ICS 25.160.

01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

n sz
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN ISO 13920 (1996) standard esas alnarak,
TSE Metalurji Hazrlk Grubuna bal Tahribatsz Muayene ve Kaynak zel Daim Komitesince
hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 08 Nisan 2002 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak
kabul edilerek yaymna karar verilmitir.

Bu standardn kabul ile TS prEN 33920-1(1996), TS prEN 33920-2 (1996) standardlar iptal
edilmitir.

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

indekiler
1

Kapsam ........................................................................................................................................... 1

Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar .................................................................................. 1

Tarifler ............................................................................................................................................. 1

Genel toleranslar ............................................................................................................................ 3

4.1
Dorusal boyutlar iin toleranslar.............................................................................................. 3
4.2
Asal boyutlar iin toleranslar .................................................................................................. 3
4.3
Dorusallk, dzlemsellik ve paralellik toleranslar ................................................................... 4
5 Teknik resimler zerinde gsterililer.......................................................................................... 5
6

Muayene .......................................................................................................................................... 5
6.1
Genel......................................................................................................................................... 5
6.2
Dorusallk ................................................................................................................................ 5
6.3
Dzlemsellik .............................................................................................................................. 5
6.4
Paralellik.................................................................................................................................... 6
7 Uygunsuzluklar............................................................................................................................... 6

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Kaynak - Kaynakl yaplar iin genel toleranslar Uzunluk ve a boyutlar - Biim ve konum
1

Kapsam

Bu standard, dorusal (lineer) ve asal boyutlar iin ve geleneksel atlye doruluunu temel alan drt
tolerans snfnda kaynakl yaplarn biim ve konumu iin genel toleranslar kapsar. Belirli bir tolerans
snfnn seiminde ana kriter, saIanmas gereken kullanmla ilgiIi artIar olmaldr.
Uygulanabilir toleranslar, daima teknik resimde verilenlerdir. Ayr ayr toleranslar belirlemek yerine bu
standarda gre tolerans snflar kullanlabilir.
Kaynaklar, kaynak gruplar, kaynakl yaplar v.b'de dorusal ve asal boyutlarla biim ve konumlar iin
genel toleranslar bu standardda belirtildii ekilde uygulanr.
Karmak yaplar iin zel hkmler gerekebilir.
Bu standardda verilen artIar, boyut ve geometrik toleranslarn birbirinden bamsz olarak
uygulanmasn n gren, ISO 8015 standardnda belirtilen bamszlk kuraln esas alr.
Dorusal ve asal boyutlarn veya biim ve konum iin gsterimlerin ayr ayr belirtilmeksizin verildii
imalt dkmanlarndaki toleranslar, genel toleranslara atf yaplmamas veya atfta yetersizlik
olduunda yetersiz kabul edilmelidir. Bu kural, geici boyutlara uygulanamaz.

Atf yaplan standard ve/veya dokmanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standard ve/veya dokmanlara atf
yaplmaktadr. Bu atflar metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir.
Tarih belirtilen atflarda daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil
veya revizyon yaplmas art ile uygulanr. Atf yaplan standard ve/veya dokmann tarihinin
belirtilmemesi halinde en son basks kullanlr.
EN, ISO, IEC
vb. No
ISO/DIS 463

prEN ISO 1101

ISO 3599
ISO 6906
ISO 8015

Ad
(ngilizce)
Geometrical product
specifications (GPS) -Dimensional
measuring instruments; dial
gauges -Design and metrological
requirements
Technical drawings - Geometrical
tolerancing Tolerances of form,
orientation,location and run-out Generalities, definitions, symbols,
indications on drawings
(ISO/DIS1101:1995)
Vernier callippers reading to 0,1
ve 0,05 mm
Vernier callippers reading to
0,02 mm
Technical drawings Fundamental tolerancing principle

TS No

1)

TS 1887

Ad
(Trke)
Kadranl gstergelerin okunmas

TS 1304
ISO 1101

Teknik resim - Geometrik toleranslar

- ekil dorultu konum ve dnme
toleranslar - Genel, tarifler,
semboller ve resimler zerinde
gsterme

TS 3134

Srmeli kumpaslar 1/10 ve 1/20

mm'lik verniye blntl
Srmeli kumpaslar 1/50 mm'ye kadar
verniye blntl
Teknik resim - Toleranslandrmann
esaslar

TS ISO 6906
TS ISO 8015

Tarifler

Bu standardn amalar iin prEN ISO 1101in tarifleri uygulanr.

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

1) TSE Notu: Atf yaplan standardlarn TS numaras ve Trke ad 3. ve 4. kolonda verilmitir.

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Genel toleranslar

4.1 Dorusal boyutlar iin toleranslar

izelge 1de verilmitir.
izelge 1 - Dorusal boyutlar iin toleranslar
Anma boyutlar aral l, mm
Tolerans
snf

A
B
C
D

2 -30

30
zeri
120
dahil

120
zeri
400
dahil

400
zeri
1000
dahil

1
2
3
4

1
2
4
7

2
3
6
9

4000
2000
1000
zeri
zeri
zeri
8000
4000
2000
dahil
dahil
dahil
Toleranslar t, mm
3
4
5
4
6
8
8
11
14
12
16
21

8000
zeri
12000
dahil

12000
zeri
16000
dahil

16000
zeri
20000
dahil

20000
zeri

6
10
18
27

7
12
21
32

8
14
24
36

9
16
27
40

4.2 Asal boyutlar iin toleranslar

Uygulanacak toleranslar izelge 2ye gre tespit etmek iin ksa a bacak uzunIuu kullanImaldr.
Bacak uzunluunun, belirlenmi bir referans noktasna kadar uzatld da farzedilebilir. Bu durumda,
ilgili referans noktas, izim zerinde gsterilmelidir.
IgiIi toleranslar izelge 2de verilmitir.
Ksa a baca, lnin nasl gsterileceine dair rnekler ekil 1den ekil 5e kadar olan ekillerde
gsterilmitir.
izelge 2- Asal boyutlar iin toleranslar
Anma boyutlar aral, l, mm
(Uzunluk veya ksa bacak)

Tolerans snf

400e kadar

400 zeri 1000 dahil

1000 zeri

Toleranslar ( derece ve dakika)

A

20

15

10

45

30

20

45

30

130

115

HesapIanm ve yuvarlatlm toleranslar t, mm/m

1)

4,5

13

18

13

D
26
22
18
1) mm/m olarak gsterilen deer, genel toleransn tanjant deerine karlk gelmektedir. Bu deer, ksa
bacan m cinsinden uzunluu ile arplr.

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Referans Noktas

Referans Nokats

Referans Noktas

ekil 1

ekil 2

ekil 3

Refrans Noktas

Referans Noktas

ekil 4

ekil 5

4.3 Dorusallk, dzlemsellik ve paralellik toleranslar

Aada izelge 3'de belirtilen dorusallk, dzlemsellik ve parallellik toleranslar, bir kaynak, bir
kaynak grubu veya bir kaynakl yapnn btn boyutlar iin ve boyutlar belirtilen kesitlere uygulanr.
E eksenlilik ve simetri toleranslar gibi dier ekiI ve konum toleranslar belirtilmemitir. KuIIanm
sebepleriyle bu tip toleranslar gerekli oIduunda, toleranslar ISO 1101de beIirtiIdii ekiIde izim
zerinde gsterilmelidir.
izelge 3 - Dorusallk, dzlemsellik ve paralellik toleranslar

Tolerans
snf

30
zeri
120
dahil

Anma boyutlar aral, l mm

120
400
1000
zeri
zeri
zeri
400
1000
2000
dahil
dahil
dahil

E
F
G
H

0,5
1
1,5
2,5

1
1,5
3
5

1,5
3
5,5
9

2
4,5
9
14

(Yzeyin uzun kenarna gre)

2000
4000
8000
12000
zeri
zeri
zeri
zeri
4000
8000
12000
16000
dahil
dahil
dahil
dahil
Toleranslar, t mm
3
4
5
6
6
8
10
12
11
16
20
22
18
26
32
36

16000
zeri
20000
dahil

20000
zeri

7
14
25
40

8
16
25
40

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Teknik resimler zerinde gsterililer

izelge 1 ve izelge 2de (mesel; EN ISO 13920-B) beIirtiIdii ekiIde seilen tolerans snf veya
izelge 3'de (mesel, EN ISO 13920-BE) belirtildii ekilde bir tolerans snf ile birlikte bunlarn
karmnn ksa gsterilii teknik resim zerinde uygun alana kaydedilmelidir.

Muayene

6.1 Genel
Kullanlan muayene ve lme cihazlar, planlanan amalar iin uygun ve doru olmaldr. Bunlar:
Dereceli elik mastarlar,
erit metreler,
Mastarlar,
Gnyeler,
Verniyeli srmeli kumpaslar(ISO 3599 ve ISO 6906'ya uygun),
Kadranl kumpaslardr (ISO/DIS 463'e uygun).
AnIamayla dier muayene ve lme cihazlar da kullanlabilir.
lme sonular, iddetIi gne altndaki byk konstrksiyonlar gibi allmam scaklk ve
atmosfer artlarnda elde edildiinde etkilenebilir.
Bir ann gerek boyutu, uygun lme cihaznn kaynakl yapya teet olarak, ancak kaynaktan
etkilenmi blgenin uzanda uygulanmasyla belirlenmelidir. Sapma, gerek ve anma boyutu
arasndaki farktan tretilmelidir. Asal sapma, derece ve dakika veya mm cinsinden llebilir.

6.2 Dorusallk
Mastar ve kaynakl yapnn kenar, mastarla gerek kenar arasndaki en uzun mesafe en kk
deerinde olacak ekiIde konumlanmaldr. Kenar ile mastar arasndaki mesafe llmelidir (mesel,
ekil 6).
Mastar

Kaynakl yapnn kenar

hen ok - hen az t

ekil 6 - Dorusallk muayenesi

6.3 Dzlemsellik
Kaynakl yapnn gerek yzeyi ile lme dzlemi arasndaki en byk mesafe en kk deerinde
olacak ekilde konumlandrlmaldr. Bu, optik cihazlar, su terazisi, aralk telleri, taban plkalar, yzey
pleytleri ve makina yataklar vastasyla etkilenebilir.
Gerek yzeyle lme dzlemi arasndaki mesafe llmelidir (mesel, ekil 7).

ICS 25.160.01

TRK STANDARDI

TS EN ISO 13920/Nisan 2002

lme dzlemi

henok - hen az t

Gerek yzey

ekil 7 - Dzlemsellik muayenesi

6.4 Paralellik
Referans yzeyi, referans dzlemine paralel olacak ekiIde konumlandrlmaldr.
Madde 6.3te belirtilen lme cihazlar kullanlarak kaynakl yapdan ayr ve referans dzlemine paralel
olarak bir lme dzlemi tespit edilmelidir. Gerek yzeyle lme dzlemi arasndaki mesafeler
llmelidir (rnek iin ekil 8).

lme dzlemi
lme dzlemi
Gerek yzey

hen

ok

- hen az t

Referans yzeyi
Referans dzlemi

ekil 8 - Paralellik muayenesi

Uygunsuzluklar

Bu standarda uymayan bileenlerin kabul karar, planlanan amaca uygunluklar esas alnarak
verilebilir.