Univerzitet u Tuzli

Farmaceutski fakultet
Duri Sulejman

Hiperlipidemija i prehrana
Seminarski rad

Tuzla,maj,2014
Univerzitet u Tuzli
Farmaceutski fakultet

Duri Sulejman

Hiperlipidemija i prehrana
Seminarski rad

Tuzla,maj,2014
Naziv predmeta : Bromatologija
Voditelj: Dr.sc. Midhat Jai
2

Broj stranica:20
Broj slika:5
Broj tablica:1
Broj priloga:0
Broj literaturnih referenci:8

Saetak :
Prehrana je tokom cijelog ivota osnova za odravanje i funkcionisanje naeg
organizma. Redovna i uravnoteena prehrana uslov je za odvijanje normalnih tjelesnih
funkcija. Zdrava ili pravilna prehrana je ona prehrana koja tijelu osigurava optimalan
unos kalorija, vitamina, minerala i tekuine, te optimalan omjer bjelanevina,
ugljikohidrata i masti, kako bi se osigurale potrebe organizma za gradivnim, energetskim
i zatitnim tvarima.
Posljedica loe prehrane je smanjenje sposobnosti funkcionisanja organizma, to se
manifestuje u razliitim fiziolokim funkcijama npr. imunolokog sistema, smanjenje
duevne i tjelesne uinkovitosti, aktivnosti miia, probave i funkcije crijeva, te aktivnosti
nervnog sistema. Zbog toga, svakodnevno moramo unositi u organizmam prehrambene
tvari prave kvalitete i u pravilnoj koliini. Da bi organizam normalno funkcionisao treba
se izbjegavati hrana loe kvalitete, a teina tijela treba uvijek biti u normalnim
granicama.

Kljune rijei: Hiperlipidemija,holesterol,krvni sud

Sadraj :

1.0 UVOD......................................................................................................................... 5
1.1
Lipidi...................................................................................................................................5
1.2 Podjela masnih kiselina...............................................................................................5
1.3 Porijeklo i znaaj masnih kiselina u ljudskom organizmu............................................5
1.4 Zasiene masne kiseline.............................................................................................6
1.5 Mononezasiene masne kiseline.................................................................................6
1.6 Polinezasiene masne kiseline....................................................................................6
1.7 Trans masne kiseline...................................................................................................7
1.8 Holesterol.....................................................................................................................7
2.0 HIPERLIPIDEMIJA......................................................................................................9
2.1 Podjela Hiperlipidemija..............................................................................................11
2.2 Prehrana kod Hiperlipidemije....................................................................................12
2.3 Bolesti koje uzrokuje Hiperlipidemija.........................................................................15
2.4 Lijeenje Hiperlipidemije lijekovima...........................................................................17
3.0 ZAKLJUAK..............................................................................................................18

LITERATURA I
REFERENCE................................................................................. 20
4.0

1.0 UVOD
1.1 Lipidi
Masti ili lipidi je zajedniki naziv za mast, ulje, vosak, ester, sterol i ostale sline tvari
koje su netopljive u vodi. Ljudski organizam unosi masnoe putem prehrane koristei
namirnice biljnog i ivotinjskog porijekla. Masti su prvenstveno energetske materije, jer
po jedinici mase obezbjeuju najvie energije 9,3 kcal/g. Nosioci su liposolubilnih
vitamina A, D, E i K. Imaju i gradivnu ulogu u organizmu. Masnoe su u naoj ishrani
zastupljene kao masti i ulja, podijeljene na ove grupe po svojim fizikim osobinama.
Masti su, za razliku od tenih ulja, na sobnoj temperaturi vrste. Hemijski su i masti i ulja
mjeavina neutralnih masti, triacilglicerola-sastoje se od tri masne kiseline i jednog
alkohola glicerola. Masne kiseline su glavni hemijski dio neutralnih masti. (1)

1.1 Podjela masnih kiselina

Podjela masnih kiselina je bazirana brojem ugljenikovih atoma, njihovim vezama i
lokaciji. Masne kiseline se mogu klasifikovati i prema prisustvu odnosno odsustvu
dvostrukih veza na zasiene i nezasiene (mononezasiene- imaju samo jednu i
polinezasiene-imaju od 2 do najvie 6 dvostrukih veza) masne kiseline. (1)

1.2 Porijeklo i znaaj masnih kiselina u ljudskom organizmu

Masne kiseline se u krvi i u organizmu nalaze u dva oblika: slobodne ili neesterifikovane
i esterifikovane. Slobodne masne kiseline reverzibilno su vezane u plazmi za albumine,
a u manjoj mjeri za globuline i lipoproteine. Esterifikovane masne kiseline nalaze se
estarski vezane u sastavu triglicerida (45%), estara holesterola (15%) i fosfolipida
(35%). (1)

1.3 Zasiene masne kiseline

Meu zasienim masnim kiselinama za organizamovjeka najvei znaaj imaju
laurinska, miritinska,palmitinska i stearinska, s tim to prve tri djeluju izrazito aterogeno i
trombogeno, dok stearinska ima protektivni efekat u odnosu naproces
ateroskleroze.Najvaniji izvori zasienih masnih kiselina uishrani predstavljaju masti
ivotinjskog porijekla, masna mesa i mesne preraevine (kobasice, patete,
virle,slanina...), punomasno mlijeko i mlijeni proizvodiproizvedeni od ovog mlijeka.
Najvee koliine zasienihmasnih kiselina nalaze se u crvenim mesima, a tose tie
njegovog porijekla to je u prvom redu svinjetina,govedina i jagnjetina . (1)

1.4 Mononezasiene masne kiseline

Od mononezasienih masnih kiselina dalekonajvei znaaj ima oleinska kiselina koja je i
najrasprostranjenija u veini namirnica. Danasse poseban znaaj pridaje ovoj grupi MK.
Najvee koliine mononezasienih MK posebno oleinske, nalazese u maslinovom ulju,
zatim u repicinom ulju, ulju odkikirikija, ali i drugim biljnim uljima.U velikimkoliinama
prisutne su i u ljeniku, bademu, orasima iosuenim sjemenkama bundeve, a ima ih i u
ribljemmesu i nekim mesnim preraevinama. Ispitivanja ishraneumediteranskim
zemljama, gdje je unos oleinskekiseline prvenstveno putem maslinovog ulja, vrlo visok,
kao i druga eksperimentalnai klinika ispitivanja, pokazalasu da ona dovodi do
umjerenog sniavanja ukupnog LDL-holesterola(loeg), kao i do izvjesnog porasta HDLholesterola(dobrog) Znaajno je da smanjujeoksidaciju LDL estica pa tako ima na
izvjestannain i antioksidativno dejstvo(1)

1.5 Polinezasiene masne kiseline

Za humanu vrstu poseban znaaj imaju polinezasienemasne kiseline.
Meupolinezasienim MK najvei znaajimaju: familija linolne omega-6 i linolenske
omega-3masne kiseline. Meu familijom omega-6 zaovjeijiorganizam najznaajnija je
linolna koja je biljnogporijekla, a meu omega-3 masne kiseline alfa-linolenska
odnosnonjena dva metabolita EPA ili (eikosapentaenska) i DHA (dokosaheksaenska)
masna kiselina. Posebno
treba podvui injenicu da su omega-3 i omega-6-masne kiseline esencijalne masne
kiseline, odnosno da ljudskiorganizam nije sposoban da ih sam sintetie.Stvaraju se u
hloroplastima biljaka ifitoplanktona. Vaan izvor omega-6 masne kiseline su biljna ulja,
dok su glavni izvor omega 3 masne kiselineulje i meso riba. Najbogatije ovim masnim
kiselinama su ribe hladnih sjevernih mora (losos,haringa), u ribama iz naih mora
najvie ih ima u plavojribi, a od slatkovodnih riba najpovoljniji masnokiselinskisastav
imaju tuka, smu i tolstolobik.(1)

1.6 Trans masne kiseline

Trans oblici nezasienih MK danas su u centruistraivakog interesovanja. One su

prisutne u hrani uznatnom broju namirnica (u kravljem mlijekuproizvodimaod njega, u
mlijeku nekih drugih ivotinjskihvrsta i u mesu preivara, u brojnim vrstama
vrstihmargarina, vrstim biljnim mastima, raznim premazima).Naroito velika koliina
trans izomera nastajekada se biljna ulja i ulja morskih riba prevode u vrstostanje.
Ustvari, prilikom njihovog prevoenja u vrstostanje jedan dio nezasienih masnih
kiselina pretvara seu zasiene (putem hidrogenizacije), a drugi dio prelaziiz cis u trans
oblik (djelimina hidrogenizacija). Pomenutinepovoljni efekti jo vie se pogoravaju u
tokuprocesa rafinisanja ulja, iz ega proizilazi zakljuak dadanas prirodna i hladno
cijeena ulja imaju najpovoljnijisastav sa dijetetske take gledita.Mnogobrojne dobro
kontrolisane eksperimentalne studijeizvoenena ljudima u toku posljednjih godina su
pokazale datrans oblici nezasienih MK dovode do znaajnog porasta ukupnog
LDLholesterola, kao i lipoproteina(a), a da sniavaju HDL-holesterol, to ima
zaposljedicu ubrzan razvitak ateroskleroze. (2,3)
Najvaniji lipidi u krvi su holesterol, trigliceridi i fosfolipidi.

1.7 Holesterol
Holesterol je najrasprostranjeniji sterid u organizmu.Javlja se u slobodnom
(neesterifikovanom) iesterifikovanom obliku. On je neophodan sastavni dio
organizma. Strukturni je element svih elijskih iintraelijskih membrana, a u nekim
organima ima ispecifine funkcije (u hepatocitima slui zasintezuunih kiselina, u kori
nadbubrega i polnih ljezda zasintezu steroidnih hormona, za transport
liposolubilnihvitamina..). Porijeklo holesterola u organizmu je dvojako:endogeno i
egzogeno. Veina elija raspolae sposobnouda ga sama sintetie (oko 2/3), a drugi
njegovizvor je hrana kojom se unosi (oko 1/3). U svakodnevnojishrani ljudi najvanije
izvore holesterola predstavljajumasnoe ivotinjskog porijekla: umance
jajeta, sve iznutrice, riblja ikra, kavijar, puter, punomasnomlijeko i njegovi proizvodi,
majoneza, meso imesne preraevine. Unos holesterola treba da bude manji od 300 mg
dnevno.(1)

R.br.

Ukupni holesterol

manji od 5,0 mmol/l

1.

LDL holesterol

vei od 3,0 mmol/l

2.

HDL za zene

vei od 1,2 mmol/l

3.

HLD za muskarce

vei od 1,0 mmol/l

Tabela 1. Beganli A.,abanovi M.- Dodaci prehrani kod hiperlipidemije,preuzeto sa

www.hranomdozdravlja.com maj 2014

Kada treba mjeriti holesterol ?

1. Ako ste zdravi, izmjerite holesterol prvi put poslije 35. godine, a ako imate prve
roake koji imaju visok holesterol ili su rano dobili infarkt i/ ili modani udar onda i
ranije.
2. Ako vam je holesterol povean, prva kontrola nakon promjene ishrane i stila
ivota treba biti za 6 mjeseci. Ukoliko koristite lijekove statine kontrola nalaza je
za mjesec dana.
Meutim masti treba uzimati u preporuenim koliinama,kako bi obezbjedili njihovu
optimalnu koncentraciju za odravanje i funkcionisanje naeg organizma.

Mogui zdravstveni problemi zbog prekomjernog unosa masti

pretilost
hiperlipidemija
hipertenzija ateroskleroza i koronarne bolesti
dijabetes tip II.
karcinomi
razvoj psihikih tegoba
problemi s kretanjem
smrt

(6)

2.0 HIPERLIPIDEMIJA
Lipidi u krvi vaan su pokazatelj rizika od kardiovaskularnih bolesti. Hiperlipidemije su
vrste poremecaja lipida,a odnose se na hiperholesterolemiju i hiperlipidemiju to se
ogleda u poveanoj koncentraciji lipida u krvi. (7)

Slika 1. Hiperlipidemija krvnog suda, Lepanovi.L.(2000)-Klinika lipidologija

Razlozi nastanka hiperlipidemije su prvenstveno nain ishrane i povean unos te

smanjena potronja lipida (oko 25%). Pored prehrane bitni razlozi su i genetske
predispozicije i ivotna dob. Najee se deava da je u pitanju kombinacija ovih
uzroka.Vrijedi pravilo da je osnovna mjera u lijeenju najeih hiperlipidemija (povien
nivo masnoa u krvi)-dijeta, uz to i nefarmokoloke metode kao to su tjelesne aktivnost
i regulacija tjelesne teine, a danas sve ee i koritenje odreenih dodataka prehrani.
Velik udio faktora rizika nalazi se i u prehrani bogatoj ivotinjskim masnoama. Lipidi
nisu topljivi u vodi zbog ega se veu na estice proteina tvorei lipoproteine. (7)
Vrste lipoproteina su: lipoproteini vrlo male gustoe (VLDL), lipoproteini male gustoe
(LDL) i lipoproteini srednje gustoe (IDL). Hilomikroni su takoer klasificirani kao
lipoproteini i sastavljeni su od triglicerida, kolesterola i proteina. Takoer postoje
lipoproteini velike gustoe (HDL) koji su poznati kao faktori "proturizika".

LDL kolesterol posjeduje izrazito veliku aterogenost i stoga je rizian za nastanak bolesti
krvnih ila.
HDL kolesterol djeluje zatitno. Glavna je uloga HDL kolesterola prihvaanje kolesterola
i vraanje istog nazad u jetru.

Slika 2. Hdl i Ldl ilustracija, Jai M. Hiperlipidemija-www.hranomdozdravlja.com-maj 2014

Razine ukupnog, HDL- i LDL-holesterola te njihovi omjeri imaju izravni utjecaj na

zdravlje srca i krvnih ila pa tako poviena razina ukupnog i LDL-kolesterola te
smanjena razina HDL-holesterola poveavaju rizik za razvoj bolesti, a s druge strane,
adekvatne razine istih ili smanjene razine ukupnog i LDL- te poveana razina HDLkolesterola, taj isti rizik smanjuju. Bolesti srca i krvnih ila (kardiovaskularne bolesti) su
glavni uzrok prerane smrtnosti stanovnitva u veini europskih zemalja. Najvaniji
imbenik u nastanku bolesti srca i krvnih ila je ateroskleroza koja se razvija godinama i
kada se pojave prvi simptomi, bolest je ve jako uznapredovala. Najpoznatiji i najtei
oblici kardiovaskularnih bolesti su srani udar i modani udar, ije posljedice su i
najtee.
Pojava kardiovaskularnih bolesti povezana je usko s nainom ivota (fizika neaktivnost,
puenje), nainom prehrane (debljina), ali i s poveanom razinom masnoa u krvi,
povienim arterijskim tlakom, eernom boleu.

Dijetalna ishrana kod hiperlipidemije nije privremena i ide u dva pravca:

10

smanjivanjepovienog nivoa triglicerida i LDL holesterola i poveavanje nivoa HDL

holesterola u krv.(7)

Zbog toga ukupan unos masti u prehrani ne bi smio prelaziti 30% dnevne kalorijske
vrijednosti, a unos zasienih masnoa trebao bi biti u granici do 10% ukupno unesenih
kalorija. Svakako je uputnopoveati unos nezasienih masnoa (omega-3 masnih
kiselina). (7)

2.1 Podjela Hiperlipidemija

Hiperlipidemija moe biti uzrokovana genetskim faktorima, kao kod nekih nasljednih
bolesti(primarna hiperlipidemije ), ili sekundarnim faktorima kod steene hiperlipidemije
(sekundarne hiperlipidemije).

Primarne hiperlipidemije se dijele po tzv. Fredricksonovoj klasifikaciji, ovisno o uzorku

lipoproteina na elektroforezi ili ultrafiltraciji, na tipove (najei tipovi su tip IV, IIa i IIb):

tip I (podtipovi: a, b, c) - poviena koliina hilomikrona

podtip a - Buerger-Gruetz sindrom ili obiteljski nedostatak lipoproteinske

lipaze

podtip b - obiteljska deficijencija apoproteina CII

podtip c inhibitor enzima lipoprotein lipaze u krvi

tip II (podtipovi: a, b) - poviena koliina LDL u podtipu a, a LDL i VLDL u pod tipu
b

podtip a - obiteljska hiperkolesterolemija

podtip b - obiteljska kombinirana hiperlipidemija

tip III - obiteljska disbetalipoproteinemija - poviena koliina IDL

tip IV - obiteljska hipertrigliceridemija - poviena koliina VLDL

11

tip V - poviena koliina VLDL i hilomikrona

Sekundarne (steene) hiperlipidemije uzrokovane su bolestima kao sto su diabetes

mellitus, hipotireoidizam,bubreno zatajenje.

2.2 Prehrana kod hiperlipidemije

Hiperlipidemije moemo lijeiti promjenom stila prehrane te lijekovima.

U lijeenju hiperlipidemije prvi korak je dijeta ili, jo bolje, promjena naina ivota i
prehrambenih navika. Savremeni nain ivota vezan je za malo kretanja, prevelik unos
energije te debljinu i hiperlipidemiju kao posljedice. Unos hrane i energije treba biti
izbalansiran izmeu tri glavne skupine namirnica (proteina, masti i ugljikohidrata).

Danas smatra da je u pogledu ishrane u cilju prevencije hiperlipidemija i

aterosklerotikih oboljenja od najvee vanosti odravanje normalne teine tijela i
izbjegavanje gojaznosti.
Preporuena dijeta za lijeenje hiperlipidemije :

Hrana se priprema na ulju, a jednom koriteno ulje se baca.

Meso i povre se dinsta na vodi, kojoj moe da se doda malo ulja. Rijetko se
sprema jelo peenjem, jer se tada stavlja vie ulja.

Bar dva nedeljna obroka mesa se zamjenjuju ribom, prije svega plavom
morskom.

Jedna etvrtina mesa se zamjenjuje sojom.

Dijeta podrazumjeva smanjenje zasienih masti (svinjska mast, maslac, margarin,

loj), holesterola (iznutrice i umance), koncentrovanih eera (eer,med).

Veoma je korisna mediteranska ishrana, koja je bazirana na koritenju

maslinovog ulja, umjerenim koliinama ribe, maloj koliini crvenog mesa i velikim
koliinama voa i povra.
12

Unos masti ne smije biti vei od 30% ukupno unesene energije tijekom dana, a unos
kolesterola ne vei od 300 mg/dan. U stanjima s povienom razinom LDL-kolesterola i
ukupnog kolesterola preporuuju se sljedee namirnice :

jela od integralnih itarica, crni, zobeni ili raeni hljeb

mlijeni proizvodi s 1% mlijene masti

bistre juhe od mesa, povra ili ribe

sve vrste bijele i plave ribe

pilee i puree meso bez koe, kuhana nemasna govedina i junetina

maslinovo ulje

sve vrste kuhanog ili sirovog povra

sirovo voe i konzervirano, ali nezaeereno voe

voni i suhi kolai s malo masnoa

prirodni voni sokovi, voda, aj

Prema posljednji podacima, lignini smanjuju plak koji se nakuplja u ilama pri
arterosklerozi za ak 75 %. Lijenici tvrde kako omega-3 masne kiseline iz lanenih
sjemenki pomau krvoilnom sistemu: djeluju protuupalno i uravnoteuju ritam
kucanja srca. Vitamin C vaan za prevenciju razvoja ateroskleroze jer sudjeluje u
sintezi kolagena koji daje vrstou stijenkama krvnih ila smanjuje lipidnu
peroksidaciju, prevenira razvoj ateroskleroze.Vitamin C moe sniziti vrijednosti
ukupnog kolesterola i LDL-a. (7)
Kombinacija antioksidansa vitamina C i E ima dokazano protektivno djelovanje u
nastanku ateroskleroze i kardiovaskularnih bolesti . Niacin-u visokim dozama
signifikantno sniava poviene vrijednosti LDL holesterola i triglicerida, a poveava
vrijednosti HDLholesterola. (7)
Crvena ria kao proizvod fermentacije rie uz pomo crvene plijesni (Monascus
purpureus), dodatak je prehrani, a novija istraivanja potvruju da pomae kod
hiperlipidemije i hiperholesterolemije, smanjujui ukupni i LDL, poznat i kao lo
holesterol, te povisujui HDL ili dobar holesterol. U svom sastavu sadri brojne aktivne
supstance. Prilikom procesa fermentacije rie stvaraju se prirodni inhibitori HMG-CoA
reduktaze, poznati kao monakolini.Pokazalo se da kombinacija omega 3 masnih kiselina
iz ribljeg ulja i crvene rie, te promjena ivotnog stila u usporedbi sa sintetskim
13

statinskim lijekovima znaajno sniavaju holesterol. Apipol propolisno-biljne kapi za

snienje masnoa u krvi sadre u svom sastavu osim propolisa i ekstrakt artioke i
mente. To je prirodna kombinacija koja kao dodatak prehrani preventivno pomae u
odravanju optimalnog nivoa ukupnih lipida u krvi. Zelena kafa korisna je kod
hiperlipidemije jer smanjuje mogunost da se suviak ugljikohidrata pretvara u mast,
osim toga ona potie i razgradnju masti. Prema istraivanjima koja su trajala 60 dana
osobe koje su koristile ekstrakt zelene kafe izgubile su oko 5 % tjelesne teine. Bijeli luksnizuje trigliceride, holesterol i LDL, a podie HDL. (7)
Preporuena pia su aj (crni i zeleni aj - katehini) i kafa bez eera, mieralna i obina
voda, prirodni sokovi bez eera, crno vino (1-2 ae dnevno, fitoaleksin - resveratrol
antioksidans, HDLLDL i aterosklerotski plak), borovnica (resveratrol i pterostilben),
limunada (hidroksicitrat asimilacija masnoa). (8)
U stanjima s povienom razinom triglicerida u prehrani treba posebno paziti na omjer
mononezasienih (preporuuju se) prema zasienim masnim kiselinama (ne
preporuuju se). U tu svrhu za snienje razine triglicerida korisno je uzimanje omega-3masnih kiselina, koje su izvor nezasienih masnih kiselina morskog porijekla.
Kod unosa alkohola istie se dvojaka uloga jer uzimanje male koliine alkoholnih pia,
osobito crnog vina (1-2 dL/dnevno) dovodi do pozitivnih antioksidativnih i antiupalnih
uinaka, podie razinu korisnog, HDL-kolesterola, smanjuje rizik od nastupa
kardiovaskularnih bolesti. Kontinurano uzimanje veih koliina alkoholnih pia djeluje
izrazito negativno jer potie porast razine triglicerida, ubrzava aterosklerozu i poveava
rizik od nastupa kardiovaskularnih bolesti.
U prehrani treba izbjegavati sljedee namirnice :

bijeli kruh i peciva, lisnata tijesta

punomasna mlijeka i mlijene proizvode (vrhnje, sir i sl.)

guste i krem juhe

ikru, kavijar, hobotnice, lignje i rakove

sva vidljivo masna mesa osobito svinjsko te suhe preraevine svinjskog mesa
(salame, slanina, varci i sl.)

maslac, svinjsku mast, tvrdi margarin

preno povre (pommes frites, chips i s.l.)

kokosov orah

kolae s maslacem i margarinom , kolae s kremama od okolade

14

zaine poput majoneze i sl.

2.3 Bolesti koje uzrokuje hiperlipidemija

Ateroskleroza je bolest velikih i srednjih miinih arterija. Karakterie se disfunkcijom
endotela krvnog suda, i nakupljanjem lipida, holesterola, kalcijuma i elijskih elemenata
unutar zida krvnog suda. Ovaj proces za posljedicu ima formiranje plaka, vaskularno
remodjelovanje, akutnu i hroninu opstrukciju lumena krvnog suda, poremeen protok
krvi, i smanjenu oksigenaciju ciljanih tkiva.

Faktori rizika za razvoj i nastanak ateroskleroze su :hiperlipidemija, povien krvni

pritisak, eerna bolest, pretilost itd.
.
Ateroskleroza je ea kod mukaraca nego kod ena. Razlog ovakvoj disproporciji je
to su ene tokom reproduktivnog perioda zatiene dejstvom polnih hormona. Ipak,
nakon menopauze, rizik u ena se znaajno poveava, tako da nakon 50 godine, veina
ena ima isti faktor rizika za razvoj bolesti kao i mukarci iste starosne dobe. Znaajno
je i to da klinika manifestacija aterosklerotinih vaskularnih promena postaje izarazita u
periodu izmeu 40 i 70 godine ivota.
Najei znaci bolesti su prisustvo povienog nivoa lipida u krvi, stenoza ili dilatacija
velikih miinih arterija, ishemija ciljanog organa ili infarkt.

15

Slika 3. Razvoj ateroskleroze, Gamulin S.-Patofiziologija 2006.

Hiperlipidemija je takoer povezana s koronarnom bolesti srca.Koronarna bolest srca ili

ishemijska bolest srca je naziv za grupu bolesti srca koje nastaju usljed smanjenog
protoka krvi kroz srane arterije. Najei uzrok smanjenog protoka krvi kroz krvne
sudove srca je ateroskleroza. Posljedica koronarne bolesti srca je koronarna
insuficijencija, odnosno stanje premale ponude i prevelike potrebe sranog miia za
kiseonikom.
Najpoznatiji i najtei oblici kardiovaskularnih bolesti su srani udar i modani udar.
Infarkt miokarda ili srani udar (lat. infarctus myocardii) je posljedica potpunog prekida
dotoka krvi koronarnoj arteriji ili njezinim granama. Najee nastaje naglo, akutno
zbog tromboze koja zaepi lumen koronarne arterije ili njenih grana i dovede do infarkta.
Modani udar je rapidni gubitak modane funkcije/funkcija zbog poremeaja dotoku
krvi u mozak.

Dvije vrste tromboze moe uzrokovati modani udar:

Bolest velikih krvnih ila ukljuuje zajednike i unutarnje karotide, vertebralne i

krvne ile Willisovog kruga. Bolesti koje mogu dovesti do formiranja tromba
ukljuuju: ateroskleroza, vazokonstrikcija (stezanje krvne ile), disekcija aorte,
karotidne ili vertebralne arterije, razliite upalne bolesti stjenke krvne ile (takayasu
16

arteritis, gigantocelularni arteritis, vaskulitisi), neupalna vaskulopatija, Moyamoya

bolest i fibromuskularna displazija.

Bolest malih krvnih ila ukljuuje manje krvne ile unutar mozga: grane Willisova
kruga, srednju mozgovnu arteriju, arterije modanog debla i ogranke vertebralne i
bazilarne arterije. Bolesti koje mogu dovesti do formiranja tromba
ukljuuju : lipohijalinoza (nakupljanje masne hijaline tvari i krvnim ilama kao rezultat
visokog krvnog tlaka i starenja) i fibrinoidna degeneracija (modani udar koji
ukljuuje ove ile poznat je i kao lakunarni infarkt.

Anemija srpastih stanica moe uzrokovati grupiranje krvnih stanica i blokirati krvne ile
te tako dovesti do modanog udara. Modani udar je drugi vodei uzrok smrti u ljudi
mlaih od 20 godina oboljelih od anemije srpastih stanica

2.4 Lijeenje hiperlipidemije lijekovima

Najee upotrebljavani i najbolje ispitani lijekovi u lijeenju hiperlipidemija su statini. To
su lijekovi koji blokiraju vaan enzim u metabolizmu kolesterola, hidroksimetilglutarilkoenzim A-reduktazu (HMG-CoA), a to za posljedicu ima snano smanjenje ukupnog i
LDL-kolesterola te, u manjoj mjeri, i razine triglicerida. Vano je naglasiti da osim
snienja razine holesterola statini imaju i druge pozitivne uinke kao to su
antioksidativni i protuupalni uinci te uinak na stabilizaciju aterosklerotskog plaka.
Statini su sigurni i jednostavni za primjenu. Nuspojave su rijetke i ovisne o dozi i
istovremenom uzimanju drugih lijekova, osobito fibrata ili niacina. Najee su to osjeaj
nadutosti i slini poremeaji probave, a u vrlo rijetkim sluajevima i prolazni porast
jetrenih enzima te oteenje miia (rabdomioliza).
U svakom sluaju, prije uvoenja ovih lijekova potrebno je uiniti laboratorijske pretrage
kojima emo utvrditi funkciju jetre i miia.

Fibrati
Fibrati su lijekovi koji se upotrebljavaju u lijeenju kombiniranih hiperlipidemija ili
izolirane poviene vrijednosti triglicerida i to kada je razina triglicerida izmeu 5 i 10
17

mmol/L. Jednostavni su za upotrebu i s malo nuspojava. Najvanije je naglasiti da je

potreban poseban oprez i lijeniki nadzor kod kombiniranja fibrata sa statinima jer
navedena kombinacija poveava opasnost od oteenja miia (rabdomiolize) te je
treba izbjegavati.

Slika 4. C-Statin, autor Corp A.,preuzeto sa: www.naturalpartners.com

Rezini
Rezini su lijekovi koji svojim uinkom na vezanje unih kiselina u tankom crijevu
smanjuju apsorpciju masti i razinu LDL-kolesterola.
Niacin
Niacin (nikotinska kiselina) je lijek koji se pojavio u poetku lijeenja hiperlipidemija pa je
ustupio svoje mjesto statinima, a sada se ponovno vraa zbog uinka na porast
korisnog HDL-holesterola.

18

Slika 5. Niacin, autor Von A. Preuzeto sa: www.royalsmoothies.com

3.0 ZAKLJUAK
Lijeenje hiperlipidemija je uspjeno samo ako se pravilna dijeta kombinira s ispravnim
lijekom i tada su uinci lijeenja najbolji.
Vano je shvatiti da je lijeenje hiperlipidemija samo jedan, ali vrlo vaan, kameni u
mozaiku lijeenja kardiovaskularnih bolesti te da ono samo po sebi nije uspjeno ako
zaista ne promjenimo nain ivota i ne okrenemo lea loim ivotnim navikama i
ovisnostima.
Takodje treba shvatiti da holesterol nije tetan ni ubojica ljudi nego korisna masnoa
koja je prijeko potrebna kao sastavni dio ljudskog organizma.
Treba biti umjeren u svemu pa i u hrani koji je najbolji preduslov za dobro stanje
19

cjelokupnog organizma.

4.0 LITERATURA I REFERENCE

(1)Dr.Stojisavljevi.D;Jandri.Lj;Bojani.J.(2004)- Vodi za pravilnu ishranu za
zdravstvene profesionalce-/www.phi.rs.ba-Maj 2014.
(2)- The European health report 2002: Part 1.The burden of ill health:noncommunicable
diseases. Copenhagen,WHO Regional Office for Europe, 2002.
(3)-Balaban M., Stjisavljevi D., Danojevi D.(2002)- Zdravlje i zdravstveni riziciwww.phi.rs.ba maj 2014.
(4) Lepanovi.L.(2000)-Klinika lipidologija-www.phi.rs.ba-maj 2014.
(5) WHO(2003)-Diet,nutrition and the prevantion of chronic disease-www.phi.rs.ba -Maj
20

2014.
(6)-Sari-Matek M.(2009)-Lipidi/masti-www.unizd.hr-Maj 2014.
(7)-Beganli A., abanovi M. Dodaci prehrane kod hiperlipidemijewww.hranomdozdravlja.com-maj 2014.
(8)-Jai M.(2014)-Hiperlipidemija-www.hranomdozdravlja.com-maj 2014.

21