Pisanje, prezentiranje i odbrana radova

Seminarski, (do)diplomski, diplomski/magistarski rad i doktorska disertacija

Radovi u cilju strune i znanstvene edukacije
Iako seminarski i (do)diplomski rad nisu znanstveni izvjetaji, oni slue kao praktina vjeba
kod uvoenja u znanstveni rad, te imaju izuzetnu vanost u visokokolskom obrazovanju,
odnosno studiranju. Svaki od njih je specifian po cilju, vrsti i nainu pisanja, pa ih tako treba
i posmatrati
Seminarski rad
Izradom seminarskog rada studenti se samostalno upoznaju sa novim nastavnim ili
studijskim sadrajima, procjenjuju njegovu znanstvenu vrijednost, logiki ga promiljaju i
sreuju, te pismeno oblikuju. Uz sticanje novih znanja vjebaju se u miljenju, preciznom
pisanom iskazivanju tog miljenja i usmenom iznoenju stavova pred drugima.
Odabir teme
Poeljno je da studenti samostalno biraju temu ili da to urade uz konsultaciju s
nastavnikom sa kojim ostaju u kontaktu tokom izrade pojedinih verzija rada sve dok se
ne saini ona konana, koja se usmeno prezentira pred ostalim kolegama.
Obim seminarskog rada
Po Pravilima studiranja Filozofskog fakulteta u Sarajevu student treba da pristupi izradi jednog
individualnog seminarskog rada kraeg obima (5-7, a najvie do 9 kartica teksta, ili do 2.500
rijei), ili kad grupa od 2-3 studenta sudjeluje na izradi veeg seminarskog rada, on moe imati
obim 10-12 kartica teksta, ili do 5.000 rijei.
Diskusija po izloenoj prezentaciji
Nakon usmenog izlaganja treba omoguiti diskusiju o sadraju i nainu obrade teme
seminarskog rada, jer razliita miljenja studenata mogu potaknuti ostale da izaberu
teme za svoje seminarske radove, ili da ih obrade na drugaiji nain.
Pisanje zavrnog (do)diplomskog rada
(Do)diplomski rad moe dosegnuti razinu izvjetaja o strunom ili znanstvenom
istraivanju ili neki drugim aktivnostima u odreenoj znanstvenom disciplini ili podruju.
On treba da pokae odreenu zrelost studenta za struku za koju se osposobljava.


Izbor teme i izrada idejnog projekta (do)diplomskog rada
Temu bi student morao sam izabrati iz vie ponuenih tema koje se nude u studiju, ili da
je, ak, i samostalno definira i predloi. Potom slijedi izrada idejnog projekta rada
(sinopsis) u kojem se obrazlae tema rada, nain obrade, osnovni izvori i literatura.
Prikupljanje i izuavanje grae
Po prihvatanju idejnog projekta od strane mentora, student prikuplja i izuava neophodnu
grau za izabranu temu. Ponekad je potrebno da uradi i izvedbeni projekat, ako to tema
zahtijeva, naroito tamo gdje je ukljuen terenski rad ili kakvo drugo istraivanje, koje
predvia prikupljanje, obradu i interpretaciju podataka.
Teorijsko utemeljenje rada koji se zasniva na istraivanju
Zavrni (do)diplomski rad koji se temelji na istraivanju opirniji je od izvjetaja o
istraivanju, jer sadri teorijski dio na koji se u znanstvenom lanku pisac teksta
uglavnom samo poziva, navodei autore na ijim je polazitima temeljio svoje
istraivanje.
Konfrontiranje stavova
U (do)diplomskom radu teorijska polazita se opirnije elaboriraju i ponekad
konfrontiraju sa drugim polazitima, to moe biti predmet detaljnije obrade u
pojedinim dijelovima ili poglavljima rada.
Dodiplomski rad i broj sati za njegovu izradu
Zavrni dodiplomski rad (baccalaureat ili Bachelor degree thesis) je manjeg obima od
tradicionalnog (dosadanjeg) diplomskog rada ili ispita i ne bi trebalo da bude vremenski dui od
300 sati rada, odnosno 10 ECTS. On se, u naim uslovima, vrednuje izmeu 6 i 9 ECTS,
odnosno najee sa 8 ECTS
Obim i tehniki izgled rada
Zavrni dodiplomski rad je obima do 15 kartica teksta na prihvaenu temu, obraenog
na raunaru s proredom 1,5 i fontom Times New Roman 12. U ovaj obim stranica ne
ulaze naslovna strana, sadraj, ilustracije, bibliografija i drugi eventualni dodaci.
Rok za izbor teme
Teme za zavrne radove treba ponuditi najkasnije nakon prvih osam sedmica nastave u V.
semestru, odnosno do kraja mjeseca novembra tekue akademske godine. Studenti mogu
predloiti i neku drugu temu po svom izboru, ali i nju mora odobriti mentor najkasnije do
kraja zimskog semestra, odnosno 15. sedmice nastave.
Rok za predaju konane verzije
Prvu verziju rada treba predati najkasnije do kraja marta naredne godine, a
definitivnu verziju u elektronskoj i isprintanoj verziji sa ugraenim sugestijama i
primjedbama mentora treba predati najkasnije do 30. aprila tekue akademske
godine.
Zavrni diplomski ili magistarski rad
Osim poznavanja solidnih teorijskih i praktinih znanja iz odgovarajue struke,
student koji pristupa izradi zavrnog diplomskog ili magistarskog rada, mora posjedovati
i osjetljivost za probleme struke, metode kojima e se sluiti kod obrade teme, te dobro
savladati tehniku naunog rada.
Vrijednost procesa izrade diplomskog (magistarskog) rada
Student mora izabrati odgovarajui problem istraivanja, dobro ga obraditi
objanjavajui ga odabranim teorijskim postavkama, navodei njihova ogranienja i
prednosti, te obaviti istraivanje, verificirati njegove rezultate i povezati cjelokupnu
aktivnost u misaonom, logikom procesu sa dobijenim rezultatima
Vremenski raspon izrade diplomskog rada
Rad na pripremi magistarske teze trebalo bi da odgovara tradicionalnoj (dosadanjoj)
diplomskoj radnji. On bi trebalo da traje u vremenskom rasponu od najmanje pola do
cijelog semestra, te da se na njega utroi izmeu 15-30 ECTS, ili od 450 do 900 sati rada.
Strukovni ili akademski karakter magistarskog rada
Raspon se uspostavlja u odnosu na vrstu samog zavrnog rada da li je u pitanju diplomski rad
iz odreene oblasti, odnosno vezan za buduu struku, ili mu je karakter vie okrenut ka
akademskom naunom, uslovno reeno 'slobodnom' istraivanju. Ovdje je predvien
minimum od 450 sati rada i 15 ECTS
Prijava rada
Student bira temu zavrnog rada najranije nakon zavretka prvog (VII.) semestra II.
ciklusa, a najkasnije do poetka posljednjeg X. semestra. Izabranu temu student
pismeno prijavljuje putem formulara kojeg propisuje Filozofski fakultet.
Zavrni diplomski rad je samostalan rad u kojem student obrauje odabranu temu
primjenom naunih i strunih metoda, te dokazuje da je savladao nastavni plan i
program studija, stekao potrebno znanje i osposobio se za njegovu primjenu.

Uspjena primjena metoda
Student u zavrnom radu treba da prui dokaze da se uspjeno koristi odreenim
metodama u strunom ili naunom, odnosno umjetnikom radu, u izlaganju rezultata
istraivanja, kao i da je osposobljen da izvodi jasne zakljuke na osnovu tako
realizovanih istraivakih zadataka.
Rezultati izneseni u radu
Rezultati izneseni u zavrnom radu treba da predstavljaju doprinos:
sistematizaciji naunih ili strunih, odnosno umjetnikih zadataka i postojeih rjeenja
za odreenu oblast;
rjeavanju aktuelnog naunog ili strunog, odnosno umjetnikog zadatka koji je
postavljen kao cilj rada;
primjeni postojeih naunih ili strunih, odnosno umjetnikih dostignua u rjeavanju
kompleksnog strunog zadatka.
Korektno oblikovanje rada
Zavrni rad se moe predati tek nakon poloenih svih ispita i izvrenih svih drugih
obaveza predvienih studijskim programom.
Zavrni rad treba, po pravilu, da bude korektno jeziki, stilski i tehniki oblikovan u
skladu sa savremenom metodologijom, tehnikom i tehnologijom izrade publikacija, to
utvruje posebno svaki fakultet, odnosno akademija.
Komisija za odbranu
Na osnovu podnesene prijave, Nastavnonauno, odnosno Nastavnoumjetniko vijee
imenuje Komisiju za ocjenu i odbranu zavrnog rada, koja ima, u pravilu,
predsjednika i dva lana, odnosno njihove zamjenike. Jedan od lanova komisije je i
mentor.
Izvjetaj o ocjeni rada
Komisija je duna da saini i dostavi Izvjetaj o zavrnom radu (kratki prikaz rada:
postavljeni cilj, primijenjene metode, dobiveni rezultati i zakljuci o realizovanim
istraivanjima), sa prijedlogom Nastavnonaunom vijeu u roku od 20 dana od dana
prijema zavrnog rada.


Odluka: da ne dorada?
Nastavnonauno vijee donosi odluku o izvjetaju Komisije i prihvatanju ili
neprihvatanju zavrnog rada, najkasnije u roku od 30 dana od dana podnoenja izvjetaja
Komisije. Prilikom pregleda rada Komisija moe studentu vratiti na doradu i dopunu
i odrediti kratak rok u kojem tu obavezu treba da izvri.

Mogue ispravke u datom roku
Ukoliko Komisija, odnosno Nastavnonauno vijee odbije zavrni rad, student moe
izvriti ispravke zavrnog rada u skladu sa primjedbama ili podnijeti novu prijavu
teme zavrnog rada, u roku od 30 dana od dana prijema odluke o odbijanju.
Datum odbrane rada
Student moe pristupiti odbrani zavrnog rada po isteku najmanje sedam dana od
dana kada je Nastavnonauno vijee Fakulteta donijelo odluku o usvajanju izvjetaja
Komisije, odnosno prihvatilo zavrni rad.
Obavijest o usvajanju izvjetaja i datumu odbrane zavrnog rada dostavlja se studentu i
objavljuje na oglasnoj tabli Fakulteta.
Rad u pet primjeraka
Nakon usvajanja Izvjetaja zavrni rad se predaje u pet primjeraka, ukorien u tvrde
korice.
Studentu se izdaje potvrda o datumu prijema predanog zavrnog rada.
Odbrana zavrnog rada pred Komisijom ima sljedei tok:
Predsjednik Komisije otvara postupak odbrane zavrnog rada, iznosi podatke o studentu,
naslovu rada, vremenu izrade i mentoru
Student predstavlja svoj rad, uz obrazloenje cilja, zadataka, metoda izrade, dobivenih
rezultata, diskusije rezultata i zakljuaka
lanovi Komisije postavljaju pitanja i komentiraju rezultate rada
Predsjednik Komisije dozvoljava prisutnim u publici da postavljaju pitanja ili
komentiraju rezultate zavrnog rada
Saopavanje odluke
Ako je potrebno Komisija se povlai radi donoenja odluke
Predsjednik Komisije, nakon provedenog postupka, saopava studentu odluku Komisije
Mogua odbrana u dva dijela
Zavrni rad i odbrana su javni.
Odbrana zavrnog rada, koja se sastoji iz praktinog i pisanog dijela se moe realizirati
u dva dijela, ali u roku koji ne moe biti dui od sedam dana nakon izvoenja praktinog
rada.
Ako se zavrni rad sastoji od dva dijela (praktini izvedbeni i pisani rad) student prvo
izvede praktini dio, a zatim pristupi usmenoj odbrani pisanog rada.
Diploma o zavrenom II. ciklusu studija
Student koji je poloio sve ispite predviene za upisani studijski programa drugog
ciklusa studija, odbranio zavrni rad i ispunio sve ostale obaveze propisane Statutom
Univerziteta i ovim Pravilima, stie odgovarajui stepen, odnosno diplomu zavrenog
drugog ciklusa studijskog programa.
Uz diplomu obavezno se izdaje i dodatak diplomi radi detaljnog uvida u nivo, prirodu,
sadraj, sistem i pravila studiranja i postignute rezultate tokom studija.
Datum promocije
Student koji odbrani zavrni rad upisuju se u matinu knjigu diplomiranih studenata ili
magistara.
Senat Univerziteta utvruje datum sveane promocije dodjele diploma o zavrenog
drugom ciklusu studija.
Do dodjeljivanja diplome, izdaje se uvjerenje o zavrenom drugom ciklusu studija u
kojem se navodi da je privremenog karaktera.
Doktorska disertacija
Slina je magistarskom radu, ali u njoj kandidat mora samostalno doi do novih
spoznaja koje e u odgovarajuem obliku biti uvrtene u ve dosegnuti obim
odgovarajue discipline ili znanosti.
I tu je potrebno pokazati izvrsno poznavanje struke i umijee istraivanja.
Doktorski studij u III. Ciklusu
Bolonjski proces predvia uvoenje doktorskog studija kao III. ciklus visokokolskog
obrazovanja.
On traje tri godine (est semestara) i ima za cilj da na sistematski nain upotpuni i
dodatno razvije ranije steena znanja i vjetine postignuta u dotadanjem studiranju.
Nakon zavretka treeg ciklusa studija student
pokazuje sposobnost samostalnog istraivakog rada u oblasi studija te samostalnost
primjene vjetina i metoda istraivanja u svojoj oblasti;
pokazuje sposobnost sintetiziranja, eksplikacije, oblikovanja, primjenjivanja,
dizajniranja, implementacije i prihvatanja procesa zasnovanih na nauci i umjetnosti;
Originalno istraivanje i kritika obrada kopleksnih ideja
doprinosi originalnim istraivanjem proirenju granica znanja naunim/umjetnikim
radom, iji neki dijelovi zasluuju objavu u domaim i meunarodno referentnim
publikacijama;
sposoban je za kritiku analizu, evaluaciju i sintezu novih i kompleksnih ideja
promovira, u akademskom i profesionalnom kontekstu, tehnoloki, drutveni ili kulturni
napredak u drutvu zasnovanom na znanju.
Nastava u prva tri a istraivanje u druga tri semestra studija
Nastava u I., II. i III. semestru se organizuje u rasponu od 12-20 kontakt-sati sedmino
tokom 16 (15+1) sedmica nastave i konsultacija u skladu sa utvrenim nastavnim planom
i programom.
Nauno istraivaki i umjetniki rad, te sama izrada doktorske disertacije organizuju se u
vidu ukupnog individualnog optereenja studenta u rasponu od 640-800 sati po semestru.

Predvieno trajanje studija
Student poinje rad na inicijalnoj fazi istraivanju ve na poetku III. ciklusa, u XI. i XII.
semestru; intenzivira ga u XII. i XIV., a privodi kraju u posljednja dva.
Doktorska disertacija bi trebalo da bude dovedena do kraja u posljednja dva semestra
(XV. i XVI.) studiranja.
Za sve te aktivnosti e mu biti potrebno od 2.000 do 3.000 sati rada.
Vrijeme za samo pisanje disertacije
Samo pisanje i konana odbrana disertacije predvieno je u optereenju od 1.800 sati,
odnosno moglo bi da donese ukupno 60 ECTS. Ovakav pristup se zasniva na naem
prethodnom iskustvu gdje se doktorska disertacija bazira na samostalnom istraivanju, a
jo uvijek ne i na ponuenim satima nastave.
Rad iskazan u ECTS studijskim bodovima
Pretpostavljeni model dijeli ukupno vrijeme od 5,400 sati u ovom ciklusu u odnosu
2.400-3.000 sati u okviru nastave i konsultacija s mentorom, odnosno 80-100 ECTS,
a preostalo vrijeme ponovo u odnosu 2.400-3.000, odnosno dovodi ga na mogui prosjek
od 2.400 sati individualnog rada, to jest 80 ECTS na samo istraivanje i pisanje
disertacije.
Izbor ue naune/umjetnike oblasti i odbrana projekta
Student poetkom II. semestra studija odabire oblast istraivake/umjetnike teme i
akademskog savjetnika iz reda izabranih nastavnika angaovanih na realizaciji studija, s
kojim u toku semestra moe definirati uu oblast doktorske teze i okvirni koncept teme,
te bira odgovarajuu grupu izbornih modula/predmeta.
Prijava prijedloga teme (projekta)
U toku III. semestra studija student prijavljuje prijedlog teme doktorske disertacije
(projekta) Vijeu studija u kojem e navesti pristup, metode i oekivane rezultate.
Vijee studija obrazuje Komisiju koja razmatra prihvatljivost prijedloga teme i odreuje
nastavnika (supervizora) koji e usmjeravati studenta kod pripreme projekta
doktorske disertacije. Student je duan da do poetka IV. semestra izradi i pristupi
odbrani projekta.
Projekat se brani pred Komisijom od najmanje tri lana koju obrazuje Vijee studija, a
jedan od lanova je eventualni mentor pri izradi doktorata.
Odbrana projekta
Projekat se brani pred Komisijom od najmanje tri lana koju obrazuje Vijee studija, a
jedan od lanova je eventualni mentor pri izradi doktorata.
Na osnovu pozitivnog izvjetaja komisije i odluke Vijea studija, student moe prijaviti
temu doktorske disertacije.
Mentor
Mentor se odreuje iz reda vanrednih i redovnih profesora, lanova akademije nauka te
osoba u zvanju profesor emeritus iz ue naune/umjetnike oblasti doktorske disertacije.
Mentor za izradu doktorske disertacije duan je da pomae studentu pri izboru metoda
naunoistraivakog /umjetnikoistraivakog rada, literature, pripremi strukture rada, kao i da
mu prua drugu strunu pomo.

Prijava doktorske disertacije
Student stie pravo da prijavi izraenu radnu verziju projekta doktorske disertacije
Vijeu organizacione jedinice, najkasnije do kraja V. Semestra, na osnovu pribavljenog
pozitivnog miljenja mentora i Vijea studija.
Komisija za ocjenu podobnosti teme i kandidata
Senat Univerziteta utvruje sastav komisije za ocjenu podobnosti teme doktorske
disertacije i kandidata.
Komisija ima, po pravilu, predsjednika i lanove naune, odnosno umjetnike komisije.
Jedan od lanova komisije je i mentor.
Prezentacija istraivanja
Kandidat je duan dostaviti radnu verziju projekta doktorske disertacije na uvid
lanovima Komisije.
Radna verzija projekta doktorske disertacije sadri sva poglavlja finalne verzije prema
strukturu koju je prethodno definisalo Vijee, studija
Mentor je duan u periodu kraem od mjesec dana zakazati prezentaciju radne verzije
projekta doktorske disertacije.
Tok odbrane radne verzije projekta
Kandidat obrazlae svoju radnu verziju projekta doktorske disertacije pred Koisijom i to
tako da dovodi u vezu oekivane i dobijene rezultate a potom predstavlja zakljuke.
lanovi Komisije imaju pravo prekidati kandidata i traiti objanjenja. Izlaganje
kandidata, zapaanja i primjedbe lanova komisije trebaju biti u formi dijaloga.
Opravdane primjedbe lanova komisije kandidat je duan ugraditi u korigovanu radnu
verziju projekta doktorske disertacije, u roku od 60 dana od dana kada je obavljena
prezentacija.
Izvjetaj o odbrani prezentacije
Nakon provedenog postupka prezentacije rezultata rada i dostavljanja korigovane radne
verzije doktorske disertacije, Komisija sainjava izvjetaj koji sadri ocjenu prezentacije
rezultata rada na doktorskoj disertaciji, i u roku od 45 dana, dostavlja ga Vijeu
Fakulteta, koje ga usvaja ili odbacuje.

Prihvatanje prijedloga disertacije ili vraanje na doradu
U sluaju da Vijee Fakulteta prihvati prijedlog doktorske disertacije, kandidat je duan
da u roku od 30 dana od prijema odluke Vijea pripremi finalnu verziju disertacije i
dostavi je u potrebnom broju primjeraka.
U sluaju da Vijee vrati prijedlog doktorske disertacije na dopunu, odnosno izmjenu, a
kandidat u roku od est mjeseci od dana prijema obavjetenja o takvoj odluci ne postupi
po primjedbama i sugestijama, i ne dostavi dopunjen prijedlog doktorske disertacije,
Vijee studija obavjetava o tome Vijee Fakulteta, koje donosi odluku da je kandidat
odustao od studija.
Odbijanje prijedloga disertacije
U sluaju da Vijee Fakulteta odbije prijedlog doktorske disertacije, kandidat gubi status
studenta treeg ciklusa studija, a prijavljena tema se registrira kao odbijena.
Odbijenu temu prijedloga doktorske disertacije kandidat ne moe ponovo prijaviti
Broj primjeraka disertacije
Doktorska disertacija dostavlja se u deset primjeraka (najmanje pet u tvrdom uvezu i
pet u elektronskom formatu), od kojih se tri primjerka (dva u tvrdom uvezu i jedan u
elektronskom formatu) dostavljaju Nacionalnoj i univerzitetskoj biblioteci BiH, a jedan
primjerak (u elektronskom formatu) biblioteci Univerziteta.
Odbrana doktorske disertacije/rada
Senat Univerziteta donosi odluku o imenovanu Komisije za odbranu doktorske
disertacije.
Organizaciona jedinica Univerziteta utvruje mjesto, dan i as odbrane doktorske
disertacije. Javna odbrana se organizuje najkasnije 30 dana od dana imenovanja komisije.
Tok odbrane doktorata
Predsjednik komisije iznosi podatke i informacije o doktorantu i daje kratki prikaz rada,
nakon ega doktorant iznosi krai rezime, rezultate i zakljuke do kojih je doao, a zatim
lanovi komisije postavljaju pitanja
Pitanja kndidatu mogu postaviti i prisutni na odbrani .
Komisija za odbranu doktorske disertacije, nakon provedenog postupka, donosi odluku
da li je doktorant odbranio ili nije odbranio doktorsku disertaciju.
Predsjednik komisije saoptava odluku i javno proglaava odbranu zavrenom.

Okonanje pstupka sticanja stepena doktora nauka
Nauni stepen doktora nauka stie se uspjenom javnom odbranom doktorske
disertacije.
Doktorska disertacija je rezultat samostalnog naunoistraivakog rada kojim se daju
novi nauni rezultati i originalni doprinosi razvoju naune misli.
Uvjeti za sticanje zvanja
Nauni stepen doktora nauka moe stei kandidat sa odgovarajuom visokom strunom
spremom u matinoj naunoj oblasti, koji ispunjava slijedee uvjete:
da ima nauni stepen magistra iz odgovarajue oblasti,
da ima naune radove iz odgovarajue oblasti i
da ima uspjeno javno odbranjenu doktorsku disertaciju.
Doktorski studij na UNSA
U aprilu 2009. su usvojeni dokumentia koji blie regulirati doktorski studij na Univerzitetu u Sarajevu
Oekuje se da e se doktorski studij moi organizirati na Univerzitetu u Sarajevu najranije u
akademskoj 2010/2011. godini. Doktorski studij su ve pokrenuli Ekonomski i Arhitektonski fakultet u
Sarajevu
Mogue oblasti za dotorski studij na FFSA
Oekuje se da e se doktorski studij na Filozofskom fakultetu pokrenuti iz:
Lingvistike
Knjievnosti
Historije
Filozofije
Pedagogije
Psihologije
Jos neke moguce oblasti: sociologija, historija umjetnosti, arheologija, bibliotekastvo i informaticke znanosti.