ang dula ay isang uri ng akda na nag

sisimula sa tula o sa tuluyang

pangungusap na naglalarawan ng
buhay o ugali sa pamamagitan ng mga
usapan at kilos ng mga tauhang
tumutupad upang itanghal sa dulaan
ang tiniyan na drama ay yaong
karaniwang may maigting na paksa at
makabuluhang suliranin
ang dula ay isa sa maraming paraan ng
pagkukuwento itoy may tawag na
hango sa salitangn griyego (drama)
nangangahulugang gawin o ikilos

ang dula ay maningas na paglalahad ng
mga katotohanan itoy propagandista at
editoryan sa layunin at anyo at
naglalayong makalikha ng kabalahan at
makabuo ng pag babago kayat nag
lalantad ng pakikisangkot ng mga
manonood sa dalawang antas ang
pagkakilala sa pamamagitan ng
kapantayang panlipunan at pangganyan
upang maiwasto ang mga kawalang
katarungan

Matandang panahon
Ayon kay jose arrogante nagsimula ang
dula sa pilipinas noong matagal na
matagal pa bago dumating ang mga
espanyol nag ugat ito sa mga ritwal at
seremonyang isinagawa noon ng
atingmga ninuno gaya ng pag tatanim
ng kamote sa kabikulan .

Panahon ng espanyol
Sinabing hindi pa man dumarating ang
mga espanyol ang dulpo at karagatan
ay nilalaro na itoy sa panahon lamang
na ito lubos na nakilala dahil ang pag
sasagawa nito ay iniaagay sa
panrelihiyong kaugalian tuwing may
namamatay

Ipinalalabas bilang pang aliw sa mga
naulila ginaganap ito ika sa ika 30 ng
pagkamatay at unang taon ng
kamatayan maaari rin itong ganapin sa
buong panahon ng nag darasal para sa
kaluluwa ng namatay mula sa una
hanggang ika 9 na araw at sa unang
taon ng kamatayan

a. Tibag
Isang pagtatanghal tuwing buwan ng
mayo ipinapakita dito ang pag
hahanap ni santa elena sa krus na pinag
pakuan kay kristo

b. flores de mayo
pag aalay ng bulaklak sa biheng maria
mga kabataang babae at lalaki na mga
nakadamit na puti ang nagsasagawa
nito umaawit sila ng dios te salve


c. pangangaluluwa
ito ay pananapatan sa buhay ng ulang
kabataan tuwing bisperas ng araw ng
mga patay mabiro ang kaugaliang ito
dahipl nauuwi sa pag nanakawan ng
manok sa silong ng pinanapatang
bahay upang ang mapagbintangan ay
ang kaluluwa ng sinomang namatay

d. ninyos inocentes
isang dulang sadyang makabagbag sa
mga bagong silang na paslit sa utios ni
haring herodes na lubhang nanibugho
sa pagsilang ni jesus na itinadhanang
maging hati ng mga hari

e. pananapatan
isinasagawa tuwing ika disyembre 24 ng
gabi bago ang misa de gallo may
gaganap bilang joe at maria na mag
hahanap ng bahay na masisilungan
upang doon isilang ang tagapagligtas
f. moriones o morion
nagsisimula ito tuwing miyerkules santo at
natatapos sa linggo ng pagka buhay
nakasuot ng maskata at nakadamit ng
senturyon ang mga kasali ito ay pagalala
sa buhay ni longinus a isang bulat at
naatasan butasin ang tagiliran ni hesus at
nang matalamsikan ng dugo ang kanyang
mukha ay nakakita siya at sa galit ni pilato
sa kanya pinaputol ang ulo nya at
pinarada sa buong bayan ang katawan

G. Trahedya
ang tema nito ay mabigat o
nakakapagpasama ng loob kaya
nakaiiyak, nakalulunos ang mga tauhan
karaniwan silang nasasaldak sa
kamalasan kabiguan kawalan at
maging sa kamatayan kaya
nagwawakas na malungkot

H. Melo drama o soap opera
ito ay sadyang namimiga ng luha sa
manonood na parang wala ng
masayang bahagi sa buhay ng tauhan
kundi pawing problema na lamang ang
nangyayari sa araw-araw


I.Tragikomedya -
ito ay magkahalong katatawanan at
kasawian gaya ng mga dula ni shakespear
na laging may mga tauhang katawatawa
tulad ng paraso para magsilbing
tagapagpatawa subalit sa banfang huli
naging malungkot na dahil nasawi o
namatay ang bida o mga bida




Ang panahon ng amerikano
Namulaklak sa panahong ito ang sarsuwela
na sinasabing pumatay sa moromoro o
kemedya nag sagawa kasi ito ng moro
moro dahil wala nang ibang paksa dati
kung di komedya naging kontrobesyal dati
ang sarsuwelang R.I.P ni severino reyes
sapagkat itoy nagpapahiwatig ng
kamatayan o katapusan ng moromoro


Panahon ng hapon
Sa pag pasok ng mga hapon ipinasara ang mga
sinehan dahil halos lahat nh mga pelikula ay galing
sa hollywood mangyariy nais nilang burahin
alinmang kulturang ibinigay sa atin ng buong asya ng
mga amerikano , ipinag bawal din ang ingles
nawalan ng trabaho ang mga artista sa pelikula
muling nabuhay ang tanghalan o dulaan .
nagingpaksa ng dula ay karaniwang katatawanan
upang magsilbing gamot pampalimot sa
kalungkutang daladala ng digmaan nagkaroon ng
silbi ang metropolian theatre dito na ipinalabas ni
cruz balmaceda katulad ng sino ba kayo , higanti ng
patay , libingan ng bayani , at dahil sa anak
Ang panahon ng republika
Noong 1946 sa muling pagbabalk ng
mga amerikano sinikap na muling ibalik
ang sigla ng sarsuwela


Samantala nooong dekada 50 ang dulang may
iisaghing yugto ay binuhaw ng timpalac na palanca
na hanggang sa kasalukuyan aykasama sa kategorya
ng patimpalak nakakalungot nga lamang na ilan
lamang sa mga dulang ito ang naitanghal ang
karamihan sa mga ito ay naimbak sa tanggapan ng
institusyong nagpapatimpalak.

Ang dekada 60 ay nag anyaya ng panibagong pag
asa sa dula sapagkat kabikabila ang mga samahang
itinatag ng mga mandudula gaya ng PETA ni Cecile
guindote na naging asawa ng dating senador
Hereson Alvares ang U.P. Mobile Theater ni wilfredo
ma. Guerrero at marami pag iba .

Nang sumapit ang dekada 70 muling nanariwa
ang dulang pagiging instrument nito bilang
propaganda tagapaghasik ng paghihimagsik
kakikitaan ng pakikisangkot sa lipunan .
nagtanghal muli ang mga dulan mapupulitika
bilang protesta noon sa namamayaning
pangingikil ng mga dayuhang amerikano.

Sa pagpasok ng dekada 80 naging paksa ang
mga base military ng amerikano at ang
kaoangyarihang nukleyar nagkaroon din ng
pagsasalin ng dula ni shakespear at iba pang
dulang clasiko sa pangunguna ni rolando tinio
ng teatro pilipino


Hindi rin malilimutan ang mga broadway
na naitanghal sa pilipinas na dinala nina
zenaida amador na ang layunin marahil ay
upang maipalasap naman sa mga pilipino
ang mga dulang itinanghalsa newyork

Bilang panlibangan ngayoy patok na
patok hindi lamang sa kabataan ang
maiiksing skit na itinanghal sa mga
commedy bar ng mga stand up comedian
na kakikitaan na rin ng mga elemento ng
dula


Gaya ng iyong naunawaan sa naungan
aralin ang ritwal at seremonya ang
sinasabing pinagugatan ng dula sa
pilipinas bunga ng pananakop ng mga
dayuhan nagkaroon ito ng ibat ibang uri
ilan sa mga ito ay ang senakulo tibag
panunuluyan moro moro o komedya
sarsuwela at iba pa


1. senakulo - ay isang dulang nag sasalaysay ng buhay at
kamatayan ng ating mahal na poong hesu kristo at
masasabing parang pasyong itinanghal sa entablado .
2. panunuluyan - isinasagawa ito tuwing ika disyembre 24
may gaganap na joseph at maria na hahanap ng
masisilungan at pag aanakan sa ating panginoong hesu
kristo.
3 .moromoro o komedya - bagamat magkaiba tulad ng
sabi nina agoncillo at guerrero ay naipagkamali ng mga
mamamayanna iisa sapagkat ang diwa at larunin ay
magkatulad magpalaganap ng relihiyon at manlibang
4.sarsuwela - ang maninigning na sarsuwelang sinulat ng
mga mandudulang pilipino ay kabilang sa unang bahagi
ng panahon ng mga amerikano ngunit ang simula at ang
unang pagpasok ng diwa ng sarsuwela sa pilipinas ay
nangyari sa panahon ng kastila

Iisahing yugtong dula o duladulaan ito
ay maikling dula na binubuo lamang ng
isang yugto.
Dalawang yugtong dula ang dulang
ito ay may katamtamang haba lamang
hindi gaanong maikli at hindi gaanong
mahaba
Tatluhang yugtong dula mahaba ang
dulang ito na kadalasay binubuo ng
tatlong yugto o higit pa.

Ang banghay
Pasalaysay na pagkakasunodsunod ng mga pangyayri sa
dula ang banghay ang mga kilos at insidenteng
inilalarawan sa dula ay isin asalaysay ng mandudula .
nanatili ang banghay sa mga yugto ang dula ay
karaniwang nahahati sa tatlo o dalawang yugto ngunit
maari rin namang higit pa sa tatlo.

Ang tauhan
Nilikha ng mga imahinasyon ng mandudula ang mga
tauhan sa pamamagitan ng mga usapan at direksyong
pantanghalan binubuhay ng iskrip ang mga tauhan
naaayong sa bilang ng tauhang gaganap
Mayroong dalawang uri ng tauhan sa dula . ang
propagandista na siyang bida o bayani sa dula at ang
antagondista ang kalaban ng bida na siyang naghaharap
sapangunahing tauhan ng katunggaling lakas . sinasabi ito
ang kaluluwa ng dula.


Ang kaisipan
Sa nakararaming mambabasa ang kaisipan
ng dula ang paksa nito at ang mga ideya nito
ay nakahihigit ns katangian sa alinmang
sangkap ng dula ito ang naiiwan sa isipan ng
sinoan kung nahawi sa ang tabing ng
tanghalan o natakpan na ang mga pahina ng
aklat .

Ang tagpuan at mga kumpas
Ang tagpuan ay sagisag na tumutulong upang
malaman ng mga manonood kung kailan
nangyayari ang dula at upang bigyan ng
kahulugan ang dula


Ang pagganap ng papel at pagganyak
Nababakas sa mga kilos at mga iru ng pagsasalita
ang pagganap ng papel ng isang tuhan sa dula
maraming nagaganap sapagkpat iba iba ang
katauhan ng bawat tao tungkol sa kabutihang asal
karunungan at damdamin

Ang dakilang palabas
Ang dakilang palabas ay ang mga bagaybagay na
nakikita ng mga manonood sa tanghalan ang
unang elemento nito ay ang mismong tanghalan at
ang pisikal na sangkap nito kabilang din dito ang
mga tanawin at mga kagamitan sa tanghalan
kasuotan makeup pang iilaw blocking musika tunong
at iba pa

Napatunayan sa nakaraang aralin ang
kahalagahansa pagaaral ng mga
elemento ng dula sa pagtatapos ng
araling ito ay pag aaralan mo naman
ang mga bahagi ng dula - ang yugto
tanghal eksena at ang tagpo
Yugto ang ppinakamalaking tipak na
bahagi sa dula binubuo ito ng mga
eksena at tagpo gaya ng
napapagaralan mo sa mga naunang
aralin ang isang yugto ay maituturing na
dula na o mas kilala sa tawag na one
act play

Tanghaleksena sa bahaging ito
nagaganap ang paguusap ng mga
tauhan sa dula ang tunggalian paglutas sa
suliranin ng pangunahing tauhan ay
bahagi rin nito

Tagpo ang bumubuo sa bawat yugto
makikita ito sa bawat yugto ng dula
maaring tagpo sa pagitan ng
magkatungali tagpo sa pagitan ng
magkasintahan at tagpo kung saan
nagaganap ang tungalian.