ICS 25.160.

01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Ön söz
− Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN ISO 13920 (1996) standardõ esas alõnarak,
TSE Metalurji Hazõrlõk Grubu’na bağlõ Tahribatsõz Muayene ve Kaynak Özel Daimî Komitesi’nce
hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 08 Nisan 2002 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak
kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

− Bu standardõn kabulü ile TS prEN 33920-1(1996), TS prEN 33920-2 (1996) standardlarõ iptal
edilmiştir.

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

İçindekiler

1 Kapsam ........................................................................................................................................... 1
2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar .................................................................................. 1
3 Tarifler ............................................................................................................................................. 1
4 Genel toleranslar ............................................................................................................................ 3
4.1 Doğrusal boyutlar için toleranslar.............................................................................................. 3
4.2 Açõsal boyutlar için toleranslar .................................................................................................. 3
4.3 Doğrusallõk, düzlemsellik ve paralellik toleranslarõ ................................................................... 4
5 Teknik resimler üzerinde gösterilişler.......................................................................................... 5
6 Muayene .......................................................................................................................................... 5
6.1 Genel......................................................................................................................................... 5
6.2 Doğrusallõk ................................................................................................................................ 5
6.3 Düzlemsellik .............................................................................................................................. 5
6.4 Paralellik.................................................................................................................................... 6
7 Uygunsuzluklar............................................................................................................................... 6

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Kaynak - Kaynaklõ yapõlar için genel toleranslar -

Uzunluk ve açõ boyutlarõ - Biçim ve konum

1 Kapsam
Bu standard, doğrusal (lineer) ve açõsal boyutlar için ve geleneksel atölye doğruluğunu temel alan dört
tolerans sõnõfõnda kaynaklõ yapõlarõn biçim ve konumu için genel toleranslarõ kapsar. Belirli bir tolerans
sõnõfõnõn seçiminde ana kriter, sağIanmasõ gereken kullanõmla ilgiIi şartIar olmalõdõr.

Uygulanabilir toleranslar, daima teknik resimde verilenlerdir. Ayrõ ayrõ toleranslar belirlemek yerine bu
standarda göre tolerans sõnõflarõ kullanõlabilir.

Kaynaklar, kaynak gruplarõ, kaynaklõ yapõlar v.b'de doğrusal ve açõsal boyutlarla biçim ve konumlar için
genel toleranslar bu standardda belirtildiği şekilde uygulanõr.

Karmaşõk yapõlar için özel hükümler gerekebilir.

Bu standardda verilen şartIar, boyut ve geometrik toleranslarõn birbirinden bağõmsõz olarak

uygulanmasõnõ ön gören, ISO 8015 standardõnda belirtilen bağõmsõzlõk kuralõnõ esas alõr.

Doğrusal ve açõsal boyutlarõn veya biçim ve konum için gösterimlerin ayrõ ayrõ belirtilmeksizin verildiği
imalât dökümanlarõndaki toleranslar, genel toleranslara atõf yapõlmamasõ veya atõfta yetersizlik
olduğunda yetersiz kabul edilmelidir. Bu kural, geçici boyutlara uygulanamaz.

2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atõf
yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir.
Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil
veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin
belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.
1)
EN, ISO, IEC Adõ TS No Adõ
vb. No (İngilizce) (Türkçe)
ISO/DIS 463 Geometrical product TS 1887 Kadranlõ göstergelerin okunmasõ
specifications (GPS) -Dimensional
measuring instruments; dial
gauges -Design and metrological
requirements
prEN ISO 1101 Technical drawings - Geometrical TS 1304 Teknik resim - Geometrik toleranslar
tolerancing Tolerances of form, ISO 1101 - Şekil doğrultu konum ve dönme
orientation,location and run-out - toleranslarõ - Genel, tarifler,
Generalities, definitions, symbols, semboller ve resimler üzerinde
indications on drawings gösterme
(ISO/DIS1101:1995)
ISO 3599 Vernier callippers reading to 0,1 TS 3134 Sürmeli kumpaslar 1/10 ve 1/20
ve 0,05 mm mm'lik verniye bölüntülü
ISO 6906 Vernier callippers reading to TS ISO 6906 Sürmeli kumpaslar 1/50 mm'ye kadar
0,02 mm verniye bölüntülü
ISO 8015 Technical drawings - TS ISO 8015 Teknik resim - Toleranslandõrmanõn
Fundamental tolerancing principle esaslarõ

3 Tarifler
Bu standardõn amaçlarõ için prEN ISO 1101’in tarifleri uygulanõr.

1
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

1) TSE Notu: Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir.

2
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

4 Genel toleranslar
4.1 Doğrusal boyutlar için toleranslar
Çizelge 1’de verilmiştir.

Çizelge 1 - Doğrusal boyutlar için toleranslar

Anma boyutlarõ aralõğõ l, mm

Tolerans 2 -30 30 120 400 1000 2000 4000 8000 12000 16000 20000
sõnõfõ üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri
120 400 1000 2000 4000 8000 12000 16000 20000
dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil
Toleranslar t, mm
A ±1 ±1 ±2 ±3 ±4 ±5 ±6 ±7 ±8 ±9
B ±1 ±2 ±2 ±3 ±4 ±6 ±8 ±10 ±12 ±14 ±16
C ±3 ±4 ±6 ±8 ±11 ±14 ±18 ±21 ±24 ±27
D ±4 ±7 ±9 ±12 ±16 ±21 ±27 ±32 ±36 ±40

4.2 Açõsal boyutlar için toleranslar

Uygulanacak toleranslarõ Çizelge 2’ye göre tespit etmek için kõsa açõ bacak uzunIuğu kullanõImalõdõr.
Bacak uzunluğunun, belirlenmiş bir referans noktasõna kadar uzatõldõğõ da farzedilebilir. Bu durumda,
ilgili referans noktasõ, çizim üzerinde gösterilmelidir.

İIgiIi toleranslar Çizelge 2’de verilmiştir.

Kõsa açõ bacağõ, l’nin nasõl gösterileceğine dair örnekler Şekil 1’den Şekil 5’e kadar olan şekillerde
gösterilmiştir.

Çizelge 2- Açõsal boyutlar için toleranslar

Anma boyutlarõ aralõğõ, l, mm

Tolerans sõnõfõ (Uzunluk veya kõsa bacak)

400’e kadar 400 üzeri 1000 dahil 1000 üzeri

Toleranslar ∆α ( derece ve dakika)

A ± 20 ’ ± 15 ’ ± 10 ’

B ± 45 ’ ± 30 ’ ± 20 ’

C ± 1° ± 45 ’ ± 30 ’

D ± 1°30 ’ ± 1°15 ’ ± 1°
1)
HesapIanmõş ve yuvarlatõlmõş toleranslar t, mm/m

A ±6 ± 4,5 ±3

B ± 13 ±9 ±6

C ± 18 ± 13 ±9

D ± 26 ± 22 ± 18
1) mm/m olarak gösterilen değer, genel toleransõn tanjant değerine karşõlõk gelmektedir. Bu değer, kõsa
bacağõn m cinsinden uzunluğu ile çarpõlõr.

3
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Referans Noktasõ

Referans Nokatsõ Referans Noktasõ

Şekil 1 Şekil 2 Şekil 3

Refrans Noktasõ

Referans Noktasõ

Şekil 4 Şekil 5

4.3 Doğrusallõk, düzlemsellik ve paralellik toleranslarõ

Aşağõda Çizelge 3'de belirtilen doğrusallõk, düzlemsellik ve parallellik toleranslarõ, bir kaynak, bir
kaynak grubu veya bir kaynaklõ yapõnõn bütün boyutlarõ için ve boyutlarõ belirtilen kesitlere uygulanõr.

Eş eksenlilik ve simetri toleranslarõ gibi diğer şekiI ve konum toleranslarõ belirtilmemiştir. KuIIanõm
sebepleriyle bu tip toleranslar gerekli oIduğunda, toleranslar ISO 1101’de beIirtiIdiği şekiIde çizim
üzerinde gösterilmelidir.

Çizelge 3 - Doğrusallõk, düzlemsellik ve paralellik toleranslarõ

Anma boyutlarõ aralõğõ, l mm (Yüzeyin uzun kenarõna göre)

Tolerans 30 120 400 1000 2000 4000 8000 12000 16000 20000
sõnõfõ üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri üzeri
120 400 1000 2000 4000 8000 12000 16000 20000
dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil dahil
Toleranslar, t mm
E 0,5 1 1,5 2 3 4 5 6 7 8
F 1 1,5 3 4,5 6 8 10 12 14 16
G 1,5 3 5,5 9 11 16 20 22 25 25
H 2,5 5 9 14 18 26 32 36 40 40

4
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

5 Teknik resimler üzerinde gösterilişler

Çizelge 1 ve Çizelge 2’de (meselâ; EN ISO 13920-B) beIirtiIdiği şekiIde seçilen tolerans sõnõfõ veya
Çizelge 3'de (meselâ, EN ISO 13920-BE) belirtildiği şekilde bir tolerans sõnõfõ ile birlikte bunlarõn
karõşõmõnõn kõsa gösterilişi teknik resim üzerinde uygun alana kaydedilmelidir.

6 Muayene
6.1 Genel
Kullanõlan muayene ve ölçme cihazlarõ, planlanan amaçlar için uygun ve doğru olmalõdõr. Bunlar:
− Dereceli çelik mastarlar,
− Şerit metreler,
− Mastarlar,
− Gönyeler,
− Verniyeli sürmeli kumpaslar(ISO 3599 ve ISO 6906'ya uygun),
− Kadranlõ kumpaslardõr (ISO/DIS 463'e uygun).

AnIaşmayla diğer muayene ve ölçme cihazlarõ da kullanõlabilir.

Ölçme sonuçlarõ, şiddetIi güneş õşõğõ altõndaki büyük konstrüksiyonlar gibi alõşõlmamõş sõcaklõk ve
atmosfer şartlarõnda elde edildiğinde etkilenebilir.

Bir açõnõn gerçek boyutu, uygun ölçme cihazõnõn kaynaklõ yapõya teğet olarak, ancak kaynaktan
etkilenmiş bölgenin uzağõnda uygulanmasõyla belirlenmelidir. Sapma, gerçek ve anma boyutu
arasõndaki farktan türetilmelidir. Açõsal sapma, derece ve dakika veya mm cinsinden ölçülebilir.

6.2 Doğrusallõk
Mastar ve kaynaklõ yapõnõn kenarõ, mastarla gerçek kenar arasõndaki en uzun mesafe en küçük
değerinde olacak şekiIde konumlanmalõdõr. Kenar ile mastar arasõndaki mesafe ölçülmelidir (meselâ,
Şekil 6).

Mastar Kaynaklõ yapõnõn kenarõ

hen çok - hen az ≤ t

Şekil 6 - Doğrusallõk muayenesi

6.3 Düzlemsellik
Kaynaklõ yapõnõn gerçek yüzeyi ile ölçme düzlemi arasõndaki en büyük mesafe en küçük değerinde
olacak şekilde konumlandõrõlmalõdõr. Bu, optik cihazlar, su terazisi, aralõk telleri, taban plâkalarõ, yüzey
pleytleri ve makina yataklarõ vasõtasõyla etkilenebilir.

Gerçek yüzeyle ölçme düzlemi arasõndaki mesafe ölçülmelidir (meselâ, Şekil 7).

5
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 25.160.01 TÜRK STANDARDI TS EN ISO 13920/Nisan 2002

Ölçme düzlemi

hençok - hen az ≤ t

Gerçek yüzey

Şekil 7 - Düzlemsellik muayenesi

6.4 Paralellik
Referans yüzeyi, referans düzlemine paralel olacak şekiIde konumlandõrõlmalõdõr.

Madde 6.3’te belirtilen ölçme cihazlarõ kullanõlarak kaynaklõ yapõdan ayrõ ve referans düzlemine paralel
olarak bir ölçme düzlemi tespit edilmelidir. Gerçek yüzeyle ölçme düzlemi arasõndaki mesafeler
ölçülmelidir (Örnek için Şekil 8).

Ölçme düzlemi

Ölçme düzlemi

Gerçek yüzey hen çok - hen az ≤ t

Referans yüzeyi

Referans düzlemi

Şekil 8 - Paralellik muayenesi

7 Uygunsuzluklar
Bu standarda uymayan bileşenlerin kabul kararõ, planlanan amaca uygunluklarõ esas alõnarak
verilebilir.

6
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
GÖK YAPI SAN. VE TiC. LTD. STi'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 27.04.2015
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.