Professional Documents
Culture Documents
009 USTAV Na RM
009 USTAV Na RM
MINISTERSTVO ZA PRAVDA
USTAV
NA REPUBLIKA MAKEDONIJA
REPUBLIKA MAKEDONIJA
MINISTERSTVO ZA PRAVDA
USTAV
NA REPUBLIKA MAKEDONIJA
ODLUKA
ZA PROGLASUVAWE NA USTAVOT
NA REPUBLIKA MAKEDONIJA
Se proglasuva Ustavot na Republika Makedonija, {to
go usvoi Sobranieto na Republika Makedonija na sedni
cata odr`ana na 17 noemvri 1991 godina.
I. OSNOVNI ODREDBI
^len 1
Republika Makedonija e suverena, samostojna, demo
kratska i socijalna dr`ava.
Suverenitetot na Republika Makedonija e nedeliv,
neotu|iv i neprenosliv.
^len 2
Vo Republika Makedonija suverenitetot proizleguva
od gra|anite i im pripa|a na gra|anite.
Gra|anite na Republika Makedonija vlasta ja ostva
ruvaat preku demokratski izbrani pretstavnici, po pat
na referendum i drugi oblici na neposredno izjasnu
vawe.
^len 3
Teritorijata na Republika Makedonija e nedeliva i
neotu|iva.
Postojnata granica na Republika Makedonija e nepov
redliva.
Granicata na Republika Makedonija mo`e da se me
nuva samo vo soglasnost so Ustavot.
^len 4
Gra|anite na Republika Makedonija imaat dr`av
jan
stvo na Republika Makedonija.
Na dr`avjanin na Republika Makedonija ne mo`e da
mu bide odzemeno dr`avjanstvoto, nitu da bide proteran
ili predaden na druga dr`ava.
Dr`avjanstvoto na Republika Makedonija se ureduva
so zakon.
^len 5
Dr`avni simboli na Republika Makedonija se: grb,
zname i himna.
Grbot, znameto i himnata na Republika Makedonija se
utvrduvaat so zakon koj se donesuva so dvotretinsko mno
zinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.
6
^len 6
Glaven grad na Republika Makedonija e Skopje.
^len 7
Vo Republika Makedonija slu`ben jazik e makedon
skiot jazik i negovoto kirilsko pismo.
Vo edinicite na lokalnata samouprava vo koi kako
mnozinstvo `iveat pripadnicite na nacionalnostite,
vo slu`bena upotreba, pokraj makedonskiot jazik i ki
rilskoto pismo, se i jazikot i pismoto na nacionalno
stite na na~in utvrden so zakon.
Vo edinicite na lokalnata samouprava vo koi kako
zna~itelen broj `iveat pripadnicite na nacionalno
stite, vo slu`bena upotreba, pokraj makedonskiot jazik i
kirilskoto pismo, se i jazikot i pismoto na nacionalno
stite, pod uslovi i na na~in utvrdeni so zakon.
^len 8
Temelni vrednosti na ustavniot poredok na Republi
ka Makedonija se:
- osnovnite slobodi i prava na ~ovekot i gra|aninot
priznati so me|unarodnoto pravo i utvrdeni so Ustavot;
- slobodnoto izrazuvawe na nacionalnata pripad
nost;
7
- vladeeweto na pravoto;
- podelbata na dr`avnata vlast na zakonodavna, iz
vr{na i sudska;
- politi~kiot pluralizam i slobodnite neposredni
i demokratski izbori;
- pravnata za{tita na sopstvenosta;
- slobodata na pazarot i pretpriemni{tvoto;
- humanizmot, socijalnata pravda i solidarnosta;
- lokalnata samouprava;
- ureduvaweto i humanizacijata na prostorot i za{
titata i unapreduvaweto na `ivotnata sredina i na pri
rodata i
- po~ituvaweto na op{to prifatenite normi na me|u
narodnoto pravo.
Vo Republika Makedonija slobodno e s$ {to so Usta
vot i zakon ne e zabraneto.
^len 12
Slobodata na ~ovekot e neprikosnovena.
Nikomu ne mo`e da mu bide ograni~ena slobodata, os
ven so odluka na sudot i vo slu~ai i vo postapka utvrdena
so zakon.
Liceto povikano, privedeno ili li{eno od sloboda
mora vedna{ da bide zapoznato so pri~inite za negovoto
povikuvawe, priveduvawe ili li{uvawe od sloboda i so
negovite prava utvrdeni so zakon i od nego ne mo`e da se
bara izjava. Liceto ima pravo na branitel vo policis
kata i sudskata postapka.
Liceto li{eno od sloboda mora vedna{, a najdocna
vo rok od 24 ~asa od momentot na li{uvaweto od sloboda,
da bide izvedeno pred sud, koj bez odlagawe }e odlu~i za
zakonitosta na li{uvaweto od sloboda.
Pritvorot mo`e da trae po odluka na sud najdolgo 90
dena od denot na pritvoruvaweto.
Pritvorenoto lice mo`e pod uslovi utvrdeni so za
kon da bide pu{teno da se brani od sloboda.
^len 13
Liceto obvineto za kaznivo delo }e se smeta za nevino
s$ dodeka negovata vina ne bide utvrdena so pravosilna
sudska odluka.
Liceto nezakonito li{eno od sloboda, pritvoreno
10
12
^len 19
Se garantira slobodata na veroispovesta.
Se garantira slobodno i javno, poedine~no ili vo za
ednica so drugi, izrazuvawe na verata.
Makedonskata pravoslavna crkva, drugite verski za
ednici i religiozni grupi se odvoeni od dr`avata i se
ednakvi pred zakonot.
Makedonskata pravoslavna crkva, drugite verski za
ednici i religiozni grupi se slobodni vo osnovaweto na
verski u~ili{ta i na socijalni i dobrotvorni ustanovi
vo postapka predvidena so zakon.
^len 20
Na gra|anite im se garantira slobodata na zdru`uvawe
zaradi ostvaruvawe i za{tita na nivnite politi~ki, eko
nomski, socijalni, kulturni i drugi prava i uveruvawa.
Gra|anite mo`at slobodno da osnovaat zdru`enija na
gra|ani i politi~ki partii, da pristapuvaat kon niv i
od niv da istapuvaat.
Programite i dejstvuvaweto na zdru`enijata na
gra|anite i politi~kite partii ne mo`at da bidat
naso~eni kon nasilno urivawe na ustavniot poredok
na Republikata i kon pottiknuvawe ili povikuvawe na
voena agresija ili razgoruvawe na nacionalna, rasna ili
verska omraza ili netrpelivost.
13
14
^len 24
Sekoj gra|anin ima pravo da podnesuva pretstavki do
dr`avnite organi i drugite javni slu`bi i na niv da do
bie odgovor.
Gra|aninot ne mo`e da bide povikan na odgovornost,
nitu da trpi {tetni posledici za stavovite izneseni vo
pretstavkite, osven ako so niv ne storil krivi~no delo.
^len 25
Na sekoj gra|anin mu se garantira po~ituvawe i
za{tita na privatnosta na negoviot li~en i semeen
`ivot, na dostoinstvoto i ugledot.
^len 26
Se garantira nepovredlivosta na domot.
Pravoto na nepovredlivost na domot mo`e da bide
ograni~eno edinstveno so sudska odluka koga e vo pra{awe
otkrivawe ili spre~uvawe na krivi~ni dela ili za{tita
na zdravjeto na lu|eto.
^len 27
Sekoj gra|anin na Republika Makedonija ima pravo
slobodno da se dvi`i na teritorijata na Republikata i
slobodno da go izbira mestoto na svoeto `iveali{te.
15
^len 38
Se garantira pravoto na {trajk.
So zakon mo`e da se ograni~at uslovite za ostvaruva
we na pravoto na {trajk vo vooru`enite sili, policijata
i organite na upravata.
^len 39
Na sekoj gra|anin mu se garantira pravoto na zdravs
tvena za{tita.
Gra|aninot ima pravo i dol`nost da go ~uva i unapre
duva sopstvenoto zdravje i zdravjeto na drugite.
^len 40
Republikata mu obezbeduva posebna gri`a i za{tita
na semejstvoto.
Pravnite odnosi vo brakot, semejstvoto i vonbra~nata
zaednica se ureduvaat so zakon.
Roditelite imaat pravo i dol`nost da se gri`at za
izdr`uvawe i vospituvawe na decata. Decata se dol`ni
da se gri`at za starite i iznemo{teni roditeli.
Republikata im obezbeduva posebna za{tita na decata
bez roditeli i decata bez roditelska gri`a.
20
^len 41
Pravo na ~ovekot e slobodno da odlu~uva za sozdavawe
na deca.
Republikata, zaradi usoglasen ekonomski i socijalen
razvoj, vodi humana populaciona politika.
^len 42
Republikata posebno gi za{tituva maj~instvoto, de
cata i maloletnite lica.
Lice pomlado od 15 godini `ivot ne mo`e da bide
vraboteno.
Maloletnite lica i majkite imaat pravo na posebna
za{tita pri rabota.
Maloletnite lica ne smeat da bidat vrabotuvani na
rabotni mesta {to se {tetni za nivnoto zdravje i mora
lot.
^len 43
Sekoj ~ovek ima pravo na zdrava `ivotna sredina.
Sekoj e dol`en da ja unapreduva i {titi `ivotnata
sredina i prirodata.
Republikata obezbeduva uslovi za ostvaruvawe na pra
voto na gra|anite na zdrava `ivotna sredina.
21
^len 44
Sekoj ima pravo na obrazovanie.
Obrazovanieto e dostapno na sekogo pod ednakvi uslo
vi.
Osnovnoto obrazovanie e zadol`itelno i besplatno.
^len 45
Gra|anite imaat pravo, pod uslovi utvrdeni so zakon,
da osnovaat privatni obrazovni ustanovi vo site stepeni
na obrazovanieto, osven vo osnovnoto obrazovanie.
^len 46
Na univerzitetot mu se garantira avtonomija.
Uslovite za osnovawe, vr{ewe i prestanok na dejnos
ta na univerzitetot, se ureduvaat so zakon.
^len 47
Se garantira slobodata na nau~noto, umetni~koto i
na drugite vidovi tvore{tvo.
Se garantiraat pravata {to proizleguvaat od nau~noto
umetni~koto ili drug vid intelektualno tvore{tvo.
Republikata go pottiknuva, pomaga i {titi razvojot
na naukata, umetnosta i kulturata.
22
27
^len 58
Sopstvenosta na trudot se osnova za upravuvawe i
u~estvo vo odlu~uvaweto.
U~estvoto vo upravuvaweto i odlu~uvaweto vo javnite
ustanovi i slu`bi se ureduva so zakon i vrz principite
na stru~nost i kompetentnost.
^len 59
Na stranskite vlo`uva~i im se garantira pravoto na
slobodno iznesuvawe na vlo`eniot kapital i dobivkata.
Pravata steknati vrz osnova na vlo`eniot kapital ne
mo`at da se namaluvaat so zakon ili drug propis.
^len 60
Narodnata banka na Republika Makedonija e emisiona
banka.
Narodnata banka e samostojna i odgovorna za stabil
nosta na valutata, za monetarnata politika i za op{tata
likvidnost na pla}awata vo Republikata i kon stranst
vo.
Organizacijata i rabotata na Narodnata banka se ure
duvaat so zakon.
28
29
^len 63
Pratenicite vo Sobranieto se izbiraat za vreme od
~etiri godini. Mandatot na pratenicite go verificira
Sobranieto. Mandatot po~nuva da te~e od konstitutiv
nata sednica na Sobranieto. Novoizbranoto Sobranie se
sostanuva na konstitutivna sednica najdocna 20 dena po
odr`anite izbori. Konstitutivnata sednica ja svikuva
pretsedatelot na Sobranieto od prethodniot sostav.
Dokolku ne se zaka`e konstitutivna sednica vo pred
videniot rok, pratenicite sami se sostanuvaat i go kon
stituiraat. Sobranieto na dvaeset i prviot den od denot
na zavr{uvaweto na izborite.
Izbori za pratenici vo Sobranieto se odr`uvaat vo
poslednite 90 dena od mandatot na stariot prateni~ki
sostav ili vo rok od 60 dena od denot na raspu{taweto
na Sobranieto.
Mandatot na pratenicite vo Sobranieto mo`e da se
prodol`i samo vo slu~aj na voena ili vonredna sostojba.
So zakon se utvrduva nespojlivosta i neizbirlivo
sta na funkcijata pratenik vo Sobranieto so vr{ewe na
drugi javni funkcii ili profesii.
Sobranieto se raspu{ta ako za toa se izjasni mno
zinstvoto od vkupniot broj pratenici.
30
^len 64
Pratenicite u`ivaat imunitet.
Pratenikot ne mo`e da bide povikan na krivi~na
odgovornost ili da bide pritvoren za iska`ano mislewe
ili za glasawe vo Sobranieto.
Pratenikot ne mo`e da bide pritvoren bez odobru
vawe na Sobranieto, osven ako e zate~en vo vr{ewe kri
vi~no delo za koe e propi{ana kazna zatvor vo traewe od
najmalku pet godini.
Sobranieto mo`e da odlu~i da se primeni imunitet
nad pratenik i koga toj samiot ne se povikal na nego, ako e
toa potrebno zaradi vr{ewe na funkcijata pratenik.
Za vreme na mandatot pratenicite ne podle`at na
obvrska vo vooru`enite sili.
Pratenikot ima pravo na nadomest utvrden so zakon.
^len 65
Pratenikot mo`e da podnese ostavka.
Pratenikot ostavkata ja podnesuva li~no na sednica
na Sobranieto.
Na pratenikot mu prestanuva mandatot koga e osuden
za krivi~no delo za koe e propi{ana kazna zatvor vo tra
ewe od najmalku pet godini.
Na pratenikot mo`e da mu bide odzemen mandatot
koga e osuden za krivi~no ili drugo kaznivo delo {to go
31
^len 71
Pravo da predlaga donesuvawe na zakon ima sekoj pra
tenik vo Sobranieto, Vladata na Republika Makedonija i
najmalku 10.000 izbira~i.
Inicijativa za donesuvawe na zakon do ovlastenite
predlaga~i mo`e da dade sekoj gra|anin, grupa gra|ani,
institucii i zdru`enija.
^len 72
Interpelacija mo`e da se postavi za rabotata na se
koj nositel na javna funkcija, Vladata i sekoj nejzin ~len
poedine~no, kako i za pra{awa od rabotata na dr`avnite
organi.
Interpelacija mo`at da podnesat najmalku pet pra
tenici.
Prateni~ko pra{awe mo`e da postavi sekoj prate
nik.
Na~inot i postapkata na podnesuvaweto i raspravata
po interpelacija i prateni~ko pra{awe se ureduvaat so
Delovnikot.
^len 73
Sobranieto odlu~uva za raspi{uvawe na referendum
za oddelni pra{awa od svojata nadle`nost so mnozinstvo
glasovi od vkupniot broj pratenici.
35
^len 82
Vo slu~aj na smrt, ostavka, trajna spre~enost da ja
vr{i funkcijata ili prestanok na mandatot po sila na
Ustavot, do izborot na nov pretsedatel na Republikata,
funkcijata pretsedatel na Republikata ja vr{i pretseda
telot na Sobranieto.
Nastapuvaweto na uslovite za prestanok na funkcija
ta pretsedatel na Republikata go utvrduva Ustavniot sud
na Republika Makedonija po slu`bena dol`nost.
Vo slu~aj na spre~enost da ja vr{i funkcijata, pret
sedatelot na Republikata go zamenuva pretsedatelot na
Sobranieto.
Koga pretsedatelot na Sobranieto ja vr{i funkci
jata pretsedatel na Republikata, toj u~estvuva vo rabotata
na Sobranieto bez pravo na odlu~uvawe.
^len 83
Dol`nosta pretsedatel na Republikata e nespojliva
so vr{ewe na druga javna funkcija, profesija ili funk
cija vo politi~ka partija.
Pretsedatelot na Republikata u`iva imunitet.
Za odzemawe na imunitetot na pretsedatelot na Repu
blikata odlu~uva Ustavniot sud na Republika Makedonija
so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj
sudii.
41
^len 84
Pretsedatelot na Republika Makedonija:
- go opredeluva mandatot za sostav na Vladata na Repu
blika Makedonija;
- gi postavuva i gi otpovikuva so ukaz ambasadorite i
pratenicite na Republika Makedonija vo stranstvo;
- gi prima akreditivnite i otpovikovnite pisma na
stranskite diplomatski pretstavnici;
- predlaga dvajca sudii na Ustavniot sud na Republika
Makedonija;
- predlaga dvajca ~lenovi na Republi~kiot sudski so
vet;
- imenuva trojca ~lenovi na Sovetot za bezbednost na
Republika Makedonija;
- gi predlaga ~lenovite na Sovetot za me|unacionalni
odnosi;
- imenuva i razre{uva i drugi nositeli na dr`avni i
javni funkcii utvrdeni so Ustavot i so zakon;
- dodeluva odlikuvawa i priznanija vo soglasnost so
zakon;
- dava pomiluvawe vo soglasnost so zakon i
- vr{i drugi funkcii utvrdeni so Ustavot.
42
^len 85
Pretsedatelot na Republikata go izvestuva Sobrani
eto za pra{awa od negovata nadle`nost najmalku edna{
godi{no.
Sobranieto mo`e da pobara od pretsedatelot na Repu
blikata mislewe za pra{awa od negovata nadle`nost.
^len 86
Pretsedatelot na Republikata e pretsedatel na Sove
tot za bezbednost na Republika Makedonija.
Sovetot za bezbednost na Republikata go so~inuvaat:
pretsedatelot na Republikata, pretsedatelot na Sob
ranieto, pretsedatelot na Vladata, ministrite koi ra
kovodat so organite na dr`avnata uprava vo oblastite na
bezbednosta, odbranata i nadvore{nite raboti i trojca
~lenovi koi gi imenuva pretsedatelot na Republikata.
Sovetot gi razgleduva pra{awata svrzani so bez
bednosta i odbranata na Republikata i dava predlozi na
Sobranieto i Vladata.
^len 87
Pretsedatelot na Republikata e odgovoren za kr{ewe
na Ustavot i zakonite vo vr{eweto na svoite prava i
dol`nosti.
43
^len 92
Vladata i sekoj nejzin ~len, za svojata rabota odgova
raat pred Sobranieto.
Sobranieto mo`e da izglasa nedoverba na Vladata.
Pra{awe za doverba na Vladata mo`at da postavat naj
malku 20 pratenici.
Glasaweto za doverba na Vladata se vr{i po istekot na
tri dena od postavuvaweto na pra{aweto za doverba.
Povtorno pra{awe za doverba na Vladata ne mo`e da
se postavi pred istekot na 90 dena od poslednoto glasawe
za doverba, osven ako pra{aweto za doverba go postavi
mnozinstvoto od vkupniot broj pratenici.
Odlukata za izglasuvawe nedoverba na Vladata se done
suva so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.
Ako na Vladata & e izglasana nedoverba, Vladata e dol`na
da podnese ostavka.
^len 93
Vladata ima pravo da postavi pra{awe za doverba
pred Sobranieto.
Vladata ima pravo da podnese ostavka.
Ostavkata na pretsedatelot na Vladata, negovata smrt
ili trajnata spre~enost da ja vr{i funkcijata, povleku
vaat ostavka na Vladata.
47
^len 96
Organite na dr`avnata uprava rabotite od svojata
nadle`nost gi vr{at samostojno vrz osnova i vo ramkite
na Ustavot i zakonite i za svojata rabota se odgovorni na
Vladata.
^len 97
So organite na dr`avnata uprava vo oblasta na od
branata i policijata rakovodat civilni lica koi nepos
redno pred izborot na tie funkcii bile civili najmalku
tri godini.
4. Sudstvo
^len 98
Sudskata vlast ja vr{at sudovite.
Sudovite se samostojni i nezavisni. Sudovite sudat
vrz osnova na Ustavot i zakonite i me|unarodnite dogo
vori ratifikuvani vo soglasnost so Ustavot.
Organizacijata na sudstvoto e edinstvena.
Zabraneti se vonredni sudovi.
Vidovite, nadle`nosta, osnovaweto, ukinuvaweto, or
ganizacijata i sostavot na sudovite, kako i postapkata
pred niv, se ureduvaat so zakon, {to se donesuva so dvotre
tinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici.
49
^len 99
Sudijata se izbira bez ograni~uvawe na traeweto na
mandatot.
Sudijata ne mo`e da bide premesten protiv svojata
volja.
Sudijata se razre{uva:
- ako toa sam go pobara;
- ako trajno ja zagubi sposobnosta za vr{ewe na sudis
kata funkcija, {to go utvrduva Republi~kiot sudski so
vet;
- ako gi ispolni uslovite za starosna penzija;
- ako e osuden za krivi~no delo na bezuslovna kazna
zatvor od najmalku {est meseci;
- zaradi pote{ka disciplinska povreda propi{ana
so zakon {to go pravi nedostoen za vr{ewe na sudiskata
funkcija, {to ja utvrduva Republi~kiot sudski sovet i
- zaradi nestru~no i nesovesno vr{ewe na sudiskata
funkcija {to vo postapka utvrdena so zakon, go utvrduva
Republi~kiot sudski sovet.
^len 100
Sudiite u`ivaat imunitet.
Za imunitetot na sudiite odlu~uva Sobranieto.
Sudiskata funkcija e nespojliva so vr{ewe na dru
ga javna funkcija i profesija ili so ~lenuvawe vo po
liti~ka partija.
50
51
^len 104
Republi~kiot sudski sovet go so~inuvaat sedum ~le
novi.
Sobranieto gi izbira ~lenovite na Sovetot.
^lenovite na Sovetot se izbiraat od redot na istak
nati pravnici za vreme od {est godini, so pravo na u{te
eden izbor.
^lenovite na Republi~kiot sudski sovet u`ivaat imu
nitet. Za nivniot imunitet odlu~uva Sobranieto.
Funkcijata ~len na Republi~kiot sudski sovet e ne
spojliva so vr{ewe na drugi javni funkcii i profesii
ili so ~lenuvawe vo politi~ki partii.
^len 105
Republi~kiot sudski sovet:
- na Sobranieto mu predlaga izbor i razre{uvawe
na sudii i utvrduva predlog za razre{uvawe od sudiska
funkcija vo slu~aite utvrdeni so Ustavot;
- odlu~uva za disciplinska odgovornost na sudii
te;
- ja ocenuva stru~nosta i sovesnosta na sudiite vo vr
{eweto na nivnata funkcija i
- predlaga dvajca sudii na Ustavniot sud na Repu
blika Makedonija.
52
5. Javno obvinitelstvo
^len 106
Javnoto obvinitelstvo e edinstven i samostoen dr
`aven organ koj gi goni storitelite na krivi~ni dela i
na drugi so zakon utvrdeni kaznivi dela i vr{i i drugi
raboti utvrdeni so zakon.
Javnoto obvinitelstvo gi vr{i svoite funkcii vrz
osnova i vo ramkite na Ustavot i zakon.
Javniot obvinitel go imenuva i razre{uva Sobrani
eto za vreme od {est godini.
^len 107
Javniot obvinitel u`iva imunitet.
Za negoviot imunitet odlu~uva Sobranieto.
Funkcijata javen obvinitel e nespojliva so vr{ewe
na druga javna funkcija i profesija ili so ~lenuvawe vo
politi~ka partija.
53
56
V. LOKALNA SAMOUPRAVA
^len 114
Na gra|anite im se garantira pravoto na lokalna samo
uprava.
Edinici na lokalnata samouprava se op{tinite.
Vo op{tinite mo`at da se osnovaat oblici na mesna
samouprava.
Op{tinite se finansiraat od sopstveni izvori na
pri
hodi opredeleni so zakon i so sredstva od Republi
kata.
Lokalnata samouprava se ureduva so zakon koj se do
nesuva so dvotretinsko mnozinstvo glasovi od vkupniot
broj pratenici.
^len 115
Vo edinicite na lokalnata samouprava gra|anite ne
posredno i preku pretstavnici u~estvuvaat vo odlu
~uvaweto za pra{awa od lokalno zna~ewe, a osobeno vo
oblastite na urbanizmot, komunalnite dejnosti, kultura
ta, sportot, socijalnata i detskata za{tita, predu
~i
li{noto vospituvawe, osnovnoto obrazovanie, osnovnata
zdravstvena za{tita i vo drugi oblasti utvrdeni so za
kon.
57
58
59
61
64
66
Broj 08-44/1
6 januari 1992 godina
Skopje
PRETSEDATEL
NA SOBRANIETO NA
REPUBLIKA MAKEDONIJA,
Stojan Andov, s.r.
67
AMANDMANI I i II
na Ustavot na Republika Makedonija
Ovie amandmani se sostaven del na Ustavot na Repu
blika Makedonija i vleguvaat vo sila so denot na nivnoto
prolasuvawe.
Amandman I
1. Republika Makedonija nema teritorijalni preten
zii kon sosednite dr`avi.
2. Granicata na Republika Makedonija mo`e da se
menuva samo vo soglasnost so Ustavot, a vrz principot
na dobrovolnost i vo soglasnost so op{to prifatenite
me|unarodni normi.
3. So to~kata 1 na ovoj amandman se dopolnuva ~lenot
3, a so to~kata 2 se zamenuva stavot 3 na ~lenot 3 na Usta
vot na Republika Makedonija.
Amandman II
1. Republikata pritoa nema da se me{a vo suverenite
prava na drugi dr`avi i vo nivnite vnatre{ni raboti.
2. So ovoj amandman se dopolnuva stavot 1 na ~lenot 49
na Ustavot na Republika Makedonija.
68
Broj 07-2717/1
1 juli 1998 godina
Skopje
PRETSEDATEL
NA SOBRANIETO NA
REPUBLIKA MAKEDONIJA,
Tito Petkovski, s.r.
69
AMANDMAN III
na Ustavot na Republika Makedonija
Ovoj amandman e sostaven del na Ustavot na Republika
Makedonija i vleguva vo sila so denot na negovoto pro
glasuvawe.
Amandman III
1. Pritvorot do podignuvawe na obvinenieto, po od
luka na sud, mo`e da trae najdolgo 180 dena od denot na
pritvoruvaweto.
Po podignuvawe na obvinenieto, pritvorot go pro
dol`uva ili go opredeluva nadle`niot sud vo slu~aj i vo
postapka utvrdeni so zakon.
2. So ovoj amandman se zamenuva stavot 5 na ~lenot 12
na Ustavot na Republika Makedonija.
70
Broj 07-3795/1
16 noemvri 2001 godina
Skopje
PRETSEDATEL
NA SOBRANIETO NA
REPUBLIKA MAKEDONIJA,
Stojan Andov, s.r.
71
Amandman VII
1. Makedonskata pravoslavna crkva, kako i Islams
kata verska zaednica vo Makedonija, Katoli~kata crkva,
Evan
gelsko-Metodisti~kata crkva, Evrejskata zaednica i
dru
gite verski zaednici i religiozni grupi se odvoeni
od dr`avata i se ednakvi pred zakon.
2. Makedonskata pravoslavna crkva, kako i Islams
kata verska zaednica vo Makedonija, Katoli~kata crkva,
Evangelsko-Metodisti~kata crkva, Evrejskata zaednica i
drugite verski zaednici i religiozni grupi se slobodni
vo osnovaweto na verski u~ili{ta i na socijalni i do
brotvorni ustanovi vo postapka predvidena so zakon.
3. So to~kata 1 na ovoj amandman se zamenuva stavot 3
na ~lenot 19, a so to~kata 2 se zamenuva stavot 4 na ~lenot
19 od Ustavot na Republika Makedonija.
Amandman VIII
1. Pripadnicite na zaednicite imaat pravo slobodno
da go izrazuvaat, neguvaat i razvivaat svojot identitet
i osobenostite na svoite zaednici i da gi upotrebuvaat
simbolite na svojata zaednica.
Republikata im ja garantira za{titata na etni~kiot,
kulturniot, jazi~niot i verskiot identitet na site zaed
nici.
Pripadnicite na zaednicite imaat pravo da osnovaat
kulturni, umetni~ki, obrazovni institucii, kako i nau~
75
80
Amandman XVII
1. Vo edinicite na lokalnata samouprava gra|anite
neposredno i preku pretstavnici u~estvuvaat vo odlu~u
vaweto za pra{awa od lokalno zna~ewe, a osobeno vo
oblastite na javnite slu`bi, urbanizmot i ruralnoto
planirawe, za{titata na okolinata, lokalniot ekonom
ski razvoj, lokalnoto finansirawe, komunalnite dejnos
ti, kulturata, sportot, socijalnata i detskata za{tita,
obrazovanieto, zdravstvenata za{tita i vo drugi oblasti
utvrdeni so zakon.
2. Vo gradot Skopje gra|anite neposredno i preku pret
stavnici u~estvuvaat vo odlu~uvaweto za pra{awa od zna
~ewe za gradot Skopje, a osobeno vo oblastite na javnite
slu`bi, urbanizmot i ruralnoto planirawe, za{titata
na okolinata, lokalniot ekonomski razvoj, lokal
noto
finansirawe, komunalnite dejnosti, kulturata, sportot,
socijalnata i detskata za{tita, obrazovanieto, zdravst
venata za{tita i vo drugi oblasti utvrdeni so zakon.
3. So to~kata 1 na ovoj amandman se zamenuva stavot 1
na ~lenot 115 od Ustavot na Republika Makedonija, a so
to~kata 2 se zamenuva stavot 2 na ~lenot 117 od Ustavot na
Republika Makedonija.
Amandman XVIII
1. Odluka za izmena na Preambulata, ~lenovite za
lokalna samouprava, ~lenot 131, koja bilo odredba {to
81
PRETSEDATEL
NA SOBRANIETO NA
REPUBLIKA MAKEDONIJA
d-r Qup~o Jordanovski, s.r.
83
Amandman XXI
1. Se garantira pravoto na `alba protiv odluki done
seni vo postapka vo prv stepen pred sud.
Pravoto na `alba ili drug vid na pravna za{tita pro
tiv poedine~ni pravni akti doneseni vo postapka vo prv
stepen pred organ na dr`avnata uprava ili organizacija
i drug organ {to vr{i javni ovlastuvawa se ureduva so za
kon.
2. So ovoj amandman se zamenuva ~lenot 15 na Ustavot
na Republika Makedonija.
84
Amandman XXII
1. Predlaga dvajca ~lenovi na Sudskiot sovet na Re
publika Makedonija.
2. So ovoj amandman se zamenuva alinejata 5 na ~lenot
84 od Ustavot na Republika Makedonija.
Amandman XXIII
1. Pretsedatelot u`iva imunitet. Za negoviot imu
nitet odlu~uva Sobranieto.
2. So ovoj amandman se zamenuva stavot 3 na ~lenot 89
od Ustavot na Republika Makedonija.
Amandman XXIV
1. Predlaga Javen obvinitel na Republika Makedonija
po prethodno mislewe od Sovetot na javni obviniteli.
2. So ovoj amandman se zamenuva alinejata 12 na ~lenot
91 od Ustavot na Republika Makedonija.
Amandman XXV
1. Sudskata vlast ja vr{at sudovite.
Sudovite se samostojni i nezavisni. Sudovite sudat
vrz osnova na Ustavot i zakonite i me|unarodnite dogovo
ri ratifikuvani vo soglasnost so Ustavot.
Zabraneti se vonredni sudovi.
Vidovite, nadle`nosta, osnovaweto, ukinuvaweto, or
ganizacijata i sostavot na sudovite, kako i postapkata
85
Amandman XXVII
1. Sudija ne mo`e da bide povikan na krivi~na odgov
ornost za iska`ano mislewe i odlu~uvawe pri donesu
vaweto na sudskite odluki.
Sudija ne mo`e da bide pritvoren bez odobruvawe na
Sudskiot sovet na Republika Makedonija, osven ako e zate
~en vo vr{ewe na krivi~no delo za koe e propi{ana ka
zna zatvor vo traewe od najmalku pet godini.
2. Sudiskata funkcija e nespojliva so ~lenuvawe vo
politi~ka partija ili so vr{ewe na druga javna funkcija
ili profesija utvrdena so zakon.
3. So to~kata 1 na ovoj amandman se zamenuva stavot 2
na ~lenot 100 od Ustavot na Republika Makedonija, a so
to~kata 2 na ovoj amandman se zamenuva stavot 3 na ~lenot
100 od Ustavot na Republika Makedonija.
Amandman XXVIII
1. Sudskiot sovet na Republika Makedonija e samo
stoen i nezavisen organ na sudstvoto. Sovetot ja obezbedu
va i ja garantira samostojnosta i nezavisnosta na sudskata
vlast.
Sovetot go so~inuvaat petnaeset ~lena.
Po funkcija ~lenovi na Sovetot se pretsedatelot na
Vrhovniot sud na Republika Makedonija i ministerot za
pravda.
Osum ~lena na Sovetot gi izbiraat sudiite od svoite
87
Amandman XXIX
ci;
Amandman XXX
1. Javnoto obvinitelstvo gi vr{i svoite funkcii vrz
osnova na Ustavot i zakonite i me|unarodnite dogovori
ratifikuvani vo soglasnost so Ustavot.
Funkcijata na javnoto obvinitelstvo ja vr{at Ja
vniot obvinitel na Republika Makedonija i javnite ob
viniteli.
Nadle`nosta, osnovaweto, ukinuvaweto, organizaci
jata i funkcioniraweto na javnoto obvinitelstvo se ure
duva so zakon {to se donesuva so dvotretinsko mnozin
stvo glasovi od vkupniot broj pratenici.
Javniot obvinitel na Republika Makedonija go imenu
va i razre{uva Sobranieto na Republika Makedonija za
vreme od {est godini so pravo na povtorno imenuvawe.
Javnite obviniteli gi izbira Sovetot na javni ob
viniteli bez ograni~uvawe na traewe na mandatot.
Pri izborot na javnite obviniteli }e se zapazi sood
vetnata i pravi~na zastapenost na gra|anite koi pri
pa|aat na site zaednici.
Za razre{uvawe na javnite obviniteli odlu~uva
Sovetot.
Nadle`nosta, sostavot i strukturata na Sovetot, man
datot na negovite ~lenovi, kako i osnovite i postapkata
za prestanok i razre{uvawe na ~len na Sovetot se uredu
vaat so zakon.
Osnovite i postapkata za prestanok i razre{uvawe
90
91
92
Sodr`ina
ODLUKA za proglasuvawe na Ustavot na Republika
Makedonija ................................................................ 3
I. OSNOVNI ODREDBI ............................................ 5
II. OSNOVNI SLOBODI I PRAVA NA ^OVEKOT
I GRA\ANINOT ..................................................... 9
1. Gra|anski i politi~ki slobodi i prava .......... 9
2. Ekonomski, socijalni i kulturni prava ......... 17
3. Garancii na osnovnite slobodi i prava ......... 24
4. Osnovi na ekonomskite odnosi ......................... 26
III. ORGANIZACIJA NA DR@AVNATA VLAST ..... 29
1. Sobranie na Republika Makedonija ................. 29
2. Pretsedatel na Republika Makedonija ............. 38
3. Vlada na Republika Makedonija ......................... 44
4. Sudstvo ................................................................... 49
5. Javno obvinitelstvo ............................................ 53
IV. USTAVEN SUD NA REPUBLIKA
MAKEDONIJA ......................................................... 54
V. LOKALNA SAMOUPRAVA .................................... 57
VI. ME\UNARODNI ODNOSI ................................... 60
VII. ODBRANA NA REPUBLIKATA, VOENA I
VONREDNA SOSTOJBA ......................................... 62
VIII. IZMENA NA USTAVOT ......................................... 65
93
94
R E FORMA
NA PR AV OS UD NIOT
Poddr`ano od:
SI ST E M