KLASINA TEORIJA ORGANIZACIJE

Doivjela je svoj puni razvoj u 30-tim godinama prolog stoljea i poznata je kao klasina
organizacijska teorija. Autori tog razdoblja Gulick, Mooney, Reiley i Urwick zaokupljeni su
tehnikom dimenzijom organizacije tj. njenom strukturom. Najvie se bavi diobom rada i s
tim povezanim problemom raspona diobe kontrole, odnosima izmeu tapske i linijske
dimenzije strukture, kooridnacijom osnovanom na hijerarhijskom naelu i jedinstvu kontrole.
Mooney je smatrao da ukoliko istraimo strukturu raznih vrsta organizacija u povijesti otkrit
emo da su naela na kojima se ona temelji identina i nepromjenljiva, bez obzira na svrhu
organizacije. On je opravdavao svoj pristup iskustvom koje je pokazalo da je izgradnja
strukture nuan uvjet istinske efikasnosti svakog oblika kolektivne ljudske akcije.
Koordinaciju je smatrao determinirajuim naelom organizacije, koja sadri sva ostala naela,
iz njega potie hijerarhijsko naelo koje je bilo i ostalo osnovno naelo svake organizacije
bilo da se radi o dravi, vojsci, crkvi ili industriji velikoj ili maloj organizaciji. Hijerarhijski
proces ima svoja naela, tokove i efekte. Vlast se pojavljuje u obliku rukovoenja kad ulazi u
proces i ona je determinirajue naelo skalarnog procesa. Vlast ne postoji samo na izvoru ve
se projicira na cjelokupni lanac tako da postie formalnu koordinaciju cjelokupne strukture ;
naelo delegacije kao prenoenje vlasti , ovlatenja sa viih na nie znai ujedno i dvostruku
odgovornost.
U klasinoj teoriji organizacije posebno mjesto zauzima problem diobe rada. Za Luthera
Gulicka ona je osnova organizacije, zapravo razlog organizacije, razradio je kriterije za diobu
rada, odnosno za povezivanje. To mogu biti : cilj osnovni zadatak ostvarenja kojem
organizacija slui, proces koji se primjenjuje , korisnici i teritorij. Na pojedinoj razini u
organizaciji ne smiju se pomijeati razliiti kriteriji, izbor kriterija zavisi o poznavanju
prednosti i mana koji slijede iz primjene svakog od tih kriterija. Prednosti su kriterija cilja u
tome da kod irih zadataka postaje sigurnije njihovo ostvarenje. Kriteriji aktivnosti doprinosi
koritenju modernih tehnikih vjetina, utedi radne snage, strojeva i masovne proizvodnje,
profesionalnim standardima te potie koordinaciju, nedostatci su mu to inzistira na tome
kako se radi a ne to se radi kao i na segmentalnom pristupu opem cilju, sto trai poveanu
koordinaciju s vrha. Kriterij korisnika za kojeg treba osigurati slubu ili materijale koje treba
obraditi ima prednosti u tome to smanjuje broj odjeljenja koje klijentela mora posjetiti
odnosno odjeljenja kroz koje mora proizvod proi, nedostatak je u tome to smanjuje
prednosti u specijalizaciji funkcija. Teritorijalni kriterij ima osnovnu prednost u tome to
omoguava prilagoavanje programa lokalnim potrebama i delegiranje na one rukovodioce
koji su najbolje upoznati s lokalnim uvjetima. Gulick je uveo kraticu POSDCORB: planiranje,
organiziranje, kadrovsku politiku, koordiniranje, izvjetavanje i finansiranje. On smatra da na
raspon kontrole utjee vie faktora kao to je diverzifikacija tj. raznolikost funkcija koje se
nadziru, svojstva samog rukovodioca, faktor vremena i prostor. Za Graicunosa teorijska je
osnovica ovog naela bila u tome to se uzima u obzir ono to psiholozi nazivaju raspon
panje. Analiza strukture armije mnogo je doprinijela razlikovanju tapske i linijske strukture
u klasinoj teoriji organizacije. Gulick je obratio panju svodei funkciju tapskih jedinica
na funkciju predlaganja, naroito predlaganja koje se odnosi na planiranje. Urwick je
sintetizirao, sredio naela koja su do tada iznijeli glavni predstavnici klasine kole, ustanovio

je da se iza razliitih termina kriju isti sadraji koje treba korelirati. Obiljeje zajedniko svim
predstavnicima klasine teorije tj. naglasak na strukturnom elementu organizacije i shvaanje
procesa organizacije kao tehnike djelatnosti najjae se istie upravo kod Urwicka. Ideja da
organizaciju treba graditi tako da bi se mogla prilagoditi linim idiosinkazijama, vie negoli
to treba pojedinca zdravim naelima organizacije, jednako je luda kao i pravi nacrt stroja u
skladu s hirovima stare tetke umjesto prema zakonima mehanike. Klasina teorija
organizacije moe se nazvati teorijom, samo ako se taj pojam shvati vrlo iroko. Radilo se
zapravo o o uopavanjima vlastitih iskustava koja su poprimila svoja naela. Radi se o
neelima koja su se uveliko primjenjivala u praksi svakodnevnog upravljanja a kako
pokazuju neka novija istraivanja i danas se primjenju u velikoj mjeri. Prigovori koji su bili
upueni klasinoj teoriji organizacije mogu se svrstati u 3 grupe: to su naela ope poznate
istine osnovane na pogrenim pretpostavkama i pojavljuju se kao parovi oprenih tvrdnji koje
nemaju nikakve vrijednosti u primjeni na odreene prilike. Danas bi se trebalo razgovarati o
napretku u razvoju misli u organizaciji kao o njenom prvom koraku, zatim nedostatak
empirijske provjere odnosa izneu odreene situacije i naela. Gulick naglasivi potrebu za
daljnim razvojem teorije koji ovisi o formuliranju hipoteza i o njihovom testiranju, trei
prigovor je dao Simon, da u konkretnoj situaciji naela ne mogu posluiti za organizaciju jer
svako naelo ima svoje suprotno naelo.