Professional Documents
Culture Documents
Özet
Taşınmaz kültür varlıkları, yapısal ve malzeme özelliklerine, içinde bulundukları iklim
koşullarına, bozulmuşluk durumlarına ve yapılan müdahalelere bağlı olarak farklı
koruma sorunları gösterirler. Bu sorunların belirlenmesi ve bunlara bağlı olarak doğru
koruma müdahalelerinin yapılabilmesi ancak bilimsel standartlara uygun çalışma
yöntemleri ile gerçekleşebilir.
1
187
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Giriş
Kültür varlıklarının sahip oldukları değerleri korumak; başta kamu kurum ve
kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum örgütleri olmak üzere toplumun her kesiminin
temel sorumluluğudur. Bu sorumluluğun yerine getirilmesi; korumaya duyarlı toplum
bilincinin geliştirilmesi, çağdaş koruma eğitiminin verilmesi, uzmanlaşmanın
sağlanması, kurumlar arası karşılıklı bilgi alışverişi ve iletişiminin sağlanması, koruma
sorunlarını çözmeye yönelik araştırmaların desteklenmesi ve sürekliliğinin sağlanması,
koruma çalışmalarını yönlendirecek teknik kural ve standartların yönetmeliklerle
belirlenmesi ve doğruluğu test edilmiş müdahale kararları ile gerçekleşebilir.
2
188
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Çağdaş koruma projeleri; farklı disiplinlerden oluşan bir ekibin uluslararası geçerliliği
olan bilimsel standartlara uygun çalışma yöntemlerinin izlenmesi sonucunda
hazırlanmaktadır. Koruma çalışmalarında genellikle dört organizasyonun standartları
kullanmaktadır. Bunlar, American Society for Testing and Materials (ASTM), Building
Research Establishment (BRE), Conseil Europeén pour la Normalisation (CEN) ve
International Union of Laboratories and Experts in Construction Materials, Systems and
Structures (RILEM) dir. Bu bildiride, Avrupa Standardizasyon Komitesince (CEN)
koruma alanında hazırlanan ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından kabul
edilerek yayımlanan standartlar tanıtılmış ve bunların Türkiye’de uygulamaya
geçirilmesi için yapılması gereken çalışmalar sunulmuştur.
3
189
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
4
190
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
2: Malzeme grubu
Bu çalışma grubu;
• Kültür varlıklarından örnek toplanması,
• Malzemelerin karakterizasyonunda kullanılacak testlerin ve analizlerin tanımı,
• Malzemelerin bozulmuşluk durumlarının tespitinde kullanılacak testlerin ve
analizlerin tanımı,
• Yapı yüzeylerinde gözlenen bozulmaların teşhisi (tanı),
• Yapı strüktürlerinin teşhisi,
• Boya ve resimlerin karakterizasyonu ve sınıflandırılması,
• Kültürel varlıkların korunmuşluk durumunun tespiti,
• Taş malzemelerinin karakterizasyonu,
• Harç malzemenin karakterizasyonu,
• Koruma amaçlı özgün taşa uyumlu taş seçimi
konularındaki standartlar üzerinde çalışmaktadır.
4: Çevre grubu
Bu çalışma grubu;
• Çevresel koşulların özellikleri,
• Çevresel parametrelerin ölçüm yönergeleri,
• Eserlerin kapalı ve açık ortamda sergilenme ve saklanma koşulları,
• Eserlerin iklimle olan etkileşimleri
konularındaki standartlar üzerinde çalışmaktadır.
5
191
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Bu çalışma grubu;
• Eserlerin taşınma ve paketlenme prensipleri konularındaki standartlar üzerinde
çalışmıştır.
4. Havadaki nemi ve hava ile kültürel varlık arasındaki nem değişimini ölçmek
için cihazlar ve yöntemler (Procedures and instruments for measuring humidity in
the air and moisture exchanges between air and cultural property)
Bu standart, tarihi yapıların analiz aşamasında kullanılması gerekli olan bir diğer
standarttır. Standart, açık ve kapalı alanlarda havadaki nisbi nemi ölçmek için yöntem
ve cihazları tanımlamaktadır. Nisbi nemin doğrudan ya da hava sıcaklığı ve yaş
termometre sıcaklığı ve çiğleşme ile nasıl hesaplanabileceğini göstermektedir. Bu
6
192
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
standart, hava ile eser arasındaki nem değişiminin hassas ölçümü için öneriler
içermektedir.
7
193
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
8
194
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
9
195
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
10
196
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
11
197
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Yapının mevcut durum raporunda ortaya çıkan sorunların çözümüne yönelik olarak yapı
malzemelerinin özellikleri, mevcut durumlarının tespiti, bozulmalarının nedenleri ve
mekanizmaları, değerlendirilmesi ve koruma uygulamalarına nasıl karar verileceğine
yönelik malzeme analizlerinin yapılması gerekmektedir. Bu amaçlara yönelik bir
çalışma programı hazırlandıktan sonra yapıdan analizler için örnekler alınmalıdır.
Malzeme örneklerinin alımı için EN 16085 Methodology for sampling from materials of
cultural property – General rules / Malzeme örneklerinin alımı için metodoloji – Genel
kurallar başlıklı standart kullanılmalıdır.
12
198
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Taşların ve harç, sıva ve tuğla gibi diğer gözenekli malzemelerin aynı zamanda
içerdikleri çözünen tuzların da belirlenmesi önemlidir. Bu çalışma için EN 16455
Extraction and determination of soluble salts in natural stone and related materials
used in and from cultural heritage / Kültürel mirasta kullanılan doğal taşlar ve benzeri
malzemelerden çözünen tuzların çıkartılması ve belirlenmesi başlıklı standart
kullanılmalıdır (Tablo 5.2).
13
199
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Koruma projesi hazırlanacak yapı ibadethane ise bunların ısıtılmasına yönelik seçilecek
ısıtma sistemlerine ilişkin ilkeleri ortaya koyan standart kullanılmalıdır (TS EN 15759-1
Indoor climate – Part 1: Guidelines for heating churches, chapels and other places of
worship / İç mekan iklimi – 1. Bölüm: Kiliseler, şapeller ve diğer ibadethanelerin
ısıtılması için ilkeler).
Tablo 5.2. Proje Hazırlama Aşamalarında Kullanılacak Standartlar
Analiz–Restorasyon
14
200
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Değerlendirme ve Sonuç
Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (CEN) geliştirdiği ve TSE tarafından kabul
edilerek yayımlanan kültür varlıklarını koruma çalışmalarında kullanılacak bilimsel
standartlara kamu kurumları (Kültür Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Karayolları
Genel Müdürlüğü, belediyeler ve valilikler ile restorasyon çalışması yürüten diğer
kurumlar), restorasyon veya koruma eğitimi veren kurumlar, müzeler, galeriler,
kütüphaneler, arşivler, mimarlar, arkeologlar, sanat tarihçileri ve diğer ilgili disiplinler,
kamu ve özel analiz laboratuvarları, aydınlatma firmaları, klima ve ısıtma şirketleri,
taşınır eserleri taşıma ve paketleme şirketleri uymak durumundadır.
Bu kapsamda, başta kamu kurum ve kuruluşları ile üniversiteler gerekli olan idari,
yasal, teknik ve koruma eğitimine yönelik düzenlemelerin yapılması için çalışmaları
başlatmalıdır. Öncelikle koruma projelerini hazırlayacak ekibin standartlarda belirtilen
çalışmaları yürütebilecek nitelikte ve disiplinler arası bir yapıda olmasını sağlamak
gereklidir. Malzemeye yönelik analizleri yapabilmek için ise, bunları yürütebilecek
donanıma sahip koruma laboratuvarları oluşturulmalıdır. Bu laboratuvarlarda çalışacak
uzmanların tarihi yapı koruma konusunda gerek kuramsal, gerekse teknik bilgi
açısından donanımlı olması ve bu niteliklere sahip uzmanların yetiştirilmesi
gerekmektedir. Ayrıca, TSE standartlarının koruma projelerinde kullanılıp
kullanılmadığını ve bunların koruma kararlarına nasıl aktarıldığını değerlendirebilecek
niteliklere sahip koruma kurullarının oluşturulması gerekir. Bunun için koruma
kurullarının yapısı, işleyişi ve karar mekanizmaları bu doğrultuda tekrar
değerlendirilmelidir.
Uygulama süreçlerinde, kullanılan “Eski Eser Birim Fiyat Listesi” ile çağdaş koruma
çalışmalarını yürütmek mümkün değildir. Bu nedenle bunun kullanımından
vazgeçilmeli ve standartlar çerçevesinde özellikleri ve uygulanabilirliği test edilmiş
müdahale biçimlerine ve malzeme kullanımına geçilmelidir.
Kaynaklar
CEN/TC 346 Conservation of Cultural Heritage, Business Plan.
http://standards.cen.eu/dyn/www/f?p=204:7:0::::FSP_ORG_ID:411453&cs=11079A55
D70F8377E3942E1C6704C7664 (Erişim: 15 Eylül 2014)
Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage
1972. http://whc.unesco.org/archive/convention-en.pdf (Erişim: 15 Haziran 2015)
15
201
5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu
Eski Eser Birim Fiyat Eki Listesi 2015. T.C. Başbakanlık, Vakıflar Genel Müdürlüğü,
Sanat Eserleri ve Yapı İşleri Daire Başkanlığı.
http://www.vgm.gov.tr/indir/eskieserbirimfiyat/2015.pdf (Erişim: 15 Temmuz 2015)
European Charter of the Architectural Heritage 1975.
http://www.icomos.org/en/charters-and-texts/179-articles-en-
francais/ressources/charters-and-standards/170-european-charter-of-the-architectural-
heritage (Erişim: 04 Ağustos 2015)
European Convention on the Protection of the Archaeological Heritage (Revised) 1992.
http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/143.htm (Erişim: 15 Haziran 2015)
Fassina V. 2008. European Technical Committee 346 - Conservation of Cultural
Property – Updating of the Activity After a Three Year Period, 9th International
Conference on NDT of Art, Jerusalem Israel, 25-30 May 2008.
http://www.ndt.net/article/art2008/papers/174Fassina.pdf (Erişim: 15 Eylül 2014)
Fassina V. 2011. Update of the Activity of CEN TC 346-Conservation of Cultural
Property-after a Six Year Period, Hydrophobe VI, 6th International Conference on
Water Repellent Treatment of Building Materials, Aedificatio Publishers, 247 – 254.
http://www.hydrophobe.org/pdf/rome/VI_22.pdf (Erişim: 15 Eylül 2014)
Fassina V. 2013. The Activity of CEN TC 346-Conservation of Cultural Heritage, Ge-
conservación, No: 5, 8-26.
http://www.ge-iic.com/ojs/index.php/revista/article/view/194 (Erişim: 15 Eylül 2014)
Principles for the Preservation of Historic Timber Structures 1999.
http://www.international.icomos.org/charters/wood_e.pdf (Erişim: 04 Ağustos 2015)
Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları - 660 No.lu İlke
Kararı 1999. http://www.korumakurullari.gov.tr/Eklenti/18338,660-nolu-ilke-
kararipdf.pdf (Erişim: 15 Haziran 2015)
The Athens Charter for the Restoration of Historic Monuments 1931.
http://www.icomos.org/en/charters-and-texts/179-articles-en-
francais/ressources/charters-and-standards/167-the-athens-charter-for-the-restoration-of-
historic-monuments (Erişim: 04 Ağustos 2015)
The Burra Charter 1999.
http://australia.icomos.org/wp-content/uploads/BURRA-CHARTER-1999_charter-
only.pdf (Erişim: 04 Ağustos 2015)
The Declaration of Amsterdam 1975.
http://www.icomos.org/en/charters-and-texts/179-articles-en-
francais/ressources/charters-and-standards/169-the-declaration-of-amsterdam (Erişim:
04 Ağustos 2015)
The Nara Document on Authenticity 1994.
http://www.icomos.org/charters/nara-e.pdf (Erişim: 15 Haziran 2015)
The Venice Charter 1964.
http://www.icomos.org/charters/venice_e.pdf (Erişim: 15 Haziran 2015)
16
202