KASAYSAYAN NG DULA

ANG MAKULAY NA MUNDO NG DULA

Ang dula ay isang uri ng panitikang ang pinakalayunin ay itanghal sa tanghalan.
Mauunawaan at matutuhan ng isang manunuri ng panitikan ang ukol sa isang dula sa
pamamagitan ng panonood.
Gaya ng ibang panitikan, ang karamihan sa mga dulang itinatanghal ay hango sa totoong
buhay maliban na lamang sa iilang dulang likha ng malikhain at malayang kaisipan.
DULANG PILIPINO
KASAYSAYAN NG DULANG PILIPINO
Bago natin talakayin ang kasaysayan ng dulang Pilipino, makabubuti sigurong alamin muna
natin ang kahulugan ng dula o drama. Ito ay nag- ugat sa salitang Griyego na ayon sa
diksyonaryo, ang ibig sabihin ay pampanitikang komposisyon na nagkukuwento sa
pamamagitan ng wika at galaw ng mga aktor. Ayon sa mga mananalaysay, ang dula o
drama ay maaaring ipaliwanag sa dalawang paraan.
Sa isang dako, ang tunay na drama ayon kay Sebastian ay nagsimula noong mga unang
taon ng pangungupkop ng mga Amerikano. Idinagdag pa ni Tiongson na ang drama ay
binubuo ng tanghalan, ibat-ibang kasuotan, skripto, characterization, at internal conflict.
Ito ang pangunahing sangkap ng tunay na drama ayon sa banyagang kahulugan. Sa
kabilang dako, ayon sa mga aklat, ang drama ay drama kahit wala ang mga sangkap na
nabanggit. Ito ang dramang Pilipino. Ayon pa rin kay Tiongson, memises ang pangunahing
sangkap ng dulang Pilipino. Memises ay ang pagbibigay buhay ng aktor sa mga pang-arawaraw na pangyayari sa buhay ng mga Pilipino. Ito rin ang malaking pagkakaiba ng banyaga
sa Pilipinong dula.
Inilalarawan sa tunay na Pilipinong dula, ang mga pangarap ng bansa. Dito ipinapakita ang
mga katutubong kultura, paniniwala, at tradisyon. Ikinukuwento rin ang paghihirap at
pagpupunyagi sa buhay ng mga katutubong Pilipino. Dito rin mamamalas ang ibat-ibang
anyo ng kanilang pamahalaan at uri ng lipunan. Samakatuwid, ang tunay na dulang Pilipino
ay nagbibigay ng mas malawak na pang-unawa sa kulturang Pilipino at nagbibigay ng
kasagutan sa mga pangangailangan ng mga Pilipino. Higit sa lahat, itoy nagsisilbing gabay
para sa kabutihan ng mga mamamayang Pilipino.
Ang kasaysayan ng dulang Pilipino ay isinilang sa lipunan ng mga katututbong Pilipino bago
pa dumating ang mga dayuhang mananakop. Ayon kay Casanova, ang mga katutuboy likas
na mahiligin sa mga awit, sayaw at tula na siyang pinag-ugatan ng mga unang anyo ng
dula. Ang mga unang awitin ay nasa anyo ng tula. Ang mga katutubo rin ay mayaman sa
epikong bayan na kalimitay isinasalaysay sa pamammagitan ng pag-awit. Ang mga awit,
sayaw, at ritwal ay karaniwang ginaganap para sa pagdiriwang ng kaarawan, binyag,
pagtutuli, ligawan, kasalan, kamatayan, pakikipagdigmaan, kasawian, pananagumpay,
pagtatanim, pag-aani, pangingisda, atbp. Bago dumating ang mga dayuhang mananakop,
ay mayroon ng ilang anyo ng dula ang mga katutubong pilipino.

Mga Katutubong
Dula
Bikal at Balak
Karilyo
Bayok at Embayoka
Kasayatan
Dallot
Pamanhikan
Dung-aw
Hugas Kalawang
Dalling-Daling

MGA URI NG DULANG PILIPINO

Mga Dula sa Panahon ng
Kastila
Dula sa Panahon ng mga Amerikano
Moro-Moro
Sarsuwela
Senakulo
Dula sa Makabagong Panahon
Karagatan
Duplo
Dulang Pantanghalan na may ibat ibang
Salubong
tema
Paglakad ng Estrella at ng
Birhen
Pinetencia
Dulang Musikal
Carillo
Puteje
Juego de Prenda
Bulaklakan
Pananapatan
Moriones

Dalit Alay (Flores de Mayo)

Pangangaluluwa
Panunuluyan
Tibag
Santakrusan
Papuri/Putong

Ayon sa mga manunulat, ang matatawag na tunay na uri ng dula ay nagsisimula sa mga
unang taon ng pananakop ng mga Amerikano. Bagaman may mga dulang napanood at
pinaglibangan ang mga katutubong Pilipino bago sumapit ang panahong ito, ang mga tunay
na dulang sinasabing nagtataglay ng pinakamalalim na pangarap ng isang bansa,
naglalarawan ng sariling kaugalian, naglalahad ng buhay ng katutubong tulad ng nasa lona
at nagpapakilala ng papupunyagi ng mga tao ng isang bayan upang mabuhay, ay wala
noon. Ang pagdating ng mga Kastila sa Pilipinas nagbigay panibagong sangkap sa mga
katutubong dula. Ang mga dulang kagaya ng komedya ay kinasangkapan ng mga Kastila
upang mapalaganap ang Katolisismo sa kapuluan.
Ang dula sa ating bansa ay kasintanda ng kasaysayan ng Pilipinas. Bahagi na ito ng ating
tradisyon. Mga tradisyong nagbibigay ng katauhan sa mga Pilipino. Sa paglipas ng mga
taon, nagbabago ang anyo ng mga dulang Pilipino. Ngunit iisa ang layunin ng mga
mandudula: ang aliwin ang mga mamamayang Pilipino at higit sa lahat, bigyang buhay ang
mga pangyayari sa buhay Pilipino.
Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na dula na tinatawag na iskrip.
Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula, sapagkat ang tunay na dula ay yaong
pinanonood na sa isang tanghalan na pinaghahandaan at batay sa isang iskrip.
Sangkap ng dula
Tagpuan panahon at pook kung saan naganap ang mga pangyayaring isinaad sa
dula
Tauhan ang mga kumikilos at nagbibigay-buhay sa dula; sa tauhan umiikot ang
mga pangyayari; ang mga tauhan ang bumibigkas ng dayalogo at nagpapadama
sa dula
Sulyap sa suliranin bawat dula ay may suliranin, walang dulang walang suliranin;
mawawalan ng saysay
ang dula kung wala itong suliranin; maaaring mabatid
ito sa simula o kalagitnaan ng dula na nagsasadya sa mga pangyayari; maaaring
magkaroon ng higit na isang suliranin ang isang dula
Saglit na kasiglahan saglit na paglayo o pagtakas ng mga tauhan sa suliraning
nararanasan
Tunggalian ang tunggalian ay maaaring sa pagitan ng mga tauhan, tauhan laban
sa kanyang paligid, at tauhan laban sa kanyang sarili; maaaring magkaroon ng higit
sa isa o patung-patong na tunggalian
ang isang dula
Kasukdulan climax sa Ingles; dito nasusubok ang katatagan ng tauhan; sa
sangkap na ito ng dula tunay na pinakamatindi o pinakamabugso ang damdamin o
kayay sa pinakakasukdulan ang tunggalian
Kakalasan ang unti-unting pagtukoy sa kalutasan sa mga suliranin at pag-ayos sa
mga tunggalian
Kalutasan sa sangkap na ito nalulutas, nawawaksi at natatapos ang mga suliranin
at tunggalian sa dula; ngunit maaari ring magpakilala ng panibagong mga suliranin
at tunggalian sa panig ng mga manonood
Elemento ng Dula
1. Iskrip o nakasulat na dula/Banghay (Plot) ito ang pinakakaluluwa ng isang
dula; lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay naaayon sa isang iskrip;
walang dula kapag walang iskrip. Sa iskrip nakikita ang banghay ng isang dula. Ito
ay ang pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari at sitwasyon sa pamamagitan ng
mga karakter (aktor) na gumagalaw sa tanghalan.
2. Gumaganap o aktor/ Karakter ang mga aktor o gumaganap ang nagsasabuhay
sa mga tauhan sa iskrip; sila ang nagbibigkas ng dayalogo; sila ang nagpapakita ng
ibat ibang damdamin; sila ang pinanonood na tauhan sa dula. Ang mga kumikilos at
nagbibigay-buhay sa dula; sa tauhan umiikot ang mga pangyayari; ang mga tauhan
ang bumibigkas ng dayalogo at nagpapadama sa dula.
3. Dayalogo ang mga bitaw na linya ng mga aktor na siyang sandata upang
maipakita at maipadama ang mga emosyon. Nagiging mas maganda at

4.
5.

6.

7.

makapangyarihan ang dula kung may mga malalakas at nakatatagos na mga linyang
binibitiwan ng mga aktor.
Tanghalan anumang pook na pinagpasyahang pagtanghalan ng isang dula ay
tinatawag na tanghalan; tanghalan ang tawag sa kalsadang pinagtanghalan ng isang
dula, tanghalan ang silid na pinagtanghalan ng mga mag-aaral sa kanilang klase.
Tagadirehe o direktor ang direktor ang nagpapakahulugan sa isang iskrip; siya
ang nag-i-interpret sa iskrip mula sa pagpasya sa itsura ng tagpuan, ng damit ng
mga tauhan hanggang sa paraan ng pagganap at pagbigkas ng mga tauhan ay
dumidipende sa interpretasyon ng direktor sa iskrip
Manonood hindi maituturing na dula ang isang binansagang pagtanghal kung hindi
ito napanood ng ibang tao; hindi ito maituturing na dula sapagkat ang layunin ng
dulay maitanghal; at kapag sinasabing maitanghal dapat mayroong makasaksi o
makanood.
TEMA ang pinakapaksa ng isang dula. Naiintindihan ng mga manonood ang
palabas base na rin sa tulong ng pagtatagpi-tagpi ng mga sitwasyon at
pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari at pag-aarte ng mga aktor sa tanghalan.
Naililitaw ang tunay na emosyon ng mga aktor sa tulong ng paglinaw ng tema ng
dula.

Eksena at tagpo
Ang eksena ay ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhan samantalang
ang tagpo namay ang pagpapalit o ang ibat ibang tagpuan na pinangyarihan ng mga
pangyayari sa dula.
PAGTATANGHAL NG DULA
AKROSTIK na pinakabatayan habang ikay nasa tanghalan.
S
T
A
G
E

seen before heard ( makita muna bago marinig)

talk in projection ( magsalita na may tamang tindig)
act realistically ( Umarte nang totoo)
give your all ( Ibigay ang lahat)
exaggerate ( Eksaherado)

PAG-ARTE
Pagpasok dito kailangang maipakita ng aktor na siya ay mula sa tiyak na lugar na
may tiyak na layunin at nasa tiyak na pag-iisip dahil ang unang impresyon na kanyang
ibibigay sa mga manonood ay ang kanyang susi sa papel na kanyang gagampanan.
Kailangang maisaisip at maisapuso niya ang kanyang katauhan bago pa man siya papasok.
Mahalaga ring mapagplanuhang mabuti ang paraan kung paano niya gustong lumantad lalo
na ang kanyang tindig. Dapat na nasisigurong ang lahat ay maayos tulad ng make-up,
kasuotan at mga kagamitan upang hindi mabagabag. Habang hinihintay ang pagpasok,
tiyaking hindi lumalabas ang anino sa entablado at huwag ding harangan ang labasan.
Kapag dalawa o mahigit ang papasok, dapat ang isa ay nagsasalita at iyon ang ang taong
huling lalabas upang hindi na niya kailangan pang lumingon sa kanyang mga kausap.
Diin at Balanse sa Entablado ang direktor ang magtuturo sa tamang posisyon sa
entablado ngunit ang actor ay maaring tumulong sa pamamagitan ng pagtatanda sa
kanyang dapat na posisyon. Kapag natatakpan ang ibang tauhan, ang taong nasa likod ang
kikilos upang isaayos ang posisyon. Iwasan na matakpan ang iba. Bawat tauhan ay
mahalaga at bahagi ng kabuuang larawan ng entablado gaano man ka liit ng linyang
bibitawan o kahit na extra lamang.
Posisyon at Paggalaw walang kilos o galaw ang dapat na gawin na walang
dahilan. Ang bawat kilos o galaw ay may kahulugan. Ang pag-upo o pagtayo ay dapat
naaayon pa rin sa papel na ginagampanan. Ang dalawang mag-uusap ay kailangang
magtinginan paminsan-minsan. Tingnan nang diretso ang bagay na pupulutin, ang lugar na
pupuntahan o ang taong kakausapin. Huwag na huwag tumalikod sa mga manonood.
Linya at Palatandaan Dapat kabisado o saulado ang linyang bibigkasin.Kailangan
ding malinaw, buo at malakas ang boses ng mga actor sa pag-uusap. Ang pag-aadlib ay
para lamang sa kagipitan upang maiwasan ang katahimikan. Kapag nakalimutan ng isang
aktor ang linya at nawawala ang ibang impormasyon, ang ibang aktor ay mag-aadlib na
hindi pinahahalata ang pagkakamali sa pamamagitan ng pagpapakita pa rin ng

pagkanatural ng usapan.Kailangang magkaroon ng palatandaan kung saan papasok o

magsisimula sa pagsasalita at huwag itong kalimutan.
GALAW NG KATAWAN AT MGA ALITUNTUNIN
Tindig Ito ay mahalaga hindi lamang sa kalusugan kundi pati sa personal na hitsura.
Paglakad panatilihin ang magandang tindig sa paglalakad. Kailangang nakataas ang
balikat, diretso ang katawan at diretso rin ang pagtingin.
Pag-upo panatilihin ang tuwid na pag-upo. Ang mga kamay ay nakalukbay
(relax). Ang kamay na naka gapos ay nagpapahirap sa paghinga at ito ay
nagpapamukhang kabado. Tandaan na ikaw ay unang huhusgahan sa iyong katauhan sa
entablado, susunod na lamang ang sa kung ano ang iyong sasabihin.
Pagtawid at Pagbalik

Ang gitnang bahagi na entablado ay tinatawag na center, ang harapan ay

downstage at ang likurang bahagi ay upstage
Pagtawid ibig sabihin ay ang paggalaw mula sa isang posisyon tungo sa ibang posisyon.
(A)
(B)
(C)
Up Right Stage
Up Center Stage
Up Left Stage
(D)
Right Center Stage

(E)
Center Stage

(F)
Left Center Stage

(G)
Down Right Stage

(H)
Down Center Stage

(I)
Left Center Stage

Pagbagsak ang pagbagsak ng aktor tulad ng pagkamatay o pagkahimatay ng tauhan.

Kumpas ito ang paggalaw ng anumang bahagi ng katawan to naghahatid ng mensahe
tulad ng pagtaas o pagbaba ng kilay. Ang pagbabago ng ugali ay unang maipapakita ng
mata pagkatapos ay ng bibig, sunod ay sa mukha, pagkatapos ay sa katawan at ang huli ay
sa pamamagitan ng kilos ng barso, kamay at mga daliri.
Mga Kawani ng Produksyon
Direktor: Ang kanyang pangunahing layunin ay makabuo ng magandang pagtatanghal.
Kailangan niyang madiskubri ang saysay ay kahulugan ng buong dula. Siya rin ang
magpapaliwanag ang dulang isinulat ng tagabuo ng iskrip at ang pipili ng babagay na
artistang gaganap sa papel ng mga tauhan sa dula. Sa kanya nakasalalay ang tagumpay at
kabiguan ng dula.
Katulong ng Direktor: Siya ay papalit sa direktor kung ito ay wala at magsisilbing tagapag
ugnay sa iba pang kawani ng produksyon.
Tagapagdikta Siya ay hahawak ng isang prompt book at mamarkahan niya ang mga
bagay na kailangang tandaan ng mga actor tulad ng kumpas, mga tunog, pagbukas o
pagpatay ng ilaw at iba pa.
Tagadisenyo ng Tanghalan magdidisenyo ng lugar na gaganapan ng dula, ng mga
kasuotan at mga mga ilaw sa tanghalan.
Direktor Teknikal siya ang magmanipula sa lahat ng mga ilaw, musika, mga espesyal na
tunog at iba pang may kaugnayan sa kuryente. Siya ay makikipagtulungan din sa mga
paghahandang ginagawa ng tagadisenyo ng Tagpuan.
Tagapamahala ng Entablado Sinisiguro niya na maayos ang buong entablado na
pagtatanghalan. Siya rin ang mamamahala sa likod ng entablado sa posibleng kagipitang
mangyayari.
Tagapamahala ng Tanghalan Ang mag-aayos ng mga upuan ng mga manonood.
SANGGUNIAN
1. Casanova, Arthur P. Kasaysayan at Pagunlad ng Dulaang Pilipino. Rex Printing Co.
Maynila: 1984.
2. Sebastian, Federico B. Ang Dulang Tagalog. Bedes Publishing House. Queson City:
1951.
3. Sauco, Consolacion P. at Salazar, Dionisio S. Sulyap sa Dulang Tagalog. National
Bookstores. Manila:1987.
4. Tiongson, Nicanor G. Dulaan. Sentrong Pangkultura ng Pilipinas. Philippines: 1989.
5. Tiongson, Nicanor G. What is Drama? PETA. Philippines: 1983.