Bahagi ng Pananalita

1. PANGNGALAN (Noun)
Mga Uring Pansemantika
1. Pantangi (Proper Noun) partikular
ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook
o pangyayari.
Hal. Miguel, Clarissa, Bb. Luz De Guzman
Tagpi, Muning, Brownie, Spotty
Magasing Panorama, Mongol 2
Talon ng Maria Cristina, Ilog Pasig
Paligsahang Bb. Universe ng Taong 1975
2. Pambalana (Common Noun)
tumutukoy sa pangkahalatang-diwa.
Hal. bata, lalaki, babae, lolo, abogado
aso, pusa, insekto
lapis, kotse, relo, radio
ilog, lungsod, kabundukan
sayawan, gulo, banggaan
3. Tahas (Concrete) ang pangngalan
kung tumutukoy sa bagay na material.
Hal. tao, hayop, puno, gamut, pagkain
4. Basal (Abstract) ang tinutukoy ay
hindi material kundi diwa at kaisipan.
Dalawang uri ng tahas: Di-palanasak at
palansak.
Palansak (Mass Noun) tumutukoy sa
pangkat ng iisang uri ng tao o bagay.
Hal. Buwig, kumpol, hukbo, lahi, tumpok,
tangkal
Di-palansak tumutukoy lamang sa mga
bagay na isinasaalang-alang nang isa-isa.
Hal. Saging, bulaklak, sundalo, tao, kamatis,
manok
Mga Uring Pangkayarian
1. Payak ang pangngalan kung ito ay
isang salitang-ugat lamang.
Hal. asin, bunga, balak, diwa
2. Maylapi o Hinango kung binubuo
ng salitang-ugat at panlaping
makangalan.
Hal. kaklase, kabuhayan, pagbasa, dinuguan
3. Inuulit ang pangngalan kung ang
kabuuan nito o ang bahagi nito ay
inuulit.

Dalawang uri ng Inuulit: Pag-uulit na diganap o pag-uuli na parsyal at ang paguulit na ganap.
Pag-uulit na di-ganap o pag-uulit na parsyal
ay yaong bahagi lamang ng salitang-ugat ang
inuulit.
Hal. bali-balita, Sali-salita, tagu-tagumpay
pagtuturo, pagpaplano
Pag-uulit na ganap pag-uulit sa buong
pangngalan
Hal. kuru-kuro, bayan-bayan, sabi-sabi
4. Tambalan ay binubuo ng dalawang
magkaibang salitang pinag-iisa.
Ang kayarian ay tumutukoy sa anyo ng salita
at iba pang yunit ng wika.
Ang anumang salitang maaaring isunod sa
ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong
maramihan ng mga ito, ay isang pangngalan o
dili kaya ay isang salitang gumaganap ng
tungkulin ng pangngalan.
Hal.
1. Nakatapos sa pagdodoktor ang anak na
matiyaga.
2. Ang tagumpay ng anak ay tagumpay
rin ng mga magulang.
3. Hindi matatapatan ng salapi ang
pagtingin ng magulang sa anak.
Ang anyong maramihan ng ang/si ay ang
mga/sina; ang maramihan ng ng/ni ay ng
mga/nina; at ang maramihan ng sa/kay ay sa
mga/kina.
Hal. ang mga anak, ng mga anak, sa mga
anak, nina Maria, kina Maria, sina Maria
Mga Kakanyahan ng Pangngalan
1. Kausapan o Panauhan ng
Pangngalan ang nagsasabi kung ang
pangngalan ay tumutukoy sa taong
nagsasalita, taong kumakausap, o taong
pinag-uusapan.
Halimbawa :
Ako si Don Diego.
Ikaw si Don Diego.
Siya si Don Diego

2. Kailanan ng Pangngalan nalalaman

natin kung ang pangngalan ay
tumutukoy sa isa, dalawa o higit pang
tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari.
Ito ay maaaring isahan, dalawahan,
maramihan o lansakan.
Halimbawa:
Isahan
:
kapatid
Dalawahan
:
kambal
Lansakan
:
kawan
3. Kasarian ng Pangngalan
pangngalang may sekso at walang
sekso.
Pag-uuri ng Pangngalan Ayon sa Kasarian
v Mga Pangngalang may Kasarian
Tiyak na Kasarian
Panlalaki
Pambabae
Di-tiyak na Kasarian
v Mga Pangngalang Walang Kasarian
Halimbawa:
Mga Pangngalang Tiyak na Panlalaki
Mario
kuya
Ginoong Ramos
tandang
Don Jose
ninong
Mga Pangngalang Tiyak na Pambabae
Maria Ana
ate
Gng. Ramos
ninang
dumalaga
Donya Perez
Mga Pangngalang Di-Tiyak ang Kasarian
Estudyante
manok
kapatid
guro
manananggol
kalabaw
Mga Pangngalang Walang Kasarian
Bibliya
diwa
Bulking Mayon
aklat
Maynila
laro
4. Kaukulan ng Pangngalan ang
tawag sa kakanyahan ng pangngalang
nagpapakita ng gamit nito sa
pangungusap.
Dalawang Uri ng Kaukulan ng Pangngalan
1. Kaukulang Palagyo kung ginagamit
itong simuno, pamuno sa simuno,
pangngalang patawag, kaganapang

pansimuno, o pamuno sa kaganapang

pansimuno.
Simuno gamit ang pangngalan
Si Rizal ay Dakilang Malayo
Pamuno sa Simuno ang gamit ng
pangngalan
Si Rizal, ang bayani, ay Dakilang Malayo.
Pangngalang patawag ang gamit ng
pangngalan
Carisa, alagaan mo si Choy.
Kaganapang pansimuno ang gamit ng
pangngalan
Si Mabini ay Dakilang Lumpo.
Pamuno sa kaganapang pansimuno ang
gamit ng pangngalan
Ang dalagang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.
2. Kaukulang Palayon ang
pangngalan kung ginagamit na layon
ng pandiwa o layon ng pang-ukol o
kung pamuno sa alinman sa dalawa.
Layon ng pandiwa ang gamit ng
pangngalan
Ang masipag na ama ay nagsisinop ng
kanilang bakuran
Layon ng pang-ukol ang gamit ng
pangngalan
Ibigay mo kay Cesar ang para kay Cesar, at sa
Diyos ang para sa Diyos.
Pamuno sa layon ng pandiwa ang gamit ng
pangngalan
Ang mga Hapon ay umaangkat sa Pilipinas ng
mangga, isang ipinagmamalaking bungangkahoy natin.
Pamuno sa layon ng pang-ukol ang gamit
ng pangngalan
Igalang mo ang ukol sa relihyon, ang tagapagugnay natin sa ating Panginoon.
2

PANGHALIP (PRONOUN)

Pananaw na Pansemantika : ang panghalip

ay salita o katagang panghalili sa ngalan.
Pananaw na Istruktural : and panghalip ay
maikilala dahil sa impleksyon o pagbabagonganyo.

Uri ng Panghalip
1. Mga Panghalip na Panao ay
panghalili sa ngalan ng tao.
Anyong Anyong
Anyong sa
Panauhan ang
ng
(paari)
(palagyo) (paukol)
Isahan
Una
Ako
Ko
Akin
Ikalawa
Ikaw, ka Mo
Iyo
Ikatlo
Siya
Niya
kanya
Dalawahan
*(kata)
*(nita)
*(kanita)
Una
Kita, tayo Natin
Atin
Ikalawa
Kayo
Ninyo
Inyo
Ikatlo
Sila
Nila
Kanila
Maramihan
Una
Kami
Naming Amin
Ikalawa
Kayo
Ninyo
Inyo
Ikatlo
Sila
Nila
Kanila
2. Mga Panghalip na Pamatlig
humahalili sa sa ngalan ng tao, bagay,
atb. na itinuturo o inihihimaton.
I. Pronominal
Anyong ang (Paturol)
*ire (ibang anyo : yari)
ito
iyan (ibang anyo : yaan)
iyon (ibang anyo :yaon)
Anyong ng (Paari)
*nire (ibang anyo :niyari)
nito
niyan
noon (ibang anyo: niyon, niyaon)
Anyong sa (Paukol)
*dine
dito
diyan
doon
II. Panawag-pansin o Pahimaton
1. *(h) ere
2. (h) eto
3. (h) ayan
4. (h) ayun

III. Patulad
*ganire
ganito
ganyan
ganoon (ibang anyo:
IV. Palunan
*narini (ibang anyo :
narito (ibang anyo :
nariyan (ibang anyo :
naroon (ibang anyo :

gayon)
nandini)
nandito)
nandiyan)
nandoon)

3. Panghalip na Panaklaw
sumasaklaw sa kaisahan, dami, o
kalahatan ng tinutukoy.
Halimbawa:
isa
anuman
magkanuman
iba
alinman
kuwan
balana sinuman
lahat ilanman
tanan kailanman
madla saanman
pawa gaanuman
4. Panghalip na Pananong yaong mga
panghalili sa ngalan ng tao, bagay, atb.
na ginagamit sa pagtatanong.
Halimbawa:
Isahan
Maramihan
sino
sinu-sino
ano
anu-ano
alin
alin-alin
kanino
kani-kanino
ilan
ilan-ilan
3. PANDIWA (VERB)
Pansemantika : ang pandiwa ay salitang
nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa isang
lipon ng mga salita
Istruktural : ang pandiwa ay nakikilala sa
impleksyon nito sa ibat ibang aspekto ayon sa
uri ng kilos na isinasaad nito.
Kayarian ng Pandiwa

Ang pandiwa sa Filipino ay nabubuo sa

pamamagitan ng pagsasama ng isang salitangugat at ng isa o higit pang panlapi.
Kaganapan ng Pandiwa
Ang tawag sa bahagi ng panaguri na bumubuo
o nagbibigay ng ganap na kahulugan sa
pandiwa at magagawang paksa ng
pangungusap kung babaguhin ang pokus ng
pandiwa.
Pitong Uri ng Kaganapan ng Pandiwa
kaganapang tagaganap
kaganapang layon
kaganapang tagatanggap
kaganapang ganapan
kaganapang kagamitan
kaganapang sanhi
kaganapang direksyunal
Mga Pokus ng Pandiwa
1. Kaganapang Tagaganap
panaguring nasa pokus sa tagaganap
ang pandiwa + paksa
Halimbawa :
1. Kinain ng bata ang suman at manggang
hinog.
2. Kumain ng suman at manggang hinog
ang bata.
(Ang bata ay kumain ng suman at manggang
hinog.)
2. Kaganapang Layon panaguring
nasa pokus sa layon ng pandiwa +
paksa
Halimbawa :
1. Kinain ng bata ang suman at manggang
hinog.
2. Kumain ng suman at manggang hinog
ang bata.
(Ang suman at manggang hinog ay kinain ng
bata.)
3. Kaganapang Tagatanggap
panaguring nasa pokus sa tagatanggap
ang pandiwa + paksa
Halimbawa:

1. Bumili ako ng ilaw na kapis para sa

pinsan kong nagbalikbayan.
2. Ibinili ko ng ilaw na kapis ang pinsan
kong nagbalikbayan.
(Ang pinsan kong nagbalikbayan ay ibinili ko
ng ilaw na kapis.)
4. Kaganapang Ganapan panaguring
nasa pokus sa kaganapan ang pandiwa
+ paksa
Halimbawa:
1. Nagtanim ng gulay sa bakuran an
gaming katulong.
2. Pinagtamnan ng gulay ng aming
katulong ang bakuran.
(Ang bakuran ay pinagtamnan ng gulay ng
aming katulong.)
5. Kaganapang Kagamitan
panaguring nasa pokus sa kagamitan
ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
1. Pinunsan ko ang mga kasangkapan (sa
pamamagitan) ng basahang malinis.
2. Ipinampunas ko ng mga kasangkapan
ang basahang alinis.
(Ang basahang malinis ay ipinampunas ko ng
mga kasangkapan.)
6. Kaganapang Sanhi panaguring nasa
pokus sa sanhi ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
1. Nagkasakit siya dahil sa labis na
paghithit ng opyo.
2. Ipinagkasakit niya ang labis na
paghithit ng opyo.
(Ang labis na paghithit ng opyo ay
ipinagkasakit niya.)
7. Kaganapang Direksyon
panaguring nasa pokus sa direksyon
ang pandiwa + paksa
Halimbawa:
1. Ipinasyal ko sa Tagaytay ang mga
panauhin kong kabilang sa Peace
Corps.
2. Pinagpasyalan ko ng aking mga
panauhing kabilang sa Peace Corps ang
Tagaytay.

(Ang Tagaytay ay pinagpasyalan ko ng aking

mga panauhing kabilang sa Peace Corps.)

3. Aspektong Kontemplatibo o
Panghinaharap naglalarawan sa
kilos o galaw na gagawin pa lamang.
Mga Aspekto ng Pandiwa
Ito ay kadalasang nabubuo sa
Ang aspekto ay katangian ng pandiwa na
pamamagitan ng pag-uulit lamang ng
nagsasaad kung naganap na o hindi pa
unang pantig ng salitang-ugat o
nagaganap ang kilos at kung nasimulan na o
pagdaragdag ng unlaping: mag- ,
natapos nang ganapin o ipinagpapatuloy pa
ipag-, maka-, naka-. Maaaring
ang pagganap.
ding gamitin ng sabay.
Halimbawa:
gagawa (ga-gawa), maglalaba
Salitang- Aspektong Aspektong
Aspektong
(mag-la-laba)
ugat
Perpektibo Imperpektibo Kontemplatibo
mahal
minahal
minamahal
mamahalin
asa
umasa
umaasa
aasa Di-Karaniwang Pandiwa
aral
nag-aral
nag-aaral
mag-aaral
1. Maykaltas di-karaniwan ang
pandiwa kung ang salita ay nawawalan
ng titig o pantig.
nag-, um-, -in-, -nan, ni-,
-an, at na-
DiKaraniwang
SalitangKaraniwang
Panlapi Ayos ng
1. Aspektong Perpektibo o
ugat
Ayos ng
Pandiwa
Pangnagdaan naglalarawan sa kilos
Pandiwa
o galaw na ginawa na o katatapos pa
buhos
-an
buhusan
busan
lamang. Ito ay kadalasang nabubuo sa
ma- /
pamamamagitan ng mga panlaping.
higit
mahigitan
mahigtan
-an
lagay
-an
lagayan
lagyan
Halimbawa: nag-inum, nag-aral, uminum,
takip
-an
takipan
takpan
itinanan, nilamon, nakitaan, nakita
2.

Aspektong Imperpektibo o
Pangkasalukuyan naglalarawan sa
kilos o galaw na kasalukuyang
ginagawa. Nabubuo ang pandiwang ito
sa pamamagitan ng pag-uulit sa unang
pantig sa salitang-ugat at pagdaragdag
ng panlaping katulad ng sa Apektong
Perpektibo.
nag-, um-, -in-, -nan, ni-,
-an, at na-
Halimbawa:
naglalaba (nag-la-laba), umiinom (um-i-inom)
minamahal (ma-in-mahal), nilalamon (ni-lalamon)
nakikita (na-ki-kita), nakikitaan (na-ki-kita-an)

2.

Maylipat karaniwang ang pandiwa

kung ang isa o dalawang titik ng salita
ay naililipat, at may ilang titik o pantig
na nawawala.
Karaniwang
Di-Karaniwang
Salitang-ugat Panlapi
Ayos ng Pandiwa Ayos ng Pandiwa
tanim
-an
taniman
tamnan
atip
-an
atipan
aptan
silid
-an
silidan
sidlan
3.

Maypalit napapalitan ang isa o

dalawang titik ng pandiwa kaya ito ay
nagiging di-karaniwan.
Salitang- Panlapi Karaniwang Diugat
Ayos ng
Karaniwang

Pandiwa

Ayos ng
Pandiwa
marinig
karugtong
hagkan
bayaran

Ang sinaing
ay bantayan mo at baka
masunog.
dinig
mamadinig
(simuno-layon) (pandiwa) (tagaganap)
dugtong kakadugtong
3. Pokus sa Ganapan-kung ang simuno
halik
-an
halikan
ay nasa ganapang kilos, nakapokus sa
bayad
-an
bayadan
ganapan ang pandiwa.
Halimbawa:
Pinintahan
niya
ng berde ang mga
4. Maysudlong di-karaniwan ang
tulay.
pandiwa kung ang karaniwang anyo
(pandiwa)
(tagaganap)
(simunonito ay nadaragdagan ng isa o
ganapan)
dalawang titik o kung ang pandiwa ay
Ang mga tulay ay pinintahan
niya
ng
may dalawang hulapi.
berde.
Karaniwang
(simuno-ganapan)
(pandiwa)
SalitangDi-Karaniwang
Panlapi Ayos ng
(tagaganap)
ugat
Ayos ng Pandiwa
Pandiwa
4. Pokus sa Tagatanggap-nakapokus sa
antabay
-an
antabayan
antabayanan tagatanggap ang pandiwa kung ang
kuha
-in
kuhain
kuhanin
simuno ang tagatanggap ng kilos.
mata
-in
matain
matahinHalimbawa:
Ikuha
mo
si TinTin ng
buti
pag- / -an pagbutian
pagbutihan
bagong damit.
(pandiwa) (tagaganap) (simunotagatanggap)
Pokus ng Pandiwa
Pokus relasyong semantika ng pandiwa at
Si TinTin
ay ikuha mo ng
simuno
bagong damit.
(simuno-tagatanggap)(pandiwa) (tagaganap)
1. Pokus sa Tagaganap-ang pandiwa ay
nakapokus sa tagaganap kung ang
5. Pokus sa Gamit-nakapokus sa gamit
simuno ng pangungusap ang tagagawa
ang pandiwa kung ang simuno ay ang
ng kilos.
kasangkapan o bagay na ginamit sa
Halimbawa:
pangungusap.
Nakapag-aral
si Marvino
kahapon.
Halimbawa:
(pandiwa)
(simuno-tagaganap)
Ipangguhit
mo
ang lapis sa papel.
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-gamit)
Si Marvino
ay nakapagAng lapis
ang ipangguhit
mo
sa
aral kahapon.
papel.
(simuno-tagaganap)
(pandiwa)
(simuno-gamit)
(pandiwa)
(tagaganap)
2. Pokus sa Layon-ang pandiwa ay
nakapokus sa layon kung ang layon ng
6. Pokus sa Sanhi-sa sanhi ang pokus ng
pangungusap ang simuno.
pandiwa kung ang simuno ay
Halimbawa:
nagpapahayag ng dahilan ng kilos.
Bantayan
mo
ang sinaing at baka
Halimbawa:
masunog.
Ikinatuwa ni Czarina
ang biro
ni
(pandiwa) (tagaganap) (simuno-layon)

Zeus.
(VERB)(tagatanggap)(simuno-sanhi)
(tagaganap)
Ang biro
ni Zeus ay Ikinatuwa ni
Czarina.
(simuno-sanhi) (tagaganap) (VERB) (tagatang
gap)
7. Pokus sa Direksyon-kung ang simuno
ay nagsasaad ng direksyon ng kilos,
nasa pokus sa direksyon ang pandiwa.
Halimbawa:
Pinuntahan ko ang Boracay noong isang
linggo.
(VERB) (tagaganap) (simuno-direksyon)
Ang Boracay ang pinuntahan
ko
noong isang linggo.
(simuno-direksyon)
(VERB)
(tagaganap)

4. PANG-URI (ADJECTIVE)
Gamit ng Pang-uri
1. Panuring Pangngalan
Mararangal na tao ang pinagpapala.
Panuring Panghalip
Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay.
2. Pang-uring Ginagamit Bilang
Pangngalan
Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo.
3. Pang-uring Kaganapang Pansimuno
Mga madasalin ang mga Pilipino.
Kayarian ng Pang-uri
1. Payak kung binubuo ng likas na
salita lamang o salitang walang lapi.
Halimbawa :
Maiinit ang ulo ng taong gutom.
Huwag kang makipagtalo sa sinumang galit.
2. Maylapi kung binubuo ng salitangugat na may panlapi.
Halimbawa :
kalahi
kayganda
mataas
makatao
malahininga

3.

Tambalan kung binubuo ng

dalawang salitang pinag-iisa.
Halimbawa :
Karaniwang Kahulugan
taus-puso
biglang-yaman
bayad-utang
hilis-kalamay
Patalinghagang Kahulugan
kalatog-pinggan
ngising-buwaya
bulang-gugo
kapit-tuko
Kailanan ng Pang-uri
May tatlong kailanan ang mga pang-uri :
isahan, dalawahan, at maramihan.
Halimbawa:
Kalahi ko siya. (Isahan)
Magkalahi kaming dalawa.(Dalawahan)
Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan)
Kaantasan ng Kasidhian ng Pang-uri
Ibat ibang Antas ng Kasidhian ang Panguri
1. Lantay naglalarawan ng isang
pangngalan o panghalip na walang
pinaghambingan.
Halimbawa: Kabigha-bighani ang pook na ito.
2. Pahambing nagtutulad sa dalawa o
higit pang pangngalan o panghalip.
2 Uri ng Paghahambing
1. Paghahambing na magkatuladginagamit ito kung ang dalawang
pinaghahambing aymay patas na
katangian. Ginagamitan ito ng mga
panlapingkasing, sing, magsing,
magkasing o kaya ay ng mga
salitanggaya, tulad, paris, kapwa at
pareho.
Halimbawa: Magkakasingganda ang mga
bulaklak sa hardin.
2. Paghahambing na di-magkatulad
ginagamit ito kung ang
pinaghahambing ay maymagkaibang
katangian. May dalawa itong uri:
a. Pasahol kung ang hinahambing ay
mas maliit, gumagamit ito ng mga salitang
tulang ng lalo, di-gaano, di-totoo, di-lubha o
di-gasino.

Halimbawa: Di-gaanong magaganda ang mga

moske sa Taguig kaysa sa mga makikita sa
Zamboanga.
b. Palamang kung ang hinahambing ay mas
malaki o nakahihigit sa
pinaghahambingan,gumagamit ito ng mga
salitanghigit, labis at di-hamak.
Halimbawa: Lalong kahali-halina ang mga
bulaklak dito kaysa sa nakita ko sa Parke.
3. Pasukdol ay katangiang namumukod
o nangingibabaw sa lahat ng
pinaghambingan.
Halimbawa: Ang ganda-ganda ng Palawan.
Walang kaparis sa ganda si Glenda.
Pang-uring Pamilang

mga salitang naglalarawan sa

pangngalan o panghalip sa pamamagitan ng
mga numero.
Uri ng Pamilang
1. Patakaran o Kardinal ginagamit sa
karaniwang paraan ng pagbibilang ng
pangngalan o panghalip.
Halimbawa: isa, dalawa, tatlo
1. Panunuran o Ordinal ginagamit sa
pagpapahayag ng pagkasunud-sunod
ng mga pangngalan o panghalip.
Gumagamit ito ng mga
panlaping pang- at ika-.
Halimbawa: pang-una, pangalawa, pangatlo,
una, ikalawa, ikatlo
1. Pamahagi ginagamit sa
pagpapahayag ng pagkakabaha-bahagi
o pagkakahati sa kabuuan ng isang
bagay. Gumagamit dito ng mga
panlaping ika- at ka-.
Halimbawa: ikatlong bahagi, ikaapat na
bahagi, katlo (1/3), kapat (1/4)
1. Palansak ginagamit sa pagsasaad ng
mga bukod na pagsasama-sama ng mga
pangngalan o panghalip.
Halimbawa: aanim, anim-anim, tig-anim,
animan, dadalawa, dala-dalawa, tigdadalawa,
dalawahan
1. Pahalaga ginagamit sa pagbibigay ng
halaga ng isang bagay. Gumagamit dito
ng mga panlaping ma- attig-.

pera ang tinutukoy.

Hal: Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat
na ito.
1. Patakda/tiyak na bilang inuulit ang
unang pantig ng salitang bilang.
Hal. iisa,tatatlo, dadalawa, aapat
Si Teresa ay nag-iisang anak.
Sasampung piso ang natira sa kanya.
Mga Panlaping Makauri
1. in, ma+ugat+in (madaling maging o
madalas maging) ma+ugat+on,
ka+ugat+on
2.
tabain matabaon, katabaon
sakitin masakiton, kasakiton
bugnotin masaputon, kasaputon
dumihin mabulingon, kabulingon
siponin masip-onon, kasip-onon
matulogin matuyugon, katuyogon
matampohin malisoron, kalisoron
mainisin masaputon, kasaputon
2. ma+ugat (may taglay)
Asi: ka+ugat, ma+ugat
Pwede ring gamitin ang hulaping on o hon
ngunit hindi ito umaakma sa lahat ng salitang
ugat. Paminsan-minsan diy nagagamit ang
hulaping an o han.
maganda kaganda, maganda
mabaho kabaho, mabaho, bahoan
mabato kabato, mabato, batoon
mahalay kauyag, mauyag, uyagon
madaya karada, marada, radaon, radaan
Ang panlaping ka ay malimit na gamitin kung
ang pang-uri ang nagsisilbing panag-uri
(predicate) ng isangpangungusap.
Halimbawa: Karada sida. Sida
ay karada. (Madaya siya. Siya ay madaya.)
Kung hindi, ma ang
ginagamit. Halimbawa: Sida
ay maradang kaidamo. (Siya ay madayang
kalaro.) Sa on/hon o an/han naman, hindi
mahalaga kung paano ginagamit ang pang-uri.

Halimbawa: Radaon/Radaan sida. Sida ay

radaong/radaang kaidamo.
Sa mga paghahambing, ang panlaping dapat
gamitin ay ma. Halimbawa: mas madaya
mas marada, pinakmadaya -pinakamarada.
Maraming mga salita sa Pilipino na likas na
mga pang-uri. Kung walang katumbas ang
mga ito sa Asi na likas na pang-uri-rin, ang
mga nabanggit na panlapi rin ang dapat
gamitin. Halimbawa:
tahimik kahipos, mahipos
tamad katamar, matamar, tamaran
3.

maka+ugat (para sa)

Asi: maka+ugat
Halimbawa:
makatao makatawo
maka-Diyos maka-Dyos
4. may / marami (hindi man panlapi, ito
ay may katumbas na panlapi sa Asi)
Asi: ugat+on, ugat+hon
Halimbawa:
may / maraming galis galison
may / maramimg kulangot otngohon
may / maraming ipis tabakongon
5. medyo (bahagya, hindi man panlapi,
ito ay may katumbas na panlapi sa Asi)
Asi: ma+ugat-ugat, maSu+ ugat
Halimbawa:
medyo maganda maganda-ganda,
maguganda
medyo pangit mayain-yain, mayuyain
medyo malakas makusog-kusog
Ang maSu+ugat ay maaring gamitin kung ang
salitang-ugat ay nagsisimula sa katinig at
kung ang unang pantig nito ay hindi katunog
ng o o u. Ang S ang nagrerepresenta sa
simulang katinig ng salitang-ugat.
6. napaka+ugat, ugat+ugat, panguri+panh-uri (ubod ng)

Asi: pagka+ugat; pagkau+ugat,

kau+ugat (kung angsalitang-ugat ay
nagsisimula sa patinig maliban
sa u o o); ka+ugat-ugat, pagka+ ugatugat (kung ang salitang-ugat ay
nagsisimula sa
patinig); pagkaSu+ugat,
kaSu+ugat (kung nagsisimula naman
sa katinig kung saan ang S ang
nagrerepresenta sa unang titik nito)
Halimbawa:
napakaganda pagkaganda, pagkaguganda,
kaguganda
napakapangit pakayain, pagkayuyain,
kayuyain
napakagaling pagkaayo, pagkauayo, kauayo,
kaayo-ayo, pagkaayo-ayo
napakaasim pagkaaslom, pagkauaslom,
kauaslom, kaaslom-aslom, pagkaaslom-aslom
napakaliit pagkaisot, pagkauisot, kauisot,
kaisot-isot, pagkaisot-isot
napakahalay- pagkauyag, kauyag-uyag,
pagkauyag-uyag
maputing-maputi, puting-puti pagkaputi,
kaputi-puti, pagkaputi-puti
Ang pagkau, kau, pagkaSu o kaSu ay mas
mataas ang antas sa pagka.
7. kasing+ ugat, magkasing+ ugat, mags
ing+ ugat, (magkapareho) walang
panlaping katumbas ito sa Asi at sa
halip ay ginagamit ang
salitang pareho o kapareho
Halimbawa:
kasingganda kaparehot ganda
magkasingganda, magsingganda parehot
ganda
8. pinaka+pang-uri (nakahihigit sa
lahat) Asi: pinaka+pang-uri
Halimbawa:
pinakamataba pinakamataba
pinakatahimik pinakamahipos
9. pang+ugat, ika+ugat (pamilang)
pang+ugat, ika+ugat

halimbawa:
pang-apat, ika-apat pang-ap-at, ika-ap-at
pangsampu, ika-sampu pangsampuyo, ikasampuyo
5
PANG-ABAY (ADVERB)
Istruktural na kahulugan : ang pang-abay ay
makikilala dahil kasama ito ng isang pandiwa,
pang-uri o isa pang pang-abay na bumubuo ng
parirala.
Pansemantikang kahulugan : ito ay
nagbibigay- turing sa pandiwa, pang-uri o sa
iba pang pang-abay.
Uri ng Pang-abay
1. Pang-abay na Kataga o Ingklitik :
mga katagang lagging suusunod sa
unang salita ng kayariang
kinabibilangan.
ba
daw/raw
pala
man
kasi
din/rin
tuloy
muna
kaya
naman
nga
pa
na
yata
lamang/lang
Halimbawa :
Nailigtas ba ang mga minerong
nabarahan sa minahan?
Alam pala ng kanyang nanay ang
nangyaring sakuna.
Kumain muna sila bago umalis.
Alangan naman yata na sila pa ang
lumapit sa atin.
2. Pang-abay na salita o parirala
1. Pamanahon (Adverb of Time)
nagsasaad kung kailan ginanap ang
kilos.
May Pananda
nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat,
mula, umpisa, hanggang
Hal. Kailangan mo bang pumasok nang arawaraw?

Tuwing pasko ay nagtitipon silang mag-anak.

Umpisa bukas ay dito ka na manunuluyan.
Walang Pananda
kahapon, kangina, ngayon, mamaya, bukas,
sandal, atb.
Hal. Manonood kami bukas ng pambansang
pagtatanghal ng dulang Pilipino.
Ipagdiriwang ngayon n gating pangulo ang
kanyang ika-40.
Nagsasaad ng dalas
Araw-araw, tuwing umaga, taun-taon, atb.
Hal. Tuwing Mayo ay nagdaraos kami sa
aming pook ng santakrusan.
Nag-eehersiyo siya tuwing umaga upang
mapanitili ang kanyang kahulugan.
1. Panlunan (Adverb of Place)
tumutukoy sa pook/lugar kung saan
naganap ang kilos.
Sa ginagamit kapag ang kasunod ay
pangngalang pambalana o panghalip.
kay/kina ginagamit kapag ang kasunod ay
pangngalang pantanging ngalan ng tao.
Hal. 1. Maraming masasarap na ulam ang
itininda sa kantina.
2 Nagpaluto ako kina Aling Myra at Luisa ng
masarap na keyk para sa iyong kaarawan.
1. Pamaraan (Adverb of Manner)
naglalarawan kung paano naganap, o
magaganap ang kilos ng pandiwa.
Ginagamitan ng panandang nang o
na/-ng.
Halimbawa :
Kinamayan niya ako nang mahigpit.
Natulog siya nang patagilid.
Bakit siya umalis na umiiyak?
1. Pang-agam pang-abay na nagsasaad
ng walang katiyakan ng isang kilos.
Hal. Marahil, sigurong, tila, baka, wari, atb.
Marami na marahil ang nakabalita
tungkol sa desisyon ng Sandiganbayan.
Tila patuloy na ang pag-unlad ng
turismo sa Pilipinas.

Waring natutupad din ang ating mga

pangarap.

1. Panang-ayon- (Adverb of
Affirmation) pangabay na nagsasaad
ng pangsangayon. Ito ay katumbas ng
affirmation sa Ingles. Ang ilan sa
ganiton pang-abay ay oo, opo, tunay,
talaga, atb.
Halimbawa:
Opo, susundin ko po ang utos ninyo.
Tunay, na maganda siya.
1. Pananggi (Adverb of
Disagreement/Negation) pang-abay
na nagsasaad ng hindi pagsangayon
tulad ng hindi/di at ayaw.
Halimbawa:
Hindi pa lubusang nagagamot ang sakit
na kanser.
Ngunit marami na rin ang ayaw tumigil
sa pagsisigarilyo.
1. Panggaano o Pampanukat
nagsasaad ng dami, halaga o timbang
Halimbawa :
Tumaba ako ng limang libra.
Dinagdagan niya ang biniling lansones
nang apat na guhit.
Tumaagal ng limang oras ang
operasyon niya.
1. Pamitagan (Adverb of Respect)nagsasaad ng pagrespeto
1. Kailan po kayo uuwi?
Opo, aakyat a po ako.
1. Panuring nagsasaad ng pagsasalamat
o pagtanaw ng utang na loob.
Hal. Maraming salamat at tinulungan mo ako.
1. Pananong pang-abay na ginagamit
sa pagtanong
2. Panunuran Pagsusunud-sunod ng
mga salita, hanay o kalagayan.
Hal.
Kahuli-hulihang tinawag ng guro ang
batang walang takda.

1. Panulad (Comparative Adverb)

pang-abay na nagsasaad ng
paghahambing
Hal.
Di-hamak na masipag si Ana kaysa
kay Trining.
1. Kundisyunal nagsasaad ng
kundisyon pa
ay nagsasaad ng kundisyun para maganap ang
kilos na isinasaad ng pandiwa. Mga sugnay o
parirala na pinangungunahan ng kung, kapag,
o pag at pagka-.
Hal.
Luluwag ang ekonomiya ng bayan
japag nakapagtatag ng maraming industriya
ditto sa atin.
1. Kusatibo tawag sa pang-abay na
nagsasaad ng dahilan sa pagganap sa
kilos ng pandiwa. Binubuo ng parirala
o sugnay na pinangungunahan ng dahil
sa.
Hal.
Nagkasakit si Vianning dahil sa
pagpapabaya sa katawan.
1. Benepaktibo nagsasaad ng
benepisyo para sa isang tao dahil sa
pagganap sa kilos ng pandiwa o
layunin ng kilos ng pandiwa.
Halimbawa :
o Mag-aroskaldo ka para sa maysakit.
o Magbili ka ng mga alaga mong manok para
sa matrikula mo.
1. Pangkaukulan pinangungunahan ng
tungkol, hinggil, o ukol.
Halimbawa :
o Nagplano kami tungkol sa gagawin nating
pagdiriwang.
o Nagtapat siya sa ina hinggil sa kanilang
pagiging magnobyo.
MGA PANG-UGNAY
Ang Pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita
ng relasyon ng dalawang yunit sa
pangungusap, maaaring salita, dalawang
parirala o ng dalawang sugnay.
6

PANGATNIG (CONJUNCTION)

Ang Pangatnig ay bahagi ng pananalita na

nag-uugnay sa salita sa kapwa salita, o isang
kaisipan sa kapwa kaisipan. Ito ay maaaring
pantulong o pantuwang.
Mga Uri Ng Pangatnig
Pantuwang ang pangatnig kapag pinaguugnay nito ang mga magkakasingkahulugan,
magkakasinghalaga o magkakapantay na mga
bagay o kaisipan.Ang mga pantuwang na
pangatnig ay: at, saka, pati.
Halimbawa:
Magtitirik ng kandila at magpapadasal
si Ka Ebeng sa Araw ng mga Patay.
Ang mga mamamayan pati na ang mga
dayuhan ay pupulungin ng Pangulo.
Dalhin mo bukas pagtungo natin sa
talon ang timba, tabo saka ang mga
labahin.
Pantulong naman ang pangatnig kung
pinag-uugnay nito ang sugnay na dimakapagiisa sa malaya o makapag-iisa o
punong sugnay. Nag-uugnay ng dimagkapantay na salita, parirala o sugnay:
kung, kapag, upang, para, nang, sapagkat,
dahil sa.
Halimbawa:
Nag-trabaho siya ng
mabuti, para makabili siya ng damit.
Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa
kanyang pagsisikap
Pamukod pamukod ito kung may
pamimili, pagtatangi, pag-aalinlangan,
pagtatangi sa isa o sa iba sa dalawa o mahigit
pang bagay o kaisipan. tulad ng o, ni, man,
maging at kaya.
Halimbawa:
Ni sa pangarap ni sa panaginip ay hindi siya
nagisip ng ganyon.
Paninsay o Pasalungat kung sa
tambalang pangungusap, ang ikalawa ay
sumasalungat sa una, ang ginagamit ay:
ngunit, bagaman, habang, kahit, datapwat,
subalit.
Halimbawa:
Sasalo raw siya kahit masama ang kanyang
loob.

Ang mamamayang pilipino, bagamat hirap

sa buhay, ay laging kamamasdan ng kasiyahan.
Ang subalit ay ginagamit lamang kung ang
ngunit, at datapwat ay ginagamit na sa unahan
ng pangungusap.
Matahimik pa rin ang Pilipinas ngunit hindi pa
rin lubos makapaniwala ang mga taga-ibang
bansa dahil sa maling nalalathalang balita,
subalit patuloy pa rin silang dito ay
dumaragsa.
Panubali kung may pag-aalinlangan o
pagbabakasakali, ang ginagamit ay: kung,
pag, sana, baka, pagka, kapag, sakali.
1.
o Lalong hihirap ang iyong buhay
kung babayaan mong
nakatiwangwang ang iyong
lupa.
o Pinamihasa mo ang iyong anak
sa karangyaan, baka magsisi ka
pagdating ng araw.
Pananhi mula sa salitang sanhi o dahilan.
Ito ay ginagamit kung ang mga kadahilanan,
ay inilalahad, kung nangangatwiran, kung
tumutugon sa katanungang bakit?

Ang mga salitang ginagamit ay: dahil,

sapagkat, palibhasa, kasi, kundangan, atb.
Sumama ang kanyang pakiramdam
dahil sa nakain niyang hilaw na
mangga.
Lumayas ang anak niya kasi sobra
niyang pinagmamalupitan.
Panlinaw kung ang nasabi ay
pinaliliwanagan pa, ang ginagamit ay:
samakatuwid, kaya, gayunpaman, kung
gayon, alalaon, sana, atbp.
Hal.
Makahulugan at makabulahan ang
kasaysayan, sa makatuwid, ang palasak
nating kawikaan: Ang hindi marunong
lumingon sa pinangalingan ay hindi
makararating sa paroroonan. ay
diwang bagay lamang.
Panulad ito ay pariralang magkatugon na
ginagamit sa pagtutulad.

Kung ano ang itinanim, ay siya ring

aanihin.
Kung alin ang pinagkapili-pili, ay siya
pang nakuha ng bungi.
Panapos ginagamit ang pangatnig na ito
kung nagpapahayag ng layon o pagbabadyang
nalalapit na pagwawakas sa pagsasalita. Ito
ay:upang, nang, sa wakas.
Pahalagahan ang pangaral ng mga
magulang nang hindi malihis ng
patutunguhan.
Ang Pilipinas, sa wakas, hindi pa man
lubos na maunlad ay kababanaagan na
ng mapangakong bukas.
7. PANG-ANGKOP (LIGATURE)

ay ang salitang nag-uugnay sa panuring

at salitang tinuturingan (na, ng, g).
May Tatlong Pang-angkop ang ginagamit sa
pag-uugnay ng mga salita
1. Pang-angkop na na ginagamit kung
ang salitang sinisundan ay nagtatapos
sa katinig.
Halimbawa: Mataas na kahoy ang kanyang
inakyat.
2. Pang-angkop ng ng ginagamit kung
ang salitang sinusundan ay nagtatapos
sa patinig.
Halimbawa: Masayang naglalaro ang mga
bata.
Ang pang-angkop na ng ay nag-uugnay rin sa
mga salitang magkakasunod kung saan ang
naunang salita ay nagtatapos sa katinig na n.
Ngunit hindi ito isinusulat sa ganitong anyo.
Ang titil na n sa hulihan ng salita ay kinaltas
na lamang. Kaya ang angkop na ng at hindi
g ang ginamit.
Hal. Luntian ng halaman luntiang halaman
Maraming banging matatarik sa ating bansa.
3. Pang-angkop na g ginagamit kung
ang salitang durogtungan ay nagtatapos
sa titik na n.
Halimbawa: Isang masunuring bata si Nonoy.

8. PANG-UKOL (PREPOSITION)
v Pang-ukol ang tawag sa mga kataga o
salitang nag-uugnay sa isang pangngalan sa
iba pang salita sa pangungusap.
v Ito ay ginagamit upang matukoy kung sang
lunan o kung anong bagay ang mula o tungo,
ang kinaroroonan, ang pinangyarihan o kinauukulan ng isang kilos, gawa, balak ari o
layon. Ang mga ito ay laging may layon na
maaaring isang pangngalan o isang panghalip.
Mga uri o mga karaniwang pang-ukol
sa/sa mga
ng/ng mga
ni/nina
kay/kina
sa/kay
labag sa
nang may
tungkol sa/kay mula sa
hinggil sa/kay nang wala
para sa/kay
laban sa/kay
ayon sa/kay
tungo sa
alinsunod sa/kay
Dalawang pangkat ng Pang-ukol
1. Ginagamit na pangngalang pambalana:
ukol sa, laban sa, hinggil sa, ayon sa,
tungkol sa, para sa.
Halimbawa:
Ukol sa mga Filipino ang paksa ng
usapin.
Laban sa manggagawa ang kanilang
pinapanukala.
Ang mga aklat na ito ay para
sa mahihirap.
2. Ginagamit sa ngalan ng tanging tao ang
gawa, ari, layon, at kilos ay para lamang sa
ngalan ng tao, tulad ng ukol kay, laban kay,
para kay, tungkol kay, ayon kay, hinggil
kay.
Halimbawa:
Para kay Juan ang pagkaing ito.
Hinggil kay Enrico ang kanilang
problema.
Ayon kay Rizal, ang pananaliksik ay
nagdaragdag sa ating kaalaman.
Ang napili naming paksa para sa dula
ay tungkol kay Andres Bonifacio.

9. MGA PANANDA
ay nagsisilbing tanda ng gamit ng
pambalarila ng isang salita sa loob ng
pangungusap o ayos ng mga bahagi ng
pangungusap.
1. Mga Pantukoy (Article/Detreminer)

Ay katagang nangunguna sa
pangngalan o panghalip na ginagamit na
simuno o kagaganapang pansimuno o panaguri o alinman sa dalawa.
Dalawang Uri ng Pantukoy
1. Pantukoy na Pambalana tumutukoy
sa pangngalang pambalana ang, ang
mga, mga
ang (isahan)
Halimbawa: Ang pinuno ay palaging
naglilingkod sa kanyang mga nasasakupan.
ang mga (maramihan)
Halimbawa: Nagtulung-tulong ang mga magaaral sa paggawa ng collage.
mga (maramihan)
Halimbawa: ang pinuno ay tinulungan ng
kanyang mga tagasunod.

2. Pantukoy na Pantangi tumutukoy

sa pangngalang pantangi (tiyak na tao)
si, sina, ni, nina, kay, kina
si (isahan)
Halimbawa: Si Gng. Arroyo ay nagsisikap
upang mapabuti ang kalagayan nating mga
Pilipino.
Sina (maramihan)
Halimbawa: nanguna sa paglilinis ng barangay
sina G. at Gng. Dela Cruz.
Ni (isahan)
Halimbawa: Napagalitan ni Coach Dimagiba
ang mga manlalaro dahil hindi sila dumating
sa oras.
Nina (maramihan)
Halimbawa: hindi ininatuwa ng guro ang pagaaway nina Anton at Luis.
Kay (isahan)
Halimbawa: Ibinahagi ni Sofia ang kanyang
keyk kay Sam.
Kina (maramihan)
Halimbawa: Nakipagkasundo na si Lukas kina
Juan at Pedro.