7.

POLAGANJE I MONTAA KABELA

Obzirom na svoju konstrukciju kabelski se vodovi mogu polagati podzemno, jer su
samo oni zatieni od prodora vode kabelskim platem. Ti vodovi mogu se polagati u
zemlju na dva naina: izravno i u kabelsku kanalizaciju. Svaki od tih naina zahtijeva
posebne mjere zatite od mehanikih utjecaja.
7.1. Polaganje kabela izravno u zemlju
Pri polaganju kabela izravno u zemlju poduzima se vie mjera zatite, kao to su:
pravilan izbor trase, propisana dubina ukopavanja, odreena mehanika zatita i
elementi koji upozoravaju na postojanje kabela.
Prvo se obavlja trasiranje, pri emu se utvruju razmaci od vrstih objekata (zgrada,
prometnica i sl.). Zatim se obavlja kopanje rova, runo ili posebnim strojevima
(rovokopai, freze, plugovi). Kopanje se obavlja pravocrtno, a skretanje u luku (polumjer
= 20 D). Normalni profili rovova za polaganje kabela prikazani su na slici 7.1.
Na mjestima na kojima se predvia izradba nastavaka rov se proiruje.
Polaganje kabela obavlja se runo ili pomou vozila, koje se kree uzdu trase. Radi
zatite kabela od slijeganja zemljita, on se u rov polae vijugavo, pa treba raunati s
3% veom duljinom kabela.
Polaganje kabela ispod rijeka i potoka
Pri izboru trase za polaganje kabela u vodu valja voditi rauna o tome da se zadovolje
ovi uvjeti:
obala blaga i nekamenita;
dno bez podvodnih stijena (mulj ili pijesak);
bez jakih vodenih strujanja;
daleko od luka, mostova i sl.;
da se ne nagomilava led.
Kabeli za polaganje u vodu posebne su konstrukcije s legiranim kovinskim platem,
pojaanim pojasnom izolacijom, armaturom i zatitnim slojevima.
Polaganje kabela obavlja se runo (ako je dovoljno plitko) ili pomou specijalnih
brodova, s kojih se kabel sputa preko kolutova. Kako je nemogue polagati kabele u
pravcu, treba raunati s 25% veom duljinom kabela.
Pri izboru trase kabela razliiti su zahtjevi u naseljenim mjestima i izvan njih. Za trasu
u naseljenim mjestima propisana je minimalna horizontalna udaljenost od pojedinih
vrsta podzemnih postrojenja, koja je u rasponu od 0,5 do 1,0 m. Ako se ta udaljenost
ne moe postii, moraju se primijeniti posebne mjere zatite, npr. zatitne cijevi od
betona ili sl. Za trasu izvan naseljenog mjesta propisane su razliite minimalne
horizontalne udaljenosti kabela:
od eljeznikog nasipa ili autocesta 5 m
od ivih ograda 3 m
od stabala drvea 2 m
Za polaganje kabela u naseljenim mjestima propisana je nazivna dubina ukopavanja
80 cm (70-90 cm), a izvan njih 90 cm (60-120 cm).
Kabel se polae u rov vijugavo radi zatite od istezanja (3% vea duljina), na
posteljicu od pijeska debljine najmanje 5 cm, i zatim se zatrpa slojem pijeska debljine
najmanje 15 cm. Pijesak slui kao zatita od mehanikih i kemijskih utjecaja.
Rov u koji je poloen kabel zatrpava se slojevima zemlje debljine 15-25 cm. U
prostor izmeu kabela i povrine zemlje polau se posebne mehanike zatite (opeke,
ili posebni titnici od plastinih masa). Ako se radi o jednom kabelu, mehanika
zatita se postavlja uzdu njega, a ako se radi o dva ili tri kabela, postavlja se


poprijeko. Iznad te mehanike zatite polae se posebna upozoravajua vrpca od
plastine mase ute boje s tekstom Pozor kabel. Ako je kabela vie od tri, polau se
dvije upozoravajue vrpce, s obje strane. Na slici 7.1. prikazani su standardni naini
polaganja kabela izravno u zemlju. Kabeli koji se polau izravno u zemlju moraju
imati armaturu od elinih ica ili vrpci.

Slika 7.1. Standardni naini polaganja kabela izravno u zemlju

Opisani nain polaganja podzemnih kabela izravno u zemlju primjenjuje se u
sluajevima kada se na istoj trasi polae samo jedan kabel ili manji broj. Uz klasian
nain polaganja kabela runim ili strojnim iskopom, ispod cesta ili eljeznikih pruga
kabeli se mogu poloiti i tzv. buenjem. Jedne strane prometnice se iskopa pogodna
jama u koju se montira stroj za buenje, koji okretanjem svojih svrdla izbacuje zemlju
i stvara prostor za uvlaenje plastine cijevi (najee 110 mm).

Slika 7.2. Prijelaz ispod ceste buenjem

Slika 7.3. Prijelaz ispod eljeznike pruge buenjem

Uvlaenje kabela u kabelsku kanalizaciju
Ovaj nain polaganja podzemnih kabela primjenjuje se u sluajevima kada se na istoj
trasi polae vie kabela, to se dogaa obino u gradovima.
Kabelska kanalizacija je u prvo vrijeme raena od betonskih blokova s rupama
promjera 8 ili 10 cm. Betonski blokovi su vrlo teki, pa su se kasnije poele
upotrebljavati cijevi, u prvo vrijeme azbestno-cementne, a zatim od polivinilklorida ili
polietilena, unutarnjeg promjera 10 cm. Koeficijent trenja je u betonskih cijevi 0,6,


azbestno-cementnih 0,5, a u PVC ili PE cijevi 0,4. Meu cijevima kabelske
kanalizacije treba zadrati odreeni razmak - 3 cm, to se postie pomou posebnoga
distantnog elja (sl. 7.4.).

Slika 7.4. Distantni ealj za polaganje cijevi kabelske kanalizacije

Cijevi kabelske kanalizacije polau se na odreenoj dubini, tj. treba ostaviti zatitni
razmak od povrine zemlje, koji iznosi:
na kolniku - 80 cm;
na nogostupu (ploniku) te na zelenim povrinama - 50 cm.
U sluajevima kada se ne moe postii potreban zatitni razmak, izvodi se posebna
zatita od betona.
Da bi se kabelska kanalizacija mogla koristiti, na odreenim se razmacima (60-100
m) grade zdenci. Lokacija zdenaca prilagouje se mjestima ravanja kabela, odnosno
terenskim prilikama. Dimenzije zdenca ovise o broju cijevi kabelske kanalizacije,
koje u njega ulaze, pa se razlikuju:
Duljina irina Dubina
- za vie od 16
cijevi
2,2 m 1,8 m 1,8 m
- za 4 do 16 cijevi 2,0 m 1,5 m 1,8 m
- za do 4 cijevi 1,5 m 1,1 m 1,8 m

Zdenci imaju oblik kvadra, obino s odrezanim postranim kutovima, pa im je presjek
osmerokutan. Grade se od opeka ili betona. Na unutarnje stijenke zidova zdenca
ugrauju se konzole za voenje kabela. U zdenac se ulazi kroz otvor na stropu
dimenzija 60x60 cm, koji na sebi ima poseban eljezni poklopac. Postoje dvije
izvedbe tih poklopaca:
teki (ako je u kolniku);
laki (ako je u nogostupu).
Na slici 7.5. prikazan je uzduni profil tipinog zdenca kabelske kanalizacije.
Ako kabelska kanalizacija mora imati velik broj cijevi (ukupna povrina profila
kanalizacije vea od 1 m
2
), to je najee sluaj na ulazima u zgrade centrala, onda
se grade posebne tzv. kabelske galerije. To su pravi podzemni hodnici priblinog
profila 22 m, koji na zidovima imaju konzole za voenje kabela.
Kabeli koji se polau u kabelsku kanalizaciju ili kabelsku galeriju ne moraju imati
armaturu, jer su zatieni od mehanikih oteenja.




Slika 7.5. Zdenac kabelske kanalizacije

Distributivna telekomunikacijska kanalizacija
Distributivna telekomunikacijska kanalizacija (DTK) je nastavak klasine kabelske
kanalizacije, a predstavlja mreu podzemnih cijevi za zatitu i razvod
telekomunikacijskih kabela. Ona se sastoji od kanalizacijskih cijevi za provlaenje i
polaganje kabela i tipskih montanih zdenaca. DTK omoguuje: potpunu realizaciju
nove pristupne mree uvlanim kabelima, brzu i jednostavnu zamjenu postojeih
kabela, popravak kabela u sluaju oteenja i kvarova bez oteenja zemljita i
prometnih povrita, te jednostavno proirenje postojee telekomunikacijske mree.
Za kanalizacijske cijevi se koriste PVC cijevi 110 i PEHD cijevi 100, 75, 50 i 40.
Za nastavljanje cijevi koriste se posebne vodonepropusne spojnice odgovarajueg
promjera prema promjeru cijevi.
Popreni presjek rova za postavljanje cijevi u distributivnu telekomunikacijsku
kanalizaciju prikazan je slikom 7.6.

Slika 7.6. Popreni presjeci rova u zemlji

Montani zdenci osnovne namjene prikazani su slikom 7.7.
Za vee dubine polaganja koriste tipski zdenci sa srednjim elementom, a u sluaju
potrebe ugradnje kabelskih zadenaca na trasi postojeih kabela koriste se montani
zdenci za prihvat postojeih kabela. Takvi zdenci moraju omoguiti prihvat i spajanje
na postojei telekomunikacijski kabel.




Slika 7.7. Prostorni prikaz tipskih montanih zdenaca osnovne namjene

7.2. Polaganje i montaa kabela u kabelskoj kanalizaciji

Polaganje kabela u kabelsku kanalizaciju
U kabelsku kanalizaciju uvlae se normalno uvlani kabeli (bez armature).
Kroz jednu cijev kanalizacije uvlai se uglavnom jedan kabel, a moe i vie njih ako
im zajedniki promjer ne prelazi 60 mm.
Kabel ne smije imati nastavak u rasponu izmeu dva zdenca.
Redoslijed zauzimanja cijevi u kanalizaciji obavlja se u vertikalnim redovima odozdo
prema gore.
Kabelska se kanalizacija prvo mora osposobiti za uvlaenje kabela - provjetravanjem
zdenaca (dizanjem poklopca), te ienjem cijevi (etkama i valjcima). Kabel se


uvlai u cijev pomou elinog ueta to se privrsti za kabel posebnim elinim
arapama (slika 7.8. i 7.9.), koje su zatvorene (mogu se montirati samo na kraj
kabela) ili otvorene, odnosno na niranje (mogu se montirati i na sredini kabela).
Prije uvlaenja kabel se premazuje vazelinom.

Slika 7.8. Uvlaenje kabela u kabelsku kanalizaciju

Slika 7.9. Razliiti tipovi kabelskih arapa

Uvlaenje kabela obavlja se ravnomjernim povlaenjem vunog ueta, runo ili
pomou vitla (runi pogon ili motor).

Povlaenje zranih kabela po uporitima
Pri izboru trase za povlaenje zranih kabela treba voditi rauna o sljedeem:
ne smiju ii usporedno s vodovima jake struje ako je razmak izmeu njih mali;
najmanja visina kabela mora biti 3 m (od tla) ako je na ploniku, odnosno 6 m
ako je na kolniku;
najmanja udaljenost od ograda mora biti 3 m.
Prije povlaenja kabela montiraju se krajnji i prolazni nosai. Zatim se potegne nosivo
elino ue ili sam kabel ako je samonosiv, i to runo ili pomou vitla. Na kraju se
obavi zatezanje i definitivno privrenje kabela.
Polaganje instalacijskih kabela po zgradama
Pri izboru trase za instalacijski kabel treba voditi rauna o sljedeem:
pri horizontalnom polaganju kabela treba koristiti hodnike podruma, prizemlja
ili potkrovlja zgrada;
pri vertikalnom polaganju kabela treba koristiti svjetlarnike i dvorine zidove
zgrada;


pri polaganju kabela po unutarnjim zidovima zgrada treba izbjegavati otvore
za ubacivanje ogrjeva, prostorije u kojima su smjetene kotlovnice,
akumulatorske baterije i slino, te druge instalacije (plinovodne, vodovodne,
kanalizacijske, elektrine itd.).
Polaganje kabela po zidovima moe biti podbukno ili nadbukno. Pri podbuknom
polaganju potrebno je prije ponovnog bukanja snimiti poloaj kabela. Pri
nadbuknom polaganju kabela koriste se obujmice, stremenke, kuke i konzole, ovisno
o broju i promjeru kabela koji se privruju za zid avlima ili vijcima.
Pri promjeni pravca polaganja kabela, bilo uzdu zidova ili pri prolazu kroz zidove,
polumjer krivine mora biti najmanje dvadeset puta vei od promjera kabela koji se
polae.

Postavljanje montanih kabela
Montani kabeli povezuju pojedine ureaje odnosno dijelove pojedinih ureaja.
Osnovni principi pri polaganju tih kabela su
montane kabele treba polagati uvijek u snopovima, simetrino, to manje
upadljivo (uz nosae postolja) i sa to manje krivina;
u snopu ne smije doi do krianja meu pojedinim kabelima, odnosno izmeu
pojedinih slojeva;
savijanje kabela mora biti s odgovarajuim polumjerom krivine, uz pomo
drvenoga kalupa;
uvijek se mora predvidjeti prostor za naknadno polaganje montanih kabela,
do popunjenja krajnjega kapaciteta ureaja.
Prvi red montanih kabela privruje se neposredno na nosivu konstrukciju postolja
prethodno navotenim konopom posebnom iglom.
Na onim mjestima na kojima postoji opasnost od oteenja treba snop montanih
kabela zatititi ljebovima.
Nastavljanje kabela
Kako su kabeli ogranienih duljina, moraju se u odreenim razmacima nastavljati.
Pritom se razlikuju dvije osnovne radnje: nastavljanje vodia u kabelu te nastavljanje
ostalih dijelova kabela (plat, armatura i zatitni slojevi).
Nastavljanje vodia
Vodii u kabelu mogu se nastavljati na vie naina:
uvijanjem tj. vrtnjom vodia jednog oko drugoga (sl. 7.10.);
lemljenjem;
kovinskim cjevicama (stiskanje ili lemljenje);
konektorima, koji se montiraju runim ili strojnim stiskanjem (sl. 7.11. i
7.12.).

Slika 7.10 Nastavljanje vodia uvijanjem



Slika 7.11. Konektor za spajanje strojnim stiskanjem (25 parni)

Slika 7.12. Konektor za runo stiskanje (1 par)
Preko neizoliranoga spojnog mjesta navlai se izolirna cjevica (osim konektora, ija
konstrukcija osigurava izolaciju spoja).
Koji e od moguih naina nastavljanja biti primijenjen, ovisi o promjeru vodia te o
vanosti kabela.

Nastavljanje kabela s kovinskim platem
Kovinski kabelski platevi nastavljaju se najvie lemljenjem (slika 7.13.), s tim da se
za razliite vrste kovinskog plata (olovo, aluminij, elik) upotrebljavaju razliite
vrste lema.

Slika 7.13. Nastavljanje kabela s olovnim platem pomou olovne spojnice lemljenjem

Nastavljanje kabela s termoplastinim platem
Termoplastini kabelski platevi nastavljaju se na razliite naine, koji se mogu
podijeliti u dvije osnovne skupine:
Pri tzv. toplim postupcima nastavljanje kabelskog plata obavlja se veim ili manjim
zagrijavanjem plata odnosno spojnice. Najpoznatiji su:
varenje (PE)
primjena tzv. termosteuih spojnica (slika 7.14.) od umreenog polietilena,
koje se zagrijavanjem steu i tako zabrtve unutranjost spojnice.

Slika 7.14. Nastavljanje kabela s plastinim platem pomou termoskupljajue
spojnice


Izgled zavrenog spojnog mjesta zatienog termoskupljajuom spojnicom prikazan je
slikom 7.15.

Slika 7.15. Zavrena termoskupljajua spojnica

Pri tzv. hladnim postupcima nastavljanje kabelskog plata obavlja se bez zagrijavanja
plata, dakle na hladno. Najpoznatija su nastavljanja:
primjenom tzv. mehanikih spojnica, kod kojih se brtvljenje postie
stiskanjem gumenih brtvila vijcima;
zalijevanjem spojeva vodia poliesterskom ili epoksidnom smolom u
posebnom kalupu.
- primjenom tzv. Gel spojnica, kod kojih se brtvljenje postie utiskivanjem
kabela i spojenih vodia u specijalnu gel masu (slika 7.16.).

Slika 7.16. GELSNAP spojnica

Nastavljanje armiranih kabela (podzemnih i podvodnih)
Na armiranim kabelima prvo se obavlja nastavljanje plata kabela na jedan od prije
opisanih naina (ovisno o vrsti). Nakon toga se na tu unutarnju spojnicu, odnosno na
krajeve kabela s armaturom montira tzv. zatitna spojnica (slika 7.17.), koja je obino
od ljevanog eljeza. Obino se sastoji od dva dijela koji se meusobno spajaju
vijcima. Unutranjost zatitne spojnice puni se posebnom masom, koja ne doputa
prodor vlage do unutarnje spojnice.

Slika 7.17. Presjek spojnice na kabelu s kovinskim platem


Zavravanje kabela
Pri uvoenju kabela u zgrade, oni se moraju zavriti na posebnim zavrnim
elementima, koji omoguuju prijelaz na obino tanje zavrne, razvodne ili
instalacijske kabele. Pritom se opet razlikuju dvije osnovne radnje: zavretak vodia
iz kabela, te zavretak kabelskog plata (ostali dijelovi kabela - armatura i zatitni
slojevi - zavravaju prije zavrnih elemenata).
Zavretak vodia
Vodii iz kabela mogu zavriti na zavrnom elementu na vie naina:
pod vijcima;
na lemnim iljcima (lemljenjem);
na tzv. WIRE WRAP iljcima (omatanjem);
na tzv. FASTON iljcima (naticanjem);
na tzv. LSA (Lotfrei - bez lemljenja, Schraubfrei - bez vijaka, te
Abisolierfrei - bez skidanja izolacije) kontaktima (pomou posebnih alata razmaknu
se eljusti ovih kontakata, koje se nakon izvlaenja tih alata stisnu i zagrizu kroz
izolaciju do vodia) (sl. 7.18.).

Slika 7.18. LSA zavrna regleta

Zavretak kabela s izolacijom papir-zrak
Budui da je izolacija papir-zrak higroskopna, tj. upija vlagu, mora zavrni element
biti hermetino zabrtvljen. Najvie se koriste dva takva elementa:
Zavrni nastavak (slika 7.19)
Izradba zavrnih nastavaka slina je izradbi obinih nastavaka na kabelima. Obino
imaju oblik okrenute boce, koja je na donjem dijelu zabrtvljena lemljenjem za
kovinski plat kabela, a na gornjem dijelu zalijevanjem meuprostora posebnom
masom za brtvljenje.

Slika 7.19.. Zavretak kabela s papirno-zranom izolacijon i olovnim platem na
zavrnom nastavku


Kabelska glava (slika 7.20.)
Druga vrsta zavrnih elemenata kabela s papirnom izolacijom i kovinskim platem je
tzv. kabelska glava, pri kojoj se vodii iz kabela leme na iljke za lemljenje, a
unutranjost se glave hermetizira lemljenjem poklopca glave na njeno kuite sa
stranje strane, te uvodne cijevi za kovinski plat kabela na donjoj strani glave.

Slika 7.20. Zavretak kabela s papirnom izolacijom i olovnim platem na kabelskoj
glavi

Zavretak kabela s termoplastinom izolacijom
Termoplastina izolacija nije higroskopna, tj. ne upija vlagu, pa zavrni elementi ne
moraju biti zabrtvljeni kao u papirne izolacije, pogotovu ako su kabeli ispunjeni
masom za punjenje. Najvie se koriste dva takva elementa:
Zavrni nastavak
Izradba zavrnih nastavaka slina je izradbi obinih nastavaka na kabelima s
termoplastinom izolacijom s tim to se od toplih postupaka najvie koristi montaa
termosteue spojnice, a od hladnih postupaka zalijevanje spojeva vodia smolom
pomou posebnoga kalupa. Zavrne spojnice imaju oblik okrenutog lijevka, koji
omoguuje prijelaz s jednoga debljega kabela (obino odozdo) na vie tanjih kabela
(na gore).
Kabelska letvica (regleta)(sl. 7.21.)
Druga vrsta zavrnih elemenata kabela s termoplastinom izolacijom je tzv. kabelska
letvica ili regleta, koja se sastoji od prikljune ploe, kuita i eventualno poklopca.
Prikljuna ploa sastoji se od izolacijske ploe (obino bakelit ili neka druga plastina
masa) u koju su upreane mesingane spojnice koje s jedne strane obino imaju vijke,
na koje se prikljuuje instalacija, a s druge strane iljak za lemljenje, WIRE WRAP
ili FASTON, odnosno LSA kontakte na kojima zavravaju kabelski vodii.



Slika 7.21. LSA rastavna regleta


7.3. Polaganje TK vodova u zgradama
Openito
Voenje TK vodova po zgradi naziva se kuna instalacija. Na slici 7.22. prikazan je
tipini primjer kunoga telefonskog razvoda.
Pretplatniki kabel, koji dolazi od ATC obino podzemno, zavrava u zgradi u
ormariu, to se nalazi na mjestu koncentracije kune instalacije, na kabelskoj glavi.
U ormariu zavravaju i instalacijski vodovi svakog stana obino na kabelskim
letvicama (regletama).
Instalacijski vodovi mogu se voditi po zgradi na vie naina:
bez zatite (u tom sluaju to moraju biti kabeli);
u instalacijskim cijevima (najei sluaj osobito u stambenim zgradama);
u instalacijskim kanalima (u poslovnim zgradama).

Slika 7.22. Kuni telefonski razvod


U sva tri sluaja voenje instalacijskih vodova moe biti:
podbukno i
nadbukno.
Podbukni nain voenja ostavlja ugodniji dojam, jer se instalacija ne vidi, a
instalacijski vodovi su zatieni, ali to je ujedno i znatno skuplje. Nadbukni nain
voenja nije estetski, jer je instalacija vidljiva. Instalacijski vodovi su manje zatieni,
ali je to znatno jeftinije. Taj nain se primjenjuje kao privremeno rjeenje ili na
zidovima od armiranog betona, na kojima nisu ostavljeni kanali za instalacije.
Instalacijske cijevi
Prije su se mnogo upotrebljavale tzv. Bergmanove cijevi (kovinske, s izolacijskim
ulokom), ali danas se najvie koriste PVC cijevi, obino rebraste radi lakeg
savijanja.
Ako se telefonske instalacije vode paralelno s drugim instalacijama, moraju se
zadrati minimalni razmaci (sl. 7.23.):
od drugih TK instalacija 10 cm;
od elektrine instalacije 20 cm.

Slika 7.23.. Postavljanje instalacijskih cijevi

Krianje telefonske instalacije s drugim instalacijama treba izbjegavati, a ako se ipak
izvodi, onda to treba initi pod pravim kutom na razmaku od 1 cm ili najmanje 3 mm.
U tom sluaju treba izmeu instalacija ugraditi posebnu izolaciju.
Promjena pravca izvodi se u luku, a na slobodnim povrinama samo s razvodnim
instalacijskim kutijama. Te kutije postavljaju se i na mjestima ravanja cijevi, tamo
gdje se mijenja dimenzija cijevi, kada cijev ima dva uzastopna luka, te ako je cijev
dulja od 6 m. Tipini nain postavljanja razvodnih instalacijskih kutija pokazan je na
slici 7.24..

Slika 7.24. Postavljanje razvodnih instalacijskih kutija

Instalacijski kanali
Mogu biti kovinski ili od plastinih masa (obino PVC). Obino imaju vie ljebova
(najee 3), koje pokriva zajedniki poklopac. Tipini nain postavljanja
instalacijskih kanala prikazan je na slici 7.25. S obzirom na nain voenja postoje:
zidni instalacijski kanali (sl. 7.26.) i
podni instalacijski kanali.



Slika 7.25. Postavljanje instalacijskih kanala
Razliite instalacije mogu se voditi zajednikim kanalom ali u posebnim ljebovima,
samo razvodne kutije ne smiju biti zajednike.

Slika 7.26.. Zidni instalacijski kanal
U sluaju uporabe kovinskih instalacijskih kanala, kovinske dijelove treba obavezno
uzemljiti.