1

2
3
4

CIKLINI TRANSPORT
Najea irina kolosjeka u naim rudnicima je:
600 [mm].
Kolika je jedinina masa ina koje se koriste za jamske
kolosjeke:
5 22 [kg/m].
Ako se za vuu koriste lokomotive razliitih masa koja je
lokomotiva mjerodavna za izbor tipa ina i razmaka pragova:
ona koja ima veu masu a time i veu teinu.
Prikai nain vezivanja ine i praga pomou inskih eksera!

Pozicije : 1- ina, 2- inski ekser, 3- podlona ploa, 4- prag

5 Pragovi koji se koriste za rudniki kolosjek izrauje se od
sledeeg materijala:
Drvo, elik i u rijetkim sluajevima beton.
6 Izvedi formule za potrebno uzdizanje spoljne ine i krivini:

m v2
Fc =
; Fc=m g sin
R

Uslov ravnotee :m g sin=

sin =

m v
R

h
L

h m v 2
m g =
pa jeuzdizanje ine :
L
R

h=

L v2
g R

Fc- centrifugalna sila (N)

m- masa vagoneta (t)
h- potrebno uzdizanje spoljne ine (m)
L- irina kolosijeka (m)
R- poluprenik krivine (m)
v- brzina kretanja vagoneta (m/s)
- ugao nagiba ravni kolosijeka
7 Izvedi formula za rastojanje izmeu pragova:
Na osnovu vrste lokomotive odredi se maksimalna sila na jedan
toak i iz tabele se odabere tip ine. Zatim se vri provjera prema
maksimalnom momentu savijanja.
Q g
F R= L
2 n 0

M max=

l p=

F R l p
=W x d (Ncm)
4

4 W x d
FR

d= 6000 N/cm2
lp- rastojanje izmeu pragova (cm)
Ql- masa lokomotive (kg)
no- broj pogonskih vratila lokomotive
8 Nacrtaj shemu mimoilaznice!

9 Pri mimoilaenju vozova da li prednost ima puni ili prazni

voz:
prednost uvijek ima puni voz.
10 Gdje se postavljaju skretnice?
Na mjestima gdje se vri odvajanje kolosijeka postavljaju se
skretnice.
11 Shematski prikaz skretnice!

(6)- srce skretnice

12 Od kojeg se materijala izrauju tokovi vagoneta?
Tokovi vagoneta se izrauju od livenog ili kaljenog elika.
13 Jamski vagoneti koju zapreminu sanduka mogu imati:
Zapremina sanduka (0.5, 0.7, 0.9, 1.1, 1.3, 1.5, 2, 3) [m3].
14 Osovine jamskih vagoneta se izrauju najee od elika sa
prekidnom vrstoom 500 [N/mm2].
M

15 Prenici tokova vagoneta mogu biti

300[mm] ili 350[mm]. Manji tokovi imaju vei otpor kotrljanju.

16 Objasni praktinu metodu odreivanja koeficienta trenja

kotrljanja tokova vagoneta na analizi energije kretanja
vagoneta i potencijalne energije na visini h0!
Vuna sila za puni vagonet: F v1=f 1 (Q+ P) , i za prazni vagonet:
F v2 =f 2 P
f 1=

slijedi:

Fv 1
F
; f 2= v 2
Q+ P
P

Fv- vuna sila (N)

Q- korisna teina u vagonetu (N)
P- sopstvena teina vagoneta (N)
Iz take (A) pusti se vagonet koji pod uticajem inercije stigne u taku
(B), i za trenutak se zaustavi prije nego se vrati nazad, da bi se
definitivno umirio u neutralnom poloaju. Taka B se obiljei kredom
na izbadarenoj letvi. Iz take (B) se odredi duina (l1) i visina (h1).
Postavljanjem jednaine ravnotee preko utroenog rada:
m g h 0=m g f 2 +m g h1+ m m f 2 l 1
Gdje je:
f 2=

P=m g( N ) , slijedi da je:

h0h1
l+l 1

Poto se u svim sluajevima ponitava sila na lijevoj i desnoj strani

jednaine, slijedi zakljuak da masa vagoneta i tereta ne utie na
koeficijent trenja. Znai da je f1=f2=f.
17 Izvedi ukupnu vunu silu za pun ii prazni vagonet!
Vuna sila za vagonet pri ustaljenoj brzini:
F v1= ( Q+ P ) f ( N ) , za puni vagonet na horizontalnom kolosijeku
F v1= ( Q+ P ) ( f cos sin)(N )

, za uspon ili pad

Poto su uglovi nagiba kolosijeka u smjeru kretanja punih vozova

max =1.15
ogranieni maksimalno dozvoljenom veliinom od
,
predgohdna jednaina prelazi u oblik:
F v1= ( Q+ P ) ( f p )
p=tg=sin max
Na poetku vonje potrebno je savladati dinamiku silu, koja djeluje
u periodu djelovanja ubrzanja (a), tj do postizanja ustaljene brzine
vonje.
Q+ P
Fdp =
a
g
Fdpr =

P
a
g

Fdp- dinamika sila za puni vagonet (N)

Fdpr- dinamika sila za prazni vagonet (N)
Dakle ukupna vuna sila za jedan puni vagonet iznosi:
a
F vl=( Q+ P ) f p
g

Za prazni vagonet:

F vn=n ( Q+ P ) f p

a
g

Q- teina materijala u vagonetu (N)

P- sopstvena teina materijala (N)
18 Odreivanje broja vagoneta u kompoziciji!
Na osnovu specifinog bruta, maksimalan broj vagoneta za puni voz
iznosi:
Q B
n' = 0 p
Q+ P
Za prazan voz:
Q B
n' = 0 pr
P
Stvarni broj vagoneta u kompoziciji usvaja se prema iskustvenom
podatku:
'
n=(0.85 0.9) n
Bp- specifini bruto za pun voz
Bpr- specifini bruto za prazan voz
Q0- teina lokomotive (N)
P- sopstvena teina vagoneta (N)
Q- korisna teina u vagonetu (N)
19 Navedi tri uvjeta kretanja locomotive koji moraju biti
zadovoljeni
Prvi uvjet
Fv > Fi vuna sila lokomotive (N) > zbira svih otpora pri kretanju
(N)
Drugi uvjet
Fv < Fa
vuna sila locomotive (N) < adhezione sile lokomotive (N)
Trei uvjet
V V stvarna brzina kretanja voza (m/s) sigurna brzina
s

kretanja voza (m/s)

20 Postavi vune sile lokomotive u fazi pokretanja, ustaljene
brzine i koenja punog i praznog voza!
Vuna sila lokomotive u fazi pokretanja punog voza:

F v1=n ( Q+ P ) f p+

a
a
+Q0 f 0 p+
g
g

) (

n- broj vagoneta u kompoziciji

Vuna sila lokomotive za vuu punog voza u fazi ustaljene brzine:
F v2 =n ( Q+ P ) ( f p ) Q 0 ( f 0 p )
Vuna sila lokomotive za puni voz u fazi koenja:

F v3 =n ( Q+ P ) f p

ak
a
Q0 f 0 p k
g
g

) (

ak- usporenje koenjem (m/s2)

Vuna sila lokomotive u fazi pokretanja praznog voza:

F v 4=n P f + p+

a
a
Q0 f 0 + p+
g
g

) (

P- teina jednog vagoneta bez tereta (N)

Vuna sila lokomotive za vuu praznog voza u fazi ustaljene brzine:
F v5 =n P ( f + p ) Q0 ( f 0 + p )
Vuna sila lokomotive za prazni voz u fazi koenja:

F v6 =n P f + p

a'k
a'
Q 0 f 0 + p k
g
g

) (

a'k - usporenje koenjem za prazan voz

21 Sigurna brzina lokomotive za jamski transport izraunava se
po formuli:
Fk
v s= 2 g
+ f p (Lk Lr )
n ( Q+ P ) +Q0

Lk= 40m
Lr- rezervna duina puta (4-10)m
v vs
Stvarna brzina :
Fk- kona sila (N) ,

F k =Q0

=0.2 koeficijent adhezije za suhe ine

22 Efektivne vune sile za pun i prazan voz i odreivanje

potrebne snage pogonskog motora!

Efektivna sila za odreivanje potrebne snage pogonskog motora za puni

voz:

F 2v 1 t 1 F2v2 t 2
Fep =
t 1+ t 2

Efektivna sila za odreivanje potrebne snage pogonskog motora za

prazni voz:

F 2v 4 t 1 F 2v 5 t 2
Fep =
t 1 +t 2

Potrebna snaga pogonskog motora:

Fe v
N m=
(kW )
1000 u

23 Potronja elektrine energije za vuu lokomotiva:

1.15 ( N p+ N pr ) T u
u=
7200 u n G
Np- snaga potrebna za vuu punog voza (kW)
F v
N p= ep (kW )
1000

N pr=

F epr v
(kW )
1000

Fep- efektivna vuna sila punog voza (N)

Fepr- efektivna vuna sila praznog voza (N)
Tu- ukupno vrijeme vonje punog voza i vrijeme povratka (s)
G- korisna masa materijala u jednom vagonetu (t)
n- ukupan broj vagoneta u kompoziciji
v- brzina vonje (m/s)
24 Izjednaeni transport!
Glavni izvozni hodnici se izvode sa padom u smjeru izvoznog okna,
radi oticanja vode koja se skoro redovno pojavljuje u promjenljivim
koliinama du hodnika. Osim toga to je i smijer transporta korisne
iskopine. Radi toga se nastoji postii takav pad hodnika da se
izjednai vuna sila punog voza koji se kree po padu i vuna sila za
prazan voz koji se kree po usponu a da se obezbijedi i brzina
oticanja vode bez taloenja muljevite suspenzije u kanalima hodnika.
F vp=F vpr
Da bi se odredio potreban pad hodnika postavlja se uvijet:
Fvp- vuna sila pune kompozicije pri ustaljenoj vonji (N)
Fvpr- vuna sila prazne kompozicije pri ustaljenoj vonji (N)
n ( Q+ P ) ( f p )=n P (f + p)
n ( Q+ P ) f n (Q+ P) p=n P f + n p P

n ( Q+ P ) f n P f =n(Q+ P) p+ n p P
f [ n ( Q+ P ) n p ] = p [ n (Q+ P)+ n p ]

p=

f [ n ( Q+ P ) n p ]
f Q
f
=
=
Q+2 P
2P
n (Q+ P)+ n p
1+
Q

p- potreban pad (%)

f- koeficijent trenja kotrljanja tokova

P- teina vagoneta (N)
Q- teina tereta u vagonetu (N)

25 Rudnike lokomotive:
Dizel, dizel elektrine lokomotive
Diezel i diezel elektrine lokomotive imaju diezel motor kao osnovni
pogonski motor. Kod diezel elektrinih lokomotiva , diezel motor
pokree generator istosmijerne struje i napaja jedan ili dva motora
istosmijerne struje, koji pokreu putem prenosnika snage, pogonske
tokove lokomotive. Diezel motori imaju visoku kompresiju u
cilindrima, 35 bata pri t= 700C tako da je izgaranje goriva potpuno
te se u izlaznim plinovima CO nalazi u vrlo malom procentu. Jamske
diezel lokomotive izrauju se sa snagom od 7 do 70 kW. Mase ovih
lokomotiva su u granicama od 3 do 14t, a maksimalna brzina od 2.5
do 18 km/h. Da bi se diezel lokomotive koristile u jami, moraju imati
sigurnosne ureaje koji spreavaju mijeanje ispusnih plinova sa
jamskim zrakom.
Elektrine trolej lokomotive (kontaktne)
Elektrina lokomotiva sa trolom je najrasprostranjenija lokomotiva u
jami.
Upotrebljava se za napon 220, 380 i 500 V. Kod primjene
istosmijerne struje upotrebljava se samo jedan elektrini vod od
koga trola dobija struju. Strujni krug se zatvara preko tokova i kroz
ine, radi toga ine moraju biti spojene metalnim vezicama. Motori
istosmijerne struje imaju velike poetne momente, a reguliranje
brzine se obavlja pomoi reostata na pobudnoj struji. Ispravljanje
izmjenine struje u istosmijernu vri se:
motor generatorom
komutatorom ili rotacionim ispravljaem
ivinim ili selenovim ispravljaem
Izrauju se sa masom od 7 do 20t, a maksimalna snaga im je
Nmax= 170 kW, brzina 10 do 18 km/h
Koriste se u jamama gdje ne postoji opasnost od metana i
eksplozivne praine.
Akumulatorske lokomotive
Ovo su sigurnosne lokomotive i koriste se za metanski reim i tamo
gdje je ugljena praina eksplozivna. U metanskim jamama sve
etkice i prekidai moraju biti dobro izolovani. Imaju veliku masu u
odnosu na trolej lokomotive zbog akumulatora koji ini 50% mase.

Za primjenu u jamskom transportu potrebne su stanice za punjenje

akumulatora (u blizini donjeg navozita radi lake ventilacije
prostorija za punjenje). Promjena vune sile se moe izvesti
spajanjem odgovarajuih elija akumulatora. Mase im se kreu u
granicama od 2.2 do 15t, snaga im je 6 do 55 kW, brzina 5.5 do 15
km/h.