Sadraj

1. Uvod3
2. Fagus Moesiaca........................................................4
3. Fagus Sylvatica........................................................6
4. Fagus Orientalis.......................................................8
5. Fagus Grandifolia...................................................10
6. Fagus Japonica.......................................................11
7. Fagus Engleriana....................................................12
8. Zakljuak................................................................13
9. Literatura................................................................14

1. Uvod
Rod Fagus pripada porodici Fagaceae, redu Fagales, razredu Magnoliopsida,
diviziji Magnoliophyta i carstvu Plantae. Naziv roda potie od grke rei
fagein to znai jesti, jer je seme (bukvica) jestivo.
U rod Fagus pripada 10 vrsta severne umerene zone: Fagus moesiaca, Fagus
sylvatica, Fagus orientalis, Fagus taurica , Fagus grandifolia, Fagus siebolidii i
Fagus japonica, Fagus engleriana, Fagus lucida, Fagus hayatae.
Bukva u Srbiji ima iroku rasprostranjenost i nalazi se na razliitim ekolokim
uslovima i javlja se u istim i meovitim zajednicama. Ukupna povrina istih
bukovih uma u Srbiji iznosi 647.821 ha ili 28%, dok meovite ume bukve,
hrastova i drugih liara i bukve i etinara zauzimaju povrinu od 379.302 ha ili
16,4%.1

Cvjetianin, R.,: Fitocenoze Bukve u Srbiji.

2.Fagus Moesiaca (Mezijska Bukva)

Areal joj je na Balkanskom poluostrvu(slika1.) kao intermedijarna vrsta izmeu
azijske i evropske bukve. Mezijska bukva je kod nas najrasprostranjenija vrsta
umskog drvea i ima najiru visinsku amplitudu. Od prirode se javlja u veem
delu Srbije, sem u Panonskoj niziji (izuzimajui Fruku goru i Vrake planine)
i u dolinama reka. Najnie dolazi u erdapu na 40 m nadmorske visine, a gornja
granica rasprostranjena je na planinskim masivima i iznosi: Suva planina-1.750
m, Stara planina-1.800 m, ar planina-1.800 m. 2

sl.1.

sl.2.

Fagus moesica je listopadno drvo, visoko od 30 do 45 m i prenika do 2m.

Kronja gusta, na osami okrugla, u sastojini redukovana. Kora joj je beliasto
siva i glatka, ponekad ispucala ili sa horizontalnim naborima. Koren srcast,
plastian, plitak do srednje dubok sa razvijenim bonim ilama.
Granice bukve su dosta tanke i dugorasti nose na sebi naizmenino u dva reda
rasporeene pupoljke i lie. Sivosmee boje,sjajni i goli su. Pupoljci su dugi i
vretenasti. Terminalni pupoljak je nesto malo vei od bonih koji su
naizmenino rasporeeni u jednoj ravni i vrhom odstojei od granice. Ljuspe
pupoljaka su zailjene, smee boje, po obodu trepaviasto dlakave.(Slika2.)
Listovi su dimorfnog oblika. Listovi svetlosti su sitniji, jedriji, jajastog oblika i
lie na F.sylvatica. Listovi senke su krupniji, tanji, objajastog oblika sa

Cvjetianin, R.,: Fitocenoze Bukve u Srbiji.

klinastom osnovom i podseaju na F.orientalis. Lisna osnova je zaobljena do

iroko klinasta, vrh zailjen.
Obod ceo, ponekad talasast, retko nazubljen. Lice je tamno zeleno, golo i sjajno,
a nalije svetlo zeleno,u mladosti vunasto dlakavo, kod starijih listova golo.
(slika 3.)

slika 3.
Cvetovi su jednopolni i jednodomi. Muki svetovi bukve javljaju se u vidu
loptiastih cvasti, visei na peteljkama pri dnu izbojka. Peteljke su svilaste, duge
do 5 cm, u cvasti ima do 20 sitnih zbijenih cvetia. enski su po dva u kupoli i
javljaju se na gornjem delu izbojka, u pazuhu listova na uspravnim drkama.
Opraivanje je putem vetra (anemofilno). (slika3)
Plodovi su oraice zvane bukvice, smetene u kupulama. Kupula se otvara pri
vrhu sa etiri renja. Na kupulama su listolike i konaste stipule. Bukvica je
5

trougaona u preseku,sadri obino jedno,nekad i dva semena i smee je boje.

Vreme sazrevanja plodova je u septembru i oktobru. (slika3)

3. Fagus Sylvatica (Evropska Bukva)

Areal: Severna, Srednja, Istocna, Juna Evropa i prelazi u Englesku. U Severnoj
i Srednjoj Evropi raste u ravnicama, u Junoj Evropi u planinskim delovima.
(sl.4.)

slika 4.
Stanita su joj razliita, ali uglavnom izbegava poplavna podruja. Ne voli
primorska podruja, raste na svim visinama, ali retko u dolinama i na visinama
preko 2000m. Uglavnom je dominantna vrsta, ali retko pravi i meovite
sastojine, uglavnom sa jelom. Ona preferira umereno plodno tlo, stvrdnuta ili
blago kisela, pa su joj ea stanita na strani brda nego na glinovitom
bazenima. Ona tolerie rigorozne hladne zime, ali je osetljiva na proleni mraz.
Bukva je liarska vrsta, stabla visine 30do 40m, a moe da dostigne visinu i do
50m i prenika uglavnom oko 2m.

Kora je tanka, glatka, sivkasta, kasnije u starosti pepeljasta. Kod starijih stabala
u donjem delu ispucala. (slika5.) Koren u poetku vertikalan, kasnije razvija
bone ile obrazujui tipian srcast korenov sistem.
Listovi okrugli,duine od 40-100 mm,i ima 5-9 pari nerava.(slika6.) Stipulama
konastog oblika na kupuli i duboko raseenim omotaem mukog cveta.
Kronja joj je vie piramidalna. (Slika 8.)

slika 5.

slika 6.

Upotreba: Evropska Bukva je veoma popularano ukrasno drvee u parkovima i

velikim vrtovima, ne samo u Evropi, ve i u Severnoj Americi i Novom
Zelandu. Drvo evropske bukve se koristi u proizvodnji brojnih objekata i
nametaja, perploe, parketa, celuloze i veliki je izvor goriva. Bukva se lako
obrauje, a boje, lakovi i lepkovi se lako nanose pri obradi.

slika 7.

slika 8.

4. Fagus Orientalis (Istona Bukva)

Areal F.Orientalisa se protee od severozapada Turske, istoka do Kavkaza i
planine Irana.(Slika9)

slika 9.
Nalazi se na planinskim umama, na 500-2,100 m nadmorske visine. Sposobna
je da dostigne visinu do 45 m i prenika 3m debla, mada je vie obino 25-35 m
visine i do 1,5 m, prenika debla. Bliska je u vezi sa evropskom bukvom
(F.Sylvatica).
Kora joj je glatka,i bledo sive boje.(Slika 12). List joj je izduen,dimenzije 70140 mm, i ima 10 do 12 pari nerava koje se nalaze na dlakavim peteljkama.
(Slika 10). enski cvetovi imaju izrazito listolike stipule, koje ostaju i na kupuli
ploda. Mlade granice su izrazito dlakave. Kronja joj je ua i unjasto uvis
ide(Slika 11).

slika 10.

slika 11.

slika 12.
9

5. Fagus Grandifolia (Amerika Bukva)

Fagus grandifolia, takoe poznat kao ameriki Bukva, je vrsta bukve poreklom
iz istone Severne Amerike(Slika 13). Rasprostranjena je od zapada Nove
kotske ka junom Ontariju u jugoistonoj Kanadi, na zapad do Viskonsin i
juno do istonog Teksasa i u severnom delu Floride u Sjedinjenim Dravama.
Drvee u junoj polovini opsega se ponekad sortira kao, F., grandifolia var.
caroliniana. U Evropi se ve odavno kultivira kao ukrasno parkovno drvo zbog
crvenog jesenskog lia.

slika 13.

F.Grandifolia raste do 20-35 m u visinu, i prenika oko 1,2 m sa glatkom

sivom-srebrnom korom(slika15). Listovi su tamno zelene boje, oblo ovalni,
uiljeni, sa 9-14 pari nerava, na vrlo kratkim peteljkama (slika14). U jesen su
zlatno ute ili crvenosmee boje. Zimske granice su prepoznatljive meu
drveima u Severnoj Americi, sa dugim, zailjenim i vrhom odstojei pupoljcim
od granice. Drvo je jednodoma vrsta. Plod je manji od nae bukve.

10

sl.14.

sl.15.

6. Fagus Japonica (Japanska Bukva)

Fagus japonica, poznat kao japanska Plava Bukva, je listopadno drvo bukve.
Ona je poreklom iz Japana, gde je jedan od glavnih vrsta drvea u prirodnim
listopadnim umama, posebno na Pacifiku strane zemlje. Drvo visine do 30m
visoko,drvo planskih uma Japana. Kronja je okrugla ili cilindrina. Listovi su
jajoliko rombini, sa 7-10 pari nerava (Slika16-17). Mladi listovi su svilenkasto
dlakavi. Listovi su jednostavni naizmenino rasporeeni du grane. Kora je
glatka i siva. (Slika18) Pupoljci uto smee boje (Slika19.)

slika 16.

slika17.

11

slika 18.

slika 19.

7. Fagus Engleriana(Kineska Bukva)

Fagus engleriana, poznat kao kineski Bukva je vrsta bukve poreklom iz

centralne Kine. Ona moe dostii visinu do 17 metara.
Izdanci su tamno braon boje i nisu dlakavi (Slika21). Listovi sadre 10-14 para
nerava i osnova nije dlakava i slabo je nazubljena(Slika20).

slika 20.

slika 21.
12

8. Zakljuak

Prema svetlosti bukva je sciofilna vrsta. Prema vlazi je mezofilna. Prema

geolokim podlogama je indiferentna. Bukovina je u prolosti imala malu
vrednost i cenu, jer se tehniki vrlo malo obraivala i preraivala (osim za
ogrev). Zbog loeg ophoenja oveka nad okolinom, pogotovo za vreme see u
plodnim periodima, pojedine su stanita bukovine degradirana, pa su se i isuila.
Stoga je u srednjoj Evropi znatan deo uma bukve skroz poseeno i na njenim
mestima osnovana kultura smre, bora i dr. Sve bri razvitak tehnologije u
preradi, obradi i konzerviranju drva omoguio je da se bukovina iskoriuje za
vrlo vredne proizvode (izradu nametaja, perploa, parketa, celuloze, kao
gorivo se koristi i itd.) pa je vrednost bukve veoma porasla.

13

9. Literatura

1.
2.
3.
4.
5.

Cvjetianin, R., Perovi, M., 2010: Praktikum iz Dendrologije.

Cvjetianin, R.,: Fitocenoze Bukve u Srbiji.
Jovanovi, B., Dendrologija.
Enciklopedija ume .
Internet stranice.

14