Professional Documents
Culture Documents
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN ISO 12944-1
Nisan 2002
− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini
bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını
şükranla anarız.
TSEK
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı
olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen
teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk
Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun
üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir
garanti söz konusu değildir.
ÖNSÖZ
− Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN ISO 12944-1 (1998) standardı esas alınarak, TSE
Kimya Hazırlık Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 25 Nisan 2002 tarihli
toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
− ISO 12944 ‘Boyalar ve Vernikler-Çelik Yapıların Koruyucu Boya Sistemleriyle Korozyona Karşı
Korunması’ genel başlığı altında aşağıdaki bölümlerden meydana gelir.
İÇİNDEKİLER
0 Giriş ................................................................................................................................................. 1
1 Kapsam ........................................................................................................................................... 1
1.3.1 Yapı tipi .............................................................................................................................. 2
1.3.2 Yüzey tipi ve yüzey hazırlama metodu .............................................................................. 2
1.3.3 Çevre tipi ................................................................................................................................. 2
1.3.4 Koruyucu boya sistemi tipi ...................................................................................................... 2
1.3.5 İşlev tipi .............................................................................................................................. 2
1.3.6 Koruyucu boya sisteminin dayanıklılığı ............................................................................. 2
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .................................................................................. 2
3 Terimler ve tarifler .......................................................................................................................... 3
4 Genel hususlar ve kriterler............................................................................................................ 4
5 Sağlık, güvenlik ve çevre koruma................................................................................................. 4
6 ISO 12944’ün diğer bölümleri ile ilgili kısa bilgiler ..................................................................... 5
Verilen bir proje için ISO 12944’ün kullanımına yönelik talimatlar................................................... 6
4
ICS 87.020; 91.080.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12944-1/Nisan 2002
0 Giriş
Atmosferde, su içinde veya toprak altında hiçbir koruma işlemine tabi tutulmadan kalan çelik,
korozyona maruz kalarak zarar görebilir. Dolayısıyla çelik yüzeyler korozyon zararlarından korunmak
için yapının beklenen hizmet ömrü süresince korozyon gerilmelerine karşı korunur.
Çelik yapıları korozyondan korumak için çeşitli yollar vardır. ISO 12944, boya sistemleri ve kaplamaları
ile ilgili koruma yolları çeşitli bölümlerde ele alır. Bu bölümlerde belirtilen tüm özellikler yeterli korozyon
korumasına ulaşılması açısından önemlidir. Bu standardda verilenlere ilave veya daha başka tedbirler
de alınabilir fakat bu tedbirler ilgili taraflar arasında özel anlaşmayı gerektirir.
Çelik yapıların etkili bir şekilde korozyona karşı korunabilmesi için, bu yapıların sahiplerinin,
planlayıcılarının, danışmanlarının, korozyona karşı koruma işi yapan koruyucu kaplamaları denetleyen
firmaların ve kaplama malzemesi imalatçılarının en son teknolojik bilgilere vakıf olmaları gereklidir. Bu
bilgiler koruma işini pratikte uygulayan taraflar arasındaki yanlış anlaşılmaları engellemek için mümkün
olduğunca açık, tam ve kolay anlaşılabilir olmalıdır.
ISO 12944 sözü edilen bilgileri bir serinin bölümleri olarak vermektedir. Bu standard birtakım teknik
bilgilere sahip kişiler için hazırlanmıştır. Ayrıca ISO 12944 kullanıcısının milli mevzuatlar ve özellikler
yüzey hazırlamaya yönelik diğer ilgili standardlar hakkında da bilgi sahibi olduğu kabul edilmiştir.
ISO 12944, uygulanan koruma sisteminin maliyeti ve taraflar arasındaki anlaşma sorunlarına yönelik
olmamakla birlikte bu standardda belirtilen kriterlere ve korozyona karşı korumanın olması durumunda
ciddi finansal sonuçlara neden olabileceği gerçeğine dikkat çekmiştir.
ISO 12944-1, ISO 12944’ün bütün bölümlerini genel olarak tanımlayan bir standarddır. Bu standard
bazı temel terimler ve tarifleri ve ISO 12944’ün diğer bölümlerine genel bir girişi kapsar. Ayrıca bu
standard sağlık, emniyet ve çevre korumasıyla ilgili genel bir kural ve belirli bir proje için ISO 12944’ün
kullanımına yönelik kılavuz bilgileri içerir.
1 Kapsam
1.1 ISO 12944 çelik yapıların koruyucu boya sistemleriyle korunmasına dairdir.
1.2 ISO 12944 boya sistemlerinin sadece korozyona karşı koruma özelliğini kapsar. Boya
sistemlerinin diğer koruyucu özellikleri bu standardın kapsamı dışındadır.
1.3 Standardın uygulama alanı aşağıda belirtilen kriterlere göre karekterize edilir.
− Yapının tipi,
− Yüzey tipi ve yüzey hazırlama metodu,
− Çevre tipi,
− Koruyucu boya sistemi tipi,
− İşlev tipi,
− Koruyucu boya sisteminin dayanıklılığı
ISO 12944 bütün yapı tipi, yüzey tipi ve yüzey hazırlama tiplerini kapsamamasına rağmen taraflar
arasındaki anlaşmaya bağlı olarak bu standardın kapsamında olmayan durumlarda da uygulanabilir.
ICS 87.020; 91.080.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12944-1/Nisan 2002
Bu standardın uygulama alanları, Madde 1.3.1-Madde 1.3.6’da daha ayrıntılı olarak verilmiştir.
2
ICS 87.020; 91.080.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12944-1/Nisan 2002
3 Terimler ve tarifler
Bu standardın amacı bakımından, aşağıdaki terim ve tarifler uygulanır. ISO 12944’ün diğer
bölümlerinde ilave tarifler de verilmiştir.
Not - Bu tariflerin bazıları ISO 8044:1989 (Corrosion of metals and alloys-Vocabulary) ve EN 971-
1:1996 (Paints and Varnishes-Terms and definitions for coating materials-Part 1: General
terms)’den alınmıştır.
3.1 Kaplama: Tek bir uygulama ile elde edilen kesintisiz metal tabakası veya boya filmi (Madde
3.7).
3.2 Korozyon: Bir metalin özelliklerinde değişmeler meydana getiren ve genellikle metalin,
çevrenin veya her ikisinin birlikte oluşturdukları teknik sistemin fonksiyonunun azalmasına neden
olabilen metal ve çevresi arasındaki fizikokimyasal etkileşme [ISO 8044].
3.3 Korozyon hasarı: Metalin, çevrenin veya her ikisinin birlikte bir parçasını oluşturdukları
teknik sistemin fonksiyonuna zararlı olduğu düşünülen korozyon etkisi [ISO 8044].
3.5 Dayanıklılık: Koruyucu boya sisteminin ilk ana bakım boyaması yapılana kadar tahmini
ömrü. (Madde 4.4).
3.7 Boya: Taban malzemeye uygulandığında koruyucu, dekoratif veya diğer spesifik özelliklere
sahip opak bir film oluşturan sıvı ,pasta veya toz haldeki pigmentleştirilmiş kaplama malzemesi [EN
971-1].
3.8 Koruyucu kaplama sistemi: Bir taban malzemeye uygulanmış kaplamaların ve/veya
boyaların korozyona karşı korunmasını sağlamak için uygulanmış veya uygulanacak ilgili ürünlerin
tamamı.
3.9 Koruyucu boya sistemi: Bir taban malzemeye uygulanmış boyaların veya korozyonu
önlemek amacıyla uygulanmış veya uygulanacak ilgili ürünlerin tamamı.
3.10 Taban malzeme: Kaplama malzemesinin uygulandığı veya uygulanacağı yüzey [EN 971-
1].
4.2 Korozyon gerilmesine maruz kalan ve yapı birleştirildikten sonra korozyona karşı koruma tedbirleri
açısından erişilmez durumda olan parçalar yapının hizmet ömrü boyunca kararlılığını garanti edecek
korozyon koruması önceden yapılmış olarak sağlanmalıdır. Bu korumanın kaplama sistemi ile
sağlanmadığı durumlarda daha başka tedbirler (mesela parçaların korozyona dayanıklı
malzemelerden yapılması, parçaların değiştirilebilecek şekilde tasarımı veya korozyon toleransının
belirtilmesi) alınır.
4.3 Bir korozyon koruma sisteminin etkin maliyeti genel olarak etkili korumanın süresi ile doğrudan
orantılıdır, çünkü yapının hizmet ömrü süresince bakım veya parça değiştirme işleri için gereken süre
en aza inmiş olacaktır.
4.4 İlk ana bakım boyamasından önce kaplamada oluşabilecek hasar seviyesi, ilgili taraflar arasında
anlaşma ile belirlenmeli ve hasar değerlendirilmesi taraflar arasında aksi bir anlaşma olmadığı
takdirde
ISO 4628-1-ISO 4628-5ê göre yapılmalıdır.
Dayanıklılık aralığı ‘garanti süresi’ değildir. Dayanıklılık alıcının bakım onarım programını
oluşturmasında yardımcı olabilecek teknik bir husustur. Garanti süresi ise sözleşmenin idari
bölümündeki maddelerin yasal konusu olan bir husustur. Garanti süresi genellikle dayanıklılık
aralığından kısadır. Bu iki zaman aralığını ilişkilendiren herhangi bir kural bulunmamaktadır.
4.5 Kalite yönetim amaçları bakımından ISO 9000 standard serisi tercihan dikkate alınmalıdır.
Bu görevin yerine getirilmesi esnasında bütün taraflar işin tamamının veya bir kısmının yapılacağı
ülkelerin mevzuatı ile uyumu sağlamakla yükümlüdürler.
4
ICS 87.020; 91.080.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12944-1/Nisan 2002
6.2 ISO 12944-3, çelik yapıların korozyona karşı dayanıklılığının artırılması amacına yönelik temel
tasarım kriterlerini tarif eder. Bu örneklerde yüzey hazırlama, yüzeye boyanın uygulanması, bakım ve
kontrolü esnasında yapısal elementlerin veya bunların bileşimlerinin oluşturulacağı ulaşılamayan
bölgeler diagramlarda gösterilmiştir. Ayrıca çelik yapıların taşınması ve elleçlenmesini kolaylaştıracak
tasarım özellikleri de verilmiştir.
6.3 ISO 12944-4^de korozyon koruması yapılacak farklı yüzey tiplerinin tarifi yapılmış ve mekanik,
kimyasal ve ısıl yüzey hazırlama metotları hakkında bilgi verilmiştir. Bu standardda yüzey hazırlama
sınıfları, yüzey profili (pürüzlülük), hazırlanmış yüzeylerin değerlendirilmesi, hazırlanmış yüzeylerin
geçici olarak korunması, korunmuş yüzeylerin ilave kaplama işlemleri için hazırlanması, mevcut metal
kaplamaların hazırlanması ve çevre durumları ele alınmıştır. Boya ve benzeri ürünlerin
uygulanmasından önce çelik yapıların yüzey hazırlanmasına yönelik temel uluslar arası standardlara
mümkün olduğunca atıf yapılmıştır. Bu standard, ISO 12944-5 ve ISO 12944-7 ile birlikte kullanılmak
üzere hazırlanmıştır.
6.4 ISO 12944-5’de kimyasal bileşimleri ve film oluşturma özelliklerine göre farklı boya tipleri tarif
edilmiştir. Bu standardda ISO 12944-2’de tarif edilen korozif gerilmeler ve korozyon kategorilerine (bu
konudaki son bilgileri yansıtan ISO 12944-2 standardına göre) maruz kalan yapılar için uygunluğu
gösterilmiş çeşitli koruyucu boya sistemlerine örnek verilmiştir. Bu standard ISO 12944-6 ile birlikte
kullanılmak üzere hazırlanmıştır.
6.5 ISO 12944-6 koruyucu boya sistemlerinin performansının değerlendirilmesinde kullanılacak olan
laboratuvar deney metotlarını kapsar. Bu standard özellikle hakkında yeterli pratik deneyime sahip
olunmayan boya sistemlerine yöneliktir ve üflemeli temizleme ile hazırlanmış çelik yüzeylere ,sıcakta
daldırılarak galvanizlenmiş çelik ve ısıl püskürtme ile kaplanmış metallere uygulanacak boya sistemleri
ile ilgili deneyleri kapsar. Atmosferik şartlar ve suya (tatlı, acı veya deniz suyu) daldırma da bu
stndardın kapsamındadır.
6.6 ISO 12944-7’de boyama işlerinin atölyede veya sahada nasıl yapılacağı tarif edilmiştir. Bu
standard kaplama malzemelerinin uygulanmasıyla ilgili metotları tanımlar. Kaplama malzemelerinin
uygulanmasından önceki elleçleme ve depolama, işin denetlenmesi, sonuç boyamanın takibi ve
referans bölgelerin hazırlanması da bu standardın kapsamındadır. Yüzey hazırlama işlemleri bu
standardın kapsamında değildir (ISO 12944-4).
6.7 ISO 12944-8 korozyona karşı koruma işlemi ile ilgili özelliklerin geliştirilmesinde ve çelik yapının
korozyona karşı korunması esnasında dikkate alınması gereken bütün hususların tarif edildiği bir
kılavuzdur. Kullanıcılara kolaylık olması bakımından ISO 12944-8 proje özellikleri, boya sistemi
özellikleri, boyama işlemi özellikleri ve denetim kontrol özelliklerini birbirinden ayırır. Bu standardda
işin planlanması, referans bölgeler ve denetimle ilgili çeşitli ekler verilmiş ve işi kolaylaştırmaya yönelik
çeşitli maddeler önerilmiştir.
ICS 87.020; 91.080.10 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 12944-1/Nisan 2002
Ek A
(Bilgi için)
Verilen bir proje için ISO 12944’ün kullanımına yönelik talimatlar
Etkili bir korozyon korumasını sağlamak için aşağıdaki maddeler esas alınarak uygun özelliklerin
projede (ISO 12944-8) belirtilmesi önemlidir.
a) Yapının bulunduğu veya inşa edileceği çevrenin korozyonunun analizi veya tahmini (ISO
12944-2),
b) Kullanılacak olan boya sisteminin seçimini etkileyebilecek herhangi bir özel şartın belirlenmesi
(ISO 12944-5),
c) Yapı tasarımının incelenmesi ve korozyon başlatıcı bölgelerin olmadığı ve korozyon koruma
işlemi için ulaşılamayan nokta bulunmadığından emin olunması. Farklı metallerin birbirinden
yalıtılmasıyla galvanik korozyona yol açabilecek etkenlerin ortadan kaldırılması (ISO 12944-3),
d) Bakım için muamele edilecek yüzeyin durumunun belirlenmesi (ISO 12944-4),
e) İlgili çevre şartları için uygun olarak belirtilen boyalardan (ISO 12944-5) gerekli dayanıklılığı
verecek boya sisteminin seçilmesi veya uzun dönem deneyimleri mevcut değilse laboratuvar
performans deneylerine göre seçilmesi(ISO 12944-6),
f) Tanımlanan boya sistemlerinden, uygulanacak yüzey hazırlama metodu dikkate alınarak
optimum sistemin seçilmesi (ISO 12944-4),
g) Çevreye verilecek zararın ve sağlık ve güvenlik ile ilgili problemlerin en aza indirilmesi (ISO
12944-1, ISO 12944-8),
h) Bir çalışma planı hazırlanması ve bir uygulama metodu seçilmesi (ISO 12944-7),
i) Boya sisteminin uygulanması esnasında ve daha sonra gerçekleştirilecek denetlemeler için bir
program hazırlanması (ISO 12944-7, ISO 12944-8),
j) Yapının hizmet ömrünün tamamını sürekli bir bakım ve onarım programı hazırlanması,