra q zbardhen dhe ka fytyra q nxihen. E
pr sa u prket atyre fytyrave q jan nxir (u thuhet): A edhe
pas besimit tuaj u bt pabesimtar? Vuani pra, dnimin pr
shkak se ishit q nuk besonit! (Ali Imran, 3:106)
Kto ajete tregojn pr rrezikun nse braktiset feja dhe pasohet
rruga e gabuar. T tillt kalojn nj pjes t jets s tyre n besimin n
ekzistencn e Tij dhe jeton n pajtim me urdhrat e Tij. Por m von,
epshi i largon nga feja e All-llahut e deri n mohim. Si rrjedhim, ata
bhen jofetar, bile edhe m jofetar se tjert, pasiq kishin msuar t
vrtetn, e kishin pranuar e pastaj e braktisn. Pr kt shkak, e gjith
puna e tyre e mir do t anulohet. (All-llahu e di m s miri) Prandaj,
njerzit nuk duhet q t harrojn bile as nj moment t vetm se n
kt bot ata jan t vn n sprov dhe shejtani do t prpiqet q ti
josh n rrug t gabuar prmes pshpritjeve dhe dyshimeve n
mendje se kto sprova nuk do t mbarojn kurr. Mohimi i All-llahut
pas besimit n T sht rrug pr n agoni t pafund.
Bile, kta njerz jetojn nj jet t mjer. Edhe nse kan fituar nj
mas t pasuris materiale dhe komfor, ata vuajn shpirtrisht pr
tr jetn. Pasi q ata e dijn t vrtetn, ata mundohen doher q t
bjn presion n ndrgjegje; sido q t jet, ndjenj e fajsis doher
do tia djeg shpirtin. Por dhembja q prjetojn n kt bot nuk
krahasohet me at q kan pr t prjetuar pas vdekjes. Pr kt
Kurani zbulon:
Ata q nuk besuan dhe vdiqn si mosbesimtar, asnjrit prej
tyre nuk do tu pranohet pr kompensim, qoft edhe plot faqen
e dheut ari. Ata i pret dnim dhimbshm dhe pr ta nuk ka
ndihmtar. (Ali Imran, 91)
67
FSHEHTSIA E SPROVS
Pasiq ekziston ky rrezik, besimtart duhet t jen t kujdesshm

deri n astin e fundit t jets s tyre. Duhet q t rezistojn doher.
Momentin q mendojn se kan br mjaft q t arrihet jeta e
amshueshme, mund t fillojn q t braktisin fen. Si thuhet edhe n
Kuran: Jo, sht e vrtet se ai i kalon kufijt, pr shkak se e ndien
veten t pavarur. (Alek, 96:6-7)
Pra, doher prkujtoje kt rrezik dhe vepra n mnyr q ta
fitosh knaqsin e All-llahut. Sprovat e ksaj jete do t zgjasin deri n
astin m t fundit t jets.
T mbeturit mbrapa dhe t ikurit nga prpjekjet

Njerz me pak apo aspak besim mund t jetojn n mesin e
myslimanve sikurse kurrgj nuk ka t keqe, n dukje duke pasuar
rregullat e fes. Por, All-llahu ka krijuar sprova t caktuara q t shfaqet
karakteri i tyre i vrtet. Myslimant q me durim sprovohen nga
vshtirsit, uria, nevoja, smundja apo humbje t pasuris apo t t
dashurve, bhen t fort; e ata q kan zemrn e smur i afrohen edhe
m tepr mosbesimit n do moment.
Pra, edhe nj her e shohim rndsin e secilit moment. Disa njerz
mund t jetojn nj pjes t madhe t jets s tyre n besim n All-
llahun, promovim t fes dhe bjn vepra t mira. Por nse ndalen s
vepruari sipas ndrgjegjes s tyre, shndrrohen n njerz t shkujdesur
dhe zemrgur, nuk do t jen n gjendje t shfaqin mendjehollsin e
tyre kur duhet. Brengat e ksaj bote mund t mbizotrojn ndjenjn e
tyre pr t krkuar knaqsin e All-llahut, nj shtje q i shpie n
mosbesim.
Shum ajete tregojn pr prpjekjet e t drguarve q t mbrojn t
pafajshmit nga shoqria agresive dhe mbrojtjen e fes s All-llahut.
Ather, kjo prpjekje ishte akt i rndsishm adhurimi. I drguari yn
savs ishte angazhuar n nj luft t rrept kundr shoqris s tij
68
jobesimtare. do luft e ndrmarr me urdhr t All-llahut dhe t t

drguarit savs sht prgjegjsi fetare. Kurani thot se ata q tentojn t
ikin tregon se ata jan larguar krejtsisht nga besimi.
Sot, lufta e myslimanve kundr jobesimtarve bhet n sfern e
ideve. Kjo luft tenton q ti prgnjeshtron t gjitha argumentet e atyre
q prdorin shkencn pr t mohuar ekzistimin e All-llahut. Secili
mysliman ka prgjegjsi t madhe, dhe asnjri nuk mund t mbetet n
prapavij apo i paprfshir. N Kuran, All-llahu thot se ata q e bjn
kt i kan zemrat e ngurta:
E kur zbritt nj kaptin (q thot): t besoni All-llahun dhe
luftoni s bashku me t drguarin e Tij, ata t pasurit krkuan
leje prej teje dhe than: Na le t mbesim me ata q rrin! U
pajtuan t mbesin me ata q nuk vajtn (n luft). Po zemrat e tyre
jan mbyllur, andaj ata nuk kuptojn. (Teube, 9:86-87)
Shembull tjetr sht i atyre q gjejn arsyetime kur t prballen
me vshtirsi dhe shuan shpirtin e vet duke u prpjekur q ti largohet
prgjegjsis s vet:
Sikur t ishte fitim i afrt dhe udhtim mesatar, ata (hipokritt)
do t vinin pas teje, por pr ta ishte largsi e vshtir. Ata do t
betohen n All-llahun: Sikur t kishim pasur mundsi, do t
dilnim me ju. E shkatrrojn veten e tyre; All-llahu e di se ata
jan rrenacak. (Teube, 9:42)
Kta shembuj nga periudha e t t drguarit savs dhe nga periudha
e profetve t mhershm tregojn pr nj realitet shum t
rndsishm: All-llahu sprovon vazhdimisht njerzit dhe ka krijuar nj
fush ndarse ndrmjet atyre q flasin t vrtetn dhe ata q gnjejn.
Derisa myslimant shfaqin fortsi dhe prcaktim n kohrat e vshtira
dhe frustrime, t dobtit zbulojn veten dhe largohen nga feja.
Shembull i till ka ndodhur gjat kohs s t drguarit savs, kur
zhvillohej luft n mes myslimanve dhe jobesimtarve. Sipas Kuranit,
69
FSHEHTSIA E SPROVS
disa mysliman shfaqn dobsi ather dhe n kok u silleshin

mendime shqetsuese, duke menduar tjetr gj e jo n t vrtetn pr
All-llahun. N kt koh t vshtir, shejtani tentonte q ti largonte
kta mysliman nga rruga e drejt:
Vrtet, ata q u zmbrapsn prej jush ditn e ndeshjes s dy
grupeve (besimtar dhe idhujtar n Uhud), ata vet djalli i
shtyri t rrshqasin me disa pun t tyre q i bn, po All-llahu
ua fali atyre gabimin; All-llahu sht mkatfals dhe i but.
(Ali Imran, 3:155)
Kjo ngjaje prmban porosi t rndsishme pr besimtart: All-
llahu ka premtuar se njerzit do t sprovohen ashtu q t ndahen t
mirt nga t ligt, dhe se e vetmja rrug q t kalohen kto momente
t vshtira sht besimi i fort dhe i sinqert n All-llahun. Sigurisht,
All-llahu i bn t lehta pr shrbtort e Tij t devotshm, dhe vendos
nj ndjenj mirqenie dhe sigurie n zemrat e tyre gjat t gjitha
vshtirsive. Por duhet t mos harrojm se premtimi i Tij pr t
sprovuar njerzit n kt bot dhe t ndaj t mirn nga e keqja sht
gj e sigurt:
A mos menduat se do t mbeteni anash (pa u provuar), e pa u
sqaruar te All-llahu ata q luftuan prej jush dhe, prpos All-
llahut, pos t drguarit t Tij dhe pos besimtarve, nuk morn
ndonj t jashtm mik intim. All-llahu e di hollsisht at q bni
ju. (Teube, 9:16)
A menduan njerzit t thon: Ne kemi besuar, e t mos vihen n
sprov? Ne i sprovuam ata q ishin para tyre, ashtu q All-llahu
gjithqysh do ti dalloj ata q e than t vrtetn do ti dalloj dhe
gnjeshtart. (Ankebut, 29:2-3)
70
PRFUNDIM
N kt moment, do njeri sht duke shkuar do her e

m afr momentit t vdekjes. Vdekja nuk respekton
moshn, ajo sht larg, si tek i riu ashtu edhe tek plaku.
Nj 68 vjear q sht duke pritur vdekjen i shtrir n shtrat, sht
afr vdekjes poashtu si nj femr 18 vjeare duke kaluar rrugn.
Aksidenti mund t shkaktohet n kalimin pr kmbsor, kshtu ky
moment mund t jet i fundit pr t dyt... Kjo sht njra ndr
realitetet m t rndsishme n jetn njerzore.
Gjithsesi, secili sht i prfshir n gar pr t br sa m shum
pr jetn e ardhshme ashtu si munden n kohn e caktuar t tyre n
kt bot. Ashtu si thot Beduizzamani, Kjo bot e prkohshme
sht sikurse shesh. sht vend i kshillave, dhe shitblerjes.11 Me
fjal tjera, njerzit mund t bjn dika shum t dobishme duke
br tregti dhe t marrin kompensim t pafund n jetn e ardhshme
pr at q e kan br n kt bot.
Ktu njerzit me mendje t shndosh duhet q t dgjojn
zrin e ndrgjegjes s tyre dhe t ken parasysh se All-llahu i
sprovon vazhdimisht. N kt rrug q duket mjaft e vshtir, All-
llahu shpalli Kuranin si udhrrfyes pr do njeri si dhe ka drguar
profet dhe mysliman t devotshm q t tregojn rrugn e drejt.
71
FSHEHTSIA E SPROVS
Pa marr parasysh se me far vshtirsie prballen, ata q i kthehen

All-llahut me zemr t iltr do tu dhurohet lehtsim n rrugn pr
shptim. Me fjal t tjera, njra ndr fshehtsit t ktyre sprovave
sht se jan t mbushur me plot mundsi pr secilin besimtar.
Q nga tash, e vetmja gj q besimtart duhet t bjn sht q
t vzhgojn kaderin duke u shpaluar dhe t prvetsojn
karakterin e myslimanit t devotshm, ashtu si sht shpallur n
Kuran. Kurani prshkruan gjendjen e atyre q mbeten gjithmon
besnik All-llahut dhe shfaqin durim dhe prcaktim gjat rrugs s
tyre pr n jetn e ardhshme, n kt mnyr:
E sa profet pati q s bashku me t luftuan turma t mdha
besimtarsh dhe pr at q i goditi n rrugn e All-llahut, ata
nuk u dobsuan dhe nuk u pruln. All-llahu i do durimtart.
Fjala e tyre nuk ishte tjetr pos vetm t thonin: Zoti yn, na
i fal mkatet tona dhe lshimet n punt tona dhe na forco n
vendet tona (n luft), ndihmona kundr popullit
jobesimtar! Ndaj All-llahu ua dha atyre shprblimin e ksaj
bote dhe shprblimin m t mir t bots tjetr; All-llahu i do
punmirt. (Ali Imran, 3:146-48)
72
MASHTRIMI I EVOLUCIONIT
D arvinizmi, me fjal t tjera teoria e evolucionit, u

prezantua me qllim t mohimit t faktit t krijimit, por
q n t vrtet nuk sht asgj prve nj marrzi e
dshtuar joshkencore. Kjo teori, e cila pretendon se jeta lindi
rastsisht nga materia e pajet, u zhvlersua nga faktet shkencore t
projektimit t qart n gjithsi dhe n gjrat e gjalla. N kt
mnyr, shkenca vrtetoi se Allahu krijoi gjithsin dhe gjallesat n
t. Propaganda e zhvilluar sot pr t mbajtur n jet teorin e
evolucionit mbshtetet kryekput n shtrembrimin e fakteve
shkencore, interpretimin e paragjykuar dhe gnjeshtrat dhe
pavrtetsit e maskuara si shkenc.
Mirpo kjo propagand nuk mund ta fsheh t vrtetn. Fakti se
teoria e evolucionit sht mashtrimi m i madh n historin e
shkencs ka ardhur n shprehje shum e m shum n botn
shkencore gjat 20-30 viteve t fundit. Hulumtimet e bra pas viteve
t 80-ta n veanti kan zbuluar se pohimet e Darvinizmit jan
krejtsisht t pabaza, gj q sht thn nga nj numr i madh i
shkenctarve. N Shtetet e Bashkuara t Ameriks n veanti,
shum shkenctar prej fushave t ndryshme biologjia, biokimia dhe
paleontologjia pranojn gjymtin e Darvinizmit dhe e prdorin
konceptin e projektimit inteligjent pr t shpjeguar zanafilln e jets.
73
FSHEHTSIA E SPROVS
Ky projektim inteligjent sht nj shprehje shkencore e faktit se

Allahu i krijoi t gjitha gjallesat.
Ne kemi ekzaminuar rnien e teoris s evolucionit dhe provat
e krijimit n mnyr shum t hollsishme shkencore n shum prej
punimeve tona dhe vazhdojm ta bjm kt. Duke pasur parasysh
rndsin e madhe t ksaj shtjeje, do t jet shum e dobishme q
ta bjm nj prmbledhje t saj ktu.
Dshtimi shkencor i Darvinizmit

Teoria e evolucionit, edhe pse sht nj doktrin q i ka fillimet
n Greqin e lasht, u prqafua gjersisht n shekullin e
nntmbdhjet. Zhvillimi m i rndsishm q e bri teorin temn
kryesore t bots s shkencs ishte botimi n vitin 1859 i librit
Origjina e Llojeve t arlls Darvinit. N kt libr, ai doli me
pretendimin se llojet e ndryshme n tok nuk jan krijuar ve e ve,
por rrjedhin nga nj strgjysh i prbashkt dhe kan ndryshuar nga
njra-tjetra nprmjet ndryshimeve t vogla me kalimin e kohs.
Teoria e Darvinit nuk mbshtetet n asnj zbulim shkencor konkret,
si e pranoi edhe ai vet, ajo ishte vetm nj supozim. Ve ksaj,
ashtu si e pranoi Darvini n kapitullin e gjat t librit t tij t
titulluar Vshtirsit e Teoris, teoria dshtoi prball nj sr
shtjesh vendimtare.
Darvini mbshteti t gjitha shpresat e tij n zbulimet e reja
shkencore, t cilat shpresonte q do t zgjidhnin kto vshtirsi.
Mirpo, n kundrshtim me at q ai shpresonte, zbulimet
shkencore zgjeruan prmasat e ktyre vshtirsive. Disfata e
darvinizmit prball shkencs mund t prmblidhet n tre tituj
kryesor:
1) Teoria nuk arrin t shpjegoj se si ka zn fill jeta n tok.
2) Nuk gjendet asnj zbulim shkencor q tregon se
74
mekanizmat e evolucionit t propozuara nga kjo teori, posedojn

asnj force evoluese.
3) T dhnat fosile provojn pikrisht t kundrtn e ideve t
parashtruara nga kjo teori.
N kt pjes, do t shtjellojm n vija t prgjithshme kto tri
shtje themelore:
Pengesa e par e pakaprcyeshme: Zanafilla e jets

Teoria e evolucionit pretendon se t gjitha speciet rrjedhin nga
nj qeliz e vetme e shfaqur n Tokn primitive 3.8 miliard vjet m
par. Si sht e mundur q nj qeliz e vetme t ndrtoj miliona
specie t gjalla e t komplikuara dhe, nse me t vrtet ka ndodhur
dika e till, prse nuk gjendet asnj gjurm n t dhnat fosile jan
disa nga pyetjet n t cilat teoria nuk sht n gjendje t jap prgjigje.
Por n fillim, duhet t pyetemi: Si u krijua kjo qeliz e par?
Meq teoria e evolucionit e mohon krijimin dhe fardo
ndrhyrje t mbinatyrshme, ajo supozon se qeliza e par sht
shfaqur rastsisht pa asnj projektim, planifikim apo rregullim,
prbrenda ligjeve t natyrs. Sipas ksaj teorie, materia e pajet
duhet t ket krijuar rastsisht qelizn e gjall. Por kjo hipotez bie
ndesh me ligjet m t pakundrshtueshme t biologjis.
Jeta rrjedh nga jeta

Darvini, n librin e tij, nuk ka folur kurr mbi zanafilln e jets.
Koncepti primitiv shkencor n periudhn kur jetoi ai supozonte se
gjallesat zotrojn nj konstrukt shum t thjesht. Sipas teoris s
krijimit t rastsishme q besohej n mesjet, lndt e
pajet/inorganike, duke u bashkuar, mund t formojn nj qenie t
gjall. N at periudh ishte shum i prhapur mendimi se insektet
formoheshin nga tepricat e ushqimeve, ndrsa minjt nga gruri. Pr
75
FSHEHTSIA E SPROVS
t provuar dika t till jan br eksperimente nga m t

uditshmet: Nj leck e ndotur me pak grur mbi t, n nj an,
ndrsa n ann tjetr nj shkenctar, duke pritur q pas nj kohe t
formoheshin minj.
Gjithashtu mendohej se shfaqja e krimbave n nj cop mishi
ishte dshmi e krijimit t vetvetishm/spontan. Por m von do t
kuptohej se ata krimba nuk formoheshin vetvetiu n mish, por nga
larvat e padukshme pr syrin q silleshin nga mizat.
Madje edhe kur Darvini shkroi librin Origjina e Llojeve, besimi
se bakteret formoheshin nga materia e pajet ishte nj gj e pranuar
gjersisht n botn e shkencs.
Por vetm 5 vite pas botimit t librit t Darvinit, Lui Paster shpalli
prfundimet e arritura pas shum studimeve dhe eksperimenteve t gjata
q rrzuan plotsisht krijimin spontan, i cili prbnte gur-themelin e
teoris s Darvinit. N ligjratn e tij triumfale n Sorbon n vitin 1864,
Pasteri tha: Kurr m nuk do t rimarr veten krijimi spontan prej
grushtit vdekjeprurs t dhn nga ky eksperiment i thjesht.12
Mbrojtsit e teoris s evolucionit i kundrshtuan pr nj koh
t gjat zbulimet e Pasterit. Mirpo shkenca, e cila po prparonte
duke nxjerr n drit ndrtimin kompleks t qelizs s organizmit t
gjall, e prforcoi edhe m tepr pavlefshmrin e pretendimeve
mbi krijimin e rastsishm t jets.
Prpjekjet e pafrytshme t shekullit njzet

Evolucionisti i par, i cili u mor me shtjen e zanafills s jets
n shekullin e njzet ishte biologu i njohur rus Aleksandr Oparin, i
cili u mundua t provonte, me an t nj sr tezash t hedhura nga
vet ai n vitet 1930, se qeliza e gjall mund t krijohej rastsisht. Por
kto punime do t dilnin t pasuksesshme dhe Oparin do t
detyrohej ta bnte kt rrfim:
76
Mirpo, fatkeqsisht, shtja e zanafills s qelizs prbn ndoshta pikn

m t errt t gjith studimit t evolucionit t organizmave.13
Pasuesit evolucionist t Oparinit u munduan t bnin
eksperimente pr t gjetur nj zgjidhje pr kt shtje. M i njohuri
nga kto eksperimente ishte ai q u ndrmor n vitin 1953 nga
kimisti amerikan Stenli Miler, i cili, duke bashkuar gazrat, q ai
pretendonte se kishin ekzistuar n atmosfern primitive n nj
ambient eksperimental dhe duke i ekspozuar ato ndaj nj burimi t
jashtm energjie, Milleri formoi disa molekula organike
(aminoacide) t pranishme n strukturn e proteinave.
Mezi kishin kaluar disa vite para se t zbulohej se ky
eksperiment, i cili ather u paraqit si nj hap i rndsishm n emr
t evolucionit, ishte i pavlefshm, sepse atmosfera e prdorur n
kt eksperiment ishte shum m e ndryshme nga kushtet reale t
Toks.14
Pas nj periudhe t gjat heshtjeje, Milleri pranoi se atmosfera e
prdorur nga ai nuk ishte reale.15
T gjitha prpjekjet evolucioniste q u ndrmorn gjat
shekullit t njzet pr t shpjeguar zanafilln e jets prfunduan pa
sukses. Xhefri Bada, gjeo-kimisti i njohur nga Instituti Skrips i San
Diegos, n nj artikull t botuar n vitin 1998 n revistn Earth
(Toka), pranon kt fakt:
Sot, duke e ln pas shekullin e njzet, akoma prballemi me problemin m
t madh t pazgjidhur q kishim kur hym n shekullin e njzet: Si zuri
fill jeta n tok?16
Ndrtimi i ndrlikuar i jets

Shkaku kryesor q shtja mbi zanafilln e jets ka hyr n nj
dilem t till sht se madje ata organizma t gjall q mendohej t
77
FSHEHTSIA E SPROVS
jen m t thjeshtat kan ndrtim jashtzakonisht t ndrlikuar.

Qeliza e nj gjallese sht shum m e ndrlikuar se t gjitha
produktet teknologjike q ka arritur t prodhoj njeriu. Sot, madje
edhe n laboratort m t prparuara t bots, duke bashkuar
materie kimike organike, nuk do t mund t arrijm kurr t
prfitojm nj qeliz t vetme.
Kushtet q nevojiten pr formimin e nj qelize jan aq t
shumta sa kurr nuk mund t shpjegohen me rastsi. Probabiliteti
q proteinat, njsia baz e qelizs, t sintetizohen rastsisht sht 1
n 10950 (pr nj protein mesatare me 500 aminoacide). N
matematik probabilitetet m t vogla se 1050 konsiderohen t
pamundura.
Molekula e ADN-s prmban informacionet gjenetike si nj
bank informacionesh me kapacitet t pabesueshm. Nse do ta
hidhnim n letr informacionin q prfshin ADN-ja e njeriut, do t
krijohej nj bibliotek me 900 volume enciklopedike me nga 500
faqe secili.
N kt pik shfaqet nj dilem shum interesante: ADN-ja
mund ta kopjoj/prsris vetveten vetm me ndihmn e disa
proteinave t specializuara (enzimave). Mirpo, sinteza e ktyre
enzimave mund t realizohet vetm me an t informacionit t
koduar n ADN. Pasi q ato t dyja jan t varura nga njra tjetra,
ato duhet t ekzistojn n t njjtn koh pr kopjim/prsritje. Kjo
e sjell skenarin se jeta ka zn fill vetvetiu n nj rrug pa krye.
Prof. Lesli Orgel, nj evolucionist me reputacion nga Universiteti i
San Diegos n Kaliforni, e pranon kt fakt n botimin e revists
Scientific American t Shtatorit t vitit 1994:
sht krejtsisht e pamundshme q proteinat dhe acidet nukleike, duke
qen t dyja komplekse pr nga ndrtimi, t jen krijuar vetvetiu n t
njjtin vend dhe n t njjtn koh. Po ashtu duket e pamundshme ta kemi
78
njrn pa tjetrn. Dhe kshtu, n shikim t par, njeriut do ti duhej t

vjen n prfundimin se, n t vrtet, jeta kurr nuk ka mundur t z fill
me an t mjeteve kimike.17
Padyshim, nse sht e pamundur q jeta t ket zn fill nga
shkaqet natyrore, ather duhet t pranohet se jeta u krijua n
mnyr t mbinatyrshme. Ky fakt zhvlerson n mnyr t qart
teorin e evolucionit, qllimi kryesor i s cils sht t mohoj
krijimin.
Mekanizmat imagjinar t evolucionit

shtja e dyt e rndsishme q e bn teorin e Darvinit t
pavlefshme sht se t dy konceptet e paraqitura nga kjo teori si
mekanizma t evolucionit, u kuptua se n t vrtet nuk zotrojn
asnj forc evoluese.
Darvini e mbshteti hipotezn e tij n trsi n mekanizmin e
seleksionimit natyror. Rndsia q i jepte ktij mekanizmi mund
t kuptohet fare leht edhe nga titulli i librit t tij: Origjina e Llojeve
nprmjet seleksionimit natyror
Seleksionimi natyror pohon se ato gjallesa q jan m t
fuqishme dhe q i prshtaten m mir kushteve natyrore t
vendbanimeve t tyre do t mbijetojn n luftn pr jet. P.sh., n nj
kope sorkadhesh q krcnohet prej kafshve t ndryshme
grabitqare, do t mbijetojn vetm ato sorkadhe q vrapojn m
shpejt. Kshtu q kopeja e sorkadheve do t prbhet nga individt
m t fort dhe m t shpejt. Mirpo, sigurisht q ky mekanizm
nuk mund t shkaktoj evoluimin e sorkadheve e ti kthej n nj lloj
tjetr gjallese, pr shembull, n kuaj.
Pr kt arsye, mekanizmi i seleksionimit natyror nuk zotron
asnj forc evoluese. Edhe Darvini ishte i ndrgjegjshm pr kt
realitet, ndaj n librin e tij Origjina e Llojeve u detyrua t pohonte:
79
FSHEHTSIA E SPROVS
Seleksionimi natyror smund t bj asgj prderisa nuk shfaqen dallime

dhe ndryshime t dobishme individuale.18
Ndikimi i Lamarkut
Si mund t formoheshin kto ndryshime t dobishme? Darvini,
ksaj pyetjeje u mundua ti prgjigjej nga kndvshtrimi i t
kuptuarit primitiv t shkencs s asaj kohe. Sipas biologut francez
Shevalie Lamark (1774-1829), i cili ka jetuar para Darvinit, gjallesat
ia prcolln brezit pasardhs t gjitha ndryshimet fizike, t cilat
kishin fituar gjat jets s tyre. Ai pohonte se kto cilsi, t cilat u
akumuluan nga nj brez n tjetrin, bn q t formohen specie t
reja. Pr shembull, ai pohonte se gjirafat evoluuan nga antilopat
gjat prpjekjeve t tyre pr t arritur gjethet e pemve t larta, qafat
e tyre u zgjatn nga njri brez n tjetrin
Edhe Darvini ka dhn shembuj t ngjashm. N librin e tij
Origjina e Llojeve, pr shembull, ai thot se disa arinj pr t gjetur
ushqim n thellsi t detit me koh u shndrruan n balena.19
Por zbulimet e Gregor Mendelit (1822-1884) t ligjeve t
trashgimis, t cilat u saktsuan nga shkenca e gjenetiks, e cila
lulzoi n shekullin e njzet, hedhn posht plotsisht legjendn e
prcjelljes s karakteristikave t fituara n brezat pasardhs. Kshtu,
u vrtetua prfundimisht se seleksionimi natyror ishte nj
mekanizm joefektiv.
Neo-darvinizmi dhe mutacionet

Pr t gjetur nj zgjidhje, darvinistt nxorn n drit Teorin
Sintetike Moderne, apo si njihet ndryshe Neo-Darvinizmin, n
fund t viteve 1930. Neo-Darvinizmi shtoi mutacionet, t cilat jan
shtrembrime t formuara n gjenet e gjallesave pr shkak t
80
faktorve t till t jashtm si rrezatimi apo gabimet n prsritje, si

shkaqe t ndryshimeve t dobishme prve mutacionit natyror.
Modeli, i cili edhe sot e ruan vlern n emr t evolucionit,
sht Neo-Darvinizmi. Sipas ksaj teorie miliona gjallesa n bot u
formuan si rezultat i nj procesi me ann e t cilit organe t shumta
komplekse t ktyre organizmave (p.sh., vesht, mushkrit dhe
kraht) iu nnshtruan mutacioneve, domethn rregullimeve
gjenetike. Por ekziston nj fakt i prer shkencor q plotsisht e hedh
posht kt teori: Mutacionet nuk i zhvillojn gjallesat, prkundrazi,
ato jan gjithmon t dmshme.
Arsyeja pr kt sht shum e thjesht: ADN-ja zotron nj
ndrtim shum t ndrlikuar dhe do ndikim spontan mbi kt
molekul, mund vetm ti shkaktoj dm asaj. Gjeneticisti amerikan
B. G. Ranganathan e shpjegon kt fakt si n vazhdim:
S pari, mutacionet e vrteta jan shum t rralla n natyr. S dyti,
shumica e mutacioneve jan t dmshme pasi q jan t rastsishme, m
par se ndryshime t rregullta n strukturn e gjeneve; fardo ndryshimi
i rastsishm n nj sistem tejet t rregullt do t ndikoj pr t keq, jo pr
t mir. Pr shembull, nse nj trmet do t dridhte nj ndrtim tejet t
rregullt si sht nj ndrtes, do t ndodhte nj ndryshim i rastsishm
n kornizn e ndrtess, i cili sipas t gjitha gjasave, nuk do t ishte nj
prmirsim. 20
Nuk udit fakti se deri m sot nuk sht vzhguar asnj rast i
ndonj mutacioni t dobishm, domethn, i cili sht par t
zhvilloj kodin gjenetik. sht vrtetuar se t gjitha mutacionet jan
t dmshme. sht kuptuar se mutacioni, i cili sht paraqitur si nj
mekanizm i evolucionit, sht n t vrtet nj dukuri gjenetike
q dmton gjallesat dhe i l t gjymtuara. (Efekti m i zakonshm i
mutacionit n qeniet njerzore sht kanceri.) Natyrisht, nj
81
FSHEHTSIA E SPROVS
mekanizm shkatrrues nuk mund t jet mekanizm evolutiv.

Seleksionimi natyror, n ann tjetr, smund t bj asgj i vetm,
si e pranoi edhe Darvini. Ky fakt na tregon se nuk ekziston ndonj
mekanizm evolutiv n natyr. Pasi q nuk ekziston asnj
mekanizm evolutiv, asnj proces i till i imagjinuar i quajtur
evolucion nuk ka mundur t ndodh.
T dhnat fosile: asnj gjurm e formave kalimtare

T dhnat fosile jan treguesi m i qart se skenari q
sugjerohet nga teoria evolucionit nuk ka ndodhur kurr.
Sipas ksaj teorie, t gjitha gjallesat kan evoluar nga nj
paraardhs. Nj specie, e cila ekzistonte m par, me kalimin e
kohs, u shndrrua n dika tjetr dhe t gjitha speciet u krijuan n
kt mnyr. Me fjal t tjera, ky transformim u zhvillua gradualisht
gjat nj periudhe t gjat prej qindra miliona vjetsh.
Po t kishte qen kshtu, lloje t shumta kalimtare duhej t
kishin ekzistuar dhe jetuar brenda ksaj periudhe t gjat
transformimi.
Pr shembull, disa krijesa gjysm peshkgjysm zvarranik
duhej t kishin jetuar n t kaluarn t cilat kishin fituar disa tipare
zvarraniksh, prve tipareve t peshkut t cilat ato tashm i kishin.
Apo duhej t kishin ekzistuar disa zvarranik-zogj, t cilt fituan disa
tipare t zogjve prve tipareve t zvarranikve q ato tashm i
kishin. Meq kto gjallesa do t duhej t kishin ekzistuar n nj
periudh kalimtare, gjallesat duhet t ken qen t gjymtuara dhe
me nj sr t metash. Evolucionistt, kto qenie imagjinare q
besojn t ken jetuar n t kaluarn, i quajn forma kalimtare.
Nse me t vrtet do t kishin ekzistuar gjallesa t tilla n t
kaluarn, ather do t duhej t kishte me miliona dhe madje
miliarda sosh pr nga numri dhe llojllojshmria. Ajo q sht m me
82
rndsi, mbetjet e ktyre qenieve t uditshme do t duhej t

haseshin n t dhnat fosile. Darvini, n librin Origjina e Llojeve,
kt fakt e shpjegon kshtu:
Nse teoria ime sht e vrtet, ather forma kalimtare t panumrta q
lidhin speciet e t njjtit grup, duhet t ken ekzistuar sigurisht... Si
rrjedhim, provat pr ekzistencn e tyre t mparshme do t mund t
gjendeshin vetm n mbetjet fosile.21
Shpresat e venitura t Darvinit

Mirpo, edhe pse jan br shum krkime intensive pr t
gjetur fosilet q nga mesi i shekullit t nntmbdhjet n mbar
botn, ende nuk sht gjetur asnj form kalimtare. T gjitha fosilet,
n kundrshtim me at q shpresonin evolucionistt, tregojn se jeta
n Tok u shfaq rastsisht, krejt papritur dhe plotsisht e formuar.
Nj paleontolog i njohur britanik, Derek V. Ager, edhe pse nj
evolucionist, e pranon kt realitet:
Problemi yn sht ky: Tek analizojm me hollsi t dhnat fosile n
nivelin e klasave apo llojeve, hasim gjithmon e m tepr jo evolucion
gradual, por shprthim t papritur t nj lloji n llogari t nj tjetri.22
Me fjal t tjera, te fosilet e gjetura, t gjitha llojet e gjallesave
shfaqen papritmas dhe n formn e tyre t prfunduar, pa asnj
form t ndrmjetme n mes. Kjo sht pikrisht e kundrta e
supozimeve t Darvinit. Pr m tepr, kjo sht nj prov shum e
fort q gjallesat jan krijuar. I vetmi shpjegim q nj specie e gjall
t shfaqet papritmas e plot dhe pa paraardhs nga i cili t ket
evoluar sht se ajo u krijua. Kjo e vrtet sht pranuar po ashtu
nga biologu i mirnjohur evolucionist Douglas Futuyuma:
Krijimi dhe evolucioni jan dy shpjegimet e vetme q mund t bhen rreth
origjins s qenieve t gjalla. Krijimi dhe evolucioni, n mes tyre, shter
83
FSHEHTSIA E SPROVS
shpjegimet e mundshme pr zanafilln e gjallesave. Organizmat ose jan

shfaqur n tok t zhvilluara plotsisht, ose jo. N rast se nuk jan
zhvilluar gradualisht, ato duhet t jen zhvilluar nga specie q kan
ekzistuar m par me an t ndonj procesi modifikimi. N rast se jan
shfaqur plotsisht t zhvilluara, ato me t vrtet duhet t jen krijuar
nga ndonj intelekt i plotfuqishm.23
Fosilet tregojn se qeniet e gjalla u shfaqn n Tok t formuara
plotsisht dhe n gjendje t prkryer. Me fjal t tjera origjina e
llojeve, n kundrshtim me supozimin e Darvinit, nuk sht
evolucioni, por krijimi.
Prralla e evolucionit t njeriut

shtja q trajtohet m shpesh nga mbrojtsit e teoris s
evolucionit sht prejardhja e njeriut. Mendimi darvinist mbi kt
shtje thot se qeniet njerzore moderne q jetojn sot kan evoluar
nga disa krijesa t ngjashme me majmunt. Gjat ksaj periudhe t
supozuar, e cila mendohet t ket filluar rreth 4-5 milion vjet m
par, pretendohet se kan jetuar forma kalimtare midis njeriut
modern dhe t parve t tij. Ka katr kategori baz n gjith kt
skenar t imagjinuar:
1. Australopiteku
2. Homo habilis
3. Homo erektus
4. Homo sapiens
Evolucionistt i japin emrin Australopitek (q do t thot
majmuni i jugut), t ashtuquajturit paraardhs t par t njeriut t
ngjashm me majmunt. Kto qenie t gjalla nuk jan n fakt asgj
tjetr, prvese nj specie e zhdukur majmuni. Krkimet e shumta t
Lordit Solli Cukerman dhe Profesorit arlls Oksnard, dy anatomist
84
me fam botrore nga Anglia dhe SHBA-ja, rreth mbetjeve t

australopitekve tregojn se kto qenie i prkisnin nj lloji t
majmunit t zhdukur dhe se nuk kishin asnj ngjashmri me qeniet
njerzore.24
Evolucionistt e quajn fazn tjetr t evolucionit njerzor
homo, domethn njeri. Sipas ktij pretendimi, qeniet e gjalla t
seris homo ishin m t zhvilluara se australopitekt.
Evolucionistt i vendosn fosilet e ktyre krijesave t ndryshme
pran njra-tjetrs me nj renditje t caktuar dhe prpiluan nj plan
imagjinar evolucioni. Ky plan sht imagjinar, sepse faktikisht asnj
lidhje evolucionare mes ktyre klasave t ndryshme nuk sht
provuar. Ernst Majr, njri prej mbrojtsve m t rndsishm t
teoris s evolucionit n shekullin e njzet n librin e tij Nj
argument i gjat pohon se: n veanti (enigmat) historike si
zanafilla e jets apo e Homo sapiensit, jan tejet t vshtira dhe
mund madje ti bjn ball nj shpjegimi prfundimtar t
knaqshm.25
Kur konturojn zinxhirin Australopitek > Homo Habilis >
Homo Erektus > Homo Sapiens, evolucionistt nnkuptojn se kto
specie kan qen paraardhse t njra-tjetrs. Mirpo, zbulimet m
t fundit t paleo-antropologve tregojn se Austrolopiteku, Homo
Habilis dhe Homo Erektus kan jetuar n t njjtn periudh n
pjes t ndryshme t bots.26
Pr m tepr, nj segment i caktuar njerzish i klasifikuar si
Homo Erektus ka jetuar deri n kohrat moderne. Homo sapiensi,
Neandertalt dhe Homo Sapiens Sapiens (njeriu modern) kan
bashkjetuar n t njjtin rajon.27
Kjo, sigurisht, provon prfundimisht se kto specie nuk ishin
paraardhse t njra-tjetrs. Stefn Xhej Gould, njri prej
85
FSHEHTSIA E SPROVS
paleontologve t universitetit t Harvardit, megjithse sht

evolucionist, e shpjegon qorrsokakun n t cilin gjendet teoria
darviniste n kt mnyr:
far i ndodhi shkalls son, nse bashkekzistojn tri linja hominide (A.
Afrikanus, Robust Australopitekt robust (shtatmdhenj) dhe H.
Habilis) q nuk rrjedhin nga njra-tjetra? Pr m tepr, asnj nga t tre
nuk shfaq ndonj tendenc evolutive gjat qndrimit t tyre n tok.28
Me pak fjal, i gjith skenari i evolucionit njerzor q po
mbahet gjall me ndihmn e vizatimeve t ndryshme t krijesave
imagjinare gjysm-majmun-gjysm-njeri, q shfaqen n media
apo libra shkollor, domethn, sinqerisht, me an t metodave
propagandistike, sjan gj tjetr vese nj mit pa asnj baz
shkencore.
Lordi Solli Cukerman, nj nga shkenctart m t njohur dhe
m t spikatur t Mbretris s Bashkuar, e ka studiuar kt shtje
pr vite me radh dhe ka kryer nj pun krkimore 15-vjeare mbi
fosilet e Australopitekut. Edhe pse evolucionist, ai arriti n
prfundimin se, n t vrtet, nuk ekziston asnj pem gjenealogjike
midis majmunit dhe njeriut.
Cukerman gjithashtu bri nj spektr interesant t
shkencave, duke i radhitur ato nga ato q ai i konsideronte si m
shkencoret tek ato q i konsideronte si m joshkencoret. Sipas
spektrit t Cukermanit, m shkencoret, duke marr parasysh
mbshtetjen e tyre n argumente, jan shkenca e fiziks dhe kimis.
M pas vijn shkencat biologjike dhe pastaj shkencat shoqrore. N
fund fare, n pjesn q konsiderohet t jet si pjesa m
joshkencore, radhitet perceptimi jasht-shqisor konceptet si
telepatia dhe shqisa e gjasht dhe n fund t fundit u vendos
evolucioni i njeriut. Cukerman shpjegon kshtu arsyetimin e tij:
86
M pas zhvendosim regjistrin e t vrtets objektive n drejtim t atyre

fushave t shkencs t konsideruara si shkenca biologjike, si p.sh.
perceptimi jasht-shqisor apo interpretimi i historis s fosileve t njeriut,
ku pr (evolucionistin) besnik gjithka sht e mundur dhe ku besimtari
i zjarrt (i evolucionit ndonjher sht n gjendje t besoj shum gjra
kontradiktore n t njjtn koh.29
Si shihet, evolucioni njerzor nuk sht gj tjetr vese nj
prmbledhje e disa interpretimeve t paragjykuara t fosileve t
zhvarrosura prej njerzve t caktuar, t cilt ndjekin verbrisht
teorin e tyre.
Formula e Darvinit!
Prve t gjitha provave teknike me t cilat jemi marr gjer m
tani, le ta shtjellojm njher, se far paragjykimi kan
evolucionistt me nj shembull t thjesht q t kuptohet madje
edhe prej fmijve:
Teoria e evolucionit pohon se jeta u krijua rastsisht. Sipas ktij
pohimi, atomet e pajet dhe t pavetdije u bashkuan pr t formuar
qelizn dhe pastaj ata disi formuan gjallesat tjera, duke prfshir
edhe njeriun. Le t mendojm pr kt. Kur i bashkojm elementet
q jan baz e ndrtimit jets si karboni, fosfori, nitrogjeni dhe
potasiumi, vetm nj grumbull formohet. Pa marr parasysh se far
trajtimi i nnshtrohet, ky grumbull atomesh nuk mund t formoj
madje as edhe nj gjalles t vetme. Nse dshironi, le ta formulojm
nj eksperiment n lidhje me kt shtje dhe ta shtjellojm n
emr t evolucionistve at q ata vrtet e pohojn pa e shprehur
zshm me emrin formula e Darvinit:
Le t vendosin materialistt plot materiale t pranishme n prbrjen e
gjallesave si fosfori, nitrogjeni, karboni, oksigjeni, hekuri dhe
87
FSHEHTSIA E SPROVS
magneziumi n fui t mdha. Ve ksaj, le t shtojn n kto fui fardo

lloj materiali q nuk ekziston n kushte normale, por q ata mendojm se
sht i domosdoshm. Le t shtojn n kt przierje aq sa t dshirojn
amino acide t cilat nuk kan mundsi t formohen n kushte natyrore
dhe proteina q nj e vetme e ka probabilitetin e formimit 10 n 950 sa
t duan. Le tia ekspozojn kto przierje deri n masn q dshirojn
nxehtsis dhe lagshtis. Le ti prziejn kto me fardo pajisje t
prparuar teknologjike q t duan. Le ti vn shkenctart m t shquar
pran ktyre fuive. Le t presin kta ekspert me radh pran ktyre fuive
pr miliarda dhe trilion vite. Le t lejohen t prdorin t gjitha llojet e
kushteve q ata besojn t jen t domosdoshme pr formimin e nj njeriu.
Pa marr parasysh se far bjn, ata nuk mund ta krijojn nj njeri prej
ktyre fuive, t themi nj profesor q ekzaminon strukturn e qelizs s
tij nn nj mikroskop elektronik. Ata nuk mund t krijojn gjirafa, luan,
blet, kanarina, kuaj, delfin, trndafila, orkide, zambak, karafila,
banane, portokaj, molla, hurma, domate, pjepra, shalqi, fiq, ullinj, rrush,
pjeshka, palloj, fazan, flutura shumngjyrshe apo me miliona gjallesa
si kto. Me t vrtet, ata nuk do t mund t prfitonin as edhe nj qeliz
t vetme prej cilsdo prej tyre.
Thn shkurt, atomet e pavetdijshme nuk mund t formojn
qelizn duke u bashkuar. Ato nuk mund t marrin nj vendim t ri
dhe ta ndajn kt qeliz m dysh dhe pastaj t marrin vendime
tjera dhe t krijojn profesort t cilt s pari shpikin mikroskopin
elektronik dhe pastaj ekzaminojn strukturn e qelizs s vet nn
at mikroskop. Materia sht nj grumbull i pavetdijshm, i pajet
dhe ajo vjen n jet me krijimin e lart t Allahut.
Teoria e evolucionit, e cila pohon t kundrtn e ksaj, sht nj
gjykim plotsisht i gabuar i kundrt me arsyen. T menduarit madje
edhe vetm pr pak koh pr pohimet e evolucionistve zbulon kt
t vrtet, sikurse n shembullin m lart.
88
Teknologjia e syrit dhe veshit

Nj shtje tjetr q mbetet pa prgjigje nga teoria e evolucionit
sht cilsia e shklqyer e perceptimit t syrit dhe veshit.
Para se t kalojm te syri, le ti prgjigjemi shkurtimisht pyetjes
Si shohim ne? Rrezet e drits q vijn nga nj objekt, bien n
retinn e syrit duke dhn nj imazh t prmbysur t objektit. Ktu,
kto rreze drite transformohen n sinjale elektrike nga qelizat dhe
pastaj prcillen n nj zon t vogl n pjesn e prapme t trurit, ku
ndodhet qendra e shikimit. Kto sinjale elektrike perceptohen n
kt qendr t trurit si imazh pas nj sr procesesh. Le t mendojm
pak, duke u bazuar n kto njohuri teknike.
Truri sht i izoluar trsisht nga drita. Kjo do t thot se pjesa e
brendshme e trurit sht n errsir t plot dhe drita nuk arrin atje.
Qendra e shikimit sht nj vend n errsir t plot ku nuk hyn
kurr drit. Ka mundsi q t jet vendi m i errt q ekziston.
Megjithat, ne shikojm nj bot t ndritshme plot drit n kt
errsir t plot.
Imazhi i formuar n sy sht kaq i mpreht dhe i qart, sa q as
teknologjia e shekullit njzet nuk ka arritur ta realizoj. Pr
shembull, shikoni librin q jeni duke e lexuar, duart me t cilat e
mbani at dhe pastaj ngrini kokn dhe shikoni prreth. A keni par
ndonjher nj imazh t till t mpreht e t qart si ky n ndonj
vend tjetr? Edhe ekrani m i zhvilluar i televizorit i prodhuar nga
prodhuesi m i fuqishm i televizorve n bot nuk mund t
siguroj nj imazh aq t mpreht pr ju. Ky sht nj imazh tre-
dimensional, me ngjyra dhe jashtzakonisht i pastr. Pr vite t tra,
mijra inxhinier jan prpjekur t prodhojn nj televizor tre-
dimensional, i cili mund t arrij cilsin e shikimit t syrit. Ata kan
arritur t shpikin nj sistem TV tre-dimensional, por ai nuk mund t
shihet pa vendosur nj pal syze speciale 3-D. Pr m tepr, bhet
89
FSHEHTSIA E SPROVS
fjal vetm pr nj tre-dimensional artificial. Sfondi sht m i

mjegulluar, ndrsa plani i par duket sikur sht dekor prej letre.
Asnjher ska qen e mundur t arrihet nj imazh me cilsin e
syrit. Edhe n kamera apo n televizor, ka nj humbje t cilsis s
imazhit.
Evolucionistt pretendojn se mekanizmi q prodhon kt
imazh t mpreht e t qart sht formuar krejt rastsisht. Nse
dikush do tju thoshte se televizori n dhomn tuaj sht formuar si
rezultat i bashkimit t rastsishm t miliona atomeve, far do t
mendonit ju? Si mund ta bjn atomet at q mijra njerz se bjn
dot?
Nse nj pajisje q prodhon nj imazh m primitiv se syri nuk
mund t jet formuar rastsisht, ather sht shum e qart q edhe
syri apo imazhi q shikohet prej tij nuk mund t jen krijuar
rastsisht. E njjta gj vlen edhe pr veshin. Veshi i jashtm i kap
tingujt dhe i drejton te veshi i mesm, i cili ia prcjell veshit t
brendshm duke i prforcuar ato. Veshi i brendshm ia drgon valt
zanore trurit, duke i kthyer n sinjale elektrike. Ashtu si me
shikimin, procesi i dgjimit prfundon n qendrn e dgjimit n tru.
Ajo q tham pr syrin sht e vrtet edhe pr veshin. D.m.th.
truri sht i izoluar nga tingujt, ashtu si sht i izoluar edhe nga drita:
asnj tingull nuk mund t deprtoj brenda. Prandaj, ska rndsi sa
zhurm ka jasht, brenda trurit mbizotron nj qetsi absolute.
Megjithat edhe tingujt m t mpreht perceptohen nga truri.
Nprmjet trurit ton, i cili sht i izoluar nga tingujt, ne
dgjojm simfonin e ekzekutuar nga nj orkestr apo zhurmat n
nj vend t mbushur plot me njerz. Megjithat, nse bhet nj matje
ekzakte e nivelit t tingujve n trurin ton n kto momente, do t
kuptonim se nj qetsi absolute mbizotron aty.
Ashtu si n rastin e imazhit, dekada t tra prpjekjesh kan
90
kaluar pr t krijuar dhe riprodhuar tinguj sa m t afrt me

origjinalin. Rezultatet e ktyre prpjekjeve jan regjistruesit e zrit,
sistemet HI-FI dhe sistemet e ndryshme pr kapjen e tingujve.
Pavarsisht nga teknologjia e prparuar dhe prpjekjet e mijra
inxhinierve e ekspertve, nuk sht prfituar asnj tingull q t ket
t njjtn mprehtsi dhe qartsi si tingulli q kapet nga veshi.
Mendoni pr sistemet HI-FI t cilsis m t lart t prodhuar nga
kompania m e madhe e industris s muziks. Edhe n kto pajisje,
kur regjistrohet zri, humbet nj pjes e cilsis. Kur ndizni nj HI-FI
gjithmon dgjoni nj zhurm t leht para se t filloj muzika.
Veshi i njeriut asnjher nuk e kap nj tingull t shoqruar me
zhurm; ai e kap tingullin pikrisht ashtu si sht, i mpreht e i
qart. Kshtu ka qen gjithmon q nga krijimi i njeriut.
Kujt i takon ndrgjegjja q sheh dhe dgjon n

brendi t trurit?
Kush shikon nj bot joshse n trurin ton, dgjon simfonit
dhe cicrimn e zogjve dhe ndien aromn e trndafilit?
Nxitjet q vijn prej syve, veshve dhe hunds s nj personi
shkojn n tru si impulse nervore elektro-kimike. N librat e
biologjis, fiziologjis dhe biokimis, mund t gjeni shum hollsi
pr mnyrn se si ky imazh formohet n tru. Mirpo, kurr nuk do
t mund t ndesheni me faktin m t rndsishm: Kush i pranon
kto impulse nervore elektro-kimike si imazhe, tinguj, aroma dhe
ngjarje shqisore n tru? Ekziston nj ndrgjegje n tru q i pranon
gjith kto pa ndier ndonj nevoj pr nj sy, vesh apo hund. Kujt i
takon kjo ndrgjegje? Natyrisht se nuk u takon nervave, shtress
yndyrore dhe neuroneve q e prbjn trurin. Kjo sht arsyeja pse
darvinistt-materialist, t cilt besojn se gjithka prbhet prej
materies, nuk mund t japin prgjigje n kto pyetje.
91
FSHEHTSIA E SPROVS
Sepse kjo ndrgjegje sht shpirti i krijuar prej Allahut, i cili

nuk ka nevoj as pr syrin pr t shikuar imazhet dhe as pr veshin
pr ti dgjuar tingujt. Pr m tepr, nuk ka nevoj pr trurin pr t
menduar.
do njeri q e lexon kt fakt t qart shkencor do t duhej t
mendonte thell pr Allahun e Gjithfuqishm dhe t ket frik dhe
t krkoj strehim tek Ai, sepse Ai ngjesh tr gjithsin n nj vend
plotsisht t errt prej disa centimetrave kub n nj form tre-
dimensionale, me ngjyra, me hije dhe t ndritshme.
Nj besim materialist
Informacioni q kemi paraqitur deri tani tregon se teoria e
evolucionit sht nj pretendim q bie hapur n kundrshtim me
faktet shkencore. Pretendimi i teoris n lidhje me prejardhjen e
jets sht n kundrshtim me shkencn, mekanizmat e evolucionit
t propozuara nga kjo teori nuk kan asnj forc evolutive, dhe
fosilet tregojn se format kalimtare nuk kan ekzistuar kurr.
Prandaj, teoria e evolucionit duhet t hidhet posht si nj ide
joshkencore. N kt mnyr shum ide, si modeli i gjithsis me
qendr Tokn, jan nxjerr jasht agjends s shkencs gjat
historis.
Por teoria e evolucionit vazhdon t mbahet me vendosmri n
listn e teorive shkencore. Disa njerz madje prpiqen ti paraqesin
kritikat n adres t saj si sulm ndaj shkencs. Po pse ndodh kjo
gj?
Arsyeja pr kt situat t krijuar sht se pr disa njerz t cilt
u prkasin disa qarqeve t caktuara, teoria e evolucionit sht
shndrruar n nj besim dogmatik t domosdoshm. Kto qarqe
kapen fort pas filozofis materialiste dhe ndikohen nga Darvinizmi,
i cili pr ta sht shpjegimi i vetm materialist pr natyrn.
92
Nganjher ata e pranojn hapur kt. Riard Levontin,

gjenetist i famshm nga universiteti i Harvardit dhe n t njjtn
koh nj evolucionist i njohur pranon se sht s pari materialist,
pastaj shkenctar:
Nuk sht puna se metodat dhe institucionet e shkencs n njfar mnyre
na detyrojn t pranojm nj shpjegim material pr botn, por
prkundrazi, ne jemi t detyruar nga prkrahja jon arbitrare e kauzs
materialiste t krijojm nj aparat hetimi dhe nj sr konceptesh q japin
shpjegime materiale, edhe nse jan kundr intuits, pa marr parasysh se
sa t mjegullta jan pr t panisurn. Pr m tepr, materializmi sht
absolut, kshtu q ne nuk mund t lejojm t dal n sken nj Qenie
Hyjnore.30
Kto fjal jan deklarata t qarta se Darvinizmi sht nj dogm
e mbajtur gjall pr hir t lidhjes me filozofin materialiste. Sipas
ksaj dogme asgj nuk ekziston prve materies. Prandaj, ajo
predikon se materia e pajet dhe e pavetdijshme krijoi jetn. Ajo
kmbngul se miliona specie t gjalla, (si zogjt, peshqit, kafsht,
insektet, pemt, lulet, balenat dhe qeniet njerzore) u shfaqn si
pasoj e bashkveprimit t materies si shiut, rrufeve dhe kshtu me
radh prej materies s pajet. Ky besim sht n kundrshtim t
plot si me arsyen ashtu edhe shkencn. Por darvinistt vazhdojn
t mbrojn kt besim me qllim q t mos lejojn daljen n sken t
nj Qenie Hyjnore.
Kushdo q nuk e shikon prejardhjen e gjallesave me
paragjykim materialist do ta kuptoj kt t vrtet t qart: t gjitha
gjallesat jan rezultat i krijimit t nj Krijuesi, i Cili zotron fuqi, dije
dhe inteligjenc superiore. Ky Krijues sht Allahu, i Cili krijoi tr
gjithsin nga asgjja, i Cili e konstruktoi at n mnyrn m t
prkryer dhe u dha form t gjitha gjallesave.
93
FSHEHTSIA E SPROVS
Teoria e evolucionit:
Magjia m e fuqishme n bot
do njeri i lir prej paragjykimit dhe ndikimit t fardo
ideologjie t caktuar, q prdor arsyen dhe logjikn e tij apo t saj,
do t kuptoj qart se besimi n teorin e evolucionit, i cili na
prkujton bestytnit e shoqrive pa dijeni t shkencs apo
qytetrimit, sht plotsisht i pamundshm.
Si u shpjegua m lart, ata q besojn n teorin e evolucionit
mendojn se disa atome dhe molekula t hedhura n nj fui t
madhe do t mund t krijonin profesor dhe student universiteti q
jan n gjendje t mendojn dhe gjykojn; shkenctar si Ajnshtajni
dhe Galileo; artist si Hemfri Bogart, Frenk Sinatra dhe Luano
Pavaroti; si edhe antilopa, drur limoni dhe karafila. Pr m tepr,
pasi q shkenctart dhe profesort t cilt besojn n kto gjepura
jan njerz t shkolluar, sht krejtsisht e arsyeshme t flitet pr
kt teori si pr magjin m t fuqishme n histori. Asnjher m
par asnj besim apo ide tjetr nuk ua ka larguar aftsin e t
gjykuarit t njerzve, nuk ka pranuar ti lejoj ata t mendojn me
menuri dhe me arsye dhe ua ka fshehur t vrtetn sikur ata ti
kishin syt e lidhur. Kjo sht nj verbri madje edhe m e keqe dhe
m e pabesueshme se adhurimi i Zotit t Diellit Ra nga egjiptiant,
adhurimi i totemeve n disa pjes t Afriks, adhurimi i Diellit nga
populli i Sabs, adhurimi i idhujve q kishin mbaruar me duart e
tyre nga ana e fisit t Profetit Ibrahim (paqja qoft mbi t) apo
adhurimi i Viit t Art nga ana e popullit t Profetit Musa (paqja
qoft mbi t).
N t vrtet, Allahu ka theksuar kt munges arsyeje n
Kuran. N shum vargje, Ai zbulon se mendjet e disa njerzve do t
jen t mbyllura dhe se ata do t jen t pafuqishme t shohin t
vrtetn. Disa nga kto vargje jepen n vazhdim:
94
Sa pr ata q mohojn, njsoj sht, i paralajmrove apo nuk i

paralajmrove - ata nuk besojn. Allahu i ka vulosur zemrat e tyre,
ndrsa n vesht dhe syt e tyre kan mbules; ata i pret nj dnim i
madh. (Sure Bekare: 6-7)
Ata kan zemra me t cilat nuk kuptojn. Ata kan sy me t cilt
nuk shohin. Ata kan vesh me t cilt nuk dgjojn. Ata jan si
kafsht, bile edhe m t humbur! Ata jan t pavetdijshm. (Sure
Araf: 179)
Edhe sikur Ne t'u hapnim atyre nj der n qiell dhe t ngjiteshin
vazhdimisht lart n t (e t shihnin engjjt e fshehtsit), ata vetm
do t thoshin: "Neve na jan ndal syt (t part). Jo, ne jemi njerz
t magjepsur. (Sure Hixhr: 14-15)
Fjalt nuk mund ta shprehin se sa sht e habitshme se si kjo magji
ka arritur t mbaj nj komunitet aq t gjer n skllavri, ti largoj
njerzit nga e vrteta dhe t mos ndrpritet pr 150 vjet. sht e
kuptueshme se nj apo disa njerz do t mund t besonin n skenar
dhe pohime t pabesueshme prplot marrzi dhe munges arsyeje.
Mirpo, magjia sht shpjegimi i vetm i mundshm pr njerzit n
mbar botn q besojn se atomet e pavetdijshme dhe t pajet
papritur vendosn t bashkohen dhe t formojn nj gjithsi q
funksionon me nj sistem t organizimit, rregullit, arsyes dhe vetdijes
s prkryer; nj planet t quajtur Tok me t gjitha veorit e saj t
prshtatura n mnyr aq t prkryer pr jetn; dhe gjallesat prplot
sisteme t panumrta komplekse.
N t vrtet, Kurani rrfen ngjarjen e Profetit Musa dhe Faraonit
pr t treguar se disa njerz t cilt prkrahin filozofit ateiste n t
vrtet ndikojn tek t tjert me an t magjis. Kur iu tha Faraonit pr
fen e vrtet, ai i tha Profetit Musa t ndeshet me magjistart e tij. Kur
Musai e bri kt, ai u tha atyre q t tregojn aftsit e tyre t part.
Vargjet pasojn:
95
FSHEHTSIA E SPROVS
Hidhni ju! u prgjigj ai. Kur magjistart hodhn

shkopinjt e tyre, i magjepsn syt e njerzve, i friksuan ata
dhe shfaqn nj magji t madhe. (Sure Araf: 116)
Si kemi vn re, magjistart e Faraonit ishin n gjendje t
mashtrojm do njeri, prve Musait dhe atyre t cilt i besuan atij.
Mirpo, dshmia e tij zhduki magjin, apo glltiti at q ata kishin
sajuar, si prshkruhet n ajet.
Ather Ne i kumtuam Musait: Hidhe shkopin tnd! - dhe
ai filloi t glltiste gjithka q trilluan ata. N kt mnyr,
doli n shesh e vrteta dhe dshtoi ajo q kishin br ata.
(Sure Araf: 117-118)
Si kemi vn re, kur njerzit e kuptuan se ata u magjepsn dhe
se ajo q pan ishte vetm nj iluzion, magjistart e Faraonit
humbn gjith besueshmrin e tyre. Edhe n ditt tona, prve
nse ata t cilt, nn ndikimin e nj magjie t ngjashme, besojn n
kto pretendime qesharake nn maskn e tyre shkencore dhe
kalojn jett e tyre duke i mbrojtur ato, i braktisin besimet e tyre
paragjykuese, ata po ashtu do t poshtrohen kur e vrteta e plot
shfaqet dhe magjia prishet. N t vrtet, Malkolm Magerixh, nj
filozof ateist dhe prkrahs i evolucionit, pranoi se ishte i brengosur
pikrisht nga kjo perspektiv:
Un personalisht jam i bindur se teoria e evolucionit, posarisht shtrirja
e zbatimit t saj, do t jet njra prej shakave m t mdha n librat e
historis n t ardhmen. Brezat e ardhshm do t uditen se si nj hipotez
aq jo bindse dhe e dyshimt ka mundur t pranohej me naivitetin e
pabesueshm q ajo posedon.31
Se e ardhmja nuk sht larg: Prkundrazi, njerzit s shpejti do
ta shohin se rasti nuk sht hyjni dhe do t shikojn prapa n
teorin e evolucionit si n mashtrimin m t keq dhe magjin m t
96
tmerrshme n bot. Ajo magji tashm ka filluar t ngrihet me

shpejtsi prej shpatullave t njerzve n mbar botn. Shum njerz
q e shohin fytyrn e saj t vrtet po pyeten me habi se si sht e
mundur q t jen kapluar prej saj.
Engjujt than: Larg nga t metat je

Ti o Zot! Ne nuk kemi asnj dije tjetr
prve asaj q na msove Ti. Vrtet,
Ti je i Gjithdijshm e i Urt.
(Sure Bekare: 32)
97
SHNIMET
1- Fiqh as-Sunnah, vll. 4, nr. 13. 18. Charles Darin, The Origin of Species by
2- Bediuzzaman Said Nursi, Pmbledhja Means of Natural Selection, The Modern
Risale-i Nur, Fjalt, Stacioni i dyt i fjals s Library, Ne York, p. 127.
njzet. 19. Charles Darin, The Origin of Species: A
3- Bediuzzaman Said Nursi, Pmbledhja Facsimile of the First Edition, Harvard
Risale-i Nur, Fjalt, Fjala e njmbdhjet. University Press, 1964, p. 184.
4- Bediuzzaman Said Nursi, Pmbledhja 20. B. G. Ranganathan, Origins?, Pennsylvania:
Risale-i Nur, Dritt, Drita e njzet e pest, Ilai i The Banner Of Truth Trust, 1988, p. 7.
nnt. 21. Charles Darin, The Origin of Species: A
5-Bediuzzaman Said Nursi, Pmbledhja Risale- Facsimile of the First Edition, Harvard
i Nur, Fjalt, Fjala e nntmbdhjet, Pikza e University Press, 1964, p. 179.
dhjet. 22. Derek A. Ager, The Nature of the Fossil
6-Bediuzzaman Said Nursi, Pmbledhja Risale- Record, Proceedings of the British Geological
i Nur, Dritt, Drita e dyt, Arsyeja e tret Association, vol 87, 1976, p. 133.
7-Bediuzzaman Said Nursi, Prmbledhja 23. Douglas J. Futuyma, Science on Trial,
Risale-i Nur, Maktubat. Pantheon Books, Ne York, 1983. p. 197.
8- Bediuzzaman Said Nursi, Prmbledhja 24. Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Toer,
Risale-i Nur, Fjalt, Stacioni i dyt i fjals s Toplinger Publications, Ne York, 1970, pp. 75-
njzet. 14; Charles E. Oxnard, The Place of
9-Bediuzzaman Said Nursi, Prmbledhja Australopithecines in Human Evolution:
Risale-i Nur, Rrezet, Rrezja e katrmbdhjet, Grounds for Doubt, Nature, vol 258, p. 389.
Letrat. 25. Could science be brought to an end by
10-Imam Ahmed, vll. 1, nr. 387; Imam Ibn scientists belief that they have final ansers or
Kathir, Jeta e ksaj bote sht knaqsi e by societys reluctance to pay the bills?
shkurtr. Scientific American, December 1992, p. 20.
11- Bediuzzaman Said Nursi, Prmbledhja 26. Alan alker, Science, vol. 207, 7 March 1980,
Risale-i Nur, Fjalt, Fjala e dhjet, Aspekti i p. 1103; A. J. Kelso, Physical Antropology, 1st
dymbdhjet. ed., J. B. Lipincott Co., Ne York, 1970, p. 221;
12. Sidney Fox, Klaus Dose, Molecular M. D. Leakey, Olduvai Gorge, vol. 3,
Evolution and The Origin of Life, .H. Freeman Cambridge University Press, Cambridge, 1971,
and Company, San Francisco, 1972, p. 4. p. 272.
13. Alexander I. Oparin, Origin of Life, Dover 27. Jeffrey Kluger, Not So Extinct After All:
Publications, NeYork, 1936, 1953 (reprint), p. The Primitive Homo Erectus May Have
196. Survived Long Enough To Coexist ith Modern
14. Ne Evidence on Evolution of Early Humans, Time, 23 December 1996.
Atmosphere and Life, Bulletin of the 28. S. J. Gould, Natural History, vol. 85, 1976, p.
American Meteorological Society, vol 63, 30.
November 1982, p. 1328-1330. 29. Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Toer,
15. Stanley Miller, Molecular Evolution of Life: p. 19.
Current Status of the Prebiotic Synthesis of 30. Richard Leontin, The Demon-Haunted
Small Molecules, 1986, p. 7. orld, The Ne York Revie of Books, January
16. Jeffrey Bada, Earth, February 1998, p. 40. 9, 1997, p. 28.
17. Leslie E. Orgel, The Origin of Life on 31. Malcolm Muggeridge, The End of
Earth, Scientific American, vol. 271, October Christendom, Grand Rapids:Eerdmans, 1980,
1994, p. 78. p. 43.
98

Fshehtesia e Sproves

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fshehtesia e Sproves

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

M

e far je preokupuar gjat jets: me brengosje se si do t

Bota sht vendi sprovs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Fsheht sia e sprovs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

Myslimani n momentete vshtira . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

Si sillen jobesimtart kur prballen me vshtirsi. . . . . . . . . . 58

Sprova vazhdon deri n vdekje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

P r t fituar nj gj t bukur gjat gjith jets tuaj keni

Qllimi i ktij librit, sht q tua bj t njohura kto te vrteta

N jeriu si do krijes tjetr sht krijuar nga Allahu pr nj

si nj prjetim ku edhe kt e thot All-llahu n Kuran: E jeta e

harrojm se njeriu me kto bukuri, stoli vazhdimisht sht duke u

Kmbimi i jets s pastajme me jetn e ksaj bote

bot q mashtrojn njerzit dhe jetojn t paprgatitur pr botn

Si u tregua n kto ajete kuranore t gjitha kto stoli, bukuri,

dor nuk do ti mbetet asgj. Pa dyshim se ky person n kt gjendje

All-llahu bleu prej besimtarve shpirtrat dhe pasurin e tyre

All-llahu sprovon njeriun me knaqsi dhe

nuk harron se duhet t bj durim q prfundimisht do t shpie n t

besim dhe bhet durim- t jen n pajtim me shrbimin dhe

duhet ndrruar amshimin me ndonj knaqsi t prkohshme.

Allahu ka njoftuar besimtart se do t kalojn npr sprova t

N Kuran tregohen shum shembuj n lidhje me torturat dhe

sht q t jet durimtar. Pr ata mysliman q praktikojn moralin

Nnshtrimi ndaj kaderit (prcaktimit t All-llahut)

tregon se do gj q ndodh n bot, pa prjashtim, ngjet me

vshtirsit e tyre. E n Kuran shkruan kshtu: fardo e keqe

prjetojn n kt bot, vshtirsi apo frustrim, humbje t pasuris

Qndrimi i till sht si rrjedhoj e nnshtrimit t besimtarit

T vshtruarit e ngjarjeve nga perspektiva e s

dika e paplqyer besimtarve, ata prapseprap do t ken dobi

vendit t puns, bankrotimi dhe ngjarje t ngjashme. Por pr ata q

Zri i ndrgjegjes dhe epshit n momentet e

shumicn e tyre nuk do ta gjesh q t falnderohen (t besojn)!

shum cilsi tjera negative mund t ndjelln dhe t dmtohet

Dikush mendon se ngjarja e veant sht jasht planifikimit t

jen vigjilent dhe t vetdijshm pr t gjitha kto kshilla, t jen t

Veimi i t mirs nga e keqja

Ajo q iu goditi juve ditn e ballafaqimit t dy grupeve

bakr, dhe t jemi t sprovuar jo-drejtsisht n do aspekt, dhe t kalonim

Shfaqja e vetive t larta morale n kohn

sinqert q e kan br, dhe do shembull vet-flijimi, besnikrie

mira, ushqimin m t mir dhe veshjen m t mir. Kur bn t ftoht,

i Madhruar. Djalli ju frikson nga varfria dhe ju urdhron

evidentohen atyre si vepr e mir (shprblyese). All-llahu nuk

Forca q mban besimtarin

botn e pastajme, si dhe nnshtrimi dhe besimi n All-llahun. Jett e

Duke pasur frik nga faraoni dhe nga rrethi i tij se do ti

Nnshtrimi i sinqert ndaj All-llahut n koht e

punon n kt drejtim, vazhdimisht duke pshpritur gjra t liga

Kurani fton myslimant q t sillen ashtu q t fitohet

vetm nj grup i vogl e njerzve ka besim dhe se shumica jan n

Myslimant jan shok t vrtet n kohrat e

Marrim nj shembull tjetr, t nj ifti t martuar. Kur jan

vrazhd ndaj tyre, po atyre thuaju fjal t mira (t buta

Me do vshtirsi ka edhe lehtsi

prania e Tij. Kurani thot se All-llahu drgon ndihmn prmes

veprojn si nj njsi, duke ditur se do ngjarje prmban nj test dhe

kan fituar dika me rndsi t madhe. E din se shprblimi i tyre do

M hert, treguam se pa marr parasysh gjendjen e

e zakonshme iu mungon, brengosen. N Kuran, All-llahu

Gjendja e brendshme e atyre q jan dhn

All-llahu lshon dnimin mbi ata q nuk besojn.(Enam, 6:125)

mbuluar ndonj cop e errt e nats. Ata jan banues t