RJENIK POJMOVA

Sjedite, Mehmeda Spahe 1, 71000 Sarajevo, Tel.: 033/250-600, Fax: 033/713-080

, 13, 78000 , : 051/222-410, : 222-411
Regionalni sektor Mostar, Biskupa ule bb/II, 88 000 Mostar, Tel.: 036/333-670, Fax: 036/333-671

A
Termin

Definicija

Aktivna slika (active picture)

Aktivni dio slike koji se prikazuje na ekranu TV (ne sadri crne

trake)

Administracija

Zakonom definisan i ovlaten organ uprave ili upravna

organizacija, koji je odgovorana za preduzimanje mjera radi
izvrenja zakonom predvienih obaveza i procedura iz oblasti
komunikacija, Konvencije o telekomunikacijama i Radio
pravilnika Meunarodne unije za telekomunikacije (ITU).

ADSL asimetrina digitalna

pretplatnika linija (Asymetric
Digital Subscriber Line)

To je jedna od tehnologija xDSL, koja omoguuje pristup

Internetu kroz postojeu pristupnu telefonsku mreu. Posjeduje
sposobnost prijenosa podataka brzinama mnogostruko veim od
brzina koje danas omoguavaju analogni modemi.

Adresa

Oznaava zbir svih elemenata adresiranja za ciljani izbor

komunikacione veze

ATSC (Advanced Television

Systems Committee)

Odbor osnovan 1982.godine u SAD-u od FCC-a, definie nove

standarde (ATSC standarde) za naprednu televiziju

ATV, napredna televizija

(advanced television)

Napredna televizija zasnovana na temeljima FCC.

A/D ili ADC (Analog to Digital

Conversion)

Pretvaranje analognog signala u digitalni signal.

ADC (Analog-Digital
Converter)

Ureaj koji vri konverziju analognog signala u digitalni.

Agencija

Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine.

All Call Query

Oznaava metodu usmjeravanja poziva prema prenesenim

brojevima pri kojoj polazna mrea prije uspostavljanja svakog
poziva vri upit u vlastitu operativnu bazu podataka.

Asimetrini link

Link sa nejednakim upstream i downstream brzinama prenosa

podataka. Tipian je za tehnologije poput ADSL-a, gdje je
obino downstream brzina znaajno vea od upstream brzine.

Alokacija (Allocation)

Dodjeljivanje - izraz koriten u planiranju digitalnog

emitovanja mree, podruje kojem je dodijeljen odreeni kanal.

ATM (Asynchronous Transfer

Mode)

Koristi se za irokopojasni prijenos telekomunikacijskih

signala. U asinkronom nainu prijenosa, odaslana informacija
se organizira u elije. Nazvan je asinkroni zbog toga to
pojavljivanje elija koje sadre informacije od strane jednog
korisnika ne mora nuno biti periodino. ATM omoguuje
znaajnu fleksibilnost, budui da se kapacitet komutirane veze
individualnog korisnika adaptira aktualnim uvjetima.

AXE sistem

Najraireniji je komutacijski sistem u svijetu, upotrijebljen u

javnim telefonski orijentiranim aplikacijama svih tipova
ukljuujui tradicionalne fiksne mrene aplikacije u lokalnim,
tranzitnim, meunarodnim i kombiniranim mreama.

Amaterska sluba

Radiokomunikacijska sluba u svrhu linog usavravanja,

meusobnih komunikacija i tehnikih ispitivanja koje obavljaju
radioamateri, tj. propisno ovlaene osobe koje se zanimaju za
radiotehniku iskljuivo iz linih ciljeva i bez materijalne koristi.

Amaterska satelitska sluba

Radiokomunikacijska sluba koja koristi svemirske stanice na

Zemljinim satelitima za iste svrhe kao to su svrhe amaterske
slube.

Avionska stanica

Mobilna stanica u vazduhoplovnoj mobilnoj slubi, osim

stanice na spasilakom sredstvu, postavljena na avionu.

Avionska zemaljska stanica

Mobilna zemaljska stanica u vazduhoplovnoj mobilnoj slubi

postavljena na avionu.

Amaterska stanica

Stanica u amaterskoj slubi.

Adaptivni sistem

Radiokomunikacijski sistem koji mijenja

karakteristike u skladu sa kvalitetom kanala.

Aktivni satelit

Satelit koji nosi stanicu predvienu za emitovanje ili reemitovanje radiosignala.

Aktivni senzor

Mjerni instrument u satelitskoj slubi istraivanja Zemlje ili u

slubi istraivanja svemira pomou kojega se dobijaju
informacije predajom i prijemom radio talasa.

Amplifier

Ureaj koji poveava opseg signala.

Analogni signal

Signal koji ima kontinuirano promjenljivu vrijednost amplitude,

prenosi se u obliku kontinuiranih talasa.

Analogna televizija

Funkcionie u opsegu frekvencija na VHF 174230 MHz and

UHF 470860 MHz, slika i zvuk se prenose u analognoj formi
u istoj frekvenciji opsega, svaka stanica treba posebnu

svoje

radio

frekvencijsku oblast-kanal. Da bi obuhvatili iroko podruje,

trebamo nekoliko razliitih frekvencijskih kanala, efikasnost
koritenja frekvencijskog spektra je niska, smetnje u prenosu i
prijemu su visoke, standardni formati koji se koriste su SD i
PAL sistemi)
Antena

Ureaj koji slui za skupljanje i slanje signala u prijemnik Za

prijem digitalne zemaljske televizije potrebna je UHF/VHF
antena usmjerena prema odailjaima. TV antena koja e se
koristiti da bi se primao digitalni signal ne razlikuje se od
antene koja prima analogni signal.

API (Application
Programming Interface)

Programska povrina (ekran) koja prua razliite softverske

pristupe operacijskim sistemima ili softverskoj biblioteci

B
Termin

Definicija

Bazna stanica

Kopnena stanica u kopnenoj mobilnoj slubi.

Bazna zemaljska stanica

Zemaljska stanica u fiksnoj satelitskoj slubi ili, u nekim

sluajevima, u kopnenoj mobilnoj satelitskoj slubi, postavljena
na odreenoj fiksnoj taki ili u okvirima odreene oblasti na
kopnu kojom se ostvaruje spojna veza za kopnenu mobilnu
satelitsku slubu.

Bazna stanica ili BTS (Base

Transceiver Station)

Centralna radio stanica preko koje se emitiraju (tj. primaju i

alju) signali mobilne telefonije. Vanjski promatra baznu
stanicu u irem smislu te rijei, obino vidi kao visoki stup, na
koji je instalirana antena, a kraj stuba obino se nalazi kuica.
U nju je smjetena kontrolna i pratea oprema - unutar kuice
se obino nalazi baterija koja antenu napaja elektrinom
energijom, ispravlja i BTS. Base Station Controler prikuplja
promet sa baznih stanica i usmjerava ga ka centrali - Mobile
Switching Centru. Kada pretplatnik pree iz podruja
pokrivanja jedne bazne stanice u drugo, uslijedi neprimjetno
preuzimanje korisnika od strane druge bazne stanice. Ovo se
naziva automatski Handover. veina zemalja trebaju od vie
desetina do vie stotina baznih stanica, da bi se dala priblino
potpuna pokrivenost signalom za mobilne korisnike.

Bluetooth beina tehnologija

Radio tehnologija kratkog dometa. Bluetooth beina

tehnologija omoguuje prijenos podataka izmeu mobilnih

telefona, raunala i drugih ureaja na kratkim udaljenostima.

Brodska stanica

Mobilna stanica u pomorskoj mobilnoj slubi postavljena na

brodu koji nije trajno usidren, osim stanice na spasilakom
sredstvu.

Brodska zemaljska stanica

Mobilna zemaljska stanica u pomorskoj mobilnoj satelitskoj

slubi postavljena na brodu.

Brodski predajnik za sluaj

opasnosti

Brodski predajnik za upotrebu iskljuivo na frekvenciji za

opasnost u sluaju nesree, hitnosti ili bezbjednosti.

Broj prekinutih poziva

(Dropped Call Rate)

Oznaava procenat uspjeno uspostavljenih poziva koji su

neeljeno prekinuti u prve dvije (2) minute razgovora;

Bit (binary digit)

Bit je skraenica za binarnu znamenku, a predstavlja najmanju

podatkovnu jedinicu koju raunar moe sadravati.

Bit bucket

Izraz koji se koristi se za podatke koji su izgubljeni ili uniteni

Bit budget

Ukupna koliina podataka (bitova) koji se moe pohraniti na

neki medij. Na primjer, na optiki disk (CD-Compact Disc) se
moe pohraniti 650 MB.

Broadband

Mogunost odailjanja, prijenosa i primanja signala irokog

frekvencijskog pojasa. Omoguava prijenos glasa, podataka I
slike preko jednog medija.

C
Termin

Definicija

Closed Caption

Titlovani tekst je pomona tehnologija, dizajnirana da

omogui pristup televiziji osobama sa slunim invaliditetom,
prikazujui zvuni dio televizijskog signala kao tekst na
ekranu. Poetkom jula, 1993. godine, Federalna komisija za
komunikacije (FCC) je zahtijevala da svi analogni
televizijski prijemnici sa ekranom od 13 ina ili vie, koji se
prodaju ili proizvode u SAD-u sadre ugraen dekoder za
prikazivanje titlovanog teksta. Poetkom od 1. jula,
2002.godine Federalna komisija za komunikacije (FCC) je
takoer, zahtijevala da prijemnik za digitalnu televiziju,
sadri mogunost prikazivanja titlovanog teksta.

Codec (Coder-decoder)

Ureaj koji slui za kompresiju i dekompresiju podataka za

audio i video tokove. U telekomunikaciji codec je ureaj koji
kodira i dekodira signal. Coder pretvara analogni signal u
digitalni (A/D), a decoder pretvara digitalni u analogni
(D/A).

COFDM (Coded Orthogonal

Frequency Division
Multiplexing) (

Kodirana Ortogonalna Frekvencija Multipleksnog Sektora je

modulacijski metod, koji prenosi signale za digitalni prenos,
zatiuje pakete podataka od greaka i stvara zatitni odnos.
Sprjeava viedirekcioni digitalni signal prijema, paket
greaka i smetnje.

CD/CSMA (Collision Detect /

Carrier Sense Multiple
Access)

Ureaj koji regulie pristup Ethernet mrei (tehnologija za

lokalne mree (LAN)). Provjera pristup kanalu i otkriva
sudar. U sluaju istovremenog slanja signala, svaki odailja
eka neko vrijeme do ponovnog uspjenog slanja signala.

CDMA, viestruki pristup

dijeljenjem koda (Code
Division Multiple Access)

Oznaka za irokopojasnu komunikacijsku tehnologiju

Centrala za mobilnu
telefoniju (MSC)

Oznaava opremu koja opsluuje telefonski saobraaj

mobilnih pretplatnika na teritoriji elija, ije se bazne stanice
kontroliraju tom centralom.

Centralna administrativna
baza podataka prenesenih
brojeva

Baza podataka koja sadri podatke o statusu svake

transakcije u toku postupka prenosa broja kao i podatke
potrebne za usmjeravanje poziva prema prenesenim
brojevima kojima se auriraju operativne baze podataka

koje se nalaze kod operatera.

Centri za snimanje i
monitoring

Komponente sistema za zakonito presretanje kojima

upravljaju ovlatene agencije, i koje vre snimanje,
pohranjivanje, presluavanje u realnom vremenu i naknadno
presluavanje produkata presretanja, i njihovo dalje
dostavljanje odgovarajuim jedinicama ovlatenih agencija.

Cijena interkonekcije

Oznaava cijenu koju licencirani operateri telekomunikacija

odrede u Referentnoj ponudi interkonekcije (RIP) za
odreeni nivo interkonekcije.

Ciljana telekomunikacijska
adresa

Broj, adresa, aparat, te drugi inilac ili kombinacije inilaca

kojima se identificiraju telekomunikacije koje trebaju biti
zakonito presretane.

CLL (Cellular Local Loop)

Telekomunikaciona mrea u kojoj su terminalne take mree

na fiksnim lokacijama, a povezivanje terminalnih taaka
mree obavlja se radio- signalom mobilne GSM mree;

CIR (Commited Information

Rate)

Prosjena dozvoljena koliina podataka na ulazu odreenog

stalnog virtualnog kruga za koju mrea garantuje da e biti i
isporuena na izlazu tog virtualnog kruga u normalnom
reimu rada.

CLI - Identifikacija
pozivajueg pretplatnika

Pretplatniki broj pozivajueg pretplatnika, koji se prenosi

kroz telekomunikacionu mreu pri svakom pozivu

CLIP - Prezentacija
identifikacije pozivajueg
pretplatnika

Usluga predstavljanja
pozvanom pretplatniku.

CLIR - Restrikcije
prezentacije pozivajueg
pretplatnika

Usluga zabrane prezentacije broja pozivajueg pretplatnika

pozvanom pretplatniku

CPE (Customer premises

equipment)

Oznaka za opremu smjetenu na lokaciji korisnika (npr.

modem), koja omoguava konekciju ka mrei.

broja

pozivajueg

pretplatnika


Termin

Definicija

elija

Oznaava geografsko podruje pokrivanja bazne stanice.

D
Termin

DAB
(Digital
Broadcasting)

Definicija

Audio Digitalno radio emitovanje (DAB) je standard digitalnog

prenosa zvunog signala u opsegu frekvencija od 30MHz do
3GHz namijenjen je za satelitsko, kablovsko i terestrijalno
emitovanje.

Davatelj pristupa

Pravno ili fiziko lice koje korisniku omoguuje pristup

telekomunikacijskim mreama, Internetu ili drugim
kompjuterskim mreama.

Davatelj usluge

Pravno ili fiziko lice koje obavlja javne telekomunikacijske

usluge na tritu, u skladu sa odredbama Zakona o
komunikacijama. Davatelj usluge ne mora posjedovati
vlastitu telekomunikacijsku infrastrukturu

Delta slike (Delta Frames)

Delta slike ili Razlike slika - nastale privremenom

kompresijom, sadre promjene iz prethodne slike.

Dial-up

Prilikom spajanja na internet telefonska linija je zauzeta za

razgovore. Najvea brzina koja se moe ostvariti je 56 kbit/s
(ISDN: 64 kbit/s ili 128 kbit/s).

Dijeljeni propusni opseg

Pojam koji oznaava da vie korisnika meusobno

ravnopravno dijeli puni propusni opseg linka na IP nivou.
Dijeljenje u omjeru 1/4 znai da e se maksimalno 4
korisnika natjecati za jedinstveni propusni opseg linka.
Korisnik u ovom sluaju na svom pristupnom linku ima
dodijeljenu punu zakupljenu pristupnu brzinu paketa (npr.
256 Kb/s), ali propusni opseg koji ima na raspolaganju u
nekom trenutku zavisi od optereenja linka od strane sva 4

pretplatnika koja se natjeu za jedinstveni propusni opseg

linka tog zakupljenog kapaciteta.Ovo znai da korisnik ne
moe raunati na konstantan propusni opseg zbog variranja u
zauzetosti linka od strane sva 4 pretplatnika koja zajedno
koriste propusni opseg paketa.
Digitalna dividenda (Digital Digitalna dividenda je dio frekventnog spektra koji je
dividend)
osloboen potpunim prelaskom sa analognog na digitalno
emitovanje i koji moe biti iskoriten za implementaciju
drugih servisa.
Digitalna dodatna vrijednost Digitalna dodatna vrijednost,
(Digital added-value)
digitalnom televizijom.

novi

servis

omoguen

Digitalni konvertor (Set-top

box)

Ureaj koji se prikljui na analogni televizijski set i preko

zrane antene konvertuje digitalni signal u analogni. Set-top
box omoguava televizijskom setu da prima i dekodira
digitalno emitovanje. Set-top box je neophodan gledaocima
koji ele primati digitalni signal koristei postojei
televizijski set.

Dodjela (radiofrekvencije ili

radiofrekvencijskog kanala)

Dozvola koju izdaje nadleno regulatorno tijelo, kojom se

odobrava koritenja radiofrekvencije ili radiofrekvencijskog
kanala pod odreenim uslovima.

Dupleksni rad

Nain rada u kojem je prenos mogu istovremeno u oba

smjera

Domen izvan opsega (neke

emisije)

Frekvencijsko podruje, neposredno izvan potrebne irine

opsega, ali iskljuujui sporedni domen, u kome emisije
izvan opsega generalno preovlauju. Emisije izvan opsega,
definisane na osnovu njihovog porijekla, pojavljuju se u
domenu izvan opsega, a u manjem stepenu, u domenu
sporednih emisija.

Domen spordnih emisija

Frekvencijsko podruje, izvan opsega u kome sporedne

emisije generalno preovlauju.

Dodijeljeni
opseg

frekvencijski Frekvencijski opseg unutar kojeg je emisija stanice

dozvoljena, ija je irina jednaka irini potrebnog opsega
uveanoj za dvostruku apsolutnu vrijednost tolerancije
frekvencije. Ako se radi o svemirskoj stanici, dodijeljeni
frekvencijski opseg ukljuuje dvostruku vrijednost
maksimalnog pomjeraja frekvencije usled Doppler-ovog
efekta, koji se moe pojaviti u odnosu na bilo koju taku na
povrini Zemlje.

Dodijeljena frekvencija

Centralna frekvencija frekvencijskog opsega dodijeljenog

nekoj radio stanici.

Desno polarizovan talas (u

smjeru kretanja kazaljke)

Eliptino ili kruno polarizovan talas

iji se vektor
elektrinog polja, ako se posmatra u smjeru prostiranja,
obre u funkciji vremena, u nekoj nepokretnoj ravni
normalnoj na pravac prostiranja, udesno, tj. u smjeru kretanja
kazaljke na satu.

Dobitak antene

Odnos potrebne snage na ulazu u referentnu antenu bez

gubitaka i snage dovedene na ulaz date antene, obino
izraen u decibelima, da bi obje antene proizvele, u
posmatranom smjeru, istu jainu polja ili istu gustinu fluksa
snage na istom rastojanju. Ako nije drugaije naznaeno,
dobitak se odnosi na smjer maksimalnog zraenja. Dobitak
se moe razmatrati za odreenu polarizaciju.
Zavisno od izbora referentne antene razlikuju se:
- apsolutni ili izotropni dobitak (Gi), kada je
referentna antena izotropna antena izolovana u
prostoru;
- dobitak u odnosu na polutalasni dipol (GD), kada je
referentna antenna polutalasni dipol izolovan u
prostoru, ija ekvatorijalna ravan sadri posmatrani
smjer;
- dobitak u odnosu na kratku vertikalnu antenu (GV),
kada je je referentna
antena pravolinijski provodnik mnogo krai od 1/4 talasne
duine, normalan na povrinu idealno provodne ravni koja
sadri posmatrani smjer.

Dozvoljena smetnja

Uoena ili predviena smetnja koja zadovoljava

kvantitativnu smetnju i kriterijume zajednikog koritenja
koji su sadrani u meunarodnom Pravilniku o
radiokomunikacijama ili ITU-R preporukama ili u
specijalizovanim sporazumima predvienim Pravilnikom.

Daleki svemir

Svemir na rastojanjima od Zemlje priblino jednakim ili

veim od 2106 km.

DCE (Data circuitterminating equipment)

Ureaj na mrenoj strani veze 'korisnik-mrea' (npr.

modem). DCE ureaj omoguava fiziko povezivanje na
mreu, prosljeuje saobraaj, i daje signal sata, koji slui za
sinhronizaciju prenosa podataka izmeu DCE i DTE ureaja.

DNS (Domain Name System)

Oznaava Servis/Server koji obezbjeuje prevoenje

logikih, decimalnih IP adresa u odgovarajua imena
domena (i obrnuto) sa ciljem olakanog pronalaska
odgovarajueg sadraja i/ili korespondenata na Internet
mrei.

Domen (Domain)

Oznaava logino i jedinstveno ime kojim je na Internet

mrei predstavljen Pretplatnik ili grupa Pretplatnika. Sastoji

10

se od odreenog broja slova engleskog alfabeta i cifara;

DSL (Digital Subscriber Line)

Akronim za digitalnu pretplatniku liniju u komunikacijskoj

tehnologiji, koja se ostvaruje putem bakrenih telefonskih
linija (parica), moguujui prijenos digitalnih (raunalnih,
televizijskih i dr.) signala visokim brzinama. Razvijene su
brojne varijante simetrine i nesimetrine (ADSL) veze ove
vrste, koje se razlikuju po moguoj brzini prijenosa signala,
koje se kreu od 160 kb/s (kilobita u sekundi) koliko je
postizano u ISDN vezama, do 52 Mb/s u VDSL (Very high
bit rate Digital Subscriber Line) varijanti.

DTE (Data Terminal

Equipment)

Ureaj na korisnikoj strani veze 'korisnik-mrea' (npr.

router), koji slui kao izvorite ili odredite podataka (ili
oboje). DTE ureaj se na mreu povezuje kroz DCE ureaj
(npr. modem) i koristi signal za sinhronizaciju koji dobija od
DCE ureaja.

Dozvola

Akt nadlenog organa kojim se operatoru odobrava da

eksploatie telekomunikacionu mreu ili da prua
telekomunikacionu uslugu pod standardnim uslovima
(odobrenje), ili mu se odobrava da izgradi, posjeduje ili
eksploatie
telekomunikacionu
mreu,
ili
prua
telekomunikacionu uslugu u sluajevima u kojima je
ogranien broj dozvola u odreenoj oblasti (licenca), ili mu
se odobrava da postavi, pribavi i stavi u funkciju
telekomunikacionu mreu, sistem i/ili sredstvo (tehnika
dozvola).

Downstream

Tok podataka ka korisniku. Tehnologije poput npr. ADSL-a

imaju puno veu downstream brzinu od upstream brzine.

DTT digitalna zemaljska

televizija (Digital Terrestrial
Television)

Digitalna zemaljska televizija (DTT) je implementacija

digitalne tehnologije koji se koristi u Evropi za emitovanje
signala digitalne televizije putem mrea zemaljskih
odailjaa. Osnovni audio i video signal se pretvara,
modulira i kodira u digitalni format i prenosi kao takav.
Digitalna zemaljska televizija omoguava vei broj kanala,
bolju sliku i zvuk. Za primanje signala potrebna je antena na
krovu, unutranja ili vanjska. Pokrivenost veeg prostora
zahtijeva mreu koja moe djelovati kao jednostavna
frekvencijska mrea SFN ili viefrekvencijska Mrea MFN.

DMA digitalni medijski

adapter (Digital Media
Adapter)

Digitalni Medijski Adapter je Digitalna multimedijska

povrina (ekran), koristi se da povee razliitu vanjsku
zvunu i video opremu). Ima mogunost prenosa digitalnog
sadraja prema i od drugih elektrinih ureaja kao to je TV.
Korisnik moe razmjenjivati muziku, slike i dr. preko mree.

11

DMB digitalno
multimedijsko emitovanje
(Digital Multimedia
Broadcasting)

Digitalno Multimedijsko Emitovanje je nadogradnja

standardnog digitalnog zvunog prenosnog sistema
namijenjen da prenosi televizijske i radio stanice i podatke,
na mobilne ureaje kao to su mobilni telefoni. Djeluje na
zemaljskoj, satelitskoj i mobilnoj bazi.

Dolby Digital

Dolby Digital ili AC3 (Advanced Codec 3 ili Audio Codec 3

) je audio kompresijska tehnologija koja se koristi u kinima i
kunim produkcijama, stvara pratee efekte. Sastoji se od
est kanala, pet kanala za zvunike normalnog raspona (20
Hz 20,000 Hz) i jedan kanal za niskofrekventne efekte
(LFE low-frequency effects). Dolbi Dgital je oficijelni
standard za digitalnu tv i HDTV.

DVB (Digital Video

Broadcasting)

Skraenica za emitovanje digitalnog videosignala sa preko

270 lanova sa zadatkom da razvijaju sistem digitalne
televizije u Europi. DVB sistemi se prenose koristei
razliite standarde ukljuujui satelitski kablovski i
zemaljski.

DVB-C (Digital Video

Broadcasting Cable)

Skraenica za Digitalno kablovsko emitovanje, standard

usvojen 1994. godine. Digitalni signal se prenosi peko
kablovske distribucione mree.

DVB-H (Digital Video

Broadcasting Handheld)

Skraenica za digitalno video emitovanje - runo. Standard

usvojen od od Evropske Unije. Signal se emituje putem
zemaljske mree predajnika a prijem se ostvaruje putem
mobilnih ureaja.

DVB-S (Digital Video

Broadcasting Satellite)

Skraenica za Digitalno satelitsko emitovanje, najstariji

DVB standard koji se poeo satelitski prenositi 1995. godine.

DVB-T (Digital Video

Broadcasting-Terrestrial)

Skraenica za Digitalno zemaljsko emitovanje. Najnoviji i

najsloeniji sistem iz grupe DVB standarda. Digitalni signal
se prenosi putem zemaljske mree predajnika.

12

E
Termin

Definicija

E-commerce elektronska
ekonomija (Electroniccommerce)

Je iroka definicija novog fenomena daljinskih komercijalnih

transakcija koje se obavljaju koritenjem telekomunikacija i
Interneta. Ljudi sve vie kupuju artikle i usluge putem
Interneta, sa dobavljaima koji razvijaju posebne Web
sajtove koji omoguuju potencijalnim kupcima da biraju, kao
da se nalaze u trgovini. Na ovaj nain, lokacija dobavljaa je
irelevantna, i ona moe biti u istom gradu ili vie tisua
kilometara daleko. Veliki bum e-commerce-a u prvo vrijeme
sprijeio je strah od sigurnosti Internet transakcija, ali ovo je
u velikoj mjeri prevladano napretkom procesa enkripcije.

EDGE poveane brzine

podataka za GSM evoluciju
(Enhanced Data Rates for
GSM Evolution)

EDGE JE standardiziran u Evropskom institutu za standarde

u telekomunikacijama (ETSI), predstavlja posljednju fazu
razvoja podatkovnih komunikacija unutar GSM standarda.
Ova tehnologija sadri novu modulaciju koja e omoguiti
protok podataka brzinom 384 kbit/s kroz postojeu GSM
infrastrukturu. Posto je brzina od 384 kbit/s prva ponuena
brzina u razvoju tree generacije mobilne telefonije, EDGE
e vjerojatno predstavljati alternativni put operaterima bez
3G licence. EDGE bi u perspektivi mogao ponuditi brzine do
ak 560 kbit/s.

EIR - Povieni propusni opseg

(Excess Information Rate)

Broj bita izvan zagarantovanog propusnog opsega koji jo

uvijek moe biti prihvaen od strane javne podatkovne
mree, ali se ne garantira njihova isporuka na drugom kraju
virtualnog kruga.

Elektronska pota (E-mail)

Oznaava bilo kakvu tekstualnu, glasovnu, zvunu ili

slikovnu poruku poslatu preko neke javne komunikacione
mree, koja moe da se pohrani u mrei, ili na opremi
terminala korisnika dogod je primalac ne preuzme.

Elementi adresiranja

Oznaavaju znakove, slova, cifre i signale za ciljan izbor

komunikacionih veza.

EVDO - optimizirana
evolucija podataka (Evolution
Data Optimized)

Beini irokopojasni podatkovni radijski standard koji su

usvojile mnoge lanice mobilnog CDMA telefonskog
servisa.

Eksperimentalna stanica

Stanica koja koristi radio talase u ekperimentima sa gledita

razvoja nauke ili tehnike. Ova definicija ne ukljuuje
amaterske stanice.

13

Emisija

Zraenje, proizvedeno, ili koje je proizvod zraenja neke

predajne radio stanice. Na primjer, energija koju zrai
lokalni oscilator nekog radioprijemnika nije emisija, ve
zraenje.

Emisija sa jednim bonim

opsegom

Amplitudski modulisana emisija koja sadri samo jedan od

dva bona opsega.

Emisija sa jednim bonim

opsegom i punim nosiocem

Emisija sa jednim bonim opsegom bez smanjivanja nosioca.

Emisija sa jednim bonim

opsegom i smanjenim
nosiocem

Emisija sa jednim bonim opsegom i smanjenim nosiocem

kod koje je stepen smanjenja nosioca takav da omoguuje
njegovo obnavljanje radi demodulacije.

Emisija sa jednim bonim

opsegom i potisnutim
nosiocem

Emisija sa jednim bonim opsegom kod koje je nosilac

potpuno potisnut i nije predvien da se koristi za
demodulaciju.

Emisija izvan opsega

Emisija na frekvenciji ili frekvencijama neposredno izvan

potrebne irine opsega koja je rezultat procesa modulacije,
ali iskljuujui sporedne emisije.

Ekvivalentna izotropna
izraena snaga (EIRP)

Proizvod snage koja se dovodi anteni i dobitka antene u

posmatranom smjeru u odnosu na izotropnu antenu
(apsolutnog ili izotropnog dobitka).

Efektivna izraena snaga

(ERP) (u posmatranom
smjeru)

Proizvod snage koja se dovodi anteni i dobitka antene u

posmatranom smjeru u odnosu na polutalasni dipol.

Ekvivalentna snaga izraena

preko kratke vertikalne
antene (EMPR) u
posmatranom smjeru

Proizvod snage koja se dovodi anteni i dobitka antene u

posmatranom smjeru u odnosu na kratku vertikalnu antenu.

Ekvivalentna temperatura
uma satelitske veze

Temperatura uma na izlazu prijemne antene zemaljske

stanice koja odgovara snazi radiofrekvencijskog uma, a
proizvodi ga ukupno posmatran um na izlazu satelitske
veze, izuzimajui um zbog smetnje od satelitskih veza koje
koriste druge satelite, kao i od terestrijalnih stanica.

EHF

Ekstremno visoke frekvencije

Efektivna oblast
(upravljakog satelitskog
snopa)

Oblast na povrini Zemlje unutar koje se namjerava usmjeriti

upravljaki satelitski snop. Ovdje moe postojati vie od
jedne neprikljuene efektivne oblasti u kojoj se pojedinaan
upravljaki satelitski snop namjerava usmjeriti.

EBU Evropska unija za

Europsko udruenje za radiodifuziju radijskih i televizijskih

14

radiodifuziju (European
Broadcasting Union)

signala. Jedna od glavnih aktivnosti je propisivanje

preporuka za 625-linijske televizijske sustave.

Error Check and Correct

Kod za detekciju i ispravljanje greke. Pridodaje se paketu

podataka u komunikacijskom kanalu ili bloku podataka na
disku. Kod detektira male greke i ukoliko nisu predugake,
moe ih ispraviti.

EDH kod za otkrivanje i

obradu greaka (Error
Detection and Handling)

Otkrivanje i obrada greaka kod serijskog prijenosa

digitalnih podataka. Ukljuuje se u digitalnu opremu i u
sluaju greke alje signal kojim aktivira indikator greke
izveden pomou LED diode.

eEvropa 2005 (eEurope 2005)

Akcioni plan za razvoj informacijskog drutva u Evropi

eEvropa 2005 je usvojen u junu 2002. u Sevilji, s ciljem
razvijanja e-biznisa, e-uenja, e-zdravlja i e-administracije
na osnovama sigurnog irokoopsenog spajanja u 3.1.4.

Encryption

Slui za zaitu digitalnih informacija, ovdje je potreban

kljuni kod kako bi se dolo do originalne poruke.

Enhanced television
(Extended Definition
television, EDTV)

Dodano ekstra digitalnih usluga na SDTV ili na HDTV

EPG -elektronski programski

vodi (Electronic
Program(me) Guide)

Elektronski programski vodi omoguava pretraivanje

televizijskog sadraja sa mogunou pretrage po sadraju,
vremenu, kanalu, kategoriji, anru itd.

Ethernet

Ethernet (IEEE standard 802.3) je danas najee koritena

tehnologija za lokalne mree (LAN) nastao je u
laboratorijima Xeroxa u kasnim 1970-im godinama. Podaci
se alju u paketima koji su prilagoeni za slanje preko
raunarske mree. Brzi Ethernet omoguava brzinu prenosa
od 10 Mbps na osnovnim 10BaseT Ethernet mreama do 100
Mbps na brzim Ethernet mreama, 1000 Mbps na Gigabit
Ethernet i 10000 Mbps na 10 Gigabit Ethernet mreama.

15

F
Termin

Definicija

FCC -Federalna komisija za

komunikacije (Federal
Communications
Commission)

Federalna komisija za komunikacije. Nezavisna amerika

vladina agencija odgovorna Kongresu, osnovana 1934,
regulie meudravne i internacionalne komunikacije radija,
televizije, ica (telegrafa), kablova i satelita.

FEC - Forward Error

Correction (Forward Error
Correction)

Tehnika koritena u digitalnom signalnom prenosu sa

svrhom da smanji broj greaka prilikom emitovanja.
Odailja alje dopunske informacije ( error correction code
(kod za ispravku greaka)) koje omoguavaju otkrivanje i
ispravku greke u dozvoljenim granicama, ne traei od
odailjaa dodatne podatke. Naroito se koristi u situacijama
gdje je ponovno emitovanje skupo teko izvedivo.

FDD (Frequency Division

Duplex mode)

Oznaava frekvencijsko dupleksiranje kanala.

Fer osnova (Fer use)

Koritenje konekcije na fer osnovi podrazumijeva da

pretplatnik u toku obraunskog perioda ne koristi ukupni
propusni opseg iznad 60 % raspoloivog kapaciteta.

Fiksna javna telefonska mrea Oznaava prenosni sistem ili opremu za komutaciju ili
prespajanje i druge resurse koji se koriste za pruanje fiksne
javne telefonske usluge; mrea podrava prenos, izmeu
fiksnih prikljunih taaka mree, govorne komunikacije, i
takoe podrava druge oblike komunikacija kao to su fax i
prenos podataka; povezivanje na fiksnu javnu telefonsku
mreu moe biti izvedeno beinim kao i inim putem.
Fiksna javna telefonska
usluga

Oznaava pruanje usluga krajnjem korisniku na fiksnoj

lokaciji, koje obuhvataju: usluge odailjanja i prijema
nacionalnih i meunarodnih poziva, podravajui govornu i
faksimil i/ili podatkovnu komunikaciju, i pristupa hitnim
slubama biranjem broja ili brojeva iz nacionalnog ili
meunarodnog telefonskog plana brojeva, i moe ukljuiti
pristup slubi posredovanja razgovora, slubi davanja
informacija iz Imenika, obezbjeenje javnih telefona,
pruanje usluga pod posebnim uslovima i/ili pruanje
posebnih sredstava za korisnike sa onesposobljenjima ili sa
specijalnim socijalnim potrebama.

Fiksna javna
telekomunikaciona mrea

Oznaava javnu telekomunikacionu mreu koja se koristi,

u
cijelosti
ili
dijelom,
za
pruanje
javnih

16

telekomunikacionih usluga izmeu fiksnih prikljunih

taaka mree.
Fiksni operater

Je licencirani operater za pruanje fiksnih javnih

telefonskih usluga

Fizika kolokacija (Physical

Collocation)

Oznaava kolokacijsku uslugu pri kojoj se oprema

operatora korisnika smjeta u prostoriji glavnog
razdjelnika imenovanog operatora ili u drugoj prostoriji na
istoj lokaciji gdje se nalazi glavni razdjelnik u dogovoru sa
imenovanim operatorom.

Freephone brojevi

Brojevi prema kojima su pozivi za pozivajueg pretplatnika

besplatni, a numeracija je u skladu sa preporukama Evropske
unije.

Fiksna sluba

Radiokomunikacijska sluba izmeu odreenih fiksnih

taaka.

Fiksna satelitska sluba

Radiokomunikacijska sluba izmeu zemaljskih stanica koje

se nalaze na odreenim fiksnim takama kada se koristi
jedan ili vie satelita. U izvjesnim sluajevima, ova sluba
obuhvata i veze izmeu satelita, koje se takoer mogu
svrstati u meusatelitsku slubu. Fiksna satelitska sluba
obuhvata, takoer, spojne veze za druge svemirske
radiokomunikacijske slube.

Fiksna stanica

Stanica u fiksnoj slubi.

Faksimil

Oblik telegrafije za prenos nepokretne slike, sa ili bez

polutonova, da bi se na prijemu dobio trajan oblik slike

Format Conversion

Proces prelaza iz jednog formata digitalnog signala u drugi

format digitalnog signala.

Frame

Slika, blok. Odnosi se na prenos paketa podataka bita u

odreenim kodovima i formatu. Obino sadri upute i
informacije za adresiranje i otkrivanje greaka. U PAL
sistemu jedna slika ( blok ) ima 625 linija.

(FTA) Free-to-air

Nekodirano radio i televizijsko emitovanje dostupno preko

odgovarajuih prijemnika.

Frekvencija (Frequency)

Broj ciklusa u sekundi jednog elektromagnetskog signala

izraen u Hertz (Hz).

Frekvencijski spektrum
(Frequency spectrum)

Frekventni spektar je opseg frekvencija podijeljen u nekoliko

dometa.

Funkcija zakonitog

Funkcija koja omoguuje presretanje i isporuku ciljanih

telekomunikacija specificiranih u nalogu za presretanje koji

17

presretanja

je izdat u skladu sa Zakonima u Bosni i Hercegovini.

Ostvaruje se ugradnjom odgovarajue tehnike opreme i
programske podrke u telekomunikacijski sistem operatora
telekomunikacija, mrenog operatera, davatelja usluga ili
davatelja pristupa.

G
Termin

Definicija

Geosinhroni satelit

Zemljin satelit ija je perioda okretanja jednaka periodi

rotacije Zemlje oko svoje ose.

Geostacionarni satelit

Geosionhroni satelit ija kruna i direktna orbita lei u ravni

Zemljinog ekvatora i koji kao posljedica toga ostaje fiksan u
odnosu na Zemlju. U irem smislu, to je geosinhroni satelit
koji ostaje priblino fiksan u odnosu na Zemlju.

Geografski broj

Telefonski broj koji se sastoji od koda mrene grupe i

pretplatnikog broja.

Glavni razdjelnik (Main

Distribution Frame MDF)

Oznaava mjesto gdje zavravaju lokalne petlje koje dolaze

vanjskim kablom i spajaju se na pretplatniki stepen lokalne
centrale imenovanog operatora

Gornja granina cijena

Oznaava granine cijene telefonskih usluga propisane

Pravilom o modelu rebalansa cijena govornih telefonskih
usluga u Bosni i Hercegovini (Slubeni glasnik BiH, br.
50/05, 50/06 i 22/09), odnosno druge granine iznose cijena
koji mogu biti odreeni izmjenama Pravila o modelu
rebalansa cijena govornih telefonskih usluga u Bosni i
Hercegovini.

GPRS (General Packet Radio

Service)

GPRS je paketska tehnologija koja omoguuje beini

Internet i druge vrste podatkovne komunikacije visoke brzine
(115 kbit/s). GPRS nudi deset puta veu brzinu prijenosa
nego u GSM tehnologiji (gdje je brzina prijenosa 9.6 kbit/s).
Uz paketsku tehnologiju prijenosa podataka, korisnici su
uvijek povezani i uvijek on-line pa je lako pristupiti
razliitim uslugama.

18

GPS - globalni sistem

lociranja (Global Positioning
System)

To su satelitski radiosistemi za pozicioniranje koji

korisnicima s odgovarajuom opremom bilo gdje na
Zemljinoj povrini (a ponekad i dalje od nje) pruaju 24satne trodimenzionalne informacije o poloaju, brzini i
vremenu. GPS tehnologija koristi se u irokom rasponu
aplikacija, ukljuujui aplikacije za pomorsku, ekoloku i
navigacijsku upotrebu te praenje i nadzor.

GSM (Global System for

Mobile Communications)

Pojavio se 1991. godine i jedan je od vodeih digitalnih

mobilnih sustava. GSM koristi uskopojasni TDMA. Jednu
radio frekvenciju mogu istovremeno dijeliti 8 istovremenih
poziva. GSM pojednostavljuje prijenos podataka tako
omoguujui povezivanje prijenosnih i runih raunala
putem GSM telefona. Uz to nudi glasovnu potu, fax i
paging funkcionalnosti uz SMS (short message service)
usluge, kao i sigurnu komunikaciju.

19

H
Termin

Definicija

HDTV -Televizija visoke

rezolucije (High Definition
television)

Televizija visoke kvalitete (rezolucije). Prvi put je

predstavljena javnosti u Tokiju 1975. g. Njezin autor je
T.Fujio. Predvieno je koritenje 1125,1080 i 1035 linija za
analiziranje s proredom, te 1080 i 720 linija za progresivno
analiziranje. Format slike je 16:9, radi kompatibilnosti sa
kino produkcijom. Po definiciji, sustav je visoko kvalitetan,
ako je horizontalna i vertikalna rezolucija barem dvostruko
vea od rezolucija standardnih sustava. Bilo je pitanje da li je
i progresivno analiziranje s 480 linija takoer
visokokvalitetno, budui da daje bolju rezoluciju od
analiziranja s proredom. Zakljueno je da takav format s
progresivnim analiziranjem daje bolju kvalitetu slike, ali
ipak ne pripada visokokvalitetnoj televiziji.

Handover

Oznaava funkciju premotavanja poziva kada se mobilna

stanica kree u pojasu razliitih frekvencijskih kanala.

HF

Visoke frekvencije.

HSCSD (High Speed Circuit

Switched)

Data je nadgradnja postojee CSD tehnologije GSM mrea,

koja e omoguiti prijenos podataka brzinama do 57,6 kbit/s.

HSDPA - Paketni pristup za

veze visoke brzine sa satelita
(High Speed Downlink Packet
Access)

Tehnoloka je nadogradnja trenutnih UMTS mrea. To je

znaajka paketnog podatkovnog servisa standarda WCDMA
koji prua poboljane brzine veze sa satelita. Poetne
komercijalne implementacije tehnologije HSDPA uvedene
su 2005. Brzine podatkovne veze sa satelita tada su iznosile
najvie 1,8 Mb/s, a s vremenom se te brzine poveavaju.
Najvea brzina veze prema satelitu za tehnologiju HSDPA
trenutno iznosi 384 Kb/s. Neke mree poele su 2006.
podravati brzine podatkovne veze sa satelita od 3,6 Mb/s.
Budua evolucija HSDPA tehnologije sastojat e se od
sukcesivnih poboljanja brzine veze sa satelita te, s
uvoenjem tehnologije HSUPA (engl. High Speed Uplink
Packet Access Paketni pristup za veze visoke brzine prema
satelitu), znatnih poboljanja veze prema satelitu i openite
kvalitete usluga.

HD ready

Predloen
od
EICTA
(European
Information
Communications and Consumer Electronics Technology
Industry Associations) oznaava opremu koja prima i

20

prikazuje signale u visokoj rezoluciji, i definie minimalne

tehnike uvjete ureaja za prikaz slike.

I
Termin

Definicija

ID broj

Predbroj za usmjeravanje poziva koji se koristi za uslugu

prenosivosti broja, odreuje ga Agencija, a slui za
usmjeravanje poziva, i to je mreni broj koji oznaava
telekomunikacionu mreu (NetID) i komutaciju (NodeID) na
kojoj se nalazi preneseni broj.

Ime domena

Oznaava adresnu konstrukciju kojom se identifikuje i locira

raunar u Internet okruenju. Imena domena obezbjeuju
sistem Internet adresa jednostavne za pamenje a koje se
prevode pomou DNS-a u numerike adrese koritene u
mrei. (RFC 1034 i RFC 1035).

Imenik

Oznaava, u vezi sa javnom telekomunikacionom uslugom,

spisak koji sadri imena, adrese i brojeve osoba koje se
putem te usluge mogu kontaktirati.

Imenovani operator (Notified

Operator)

Oznaava operatora fiksne javne telefonske mree koji je od

strane Agencije imenovan operatorom telekomunikacija koji
ima znaajnu trinu snagu na tritu usluga fiksne javne
telefonske mree.

IMS - viemedijski podsistem

zasnovan na Internet
protokolu (IP Multimedia
Subsystem)

Standard koji definira arhitekturu temeljnog i uslunog sloja

fiksnih i mobilnih telekomunikacijskih mrea nove
generacije. Specifikacija njegovih glavnih elemenata,
protokola i mehanizama se temelji na suradnji vodeih
telekomunikacijskih standardizacijskih udruga poput 3GPPa, ETSI/TISPAN-a i IETF-a. Glavno tehnoloko obiljeje
IMS-a je njegova transparentnost prema razliitim
pristupnim mreama. Stoga je IMS glavni pokreta evolucije
telekomunikacijskih mrea i usluga prema mobilno-fiksno
konvergentnim rjeenjima. Na taj nain, korisnicima se
omoguava integrirano korisniko suelje i jedinstveni
pristup irokom spektru usluga preko razliitih ureaja i

21

pristupnih tehnologija (GPRS/EDGE, WCDMA, xDSL,

Public Ethernet, WiMAX, WLAN, itd.).
IMSI

Meunarodna identifikacija mobilnog pretplatnika.

IMT-2000/UMTS
(International Mobile
Telecommunications2000 /
Universal Mobile
Telecommunications System)

Oznaava univerzalni mobilni telekomunikacijski sistem kao

dio porodice meunarodnih mobilnih telekomunikacija, koji
koristi radio interfejs u saglasnosti sa ITU preporukom ITUR Rec. M.1457.

IN usluga

Usluga Inteligentne mree kojoj se pristupa putem

negeografskih kodova, kao i nain implementacije servisa
dodatnih vrijednosti

Informacije u vezi sa
presretanjem (IRI - Intercept
Related Information)

Signalizirajui podaci vezani za ili sadrani u presretanim

ciljanim telekomunikacijama, a koji ukljuuju signalizaciju
koritenu za uspostavu telekomunikacije i kontrolu njenog
toka (npr. poziv prihvaen, poziv preusmjeren). IRI takoer
ukljuuju svaku drugu informaciju koja je operatorima
telekomunikacija, mrenim operatorima, davateljima usluge i
davateljima pristupa dostupna kao rezultat presretanja
ciljanih telekomunikacija (npr. trajanje poziva).

Infracrvena veza

Znaajka infracrvene veze slina je tehnologiji Bluetooth kao

jo jedna metoda izravnog umreavanja (engl. peer-to-peer).
Tu se podaci prenose putem radiovalova preko kratkih
udaljenosti od ureaja do ureaja. (Raspon unutar kojeg se
podaci mogu slati putem infracrvene mree manji je no kod
tehnologije Bluetooth.) Mogli biste, primjerice, poslati
tekstni dokument kolegi tako da pribliite svoje prijenosno
raunalo njegovom i razmijenite podatke putem infracrvenog
prikljuka svakog ureaja.

Infrastruktura
telekomunikacionih objekata,
kapaciteta, mree ili sistema

Osnovni elementi telekomunikacionih objekata, kapaciteta,

mree ili sistema kao to su zemljite, graevina ili zgrada,
antenski stub, pristupni put, elektrina energija, grijanje,
voda, kablovska kanalizacija i drugo.

Integritet mree

Oznaava skup tehnikih zahtjeva za postupak, rad i

izmjene u telekomunikacijskoj mrei, u svrhu osiguravanja
nesmetane
upotrebe
meusobno
povezanih
telekomunikacijskih mrea, kao i pristupa tim mreama te
integriteta podataka pohranjenih u telekomunikacijskoj
mrei.

Interfejs (suelje)

Oznaava:
(i) mreni terminalni ureaj koji je fizika taka povezivanja
na
kojoj
se
korisniku
prua
pristup
javnoj

22

telekomunikacijskoj mrei; ili

(ii) zrano suelje koje odreuje radijsku udaljenost izmeu
radio opreme i njenih tehnikih specifikacija.
Interkonekcija

Oznaava fiziko i logiko povezivanje telekomunikacionih

mrea koriteno od strane jedne ili razliitih organizacija s
ciljem omoguavanja korisnicima jedne organizacije da
komuniciraju sa korisnicima iste ili druge organizacije, ili
pristupa uslugama koje prua druga organizacija. Usluge
mogu pruati umijeane strane ili druge strane koje imaju
pristup mrei;

Internet

Globalna mrea ili mree koje povezuju razliite vrste

kompjutera i opreme u globalnu mreu preko seta
zajednikih Internet protokola.

Internet protokol

Oznaava osnovni protokol za razmjenu paketa izmeu

ureaja na Internetu. Drugi protokoli su podreeni tome da
bi pruili Usluge korisnicima. Ovo je opisano u RFC 791 i
RFC 1122.

IP Adresa

Oznaava 32-bitnu ili 128-bitnu adresu, organiziranu u

oktetima meusobno odijeljenim takama, a koja jedinstveno
identificira mreu i odgovarajui server na kojem je
smjetena mrena aplikacija.

IP telefonija

Oznaava meunarodne komercijalne govorne usluge u bilo

kojem obliku pruene putem koritenja IP protokola.

ISDN BRA - osnovni ISDN

pristup (ISDN Basic Rate
Access)

Osnovni ISDN pristup putem kojeg korisnik moe

istovremeno ostvariti dva odvojena telefonska razgovora ili
telefonski razgovor i pristup Internetu brzinom od 64 kbit/s
ili pristup Internetu brzinom od 128 kbit/s. To je mogue
zbog toga to se osnovni ISDN pristup sastoji se od dva
komunikacijska kanala propusnosti 64 kbit/s i jednog
signalizacijskog kanala propusnosti 16 kbit/s (2B+D).

ISDN PRA - primarni ISDN

pristup (ISDN Premium Rate
Access)

Primarni ISDN pristup namijenjen korisnicima koji ele

povezati kunu (PBX) centralu ili posebnu korisniku mreu
na javni telekomunikacijski sustav. Primarni ISDN pristup
sastoji se od 30 komunikacijska kanala propusnosti 64 kbit/s
i 1 signalizacijskog kanala propusnosti 16 kbit/s (30B+D).

ISP (Internet Service

Provider)

Oznaava pruaoca Internet usluga koji je ovlaten za

pruanje Internet usluga pod uslovima Dozvole.

Izdvajanje (Unbundling)

Oznaava stavljanje na raspolaganje elemenata mree i

pripadajuih kapaciteta, opreme, funkcija ili usluga drugom

23

operatoru i/ili davaocu usluga u svrhu pruanja elektronikih

komunikacijskih usluga. Ovim se omoguava nekom
operatoru i/ili davatelju usluga da narui mrene elemente po
izboru, plaajui samo za kapacitete ili funkcije koji su mu
potrebni. Ovo ne znai promjenu vlasnitva nad kapacitetima
i opremi, kojima se omoguava pristup.
Iznajmljena linija (Leased
Line)

Oznaava pruanje za javnost transparentnog prenosnog

kapaciteta
izmeu
dvije
prikljune
take
u
telekomunikacionoj mrei, bez funkcije prespajanja kojeg
korisnik moe kontrolisati kao dio iznajmljene linije.

Iskljuiva radiofrekvencija

Radiofrekvencija dodijeljena radio stanicama samo jednog

korisnika, na jednoj lokaciji ili u odreenoj zoni
opsluivanja.

ITU - Meunarodna unija za

telekomunikacije
(International
Telecommunications Union)

Meunarodna unija za telekomunikacije je internacionalna

telekomunikacijska organizacija, pri UN-u, odgovorna za
standardizaciju, dodjelu radiofrekventnog spektra i razvoj,
ukljuujui regulaciju upotrebe emitovanja spektra i
koordinaciju dravnih pravila

ITU Radio pravilnik

(ITU-RR; International Telecommunication Union - Radio

Regulations): Pravilnik o radio komunikacijama dodat
Meunarodnoj konvenciji o telekomunikacijama koji je sada
na snazi.

Individualni prijem (u
radiodifuznoj satelitskoj
slubi)

Prijem emisija svemirske stanice u radiodifuznoj satelitskoj

slubi pomou jednostavnih kunih instalacija, a naroito
onih koje sadre male antene.

Interframe coding

U video kompresiji kodiranje razlika izmeu slika (frame).

Omoguava solidnu kompresiju, zato sto se samo mali broj
piksli razlikuje od slike do slike tako da nije potrebno
prenositi kompletnu sliku. Zavisi kompletno od sadraja
slike. Razlika je manja to su slike slinijeg sadraja.

Industrijska, nauna i
medicinska (ISM) primjena
radiofrekvencijske energije

Rad ureaja i aparata konstruisanih da lokalno proizvode i

koriste radiofrekvencijsku energiju za potrebe industrije,
nauke, medicine, domainstva ili za sline potrebe,
iskljuujui primjenu u oblasti telekomunikacija.

Inklinacija orbite (Zemljinog

satelita)

Ugao odreen sa ravni koja sadri orbitu i ravni Zemljinog

ekvatora izmjeren u stepenima izmeu 0 i 180 i u smjeru
kazaljke na satu od ekvatorijalne ravni na rastuoj taki
orbite.

24

J
Termin

Definicija

Jitter

Titranje ili oscilacije u prenosenju signala ili prikazivanju

slike.

Javna fiksna telefonska mrea

Znai
prenosni
sistem
ili
opremu
za
javna
telekomunikacijska mrea koja podrava transfer govora
izmeu mrenih terminalnih taaka na fiksnim lokacijama, i
audio informacija od 3,1 kHz, koje podravaju usluge poput
glasovnog prijenosa podataka putem modema uz brzinu
prijenosa od najmanje 2400 bita po sekundi.komutaciju ili
prespajanje i druge resurse koji se koriste za pruanje fiksne
javne telefonske usluge; mrea podrava prijenos izmeu
fiksnih prikljunih taaka mree, govorne komunikacije, i
takoe podrava druge oblike komunikacija, kao to su fax i
prijenos podataka; povezivanje na fiksnu javnu telefonsku
mreu moe biti izvedeno beinim i inim putem.

Javna govorna telefonska

usluga

znai usluga pristupana za javnost, s ciljem komercijalnog

pruanja i direktnog prijenosa govora u stvarnom vremenu
putem javnih mrenih centrala ili mree koja je takva da bilo
koji korisnik moe koristiti opremu povezanu sa mrenom
terminalnom takom na fiksnoj lokaciji u svrhu
komuniciranja sa drugim korisnikom opreme vezane za
drugu terminalnu taku.

Javna telefonska govornica

Oznaava telefon dostupan javnosti gdje se upotreba plaa

kovanicama ili kreditnom/debitnom/telefonskom karticom.

Javna telekomunikacijska
infrastruktura

Telekomunikacijska mrea kojoj je mogue javno pristupiti i

koja se upotrebljava za pruanje javnih telekomunikacijskih
usluga.

Javna telekomunikacijska
usluga

Oznaava telekomunikacijsku uslugu koja se prua javnosti.

Javna telefonska mrea

Oznaava fiksnu i mobilnu telefonsku mreu koja se

koristi za pruanje javnih telefonskih usluga.

Javna telefonska usluga

Oznaava ostvarivanje telekomunikacionog prometa u

kojem se uspostavlja telefonski poziv radi prenosa govora,
podataka ili fax poruka, kao i signalnih poruka koje se
konstituiu u dijelu SMS ili MMS usluga, preko javne
telefonske mree.

25

Javna korespondencija

Svaka vrsta telekomunikacija koju administracije i stanice

moraju, budui da su na raspolaganju javnosti, da prihvate u
cilju prenosa.

Jonosfersko rasipanje

Nain prostiranja radio talasa usljed rasipanja zbog

nepravilnosti ili diskontinuiteta u jonizaciji jonosfere.

K
Termin

Definicija

Kanalno kodiranje (Channel

coding )

Kanalno kodiranje je tehnika dekodiranja podataka i

ispravljanje greaka radio frekventnog kanala, koristi se za
zatitu podataka dok su u fazi transporta. Koristi se tamo
gdje je veliki protok podataka.

kbps (kb/s) - kilobit u sekundi

Mjere za koliinu podataka prenesenu u jedinici vremena. 1

kbps jedan kilobit (tj 1000 bita) u sekundi.

Kolokacija (Collocation)

Oznaava pruanje usluge iznajmljivanja fizikog

prostora, sa potrebnom infrastrukturom, za smjetaj i
prikljuivanje odgovarajue opreme operatora korisnika u
svrhu koritenja usluge pristupa izdvojenoj lokalnoj petlji
koju prua imenovani operator.

Kolokacijski prostor

Je prostor koji se dodjeljuje operatoru korisniku za

smjetaj opreme.

Kolizija (Collision)

Do sudara ili interferencije dolazi prilikom istovremenog

prenosa dva ili vie signala istim kanalom.

Komunikacija

Oznaava bilo kakvu informaciju koja je razmijenjena ili

prenijeta izmeu nekog odreenog broja stranki, putem neke
javno raspoloive usluge elektronskih komunikacija. To ne
ukljuuje bilo kakve informacije prenijete javnosti kao dio
nekog servisa za radio-difuziju, preko neke mree za
elektronske komunikacije, sem u opsegu da se te informacije
mogu povezati sa pretplatnikom koji se moe identifikovati,
ili sa korisnikom koji prima te informacije.

26

Kontrolor ((Direktiva
95/46/EU)

Oznaava fiziko ili pravno lice, javnu vlast, agenciju ili neki
drugi organ koji sam ili zajedno sa drugima odreuje
namjenu i sredstva obrade podataka o linosti; kada namjenu
i sredstva obrade odreuje nacionalno zakonodavstvo ili
zakonodavstvo EU, kontrolor ili posebni kriterijumi za
njegovo imenovanje mogu biti odreeni nacionalnim
zakonodavstvom ili zakonodavstvom EU.

Korisnici

Oznaava pojedince, ukljuujui potroae, ili organizacije

koje koriste ili trae javno dostupne telekomunikacione
usluge.

Korisnik dozvole

Oznaava pravno lice kojem je dodijeljena imenovana

dozvola.

Korisnik mree

Oznaava ovlatenog operatera telekomunikacija ili pruaoca

usluga koji na osnovu ugovora sa Korisnikom Dozvole za
javnog mrenog operatera koristi Mreu.

Kvalitet usluge (QoS)

Oznaava set parametara kojima se propisuju standardi

kvalitete usluga, servisa i prometa na svim nivoima Open
System Interconnection (OSI) modela, ukljuujui
Transmission Control Protocol (TCP/IP) model. Kvalitet
usluge se moe mjeriti, na primjer, u kontekstu razmjera
signal/um, uestalosti greaka u prenosu bitova, postotku
prolaznosti poruka ili vjerovatnoe blokiranja poziva.

Keyframe

Kompletna slika koja slui kao baza za delta slike.

Koordinisano univerzalno
vrijeme (UTC)

Vremenska skala, zasnovana na sekundi Meunarodnog

sistema jedinica (SI), kako je definisana u ITU-R, prema
Preporuci ITU-R TF.460-6. Za veinu praktinih primjena
vezanih za ovaj Plan namjene, UTC je brojno jednako
srednjem sunevom vremenu primarnog meridijana
(0ogeografske duine) ranije izraavanom kao GMT.

Kopnena stanica

Stanica u mobilnoj slubi koja nije namijenjena za koritenje

u pokretu.

Kopnena zemaljska stanica

Zemaljska stanica u fiksnoj satelitskoj slubi ili, u nekim

sluajevima, u mobilnoj satelitskoj slubi, postavljena na
odreenoj fiksnoj taki ili u okvirima odreene oblasti na
kopnu kojom se ostvaruju spojne veze za mobilnu satelitsku
slubu.

Kopnena mobilna stanica

Mobilna stanica u kopnenoj mobilnoj slubi sposobna za

povrinsko kretanje u okviru geografskih granica drave ili
kontinenta.

Kopnena mobilna zemaljska

Mobilna zemaljska stanica u kopnenoj mobilnoj satelitskoj

27

stanica

slubi, sposobna za povrinsko kretanje u okviru geografskih

granica drave ili kontinenta.

Koordinaciona oblast

Kada se odlui da je potrebna koordinacija, oblast koja

okruuje zemaljsku stanicu koja zajedniki koristi isti
frekvencijski opseg sa terestrijalnim stanicama, ili koja
okruuje predajnu zemaljsku stanicu koja koristi isti
dvosmjerno dodijeljeni frekvencijski opseg sa prijemnim
zemaljskim stanicama, izvan koje nivo dozvoljenih smetnji
nee biti prevazien i koordinacija se ne zahtijeva.

Koordinaciona kontura

Linija koja obuhvata koordinacionu oblast.

Koordinaciono rastojanje

Kada se odlui da je potrebna koordinacija, rastojanje

posmatranom azimutu od zemaljske stanice, koja zajedniki
koristi isti frekvencijski opseg sa terestrijalnim stanicama,
izvan kojeg nivo dozvoljenih smetnji nee biti prevazien i
koordinacija se ne zahtijeva.

Kontura efektivnog dobitka

antene (upravljakog
satelitskog snopa)

Kontura dobitka antene koja je rezultat pomjeranja

upravljakog satelitskog snopa du granica efektivne oblasti.

Karakteristina frekvencija

Frekvencija koja se lako identifikuje i mjeri u datoj emisiji.

Frekvencija nosioca moe, na primjer, biti naznaena kao
karakteristina frekvencija.

L
Termin

Definicija

LAN lokalna mrea (Local

Area Network)

Vrsta lokalne mree koja spaja kompjutere na manjem

podruju (sprat ili zgrada).

Licencirana mobilna usluga

Oznaava sve usluge tree generacije mobilnih beinih

komunikacija baziranih na standardu IMT-2000/UMTS, koje
podravaju inovativne multimedijalne usluge iznad
mogunosti GSM usluga.

28

Lokalna petlja (Local Loop)

Oznaava metalni iani vod (upredena metalna parica)

koji povezuje mrenu zavrnu taku na lokaciji krajnjeg
korisnika usluge (pretplatnika) sa prikljukom na glavnom
razdjelniku lokalne centrale ili udaljenog pretplatnikog
stepena ili na nekom ekvivalentnom dijelu fiksne javne
telefonske mree (ITU-T Preporuka G.101 i P.10);
Pojmovi pretplatnika petlja i pretplatnika linija
odnose se na lokalnu petlju.

Lokalna potpetlja (Local SubLoop)

Oznaava dio lokalne petlje koji povezuje mrenu

prikljunu taku na lokaciji pretplatnika sa sabirnom
takom (takom koncentracije) ili specificiranom
posrednom pristupnom takom u fiksnoj javnoj
telefonskoj mrei.

Lokalna pristupna mrea

(Local Access Network)

Ili krae pristupna mrea, se odnosi na kablovsku mreu

uraenu u tehnologiji kablova sa metalnim upredenim
paricama, koja slui za povezivanje krajnjih korisnika
(pretplatnika) na glavni razdjelnik pripadajue lokalne
centrale.

LF

Niske frekvencije.

LRE (Long Reach Ethernet)

Tehnologija razvijena od strane kompanije Cisco,

namjenjena za prenos podataka viemegabitnim brzinama (515 Mb/s) putem bakarnih parica, na udaljenostima do 1,5
km.

Luka stanica

Obalna stanica u slubi lukih operacija

Lokalizator (Localizer)

Sistem horizontalnog voenja ugraen u sistem

instrumentalnog slijetanja koji pokazuje horizontalno
odstupanje aviona od njegove optimalne putanje slijetanja
du ose piste.

Lijevo polarizovan talas (u

smjeru suprotnom kretanju
kazaljke)

Eliptino ili kruno polarizovan talas iji se vektor

elektrinog polja, ako se posmatra u smjeru prostiranja,
obre u funkciji vremena, u nekoj nepokretnoj ravni
normalnoj na pravac prostiranja, ulijevo, tj. u smjeru
suprotnom kretanju kazaljke na satu

29

M
Termin

Definicija

Manevarska brodska sluba

Sigurnosna sluba u pomorskoj mobilnoj slubi, osim u

slubi lukih operacija, izmeu obalnih i brodskih radio
stanica ili izmeu brodskih radio stanica u kojoj su poruke
ograniene na one koje se odnose na manevar brodova.
Poruke koje imaju prirodu javne korespondenije su
iskljuene iz ove slube.

Mbps (Mb/s) Megabit u

sekundi

Megabit u sekundi (milion bitova u sekundi) jedinica je koja

se koristi za mjerenje brzine prenosa informacija. Bit je
skraenica za binarnu znamenku (engl. binary digit), a
predstavlja najmanju podatkovnu jedinicu koju raunar moe
sadravati.

M-commerce (Mobile
Commerce)

Dio elektronske trgovine, iji je pristupni mehanizam beini

telefon ili handheld raunalo. Sigurnost transakcija u ovom
sluaju jami enkripcija prisutna u GSM specifikaciji.
Pristup Internetu, a samim tim i mobilna ekonomija
omoguena je inicijativama poput WAP-a koji omoguuje
jednostavan Internet pristup korisnicima mobilnih terminala.
Dakle, propaganda, kupovina, razmjena i prodaja, obavljaju
se u prostoru koji se kontrolira mobilnim telefonima i
terminalima.

Meunarodna
telekomunikaciona usluga

Oznaava javnu telekomunikacionu uslugu obezbijeenu

izmeu Bosne i Hercegovine i bilo koje druge zemlje.

MF

Srednje frekvencije.

MMS (Multimedia Messagess

Service)

Usluga multimedijalnih poruka.

Mobilni operater

Je licencirani operater za pruanje mobilnih javnih

telefonskih usluga.

MPLS (Multiprotocol Label

Switching)

Komunikacioni protokol koji u referentnom OSI modelu

zauzima mjesto izmeu sloja 2. i sloja 3. Omoguava bolje
iskorienje linkova na mrei, manja kanjenja, vee
propusne opsege, uvoenje novih servisa, garantovanje
kvaliteta servisa itd.

Mrea

Oznaava javnu telekomunikacionu mreu za prijenos

telekomunikacionih signala, koja je izgraena, putena u

30

rad i odravana u skladu sa uvjetima Dozvole za javnog

mrenog operatera.
Mrena zavrna taka
Oznaava mjesto na kojem se spajaju lokalna petlja i
(Network Termination Point kuna instalacija pretplatnika ili fiziku taku konekcije u
NTP)
kojoj se prua pristup korisniku na javnu
telekomunikacijsku mreu.
Mreni operator

Operator unutar javne telekomunikacijske strukture, koji

omoguuje prijenos signala izmeu utvrenih odredinih
taaka kroz odgovarajui prijenosni medij.

Mobilna stanica

Stanica u mobilnoj slubi, namijenjena za koritenje u

pokretu ili za vrijeme mirovanja na neodreenim takama.

Mobilna zemaljska stanica

Zemaljska stanica u mobilnoj satelitskoj slubi, namijenjena

za koritenje u pokretu ili za vrijeme mirovanja na
neodreenim takama.

Mobilna vazduhoplovna
sluba

Mobilna sluba izmeu vazduhoplovnih radio stanica i

avionskih radio stanica, ili izmeu avionskih radio stanica, u
kojoj mogu uestvovati i radio stanice na sredstvima za
spaavanje. Stanice radiofarova za oznaavanje mjesta udesa
mogu takoer uestvovati u ovoj slubi kada rade na
frekvencijama odreenim za bezbjednost i opasnost

Mobilna vazduhoplovna (R)

sluba

Vazduhoplovna mobilna sluba odreena za komunikacije

koje se odnose na sigurnost i regularnost leta, prvenstveno
du nacionalnih ili internacionalnih civilnih vazdunih
puteva.

Mobilna vazduhoplovna (OR)

sluba

Vazduhoplovna mobilna sluba predviena za komunikacije

prvenstveno van nacionalnih ili internacionalnih civilnih
vazdunih puteva, ukljuujui i komunikacije koje se odnose
na koordinaciju leta

Mobilna vazduhoplovna
satelitska sluba

Mobilna satelitska sluba u kojoj se mobilne zemaljske

stanice nalaze na avionu. Radio stanice na sredstvima za
spaavanje i stanice radiofarova za oznaavanje mjesta udesa
mogu takoer uestvovati u ovoj slubi.

Meusatelitska sluba

Radio sluba koja obezbjeuje veze izmeu vjetakih

satelita.

Mobilna sluba

Radio sluba izmeu mobilnih i kopnenih radio stanica ili

izmeu mobilnih radio stanica.

Mobilna satelitska sluba

Radiokomunikacijska sluba izmeu: mobilnih zemaljskih

stanica i jedne ili vie svemirskih stanica, ili izmeu
svemirskih stanica upotrebljavanih u ovoj slubi, ili izmeu

31

mobilnih zemaljskih stanica posredstvom jedne ili vie

svemirskih stanica. Ova sluba moe takoer obuhvatati i
spojne veze koje su potrebne za njeno koritenje.
Mobilna kopnena sluba

Mobilna sluba izmeu baznih radio stanica i kopnenih

mobilnih radio stanica, ili izmeu kopnenih mobilnih radio
stanica.

Mobilna kopnena satelitska

sluba

Mobilna satelitska sluba u kojoj se mobilne zemaljske

stanice nalaze na kopnu.

Mobilna pomorska sluba

Mobilna sluba izmeu obalnih radio stanica i brodskih radio

stanica, ili izmeu brodskih radio stanica, ili izmeu
pridruenih radio stanica za unutranje brodske
komunikacije. Radio stanice na objektima za spaavanje i
stanice radiofarova za oznaavanje mjesta udesa mogu
takoer uestvovati u ovoj slubi.

Meteoroloka sluba

Radiokomunikacijska sluba koja se koristi za meteoroloka

i hidroloka osmatranja i istraivanja.

Meteoroloka satelitska
sluba

Satelitska sluba istraivanja Zemlje za meteoroloke

potrebe.

Markerska stanica radiofara

Predajnik u vazduhoplovnoj radionavigacionoj slubi koji

vertikalno zrai posebni snop za davanje avionu obavjetenja
o poloaju.

Minimalna upotrebljiva
jaina polja

Najmanja vrijednost jaine polja koja je potrebna da

omogui eljeni kvalitet prijema, pod odreenim uslovima
prijema, u prisustvu prirodnog i vjetakog uma, ali u
odsustvu smetnji od drugih stanica.

MCPC (Multiple Channel Per

Carrier)

Nekoliko kanala se kombinuje u jedan signal prije nego se

modulira u nosioca koji se prenosi od jedne do druge
lokacije ili vie udaljenih. Koristi se TDM tehnika (Time
Division Multiplexing) za emitovanje vise kanala u isto
vrijeme.

MFN - Multi Frequency

Network

Mrea predajnika na vie frekvencija.

MHP (Multimedia Home

Platform)

Standard dizajniran od strane DVB projekta za interaktivnu

digitalnu televiziju. Omoguava prijem i izvrenje
interaktivnih Java aplikacija na TV prijemniku.

MPEG (Moving Pictures

Experts Group)

MPEG je grupa strunjaka (ISO/CCITT) ukljuena u

definiranje standarda za kompresiju podataka pokretnih
slika. Prvi sastanak grupe odran je u maju 1988. u Ottawi,
Canada. Danas grupa ima oko 350 lanova. Glavni interes

32

televizijske industrije je u standardima MPEG-1 i MPEG-2,

dok se MPEG-4 koristi za razne namjene. Integracijom
HDTV-a unutar MPEG-2 standarda, MPEG-3 je postao
suvian.
MPEG-1

Prvi MPEG video i audio standard, kasnije se koristi kao

standard za Video CD i MP3 audio format.

MPEG-2

Drugi od nekoliko standarda razvijen u 1994. godine od

strane Moving Pictures Expert Group (MPEG). Predstavljen
kao video standard za kodiranje zvuka i videa sa
kompresijom. Koristi se kao format digitalnog televizijskog
signala koji se emituje putem zemaljskih, kablovskih i
satelitskih odailjaa. Televizijske stanice, TV prijemnici,
DVD player, i ostala oprema je esto dizajnirana prema
ovom standardu.

MPEG-4

MPEG-4 je standard kodiranja audio i video digitalnih

podataka. Predstavljen je 1998. godine od strane ISO / IEC
Moving Picture Experts Group (MPEG) pod formalni
standard ISO / IEC 14496. namijenjen je za sisteme sa
niskim kapacitetima i frekvencijskom irinom, kao to su
mobilni i video telefoni, ali razvijen od sloenije kompresije
algoritama i restrikcija za podatke, poeljan da se koristi u
budunosti za DVB da povea prenos kapaciteta

MULTIPLEKSOR

U telekomunikaciji, multipleksor je ureaj koji objedinjuje

nekoliko ulaznih informacija signala u jedan izlazni signal.
Multipleksor moe kombinirati nekoliko promjenljivih
brzina bitova podataka u jednu konstantnu pojasnu irinu
signala.

(MUX or MULDEX)

33

N
Termin

Definicija

Namjena radiofrekvencijskog
opsega

Upis datog radiofrekvencijskog opsega u Tabelu namjene

radiofrekvencija u svrhu njegove upotrebe od strane jedne ili
vie terestrijalnih ili svemirskih slubi radiokomunikacija ili
radioastronomske slube pod odreenim uslovima. Ovaj se
termin, takoer, upotrebljava za odreeni radiofrekvencijski
opseg.

Neeljene emisije

Sastoje se od sporednih emisija i emisija izvan opsega.

Negeografski broj

Telefonski broj koji nije povezan sa geografskom oblau.

Nosilac bloka brojeva

(opsega)

Je nosilac prava koritenja brojeva koji su mu u polaznoj

raspodjeli brojeva dodijeljeni na koritenje u skladu sa
Pravilom o upravljanju planom brojeva za telefonske usluge
Bosne i Hercegovine (Slubeni glasnik BiH, broj 36/02).

NGN Mree sljedee

generacije (Next Generation
Networks)

NGN je mrea sa komutacijom paketa koja moe da prua

telekomunikacione usluge i moe da koristi viestruke
irokopojasne
transportne
tehnologije,
sa
QoS
mogunostima, kod koje su usluno orjentisane funkcije
nezavisne od transportnih tehnologija. Ona omoguava
neogranien pristup korisnika ka mreama i kompetitivnim
ponuaima usluga i/ili uslugama koje izaberu. Ona
podrava uoptenu mobilnost koja omoguava konzistentno i
sveprisutno pruanje usluga korisnicima.

NTSC

(National Television Systems Committee) Odbor strunjaka

u SAD koji je predloio nacionalne televizijske norme,
usvojene od FCC 1953.

NTSC (National Television

Systems Committee)

TV standard u boji koji se koristi u Sjedinjenim Amerikim

Dravama, Kanadi, Meksiku i Japanu (NTSC M standard
525 linija, 60 Hz). irina pojasa u NTSC sistemu je 4.2 MHz
za signal luminancije, te 1.3 i 0.4 MHz za I i Q komponentu
krominantnog signala.

34

O
Termin

Definicija

Obraunski podaci

Podaci koji se obino procesuiraju u svrhu rauna koji treba

izdati ili na drugi nain staviti na raspolaganje pretplatniku u
elektronskoj formi vezano za naplative telekomunikacijske
usluge koritene od strane tog pretplatnika.

Obrada podataka o linosti

(obrada) (Direktiva 95/46/EU)

Oznaava svaku operaciju ili niz operacija koje se obavljaju

na podacima o linosti, bez obzira na to da li se vre
automatski ili ne, kao to je prikupljanje, biljeenje,
organizovanje, skladitenje, prilagoavanje ili mijenjanje,
traenje,
konsultovanje
koritenje,
objelodanjivanje
prenosom, irenje ili neki drugi nain raspolaganja,
povezivanje ili kombinovanje, blokiranje, brisanje ili
unitenje.

Obraiva (Direktiva
95/46/EU)

Oznaava fiziko ili pravno lice, javnu vlast, agenciju ili neki
drugi organ koji obrauje podatke o linosti u ime
kontrolora.

Odabir sistema za prenos

(Carrier Selection)

Oznaava mogunost za pretplatnika da biranjem pristupnog

koda prilikom svakog poziva odabere operatora preko kojeg
e obaviti poziv.

ODF (Optical Distribution

Frame)

Pasivni dio opreme koji slui za terminiranje optikih

vodova, i njihovo lake prespajanje na nekoj lokaciji. Ima
istu svrhu kao i TK izvod za bakarne telefonske parice.

O/E switch

Ureaj koji vri konverziju optikog signala u elektrini, i

obratno. Ovaj ureaj posjeduje dva porta, jedan je za optiko
vlakno, drugi je RJ-45 port.

Operater davatelj broja

Je fiksni ili mobilni operater ijem broju je dodijeljena

usluga prenosivosti broja.

Operater primatelj broja

Je fiksni ili mobilni operater kome je telefonski broj

ustupljen od operatera davatelja broja, kroz uslugu
prenosivosti broja.

Operator telekomunikacija

Oznaava pravno lice, kojem je dodijeljena dozvola za

pruanje
javne
telekomunikacijske
mree
i/ili
telekomunikacijskih usluga.

Operativna baza podataka

Oznaava izvor informacija o prenesenim brojevima koja se

nalazi kod operatera, sadri podatke potrebne za

35

usmjeravanje poziva prema prenesenim brojevima

upotrebljava se u procesu uspostavljanja veze.

Operativna rezerva

Oznaava odreeni broj metalnih upredenih parica u

svakom pojedinanom pristupnom kablu imenovanog
operatora koje slue za otklanjanje kvarova i rjeavanje
drugih operativnih problema i koje nisu na raspolaganju za
usluge pristupa izdvojenoj lokalnoj petlji.

Operator korisnik
(Beneficiary)

Oznaava operatora koji je ovlaten da prua

telekomunikacijske usluge i koji zadovoljava uslove za
pristup izdvojenoj lokalnoj petlji.

Operatori telekomunikacija

Predstavljaju operatore telekomunikacija sa znaajnom

trinom snagom kao i druge operatore telekomunikacija
kojima je u skladu sa pozitivnim zakonskim i drugim
propisima dodijeljena dozvola za uspostavljanje javne
telekomunikacijske
mree
odnosno
pruanje
telekomunikacijske usluge.

Optiko vlakno (Fiber optics)

Tanko stakleno optiko vlakno smjeteno u omota, koji

prenosi optike signale sa veoma malim gubicima.

Organizacija

Oznaava operatora javne telekomunikacine mree i/ili

pruaoca javnih telekomunikacionih usluga.

Ovlatene agencije

Policijski organi u Bosni i Hercegovini i Obavjetajno

sigurnosna agencija Bosne i Hercegovine (OSA), koji su
ovlateni da vre nadzor, odnosno zakonito presretanje i
tehniko snimanje telekomunikacija u skladu sa Zakonima u
Bosni i Hercegovini.

Opacity

Transparentnost (providnost)
vidljivost iza slike.

Optiki disk (Optical Disc)

Optiki disk je vrsta medija koji koristi optiku tehnologiju

za visokokvalitetno pohranjivanje podataka sa mogunou
smjetanja velike koliine podataka na malom prostoru.

Opta radiofrekvencija

Radiofrekvencija dodijeljena radio stanicama vie korisnika

u odreenoj zoni opsluivanja, ne vodei rauna o kvalitetu
radiokomunikacija.

Obalna stanica

Kopnena stanica u pomorskoj mobilnoj slubi.

Obalna zemaljska stanica

Zemaljska stanica u fiksnoj satelitskoj slubi ili, u nekim

sluajevima, u pomorskoj mobilnoj satelitskoj slubi, koja se
nalazi na nekoj odreenoj fiksnoj taki na kopnu i slui za
obezbjeivanje spojne veze za pomorsku mobilnu satelitsku

slike

koja

omoguava

36

slubu.
Orbita

Putanja, u odnosu na odreeni skup referenci, opisana

centrom mase satelita ili drugog predmeta u svemiru,
podlona prvenstveno prirodnim silama, i to uglavnom
gravitacionoj sili.

Orbita geostacionarnog
satelita

Orbita u koju satelit mora biti postavljen da bi bio

geostacionarni satelit.

802.11a

Oznaka za standard - omoguuje prijenos brzine do 54 Mb/s

u frekvencijskom podruju od 5 GHz. Manje mogunosti za
interferenciju radijskih frekvencija od protokola 802.11b i
802.11g. Relativno krai raspon (oko 60 metara) od
protokola 802.11b. Nije mogue koristiti s protokolom
802.11b.

802.11b

Oznaka za standard - omoguuje prijenos brzine 11 Mb/s u

frekvencijskom podruju od 2,4 GHz. Nije mogue koristiti s
protokolom 802.11a. Omoguuje pristup podacima na
udaljenosti do 100 metara od bazne stanice.

802.11g

Oznaka za standard omoguuje brzinu do 54 Mb/s (obino

22 Mb/s) u frekvencijskom podruju od 2,4 GHz. Smatra se
nasljednikom protokola 802.11b te je kompatibilan s njim.
Omoguuje vrlo brz pristup podacima na udaljenosti do 100
metara od bazne stanice.

37

P
Termin

Definicija

PAL (Phase Alternation Line)

Televizijski standard koji se koristi u veini zemalja u

Europi. PAL specificira 786 piksela po liniji, 625 linija po
ekranu, 25 slika(frame) u sekundi, sa primarnom snagom od
220 volts. Prvi put predstavljen 1961. Kodira boje drugaije
od NTSC.

PAN - Osobne mree

(Personal Area Networks)

Neobavezne su mree kratkog dosega koje funkcioniraju

zasebno od fiksne ili beine mree tako to stvaraju
privremenu mreu. Moete jednostavno razmjenjivati
datoteke na neplaniranim sastancima, utedjeti vrijeme pri
ispisu dokumenta jer se ne morate povezati s fiksnom ni
beinom mreom te razmjenjivati informacije izmeu
ureaja putem Bluetooth tehnologije ma gdje bili.

Podaci o pretplatniku

Ime i adresa pravnog, fizikog ili drugog lica na koje je

registrovana telekomunikacijska adresa.

Podaci o lokaciji

Oznaava bilo kakve podatke obraene u nekoj mrei za

elektronske komunikacije koji ukazuju na geografski poloaj
opreme terminala nekog korisnika, neke javno raspoloive
usluge elektronskih komunikacija.

Podaci o saobraaju

Oznaava bilo kakve podatke obraene u svrhu prenosa neke

komunikacije preko neke mree za elektronske
komunikacije ili za njihovu naplatu.

Podatak o linosti (prema

Direktivi 95/46/EU)

Oznaava svaku informaciju u vezi sa fizikim licem koje je

identifikovano ili moe biti identifikovano ("lice koje je
predmet podataka"); lice koje se moe identifikovati jeste
ono lice koje moe biti identifikovano, neposredno ili
posredno, prije svega pozivanjem na identifikacioni broj ili
na jedan ili vie inilaca koji su karakteristini za njegov
fiziki, fizioloki, duhovni, ekonomski, kulturni ili drutveni
identitet.

Polazni operater

Fiksni ili mobilni operater u ijoj telefonskoj mrei poinje

uspostavljanje prometa prema biranom broju.

Poseban pristup

Oznaava pristup telekomunikacionoj mrei u takama

razliitim od prikljunih taaka koje se nude veini
korisnika.

38

Posredni kabl

Oznaava kabl od metalnih upredenih parica koji povezuje

glavni razdjelnik i posredni razdjelnik. Ovisno o vrsti
kolokacije moe biti unutranji (fizika i virtuelna
kolokacija) i vanjski (udaljena kolokacija).

Posredni razdjelnik (Handover Distribution Frame

HDF)

Oznaava razdjelnik koji se nalazi na taki kolokacije i

koji je posrednim kablom spojen na glavni razdjelnik
imenovanog operatora i preko kojeg operator korisnik
ostvaruje usluge pristupa izdvojenoj lokalnoj petlji.

Postpaid usluga

Oznaava uslugu za ije je koritenje potrebno zasnivanje

ugovornog odnosa i plaa se unazad.

Potpuni pristup izdvojenoj

lokalnoj petlji (Full
Unbundled Access to the
Local Loop)

Oznaava pruanje usluge pristupa izdvojenoj lokalnoj

petlji ili potpetlji imenovanog operatora, pri emu se
operatoru korisniku omoguava koritenje punog
frekvencijskog opsega upredene metalne parice.

Potroa

Oznaava bilo koje fiziko lice koje koristi javno dostupne

telekomunikacione usluge u svrhe koje su van dometa
njegovog ili njenog poslovanja ili zanimanja.

Povratni kanal (Back channel) Povratni kanal predstavlja kanal malog frekvencijskog
opsega ili kapaciteta koji slui za komunikaciju izmeu
korisnika i centralne mree. Korisnik prima televizijski
signal, a istovremeno je spojen preko drugog
komunikacijskog kanala dial-up modemom ili telefonskom
linijom na centralnu mreu. Mogunost povratnog kanala je
omoguena kroz interaktivne servise koji doputaju
korisniku da primi podatke i poalje nazad odgovor da narui
servise ili poalje primjedbe. Slui za komunikaciju izmeu
korisnika i davatelja odreene usluge. Korisnik prima i gleda
televizijski signal, a u isto vrijeme je spojen preko drugog
komunikacijskog kanala, na primjer, modemom na Internet.
Na taj nain korisnik moe komunicirati sa davateljem
usluga, slati mu primjedbe i slino.
Pouzdanost funkcije

Vjerovatnoa da e sistem ili usluga obavljati funkciju na

zadovoljavajui nain u datom periodu, ako se upotrebljava u
specificiranim uvjetima rada.

Poziv

Oznaava uspostavu telekomunikacionog prometa u okviru

javne telefonske usluge u kojem telefonski broj pretplatnika
predstavlja adresu pozivajue ili pozivane strane.

Pratei kapaciteti (Related

Facilities)

Oznaavaju kapacitete koji su vezani za pristup izdvojenoj

lokalnoj petlji, a kojima je neophodan pristup operatora
korisnika da bi pruao usluge na konkurentskoj i pravinoj
osnovi, a naroito ukljuuju kolokaciju, spojne kablove i

39

pristup odgovarajuim informacijskim sistemima.

Predizabrani operator

Korisnik dozvole za pruanje fiksnih javnih telefonskih

usluga kojeg je pretplatnik unaprijed programiranim
izborom izabrao za pruanje odabrane vrste poziva u
javnoj fiksnoj telekomunikacijskoj mrei, bez biranja
koda operatora ili primjene nekog drugog postupka za
takvo usmjeravanje.

Pred-odabir sistema za prenos Oznaava mogunost za pretplatnika koji to trai da:

(Carrier Pre-selection)
(i) izabere operatora preko kojeg e obavljati odreenu
kategoriju javno dostupnih telefonskih usluga, bez da
pretplatnik prilikom svakog poziva mora prethodno birati
pristupni kod ili da sprovodi bilo kakvu proceduru za
iniciranje takvog usmjeravanja;
(ii) suspendira prilikom svakog poziva bilo kakav izbor
uinjen unaprijed iz stava (i), putem biranja pristupnog
koda za ta ima dogovor sa alternativnim operatorom.
Preneseni broj

Broj koji je prenesen iz fiksne/mobilne telekomunikacione

mree operatera kome je dodijeljen po polaznoj raspodjeli u
fiksnu/mobilnu telekomunikacionu mreu drugog operatera.

Prenos broja

Je skup tehnikih i organizacionih mjera kojima se

izvrava usluga prenosivosti broja na nain propisan
Pravilom 32/2008 o prenosivosti telefonskih brojeva.

Prenosivost broja (Number

Portability)

Je usluga koja omoguava pretplatniku koji ispunjava

zadane uslove navedene u ovom Pravilu, u okviru javno
raspoloivog telefonskog servisa, da zadri svoj/e broj/eve
nezavisno od izbora usluga koje daju javno raspoloivi
telefonski servisi.

Prepaid usluga

Oznaava uslugu za ije koritenje nije potrebno zasnivanje

ugovornog odnosa i plaa se unaprijed.

Pretplatnik

Oznaava bilo koje fiziko ili pravno lice koje je potpisnik

ugovora sa pruaocem javnih telekomunikacionih usluga u
svrhu pruanja tih usluga.

Prikljuna taka mree

(Network Termination Point)

Oznaava, kada je u pitanju telekomunikaciona mrea, skup

fizikih prikljuaka sa njihovim specifikacijama za tehniki
pristup, koji su dio telekomunikacione mree i koji su
potrebni da bi se ostvario pristup toj mrei i da bi se
djelotvorno komuniciralo putem te mree.

Primalac (Direktiva
95/46/EU)

Oznaava fiziko ili pravno lice, javnu vlast, agenciju ili neki
drugi organ kome se podaci predoavaju, bez obzira na to da

40

li on jeste ili nije trea strana; meutim, organi koji mogu da

prime podatke u okviru odreenog istraivanja ne mogu se
tretirati kao primaoci.
Pristanak lica koje je predmet
podatka (Direktiva 95/46/EU)

Oznaava svaku slobodno datu konkretnu i informisanu

indikaciju elje lica koje je predmet podataka da izrazi
pristanak na obradu podataka koji se odnose na njegovu
linost.

Pristup hitnim slubama

Oznaava telekomunikacionu uslugu putem koje bilo koji

lan javnosti moe, u bilo koje vrijeme, stupiti u vezu brzo i
jednostavno sa bilo kojom hitnom slubom u svrhu
dojavljivanja hitnog sluaja.

Pristup izdvojenoj lokalnoj

petlji (Unbundled Access to
the Local Loop)

Oznaava uslugu pruanja potpunog ili zajednikog

pristupa lokalnoj petlji imenovanog operatora, pri emu
nema promjene vlasnitva nad lokalnom petljom.

Pristupna brzina

Brzina prenosa podataka koju korisnik ima na ulazu u

mreu.To je zakupljena brzina u okviru nekog paketa, i
predstavlja maksimalnu moguu brzinu prenosa podataka od
mree ka korisniku i obrnuto.

Pristupni operator

Operator koji pretplatniku prua uslugu fizikog i logikog

povezivanja njegove terminalne opreme na javnu
telekomunikacijsku mreu ili na dijelove telekomunikacijske
mree.

Privredno drutvo
(preduzee)

Oznaava lice koje je u skladu sa Zakonom registrovano kod

nadlenog Suda za obavljanje privredne djelatnosti, i koje je
time steklo status pravnog lica.

Propisi Agencije

Oznaava sve kodekse, pravila, smjernice, odluke i druge

akte koje je Agencija donijela u okviru svojih ovlatenja iz
Zakona o komunikacijama ("Slubeni glasnik BiH", broj
31/03).

Propusni opseg (Bandwidth)

Mjera za maksimalnu koliinu podataka koju je mogue

prenijeti kroz komunikacioni link u jedinici vremena.
Ukoliko uporedimo komunikacioni kanal (link) sa
vodovodnom cijevi, propusni opseg predstavlja promjer
cijevi, i odreuje koliko podataka moe proi tom cijevi u
jednom trenutku.

PVC - Stalni virtualni krug

(Permanent Virtual Circuit)

Oznaava trajni virtualni krug postavljen od strane

administratora
mree
sa
unaprijed
definisanim
karakteristikama za koje su trajno pridrueni odgovarajui
resursi sistema za prijenos podataka.

Piksel (Pixel)

Izvedenica je od eng. "picture element" - to znai element

41

slike. Piksel je, naime, najmanji grafiki element slike,

specifian za bitmap slike - u suprotnosti od slika vektorske
grafike. Slike, da bi se pretvorile u digitalni oblik, moraju se
spremiti kao niz bitova, odnosno bajtova (kao, npr. u
digitalnim fotoaparatima), zbog ega se moraju "prevesti" u
vie manjih dijelova, od kojih je svaki odreene boje. Ti
dijelovi zovu se pikseli i koliina istih u pojedinoj slici
(izmeu ostalog) odreuje kvalitetu slike, ali direktno utjee
i na veliinu datoteke, a i na stvarne dimenzije (irina i visina
slike).
Plan raspodjele

Skup radiofrekvencija ili radiofrekvencijskih kanala usvojen

na odgovarajui nain i pod odreenim uslovima u cilju
koritenja od jedne ili vie djelatnosti za terestrijalnu ili
svemirsku radioslubu.

Plan dodjele

Plan raspodjele u kome je poznat korisnik koji je dobio

dozvole za radio stanice pod uslovima definisanim u Planu
raspodjele.

Pomorska mobilna satelitska

sluba

Mobilna satelitska sluba u kojoj se mobilne zemaljske

stanice nalaze na brodu. Radio stanice na objektima za
spaavanje i stanice radiofarova za oznaavanje mjesta udesa
mogu takoer uestvovati u ovoj slubi.

Pomorska radionavigaciona
satelitska sluba

Radionavigacijska satelitska sluba u kojoj se zemaljske

stanice nalaze na brodovima.

Primarni radar

Radiodeterminacijski sistem zasnovan na poreenju

referentnog signala s radio signalima koji se odbijaju sa
mjesta iji se poloaj odreuje.

Put poniranja (Glide Path)

Sistem
vertikalnog
voenja
ugraen
u
sistem
instrumentalnog slijetanja koji pokazuje vertikalno
odstupanje aviona od njegove optimalne putanje slijetanja.

Prenos podataka

Oblik telekomunikacija namijenjen za prenos informacija u

vidu podataka.

Prihvatljiva smetnja

Smetnja iji je nivo vei od onog koji je definisan kao

dozvoljena smetnja i koji je prihvaen od dvije ili vie
administracija, a da to ne ide na tetu drugim
administracijama.

Pasivni senzor

Mjerni instrument u satelitskoj slubi istraivanja Zemlje ili

u slubi istraivanja svemira pomou kojega se dobijaju
informacije prijemom radio talasa prirodnog porijekla.

Perioda (satelita)

Vrijeme koje protekne izmeu dva uzastopna prolaska

satelita kroz neku karakteristinu taku na njegovoj orbiti.

42

PPV - plati pa gleda (Payper-view)

Plati da gleda (esto skraeno PPV) je usluga koja

omoguuje televizijskim gledaocima posebne programe uz
dodatnu cijenu.

R
Termin

Definicija

Radio

Opti izraz koji se primjenjuje u vezi sa upotrebom radio

talasa.

Radio oprema

Znai proizvod, ili relevantna komponenta istog, sposoban za

komunikaciju sredstvima emitovanja i/ili prijema radio talasa
koritenjem spektra dodijeljenog za zemaljsku/vazdunu
radio-komunikaciju.

Radio talasi

Elektromagnetni talasi ija je frekvencija, prema dogovoru,

nia od 3000 GHz, a koji se rasprostiru u prostoru bez
vjetakog voenja

Radio stanica

Radio stanica predstavlja jedan ili vie predajnika ili

prijemnika, ili kombinaciju jednog ili vie predajnika ili
prijemnika, sa jednom ili vie antena i drugih ureaja, koji su
postavljeni na jednoj lokaciji, a potrebni su za pruanje
radiokomunikacionih servisa, sa izuzetkom prijemnika za
direktni prijem radiodifuznih signala

Radiofrekvencija

Osnovni fiziki parametar elektromagnetnih talasa ili radio

talasa koji se slobodno prostiru kroz prostor i ije se
vrijednosti konvencionalno nalaze u opsegu od 9 kHz do
3000 GHz (u daljem tekstu frekvencija).

Radiofrekvencijski kanal

Dio radiofrekvencijskog spektra namijenjen da se koristi za

emisiju, a koji moe biti definisan pomou dvije odreene
granice, ili svojom centralnom frekvencijom i pridruenom
irinom opsega, ili pomou bilo kojeg ekvivaletnog
pokazatelja.

Radiofrekvencijski opseg

Dio radio frekvencijskog spektra koji se nalazi izmeu dvije

odreene granine frekvencije.

43

Radiokomunikacije

Prenos telekomunikacionih signala elektromagnetnim

talasima iz radiofrekvencijskog spektra koji se slobodno
prostiru kroz otvoreni prostor.

Radiokomunikacijska sluba

Sluba koja podrazumijeva prenos, predaju i/ili prijem

radiotalasa za odreene potrebe telekomunikacija. U ovom
Planu, ako nije drugaije naznaeno, svaka radio sluba se
odnosi na terestrijalne radiokomunikacije

Radiodifuzna sluba

Radio sluba ije su emisije namijenjene za neposredni

prijem od strane najire javnosti. Ova sluba moe
obuhvatati prenos zvuka, televizijski prenos ili druge vrste
prenosa.

Radiodifuzna satelitska sluba Radiokomunikacijska sluba u kojoj su signali, emitovani ili

re-emitovani sa svemirskih stanica, namjenjeni za neposredni
prijem od strane najire javnosti. U radiodifuznoj satelitskoj
slubi, izraz "direktni prijem" odnosi se kako na
"individualni" tako i na "zajedniki" prijem.
Radiodeterminacijska sluba

Radiokomunikacijska sluba u svrhu radiodeterminacije.

Radiodeterminacijska
satelitska sluba

Radiokomunikacijska sluba u svrhu radiodeterminacije koja

ukljuuje upotrebu jedne ili vie svemirskih stanica. Ova
sluba moe takoer obuhvatati spojne veze potrebne za njen
vlastiti rad.

Radionavigacijska sluba

Radiodeterminacijska sluba u svrhu radionavigacije.

Radionavigacijska satelitska
sluba

Radiodeterminacijska satelitska sluba koritena u svrhu

radionavigacije. Ova sluba moe takoer obuhvatati spojne
veze potrebne za njen rad.

Radiolokacijska sluba

Radiodeterminacijska sluba u svrhu radiolokacije.

Radiolokacijska satelitska
sluba

Radiodeterminacijska satelitska sluba koja se koristi u svrhu

radiolokacije. Ova sluba moe takoer obuhvatati spojne
veze za njen rad.

Radiodeterminacija

Odreivanje poloaja, brzine i/ili drugih karakteristika nekog

predmeta, ili dobijanje obavjetenja koja se odnose na ove
parametre, pomou osobina prostiranja radio talasa.

Radionavigacija

Radiodeterminacija upotrijebljena u
ukljuujui i upozorenja na prepreke.

Radiolokacija

Radiodeterminacija upotrijebljena u druge svrhe od svrhe

radio navigacije

Radiogoniometrija

Radiodeterminacija u kojoj se koristi prijem radio talasa u

svrhu

navigacije,

44

svrhu odreivanja smjera stanice ili predmeta.

Radioastronomija

Astronomija zasnovana na prijemu radio talasa svemirskog

porijekla.

Raspodjela (radiofrekvencije
ili radiofrekvencijskog
kanala)

Upisivanje odreenog frekvencijskog kanala u usaglaeni

plan, usvojen na odgovarajui nain, u cilju koritenja od
strane jedne ili vie radiokomunikacionih sistema za
terestrijalnu ili svemirsku radio slubu pod odreenim
uslovima.

Radionavigacijska mobilna
stanica

Stanica u radionavigacionoj slubi namijenjena za koritenje

u pokretu ili za vrijeme mirovanja na neodreenim takama

Radionavigacijska kopnena
stanica

Stanica u radionavigacionoj slubi koja nije namijenjena za

koritenje u pokretu.

Radiolokacijska mobilna
stanica

Stanica u radiolokacijskoj slubi namijenjena za koritenje u

pokretu ili za vrijeme mirovanja na neodreenim takama.

Radiolokacijska kopnena
stanica

Stanica u radiolokacijskoj slubi koja nije namijenjena za

koritenje u pokretu.

Radiogoniometrijska stanica

Radiodeterminacijska stanica koja koristi radiogoniometriju.

Radioastronomska stanica

Stanica u radioastronomskoj slubi.

Radar

Radiodeterminacijski sistem zasnovan na poreenju

referentnog signala s radio signalima koji se odbijaju, ili reemituju sa mjesta iji se poloaj odreuje.

Radarska stanica radiofara

(racon)

Predajnik-prijemnik pridruen fiksnoj navigacijskoj oznaci

koji, kada je pobuen od strane radara, automatski odailje
prepoznatljivi signal koji se moe pojaviti na pokazivau
okidakog radara, dajui obavjetenja o udaljenosti, smjeru i
identifikaciji.

Radiosonda

Automatski radio predajnik u slubi meteoroloke pomoi,

obino noen u avionu, slobodno leteem balonu, zmaju ili
padobranu, a koji prenosi meteoroloke podatke.

Radiorelejni sistem

Sistem radio veza izmeu odreenih fiksnih taaka, koji radi

na frekvencijama iznad priblino 30 MHz, upotrebljava
troposfersko prostiranje i sadri jednu ili vie meustanica.

Radio telegram

Telegram koji potie od ili je namjenjen nekoj mobilnoj

stanici ili mobilnoj zemaljskoj stanici, koji se u cijelosti ili
djelimino prenosi radio kanalima mobilne slube ili
mobilne satelitske slube.

Radio teleks veza

Teleks veza koja potie od neke, ili je namjenjena nekoj

45

mobilnoj stanici, ili mobilnoj zemaljskoj stanici, koja se u

cjelosti ili djelimino ostvaruje radio kanalima mobilne
slube ili mobilne satelitske slube.
Radiotelefonski poziv

Telefonski poziv koji potie od neke, ili je namijenjen nekoj

mobilnoj stanici, ili mobilnoj zemaljskoj stanici, koji je
prenijet u cjelosti ili dijelom njegovog puta preko
radiokomunikacijskih kanala mobilne slube ili mobilne
satelitske slube.

Radiotelemetrija

Telemetrija pomou radio talasa.

Referentna frekvencija

Frekvencija koja ima fiksni i tano odreeni poloaj u

odnosu na dodijeljenu frekvenciju. Odstupanje ove
frekvencije u odnosu na dodijeljenu frekvenciju, u pogledu
vrijednosti i znaka, isto je kao i odstupanje karakteristine
frekvencije u odnosu na centar frekvencijskog opsega
zauzetog emisijom.

Referentna upotrebljiva
jaina polja

Ugovorena vrijednost upotrebljive jaine polja koja moe da

slui kao referenca ili osnova za frekvencijsko planiranje.

Reflektujui satelit

Satelit predvien da reflektuje radiosignale.

Radiodifuzna stanica

Stanica u radiodifuznoj slubi.

Radiodeterminacijska stanica

Stanica u radiodeterminacijskoj slubi.

Radiovisinomjer

Radionavigacijski ureaj na avionu ili svemirskom brodu

koji se koristi za odreivanje visine aviona ili svemirskog
broda iznad Zemljine povrine ili iznad neke druge povrine.

Radiofrekvencijski odnos
zatite

Minimalna vrijednost odnosa eljenog i neeljenog signala,

obino izraena u decibelima, na ulazu u prijemnik odreena
pod utvrenim uslovima tako da se na izlazu prijemnika
postigne odreeni kvalitet prijema eljenog signala.

Raspodjela (Allotment)

Raspodjela - Izraz koriten u planiranju emitovanja digitalne

mree.

Rezolucija (Rezolution)

Rezolucija predstavlja broj piksela po x i y osi. Izraava se

kao proizvod dva pozitivna cijela broja (npr. 1600x1200).

RIPE NCC

Oznaava RIPE Centar za koordinaciju mree (NCC) kao

meunarodnu instituciju nadlenu da osigura pravednu
raspodjelu globalnih Internet resursa u RIPE NCC regionu
Usluga u koji spada i Bosna i Hercegovina, a to je
neophodno za stabilan i dostupan rad Interneta i to ukljuuje
dodjelu Internet (IP) adresnog prostora.

46

RFC (Requests for

Comments)

Predstavljaju seriju zabiljeki (voenih od 1969 godine), a

vezanih za Internet (prethodno ARPANET). Zabiljeke
razmatraju razliite aspekte raunarskih komunikacija sa
fokusom na mrene protokole, procedure, programe i
koncepte.

RJ-45 konektor (Registered

Jack 45)

Tip konektora koji se obino koristi u provoenju mrenih

instalacija, i povezivanje raunara i mrenih ureaja. Slian
je standardnom amerikom telefonskom konektoru, ali je
neto iri od njega, i sadri 8 ica umjesto 4.

Roaming

Meunarodni roaming je usluga koju nude mobilni operatori

uz pomo koje moete koristiti va telefon u inostranstvu.
Operator ima sporazume o roamingu sa stranim operatorima,
to korisniku prua mogunost koritenja mrea tih operatora
ostvarivanjem odlaznih i dolaznih poziva, slanja i primanja
SMS poruka, kao i neke druge mobilne usluge (primjerice
pristup glasovnoj poti i nadoplata rauna na pre-paid
telefonima) na isti nain kao i kod domicilnih operatora.
Raspoloive usluge i trokovi koritenja razlikuju se od
operatora do operatora, ovisno o njihovim meusobnim
ugovorima.

RFC (Requests for

Comments)

Predstavljaju seriju zabiljeki (voenih od 1969 godine), a

vezanih za Internet (prethodno ARPANET). Zabiljeke
razmatraju razliite aspekte raunarskih komunikacija sa
fokusom na mrene protokole, procedure, programe i
koncepte.

RR (Radio-relejni) prenos

Prenos podataka beino, putem radio talasa, izmeu dvije

lokacije kod kojih postoji direktna meusobna optika
vidljivost. Radio-relejna 'point-to-point' veza koristi
usmjerene antene na lokacijama, koje formiraju fiksni radio
link za prenos podataka.Najvaniji uslov za uspostavljanje
RR linka je optika vidljivost izmeu lokacija, ali postoji jo
uslova koji mogu uticati na mogunost uspostavljanja i
kvalitet RR linka. Prije uspostavljanja ovakvog linka se vri
provjeru tehnikih mogunosti, ime se utvruje da li su
zadovoljeni svi neophodni uslovi.

47

S
Termin

Definicija

Sadraj telekomunikacije

Informacija koja se razmjenjuje izmeu dva ili vie korisnika

telekomunikacijskog sistema, pri emu korisnik moe biti
ovjek ili ureaj.

Sampling

Proces uzimanja uzoraka analognog signala radi pretvaranja

u sreen digitalni signal.

SCPC (Single Channel Per

Carrier)

A satelitski sistem koji koristi poseban prenosnik za svaki

kanal, za razliku od multipleksne raspodjele frekvencija koji
objedinjuje mnoge kanale na jednom prenosniku.

SDH Synchronous Digital

Hierarchy

Sinhrona digitalna hijerarhija je internacionalni standard za

sinhronizovani prenos podataka preko optikih kablova.
Ekvivalentan SDH u Sjevernoj Americi je SONET.
Transportni moduli (STM-N) imaju brzinu prenosa N x
155,52 Mb/s, gdje N moe biti 1,4, 16 ili 64.

SECAM (Sequential couleur

avec mmoire)

TV standard koji se koristi u Francuskoj, Srednjem Istoku i

Istonoj Europi. Signal boje se prenosi sekvencijalno, u
svakoj liniji po jedna komponenta signala boje (R-Y ili BY). SECAM koristi 625 linija, maksimalno 833 elementa
slike po liniji i 50 Hz.

SFN - Single Frequency

Network

Mrea predajnika na istoj frekvenciji Kod SFN mrea,

predajnici u mrei rade na istoj frekvenciji. Svaki predajnik
prenosi istu informaciju i emitovanje pri tom mora biti
sinhronizovano. To znai da su predajnici u SFN-u strogo
povezani i ne mogu raditi nezavisno jedan od drugoga.

Signalizacioni link

64 Kb/s kanal unutar 2Mb/s primarnog bloka

(interkonekcioni link) koji se koristi za prenos SS7
signalizacionih poruka izmeu signalizacionih taaka
telekoma vlasnika infrastrukture i operatora.

Simetrini link

Link sa jednakim brzinama prenosa podataka od korisnika ka

mrei i od mree ka korisniku (upstream brzina je jednaka
downstream brzini).

Sistem za zakonito
presretanje telekomunikacija

(u daljnjem tekstu: Sistem) je dravni sistem uspostavljen

radi harmonizovanog izvravanja naloga za zakonito
presretanje telekomunikacija koji je pod nadlenou
dravnih organa i mogu mu pristupiti sve ovlatene agencije

48

kao korisnici Sistema.

SMS (Short Messagess
Service)

Usluga kratkih poruka.

SMTP (Simple Mail Transfer

Protocol)

Protokol (skup pravila) za prijenos elektronike pote putem

interneta. Sastavni je dio IP modela.

Spojni kabl

Oznaava kabl koji povezuje posredni razdjelnik na strani

operatora korisnika i telekomunikacijsku opremu operatora
korisnika. Moe biti vanjski i unutranji.

Sluba radioastronomije

Sluba koja se odnosi na koritenje radioastronomije

Sluba bezbijednosti

Svaka radiokomunikacijska sluba koritena stalno ili

povremeno za uvanje sigurnosti ljudskih ivota ili imovine

Specijalna sluba

Radiokomunikacijska sluba koja nije na drugi nain

definisana u ovom lanu, a koja se obavlja iskljuivo za
specifine potrebe i nije otvorena za javnu korespondenciju

Satelitska sluba istraivanja

Zemlje

Radiokomunikacijska sluba izmeu zemaljskih stanica i

jedne ili vie svemirskih stanica, koja moe obuhvatati i veze
izmeu svemirskih stanica:
u kojoj se informacije koje se odnose na
karakteristike Zemlje i njenih prirodnih pojava,
ukljuujui i podatke koji se odnose na stanje
okoline, dobijaju pomou aktivnih senzora ili
pasivnih senzora na Zemljinim satelitima;
- u kojoj se takve informacije sakupljaju pomou
avionskih platformi ili platformi na Zemlji;
- u kojoj se takve informacije mogu distribuirati
zemaljskim stanicama u odgovarajuem sistemu;
- u kojoj se moe nalaziti i veza izmeu platformi.
Ova sluba moe takoer obuhvatati spojne veze potrebne za
njen rad.

Subjekt presretanja

Lice nad kojim se provodi presretanje telekomunikacijske

aktivnosti, u skladu sa Zakonskim ovlatenjima.

SHF

Super visoke frekvencije

SVC - Komutirani virtualni

krug (Switched Virtual
Circuit)

Oznaava povremeni virtualni krug koji se uspostavlja po

potrebi signalizacijom terminalne opremena na strani
korisnika, a prekida nakon zavrene odgovarajue sesije.

Sluba etalon frekvencija i

signal tanog vremena

Radiokomunikacijska sluba za naune, tehnike i druge

svrhe, kojom se obezbjeuje prenos odreenih frekvencija,
i/ili vremenskih signala sa utvrenom visokom tanou,
koja je namijenjena optem prijemu.

49

Satelitska sluba etalon

frekvencija i signal tanog
vremena

Radiokomunikacijska sluba u kojoj se svemirske stanice na

satelitima koriste u iste svrhe kao kod slube etalona
frekvencije i signala tanog vremena. Ova sluba moe
takoer obuhvatati spojne veze potrebne za njen rad.

Sluba istraivanja svemira

Radiokomunikacijska sluba u kojoj se svemirski brod ili

drugi predmet u svemiru koristi u naunoistraivake ili
tehnolokoistraivake svrhe.

Sluba operacija u svemiru

Radio sluba iji je zadatak da obezbijedi rad sa svemirskim

letjelicama, za sluaj svemirskog trakinga, svemirske
telemetrije i svemirske telekomande. Ove funkcije bie
obezbijeene u okviru slube u kojoj rade svemirske stanice.

Sluba lukih operacija

Pomorska mobilna sluba u luci ili u njenoj blizini, izmeu

obalnih radio stanica i brodskih radio stanica, ili izmeu
brodskih radio stanica, u kojoj su poruke ograniene na one
koje se odnose na manipulaciju, kretanje i sigurnost brodova,
a u sluaju opasnosti i na sigurnost osoba. Poruke koje imaju
prirodu javne korespondenije su iskljuene iz ove slube.

Sluba radionavigacije
pomorske

Radionavigacijska sluba namjenjena za dobrobit i za

sigurno funkcionisanje brodova.

Svemirska stanica

Stanica koja je postavljena na objektu koji je van glavnog

dijela Zemljine atmosfere ili je namijenjen da izae ili je bio
van tog dijela Zemljine atmosfere.

Stanica na sredstvu za
spaavanje

Mobilna stanica u pomorskoj mobilnoj slubi ili

vazduhoplovnoj mobilnoj slubi, predviena samo za svrhu
spaavanja, a postavljena na bilo kakvom amcu za
spaavanje, splavu za spaavanje ili drugoj opremi za
spaavanje.

Stanica na platformi na
velikoj visini

Stanica koja je postavljena na objektu na visini od 20 do 50

km na odreenoj, nominalno fiksnoj taki u odnosu na
Zemlju.

Stanica radiofara

Stanica u radionavigacionoj slubi ije su emisije predviene

da omogue mobilnoj stanici orijentaciju ili odreivanje
smjera u odnosu na stanicu radiofara.

Stanica radiofara za
oznaavanje mjesta udesa

Stanica u mobilnoj slubi ije su emisije predviene da

olakaju operacije traganja i spaavanja.

Satelitska stanica radiofara za

oznaavanje mjesta udesa

Zemaljska stanica u mobilnoj satelitskoj slubi ije su

emisije predviene da olakaju operacije traganja i
spaavanja.

Stanica etalona frekvencije i

Stanica u slubi etalona frekvencije i signala tanog

50

signala tanog vremena

vremena.

Stanica za unutranje brodske Mobilna stanica male snage u pomorskoj mobilnoj slubi
komunikacije
predviena da se koristi za unutranje komunikacije na
brodu, ili za komunikacije izmeu broda i pripadajuih
spasilakih amaca i spasilakih splavova za vrijeme
spasilakih operacija ili vjebi, ili za komunikacije u okviru
grupe plovila koji se vuku ili guraju, kao i za komunikacije
koje se koriste za davanje uputa za manevre sidrenja i
privezivanja.
Simpleksni rad

Nain rada pri kojem se prenos omoguava naizmjenino u

svakom smjeru telekomunikacijskog kanala, na primjer,
pomou runog upravljanja.

Semi-dupleksni rad

Nain rada kod kojeg je na jednom kraju veze simpleksni

rad, a na drugom kraju dupleksni rad.

Sekundarni radar

Radiodeterminacijski sistem zasnovan na poreenju

referentnog signala s radio signalima koji se reemituju sa
mjesta iji se poloaj odreuje.

Sistem instrumentalnog
slijetanja (ILS)

Radionavigacijski sistem koji omoguava avionu

horizontalno i vertikalno voenje neposredno prije i za
vrijeme slijetanja i koji, na izvjesnim fiksnim takama,
oznaava rastojanje do referentne take slijetanja.

Svemirski sistem

Svaki skup pridruenih zemaljskih i/ili svemirskih stanica

koje obavljaju svemirske radiokomunikacije u odreene
svrhe.

Satelitski sistem

Svemirski sistem u kojem se koriste jedan ili vie vjetakih

Zemljinih satelita.

Satelitska mrea

Satelitski sistem ili dio satelitskog sistema koji se sastoji od

samo jednog satelita i pridruenih zemaljskih stanica.

Satelitska veza

Radio veza izmeu predajne zemaljske stanice i prijemne

zemaljske stanice posredstvom jednog satelita. Satelitska
veza se sastoji od jedne uzlazne (up-link) veze i jedne silazne
(down-link) veze.

Spojna veza

Radio veza od zemaljske stanice na datoj lokaciji do

svemirske stanice, ili obrnuto, kojom se prenose informacije
za neku svemirsku radioslubu, osim za fiksnu satelitsku
slubu. Data lokacija moe da bude na odreenoj fiksnoj
taki ili na bilo kojoj fiksnoj taki unutar odreene oblasti.

Svemirska radiokomunikacija

Svaka radiokomunikacija ostvarena koritenjem jedne ili

vie svemirskih stanica, ili jednog ili vie reflektujuih

51

satelita ili drugih objekata u svemiru.

Svemirska telemetrija

Upotreba telemetrije za prenos od svemirske stanice,

rezultata mjerenja nainjenih u svemirskom brodu,
ukljuujui i rezultate koji se odnose na funkcionisanje
svemirskog broda.

Svemirska telekomanda

Upotreba radiokomunikacija za prenos signala ka svemirskoj

stanici da bi se zapoeo, izmijenio ili zavrio rad nekog
ureaja na pridruenom svemirskom objektu, ukljuujui i
svemirsku stanicu.

Svemirsko praenje

Odreivanje orbite, brzine ili trenutnog poloaja objekta u

svemiru sredstvima radiodeterminacije, iskljuijui primarni
radar, u cilju praenja kretanja objekta.

Sporedna emisija

Emisija na frekvenciji ili frekvencijama koje su izvan

potrebne irine opsega i takvog nivoa koji moe da se smanji
bez uticaja na odgovarajui prenos informacije. Sporedne
emisije sadre harmonijske emisije, parazitne emisije,
proizvode modulacije i proizvode konverzije frekvencije, ali
iskljuuju emisije izvan opsega.

Snaga

Svaki put kada se navodi snaga predajnika i slino, ona se

izraava u jednom od sljedeih oblika zavisno od vrste
emisije, upotrebljavajui sljedee dogovorene simbole:
- vrna snaga obvojnice (PX ili pX);
- srednja snaga (PY ili pY);
- snaga nosioca (PZ ili pZ).
Za razliite vrste emisija odnosi izmeu vrne snage
obvojnice, srednje snaga i snage nosioca u uslovima
normalnog rada i bez modulacije sadrani su u nacionalnim
standardima, koji se mogu koristiti kao uputstvo.

Srednja snaga
(radiopredajnika)

Srednja snaga sa kojom predajnik u uslovima normalnog

rada napaja antenski vod u toku intervala vremena koji je
dovoljno dug u poreenju sa periodom najnie moduliue
frekvencije.

Snaga nosioca
(radiopredajnika)

Srednja snaga sa kojom predajnik bez modulacije napaja

antenski vod u toku jedne radiofrekvencijske periode.

Smetnja

Prisustvo neeljenih signala na ulazu u prijemnik datog

telekomunikacionog sistema, kao posljedica emisije,
zraenja, indukcije ili njihovih kombinacija od strane drugih
telekomunikacionih sistema. Prisustvo smetnje manifestuje
se degradacijom kvaliteta prenosa signala.

Svemirski brod

Vozilo koje je ovjek stvorio a predvieno je da se kree

izvan glavnog dijela Zemljine atmosfere.

52

Satelit

Tijelo koje se okree oko drugog tijela znatno vee mase i

ije je kretanje prvenstveno i stalno odreeno silom
privlaenja tog drugog tijela.

SR (Symbol Rate)

Oznaava brzinu protoka digitalnih signala. Jedinica mjere je

baud (Bd) ili symbols/second. Svaki simbol moe
predstavljati ili prenijeti jedan ili vie bita podataka.

Subcarrier

Pomoni signal koji prenosi dodatne informacije.

Superteletekst

Poboljana verzija analognog teleteksta (interaktivno

oglaavanje, kupovina iz stana).

Termin

Definicija

irina potrebnog opsega

irina frekvencijskog opsega koja je dovoljna da za datu

vrstu emisije osigura prenos saoptenja brzinom i kvalitetom
koji se pod odreenim uslovima zahtijevaju.

irina zauzetog opsega

irina opsega izmeu donje i gornje granine frekvencije,

koje su odreene tako, da je emitovana srednja snaga ispod
donje granine frekvencije jednaka odreenom procentu /2
ukupne srednje snage date emisije. Osim ako nije drugaije
odreeno od strane ITU-R za odgovarajuu vrstu emisije,
vrijednost /2 treba uzeti da je 0,5%.

tetna smetnja

Smetnja
koja
ugroava
funkcionisanje
datog
telekomunikacionog sistema, u skladu sa definisanim
kriterijumima kvaliteta prenosa signala. Izraz dozvoljena
smetnja i prihvatljiva smetnja se koristi u koordinaciji
frekvencijskih dodjela izmeu administracija.

53

T
Termin

Definicija

TCP/IP (Transmission
Control Protocol/Internet
Protocol)

Akronim za grupu protokola (pravila i standarda) za

ostvarivanje komunikacija putem menusobno povezanih
lokalnih mrea (ukljuivo Internet) , od kojih su najvaniji
TCP i IP. IP model ukljuuje velik broj drugih protokola
(DNS, FTP, TLS/SSL, POP3, SMTP , SSH, BitTorrent, WiFi, PPP, ATM i brojne druge.

TDD (Time Division Duplex

mode)

Oznaava vremensko dupleksiranje kanala.

Telekomunikacije

Svako emitovanje, prenos ili prijem poruka (govor, zvuk,

tekst, slika ili podaci) u vidu signala, koritenjem inih,
radio, optikih ili drugih elektromagnetnih sistema.

Telekomunikaciona mrea

Oznaava opremu za prijenos, te gdje je primjenjivo, opremu

za prespajanje i druga sredstva koja omoguuju prijenos
signala izmeu odreenih prikljunih taaka putem ice,
radio talasa, optikih vlakana ili radijskih ili drugih
elektromagnetskih sredstava.

Telekomunikacijska
terminalna oprema

Oznaava proizvod koji omoguava komunikaciju, ili

relevantna komponenta istog, a ija je namjena da se
direktno ili indirektno bilo kojim sredstvima prikljui na
suelja javnih telekomunikacijskih mrea, kao npr. kablovi.

Telekomunikaciona usluga

Oznaava uslugu koja se sastoji u potpunosti od prijenosa

i/ili prespajanja (routing) signala na telekomunikacionoj
mrei.

Telefonska kartica

Pod uslugom telefonska kartica smatra se uspostava

telefonskih poziva u javnoj telefonskoj mrei uz koritenje
odgovarajuih pristupnih kartica, bilo za domai ili
meunarodni saobraaj, pozivanjem posebnog broja za
pristup usluzi i autentifikacijom prava pristupa posebnim
PIN kodom.

Telekomunikacijski podaci

U svrhu uvanja i obezbjeenja telekomunikacijskih

podataka u smislu Odluke o posebnim obavezama pravnih i
fizikih lica koja pruaju telekomunikacijske usluge, su:
1) signalizirajui podaci sadrani u ili vezani za
telekomunikaciju za potrebe bilo kojeg telekomunikacijskog

54

sistema kojim se ona prenosi;

2) informacije o pruanju telekomunikacijske usluge ili
sistema bilo kojem licu ili o njihovom koritenju od strane
bilo kojeg lica, iskljuujui sadraj bilo koje
telekomunikacije izuzev podataka o saobraaju sadranih u
njoj; i
3) svaka druga informacija koju ima operator
telekomunikacija o licu kojem obezbjeuje ili je
obezbjeivao usluge, kao to su podaci o pretplatniku.
Terestrijalna radio
komunikacija

Svaka
radiokomunikacija
koja
radiokomunikacija ili radioastronomija.

nije

svemirska

Tijelo za ocjenjivanje
usklaenosti

Oznaava od dobavljaa neovisan laboratorij, tijelo za

certifikaciju, inspekcijsko tijelo ili bilo koje drugo tijelo koje
uestvuje u proceduri ocjenjivanja usklaenosti (dravno
tijelo ili fiziko ili pravno lice) odreeno u skladu sa
Zakonom o akreditiranju Bosne i Hercegovine (Slubeni
glasnik BiH broj 19/2001).

Trea strana (Direktiva

95/46/EU)

Oznaava svako fiziko ili pravno lice, javnu vlast, agenciju

ili bilo koji drugi organ koji nije lice koje je predmet
podataka, kontrolor, obraiva niti su to lica koja su, pod
neposrednom nadlenou kontrolora ili obraivaa, imaju
pravo da obrauju podatke.

3G - Tehnologija mobilnih
telefona tree generacije

3G je pojam koji pokriva cijeli niz najnaprednijih beinih

mrenih tehnologija kao to su cdma2000, UMTS, GPRS,
WCDMA, i EDGE. 3G spaja mobilni pristup visoke brzine s
uslugama temeljenim na Internet protokolu. No, to ne znai
samo brze mobilne veze prema Internetu - oslobaajui nas
od sporih veza, nezgrapne opreme i nepominih pristupnih
toaka, 3G e omoguiti nove naine komuniciranja, pristupa
informacijama, voenja posla i uenja. Brzina takve veze
iznosi i do 384 kb/s te je gotovo sedam puta bra od
uobiajene modemske veze.

Terestrijalna stanica

Stanica
koja
se
upotrebljava
za
terestrijalne
radiokomunikacije. U ovom Planu, ako drugaije nije
naznaeno, svaka stanica je terestrijalna stanica.

Telegrafija

Oblik telekomunikacija koji se odnosi na svaki postupak

kojim se prenijeta informacija upisuje na dolasku kao
grafiki dokument. Prenijeta informacija moe nekada da
bude predstavljena u alternativnom obilku ili moe da se
uskladiti za kasnije koritenje.

Telegram

Pisano saoptenje koje je predvieno za prenos telegrafijom

55

radi isporuke primaocu. Pod ovim terminom se

podrazumevaju i radiotelegrami ako nije drugaije
naznaeno. U ovoj definiciji izraz telegrafija ima opte
znaenje kao to je definisano Konvencijom.
Telegrafija sa pomjeranjem
frekvencije

Frekvencijski modulisana telegrafija u kojoj telegrafski

signal pomjera frekvenciju nosioca izmeu unaprijed
odreenih vrijednosti.

Telefonija

Oblik telekomunikacija prvenstveno namijenjen za razmjenu

informacije u govornom obliku.

Televizija

Oblik telekomunikacija za prenos promjenljivih slika

nepokretnih ili pokretnih objekata.

Telemetrija

Upotreba telekomunikacija za automatsko pokazivanje ili

registrovanje mjerenja na nekom rastojanju od mjernog
instrumenta.

Telekomanda

Upotreba telekomunikacija za prenos signala da bi se

zapoeo, izmijenio ili zavrio rad nekog ureaja na
rastojanju.

Tolerancija frekvencije

Maksimalno dozvoljeno odstupanje centralne frekvencije

frekvencijskog opsega zauzetog emisijom od dodijeljene
frekvencije ili,
karakteristine frekvencije emisije od
referentne frekvencije. Tolerancija frekvencije je izraena u
djelovima 106 ili Hz.

Troposfersko rasipanje

Nain prostiranja radio talasa usljed rasipanja zbog

nepravilnosti ili diskontinuiteta fizikih svojstava troposfere.

Transponder

U telekomunikaciji transponder je automatski ureaj koji

prima, pojaava i ponovo alje signal na razliite frekvencije.

Transmitter

Odailja - ureaj koji generira radio-valove i alje ih anteni.

56

U
Termin

Definicija

Udaljena kolokacija (Distant

Collocation)

Oznaava kolokacijsku uslugu pri kojoj se oprema

operatora korisnika smjeta izvan zgrade u kojoj se nalazi
centrala imenovanog operatora, pri emu se na
odgovarajui nain povezuje razdjeljnik operatora
korisnika koji se nalazi na udaljenoj lokaciji sa glavnim
razdjeljnikom pripadajue lokalne centrale imenovanog
operatora.

Udaljeni pretplatniki stepen

Oznaava dio komutacijskog sistema koji slui za prihvat

telekomunikacijskog saobraaja pretplatnika, a povezan je
na pripadajuu lokalnu centralu.

Udrueno preduzee

Oznaava bilo koje preduzee koje kontrolie korisnika

dozvole, koje je kontrolisano od strane korisnika dozvole ili
je pod zajednikom kontrolom sa korisnikom dozvole.

UHF -Ultra visoke frekvencije

(Ultra High Frenquency)

Odnosi se na RF spektar izmeu 300 MHz i 3 GHz.

Usaglaeni vojni opseg

Radiofrekvencijski opseg koji je u optoj vojnoj upotrebi u

Evropi i identifikovan je za vojnu upotrebu u Evropskoj
zajednikoj tabeli namjene (ECA). Takav radiofrekvencijski
opseg se formira u osnovi za vojnu upotrebu i planiranje.
Opseg se moe zajedniki koristiti izmeu civilnih i vojnih
korisnika saglasno sa nacionalnim potrebama i zakonom.

Upotrebljiva jaina polja

Najmanja vrijednost jaine polja koja je potrebna da

omogui eljeni kvalitet prijema, pod odreenim uslovima
prijema, u prisustvu prirodnog i vjetakog uma i smetnji,
bilo u stvarnoj situaciji ili kako je odreeno prema
planovima raspodjele frekvencija.

Upravljaki satelitski snop

Snop satelitske antene koji moe da se preusmjerava.

UMTS - Univerzalni mobilni

telekomunikacijski sistem
(Universal Mobile
Telecommunications System)

Jedan je od primarnih 3G tehnologija koje se danas koriste

za WWAN. UMTS tehnologija izgraena je na standardima
WCDMA (Wideband CDMA), odnosno na tehnologiji koja
je naslijedila GSM/GPRS mree), a moe ostvariti
podatkovne brzine do 384 Kb/s. Sljedei korak u razvoju tog
ogranka mobilnih tehnologija nazvan je High Speed
Downlink Packet Access (HSDPA).

57

UMTS mrea

Oznaava telekomunikacijsku mreu baziranu na standardu

IMT-2000/UMTS.

Upstream

Tok podataka od korisnika ka mrei.

Upravitelj centralne
administrativne baze
podataka

Pravno lice registrovano u Bosni i Hercegovini kojem je u

skladu sa ovim Pravilom dodijeljeno ovlatenje za
uspostavljanje, funkcionisanje, razvoj, testiranje, odravanje
i upravljanje centralnom administrativnom bazom podataka
prenesenih brojeva.

Usluga dodate vrijednosti

Oznaava bilo kakvu uslugu koja zahtijeva obradu podataka

o saobraaju, ili podataka o lokaciji, mimo podataka o
saobraaju koji prevazilaze ono to je neophodno za
transmisiju neke komunikacije, ili naplatu iste.

Uspjean poziv

Poziv tokom kojeg je primljen signal javljanja u skladu s

relevantnim meunarodnim preporukama.

V
Termin

Definicija

Vazduhoplovna fiksna sluba

Radiokomunikacijska sluba izmeu odreenih fiksnih

taaka kojom se prvenstveno obezbjeuje sigurnost vazdune
plovidbe i uredno, efikasno i ekonomino funkcionisanje
vazdunog saobraaja.

Vazduhoplovna mobilna
satelitska (R) sluba

Vazduhoplovna mobilna satelitska sluba odreena za

komunikacije koje se odnose na sigurnost i regularnost leta,
prvenstveno du nacionalnih ili internacionalnih civilnih
vazdunih linija.

Vazduhoplovna mobilna
satelitska (OR) sluba

Vazduhoplovna mobilna satelitska sluba predviena za

komunikacije prvenstveno van nacionalnih ili
internacionalnih civilnih vazdunih linija, ukljuujui i
komunikacije koje se
odnose na koordinaciju leta.
(R): route = ruta. linija, put
(OR): off-route = van rute, linije, puta

58

Vazduhoplovna
radionavigaciona sluba

Radionavigacijska sluba namijenjena za dobrobit i za

sigurno funkcionisanje aviona.

Vazduhoplovna
radionavigaciona satelitska
sluba

Radionavigacijska satelitska sluba u kojoj se zemaljske

stanice nalaze na avionima.

Vazduhoplovna stanica

Kopnena stanica u vazduhoplovnoj mobilnoj slubi. U

izvjesnim sluajevima, vazduhoplovna stanica se moe
nalaziti, na primjer, na brodu ili platformi na moru.

Vazduhoplovna zemaljska
stanica

Zemaljska stanica u fiksnoj satelitskoj slubi ili, u nekim

sluajevima, u vazduhoplovnoj mobilnoj satelitskoj slubi,
koja se nalazi na nekoj odreenoj fiksnoj taki na kopnu i
slui za obezbjeivanje spojne veze za vazduhoplovnu
mobilnu satelitsku slubu.

VC - Virtualni krug (Virtual

Circuit VC)

Oznaava jednu dvosmjernu, zatienu, logiku konekciju

koja povezuje samo dvije udaljene korisnike lokacije kroz
javnu mreu za prijenos podataka.

Veliki savez (Grand Alliance)

Veliki savez - Grupa iz SAD-a, formirana od FCC

1993.godine,
kako
bi
napravila
specifikaciju
visokokvalitetne digitalne televizije (HDTV). Predloeni
format za HDTV je ATSC. lanovi saveza su:
AT&T,General Instrument Corporation, Massachusetts
Institute of Technology, Philips Consumer Electronics,
David Sarnoff Research Center, Thomson Consumer
Electronics i Zenith Electronics Corporation.

Virtuelna kolokacija (Virtual

Collocation)

Oznaava kolokacijsku uslugu koja predstavlja alternativu

fizikoj kolokaciji, pri kojoj se oprema operatora korisnika
smjeta u prostor imenovanog operatora, a tu opremu
instalira, odrava i njome upravlja imenovani operator bez
doputenja pristupa operatoru korisniku.

VoIP (Voice over IP)

VoIP sistem primjenjuje umreavanje komutacije paketa,

gdje je govorni signal digitaliziran, komprimiran i
paketiziran.

VPN - Virtualna privatna

mrea (Virtual Private
Network)

VPN koristi internet za povezivanje korisnika s poslovnim ili

privatnim mreama putem sigurnog "tunela". To znai da se
bez rizika moete povezati s uredskom mreom svugdje gdje
postoji pristup internetu. Primjerice, mogli biste postaviti
VPN na bilo kojoj od nekoliko stotina javnih pristupnih
toaka koje se nalaze u zranim lukama, hotelima i
konferencijskim centrima.

Vrijeme uspostavljanja veze

Oznaava vrijeme od iniciranja poziva do prijema obavijesti

59

(Call Set-up Time)

o uspostavljanju poziva (ton zvonjenja ili zauzea).

Viestruka satelitska veza

Radio veza izmeu predajne zemaljske stanice i prijemne

zemaljske stanice posredstvom dva ili vie satelita, bez
ijedne zemaljske stanice kao posrednika. Viestruka
satelitska veza se sastoji od jedne uzlazne (up-link) veze,
jedne ili vie meusatelitskih veza i jedne silazne (downlink) veze.

Vrsta emisije

Skup karakteristika neke emisije, kao to su vrsta modulacije

glavnog nosioca, priroda moduliueg signala, vrsta
saoptenja koje se prenosi, a takoer i ukoliko je to
primjereno, svaka dodatna karakteristika signala.

Vrna snaga obvojnice

(radiopredajnika)

Srednja snaga sa kojom predajnik u uslovima normalnog

rada napaja antenski vod u toku jedne radiofrekvencijske
periode pri maksimalnoj amplitudi moduliue obvojnice.

Visina apogeja ili perigeja

Visina apogeja ili perigeja iznad odreene referentne

povrine koja slui za predstavljanje povrine Zemlje.

Vazduhoplovna fiksna stanica

Stanica u vazduhoplovnoj fiksnoj slubi.

VLF

Vrlo niske frekvencije.

VHF -vrlo visoka frekvencija

(Very High Frequency)

RF spektar izmeu 30 MHz I 300 MHz. Voice Channel

Zvuni kanal se koristi se za prenos audio podataka sa bazne
stanice na mobilni telefon i obrnuto.

VOD -video na zahtjev (Video

on Demand)

Emitovanje signala po narudbi je interaktivna video usluga,

gdje gledatelj moe naruiti video ili film sa mogunou
zaustavljanja, premotavanja, itd.

60

W
Termin

Definicija

WAP - protokol beinih

informacija (Wireless
Application Protocol)

WAP je tehnologija dizajnirana da omogui korisnicima

mobilnih terminala brz i efikasan pristup Internetu. WAP je
protokol optimiziran ne samo za uske radio kanale koritene
u GSM mreama druge generacije, ve i prilagoen
ogranienim veliinama displeja na dananjim mobilnim
telefonima. WAP integrira telefonske usluge sa
mikrobrowsanjem i omoguuje pristup Internetu jednostavan
za koritenje i preko mobilnih telefona. Browseri, koji mogu
da pregledaju aktualnu verziju WAP 1.1 standarda,
specijalno su prilagoeni unosu karaktera preko tipkovnice
mobitela. Tipine WAP aplikacije ukljuuju elektronsku
(mobilnu) trgovinu, online bankarstvo, pruanje informacija
i razmjenu poruka. WAP bi, prema rijeima samih kreatora,
trebao omoguiti operaterima da ponude inovativne usluge u
uslovima izazovnog trita. WAP je, kratko reeno, World
Wide Web u malom, prilagoen pregledanju i interakciji sa
mobitelima. WAP sadrajima Takoer se pristupa preko IP
adresa, koje se u WAP browser ukucavaju kao standardne
(npr. wap.linkmonolit.com).

WCDMA (Wideband Code

Division Multiple Access)

je tehnologija irokopojasnih digitalnih radio komunikacija

namijenjenih Internetu, multimediji, videu i drugim
zahtjevnim aplikacijama. WCDMA je razvijen od strane
Ericssona i drugih iz tehnologije pod nazivom CDMA, a
izabran je za treu generaciju mobilnih sustava u Evropi,
Japanu i SAD-u.

Wi-Fi

Wi-Fi je neprofitna organizacija nastala za pruanje

certifikata o interoperabilnosti za beine LAN proizvode
koji se temelje na standardu 802.11.

WiFi roaming

Usluga beinog pristupa internetu sa velikog broja

atraktivnih lokacija u svijetu kao to su aerodromi, restorani,
hoteli, gradska sredita i sl.

Widescreen

Ekran koja je ira od standardnih 1.33 (4:3) omjeru. Ekran

koji je iri od standardnog ekrana(4:3). iroki ekran ima
omjer 16:9. Ovaj odnos veliina koristi se u HDTV
sistemima.

WLAN - beine lokalne

mree (Wireless Local Area

WLAN mree (omoguuju vezu bez kabela izmeu

prijenosnih raunala, stolnih raunala, pisaa, PDA ureaja i

61

Networks)

uredske mree putem beinih pristupnih toaka. Tako

moete jednostavno proiriti mreu (i poslovanje) bez
gnjavae i trokova koje donosi dodatno postavljanje kabela.

WWAN - Beina mrea za

veliko podruje (Wireless
Wide Area Network)

Mrea beinih servisa koji funkcioniraju izvan zidova jedne

zgrade, a kojima upravlja davatelj usluga kao to je operater
mobilne mree. Umjesto prikljuivanja raunala u telefonsku
utinicu i povezivanja s internetom ili javnom pristupnom
tokom, u beinoj WAN mrei moete beino pristupiti
glasovnoj ili podatkovnoj mrei davatelja usluga. U WAN
mrei svaki mobilni ureaj komunicira s baznom stanicom
davatelja usluga. Davatelji usluga instaliraju mree baznih
stanica (sline tornjevima za mobilnu telefoniju) diljem
velikih geografskih podruja. To omoguuje pokrivenost u
cijelim upanijama, regijama ili ak dravama.

X
Termin

xDSL (X Digital Subcriber

Line)

Definicija

xDSL je generiki naziv koji predstavlja razliite tipove

tehnologije digitalne pretplatnike linije, kao to su HDSL,
SHDSL, ADSL, ADSL2, VDSL i VDSL2. xDSL tehnologija
poveava irinu pojasa postojeih bakrenih kablova poput
onih izmeu telefonske kompanije i korisnika. xDSL radi na
nain da prenosi digitalne impulse u VF podruju koje se ne
koristi za glasovnu komunikaciju. Pretplatnicima je za
koritenje potreban poseban modem.

62

Z
Termin

Definicija

Zajednika radiofrekvencija

Radiofrekvencija dodijeljena radio stanicama vie korisnika

na istoj lokaciji ili istoj zoni opsluivanja. Korisnici takve
frekvencije mogu da budu iste ili razliite djelatnosti

Zemaljska stanica

Stanica koja se nalazi ili na povrini Zemlje ili u okvirima

glavnog dijela Zemljine atmosfere i predviena je za
komuniciranje:
- sa jednom ili vie svemirskih stanica ili
- sa jednom ili vie stanica iste vrste upotrebom jednog ili
vie reflektujuih satelita ili drugih predmeta u svemiru

Zajedniki prijem (u
radiodifuznoj satelitskoj
slubi)

Prijem emisija svemirske stanice u radiodifuznoj satelitskoj

slubi pomou prijemne opreme koja u nekim sluajevima
moe biti sloena i imati antene vee od onih koje se koriste
za individualni prijem, a koje su namijenjene za koritenje:
- grupe korisnika iz najire javnosti na jednom mjestu ili
- preko distribucionog sistema koji opsluuje ogranienu
zonu.

Zraenje

Spoljni tok energije od bilo kog izvora u obliku radio talasa

Zajedniki pristup lokalnoj

petlji (Shared Access to the
Local Loop)

Oznaava pruanje usluge pristupa lokalnoj petlji ili

potpetlji imenovanog operatora operatoru korisniku, pri
emu se operatoru korisniku omoguava da koristi
negovorni dio frekvencijskog opsega upredene bakarne
parice dok imenovani operator nastavlja da koristi lokalnu
petlju za pruanje govorne telefonske usluge;

Zajedniko rjeenje

Je skup informatiko-tehnikih rjeenja koja omoguuju

uspjeno povezivanje izvora informacija sa brojevima koji su
preneseni, ukljuujui povezanost funkcija koje dodaje
prenosivost broja.

Zakonito presretanje

Presretanje i dostavljanje ciljanih telekomunikacija u toku

njihovog prijenosa tako da, osim za poiljaoca ili ciljanog
primaoca telekomunikacije, dio ili cijeli sadraj
telekomunikacije i s njom povezanih telekomunikacijskih
podataka postane dostupan i ovlatenoj agenciji, kako je to
odreeno za posebne istrane ili obavjetajne radnje, a u
skladu sa odredbama Zakona u Bosni i Hercegovini.

63

Zbirka podataka o linosti

(zbirka podataka) (Direktiva
95/46/EU)

Oznaava svaki strukturisani niz podataka o linosti koji su

dostupni u skladu sa posebnim kriterijumima, bez obzira na
to da li je taj niz centralizovan, decentralizovan ili
disperzovan na funkcionalnoj ili geografskoj osnovi.

Zona opsluivanja

Zona opsluivanja je prostorna oblast u kojoj je mogue

ostvariti radiokomunikacije pod odreenim uslovima.

Zona pokrivanja (terestrijalne Zona pokrivanja sa predajnom stanicom za datu slubu i

predajne stanice)
odreenu frekvenciju, unutar koje se, pod odreenim
tehnikim uslovima, mogu ostvariti radiokomunikacije sa
jednom ili vie prijemnih stanica.

64