Tema I: Menaxhimi dhe menaxherializimi i ekonomise!

1-Zhvillimi i kapitalizmit menaxherial

Deri ne vitin 800 pronaret menaxhonin dhe menaxheret ishin pronar. Deri
1870 u konsiderua kapitalizem personal. Preokupim kryesor ishte zhvillimi
i teknologjive te reja per prodhim/sherbime ne menyre industrial.
Karakteristik kryesore ishte pronesia dhe menaxhimi mbi baza
familjare.
Ne fund te XIX u shfaq kapitalizmi menaxherial - vendimet mirreshin nga
menaxher profesioniste, te cilet kishin pak ose aspak kapital aksionar ne
ndermarrje. Kjo faze perkufizohet si pronesia eshte e ndar nga kontrolli.
Amerika perfaqeson vendin i cili me shpejte beri ndarrjen pronesi dhe
menaxhim.
1.1. Periodizimi I zhvillimit te menaxhimit
Zhvillimi I menaxhimit mund te ndahet ne kater faza:
1-Faza e pare deri 1870 perfaqeson kapitalizmin personal. Preokupim
kryesor ishte zhvillimi I teknologjive te reja per prodhim/sherbime ne menyr
industrial, qe deri ne ate kohe ishin artizanale. Karakteriztik kryesore
pronesia dhe menaxhimi mbi baza familjare.
2-Faza dyte -1870-1940. Mbizoteroi kapitalizmi personal dhe
sipermarres. Faza paraprake ishte e papershtatshme per tu ballafqu me
revulucionin industrial (prodhimi masiv I produkteve te standardizuara).
Karakteristik shkrirjen dhe koncentrimin e firmave, kompanite holding,
investimet nderkombetare, kartele. Varesia e NVM nga bizneset e medha.
Britania e kishte te zhvilluar por jo te implementuar, pasi qe numer I vogel I
njohesve dhe nuk e kishte sistemin e shperndarjes se njohurive.
3-Faza trete, 1940-1970, kapitalizmi menaxherial. Perriudha e ndarjes
ne mes pronesis dhe kontrollit. Ne amerik u shfaq ne 1920 deri 1990.
4-Faza e katert fillon ne 1980 e percaktuaar si kapitalizmi
menaxherial financiar, per shkak te ndikimit dhe rritjes se influences
financiare. Ose kapitalizem network.
1.2 Kapitalizmi menaxherial kompetitiv ne Amerike
Levizjet industrial ishin shume me te shpejta, por amerika ne krahasim me
(Ger, Brit, Jap) hodhi shpejt sistemet e kaluara dhe eci drejt ekonomie
koperative, menaxheriale. Kalimi nga sistemi artizanal ne makineri te
specializuara u quajt sistemi amerikan I prodhimit.
Ne vitet 20 biznesi amerikan u dominua nga kapitalizmi menaxherial, I cili u
be model i imituar ne kohe dhe menyra te ndryshme. Strategjia e bazuar ne
prodhim masiv, marketing dhe shitje agresive dhe manxhim profesionist u
bene shenja daluese. Njekohesiht arsimi dhe trajnimet formuan klasen e
menaxhimit.
1.3 Gjermania: Kapitalizmi profesional (menaxherial) sipermarres
Edhe pse u vonua ne start si nje ekonomi industrial, Gjermania u be nje nga
vendet lider I industris boteror. Kjo shpejtesi erdhi si rrjedhoj e koncentrimit
ne politikan kombetare, investim ne arsim dhe trajnime si dhe politika

proteksioniste per te mbajtur larg konkurentet e huaj. Karakteristik ishte

edhe ruajtja e kartelizmit dhe biznesit familjar. Biznesi familjar ishte I
spikatur, NVM-te te karakterizuara nga niveli I larte specializimi teknologjike.
Edhe ketu hekurudhat ndikuan ne industrializim. Gjermania ka nje rezervuar
me personel te arsimuar si dhe kapacitete financiare, qe ishin superior ndaj
vendeve perqark. Mbase tipari kryesor ne kete zhvillim ishte perkrahja e
shtetit. Sistemi banker dhe arsimore ishin me te forta se US dhe Britanise.
Familjet ende kishin influence mbi menaxhim disa autor e etiketojn si
kapitalizem profesional sipermarres e disa si kapitalizem menaxherial
sipermarres.
1.4 Kapitalizmi menaxherial kolektiv ne Japoni
Karakterizohet me shpejtesin e transformimit. Ne shekullin 19 tregtaret dikur
ne pozita inferior filluan te ngriten dhe te ngjitin ne shkallat shoqerore.
Perandori Meiji ndermori hapa drejt modernizimit te Japonis. Masat e para sa
i perket ekonomis ishin zavendesimi I politikes (import substitution) dhe
ngritja e uzinave per te demonstruar teknologjin perendimore. Mbi 2400
teknik e menaxher te huaj erdhen nga jashte per te mesuar japonezeve
metodat perendimore. Por dalja e klikes financiare ne pah e beri ndryshimin.
Duke krijuar perandori biznesi si Mitsui dhe Mitsubishi. U krijua nje lidhje ne
mes shtetit dhe industris per te shfrytezuar burimet e ralla. Ndaj termi
kapitalizmi menaxherial kolektive I pershtatet kesaj periudhe. Shteti
krijoj shkolla per te krijuar profesionist e biznesi i trajnoj.
1.5 Kapitalizmi menaxherial financiar
Dekada e fundit cilesohet e tille apo financiarizimi. Roli I financave behet
gjithnje e me shume dominues, duke uar keshtu drejt nje roli te
rendesishem te motiveve financiare, tregjeve dhe aktereve financiar. Ne
aspektin makroekonomik tipar I dallueshem eshte rritja e madhesis se
sektorit financiar (sherbimet financiare, sigurimet, pasuri te patundeshme
dhe sherbime biznesi). Ne nivelin mikroekonomik, eshtjet thelbesore te
financimit lidhen me aksesin dhe kontrollin e kapitalit.
2-MBI BACKGROUNDIN TEORIK TE MENAXHERIALIZIMIT
2.1 kontributi I F.Teylor ne menaxherializmin e kapitalizmit
I pari qe kontriboj ne daljen e menaxherializmit ishte F.Teylor. Ai pohoi se
menaxheret duhej te ishin nje klase specifike sociale, detyre e te cileve ishte
te merrnin me te miren e njerzve per interesin e te gjitheve.
2.2. A.Chandler mbi kapitalizmin menaxherial amerikan
Ai pohoi se menaxheret nuk do te zhduken por oportunitetet dhe presionet e
reja mbi ata mund te kene ndryshuar menyren e operimit te sistemit. I
pyetur si mund te evuloj korporata aj tha: E gjitha cka di une eshte se
internet po e transferon boten. Aj ne veprat e tij propozoi formen e re
organizimi formes muldidivizionale. Forma M kerkon pranine e nje
hirarkie menaxheriale te forte profesionale. Ai ne vepren e tij Visible Hand,
analizoj sesi ngritja e bizneseve te medha amerikane u shoqeruan nga rritja

e klases profesioniste menaxheriale dhe ndarja e pronesis nga

kontrolli. Pra menaxhimi profesionist eshte ajo qe udhehoqi dhe kontrollon
fatin e korporatave.
2. Refleksioni mbi kapitalizmin menaxherial sot.
Asnje nga teorit apo pervojat e mehershme nuk jane te pershtatshme per
kapitalizmin menaxherial sot. Mbase aj financiar. Por krizat e dekades se
fundit bene qe te mendohet per perfundim te kesaj epoke, por cfar pas.
Pos cfar ere vjen. Ajo e kapitalizmit sipemarres, pronareve etj? As gurut e
kohes sjan ne gjendje te marrin guximin te thojn cka vjen pas.
4. Kapitalizmi menaxherial ne Europen \Lindore dhe Qendrore
Dy dekada me pare vendet I hyne tranzicionit. Kalimi nga ekonomia
shoqerore publike, ne ate private. Shtetet e ndryshme perdoren sisteme te
ndryshme privatizimi dhe struktura te ndryshme pronesie. Pronesia e
ndermarrjeve postsociale shpesh ndahej midis shtetit, korporatave publike,
bankave, bashkive, menaxhereve, punonjesve dhe individeve. Mungesa e
pronareve te vertet oi ne neglizhimin e interesave te vete kapitalit dhe ne
degradim te cilesis se kapitalit. Hiq Kroacine, Gjermanin lindore dhe
Hungarine, shtetet tjera paten output struktur disperse te pronesise. Shume
pronare te vegjel. Sipas R. Martin kapitalizmi ne EUropen Qendrore dhe
Lindore segmentohet ne tre tipare: Kapitalizmi menaxherial, kapitalizmi
sipermarres dhe kapitalizmi nderkombetar.
5. Kendveshtrimi mbi periudhen e sotme: Maturimi i kapitalizmit
menaxherial?
Krizat e ndryshme gjate dekadave te fundit, papunesia, inflacioni rriten
kritikat kundrejt menaxhereve. Eshte e qart se kapitalizmi menaxherial eshte
maturuar dhe eshte ne renie. Por cfar eshte e paqart se cfar vjen pas?
5.1. Kapitalizmi menaxherial i permiresuar
Studimet e shumta kane treguar nje lidhje inverse mes performances dhe
shperblimit te CEO-ve. Perkunder performancave te dobeta, humbjeve
menaxheret vazhdonin te shperbleheshin. Nisur nga kjo disa analiste
pohojne se menaxheret kane marre nje pjese te madhe te suksesit duke lene
shume pak per punonjesit. Padyshim se faji bie tek bordi I drejtoreve. CEO
duhet te pergjigjen perball drejtoreve, ata duhet mbrojtur interest e vete dhe
te akcionareve. Disa mendojn se duhet rikthyer kapitalizmin sipermarres.
5.2 Periudha e rikthimit tek kapitalizmi sipermarres
Studiuesit pyesin a kemi rikthim apo miksim te kapitalizmit menaxherial dhe
ati sipermarres. Sipas disa studijuesve kemi kater tipe te kapitalizmit:
Kapitalizmi oliogarkik, Kapitalizmi shteteror, Kapitalizmi I firmave te medha
apo Kapitalizmi menaxherial dhe Kapitalizmi sipermarres.
K. Oliogarkik - ekziston kur pushteti dhe paret jane te perqendruara ne pak
duar.

K. Shteteror ekonomit ne te cilat rritja eshte nje objektiv themelor, por ato
perpiqen ta arrijn duke favorizuar firma dhe industri te vecanta.
K. Menaxherial ka pike te dobet ndermarje burokratike dhe kontroll mbi
inovacionin dhe nuk e mbeshtesin sepse e bejne te vjeter produktin qe sjell
fitime.
K. sipermarres komercializimi i inovacioneve.
Sfida e ekonomive qe kerkojne, makzimizojne rritjet e tyre potenciale eshte
te gjejne Kombinimin e kapitalizmit menaxherial dhe sipermarres. Kina dhe
India po hecin ne kete drejtim.
5.3 Kendveshtrimi mbi restaurimin e kapitalizmit te pronareve
Shume nga drejtoret e korporatave deshtuan te kishin parasysh pergjegjesin
e tyre thelbesore e cila ishte te perfaqesonin, jo menxhimin por aksionaret.
Kompanit amerikane jane me produktive dhe novatore ne bote, por pak
mbikqyrje nga lart nuk do bente keq.
TEMA II: RISHPIKJA E MENAXHIMIT
Menaxhimi Eshte padushim nje nga shpikjet me te rendesishme te njerzimit.
Perparimet ne menaxhim, strukturat, proceset dhe teknikat te perdorura per
te bashkuar apo kombinuar perpjekjet njerzore kane ndihmuar ne forcimin
e progresit ekonomik. Themelet e menaxhimit I kishin hedhur: Daniel
McCallum, Frederick Teylor dhe Henry Ford.
Menaxhimi si motor me djegje te brendshme eshte nje teknologji e pjekur qe
tani duhet te rishpiket per nje epok te re.
1-Veshtrimi kritik mbi deshtimet ne menaxhim
Menaxhimi si profesion nuk eshte shume I respektuar. Punonjesit jane te
pakenaqur me menaxheret e tyre. Disa analiste kritik besojne se mund te
shpetojne fjalen menaxher duke perdorur terma si Lider, Ekzekutiv dhe
Sipermarres. Por besojm se rishpikja eshte qasje me e dobishme.
Korrupsioni I menaxhimit
Revulucioni industrial shkaktoj ndryshime ne menyren e punes, organizimit.
Kjo beri per shume njerez qe fjala menaxher te sjell kujtime te hirarkis,
kontrollit, procedura formale. Modeli I till ndjell problem per arsye se:
Se pari ajo nuk na lejon te shohim modelet alternative te menaxhimit qe
ekzistojne. (familje, sport, komunitet, organizate etj)
Se dyti mendimi se kompanit e medha jane me superior se ato te tjerat.
Gjate revulucionit ka pas edhe organizime tjera te firmave.
Goditja e dyte per manaxhimin erdhi nga rritja e jashtezakoshme Lidershipit
si nje fushe studimi. Kur nje kompani deshton kerkohet nga CEO te marr
pergjegjesin per deshtim.
Nje model menaxhimi I mire-zgjedhur mund te jete nje burim I perparesise
konkurruese, ashtu si nje model I zgjedhur dobet mund te oje ne shkaterrim.
Investitoret po u japin ekipeve menaxheriale me pak kohe se me pare per
te provuar vetveten.

Kerkesat e medha per rritje cdo cerek viti, nuk arrijn parashikimet e
aksionereve.
Aksioneret jane me pak tolerant ndaj humbjes se me pare.
Rregullat e lojes ndryshojne vazhdimisht.
Andaj nuk eshte per tu habitur kur degjojme ekspertet duke sugjeruar
strategji mashtruese, jokorrekte.
3. Kendveshtrimi I sotem mbi menaxhimin nga Gary Hamel
Hamel pohon se inovacioni ne menaxhim aj qe krijon avantazhe afatgjate, e
jo aj ne operacione, prodhim apo strategj. Sipas Hammel, tre faktore ne
vecanti luajne nje rol te rendesishme ne deshtimin e menaxhimit.
a-Sindroma Amnesia/Eureka!
Nje tendence ne shkrimet e menaxhimit eshte per te harruar te kaluaren dhe
pastaj ta rizbulojme ate EUREKA. Sic eshte rasti tek faktori njeri,
vazhdimisht paraqitet si zbulim, kur ne fakt ideja ka qene rrotull per rreth nje
shekulli.
b-Material i vjeter ne dosje te re
Fenomeni tjeter, arritjet e vogla jane paraqit e hiporbolizuar si ndryshime te
medha. Ajo gjeja e madhe ka qene vec nje rietiketim I mendimin ekzistues te
menaxhimit.
c-Lindja edhe njeher e artikujve te menaxhimit
Studijuesit jane shume skeptik dhe te kujdesshem ne pranimin dhe per
njohjen e meritave te paraardhesve.
2.2 Pese ndryshimet e medha te rishpikjes se menaxhimit
Ne menyr te sintetizuar ne nje sere librash dhe artikujsh, rishpikja e
menaxhimit identifikohet nga pese ndryshime te medha.
Ndryshimi #1: Ti japesh kenaqesi klientit
Ndryshimi #2: Nga kontrollues ne mundesues
Ndryshimi #3: Nga burokracia ne lidhje dinamike
Ndryshimi #4: Nga Vlera ne Vlerat
Ndryshimi #5: Nga Komanda ne bisede.
Ndryshimi #1: Qellimi I ri: Nga Brenda jashte ne jashte brenda Vite me pare korporatat kontrollonin tregut, nuk eshte me keshtu. Tashme
qasja ne informata, komunikimi, konkurrenca, kane bere qe konsumatori te
kete komanden zhvendosja tek sherbimi ndaj konsumatoreve, dtth me
shume vlera per konsumatoret dhe sa me shpejte. Peter Drucker e kishte
paralajmeruar ndryshimin. Konsumatori e percakton se cfar eshte nje biznes.
Ndryshimi #2: Roli I ri per menaxheret: Nga kontrollues ne
mundesues - shtimi I vlerave te reja per konsumatoret kerkon ndryshim ne
menyren e kryerjes se punes. Strukturat organizative kane qene te fokusuar
per te prodhuar performance te qendrueshme, me kete eshte demtuar
perberesi kyc I produktivitetit: Morali punetor. Per te rritur nivelin e
performances, organizata duhet te beje bashkepunim, lehtesim dhe
inovacionin. Nga kontrolluesi ne mundesues. Novacioni, kreativiteti eshte ne

energjin dhe ide te njerzve qe bejne punen. Pra duhet mundesuar, frymezuar
inkurajuar dhe bashkepunuar ne punen ekip.
Ndryshimi #3: Koordinimi I ri: Nga burokracia ne lidhje dinamike Se
pari: Burokracia eshte jomotivuese, motivimi eshte celesi I produktivitetit. Se
Dyti: eshte ngulfatese per inovacion. Se treti nuk ka shkathtesi burokracia qe
te kenaqi klientet apo te pershtatet me ndryshimet e shpeshta. Si rezultat
firmat duhet te perqendrohen te klientet ose te krijimi I ekipeve autonome.
Ndryshimi #4: Nga nje Vler ne shume Vlera Kur konsumatoret dine
cdo gje per kompanine, me rritjen e transparences rregullat e biznesit kane
ndryshuar pergjithmone. Kompanite nuk mund te mendojn me vec tek fitimi,
por me shume vlera per konsumatoret.
Ndryshimi #5: Komunikimi: Nga Komanda ne bisede Menaxhimi ne
shek. 21 kerkon ndryshim ne komunikim, nga komandues ne bised, me
nderveprime.
Fitime te medha vijne nga te berit te pese ndryshimeve ne te njejten kohe.
Kjo eshte ajo qe do kemi rizbulim te vertet te menaxhimit.
3 Menaxhimi I sfidave te shek. XXI: Nje perpektive Evulucionare
(MOON SHOOTS)
25 moon shots paraqesin cfar duhet te behet per te krijuar organizata qe
jane me te vertet te afta per te ardhmen? Cilat duhet te jene prioritetet
kritike per pioneret e menaxhimit neser?
4- A ka nje New Menagerial work
Krahasim me studimin klasik te H. Minzbergut te 30 viteve te para
Ne 1970 H.M. formuloi 10 rolet menaxheriale dhe krijoj 13 propozime.
Keto propozime pershkruajn punen menaxheriale ne menyre precise e te
percaktuar (sjellje reaktive dhe te fragmentuar, qe kryhet ne nje ritem
dinamik, sidomos nepermjet marredhenieve verbale). Shume studiues e
perkrahin e shume e sfidojne por jo ne teresi.
4.1 Fusha e hulumtimit
Shume studime u inspiruan nga H.M. dhe perdoren metoden e vrojtimit te
strukturuar. Agenda setting dhe network building, Terrenin sistematik,
institucional dhe moral, Rendesia e kultures kombetare. Boist dhe Liang
krahasuan sjelljet e 6 drejtoreve kinez me ate te H.M. dhe zbuluan ate cfar
kishte thene H.M. se ekzekutivi kishte me shume kontakte me eproret e tyre,
kalonin me pak kohe ne tavolin dhe kishin me pak deshir te delegonin.
4.2 Ndryshimet ne menagment discourse
Studimi I H.M. i dedikohet ceshtjes se programimit te punes menaxheriale
dhe perdorimi I shkences menaxheriale per kete qellim. Per me teper roli si
LIDER I cili perben vetem 1/10 e roleve eshte pershkruar me terma

administrative, staffing, motivim dhe mbajtja e nje shkalle alerti ne

organizate. Te tjeret e lartesojne ceshtjen e LIDERIT ne organizate.
4.3 Stabiliteti I praktikes menaxheriale
Sipas Drucker dalja nga sistemi burokratik do kete nje impakt te madhe mbi
menyren sesi menaxheret e kryejn punen. Sipas Hales nuk ka shume gjasa
qe at ate fillojne te trajtojne punonjesit si partner te pavarur apo te heqin
dore nga monitorimi nga afer I performances.
Minzbergu konkludon se kompleksiteti I madhe I punes menaxheriale, kerkon
kryerjen e disa roleve te ndryshme, vec udheheqjes (konceptim, skedulim,
kontroll, lidhje, komunikim, dealing).
4.4 Krahasimet e bera nga studimet-konkluzione
Ne nje studim ne suedi nga Tengblad mbi 6 shefa ekzekutive arrihet
konkluzionet:
Se pari praktikat e punes menaxheriale, me kalimin e kohes po zhvillohen
gradualisht sesa me ndryshime radikale.
Se dyti puna menaxheriale eshte shume me teper komplekse dhe
fenomen paradoksal sesa pranohet zakonisht dhe
Se treti ekziston nevoja per te krijuar lidhje me te forta ndermjet zhvillimit
te teorise dhe investigimeve praktike.
Me fjal tjera, praktikat e reja fitojne terren pa zavendesuar praktikat e vjetra
te punes.
III Kendveshtrimi ne lenden Organizimi dhe zhvillimi I
menaxhimit
Gjate trajtimit te menaxhimit mbeshtetemi ne diciplina te ndryshme por jo te
ndara por bashke. Pardigmat e reja dalin, por te vjetrat do ekzistojne do jene
konkuruese, ndersa disa te tjera do zhduken. Nuk ka te vertet univerzale per
menaxhimin. Na duhet te mendojm per menaxhimin dhe lidershipin ne nje
menyre te re ate te shek 21 e premisat baze jane:
1. Ajo cka ne kuptojm per menaxhmentin eshte ajo ne fuksion te asaj se
nga vijm ne. Te njohim te kaluaren mbi menaxhmentin qe ta kuptojm
te tashmen.
2. Nuk ka formul te gatshme te menaxhimit. Ajo vjen dhe shfaqen ne
menyra te ndryshme, nuk ka nje best bway e as One size fits all
3. Te kuptuarit e menaxhimit kerkon perspektiva te shumtfishta.
4. Studimi ne kontekstin e ndryshimeve/diferencave njerzore. Rracat,
gjinia, mosha, atnia, besimi, stili jetes etj.
5. Menaxhimi duhet te jete ETIK. Duke zgjedhur vendimet etike.
6. Menaxheri I mire vepron ndryshe nga postulate i Taylorit. Sot kerkohet
menaxher lider, komanda dhe kontrolli nuk eshte me ne mod.
I-Menaxhimi perball ndryshimeve
1-Ndryshimet ne mjedisin e jashtem te biznesit
Zhvillimi dhe konkurreshmeria e bizneseve, shfaqet gjithnje e me shume ne
rritmet e rritjes se produktivitetit. Ne kete kontekst, pershpejtimi I rritjes se

produktivitetit varet mjaft jo vetem nga kapacitete njerezore, por edhe nga
shkalla e aplikimit te te rejave ne fushen e teknologjise, ku ndikimi I
teknologjise se informacionit eshte I jashtezakonshem. Influenca e firmave te
medha eshte dmth. Firmat globale gjigande behen me te rendisishme se
shume qeveri shtetesh, qeverisja dhe menaxhimi I tyre eshte I rendesishem
dhe me ndikim. Tashme shfaqen vizione te koncetrimit te biznesit tjera pos
atij etnocentrik (bazohet ne vendin parent) Policentrik ne ate nenndarje me
vendet e tjera me staf vendor. Vizioni Regiocentrik favorizon personel mbi
baza rajonale per operacionet. Viteve te fundit eshte rritur numri I firmave qe
promovojne shumellojshmeri sociale, mjedisore dhe ekonomike.
Kompanite mund te investojne duke terhequr investime jeshile. Menaxheret
nuk jane vetem per te krijuar fitim por edhe per te krijuar vlera per te gjithe
pretendentet.
Konfliktet kryesore te sotme - sfida menaxherit/liderit te shek XXI
Telashet dhe veshtiresit ekonomike shfaqen edhe problemet per menaxher.
Faktori njeri eshte aj qe sfidohet ne vazhdimesi. Konfliktet e zakonshme te
kesaj kohe jane:
Konflikti ne mes kompanive dhe shteteve korporatat ushtrojne nje
pushtet te gjere ne shoqerine demoratike, I cili sipas shume studiuesve
duhet limituar.
Konflikti
ndermjet
menaxhereve
te
nivelit
te
larte
dhe
stakeholdresave te tjere Menaxheret paguhen shume, dhe kontrollojne
politikan dhe ndarjen e burimeve, dhe zgjedhjen e pasardhesve te tyre.
Konflikti ndermjet kontekstit afatshkurt dhe ati afatgjate Ne shume
raste menaxheret kan nxitur performance afatshkurte nepermjet
manipulimeve te llogarive, te cilat japnin perfitime te menjeheshme dhe
shprese per arritje ne te ardhmen.