Budizmi.
Themelues: Buda (i ndricuari) =
Budizmi e ka origjinën e vet rreth
shek VI p.e.r., në Indinë e Lashtë,
bën pjesë në grupin e besimeve
etike, njësoj si konfucianizmin dhe
taoizmin, që theksin e vënë tek
idealet etike që lidhin besimtarët
me kohezionin dhe unitetin
natyror të gjithësisë.
Mendohet se rreth 6 - 7% e
popullsisë botërore është budiste,
duke e bërë atë si fenë e katërt
më të përhapur në botë.
Pavarësisht përhapjes, Budizmi
mbetet një besim me origjinë nga
Lindja, me një influencë të madhe
në Indi, Kinë, Azinë Juglindore,
Kore dhe Japoni, pa përjashtuar
këtu dhe vende të tjera të botës
Siddharda, Gautama. Sipas
transmetimeve indiano - budiste
datat mbi jetën e tij variojnë
përafërsisht ndërmjet viteve 563-
483 p.e.r.,
Rrota e dhramës është një nga simbolet e budizmit, syon të
tregojë lëvizjen, dhe përhapjen e doktrinës budiste. Tetë rrezet
e rrotës lidhen me tetë rrugët e ndritshme, elementët bazë ku
mbështetet besimi fetar budist.
Budizmi i hershëm ndahet shkolla që i përkasin dy traditave
kryesore, dhe që divergojnë me njëra tjetrën mbi mënyrën e
kuptimit të doktrinës bazë budiste. Ato mund të quhen dhe si
degë të Budizmit, dhe sot njihen me emrat Therevada (Budizmi
Jugor) dhe Mahajana (Budizmi Verior). Një nga zhvillimet
më origjinale tek Mahajana është shkolla Vajrajana.
 Budizmi.
Në moshën 29
vjecare pasi bie në
Theravada, përfaqëson shkollën më të hershme të budizmit, korrespondon kontakt të drejtë për
me doktrinën dhe praktikat antike. Gjindet e përhapur kryesisht në Sri-Lanka, së drejtë me
Birmani, Tajlandë, Laos, Bangladesh, Kamboxhia, dhe në Azinë Juglindore. sëmundjen,
Pasuesit e kësaj shkollë besojnë në një Budë. Majahana, është e përhapur në pleqërinë, vdekjen,
Mongoli, Kinë, Kore, Vjetnam, dhe në Japoni. Mësimet e kësaj shkolle janë të filloi të mendojë për
përmbledhura në librat Sutra (diamant), shtypur në Kinën e vitit 868 p.e.s. natyrën e kësaj bote
Ndjekësit e kësaj shkolle besonin në shumë Buda. dhe vendin e tij në të.
Vajrajana, përfaqëson trashëgiminë tibetiane, u zhvillua gjetë shek. VI. Në Duke parë dhe një
Tibet vihet re një sintezë mes besimit indigjen vendas dhe Budizmit. Klerikët e sadhu (hindu, që
budizmit Vajrajana quhen Lama (udhëheqës manastiri), kryekleriku quhet hiqnin dorë nga të
Dalaj Lama. Kjo shkollë në ditët e sotme vazhdon vetëm në Tibet. gjitha kënaqësitë e
botës, jetonin me
lëmosha, në kërkim
Sipas historisë, Buda ka jetuar përafërsisht rreth viteve 563-483 p.e.r. në të një mençurie më
Indinë Veriore, në vendin e quajtur “Tarai” Gautama ishte i biri i Suddhodanës, të madhe nëpërmjet
anëtarë i kasës së Kshatrjanëve, ose i kastës luftarake, patrik i fuqishëm i fisit meditimit), vendosi
sundues Shakya. E ëma quhej Maya Devi dhe vdiq shtatë ditë pas lindjes së të ndiqte shëmbullin
Budës. Buda është quajtur dhe si “i vetmi i fisit Shakja”. Emri i lindjes ishte e tij që të mësonte
Siddharda (i suksesshëm, i realizuar,..) Mbiemri i familes ishte Gautama. Princi më shumë nga cka
i ri Siddharta u rrit në një familjeje udhëheqësish të pasur, u arsimua në kishte mësuar nga
shkollat më të mira të kohës, krejtësisht i pandërgjegjshëm për botën që e mësimet e
rrethonte. Priftërinjt brahmanë i mësuan atij vedat, teknikën e meditimit etj. brahmanëve.

Pasi kaloi shumë peripeci,
duke medituar nën një
pemë, Buda do të deklarojë
se ai kishte arritur të
zgjidhte fshehtësitë e jetës
së kësaj bote dhe se kishte
gjetur rrugën e shpëtimit
nga rrethi i rinkarnacionit.
Kështu lindi u rrit dhe u
përhap një lëvizje e re
fetare që sot njihet si
Budizmi. Pas kësaj periudhe
Buda filloi të shëtisë
anekënd vendit për të
shpjeguar të vërtetat e
arritura. Ai, për 45 vjet
rrjesht udhëtoi, duke dhënë
mësime përgjatë rrugëve
tregëtare të Indisë dhe
Nepalit të sotëm Verior.
Buda vdiq në moshën 80
vjecare
Budizmi.
Doktrina budiste: në qendër të saj ka
përcaktimin e rrugës që ndihmon për t’u
shkëputur nga vuajtjet e kalimit nga një formë
ekzistence në një tjetër. Shpëtimi sipas budizmit
arrihet duke ndjekur: “Rrugën e mesme”: e cila
sugjeronte as kënaqësinë e pasurisë, me besimin
se duke i dëndur me dhurata të bollshme
priftërinjtë, do të mund të fitonin përkrahjen e
zotave, por as vetëmohimin e ashpër të astekëve
të cilët torturonin veten e tyre fizikisht, me
Kapilavastu
besimin se kjo do t’u sillte shpërblim shpirtëror.
Thelbi i mësimeve budiste përmblidhet tek Katër të Vërtetat e
Shquara:
• Në botë ka vuajtje.
• Ka një shkak për vuajtjen.
• Duke eleminuar shkakun, vuajtjes i vjen fundi. Kjo lidhet me Tetë
rrugët e shënjta. Besimi i drejtë, zgjidhja e drejtë, fjala e drejtë, veprimi
i drejtë, jetesa e drejtë, vendimi i drejtë, të menduarit drejtë, praktika e
drejtë. Ndryshe njihet dhe si rruga e tetë fishte e mësimeve budiste.
 Budizmi.

Rruga e tetëfishtë fisnike: ndahet në tre kategori.

Praktika e mencurisë:
1. Pikëpamjet (mendimet) e drejta.
2. Qëllimi i drejtë, pa urrejtje ose mizori.
Praktika e moralit:
3. E folura e drejtë.
4. Udhëheqja e drejtë.
5. Jetesa e drejtë.
Praktika e disiplinës mendore :
6. Përpjekja e duhur.
7. Ndërgjegja e duhur.
8. Përqëndrimi i Duhur
Ata të cilët ndjekin këtë rrugë sipas budizmit mund të bëhen arhats,“të
shenjtë“, për të cilët nuk do të ketë rilindje të mëtejshme.

Budizmi këshillon për njerëzit dhe pesë ndalesa etike :

•Të qëndrojnë larg vrasjes së krijesave të gjalla.
•Të qëndrojnë larg nga papastërtia/padëliresia.
•Të qëndrojnë larg nga marrja e asaj që nuk i jepet.
•Të qëndrojnë larg gënjeshtrës.
•Të qëndrojnë larg cdo melementi dehës dhe narkotike.
 Budizmi.

Buda transmetimin e doktrinës se tij e ka bërë vetëm në

ligjërime shëtitëse, dhe kjo vazhdoi nga ana e dishepujve
të tij edhe për mbi 400 vjet pas vdekjes së tij. Pas vdekjes
së Budës, pesëqind nga dishepujt u mblodhën në atë që
njihej si Këshilli i Parë budist. Dishepujt me të talentuar
që dinin përmëndësh mesimet e budës ja transmetonin
dijen të tjerëve e kështu me radhë. Vetëm pas Këshillit të
Katërt Budist që u mbajt në Siri Lanka, rreth pesëqind vjet
pas vdekjes së Budës, mësimet e tij filluan të fiksohen në
Kanuni Pali shpesh quhet Tripitaka - "tre
formën e shkrimit. Trupi origjinal i mësimeve
shportat" - sepse është e ndarë në tre
transkriptuar në Sri Lanka nuk ekziston më. Regjistrimi
seksione. Vinaya Pitaka, që rendit
ekzistues që sot e njohim si Pali Canon i takon
rregullat mbi disiplinën e urdhërit
përafërsisht vitit 800. Gradualisht, mësimet e Budës u
monastiror. Sutta Pitaka përmban
përkthyen edhe në gjuhë të tjera si në sanskritisht dhe
doktrinën, diskutimet kryesore të Budës
gjuhët rajonale aziatike. Sipas traditës Budiste Theravada,
dhe të dishepujve të tij. Abhidharma
Pali Canon është koleksioni standard i shkrimeve të
Pitaka, e njohur si shporta me "filozofi
shenjta Budiste: është kanuni i parë i njohur dhe më i
sistematike", detajon doktrinën budiste,
plotë që ekziston sot mbi budizmin. Ai përmban një
veçanërisht në lidhje me natyrën e
koleksion mësimesh (sutta) që i atribuohen Budës
mëndjes. Kjo pjesë sipas gjithë
historik, si dhe seksione mbi rregullat për jetën
studimeve i përket periudhave të më
monastirore dhe filozofinë budiste.
vonshme.
 Budizmi.
Praktika themelore e Budizmin konsiston në
meditimin dhe lutjet në vetmi.
Budizmi nuk pranon ndarjen në kastat
shoqërore. Ata e mbështesin mendimin sipas
së cilës, “sikurse lumenjtë pasi derdhen në
detë e humbasin emrin e tyre edhe emrat e
kastave humbasin, pas futjes në rendin e
Budës”.
Koncepti për jetën e pas vdekjes: Budistët nuk
shprehen qartë për jetën shpirtërore të
pasvdekjes, por ato flasin për nirvanën ku njeriu
arrin përsosjen morale dhe shpirtërore. Edhe në
mësimet budiste shpirtërat rimishërohen, duke u
trupëzuar në krijesa të ndryshme. Shpirtërat e
atyre që bëjnë vepra të këqija së bashku me
karmën përkatëse dënohen në ferr, për një kohë
të gjatë dhe pastaj lindin në tokë me një trup
tjetër, ndërsa vepër mirët fitojnë shpërblimin e të
qëndruarit në botën e zotave dhe sipas
përsosmërisë qëndrojnë në Nirvana.
Nirvana është një gjendje e lëvizshme jo statike.
Njeriu i shenjtë që është ngritur në këtë nivel
punon për lumturinë e të gjitha gjallesave.
Budizmi është një sistem që edukon shpëtimin
individual. Individi mund të arrijë shpëtimin ose
Nirvanën vetëm duke kaluar nëpër krijesa të
panumërta dhe duke braktisur gradualisht
vetveten dhe botën.
 Budizmi.

Adhurimi fillimisht mbahej në stupa ose në

Murgëria përbën thelbin e budizmit. Murgjit
vende të shenjta, që ishin forma arkitekturore
jetojnë në bashkësi ose të vetmuar. Më herët
shumë të lashta. Si fjalë e ka prejardhjen nga
kërkohej që ata të jetonin në pyll, nën qiell të
Sanskritja që do të thotë “pirg” dheu. Më vonë
hapur, nën hijen e një peme. Më vonë u lejua
stupave ju shtua një dhomë si faltore ku mund të
të jetohej në shtëpi dhe më vonë në manastire,
futej brenda vetëm një vizitor. Nga këto forma
e tempuj. Ushqimin e sigurojnë vetëm me anë
primitive, stupa Budiste, evoluoi në elementë të
të lëmoshës. Murgjit përbëjnë shtresën më të
rëndësishëm arkitekturorë. Stupat të cilat në fillim
lartë në budizëm. Jeta e murgut ka tre norma
ishin ndërtime të thjeshta u transformuan në
thelbësore: varfëria, beqaria dhe qetësia.
ndërtime arkitekturore të komplikuara duke marrë
Murgjit nuk kanë pasuri. Budizmi në
dhe emrin pagoda. Adhurimi behet duke stolisur
komunitetin e murgjerve njeh edhe murgeshat,
statujat e Budës me lule e veshje, shoqëruar me
fillesat i gjejmë që në kohën e Budës. Cdo
këngë e lëvdata. Në to nderohet statuja e Budës,
komunitet përkrah murgjit dhe murgeshat e
ndizen famigantë me ere, bëhen lutje. Adhurimi
krahinës me ushqime në formë lëmoshe, si
është individual. Edhe nëpër shtëpi ka një kënd të
falenderim për përkushtimin e tyre për hir të
posacëshm me statujën ose foton e Budës ku
të gjithëve.
kryhen lutjet.