Tehnika sigurnosti

Poari i eksplozije tehnike

mjere zatite

Poari i eksplozije
Prevencija rudnikih poara
Mjere sprjeavanja nastanka ili irenja poara
Ovisni o vrsti poara (endogeni, egzogeni)
Egzogeni poari
zabrana odlaganja lako zapaljivih materijala
podgrada prostorija negorivim materijalima ili drvom impregniranim
antipirogenim sredstvima (takoer vrijedi i za: vjetrena vrata i pregrade,
protupoarna vrata, izolacijske pregrade i sl.)
zabrana koritenja elektrinih ureaja ili koritenje ureaja PEX konstrukcije
zabrana koritenja tranih transportera od gorivih materijala
zabrana koritenja svjetiljki s otvorenim plamenom
strogo kontrolirano izvoenje zavarivakih radova
redovito odstranjivanje nataloene zapaljive praine i obaranje lebdee

Poari i eksplozije
Prevencija rudnikih poara
Endogeni poari
sprjeavanje nagomilavanja rude i praine (isto otkopavanje)
odstupno otkopavanje (od granice polja)
suzbijanje akumulacije otkopnih pritisaka (mali koef. pripreme, pogodna
brzina napredovanja)
izolacija starih radova
regulacija vjetrenja (izjednaavanje depresije ventilatora i pada potencijala)
suzbijanje autooksidacije antipirogenim sredstvima

Poari i eksplozije
Otkrivanje egzogenih rudnikih poara
Egzogeni poari imaju izraene efekte ve pri samom nastanku
Produkti izgaranja, plinovi (najizraeniji je ugljikov monoksid), dim
Povienje temperature zraka
Poremeaj vjetrene mree, poveanje ili smanjenje protoka (brzine)

U fazi nastanka poara plinovi i toplina se prenose vjetrenom strujom

U fazi razvoja poara moe doi do veih fluktuacija provjetrevanja,
preokretanje zrane struje
Zato je vano pratiti sastav izlazne zrane struje i otkriti poar za
vrijeme normalnog reima vjetrenja
Sustavi daljinske kontrole (poglavlje o plinovima), alarmiranje, otkrivanje
lokacije

Poari i eksplozije
Otkrivanje endogenih rudnikih poara
Endogeni poari imaju sline efekte
Produkti izgaranja, plinovi
(monoksid, vodik, etan, etilen)
Povienje temperature ugljenog sloja
Miris produkata izgaranja

Otkrivanje lokacije i stadija

samozapaljenja
Miris
Detektori plinova u vjetrenoj mrei
Mjerenje temperature sloja
(infra-termometri, ugraeni senzori)

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Gaenje suhim prakastim materijalima

za egzogene poare
pijesak, kamena praina i sl.
prekrivanjem arita smanjuje se dotok kisika za gorenje
primjenjuje se kod poara zapaljivih ruda (ugljen, sulfidne rude, sumporne
rude), drveta, ulja i masti, elektrinih ureaja i instalacija

Gaenje protupoarnim aparatima

za egzogene poare
poari malih razmjera, lokalni ili u poetnom stadiju nastanka
spreavanje pritoka kisika, hlaenje arita poara
medij za gaenje: prakasti materijali, pjena (voda i pjenila), CO2

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Gaenje vodom
za egzogene poare:
gaenje vodenim mlazom
najee koriteni medij za gaenje
djelovanje: hlaenje arita (isparavanje), vodena para onemoguuje pritok
kisika
ne koristi se kod poara zapaljivih tekuina
ne koristi se kod poara elektrinih instalacija i ureaja
voda se uzima iz rudnike mree (hidranti locirani na kljunim mjestima)
tok vode i zrane struje pri gaenju trebaju biti istog smjera (prema aritu)
kako opskrba vodom ne bi ovisila o vodovodnoj mrei zahvaenoj poarom
za endogene poare:
- izolacija i potapanje arita

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Gaenje pjenom

za egzogene poare
mjeavina vode i pjenila
koristi se za poare veih razmjera
cilj je ispuniti arite i okolne prostorije
pjena se stvara istovremenim pricanjem vode i pjenila, postie se obujam
do nekoliko kubika u sekundi
princip u rudnicima: formiranje pjene (epa) u hodnicima ulazne zrane
struje prema aritu, gdje pjena dalje sama napreduje posredstvom zrane
struje
djelovanje: sprjeava pristup zraka,
isparavanjem hladi arite, vodena
para ini atmosferu nepogodnu za
gorenje

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Gaenje inertnim plinovima
mogue gaenje egzogenih, ea primjena za endogene poare
djelovanje: hlaenje arita i suzbijanje kisika za gorenje
mediji za gaenje:
tekui ugljini dioksid ( zbog vee gustoe pogodan za duboke i kose prostorije,
a manje pogodan za horizontalne, skuplji od duika)
tekui duik (nusprodukt proizvodnje kisika, jeftiniji od CO2, gustoe kao zrak
zbog ega se lako mijea)
produkti izgaranja goriva (ako postoji energetski izvor na fosilna goriva u blizini
mogue je korisiti ispune ili dimne plinove, potrebna velika koliina plinova
velika snaga izvora)

aplikacija: ovisno o lokaciji arita

direktno ubrizgavanje u podzemne prostorije
ubrizgavanje buotinama s povrine
ubrizgavanje postojeim cjevovodima (vodovodna mrea, mrea
komprimiranog zraka)

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Gaenje izolacijskim pregradama
izolacija ireg podruja poara, sprjeavanje pristupa svjeeg zraka (kisika)
primjenjuje se kod sloenijih poara kada se poar ne moe suzbiti ostalim
postupcima
podruje se izolira poarnim (izolacijskim) pregradama u svim hodnicima
Pregrade mogu biti izraene od drveta, cigle, gline, betona
Vano je da budu hermetizirane (nepropusne i u dobro povezane sa
stijenkom hodnika)
Radi to breg suzbijanja poara prvo se postavljaju u hodnike ulazne
zrane struje prema aritu poara (svijei zrak), a zatim u hodnike izlazne
zrane struje

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
izolacijske pregrade se koriste kod suzbijanja egzogenih i endogenih poara,
te kao prevencija kod zatvaranja starih radova

Poari i eksplozije
Savladavanje rudnikih poara
Izjednaavanje pada potencijala (jedna od mjera kontrole poara vjetrenjem)
izjednaavanje pritisaka
ulazne i izlazne zrane struje
manja razlika pritisaka
znai manji protok zraka
slui kao prevencija ili
suzbijanje endogenih poara

Poari i eksplozije
Prevencija i tehnike mjere zatite od eksplozija
Mjere protiv stvaranja eksplozivnih smjesa
Otplinjavanje leita (mjera smanjenja emisije plinova iz leita)
Vjetrenje (razblaivanje koncentracije eksplozivnih plinova)
Mjere protiv uslojavanja metana

Mjere ukljanjanja izvora paljenja eksplozivne smjese

Zabrana koritenja otvorenog plamena
Koritenje (Ex) elektrinih ureaja
Koritenje sigurnosnih metanskih eksploziva ...

Kontrola (monitoring) stanja jamske atmosfere

Praenje koncentracija zapaljivih i eksplozivnih plinova
Poduzimanje mjera obustave radova, evakuacije ...

Poari i eksplozije
Otplinjavanje leita (ugljenog sloja)
Cilj je smanjiti metanobilnost leita prije otvaranja ugljenog sloja, kako
bi se smanjile ili otklonile emisije metana pri otkopavanju
Moe se izvoditi:

Buotinama s povrine
Drenanim buotinama iz pripremnih prostorija (podzemno)
Prostorijama otvaranja

Crpljeni metan se koristi kao energent

Problem koncesija eksploatacija ugljena, eksploatacija zemnog plina

Poari i eksplozije
Mjere protiv uslojavanja metana
Metan je rijei od zraka zadrava se u gornjim dijelovima prostorija

Profil brzine
strujanja zraka i
koncentracije metana
u hodniku

Poari i eksplozije
Mjere protiv uslojavanja metana
Pojava metanskih traka (po duini hodnika)

laminarni sloj, duine > 2m, debljine > 5 cm i koncentracije > 2% CH4
u nekim rudnicima zabiljeene metanske trake> 250m duine, 70 cm
debljine, > 90% CH4

Ukoliko uobiajeno vjetrenje nije dovoljno efikasno u razblaivanju

metana, potrebne su dodatne mjere
Postoje mnoga tehnika rijeenja
U principu lokalno pospjeuju mijeanje metana sa zrakom

Poari i eksplozije
Mjere protiv uslojavanja metana
Usmjerivai zraka

lokalno postavljene pregrade koje usmjerevaju zranu struju prena stropu

prostorije

Poari i eksplozije
Mjere protiv uslojavanja metana
Metode separatnog vjeternja
kompresijski nain rada
sa li bez pregrade

Poari i eksplozije
Mjere protiv uslojavanja metana
Zrakovodi koji omoguuju turbulenciju
razne konstrukcije
osnova je da omoguuju turbulenciju i ispiranje metana kako bi
dospjeo u glavnu zranu struju

Poari i eksplozije
Kontrola (monitoring) stanja jamske atmosfere
Maksimalno doputene koncentracije metana
Ulazna zrana struja radilita

0,5 %

Na radilitu

1,5 %

Izlazna zrana struja radilita

1,0 %

Glavna izlazna zrana struja rudnika

0,75 %

Poari i eksplozije
Ograniavanje eksplozije ugljene praine kamenom prainom
Sprijeavanje irenja eksplozije kroz hodnike
Princip:
fina kamena praina se uzvitlava uslijed zranog udara pri eksploziji te ugui
plamen eksplozije
disperzijom praine u zraku atmosfera postaje neeksplozivna
sniavanje temperature, dio topline eksplozije prenosi se na kamenu prainu

Dva pristupa:
zapraivanje hodnika
kamene brane
vodene brane

Zapraivanje hodnika
uklanjanje ugljene praine iz hodnika (na duljini cca 300m)
zapraivanje istog dijela hodnika (posipanje praine uz bokove)

Poari i eksplozije
Ograniavanje eksplozije ugljene praine kamenom prainom
Brane od kamene praine
drvene police ili korita u stropu hodnika
oslonci dovoljno labilni da poputaju pri zranom udaru eksplozije

Poari i eksplozije
Ograniavanje eksplozije ugljene praine kamenom prainom
Kamena praina

granulometrijski sastav: 100% < 0,5 mm 50% < 0,1 mm

manje od 15% gorivih materijala
uvijek mora biti suha
povremena ispitivanja

Aktivirana brana od kamene praine

Poari i eksplozije
Ograniavanje eksplozije ugljene praine kamenom prainom
Plan smjetaja kamenih brana