Farmakologija Lijekovi Opis

Farmakologija
LISTA LIJEKOVA ZA STUDENTE

MEDICINE
s kratkim opisima
uredio: Eugen Divjak
1. KOLINERGIKI SUSTAV: ............................................................................................................... 2

2. ADRENERGIKI SUSTAV: .............................................................................................................. 5
3. LIJEKOVI S UINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE
(5-hidroksitriptamin, purine, peptide i NO) I NJIMA SRODNE LIJEKOVE: .................................... 8
4. LIJEKOVI S UINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU: ............................ 10
5. LIJEKOVI S UINKOM NA SRCE I KRVOILNI SUSTAV: ...................................................... 13
6. LIJEKOVI S UINKOM NA MEHANIZME ZGRUAVANJA KRVI: ........................................ 19
7. DINI SUSTAV: ............................................................................................................................... 23
8. BUBREZI: ......................................................................................................................................... 26
9. PROBAVNI SUSTAV: ..................................................................................................................... 29
10. ENDOKRINA GUTERAA: ........................................................................................................ 32
11. TITNA LIJEZDA: ....................................................................................................................... 34
12. PRETILOST: ................................................................................................................................... 34
13. HIPOFIZA I NADBUBRENA LIJEZDA: ................................................................................. 35
14. SPOLNI HORMONI I LIJEKOVI: ................................................................................................. 37
15. KOST: .............................................................................................................................................. 40
16. NEURODEGENERATIVNE BOLESTI:........................................................................................ 41
17. OPI ANESTETICI: ....................................................................................................................... 42
18. ANKSIOLITICI I HIPNOTICI: ...................................................................................................... 43
19. ANTIPSIHOTICI:............................................................................................................................ 45
20. LIJEKOVI S UINKOM NA AFEKTIVNE POREMEAJE: ...................................................... 46
21. ANTIEPILEPTICI: .......................................................................................................................... 48
22. ANALGETICI: ................................................................................................................................ 49
23. PSIHOMIMETICI I STIMULATORI SREDINJEG IVANOG SUSTAVA: .......................... 51
24. OVISNOST I ZLOUPORABA LIJEKOVA: .................................................................................. 53
25. LOKALNI ANESTETICI I OSTALI LIJEKOVI KOJI UTJEU NA NATRIJSKE
I KALIJSKE KANALE: .................................................................................................................. 54
26. KEMOTERAPIJA KARCINOMA .................................................................................................. 55
27. ANTIBIOTICI: ................................................................................................................................ 57
28. ANTIVIRUSNI LIJEKOVI: ............................................................................................................ 67
29. ANTIFUNGICI: ............................................................................................................................... 69
30. LIJEKOVI PROTIV PROTOZOA: ................................................................................................. 72
31. ANTIHELMINTICI ......................................................................................................................... 77
32. INDIVIDUALNA VARIJABILNOST LIJEKOVA........................................................................ 78
33. INTERAKCIJE ................................................................................................................................ 79
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
UT
TU
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
UT
TU
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
UT
TU
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
TU
UT
UT
TU
TU
UT
Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

www.perpetuum-lab.com.hr
1. KOLINERGIKI SUSTAV:
AGONISTI
ACETILKOLIN
o nikotinski receptori
kationski kanali
miini
neuronski
o muskarinski receptori
G-proteinski receptori (IP3)
postganglijske parasimpatike sinapse
M1-CNS, exc.; M2-srce, presinap. zavreci, inhib.; M3-lijezde i gl. mi., exc.
neparni inozitol fosfat
parni inhibiraju adenilat ciklazu
djelovanje na muskarinske receptore jae je nego na nikotinske!
o na postsinaptikoj membrani poveava propusnost za katione (Na+, K+, Ca2+)
o depolarizacija: potencijal motorike ploice (EPP) / brzi ekscitacijski postsinaptiki
potencijal (EPSP)
o kvarterna amonijeva skupina
U
PILOKARPIN
o parcijalni agonist muskarinskih receptora s odreenom selektivnou (slabo djeluje na
srce i GI sustav)
o glaukom
BETANEKOL
o postojan na hidrolizu, selektivan za muskarinske receptore (uglavnom M3)
o mjehur, hipotonija GI
B
nikotin
o depolarizacijska blokada pokree akc. potencijal, ali ubrzo dolazi do blokade
(inaktivacija Na+ kanala osjetljivih na napon)
U
muskarin
o otrovanje gljivama
U
UINCI
o KV usporen rad srca, smanjena snaga kontrakcije pretklijetki, vazodilatacija, pad
arterijskog tlaka
o glatki miii (osim ilnih) kontrakcija (peristaltika, bronhi, mjehur)
o egzokrine lijezde znojenje, suzenje, luenje sline i sluzi (disanje!)
o oko kontrakcija m. ciliaris i m. constrictor pupillae (akomodacija oka, oni tlak)
o CNS M1 receptori (drhtavica, tremor, hipotermija, poveana lokomotorna aktivnost,
bolja kognitivna mo)
B
ANTAGONISTI
ATROPIN
o prirodan spoj
o neselektivan muskarinski antagonist
o topljiv u lipidima (dobra GI apsorpcija, prolazi u CNS)
o inhibicija egzokrinog luenja (suha koa i usta)
o umjerena tahikardija (lijeenje sinusne bradikardije)
U

o midrijaza i cikloplegija (zamuen vid)

o u veim dozama inhibira GI peristaltiku
o oputa glatke miie dinog (spreava bronhokonstrikciju pa se daje uz anestezije;
nema uinka kod spazma posredovanog lokalnim imbenicima tipa histamin i
leukotrieni), unog i mokranog sustava (zastoj mokrae)
o CNS ekscitacija: od blagog nemira do hiperaktivnosti i hipertermije
SKOPOLAMIN (hioscin)
o djeluje slino atropinu, ali na CNS ima depresivno djelovanje
o antiemetik kinetoze
Tropikamid
o tercijarni amin
o one kapi midrijaza i cikloplegija (kratkotrajno)
o moe prouzroiti porast onog tlaka
Pirenzipin
o M1 selektivan
o inhibira luenje eluane kiseline (ulkus)
U
Ipratropij
o bronhodilatator (astma, bronhitis)
BOTULINUM-TOKSIN
o ometa oslobaanje ACh progresivna parasimpatika i motorika paraliza
o lokalna primjena za lijeenje gra miia one vjee
trimetafan
o vazodilatacija tijekom operacije
U
ANTIKOLINESTERAZE
NEOSTIGMIN
o srednje dugo djelovanje
o i.v. za ponitavanje ivano-miine blokade
o p.o. za lijeenje miastenije gravis
o visceralne NP
U
EDROFONIJ
o reverzibilno se vee na acetilkolin esterazu
o dijagnoza miastenije gravis
fizostigmin (eserin)
PARATION
o organofosforni spoj, ireverzibilni inhibitor
ekotiofat
sarin
PRALIDOKSIM (reaktivator AChE)
o oksimska skupina privlai fosfatne
UINCI
o autonomne sinapse
pojaano djelovanje ACh (pojaano luenje egzokr. lijezda, pojaana aktivnost
GI trakta, bronhokonstrikcija, bradikardija, hipotenzija, mioza, akomodacija na
blizinu, pad onog tlaka)

velike doze mogu u konanici blokirati autonomne ganglije (insekticidi, otrovi:

teka bradikardija, hipotenzija, dispneja, depolarizacijska neuromuskularna
blokada, smrt)
o neuromuskularni spoj
produljenje EPP-a, trzajna napetost miia
velike doze tetanija i paraliza
o CNS
poetna excitacija, zatim depresija (muskarinski receptori)
uinke suzbija atropin
o neurotoksinost organofosfata
demijelinizacija perif. ivaca
NEUROMUSKULARNI BLOKATORI
TUBOKURARIN
o nedepolarizacijski blokator
o kvarterni spojevi, slaba apsorpcija, brzo izluivanje
o ne prodiru u posteljicu
o djeluje kao kompetitivni antagonist
o stupanj blokade promjenjiv ovisno o fiziol. okolnostima koje inae nemaju velik uinak
na stupanj transmisije
o blokiraju ACh receptore i ionske kanale
o neki blokiraju i presinaptike autoreceptore to inhibira izluivanje ACh
o tetaniko oputanje
o prvo se paraliziraju vanjski oni miii (diplopija) i miii lica i drijela (disfagija)
o zatim slijede udovi i na kraju dini miii
o sporo i dugo djelovanje
o danas se rijetko rabi
o NP: hipotenzija (ganglijska blokada + histamin), bronhospazam
o antidoti: inhibitori kolinesteraze
U
PANKURONIJ
o i.v. primjena u anesteziji za oputanje miia
o metabolizam u jetri ili nepromijenjeno izl. urinom
o tahikardija, ne uzrokuje hipotenziju
vekuronij
U
SUKCINILKOLIN (suksametonij)
o depolarizacijski blokator
o djeluje kao agonist receptora motorike ploe, ali tamo ostaje dovoljno dugo da
depolarizacija uzrokuje gubitak excitabilnosti
o fascikulacije miia prije paralize
o NP: bradikardija (antidot atropin), gubitak K+ iz miia, povien oni tlak, produljena
paraliza (genetske varijacije, inhibitori AchE, bolest jetre), zloudna hipertermija
(mutacija Ca2+ kanala)
P

2. ADRENERGIKI SUSTAV:
receptori
1:
U
o
o
o
o
o
o
fosfolipaza C, IP3, DAG

vazokonstrikcija (posredovana ivcima)
relaksacija glatkih GI miia (osim sfinktera!)
konstrikcija drugih glatkih miia (bronhi, maternica, mjehur, )
luenje l. slinovnica (K+)
hepatina glikogenoliza
o
o
o
o
o
inhibiraju adenilat ciklazu, smanjuju sintezu cAMP-a

presinap. inhibicija otputanja neurotransmitora (neg. povratna sprega za NA i ACh)
agregacija trombocita
vazokonstrikcija (posredovana cirkulirajuim katekolaminima)
inhibicija otputanja inzulina
2:
B
receptori
stimulacija adenilat ciklaze (svi)
1:
o pojaan rad srca
2:
o bronhodilatacija
o vazodilatacija
o relaksacija unutarnjih glatkih miia
o hepatina glikogenoliza
o tremor skeletnih miia
3:
o lipoliza
U
AGONISTI
ADRENALIN
o / agonist
o lui ga sr nadbubrene lijezde
o uporaba:
astma (hitno zbrinjavanje)
anafilaktiki ok
zastoj srca
dodatak lokalnim anesteticima (produuje djelovanje)
NORADRENALIN
o / agonist
o neurotransmitor postganglijskih simpatikih ivaca i u CNS-u
o lui ga i sr nadbubrene lijezde
o nije u klinikoj upotrebi
NP (nor)adrenalina:
hipertenzija, vazokonstrikcija, tahikardija (ili refl. bradikardija), ventrikulske
aritmije
Farmakokoinetika:
slaba apsorpcija p.o., brzo se uklanjanju iz tkiva, metaboliziraju se preko
COMT-a
daju se i.m. ili s.c.
t1/2 u plazmi oko 2 min
U

izoprenalin
o neselektivni sintetski agonist
o NP: tahikardija, aritmije
o u lijeenju astme zamijenio ga je salbutamol
SALBUTAMOL
o 2 agonist
o upotrebljava se kod astme i preuranjenih trudova
o NP: aritmija, tahikardija, tremor, periferna vazodilatacija
o primjena aerosolno ili oralno; izluuje se uglavnom nepromijenjen
B
FENILEFRIN
o 1 agonist
o upotrebljava se za odepljenje nosa
o NP: hipertenzija, refleksna bradikardija
o primjena intranazalno; metabolizira se pomou MAO, kratko poluvrijeme
B
KLONIDIN
o 2 parcijalni agonist
o upotrebljava se kod migrene i hipertenzije
o NP: pospanost, ortostatska hipotenzija, edem i porast teine; po prestanku uzimanja
hipertenzija recidivira
o dobra apsorpcija p.o., izluuje se nepromijenjen ili kao konjugat
DOPAMIN
o metaboliki prekursor noradrenalina i adrenalina
o neurotransmitor/modulator u CNS-u
B
efedrin
o agonist, otputanje NA, slaba stimulacija CNS
o upotrebljava se za odepljenje nosa
o NP: hipertenzija, tahikardija, nesanica (slabije izraene)
o primjena p.o., prodire u CNS, izluivanje mokraom
o kontraindiciran s inhibitorima MAO
U
ANTAGONISTI
PROPRANOLOL
o neselektivan antagonist
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, sranih aritmija, anksioznog tremora,
glaukoma
o NP: bronhokonstrikcija, zatajenje srca, hladni ekstremiteti, umor, depresija,
hipoglikemija
o oralna apsorpcija, izraen metabolizam prvog prolaska, 90% vezan za bjelanevine
U
TIMOLOL
o slian propranololu, rabi se uglavnom u lijeenju glaukoma
ATENOLOL
o 1 antagonist
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, aritmija
o NP: sline propranololu, manji rizik od bronhokonstrikcije
o oralna apsorpcija, metabolizira se u jetri, dulji poluvijek
B

DOKSAZOSIN
o 1 antagonist
o upotrebljava se kod hipertenzije
o NP: hipotenzija, valovi vruine, tahikardija, zaepljen nos, impotencija
o *prazosin, fentolamin
B
LABETALOL
o / antagonist
o upotrebljava se kod hipertenzije u trudnoi
o NP: poloajna hipotenzija, bronhokonstrikcija
o oralna apsorpcija, vee se u jetri
tamsulozin
o 1A antagonist
o donekle uroselektivan, rabi se kod hiperplazije prostate
o NP: izostanak ejakulacije
o primjena p.o.
U
johimbin
o 2 antagonist
o kliniki se ne rabi, smatra se afrodizijakom
o NP: uzbuenje, hipertenzija
o primjena p.o., metabolizira se u jetri
U
LIJEKOVI KOJI UTJEU NA NEURONE (SINTEZA, POHRANA, OSLOBAANJE)

METILDOPA
o lani prekursor
o primjenjuje se kod hipertenzije u trudnoi
o NP: hipotenzija, pospanost, proljev, impotencija, alergijske reakcije
o polako se apsorbira p.o.; izluuje se nepromijenjen ili kao konjugat
U
rezerpin
o prazni zalihe NA inhibicijom unosa NA u mjehurie
o upotreba kod hipertenzije (zastarjela)
o NP: sline kao i metildopa + depresija, Parkinsonova bolest, ginekomastija
o sporo se metabolizira, uinak traje i nakon prestanka uzimanja, izluuje se u mlijeku
gvanetidin
o inhibira otputanje NA, moe trajno otetiti NA neurone
tiramin
o otputanje NA
amfetamin
o oslobaa NA, MAO inhibitor, inhibitor unosa 1, stimulira CNS
imipramin
o blokira unos 1, neka djelovanja poput atropina
karbidopa
o inhibitor DOPA dekarboksilaze
fenelzin

3. LIJEKOVI S UINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE

(5-hidroksitriptamin, purine, peptide i NO) I NJIMA SRODNE LIJEKOVE:
Serotoninski uinci:
poveanje motiliteta GI sustava (izravno na glatke miie i neizravno putem neurona)
kontrakcija ostalih glatkih miia (bronhi, maternica)
kombinacija vazokonstrikcije (izravno i putem simpatikusa) i vazodilatacije (ovisne o
endotelu)
agregacija trombocita
stimulacija perifernih nociceptora
excitacija / inhibicija CNS neurona
(pato)fizioloke uloge:
o periferija peristaltika, povraanje, agregacija trombocita i hemostaza, medijator upale,
senzitizacija nociceptora, kontrola malih krvnih ila
o CNS kontrola apetita, spavanje, raspoloenje, halucinacije, stereotipno ponaanje,
percepcija boli, povraanje
klinika stanja migrena, karcinoidni sindrom, poremeaji raspoloenja, anksioznost
U
5-HT receptori
(svi su vezani za G-proteine, osim 5-HT3 koji je kationski kanal vezan za ligande)
5-HT1
o uglavnom u CNS-u neuronalna inhibicija
o podvrsta D je u nekim krvnim ilama vazokonstrikcija
o djeluju inhibicijom adenilat ciklaze
5-HT2
o u CNS-u i na periferiji (trombociti, krvne ile, autonomni neuroni)
o na neurone i na glatke miie djeluju excitaijski
o na neke ile djeluju vazodilatacijski (NO)
o fosfolipaza C IP3
o LSD je agonist u CNS-u, antagonist na periferiji
U
5-HT3
o nociceptori, enteriki neuroni, CNS
o excitacijski uinak izravno preko ionski kanala
5-HT4
o uglavnom u enterikim neuronima
o excitacijski uinak stimulacijom adenilat ciklaze
LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA 5-HT (serotoninske) RECEPTORE

ONDANSETRON
o antagonist 5-HT3 receptora
o rabi se kao antiemetik, osobito pri jakoj munini i povraanju kod kemoterapije
o mogu imati i anksilitiko djelovanje
U
SUMATRIPTAN
o agonist 5-HT1D receptora
o rabi se u lijeenju akutne migrene
o kontrahira velike arterije, inhibira transmisiju trigeminusa
o NP: koronarna vazokonstrikcija, aritmije
o djeluje odgoeno i kratkotrajno, slaba p.o. apsorpcija, ne prolazi KM barijeru
B

ERGOMETRIN
o antagonist / parcijalni agonist 5-HT1 receptora
o sloeni uinci, prevencija postpartalne hemoragije
B
ergotamin
metizergid
zolmitriptan
metoklopramid
o agonist 5-HT4 receptora
o stimulira motilitet i pranjenje eluca
U

4. LIJEKOVI S UINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU:

Eikozanoidi
misoprostol za prevenciju peptikog ulkusa u pacijenata na NSAID terapiji
U
ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

MONTELUKAST
o antagonist CysLT-receptora
o u lijeenju bronhalne astme (leukotrieni potiu hiperreaktivnost bronha)
zileuton inhibitor 5-lipoksigenaze
U
INHIBITORI CIKLOOKSIGENAZE (NSAID)

Protuupalno djelovanje (PGE2 i prostaciklin smanjena vazodilatacija i edem)
Analgetski uinak (smanjuju osjetljivost nociceptora na bradikinin i 5-HT)
Antipiretski uinak (smanjen prostaglandinski odgovor na IL-1)
NP: dispepsija, reverzibilno zatajenje bubrega i analgetska nefropatija, oteenje jetre i
depresija kot. sri (rijetko), bronhospazam u astmatiara osjetljivih na aspirin
U
ACETILSALICILNA KISELINA
o ireverzibilna inhibicija COX-1 i COX-2
o protuupalno djelovanje, inhibira agregaciju trombocita lijeenje infarkta miokarda
o primjena p.o., brza apsorpcija, veinom se metabolizira u jetri
o manje doze eliminacija kinetikom 1. reda
o velike doze kinetika 0. reda
o daje se kod bolnih glavobolja, dismenoreja, kriobolja i tumora; KV poremeaja, u
prevenciji karcinoma kolona i rektuma, Alzheimerove bolesti
o NP:
terapijske doze minimalno krvarenje u GI sustavu
velike doze vrtoglavica, gluhoa, tinitus, kompenzacijska respiratorna
alkaloza (pojaana oxidatvna fosforilacija!)
toksine doze nekompenzirana respiracijska acidoza (depresija centra za
disanje!) zajedno s metabolikom acidozom
Reyeov sindrom u djece (encefalitis)
kontraindicirana s varfarinom
PARACETAMOL
o izrazito analgetsko i antipiretsko djelovanje
o slab protuupalni uinak
o primjena p.o., metabolizira se u jetri
o NP: rijetke pri terapijskim dozama; u toksinim dozama munina i povraanje,
potencijalno oteenje jetre zbog zasienja enzima za konjugaciju metabolizam
oksidazama toksini imin (inaktivira se glutationom; antidoti su acetilcisetein i.v. ili
metionin p.o.)
IBUPROFEN
o lijek izbora za postizanje kratkotrajne analgezije
o malo nuspojava
INDOMETACIN
o in vitro je snaan inhibitor COX-a
o velika uestalost NP

10
DIKLOFENAK
o umjereno snaan, umjeren rizik od NP
nabumeton predlijek, aktivira se u jetri, manje NP, jai antipiretski uinak

celekoksib novi lijek izrazito male tox. za GI sustav
U
HISTAMIN I ANTIHISTAMINICI
H1 antagonisti:
prometazin fenotiazinski spoj s izrazitim sedativnim uinkom, lokalni anestetik i antiemetik,
izraen muskarinski antagonizam
U
cinarizin djeluje kao muskarinski antagonist, lijeenje kinetoze

U
LORATIDIN
o lijek nove generacije (bez sedativnog uinka)
o lijeenje alergije
LIJEKOVI ZA LIJEENJE ULOGA

ALOPURINOL
o inhibira ksantin oksidazu i sintezu mokrane kiseline
o kompetitivni inhibitor
o prelazi u aloksantin ostvaruje farmakoloko djelovanje
o lijek izbora u kroninom lijeenju
U
kolhicin smanjuje migraciju leukocita u zglobove

U
probenecid i sulfinpirazon poveavaju izluivanje mokrane kiseline

U
OSTALI ANTIREUMATSKI LIJEKOVI (DMARDs)

SULFASALAZIN
o lijek prvog izbora, uzrokuje remisiju RA
o upotrebljava se i za lijeenje kroninih upalnih bolesti crijeva
o uklanja toksine kisikove radikale nastale u neutrofilima
o slaba apsorpcija p.o.
o NP: poremeaji u GI sustavu, nelagoda i glavobolja; mogu se javiti kone reakcije i
neutropenija, poremeaji krvne slike i anafilaktika reakcija, ponekad ometa apsorpciju
folne kiseline, rijetko oligospermija
U
SOLI
o
o
o
o
PENICILAMIN
o dimetilcistein
o smatra se da smanjuje stvaranje IL-1 te da djeluje na sintezu i sazrijevanje kolagena
o visoko reaktivan, moe kelirati metal
o primjena p.o., izluuje se urinom
o NP: anoreksija, munina, povraanje, poremeaj okusa, proteinurija, osipi, stomatitis,
trombocitopenija; ponekad iznenadni poremeaji kotane sri ili imunosnog sustava
ZLATA
mehanizam je nejasan, neki inhibiraju indukciju IL-1 i TNF-
nagomilavaju se u tkivima
izluivanje bubrezima i GI sustavom
NP: koni osipi, stomatitis, proteinurija, poremeaji krvne slike, encefalopatija, perif.
neuropatija, hepatitis

11
INFLIKSIMAB
o anticitokinski lijek
o monoklonalno protutijelo protiv TNF-
IMUNOSUPRESIVNI LIJEKOVI
CIKLOSPORIN
o cikliki peptid od 11 aminokiselina
o receptor: ciklofilin
o smanjuje proliferaciju T-stanica (inhibira oslobaanje IL-2 i ekspresiju IL-2 receptora)
o smanjuje indukciju i proliferaciju CD8 limfocita T
o smanjuje funkciju efektornih T-stanica
o smanjuje odgovor B-stanica ovisnih o T-stanicama
o daje se p.o. ili i.v.
o metabolizira se u jetri, izluuje se uglavnom preko ui
o NP: nefrotox., hepatotox., hipertenzija, nakupljanje u tkivima
U
TAKROLIMUS
o makrolidni antibiotik
o receptor FKBP
o djeluje slino kao ciklosporin, ali snanije
o inhibira kalcineurin
o daje se p.o. ili i.v., metabolizira se u jetri
o NP: jae toksian, manja dlakavost
AZATIOPRIN
o citotox., interferira sa sintezom purina
o inhibira sintezu DNA inhibira proliferaciju stanica
o NP: depresija kot. sri
MIKOFENOLAT MOFETIL
o selektivno smanjuje proliferaciju T i B limfocita
o daje se p.o., metabolizira u jetri, izluuje bubrezima
metotreksat
o antagonist folne kiseline
U
PREDNIZOLON
o glukokortikoid, protuupalno i imunosupresivno djelovanje
monoklonalna protutijela: baziliksimab

U
OSTALI MEDIJATORI
CITOKINI (interleukini, interferoni, kemokini)
o autokrino i parakrino djelovanje
o vezanje na receptore visokog afiniteta
o veinom djeluju na kinazne receptore fosforilacija
o kaskade, sinergistike i antagonistike interakcije, signalizacija
o induktorni citokini
o efektorni citokini (proupalni i protuupalni)
U

12
5. LIJEKOVI S UINKOM NA SRCE I KRVOILNI SUSTAV:

ANTIARITMICI (PO VAUGHAN WILLIAMS KLASIFIKACIJI)
1. skupina
LIDOKAIN
o blokator Na kanala u tahikardijama, bez utjecaja na srce s normalnom frekvencijom
o vee se i disocira brzo, selektivno za refraktorne kanale (podruja ishemije)
o rabi se za lijeenje i prevenciju ventr. tahikardije i fibrilacije tijekom i neposredno
nakon infarkta miokarda
o primjenjuje se i.v. jer ima vrlo visok metabolizma prvog prolaska
o NP: pospanost, dezorijentiranost i konvulzije (uinci na CNS)
U
dizopiramid antiaritmijski, antimuskarinski i neg. inotropni uinci

flekainid prijei izbijanje ventr. ektopinih otkucaja, protiv paroksizmalne atrijske fibrilacije
U
2. skupina
ATENOLOL
o 1 antagonist produuje refrakternost AV-vora
o upotrebljava se kod angine, hipertenzije, aritmija
o NP: manji rizik od bronhokonstrikcije, umor, smanjeni inotropni uinak
B
metoprolol
3. skupina
AMIODARON
o blokator K kanala produuje refrakternost
o visoka uinkovitost u supresiji aritmija
o vee se u tkivima, dugotrajna eliminacija, odgoeno djelovanje
o daje se centralno i.v.
o NP: fotosenzitivnost, osipi, cijanotino bojenje koe, tiroidni poremeaji, depoziti u
ronici, GI i neuro. poremeaji
o torsades de pointes
4. skupina
VERAPAMIL
o blokator Ca2+ kanala
o usporavaju provoenje kroz SA i AV vorove
o skrauju plato i smanjuju snagu kontrakcije
o daje se p.o. (i.v. pripravci su opasni)
o dosta izraen metabolizam prvog prolaska
o istiskuje digoksin s veznih mjesta u tkivima i smanjuje njegovo izluivanje bubrezima
o opasan kod ventr. aritmija i Wolff-Parkinson-Whiteovog sindroma
P
Neklasificirani
ADENOZIN
o receptori za adenozin povezani su s K+ kanalima aktiviranim ACh
o hiperpolarizira provodno tkivo srca i usporava spontanu depolarizaciju
o primjena i.v. za perzistentnu SVT
o unosi se u eritrocite
o NP: kratkotrajna bol u grudima, nedostatak zraka, vrtoglavica i munina
P

13
DIGOKSIN
o kardioaktivni glikozid iz digitalisa
o usporava frekvenciju srca i brzinu provoenja
o poveava snagu kontrakcije
o remeti ritam (AV blok, ektopini predvodnici)
o poveava vagusnu aktivnost i inhibira Na+/K+ crpku (Ca2+ ostaje u stanicama)
P
Vie skupina
metoprolol
SOTALOL
o neselektivni antagonist
o odgaa spori izlazak K+
o znaajno prolongira akc. potencijal u srcu
U
ANTIANGINOZNI LIJEKOVI
Nitrati
snani vazodilatatori
smanjuju optereenje srca djelujui na vene i na refleksiju arterijskog pulsnog vala
dilatacijom poveavaju koronarni protok
luzitropni uinak
nitrati NO cGMP protein kinaza G kontraktilni proteini (miozin) i Ca2+
experimentalno se moe razviti tolerancija
NP: glavobolja, ortostatska hipotenzija, methemoglobinemija
GLICERIL TRINITRAT
o visok metabolizam prvog prolaska
o daje se sublingvalno ili transdermalno
o lijeenje stabilne angine, nestabilna angina (i.v.), akutno zatajenje srca (i.v.)
IZOSORBID MONONITRAT
o daje se p.o.
o due djelovanje
o daje se u profilaksi stabilne angine i kod kroninog zatajenja srca
U
Beta blokatori
daju se u profilaksi jer smanjuju potronju O2 u srcu
ne daju se u nestabilnoj angini
ATENOLOL
metoprolol
B
Kalcijski antagonisti
blokiraju ulazak Ca2+ u stanicu, ali ne i njegovo djelovanje
dihidrodipini pogoduju statusu neotvaranja
pokazuju vei afinitet za glatke miie nego za srce
vazodilatiraju otpornike i koronarne ile
primjena p.o.
upotreba kod hipertenzije i angine
NP: glavobolja, rumenilo lica, edem glenjeva
AMLODIPIN
NIFEDIPIN
diltiazem po djelovanju je izmeu verapamila i dihirdrodipina
U

14
VASKULARNI SUSTAV
Endotelni medijatori
PGI2 (PROSTACIKLIN)
o relaksira glatki mii
o inhibira otputanje NA
o aktivira adenilat ciklazu
o smanjuje agregaciju trombocita
NO
o aktivira gvanilat ciklazu
o vazodilatator
o inhibira proliferaciju glatkih miia
o smanjuje agregaciju trombocita i migraciju monocita
U
ENDOTELIN
o vazokonstriktor
o poticaj za sintezu su aktivacija trombocita, endotoksin, trombin, citokini, faktori rasta,
ADH, angiotenzin II, adrenalin, inzulin, hipoksija i blagi shear stress
o inhibitori su NO, natriuretski peptid, PGE2, PGI2, heparin, snaan shear stress
o receptori djeluju preko tirozin kinaza, fosfolipaza, IP3, Ca2+
o uinci su krvni tlak, vazospazam, proliferacija glatkog miia i aktivacija
hipotalamiko-hipofizne osi
B
EDHF
o endotel-ovisna dilatacija
o vaan u manjim arterijama
RENIN ANGIOTENZIN SUSTAV

ACE-inhibitori
KAPTOPRIL
o sadri sulfhidrilnu skupinu koja vee cinkov atom konvertaze
o inhibira pretvorbu angiotenzina I u angiotenzin II
o uzrokuje blag pad tlaka u zdravih ljudi, a jak pad tlaka u osoba s hipertenzijom
o djeluje na kapacitetne i otpornike ile pa smanjuje optereenje srca
o ne utjee na sranu kontrakciju
o selektivnost za odjeljke osjetljive na angiotenzin (bubrezi, srce, mozak)
o daju se p.o.
o NP: hipotenzija, suhi kaalj (nakupljanje bradikinina), osip, poremeaj okusa,
neutropenija, proteinurija
o primjena u hipertenziji, zatajenju srca, nakon infarkta miokarda, kod visokog rizika za
ishemijske bolesti srca, dijabetike nefropatije i progresivne renalne insuficijencije
ENALAPRIL
ramipril
lizinopril
trandolapril
kombinacije
enalapril + hidroklorotiazid, ramipril + hidroklorotiazid
U
Antagonisti angiotenzinskih receptora

LOSARTAN
o antagonist AT1-receptora
o onemoguuje alternativni put konvertiranja AT I u AT II preko kimaze

15
o ne uzrokuje suhi kaalj

o jo se istrauje
valsartan
U
KALCIJSKI ANTAGONISTI
- prijee ulazak Ca2+ u stanicu, ali ne i njegove unutarstanine uinke
- uinkovitiji su u stanicama u kojima su Ca-kanali najaktivniji
- terapijski su vani spojevi koji djeluju na L-tip kanala (fenilkilamini, dihidropiridini i
benzotiazepini)
- mogu uzrokovati AV blok i usporavanje srca, imaju negativan inotropni uinak pa su veinom
kontraindicirani u bolesnika sa sranim zatajenjem
AMLODIPIN ne pogorava mortalitet kod bolesnika s tekim zatajenjem srca
NIFEDIPIN
VERAPAMIL
DILTIAZEM slian je verapamilu, ali ima snaniji uinak na relaksaciju glatkih miia i
manje izaziva bradikardiju
U
AKTIVATORI KALIJSKIH KANALA

MINOKSIDIL
o oputa gl. mii poveanjem membranske propusnosti za K+
o hiperpolarizacija i iskljuenje Ca2+ kanala
o antagonist ATP-a za K+ kanale visoke vodljivosti (otvara ih)
o dugo djelovanje
o NP: hirzutizam, retencija H2O i soli, tahikardija (daje se uz diuretike i -blokatore)
kromakalim noviji lijek
U
ALFA-1 BLOKATORI
DOKSAZOSIN
o lijek duljeg djelovanja
o dobro se podnosi
o smanjuje omjer LDL spram HDL
prazosin, terazosin
U
OSTALI VAZODILATATORI
hidralazin interferira s djelovanjem IP3 na oslobaanje Ca2+ iz sarkoplazmatskog retikuluma
NITROPRUSID
o snaan vazodilatator
o uinci ogranieni na vaskularni sustav
o reagira sa sulfhidrilnim skupinama u tijelu oslobaajui NO
o djeluje podjednako na arterijski i venski gl. mii
o u otopini, na svjetlu hidrolizira u cijanid (i.v. otopinu svjee pripremiti!)
o koristan samo za kratkotrajna lijeenja
inhibitori fosfodiesteraze
o teofilin metilksantin i papaverin neselektivni inhibitori
o milrinon selektivni inhibitor (poveavaju citoplazmatski cAMP)
o SILDENAFIL
koi razgradnju cGMP-a potencira djelovanje NO
mogua upotreba kod plune hipertenzije
U

16
OSTALI ANTIHIPERTENZIVI
MOKSONIDIN
o antihipertenziv s centralnim djelovanjem
o agonist imidazolskih I1 receptora
o manje izaziva pospanost
fenoldopam selektivni agonist dopaminskih D1 receptora
omapatrilat ACEI + inhibicija neutralne endopeptidaze; uzrokuje angioedem
metildopa
U
HIPOLIPEMICI
Statini
specifini, reverzibilni kompetitivni inhibitori HMG-CoA reduktaze
smanjuju sintezu kolesterola u jetri povean broj LDL receptora poveano odstranjivanje
LDL-a
smanjuju LDL i trigliceride u plazmi, poveavaju HDL
ostali uinci:
o bolja endotelna funkcija
o smanjenje vaskularne upale
o smanjena sklonost agregacije trombocita
o poveana neovaskularizacija isheminog tkiva
o povean broj zametnih stanica endotela
o stabilizacija ateroma
o antitrombotsko djelovanje
o pojaana fibrinoliza
o apoptoza osteoklasta, pojaana aktivnost osteoblasta
o inhibicija migracije spolnih stanica tijekom razvoja
o imunosupresija
daju se p.o. prije spavanja
dobra apsorpcija, izdvajaju se u jetri
dobro se podnose NP: GI poremeaji, porast jetrenih proba, nesanica, osip
SIMVASTATIN
atorvastatin dugotrajniji uinak; smanjuje serumski kolesterol u pacijenata s HFH
pravastatin
U
Fibrati
znatno smanjuju cirkulirajui VLDL, blago smanjuju LDL i poveavaju HDL
agonisti specifinih receptora aktiviranih peroksisomnim proliferatom
stimuliraju -oksidaciju masnih kiselina i lipoprotein lipazu
smanjuju stvaranje VLDL-a u jetri i poveavaju unos LDL-a u jetru
ostali uinci su smanjenje fibrinogena u plazmi, poboljana tolerancija glukoze te inhibicija
upale gl. miia ilja
NP: miozitis, mioglobinurija, zatajenje bubrega
izbjegavati kod bolesnika s oteenjem bubrega i alkoholiara
GEMFIBROZIL
bezafibrat
U

17
Adsorbensi unih kiselina

smole, kationski izmjenjivai
veu une kiseline u crijevu i prijee njihovo enterohep. kruenje
to dovodi do poveanog stvaranja LDL receptora i smanjenja LDL-a u plazmi
NP: mala sistemska toksinost, GI munina, nadutost, opstipacija ili dijareja, poremeena
apsorpcija vitamina topljivih u mastima i lijekova poput klortiazida, varfarina i digoksina
KOLESTIRAMIN
kolestipol
U
Ostali
acipimoks derivat nikotinske kiseline
U

18
6. LIJEKOVI S UINKOM NA MEHANIZME ZGRUAVANJA KRVI:

ORALNI ANTIKOAGULANSI I ANTAGONISTI
VITAMIN K
o topljiv u mastima
o prirodno se nalazi u biljkama
o neophodan je za sintezu faktora zgruavanja
o karboksilaza + vitamin K -karboksilacija glutamatnih ostataka peptidnog lanca
(vano za interakcije meu faktorima)
o daje se p.o. ili i.v.
o primijenjen p.o. treba une soli za apsorpciju
o sintetski preparat je topljiv u vodi i ne treba une soli, ali sporije djeluje
o metaboliti se izluuju urinom i ui
o upotrebljava se u lijeenju i/ili prevenciji krvarenja, te kod malapsorpcije vitamina K
U
VARFARIN
o djeluje samo in vivo
o interferira s posttranslacijskom -karboksilacijom glutamatnih ostataka i faktorima II,
VII, IX i X
o inhibiraju enzimsku redukciju vitamina K u njegov aktivni oblik hidrokinon
o kompetitivna inhibicija
o daje se p.o., brza i potpuna apsorpcija
o izrazito se vee za proteine plazme
o metabolizira se pomou sustava P450
o prolazi placentu, teratogen u prvim mjesecima, kasnije moe uzrokovati intracran.
krvarenje tijekom poroda
o uinak se prati mjerenjem PT-a
o imbenici koji potenciraju uinke
bolesti jetre (smanjena sinteza faktora zgruavanja)
agensi koji inhibiraju metabolizam lijekova u jetri (cimetidin, imipramin,
kotrimoksazol, kloramfenikol, ciprofloksacin, metronidazol, amiodaron)
lijekovi koji inhibiraju aktivnost trombocita (NSAIDs, moksalaktam,
karbenicilin)
lijekovi koji istiskuju varfarin s proteina plazme (neki NSAIDs i kloralhidrat)
lijekovi koji inhibiraju redukciju vitamina K (cefalosporini)
lijekovi koji umanjuju dostupnost vitamina K (antibiotici irokog spektra, neki
sulfonamidi)
o imbenici koji umanjuju uinke
stanja s poveanim brojem faktora koagulacije (trudnoa, hipotiroidizam)
vitamin K
lijekovi koji induciraju cP450 (rifampicin, karbamazepin, barbiturati,
grizeofulvin)
lijekovi koji smanjuju apsorpciju (kolestiramin)
o NP: krvarenje, hepatotoksinost, inhibicija biosinteze proteina C nekroza mekih
tkiva
o rabi se za dugotrajnu terapiju
fenindion alternativni lijek kod bolesnika s idiosinkrazijskim reakcijama na varfarin
U

19
HEPARIN I ANTAGONISTI
HEPARIN
o porodica sulfatiranih glukozaminoglikana
o nalazi se u granulama mastocita
o inhibira koagulaciju in vivo i in vitro, aktivira antitrombin III
o vee se za antitrombin III i pojaava mu djelovanje na trombin i faktor X
o ne apsorbira se iz crijeva i.v. ili s.c. primjena
o nakon i.v. primjene djeluje odmah, nakon s.c. s odgodom od 1h
o NP:
hemoragija (prekid th., protamin sulfat)
tromboza paradoksalno udruena s trombocitopenijom, uzrok su IgM ili IgG
protutijela koja se veu na kompleks heparina i trombocitnog faktora 4 te
aktiviraju trombocite
osteoporoza pri dugotrajnom lijeenju
hipoaldosteronizam
reakcije preosjetljivosti
U
HEPARIN NISKE MOLEKULSKE MASE (LMWHs)

o heparinski fragmenti
o pojaavaju djelovanje antitrombina III na faktor Xa, ali ne i na trombin
o primjenjuju se s.c.
o ne prolongiraju APTT
o izluuju se bubrezima
o NP: slino kao heparin, manja ansa za trombocitopeniju i trombozu
PROTAMIN
o antagonist, bazian protein koji stvara inaktivni kompleks s heparinom; primjenjuje se
i.v.
hirudin izravni inhibitor trombina, pijavice

U
ANTITROMBOCITNI LIJEKOVI
o mijenja ravnoteu TXA2 / PGI2
o ireverzibilno acetilira serinske ostatke na konstitutivnoj COX-1
o sinteza TXA2 u trombocitima, sinteza PGI2 u endotelu
o endotel moe sintetizirati novi enzim, a trombociti ne mogu
o trombociti u krvi su prvi na udaru, manje lijeka doe do endotela
o uinak traje 7-10 dana, dok se ne obnovi zahvaena populacija trombocita
U
DIPIRIDAMOL
o inhibitor fosfodiesteraze
o smanjuju rizik od CVI i smrti u bolesnika s prethodnim TIA ili ishemijskim CVI
o aditivni uinak s aspirinom
KLOPIDOGREL
o inhibira agregaciju ovisnu o ADP-u
o djeluje preko aktivnog metabolita
o uinkovit u smanjenju posljedica ishemijskog CVI i infarkta miokarda
o mogunost aditivnog uinka s aspirinom
o NP: osip, proljev

20
tiklopidin slian klopidrogrelu

sulfinpirazon slian aspirinu, ali djeluje reverzibilno
abciksimab, eptifibatid antagonisti GPIIb/IIIa receptora, mogue da djeluju na sve putove
aktivacije trombocita
epoprostenol (PGI2) parenteralno za prevenciju tromboze
U
FIBRINOLITICI i ANTAGONISTI
STREPTOKINAZA
o aktivira plazminogen
o primijenjen i.v. smanjuje mortalitet pri akutnom infarktu miokarda
o aditivni uinak s aspirinom
o nakon 4 dana javljaju se antistreptokokna protutijela mora proi barem godinu dana
prije ponovne primjene
U
ALTEPLAZA
o rekombinantni tkivni aktivator plazminogena
o aktivnost na plazminogenu koji je vezan za fibrin selektivno djelovanje na tromb
o nema antigena svojstva
o kratki poluvijek daje se kao i.v. infuzija
reteplaza slina alteplazi, dulji poluvijek bolus doze
U
TRANEKSAMSKA KISELINA
o lijeenje krvarenja uzrokovanog fibrinolitikim lijekovima
o inhibira aktivaciju plazminogena
o primjena p.o. ili i.v.
ANEMIJE
FERO-SULFAT
o Fe2+ (fero) preparat eljeza za apsorpciju u GI sustavu
o aktivni transport u stanice jejunuma i prox. ileuma prenosi se plazmom (transferin)
ili se pohranjuje kao feritin u jejunalnim stanicama i drugim tkivima
o NP: GI smetnje, u toksinim dozama nekrotizirajui gastritis s povraanjem,
krvarenjem i proljevom, cirkulatorni kolaps
U
DESFERIOKSAMIN
o kelator Fe
o ne apsorbira se iz GI, ali se daje p.o. za vezanje Fe u crijevnom lumenu
o kod kroninog i akutnog trovanja Fe
VITAMIN B12
o kompleksan kobalaminski spoj
o medicinski preparat je hidroksikobalamin
o apsorbira se aktivnim prijenosom (potreban intrinzini faktor iz parijetalnih stanica
eluca)
o uglavnom se pohranjuje u jetri, u tijelu je ukupna koliina oko 4 mg
o djelovanje:
pretvorba metil-FH4 u FH4 (kofaktor u sintezi purina i pirimidina)
izomerizacija metilmalonil-CoA u sukcinil-CoA (glukoneogeneza i Krebsov
ciklus)
o manjak uslijed malapsorpcije (perniciozna anemija), moe doi i do neurolokih
poremeaja (poremeena sinteza masnih kiselina u neuralnom tkivu)
o primjena i.m.
B

21
FOLNA KISELINA
o sastav: pteridinski prsten + p-aminobenzoina kis. + glutaminska kis.
o izvori: jetra i zeleno povre
o aktivno se apsorbiraju (u inaktivnom obliku metil-FH4)
o aktivacija pretvorbom u FH4 pomou vitamina B12
o dihidrofolat reduktaza odrava oblik FH4 pogodan za poliglutamaciju
o folat poliglutamat je kofaktor u sintezi purina i pirimidina (posebno timidina)
o rabi se u lijeenju megaloblastine anemije, kao antidot pri trovanju metotreksatom, te
u profilaksi
o NP: samo pri istovremenom manjku B12 neuroloka oteenja
B
ERITROPOETIN
o stvara se u juxtatubularnim stanicama bubrega i u makrofagima
o stimulira eritroidno usmjerene matine stanice na stvaranje eritrocita
o kliniki se rabe rekombinantni oblici (epoetin i )
o primjenjuju se i.v., s.c. ili i.p.
o NP: simptomi nalik gripi, hipertenzija, encefalopatija s glavoboljom, dezorijentiranost,
konvulzije, manjak Fe, porast hematokrita i tromboza
U
Mijeloidni faktori rasta

o FILGRASTIM i lenograstim (G-CSF) djeluju prvenstveno na stvaranje neutrofila
o molgrasmostin (GM-CSF) stimulira stvaranje i opstanak postojeih neutrofila,
monocita i eozinofila, u nekim uvjetima megakariocita i eritrocita
o trombopoetin
U

22
7. DINI SUSTAV:
2 AGONISTI
U
UB
UB
Djelovanje
dilatiraju bronhe
inhibiraju otputanje medijatora upale iz mastocita i TNF- iz monocita
mogu poveati klirens sluzi djelovanjem na cilije
obino se daju inhalacijski, mogu se dati i p.o. ili inj.
NP: posljedica sistemske apsorpcije tremor, razvoj tolerancije
SALBUTAMOL (ALBUTEROL)
o lijek kratkog djelovanja
o daje se inhalacijom
o max djelovanje unutar 30 min, traje 4-6 h
o moe se uzimati po potrebi
SALMTEROL
o lijek dugog djelovanja
o daje se 2x dnevno inhalacijom, uinak traje oko 12 h
formoterol i fenoterol lijekovi dugog djelovanja poput salmterola
METILKSANTINI
Djelovanje
bronhodilatatori
stimuliraju CNS (budnost, tremor, nervoza, utjeu na spavanje, stimuliraju disanje)
stimuliraju srce (pozitivno kronotropno i pozitivno inotropno)
vazodilatacija velikog broja krvnih ila, ali mogu izazvati konstrikciju nekih ila (npr.
cerebralnih)
imaju slab diuretski uinak
Mehanizam
djeluju vjerojatno inhibicijom fosfodiesteraze s posljedinim povienjem razine cAMP-a ili
cGMP-a
kompetitivni antagonisti adenozinu
Farmakokinetika
nije mogua inhalacija daju se p.o. retard pripravci ili i.v.
dobra apsorpcija, metabolizam u jetri
TEOFILIN
o moe inhibirati i neke aspekte kasne faze astme
o nije dokazano da spreava bronhalnu hiperreaktivnost
o manje uinkovit u odnosu na 2 agoniste
o vrlo uska th. irina (th. 30-100 mol/l, NP pri 110 mol/l)
o daje se i.v. sporom infuzijom u asmatskom statusu
o NP: GI simptomi, nervoza, tremor; KV i CNS uinci (aritmija i konvulzije)
o interakcije (cP450):
djelovanje potenciraju oralni kontraceptivi, eritromicin, ciprofloksacin,
blokatori Ca2+ kanala, flukonazol i cimetidin (ali ne i ranitidin)
djelovanje umanjuju rifampicin, fenobarbital, fenitoin i karbamazepin
B

23
AMINOFILIN
INHALACIJSKI MUSKARINSKI ANTAGONISTI

IPRATROPIJ
o antagonizira konstrikciju bronha uzrokovanu parasimpatikom stimulacijom
o neselektivan muskarinski blokator (vjerojatno poveava otputanje ACh djelovanjem
na M2-autoreceptore, ali blokira uinak na M3)
o nije jako uinkovit protiv alergena, ali inhibira luenje sluzi
o ne utjee na kasnu fazu
o daje se u obliku inhalacija djelovanje ogranieno na bronhe
o siguran i dobro podnoljiv
B
INHALACIJSKI GLUKOKORTIKOIDI
smanjuju upalnu komponentu u kroninoj astmi
uinkoviti u asmatskom statusu
ne djeluju u lijeenju neposrednog odgovora na nadraajne tvari
smanjuju stvaranje citokina (poglavito onih koje produciraju TH2 limfociti)
smanjuju aktivaciju eozinofila i ostalih upalnih stanica
smanjuju stvaranje prostaglandina
smanjuju stvaranje PAF, LTC4 i LTD4
daju se inhalacijski
pun uinak postiu kroz nekoliko dana
NP: rijetki; orofaringealna kandidijaza i disfonija, supresija nadbubrene lijezde
BEKLOMETAZON
FLUTIKAZON
budesonid
B
ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

MONTELUKAST i zafirlukast
o spreavaju astmu uzrokovanu aspirinom i naporom
o smanjuju rane i kasne odgovore na alergene
o smanjuju broj eozinofila u sputumu
o sinergizam s 2 agonistima
o daju se p.o. kao dodatci u th. blagih do umjereno tekih oblika astme
o NP: rijetke, uglavnom glavobolja i GI poremeaji
B
OSTALI INHALACIJSKI LIJEKOVI ZA PROFILAKSU ASTME

KROMOGLIKAT
o moe prevenirati obje faze astme i smanjiti bronhalnu hiperreaktivnost
o djeca reagiraju bolje od odraslih
o mehanizam nejasan
o suzbija oslobaanje neuropeptida, antagonist je tahikina, inhibira oslobaanje citokina i
smanjuje interakciju PAF s trombocitima i eozinofilima
o daje se inhalacijski
o lui se 50% ui 50% urinom
o NP: rijetke, nadraaj gornjih dinih putova
ANTITUSICI
KODEIN
o opijat
o supresor kalja, smanjuje sekreciju u bronhima, inhibira cilijarnu aktivnost
o NP: konstipacija
24
dekstrometorfan sintetski narkotiki analgetik

folkodin neanalgetski opijat
Fiksne kombinacije beta-2 agonista i inhalacijskih glukokortikoida

SALMETEROL + FLUTIKAZON, FORMOTEROL + BUDESONID

25
8. BUBREZI:
TIAZIDSKI i NJIMA SLINI DIURETICI
djeluju u distalnom tubulu
srednje jako diuretsko djelovanje
veu se na mjesto klora na elektroneutralnom Na+/Cl- prijenosniku i inhibiraju ga
nemaju uinaka u debelom segmentu uzlaznog kraka
daju se p.o., dobro se apsorbiraju iz GI sustava
izluuju se urinom (tubularna sekrecija)
HIDROKLOROTIAZID i bendroflumetiazid
o tiazidi kratkog djelovanja
KLORTALIDON
o slian tiazidima, ima dui uinak
NP:
o znatan gubitak K+
o smanjeno izluivanje Na+ i mokrane kiseline
o poveano izluivanje Mg2+
o hipokloremina alkaloza!
o vazodilatacija
o hiperglikemija
rabe se kod hipertenzije, srednje izraenog zatajenja srca, tekih edema, opetovanog stvaranja
kamenaca u idiopatskoj hiperkalciuriji i nefrogenog diabetesa insipidusa (paradoksalno
smanjuju volumen mokrae!)
mogu smanjiti gubitak kotanog tkiva u menopauzi
indapamid slabiji uinak na K+, mokranu kiselinu i glukozu
P
DIURETICI HENLEOVE PETLJE

djeluju u debelom segmentu uzlaznog dijela
najmoniji diuretici (izluuju 15-25% filtriranog Na+)
blokiraju Na+/K+/2Cl- suprijenosnik djelujui na mjesto vezanja klora
u distalne dijelove nefrona dolazi vie soli, pa se smanjuje reasorpcija H2O
dovode do vazodilatacije
dobro se apsorbiraju p.o., mogu se davati i injekcijama
jako se veu na proteine plazme
lue se urinom (sekrecija u prox. tubulu) ili se metaboliziraju u jetri
NP:
o poveavaju gubitak H+ i K+ metabolika alkaloza
o pojaano izluivanje Na+, Ca2+ i Mg2+ te smanjeno izluivanje mokrane kiseline
o hipovolemija i hipotenzija s kolapsom u starijih
o alergije, munina, rijetko gluhoa
primjena uz smanjeni unos soli i uz druge diuretike (koji tede K+)
o akutni edem plua
o kronino zatajenje srca
o ciroza jetre s ascitesom
o nefrotski sindrom
o zatajenje bubrega
o hipertenzija
o hiperkalcemija
FUROSEMID
o jetra: konjugacija s glukuronskom kiselinom
bumetanid i torasemid
P

26
o jetra: cP450
o torasemid ima due djelovanje
DIURETICI KOJI UVAJU KALIJ
SPIRONOLAKTON
o djeluje u distalnom tubulu
o ogranien diuretski uinak
o antagonist aldosterona kompleks s receptorom se ne vee za DNA
o nema zadravanja Na+ uz izluivanje K+
o smanjuje izluivanje H+ i mokrane kiseline
o dobro se apsorbira p.o.
o aktivni metabolit kanrenon
o sporo djelovanje
o NP: hiperkalijemija, metabolika acidoza, ginekomastija, menstrualni poremeaji,
atrofija testisa, ulkus eluca
o primjena uz druge diuretike, kod zatajenja srca, Connovog sindroma i sekundarnog
hiperaldosteronizma
P
AMILORID
o djeluje na sabirne tubule i sabirne kanalie
o ogranieno diuretsko djelovanje
o blokira luminalne Na+ kanale blokira reapsorpciju Na+ i smanjuje izluivanje K+
o srednje jak urikozurik
o slabo se apsorbira i ima spor poetak djelovanja
o veim dijelom se nepromijenjen lui urinom
o NP: hiperkalijemija, metabolika acidoza
triamteren
o dobro se apsorbira p.o.
o djelomice se metabolizira u jetri, a dijelom se izluuje nepromijenjen urinom
P
OSMOTSKI DIURETICI
MANITOL
o farmakoloki inertan
o filtrira se u glomerulu, nepotpuno se ili uope ne reapsorbira
o osmotskim djelovanjem smanjuju pasivnu reapsorpciju H2O
o dodatno smanjuju reapsorpciju Na+
o poveavaju diurezu vode uz vrlo malo poveanje izluivanja Na+
o primjena pri akutnom porastu intracran. i intraocul. tlaka, te u prevenciji zatajenja
bubrega
o daju se obino i.v.
o NP: prolazni porast volumena extracell. tekuine i hiponatrijemija, glavobolja,
munina, povraanje
B
INHIBITORI KARBOANHIDRAZE
ACETAZOLAMID
o djeluje u prox. tubulu
o dovode do poveanog izluivanja HCO3- uz Na+, K+ i H2O
o alkalni urin srednje izraena metabolika acidoza
o danas se primjenjuju u lijeenju glaukoma i epilepsije
P

27
OSTALO
sabirni tubul i sabirni kanal
ANITIDIURETSKI HORMON
o stranji reanj hipofize
o V2 receptori porast broja aquaporina
o poveava permeabilnost ovog dijela nefrona za H2O
o omoguuje pasivnu reapsorpciju H2O
o inhibitori: Li-karbonat, demeklociklin, kolhicin, alkaloidi Vincea rosea
B
ALDOSTERON
o poboljava reapsorpciju Na+ i potie izluivanje K+
o stimulira Na+/K+ izmjenjiva
o potie sintezu aktivatora Na+ kanala na apikalnoj membrani
o poveava broj Na+ crpki na bazolateralnoj membrani
o kontrola: JG-aparat, sustav renin-angiotenzin
o antagonist: spironolakton
P

28
9. PROBAVNI SUSTAV:
ANTAGONISTI H2 RECEPTORA
kompetitivno inhibiraju uinke histamina
inhibiraju luenje eluane kiseline izazvano histaminom, gastrinom i ACh-om
sa smanjenjem luenja eluane kiseline smanjuje se i luenje pepsina
ubrzano je cijeljenje duodenalnih ulkusa
daju se kod ulkusa i refluksnog ezofagitisa
primjena p.o., dobra apsorpcija
NP: rijetko dijareja, vrtoglavice, bol u miiima, svrbe, hipergastrinemija
FAMOTIDIN
o noviji lijek
RANITIDIN
o postoji kao i.m. i i.v. pripravak
cimetidin moe izazvati ginekomastiju i smanjenje seks. funkcije, inhibira cP450
B
INHIBITORI PROTONSKE PUMPE

OMEPRAZOL
o ireverzibilno inhibira H+/K+-ATPazu
o nakuplja se u podruju s niskim pH specifian za parijetalne stanice
o daju se kod ulkusa, refluksnog ezofagitisa i Zollinger-Ellisonovog sindroma, u th.
protiv H. pylori sa amoksicilinom i metronidazolom
o primjenjuje se p.o. u obliku caps.
o akumulira se u kanalikulima
o NP: rijetko dijareja, glavobolja, svrbe
lansoprazol
P
PROTEKTIVI ELUANE SLUZNICE

SUKRALFAT
o kompleks Al(OH)3 i sulfatna sukroza
o otputa Al
o tvori kompleksni gel sa sluzi (smanjuje njenu razgradnju i ograniava izluivanje H+)
o inhibira aktivnost pepsina
o stimulira luenje sluzi i HCO3- te sintezu prostaglandina
o daje se p.o., aktivira se u kiseloj sredini
o djelovanje mu umanjuju antacidi
o smanjuje resorpciju fluorokinolona, teofilina, tetraciklina, digoksina i amitriptilina
o NP: rijetko konstipacija
B
PB
trikalijev dicitrat bismutat toksian za H. pylori

karbenoksolon prirodan lijek, pojaava luenje sluzi
MISOPROSTOL
o stabilni analog PGE1
o inhibira sekreciju eluane kiseline
o neposredan uinak na parijetalne stanice
o poveava luenje sluzi i HCO3o primjenjuje se p.o. uz NSAIDs
o NP: dijareja i kolike
B
PB

29
ANTACIDI
neutraliziraju eluanu kiselinu
inhibiraju peptiku aktivnost
mogu dovesti do cijeljenja duodenalnog ulkusa
ALUMINIJEV i MAGNEZIJEV HIDROKSID
o Mg soli uzrokuju dijareju, a Al konstipaciju pa se rabe zajedno
o Mg se slabo apsorbira iz crijeva pa ne dovodi do alkaloze
o Al djeluje postupno, poveava ekskreciju fosfata fecesom
ANTIEMETICI
DOMPERIDON
o D2 antagonist u kemoreceptornoj okidakoj zoni (CTZ)
o manje prodire u CNS
METOKLOPRAMID
o D2 antagonist u CTZ i drugdje u CNS centralne nuspojave (diskinezija, umor,
motoriki nemir, nevoljno okretanje vrata, nevoljne kretnje oiju)
o stimulira sekreciju prolaktina
oba imaju periferne uinke: poveavaju motilitet jednjaka, eluca i crijeva
spreavaju G-E refluks
oba se daju p.o. i izluuju urinom
5-HT3 antagonisti: ondansetron

H1 antagonisti: cinarizin
muskarinski antagonisti: skopolamin
fenotiazinski D2 antagonisti: klorpromazin i tietilperazin
butirofenonski D2 antagonisti: haloperidol
kanabinoidi: nabilon
glukokortikoidi: deksametazon
antagonist neurokinina-1: vofopitant
B
EMETICI
IPEKAKUANA
o djeluje lokalno na eludac
o iritansi su alkaloidi emetin i cefalin
o ne smije se davati kod nesvjesnog pacijenta ili trovanja korozivnom supstancom
LAKSATIVI
METILCELULOZA i AGAR
o voluminozni laksativi
o polisaharidni polimeri
o zadravaju vodu u crijevu
o trebaju nekoliko dana za uinak
o nemaju ozbiljnijih nuspojava
magnezijev sulfat, mlijeni eer osmotski diuretici
o hipertonine otopine izazivaju povraanje!
natrijev dokusat (natrijev dioktilsulfosukcinat) omekiva stolice, djeluje kao deterdent
BISAKODIL
o stimulantni purgativ
o potie luenje sluznice, peristaltiku i defekaciju
o rabi se kao supozitorij
pikosulfat stimulantni purgativ, daje se p.o.

30
emodin sena - stimulantni purgativ, formira glikozide, stimulira mienteriki pleksus
ANTIDIJAROICI
LOPERAMID
o petidinski derivat
o djeluje na motilitet i sekreciju
o selektivan je za GI trakt
o NP: konstipacija, abdominalni bolovi, pospanost, vrtoglavice
o ne daju se u male djece
difenoksilat petidinski derivat
kodein morfinski derivat
adsorbensi mijenjaju intestinalnu floru???
LIJEKOVI PROTIV KRONINIH UPALNIH BOLESTI CRIJEVA
SULFASALAZIN
o kombinacija sulfonamida sulfapiridina i 5-aminosalicilne kiseline
o 5-aminosalicilna kiselina oslobaa se u kolonu, ali se ne resorbira
o mehanizam nepoznat (vezanje slobodnih radikala, inhibicija stvaranja PG i LT,
smanjena kemotaksija neutrofila, smanjeno stvaranje superoksida)
o NP: proljev, preosjetljivost na salicilate, intersticijski nefritis
o sulfapiridin se apsorbira moe uzrokovati NP tipine za sulfonamide
o daje se za spreavanje recidiva i u th. artritisa
mesalazin samo 5-aminosalicilna kiselina
olsalazin 2x 5-aminosalicilna kiselina + diazinski prsten
imunosupresivi
LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA U
URSIDEOKSIKOLINA KISELINA
o razgrauje nekalcifirane une kamence
o NP: dijareja
SPAZMOLITICI
ATROPIN
SKOPOLAMIN

31
10. ENDOKRINA GUTERAA:

HORMONI
INZULIN
o topljivi inzulin
brz i kratkotrajan uinak
o netopljivi kristalii
dugotrajno djelovanje
precipitati inzulina s protaminom ili cinkom
izofan inzulin, cink suspenzije
o LISPRO
analog sa zamjenom lizin-prolin
bre i krae djelovanje od prirodnog
o GLARGIN
stvara mikroprecipitate u supkutanom tkivu
konstantna bazalna opskrba hormonom
o NP: hipoglikemija (moe dovesti do oteenja mozga)
o Somogyi efekt povratna hiperglikemija
GLUKAGON
o stimulira adenilat ciklazu
o stimulira razgradnju glikogena i glukoneogenezu
o inhibira sintezu glikogena i oksidaciju glukoze
amilin odlae pranjenje eluca, stimulira glikogenolizu, inhibira luenje inzulina
SOMATOSTATIN
o lokalni inhibitor oslobaanja inzulina i glukagona
DERIVATI SULFONILUREJE
GLIBENKLAMID i GLIPIZID
o druga generacija lijekova
o potentniji su
o maksimalni uinak nije vei
o neuspjeh kontrole GUK
o stimuliraju izluivanje inzulina na razini B-stanica
o blokiraju KATP kanale i uzrokuju depolarizaciju
o primjena: rana faza dijabetesa II
o daju se p.o., izluuju se urinom
o prolaze placentu
o NP: dobro su podnoljivi; najee hipoglikemija, pojaan apetit
o izbjegavaju se u pacijenata s infarktom miokarda
o uinke potenciraju NSAIDs, sulfpiranzon, etanol, MAO inhibitori, sulfonamidi,
trimetoprim i kloramfenikol te neki imidazolni antimikotici
o uinak umanjuju tiazidski diuretici i kortikosteroidi u visokim dozama
tolbutamid
B
BIGVANIDI
METFORMIN
o poveava unos i razgradnju glukoze u skeletnim miiima
o sniava razinu LDL i VLDL u krvi
o izluuje se nepromijenjen urinom

32
o daje se u dijabetesu tipa II

o NP: ovisno o dozi, poremeaji GI (anoreksija, proljev, munina), laktacidoza
INHIBITORI ALFA GLUKOZIDAZE
AKARBOZA
o inhibira intestinalnu -glukozidazu
o usporava apsorpciju ugljikohidrata
o daje se u dijabetesu II
o NP: flatulacija, dijareja, abdominalni bolovi, nadutost
TIAZOLIDINDIONI
PIOGLITAZON i ROSIGLITAZON
o polagan uinak (transkripcija gena)
o smanjuju proizvodnju glukoze u jetri
o poveavaju unos glukoze u miie
o smanjuju cirkulirajui inzulin, slobodne masne kiseline i trigliceride
o primjena u dijabetesu II
o brza i potpuna apsorpcija
o veu se na proteine plazme
o metaboliziraju se u jetri (CYP)
o izluuju se mokraom (rosigl.) i ui (piogl.)
o NP: odlaganje potkonog masnog tkiva, zastoj tekuine
OSTALI
REPAGLINID
o djeluje preko KATP kanala
o uinak poput derivata sulfonilureje
o brza kinetika
o relativno selektivan za guterau
B

33
11. TITNA LIJEZDA:

HORMONI I PREKURSORI TIROKSINA
LIOTIRONIN
o ima sva djelovanja poput endogenog T3 (stimulacija metabolizma, poveanje potronje
O2 i brzine metabolizma, utjecaj na rast i razvoj)
o daje se i.v. u terapiji miksedemske kome
jodidi lugol jod daje se u pripremi hipertireoidnih osoba za kirurke zahvate i u tretmanu
tekih tirotoksinih kriza
TIROKSIN
o lijek izbora za hipotireoidizam, daje se p.o.
B
ANTITIREOIDNI LIJEKOVI
karbimazol th. hipertireoidizma ili prije kirurkih zahvata; prevodi se u metimazol
PROPILTIOURACIL
o daje se osobama osjetljivim na karbimazol
o tiourejlen ovisan o tioureji
o inhibira jodiranje tirozil rezidua u tiroglobulinu
o kompetitivno inhibira interakcije s tirozinom
o smanjuje dejodinaciju T4 u T3
o prolaze u placentu
o nakupljaju se u titnjai
o NP: granulocitopenija, glavobolja, ikterus, artralgija
TIAMAZOL
o koi sintezu T4 i T3 inhibiranjem uklapanja joda u organske spojeve (jodotirozine) te
inhibicijom vezanja jodotirozina u tireoidne hormone
o koristi se za iste indikacije kao i propiltiouracil
radioaktivni jod izotop 131I ima citotoksini uinak ogranien na folikule titnjae
B
12. PRETILOST:
leptin senzor za mast djeluje na hipotalamus smanjujui unos hrane

neuropeptid Y lui se kad se smanji luenje leptina ima leptinu suprotan uinak

34
13. HIPOFIZA I NADBUBRENA LIJEZDA:

GLUKOKORTIKOIDI
- meudjeluju s intracelularnim receptorima kompleks steroid-receptor dimeri DNA
genska transkripcija
- smanjuju unos i iskoritenje glukoze, poveavaju glukoneogenezu hiperglikemija
- induciraju katabolizam i smanjuju anabolizam bjelanevina
- djeluju na lipolitike hormone i redistribuciju masti, kao u Cushingovom sindromu
- glavni medijatori za metabolika djelovanja su enzimi, poput cAMP-zavisne kinaze
- ostvaruju negativnu povratnu spregu na hipotalamus i adenohipofizu smanjeno luenje
ACTH
- ako lijeenje due potraje, potrebno je neko vrijeme da hipofiza povrati normalnu funkciju
- reduciraju vazodilataciju i smanjuju eksudaciju u krvnim ilama
- u podruju akutne upale smanjuju pritok i aktivnost leukocita
- u podruju kronine upale smanjuju aktivnost mononukleara, angiogenezu i fibrozu
- u limfoidnim podrujima smanjuju klonalnu ekspanziju limfocita B i T
- smanjuju luenje citokina i IgG te koliinu komplementa u krvi
- openito, reduciraju kroninu upalu i AI reakcije, ali smanjuju cijeljenje i zatitni uinak
imunosnog sustava
- na imunosni sustav djeluju:
- inhibicijom transkripcije gena za COX-2, citokine (npr. IL), adhezivne molekule stanica i
poetni oblik sinteze NO
- blokadom indukcije osteokalcinskog gena u osteoblastima i modifikacijom transkripcije
gena kolagenaze
- poveanom sintezom aneksina-1, vanog u povratnoj sprezi hipotalamus-hipofiza
- primjena:
- supstitucijska th. u bolesnika s Addisonovom boleu
- protuupalna th. u astmi, topikalno kod upalnih poremeaja koe, oka, uha ili nosa, u
suzbijanju alergijskih reakcija, u bolesti s AI i upalnom komponentom, pri transplantaciji
- u lijeenju specifinih zloudnih bolesti (npr. Hodgkinov limfom, akutna limfocitna
leukemija)
- za spreavaje cerebralnog edema u bolesnika s tumorom mozga
- komponenta antiemetskog tretmana povezanog s kemoterapijom
- glavne NP: potiskivanje odgovora na infekciju, potiskivanje sinteze endogenih glukokortikoida,
metaboliki uinci, osteoporoza, jatrogeni Cushingov sindrom
PREDNIZOLON
o lijek izbora za sistemne protuupalne i imunosupresivne uinke
o derivat hidrokortizona (jai od njega i u manjoj mjeri uzrokuje retenciju natrija)
HIDROKORTIZON
o lijek izbora za th. nadoknade kortizola
DEKSAMETAZON
o protuupalni i imunosupresivni agens
o rabi se kad je nepoeljna retencija vode
o lijek izbora za potiskivanje proizvodnje ACTH-a
MINERALOKORTIKOIDI
FLUDROKORTIZON
o primjenjuje se oralno da bi izazvao mineralokortikodni uinak
o poveava resorpciju Na+ u distalnom tubulu i sekreciju K+ i H+ u tubule
o djeluje preko intracelularnih receptora i modulacijom DNA transkripcije
o rabi se u supstitucijskoj terapiji zajedno s glukokortikoidima
P

35
HIPOFIZNI HORMONI
kortikotropin (ACTH)
hormon rasta rekombinantnom tehnologijom proizvodi se pripravak somatropin identian
endogenom hormonu
somatostatin inhibira luenje somatotropina, TSH, inzulina, glukagona i veine GI sekreta;
oktreotid je farmakoloki analog s produenim djelovanjem, a daje se u terapiji VIP-oma,
karcinoida, glukagonoma i adenoma hipofize
PROLAKTIN
o proliferacija i diferencijacija mamarnog tkiva u trudnoi
o inhibira otputanje GnRH i smanjuje odgovor jajnika na njega
o stimulira mitogenezu limfocita
gonadorelin analog GnRH
BROMOKRIPTIN opisan kod neurodegenerativnih bolesti, daje se s oktreoidom kod
akromegalije
ADH opisan kod bubrega
dezmopresin analog ADH s produenim uinkom i selektivnou za V2 receptore
B

36
14. SPOLNI HORMONI I LIJEKOVI:

ESTROGENI
ESTRADIOL
o glavni ovarijski estrogen
o najpotentniji
o potiu sintezu progesteronskih receptora u maternici, rodnici, adenohipofizi i
hipotalamusu
o potiu razvoj sekundarnih sp. obiljeja i ubrzavaju rast (pubertet)
o pobuuju umjetni ciklus u osoba s amenorejom
o kontraceptivi
o nadomjesna terapija
o mineralokortikoidni uinci
o povisuju razinu HDL
o poveavaju koagulabilnost krvi
o steroidni mehanizam djelovanja (transkripcija, represija)
o membranski receptori akutna vazodilatacija???
o primjena: p.o., t.d., i.m., topikalno, implantat
o dobra apsorpcija p.o., brz metabolizam u jetri
o antibiotici irokog spektra umanjuju uinkovitost oralnih kontraceptiva
o u plazmi se veu za albumin i globulin, izluuju se mokraom kao glukuronidi i sulfati
mestranol
etinilestradiol
stilbestrol
postmenopauzalna nadomjesna terapija: raloksifen (antiestrogeno na dojku i endometrij,
estrogeno na kosti, lipide i koagulaciju; ne utjee na crvenilo), tibolon
ANTIESTROGENI
TAMOKSIFEN
o poveava uinak TGF-
o djeluje antiestrogeno na dojku, estrogeno na kosti, lipide i endometrij
o parcijalni je agonist estrogenskih receptora
o upotrebljava se u lijeenju karcinoma dojke ovisnog o estrogenima
klomifen kompetitivni inhibitor estrogena u hipofizi pojaana stimulacija jajnika
PROGESTINI
PROGESTERON (hidroksiprogesteron, medroksiprogesteron)
o sam progesteron se potpuno razgrauje u prvom prolasku pa se ne daje p.o.
o veu se za albumine
o konjugiraju se s glukuronatima
o stimuliraju sekretornu fazu ciklusa
o termogeni uinak
o smanjuje sintezu estrogenskih receptora
o NP: akne, edem, depresija, poveanje teine, promjena libida, nepravilni ciklus
LEVONORGESTREL
o p.o. za hitnu kontracepciju
o s.c. ili intrauterini implantat za dugo djelovanje (5 god!)
o NP: nepravilno krvarenje, glavobolja
gestoden derivat testosterona nove generacije, rizik od tromboembolije

37
ANTIPROGESTOGENI
MIFEPRISTON
o parcijalni agonist progesteronskih receptora
o maternicu ini osjetljivom na PG
o daje se p.o.
o izaziva abortus, hitni kontraceptiv
ANDROGENI
TESTOSTERON
o razvoj sek. spol. obiljeja, porast miine snage, poveava libido
o daje se kao s.c. implantat
o neki pripravci i.m. ili p.o.
o brz metabolizam u jetri androstendion
o u plazmi se vee za globulin
o NP: zadravanje H2O, akne, neplodnost, maskulinizacija u ena, poremeen rast u djece
ANABOLICI (NANDROLON, stanozolol)
o poveavaju sintezu proteina i miinu masu
o smanjuju svrbe kod opstrukcije unih vodova
o th. aplastine anemije
o poboljavaju apetit i ope stanje organizma
o NP: kolestatska utica; u velikim dozama atrofija testisa, sterilitet, ginekomastija /
izostanak ovulacije, hirzutizam, produbljenje glasa, alopecija, akne; agresivnost, rizik
od koronarnih bolesti
B
ANTIANDROGENI
CIPROTERON
o derivat progesterona sa slabim progestacijskim djelovanjem
o parcijalni agonist androgena hipotalamus povratna sprega
o th. karcinoma prostate, preranog puberteta, maskulinizacije i akni
o smanjuje libido
FINASTERID
o inhibira pretvorbu testosterona u dihidrotestosteron putem 5-reduktaze th. benigne
hiperplazije prostate
flutamid nesteroidni antiandrogen
GnRH AGONISTI i ANTAGONISTI

buserelin agonist GnRH
gonadorelin sintetski GnRH
DANAZOL
o inhibira oslobaanje GnRH
o ima neke androgene uinke
o primjena p.o.
o metabolizira se u jetri
o rabi se kod endometrioze, displazije dojke, ginekomastije i nasljednom angioedemu
dojke
o NP: GI smetnje, dobivanje na teini, edem, vertigo, simptomi menopauze, spazam
miia, glavobolja; u ena virilizacija

38
UTERUS
OKSITOCIN
o kontrahira maternicu
o u sporoj infuziji potie porod (visoke doze fetalni distress synd!)
o istiskuje mlijeko iz alveola
o vazodilatator
o slab antidiuretski uinak
o daje se i.v., razgrauje se u jetri i bubregu te cirkulirajuim enzimom posteljice
o NP: hipotenzija, zastoj tekuine, hiponatrijemija
ERGOMETRIN
o ergot gljivica ita
o kontrahira relaksiranu maternicu + vazokonstriktor spreava hemoragiju
o dijelom djeluje preko -adrenergikih, a dijelom preko serotoninskih receptora
o daje se p.o., i.m. ili i.v., brzo djeluje
o NP: povraanje (dopaminski receptori?), hipertenzija, munina, poremeaj vida,
spazam koronarnih arterija
DINOPROSTON (PGE2) i misoprostol (PGE1)
o potiu usklaene kontrakcije corpusa uterusa, relaksiraju cervix
o izbacuju sadraj maternice abortus
o daju se intravaginalno kao gel ili tablete
o NP: bolovi uterusa, munina, povraanje, KV kolaps, flebitis na mjestu primjene
B
RITODRIN
o inhibira kontrakcije maternice
o selektivan 2 agonist
o spreava prerani porod do 48 sati
atoziban antagonist oksitocinskih receptora
B
EREKTILNA DISFUNKCIJA
SILDENAFIL
o selektivni inhibitor fosfodiesteraze V
o NO + inhibirana fosfodiesteraza cGMP-a protein kinaza G vazodilatacija
o dodatni uinak na glatke miie penisa
o metabolizam preko cP450

39
15. KOST:
PARATIREOIDNI HORMON (PTH)

o odrava koncentraciju Ca2+ u plazmi:
o mobiliziranjem Ca2+ iz kosti
o poveavajui njegovu resorpciju u bubregu
o stimulirajui sintezu kalcitriola koji poveava apsorpciju Ca2+ iz crijeva
o estrogeni se suprotstavljaju djelovanju PTH
P
VITAMIN D
o prohormon, u tijelu se prevodi u bioloki aktivne metabolite
o poveava apsorpciju Ca2+ iz crijeva, mobilizira ga iz kostiju i smanjuje izluivanje
bubregom
o prehrambeni ergokalciferol oblik je vitamina koji nastaje u biljkama
o kolekalciferol (D3) je oblik koji se stvara u koi iz 7-dehidrokolesterola pod utjecajem
UV-zraka
o kolekalciferol se u jetri prevodi u 25-hidroksivitamin D3, a zatim iz njega u bubregu
nastaje 1, 25-dihidroksi D3 (kalcitriol)
o receptori za kalcitriol postoje u svim tkivima osim jetre
o stimulira sazrijevanje osteoklasta, a smanjuje sintezu kolagena u osteoblastima
o uinak na kost je kompleksan moe stimulirati i formiranje kosti (preko sinteze
osteokalcina)
P
ALENDRONAT
o bifosfonat analog pirofosfata rezistentnih na enzime koji normalno inhibiraju
mineralizaciju kosti
o bifosfonati inhibiraju pokretanje osteoklasta i njihovu apoptozu
o stimuliraju aktivnost osteoblasta
o rabe se u Pagetovoj bolesti kostiju, hiperkalcijemiji uzrokovanoj malignim procesom,
prevenciji i terapiji postmenopauzalne osteoporoze ili osteoporoze uzrokovane
glukokortikoidima
raloksifen ovisno o dozi poveava aktivnost osteoblasta i smanjuje aktivnost osteoklasta;

zbog visokog metabolizma prvog prolaska ima nisku biodostupnost, moe izazvati vensku
tromboemboliju, a ako se daje s varfarinom, smanjuje protrombinsko vrijeme
kalcitonin daje se kod hiperkalcijemije, Pagetove bolesti i osteoporoze
kalcijeve soli daju se u sluaju manjka Ca u prehrani, hipokalcijemiji uzrokovanoj hipoparom
ili loom apsorpcijom, u osteoporozi i smetnjama sranog ritma zbog hiperkalijemije

40
16. NEURODEGENERATIVNE BOLESTI:

PARKINSONOVA BOLEST
LEVODOPA
o prvi izbor
o zamjenjuje dopamin
o kombinira se s perif. inhibitorom dekarboksilaze (karbidopa) potrebna manja doza,
manje NP
o dobra intestinalna apsorpcija iako se velik dio doze inaktivira crijevnom
monoaminooksidazom (MAO)
o kratak poluvijek
o brza dekarboksilacija u mozgu dopamin
o djelotvornost dijelom ovisi o broju ouvanih dopaminergikih neurona
o razgrauje se preko katekol-O-metiltransferaze (COMT)
o NP: diskinezija (nevoljni savijajui pokreti), fenomen prekidaa (iznenadan napad
hipokinezije i rigiditeta); akutno munina, anoreksija, hipotenzija, shizofrenijski
sindrom
KARBIDOPA periferni inhibitor dekarboksilaze, vidi gore
entakapon COMT inhibitor produljuje uinak levodope
BROMOKRIPTIN
o agonist dopaminskih D2 receptora
o inhibitor prednjeg renja hipofize
apomorfin je slian
B
SELEGILIN
o selektivan MAO-B inhibitor (spreava razgradnju dopamina)
o neuroprotektiv
o dodatak u lijeenju levodopom uinkovitija th., produenje ivota
BENZATROPIN
o antagonist ACh sa sredinjim djelovanjem
o rabi se kod pacijenata koji uzimaju antipsihotike (dopaminske antagoniste)
o izaziva pospanost i konfuziju
AMANTADIN
o poveava luenje dopamina
MPTP neurotoksin iji metabolit moe izazvati PB razaranjem nigrostrijatalnih neurona
ALZHEIMEROVA BOLEST
DONEPEZIL
o inhibitor kolinesteraze
o poveanje kolinergike transmisije
o kolinergike NP
o nije hepatotoksian
galantamin
o djelomino inhibira kolinesterazu, djelomino aktivira nikotinske receptore u mozgu

41
17. OPI ANESTETICI:

INHALACIJSKI
HALOTAN
o esto se rabi
o nije eksplozivan i iritantan
o srednje brza indukcija i oporavak
o jako liposolubilan
o NP: hipotenzija, aritmije srca, maligna hipertermija, opetovana primjena hepatotox.
(znatan metabolizam)
isofluran danas najee koriten anestetik, nisko toksian, ne izaziva konvulzije
DUINI OKSIDUL
o dobar analgetik
o niska potentnost obino se koristi u kombinaciji s drugim anesteticima
o NP: malo ih je, pri dugotrajnoj ili opetovanoj primjeni anemija
sevofluran brzo djelovanje i oporavak, uporaba u dnevnoj kirurgiji, malo NP
INTRAVENSKI
TIOPENTAL
o liposolubilan barbiturat
o brzo djeluje, kratkotrajan uinak (raspodjela uglavnom u miie)
o sporo se metabolizira, nakuplja se u masnom tkivu
o pri opetovanoj primjeni se djelovanje moe produiti
o nije analgetik
o mala th. irina opasan za KV sustav (deprimira srce)
o NP: izaziva vazospazam ako se injicira u arteriju, KV/respir. depresija, mamurluk
o vee se na albumin
o obino se rabi kao indukcijsko sredstvo
PROPOFOL
o svojstva slina tiopentalu
o oporavak je brz i bez mamurluka
o primjena u trajnoj infuziji za odravanje kirurke anestezije
o NP: KV/respir. depresija
ketamin blokira NMDA receptore za exc. aminokiseline; spora indukcija, postefekti

(halucinacije, delirij) u oporavku; dobra analgezija, amnezija
midazolam sporodjelujui
fentanil (opijat) + droperidol (antagonist dopamina) duboka sedacija (neuroleptanalgezija)

42
18. ANKSIOLITICI I HIPNOTICI:

BENZODIAZEPINI
Mehanizam
selektivni su za GABAA receptore
potenciraju inhibicijske uinke GABA-e veui se na regulatorno mjesto receptora
poveavaju afinitet GABA-e za receptor i poveavaju utok klorida
reduciraju anksioznost i agresivnost (mogu paradoksalni uinak)
izazivaju sedaciju i produljenje sna (sa smanjenim trajanjem REM faze) uinci slabe nakon
redovite primjene
izazivaju mamurluk, toleranciju i ovisnost
smanjuju miini tonus i decerebracijsku rigidnost
umanjuju koordinaciju
antikonvulzivni uinak
uzrokuju anterogradnu amneziju
B
Farmakokinetika
dobra p.o. apsorpcija (liposolubilnost!)
veu se za proteine plazme
nakupljaju se u masnom tkivu
izluuju se urinom kao glukuronski konjugati
u kombinaciji s etanolom ili drugim depresorima SS teka depresija disanja
DIAZEPAM
o dugotrajni uinak
o akt. metabolit nordazepam
o anksiolitik, miini relaksans
o i.v. kao antikonvulziv
KLONAZEPAM
o dugotrajan uinak
o antikonvulziv, anksiolitik
MIDAZOLAM
o kratkotrajan uinak
o i.v. anestetik
o akt. metabolit je hidroksilirani derivat
nitrazepam
lorazepam
FLUMAZENIL
o antagonist benzodiazepina
o anksiogen i prokonvulzivni uinak
o lijeenje predoziranja (i.v.)
o brz i kratkotrajan uinak

43
BARBITURATI
potenciraju uinak GABA-e
manje specifian uinak
razliito vezno mjesto od benzodiazepina
induciraju sintezu cP450
fenobarbital - antikonulziv
OSTALI
buspiron (agonist 5-HT1A receptora) ne izaziva sedaciju, inkoordinaciju i sindrom ustezanja
B

44
19. ANTIPSIHOTICI:
uinak se ostvaruje blokadom najmanje 80% D2 receptora

novi lijekovi su selektivniji za D2
u poetku pojaaju, a kasnije smanje el. aktivnost dopaminerg. neurona
mogue je da mijenjaju ekspresiju dopaminskih receptora
potrebno je neko vrijeme da ostvare uinak
uinci na mezolimbike i mezokortikalne putove su terapijski
uinci na nigrostrijatalni put su nuspojave
reduciraju spontanu motoriku aktivnost (katalepsija ivotinja ostane nepomina u poloaju u
kom je ostavljena)
klasini inhibiraju promjene u ponaanju izazvane amfetaminom
svi izazivaju apatiju i redukciju inicijative, inhibiraju agresiju
imaju antiemetski uinak
NP:
o distone reakcije, parkinsonizam (umanjuju se blokadom M-ACh receptora)
o kasna diskinezija (esto ireverzibilna, rjee se razvije kod atipinih lijekova)
o luenje prolaktina
o sedacija (fenotiazini blokiraju i H1)
o blokada M-ACh i -adrener. receptora
o porast tjelesne mase
o utica, leukopenija, agranulocitoza, urtikarije, maligna hipertermija
B
KLASINI
KLORPROMAZIN
o fenotiazin
o nepravilna apsorpcija, mora se pratiti conc. u plazmi
o NP: opstruktivna utica
HALOPERIDOL
o butirofenon
o sklonost ekstrapiramidalnim NP
o manje antikolinergikih NP, ne izaziva uticu
flufenazin
tioridazin
ATIPINI
SULPIRID
o benzamid
o selektivan za D2/D3
B
OLANZAPIN
o D4
o ne uzrokuje agranulocitozu
B
risperidon
klozapin

45
20. LIJEKOVI S UINKOM NA AFEKTIVNE POREMEAJE:

TRICIKLIKI ANTIDEPRESIVI (TCA)
spojevi slini fenotiazinima
blokatori su povratnog unosa amina (NA, 5-HT) u ivani zavretak
NA bioloki simptomi, 5-HT raspoloenje
esto se upotrebljavaju
veinom dugotrajno djeluju
esto se biotransformiraju u aktivne metabolite
NP: sedacija (H1 blokada), posturalna hipotenzija ( adren. blokada), suha usta, poremeaji
vida, konstipacija (M-ACh blokada), povremeno manija i konvulzije, rizik od ventr. aritmija
(K+HERG blokada)
pri akutnom predoziranju zbunjenost, manija i aritmije
interakcije s alkoholom, anesteticima, antihipertenzivima, NSAIDs, kontraindicirani uz MAOI
B
PB
AMITRIPTILIN
o neselektivan, u irokoj upotrebi i za neuropatsku bol
IMIPRAMIN
o neselektivan, djeluje neto krae
SELEKTIVNI INHIBITORI UNOSA 5-HT (SEROTONINA)

selektivni za povratni unos 5-HT
manje antikolinergikih NP, manje opasni
antidepr. uinak slian uinku TCA
ne reagiraju sa sastojcima hrane
mogu inhibirati hepatiki metabolizam TCA
u kombinaciji s MAOI mogu izazvati serotoninski sindrom (tremor, hipertermija, KV kolaps)
rabe se i u drugim psihijatr. poremeajima
FLUOKSETIN
o openito je antidepr. koji se najvie propisuje
o ima dugo djelovanje (od 24 do oko 100 sati!)
SERTRALIN
fluvoksamin
paroksetin
MAO INHIBITORI
bili su potisnuti drugim lijekovima zbog interakcija
uinak im je dugotrajan (traje tjednima) jer djeluju ireverzibilno
strukturni su analozi supstrata za MAO, sadre reaktivnu skupinu kojim se kovalentno veu za
enzim
izazivaju inhibiciju i mnogih drugih enzima vanih za metabolizam lijekova
uzrokuju brz i ustaljen porast 5-HT, NA i dopamina u mozgu
ne poveavaju aktivnost perifernih tkiva
trenutano poveavaju motoriku, euforija nastaje kasnije
NP: posturalna hipotenzija, uinci slini atropinskim, dobivanje na teini, exc. CNS-a, rijetko
hepatotox.
cheese-efekt: ako se uzimaju sa hranom koja sadri tiramin mogu izazvati teku hipertenziju
46
ne smiju se davati s TCA i SSRI

interakcije: npr petidin hiperpireksija, nemir, koma, hipotenzija
MOKLOBEMID
o djeluje krae jer je reverzibilni kompetitivni inhibitor
FENELZIN
SELEGILIN
tranilcipromin
ATIPINI ANTIDEPRESIVI
manje toksini, manje NP
mianserin
maprotilin
ANTIMANINI LIJEKOVI (STABILIZATORI PONAANJA)

LITIJ
o p.o. kao LiCO3
o interferencija s IP3 i cAMP???
o djeluje na maniju i depresiju profilaksa bipolarne bolesti
o dug poluvijek, uska th. irina pratiti conc.
o NP: este, munina, e, poliurija, hipotiroidizam, tremor, slabost, mentalna konfuzija,
teratogeni uinak, akutna tox. smetenost, konvulzije i aritmije
B
VALPROAT i karbamazepin
o blae NP, sigurniji za primjenu

47
21. ANTIEPILEPTICI:
Mehanizmi:
smanjenje el. exc. blokadom Na+ kanala ovisnom o aktivnosti
pojaavanje uinaka GABA-e
inhibicija Ca2+ kanala
P
FENITOIN
o smanjenje el. exc. blokadom Na+ kanala ovisnom o aktivnosti
o djelotvoran u mnogim oblicima epilepsije, ali ne i u apsansima
o metabolizam pokazuje kinetiku zasienja potrebno kontrolirati conc.
o este interakcije
o NP: konfuzija, hiperplazija desni, osipi, anemija, teratogeni uinak
o rabi se i kao antiaritmik
P
KARBAMAZEPIN
o derivat TCA
o djeluje slino kao i fenitoin, ali s manje NP
o grand mal i parcijalni napadaji, neuropatska bol, stabilizacija raspoloenja
o nije djelotvoran u apsansima
o induktor jetrenih enzima interakcije
o NP: sedacija, ataksija, mentalni poremeaji, zadravanje H2O
B
VALPROAT
o strukturno odskae
o mehanizam nejasan; slabo inhibira GABA transaminazu; djeluje i na Na+ kanale
o apsans (petit mal), stabilizacija raspoloenja
o NP:alopecija, teratogeni uinak, teka hepatotox.
P
fenobarbital snaan sedativ
DIAZEPAM
o mioklonini napadaji
klonazepam
etosuksimid apsans!
Noviji lijekovi
VIGABATRIN
o inhibitor GABA transaminaze
o NP: pospanost, promjene raspoloenja i ponaanja
GABAPENTIN
o nepoznat mehanizam
o saturabilna apsorpcija, malo NP siguran lijek
topiramat slian fenitoinu, sigurniji

baklofen agonist GABAB receptora antispastik
lamotrigin inhibira Na+ kanale
B

48
22. ANALGETICI:
OPIOIDI I ANTAGONISTI
MORFIN
o visok afinitet za opoidne receptore
o analgezija, euforija i sedacija
o depresija disanja, supresija kalja
o munina i povraanje
o konstrikcija pupile
o smanjen GI motilitet konstipacija
o otputanje histamina bronhokonstrikcija i hipotenzija
o daje separenteralno ili p.o.
o akutno predoziranje depresija disanja i koma
o metabolit glukuronid je jo potentniji analgetik
KODEIN
o slabiji agonist
FENTANIL
o fenilpiperidinski derivati
o uinci slini morfinu, ali krae djelovanje
METADON
o farmakoloki slian morfinu, znatno dugotrajniji uinak, blaa sedacija
o vee se u ekstravaskularnom odjeljku
o manje akutan sindrom ustezanja
diamorfin (heroin, metabolizira se u morfin i M6G) bre prolazi KM barijeru
PENTAZOCIN
o kombinirano djelovanje: i agonist, antagonist
o afinitet za receptore je vei nego za , djeluje i na neopoidne
o u malim dozama slian morfinu
o u veim dozama blaga depresija disanja, disforija, s nonim morama i halucinacijama,
povisuje krvni tlak
o manje izaziva ovisnost
NALOKSON i naltrekson
o opoidni antagonisti
petidin uinci slini morfinu, izaziva nemir umjesto sedacije, ima antimuskarinsko djelovanje
loperamid ne prodire u mozak pa nije analgetik, inhibira crijevnu peristaltiku
BLAGI ANALGETICI
PARACETAMOL
OSTALI ANALGETICI
TRAMADOL
o metabolit trazodona
o mehanizam nije razjanjen
49
karbamazepin
amitriptilin
ketamin
tiorfan

50
23. PSIHOMIMETICI I STIMULATORI SREDINJEG IVANOG SUSTAVA:
AMFETAMINI
o brzo se apsorbiraju, lako prolaze krvno-modanu barijeru
o poveavaju motoriku aktivnost
o uzrokuju euforiju i uzbuenje, gubitak apetita i anoreksiju
o nakon dueg koritenja izazivaju stereotipno i psihotino ponaanje amfetaminska
psihoza, nalik shizofreniji
o uinci su posljedica otputanja katekolamina (posebice noradrenalina i dopamina)
o stimulirajue djelovanje prestaje nakon nekoliko sati, a onda slijede depresija i
anksioznost
o brzo se razvija tolerancija prema stimulirajuim uincima, ali periferni
simpatomimetski uenici mogu potrajati
o korisni su u lijeenju narkolepsije i (paradoksalno) za kontroliranje hiperaktivne djece
o vie se ne koriste za smanjenje apetita
o mogu izazvati plunu hipertenziju
o TCA i MAOI potenciraju uinke amfetamina
o najvaniji su kao lijekovi koji izazivaju ovisnost, preteno psiholoku
MDMA (ecstasy)
o amfetamin
o ve nakon jedne doze moe uzrokovati iznenadnu smrt stanje slino toplinskom
udaru oteenje miia i zatajenje bubrega, poremeaj luenja ADH, e,
intoksikacija vodom
metilfenidat slian amfetaminu, rabi se u lijeenju ADHD-a u djece
KOKAIN
o inhibira unos katekolamina pomou NA i D prijenosnika poveava periferne uinke
simpatike ivane aktivnosti
o psihomotorno stimulirajue djelovanje: priljivost, motorika aktivnost, porast
zadovoljstva
o tahikardija, vazokonstrikcija, porast krvnog tlaka i tjelesne temperature
o vee doze izazivaju tremor i konvulzije praene respiracijskom i vazomotornom
depresijom
o nakon poetnog stimulirajueg djelovanja nastupaju depresija i disforija praene
potrebom za uzimanjem lijeka znaajan stupanj psiholoke ovisnosti
o djelovanje kokaina znatno je krae od djelovanja amfetamina
o NP: srane aritmije, koronarna ili cerebralna tromboza, sporo progresivno oteenje
miokarda
o moe otetiti razvoj mozga u fetusa, praeno malformacijama ekstremiteta
o u djece izloene kokainu tijekom trudnoe javljaju se ishemijske i hemoragijske lezije
te iznenadna smrt novoroenadi
KOFEIN i teofilin metilksantini

o glavni uinci su: stimulacija CNS-a, diureza, stimulacija sranog miia i relaksacija
glatkih miia (poglavito bronhalnih)
o smatra se da inhibiraju fosfodiesterazu, odgovornu za metabolizam cAMP-a
o poveana koliina cAMP-a izaziva uinke poput stimulatora adenilat-ciklaze
o dodatno, metilksantini antagoniziraju uinke adenozina (A1 i A2 receptori)
o za znatniji uinak dovoljne su 2-3 alice jake kave
o opisuju se smanjenje umora i poboljanje mentalnih aktivnosti, bez euforije
B

51
o ak ni visoke doze ne uzrokuju stereotipno ponaanje ili psihotomimetske uinke

o teofilin se rabi kao bronhodilatator
LSD (dietilamid lizergine kiseline)

o djelovanje srodno serotoninu i katekolaminima
o izaziva iskrivljene osjete fantastine i halucinatorne prirode
o iznimno jak, uzrokuje dugotrajnan osjeaj disocijacije i nesreenih misli, ponekad sa
zastraujuim halucinacijama, paranojom i agresijom
o halucinacije se mogu vraati i nakon dugo vremena
o moe uzrokovati dugotrajne psihopatoloke promjene
o vjerojatno djeluje kao agonist 5-HT2 receptora, smanjujui aktivnost 5-HT neurona u
nuclei raphe
o ne uzrokuje fiziku ovisnost
B

52
24. OVISNOST I ZLOUPORABA LIJEKOVA:
OPIJATI (MORFIN, HEROIN)

o
NIKOTIN
o djeluje na nikotinske acetilkolinske receptore uz posljedinu neuronalnu ekscitaciju
o centralne uinke blokiraju antagonisti poput mekamilamina
o poticajni uinci povezani su s ekscitacijom mezolimbikog dopaminergikog puta
o uzrokuje poveanje budnosti, smanjenje anksioznosti i napetosti, olakava uenje
o periferni uinci su posljedica ekscitacije ganglija (tahikardija, porast krvnog tlaka,
smanjenje motiliteta GI trakta) i na njih se brzo razvije tolerancija
o metabolizira se u jetri unutar 1-2 sata, nakon ega u plazmi dulje vremena ostaje
inaktivni metabolit kotinin
o izaziva toleranciju i psihiku i fiziku ovisnost
ETANOL
o djeluje kao opi depresor CNS-a
o inhibira otvaranje Ca kanala, poveava aktivnost GABA-e, inhibira NMDA glutamatne
receptore
o granine uinke uzrokuje plazmatska conc. od oko 40 mg / 100 ml, ozbiljnu
intoksikaciju 150 mg / 100 ml, a respiratorni zastoj i smrt 500 mg / 100 ml
o periferno uzrokuje ogranienu diurezu, vazodilataciju i odgoeni poroaj
o kronino uzrokuje neuroloku degeneraciju s demencijom i perif. neuropatijom,
oboljenja jetre s progresijom u cirozu
o umjerena konzumacija protektivna je kod ishemijske bolesti srca
o u trudnoi moe uzrokovati FAS
o uzrokuje toleranciju, fiziku i psiholoku ovisnost
KOKAIN
9 tetrahidrokanabinol (THC)
o na CNS ima i depresivno i psihotomimetsko djelovanje
o pojedinci osjeaju euforiju i oputenost, s izotrenom senzorikom
o objektivni testovi pokazuju poremeaj uenja, pamenja i motorikih sposobnosti
o pokazuje analgetsko i antiemetsko djelovanje
o periferno uzrokuje vazodilataciju, bronhodilataciju i smanjenje intraokularnog tlaka
o kanaboidni raceptori spregnuti su sa G-proteinima, inhibicijom adenilat ciklaze i
uincima na Ca i K kanale inhibicija sinaptike transmisije
ANANDAMID
o endogeni je ligand za kanaboidne receptore u CNS-u
o derivat je arahidonske kiseline, a uloga mu jo nije razjanjena
otapala, benzodiazepini, amfetamin

53
25. LOKALNI ANESTETICI I OSTALI LIJEKOVI KOJI UTJEU NA NATRIJSKE I

KALIJSKE KANALE:
LOKALNI ANESTETICI
Mehanizam:
blok Na+ kanala
mali mijelinizirani aksoni, zatim nemijelizirani, pa veliki mijelizirani
na taj nain se prvo blokira nociceptivna i simpatika transmisija
LIDOKAIN
o djelovanje je brzo i srednje dugog trajanja
o dobro prodire u tkiva
o u irokoj uporabi za lokalnu anesteziju
o i.v. upotreba za lijeenje aritmija
o NP: umor, drhtanje, napetost, povremene konvulzije praene depresijom respiracije;
bradikardija i smanjeni udarni volumen, vazodilatacija KV kolaps!
bupivakain slian lidokainu, sporije i dugotrajnije djeluje, opasniji za srce
prokain slian lidokainu, djelovanje na CNS je izraenije
TETRAKAIN
o jako sporo djelovanje
o slian lidokainu
o rabi se za spinalnu i kornealnu anesteziju
benzokain povrinski anestetik niske topljivosti (praak)
P
SELEKTIVNI ANTAGONISTI Na+ KANALA

tetrodotoksin (TTX) riba je Japan!
P
ANTAGONISTI K+ KANALA
derivati sulfonilureje
tetraetilamonij (TEA)
4-aminopiridin
P
AKTIVATORI K+ KANALA
kromakalim
P

54
26. KEMOTERAPIJA KARCINOMA

ALKILIRAJUI AGENSI
CIKLOFOSFAMID (ifosfamid)
o aktivacija aldofosfamid fosforamid iperit (citotox) + akrolein (oteenje mokr.
mjehura)
o mijelosupresija (uglavnom limfocita)
CISPLATIN
o uzrokuje intralanano vezivanje ovojnice DNA
o uzrokuje izrazitu muninu i povraanje
o nefrotox.
o karcinomi spolnih stanica
klorambucil
ANTIMETABOLITI
CITARABIN
o analog nukleozida 2'-deoksicitidina
o u ciljnoj stanici se fosforilira, a produkt inhibira DNA polimerazu
METOTREKSAT
o antagonist folne kiseline
o inhibira dihidrofolat reduktazu smanjenje FH4
o inhibira sintezu DNA i purina
o NP: depresija kot. sri i oteenje GI epitela, pneumonitis, nefrotox.
B
GEMCITABIN inhibicija DNA polimeraze, citidinski analog
fluorouracil, merkaptopurin
CITOTOKSINI ANTIBIOTICI
DOKSORUBICIN
o vee se za DNA inhibira sintezu RNA i DNA
o djeluje na topoizomerazu II (DNA girazu) koi diobu
o NP: stvara slobodne radikale
BLEOMICIN
o metalokelirajui antibiotici, oteuju preoblikovanu DNA
o NP: mala mijelosupresija, cistian fibroza, alergije
POKARBAZIN
o inhibira sintezu DNA i RNA
o interferira s miozom u interfazi
o primjena: Hodgkinova bolest
o interakcija s alkoholom i depresivnim lijekovima
o NP: hipertenzija
BILJNI DERIVATI
VINKRISTIN
o vee se za tubulin
o uzrokuje arest stanice u metafazi

55
PAKLITAKSEL
o smrzava mikrotubule u polimeriziranom stanju
o primjena karcinomi dojke i jajnika
etoposid, irinotekan
HORMONI I LIJEKOVI S UINKOM NA MALIGNE TUMORE

TAMOKSIFEN
glukokortikoidi
flutamid, ciproteron antiandrogeni koji se koriste u th. ca. prostate
formestan, estrogeni, progestageni (megestrol)
MJEOVITI AGENSI:
MONOKLONALNA PROTUTIJELA
o imunoglobulini
o NK stanice, komplement, apoptoza
RITUKSIMAB
o monoklonalno protutijelo koje se vee za limfocite B
o komplementom posredovana liza, apoptoza
o rezistentne stanice ini osjetljivim na lijekove
trastuzumab
imatinib mesilat
modulatori biolokog odgovora: interferon-, aldesleukin

56
27. ANTIBIOTICI:
1. SULFONAMIDI
Sulfonamidi
- Sulfonamid je strukturni analog PABA-e, kljune za sintezu folne kiseline u bakterija
(natjecanje za enzim dihidropteroat sintetazu)
- bakteriostatik
- prisutnost gnoja smanjuje djelovanje (timidin i purini), kao i lokalni anestetici poput prokaina
(ester PABA-e)
- otpornost je esta, prenosi se plazmidima
- primjena per os, dobra apsorpcija
- prelazi placentu i krvno-modanu barijeru
- NP: munina, glavobolja, preosjetljivost, hepatitis, depresija kotane sri i kristalurija, cijanoza
uzrokovana methemoglobinemijom
Klinika primjena:
- sulfadiazin, sulfadimidin, sulfametoksazol, sulfametopirazin, sulfasalazin
- Pneumocystis carinii (sa trimetoprimom)
- malarija i toksoplazmoza (sa pirimetaminom)
- upalne bolesti crijeva (sulfasalazin-komb. sulfapiridina i aminosalicilata)
- inficirane opekline (topiki-srebrni sulfadijazin)
- spolne infekcije (trahom, klamidija, ulcus mole)
- infekcije dinih puteva i mokranog trakta (sada rijetko)
SULFAMETOKSAZOL
SULFASALAZIN
sulfadiazin-srebro (za lokalnu primjenu)
TRIMETOPRIM
- antagonist folne kiseline (slii njenom pteridinskom dijelu to zbunjuje enzim dihidrofolat
reduktazu)
- bakteriostatik
- primjena per os, dobra apsorpcija i raspodjela kroz sva tkiva i tekuine, eliminacija bubrezima
- nuspojave: munina, poremeaji u krvi, koni osipi, mogua megaloblastina anemija
- kl.primjena: infekcije mokranog i dinog sustava, P.carinii infekcija kao kotrimoksazol
2. BETA LAKTAMSKI ANTIBIOTICI

Penicilini:
Peniciline dijelimo na:
penicilini s klasinim uim spektrom djelovanja
penicilin G, penicilin V
penicilini s proirenim spektrom djelovanja
(aminopenicilini: ampicilin, amoksicilin)
penicilini s djelovanjem na pseudomonas
(piperacilin, karbencilin, tikarcilin)
penicilini otporni na penicilinazu
(kloksacilin, dikloksacilin, oksacilin itd.)
Klavulanska kiselina samostalno gledajui jest slabi antibiotik loe uinkovitosti, ali ima neobino
svojstvo da se vee za aktivno mjesto na penicilinazi i onesposobljuje je. Bakterije koje
posjedujui penicilinazu imaju otpornost na amoksicilin primjenom klavulanske kiselina uz
amoksicilin postaju osjetljive na amoksicilin

57
Vrste penicilina:
- benzilpenicilin (penicilin G) parenteralno
- benzatin penicilin(i.m., kroz 10-14 dana)
- prokain penicilin (i.m., za 8-12 h)
- fenoksimetilpenicilin (penicillin V) per os
- ometaju sintezu peptidoglikana u st.stijenci bakterija, veu se na receptorske bjelanevine PBP i
inhibiraju transpeptidacijski enzim, inaktivira inhibitore enzima autolize u st.stijenci
- daju se per os, i.m. ili i.v.
- ire se kroz sva tkiva i tj.tekuine, u likvor samo kod upale modanih ovojnica
- eliminacija bubrezima
- nuspojave: preosjetljivost, probavne smetnje i superinfekcije kod peroralne primjene
Klinika primjena:
o bakterijski meningitis (i.v.benzilpenicilin)
o infekcije kosti i zglobova (flukloksacilin)
o infekcije koe i mekog tkiva (benzilpenicilin, flukloksacilin)
o faringitis (fenoksimetilpenicilin)
o upala srednjeg uha (amoksicilin)
o bronhitis (amoksicilin)
o infekcije mokranog trakta (amoksicilin)
o pneumonija (amoksicilin)
o gonoreja (amoksicilin)
o sifilis (prokain benzilpenicilin)
o endokarditis
o infekcije sa P.aeruginosa (piperacilin)
BENZILPENICILIN
- Penicilin G ili benzilpenicilin jest prirodni penicilin i jedan je od prvih penicilina koji se
primjenjivao. Njegovu natrijevu sol nazivamo kristalinini penicilin. Iako nema iroki spektar
i vrlo je osjetljiv na beta laktamazu, na osjetljive mikroorganizme djeluje bolje nego bilo koji
drugi antibiotik, te predstavlja lijek izbora za sve infekcije uzrokovane sa Streptococcus
pyogenes skupine A i Streptococcus pneumoniae. Zbog razgradnje u probavnom sustavu moe
se primjenjivati samo parenteralno i to najee intramuskularno. Aktivan je prema brojnim G+
i G bakterijama ali na neke spirohete i aktinomicete.
- Registrirani u RH za 2006: Crystacillin (PLIVA)
FENOKSIMETILPENICILIN
- Penicilin V, generikim imenom fenoksimetilpenicilin, klasini je penicilin za peroralnu
primjenu. Za razliku od penicilina G, otporan je na eluanu kiselinu stoga se primjenjuje
oralno. Sprjeava sintezu stanine stijenke bakterija, uinak mu je baktericidan. Antimikrobni
spektar fenoksimetilpenicilina odgovara spektru parenteralnoga benzilpenicilina. Primjenjuje
se kod lijeenja lakih infekcija (angina, arlah, reumatska groznica, erizipel) Najee dolazi u
obliku organske soli - benzatin-fenoksimetilpenicilina.
- Registrirani u RH za 2006: Silapen (BELUPO), Ospen (KRKA)
FLUKLOKSACILIN
- Zbog posebne grae postaninog lanca kloksacilin nije supstrat za penicilinazu i stoga je
djelotvoran i protiv brojnih bakterija na koje ostali penicilini ne mogu djelovati. Moe se davati
peroralno. Koristi se iskljuivo za lijeenje infekcija rezistentnim stafilokokima.
- Registrirani u RH za 2006: Orbenin (PLIVA)

58
AMPICILIN
- Ampicilin predstavlja iznimno vanu skupinu penicilina jer dobro djeluje protiv enterobakterija
te na brojne druge vrste na koje ne djeluju obini penicilini. Nastao je sasvim sluajno, na
nain da se tijekom uzgoja u petrijevoj zdjelici dodala aminobenzilna kiselina. Plijesni su je
ugradili u penicilin i nastao je novi antibiotik ampicilin. Danas se ampicilin proizvodi
kopulacijom iste 6-aminopenicilanske kiseline i aminobenzilne kiseline. Vano je istai da se
ampicilin sve manje koristi jer se jako sporo i slabo resorbira iz probavnog sustava te su
uestale nuspojave poput proljeva.
- Koristi se kod infekcija gornjeg respiratornog trakta, urinarnog trakta, kod bakterijskog
meningitisa, infekcija salmonelom i dr.
- Registrirani u RH za 2006: Penbritin (PLIVA)
AMOKSICILIN
- Amoksicilin je modificirana verzija ampicilina dodatkom jedne hidroksilne skupine na
benzensku jezgru supstituenta. Time je dobiven iznimno uinkovit penicilinski antibiotik za
oralnu primjenu. Koristi se kod istih infekcija kao i ampicilin, a za razliku od ampicilina daleko
bre se resorbira iz probavnog sustava i nema nezgodnih nuspojava kao ampicilin.
Karakteristino je da se koristi kod trojne terapije za eradikaciju Helicobacter pylori iz eluca
(ta bakterija uzrokuje peptiki ulkus).
- Registrirani u RH za 2006: Amoksicilin (BELUPO), Amoxil (PLIVA) Almacin
(ALKALOID)
Amoksicilin + klavulanska kiselina
- S obzirom da ampicilin i amoksicilin imaju jako irok spektar djelovanja i dobru uinkovitost,
otpornost nekih sojeva na te antibiotike (posjedovanje penicilinaze) postao je veliki problem.
Rjeenje je dolo kombiniranjem amoksicilina i klavulanske kiseline. Registrirani u RH za
2006: Klavax bid (FARMAL), Klavocin bid (PLIVA), Augmentin (GLAXOSMITHKLINE),
Amoksiklav (LEK)
piperacilin, tikarcilin
Cefalosporini:
- sprjeavaju sintezu bakterijskog peptidoglikana veui se za receptorske bjelanevine
- otpornost uzrokovana beta-laktamazom koju prenose plazmidom
- veinom parenteralna primjena, neki i per os (cefaleksin)
- rasprostranjenost posvuda po tijelu, neki prolaze i K-M barijeru (cefotaksim, cefuroksim,
ceftriakson)
- eliminacija veinom putem bubrega, manje putem ui
- nuspojave: preosjetljivost (unakrsna reakcija sa penicilinom 10 %, nefrotoksinost (cefradin),
slabo podnoenje alkohola, proljev pri primjeni per os
- najmanje toksini antibiotici!
- baktericidni
- djeluju na G+ streptokoke i stafilokoke
- djelovanje na G bakterije je razliito i ovisi o strukturi
- na pseudomonas djeluju ceftazidin i cefoperazin
Klinika primjena:
o septikemija (cefuroksim, cefotaksim)
o pneumonija uzrokovana osjetljivim mikroorganizmima
o meningitis (ceftriakson, cefotaksim)
o infekcija unog trakta
o infekcije mokranog trakta (per os)
o sinusitis (cefadroksil)
59
Cefalosporini I. generacije
cefadroksil - Duracef
cefaleksin - Cefaleksin, Cefalin, Ceporex, Oracef
cefadroksil - Kefzol
Cefalosporini II. generacije
cefuroksim - Ketocef inj. Novuroxim
cefuroksimaketil - Novocef, Novuroxim, Zinnat (or.)
cefprozil - Cefzil
Cefalosporini III. generacije
cefiksim - Cefixim
cefotaksim - Cefotaksim
ceftazidim - Mirocef, Tenicef
ceftibuten - Cedax
ceftriakson - Lendacin, Lidacef, Rocephin
cefoperazon - Cefobid
Cefalosporini IV. generacije
cefepim Maxipime
CEFALEKSIN
- Cefaleksin je cefalosporinski antibiotik irokog spektra i baktericidnog djelovanja. Po strukturi
je analog penicilinskom antibiotiku ampicilinu jer sadrava aminobenzilnu kiselinu na duiku.
Djeluje na G+ i G uzronike kao streptokoke, stafilokoke, pneumokoke, Proteus mirabilis,
Haemophilus influenzae, Neisseria gonorrhoe, Neisseria meningitidis i dr. Ne djeluje na G
uzronike koji produciraju -laktamaze.
- Koristi se za lijeenje slijedeih infekcija:
o Infekcije dinih puteva (faringitis, tonzilitis);
o Infekcije srednjeg uha;
o Infekcije koe i mekih tkiva;
o Infekcije kotanog tkiva;
o Infekcije genitourinarnog sustava.
- Registrirani u RH za 2006: Cefaleksin (BELUPO); Ceporex (PLIVA); Oracef (KRKA),
Cefalin (PLIVA KRAKOW)
CEFUROKSIM
- Cefuroksim zbog osjetljivosti prema eluanoj kiselini dolazi samo u obliku injekcijskih
otopina. Cefuroksim djeluje na veinu gram-pozitivnih aerobnih bakterija dok su samo neke
Gram-negativne aerobne bakterije osjetljive na cefuroksim.
- Koristi se u lijeenju:
o infekcija dinog i genitourinarnog sustava uzrokovanih mikroorganizmima osjetljivim
na cefuroksim, kad je potrebna parenteralna primjena.
o infekcija koe i mekih tkiva, sepse i meningitisa
o gonoreje
o infekcija kostiju i zglobova uzrokovanim Staphylococcus aureusom.
- Registrirani u RH za 2006: Ketocef injekcije (PLIVA), Novuroxim (PLIVA KRAKOW)
CEFOTAKSIM
ceftriakson
Ostali:
IMIPENEM
- glavni predstavnik karbapenema
- vrlo irok spektar djelovanja protiv mnogih aerobnih i anaerobnih G+ i G bakterija
60
NP: munina i povraanje, neurotoksinost kod visokih doza

primjena sa cilastinom smanjuje razgradnju u bubregu
AZTREONAM
- glavni predstavnik monobaktama
- otporan na veinu beta-laktamaza
- ogranien je na G aerobne bacile te pseudomonas, N.meningitidis i Haemophilus influenzae
- ne djeluje protiv G+ bakterija ni anaeroba
- parenteralna primjena, poluvijek 2 sata
- obino ne uzrokuje preosjetljivost kod alerginih na penicilin
3. OSTALI INHIBITORI SINTEZE STANICNE STIJENKE KOJI NISU BETA LAKTAMI

VANKOMICIN
- glikopeptidni antibiotik
- baktericidan osim za streptokoke
- inhibira sintezu st.stijenke G+ bakterije, osobito MRSA
- nema apsorpcije per os, samo i.v.
- nuspojave: preosjetljivost, ototoksinost, nefrotoksinost, flebitis
Klinika primjena:
o pseudomembranozni kolitis (per os)
o viestruko otporni stafilokoki
o kod alergije na penicilin
o neki oblici endokarditisa
teikoplanin
4. AMINOGLIKOZIDI
- inhibiraju sintezu bjelanevina (greke u prevoenju)
- slabo djeluju protiv anaeroba (aktivni transport kroz st.stijenku
- ovisi o kisiku, kloramfenikol ga blokira)
- baktericidi, pojaavaju ih lijekovi koji smetaju sintezu st.stijenke
- gentamicin, streptomicin, amikacin, tobramicin, netilmicin, neomicin
- sve vea otpornost
- protiv veine G i nekih G+ bakterija
- slaba apsorpcija primjena i.m. ili i.v.
- ne prolaze KM barijeru ni u staklovinu oka, prolaze placentu
- mogue visoke konc.u zglobnoj i pleuralnoj tekuini
- poluvijek 23 sata, eliminacija bubrezima
- nuspojave: ototoksinost (ireverzibilna) i nefrotoksinost (reverzibilna) ovise o dozi
Klinika primjena:
o protiv G bakterija u crijevnim inf. i kod sepse
o infekcije P.aeruginoza (gentamicin, tobramicin)
o u streptokoknim infekcijama i kod listerije zajedno sa penicilinom
o primarne kone infekcije, opekline, inficirane rane i druge sekundarne kone infekcije
(lokalna medikacija)
o amikacin ima najiri spektar, manje je toksian od gentamicina i djeluje na uzronike
otporne na ostale aminoglikozide
- GENTAMICIN, NETILMICIN, TOBRAMICIN, AMIKACIN, spektinomicin, neomicin,
streptomicin

61
5. TETRACIKLINI
- antibiotici irokog spektra djelovanja (G+ i G)
- tetraciklin, oksitetraciklin (Geomycin), doksiciklin (Vibramycin), minociklin
- selektivni prodor u prokariotsku stanicu aktivnim transportom i inhibicija sinteze bjelanevina
- bakteriostatici
- otpornost preko plazmida
- obino per os, moe i parenteralno
- apsorpcija nepravilna, smanjena u prisutnosti hrane, manje uz mlijeko, antacide i pripravke
eljeza (keliraju ione metala Ca, Mg, Fe, Al)
- nuspojave: probavni poremeaji, deformacije kostiju i zubi (ne trudnicama, dojiljama ni djeci),
hepatotoksinost, fototoksinost (demeklocin), vrtoglavice (minociklin), oteenje bubrega i
kotane sri
Klinika primjena:
o prvi izbor za infekcije rikecijom, mikoplazmom i klamidijom te za brucelozu, koleru,
kugu i Lymeovu bolest
o mjeovite infekcije dinih puteva te akne
o demeklociklin inhibira djelovanje ADH-za lijeenje kronine hiponatrijemije kod npr.
malignih tumora plua
OKSITETRACIKLIN, DOKSICIKLIN, minociklin
6. MAKROLIDI
- inhibicija sinteze bjelanevina (vezanje na 50s podjedinicu ribosoma isto kao i za
kloramfenikol i klindamicin komp.)
- eritromicin, azitromicin (Sumamed), klaritromicin (Makcin)
- eritromicin spektar slian penicilinskom (G+ bakterije i spirohete, rijetke G bakt.
(Haemophillus, Neisseria), Mycoplasma pneumoniae, legionella, neke klamidije)
- azitromicin uinkovit protiv H.influenzae, Toxoplasme gondii
- klaritromicin lepra, H.pylori
- peroralna primjena, eritromicin moe i parenteralno (lok.tf.)
- ne prelaze u likvor ni sinoviju, eliminacija putem ui
- poluvijek eritro. 90 min., klaritro.3x a azitro.816x vie
- nuspojave: probavni poremeaji, preosjetljivost, kolestatska utica
Klinika primjena:
o infekcije dinog sustava
o infekcije koe i potkonog tkiva
o konjunktivitis u novoroenadi i pneumonija u male djece
o nekomplicirane urogenitalne infekcije
o pertusis, listerioza, legionarska bolest, teki oblici akni, difterija, arlah, trahom,
primarni sifilisa i sl.
o klaritromicin (uz amoksicilin i omeprazol) koristi u trojnoj terapiji eradikacije
(iskorjenjenja) bakterije Helicobater pylori iz eluca gdje uzrokuje ir na elucu
to azitromicin ini posebnim u odnosu na druge makrolide?
Iako ima isti mehanizam djelovanja i vrlo, vrlo slian spektar djelovanja, azitromicin ima
svojstvo da se u krvotoku koncentrira u leukocitima. Kada nastane nekakva upala izazvana
infekcijom bakterijama, leukociti krei prema mjestu upale radi saniranja iste. S njima kree i
azitromicin koji se nalazi u leukocitima. Na taj nain leukociti specifino odnose i
koncentriraju azitromicin tono tamo gdje je najpotrebniji: na mjestu infekcije. Zbog te osobine
primjenjuje se samo jednom dnevno, a terapija traje samo 3 dana.
7. LINKOZAMIDI
- glavni predstavnik klindamicin
- inhibicija sinteze bjelanevina
62
protiv G+ koka ukljuujui stafilokoke otporne na penicilin, te mnoge anaerobe poput

Bacteroides vrste
- per os ili parenteralno, iri se svuda (i u kosti) ali ne u likvor
- poluvijek 21 sat, eliminacija putem ui i mokrae
- nuspojave: probavne smetnje, mogu pseudomembranozni kolitis
Klinika primjena:
o infekcije roda Bacteroides
o stafilokokne infekcije kosti i zglobova
o topikalno za stafilokokni konjunktivitis
o akne
o vaginalne infekcije
Indiciran je za lijeenje tekih infekcija prouzroenih mikroorganizmima osjetljivim na klindamicin:
infekcija dinih putova (upala plua), infekcija koe i mekih tkiva (inficirane rane, apscesi, upala
staninog tkiva), akutnog i kroninog osteomijelitisa, bakterijemija (osobito anaerobnih ),
intraabdominalnih infekcija (peritonitisa), infekcija u ginekologiji
8. STREPTOGRAMINI
- kvinupristin, dalfopristin
- skromni bakteriostatici svaki posebno, zajedno u i.v. primjeni protiv G+ bakterija
- protiv ozbiljnih infekcija koje ne lijee drugi antibiotici (S.aureus otporna na meticilin,
E.faecium otporna na vankomicin)
- primjena i.v.infuzijom, razgradnja u jetri, poluvijek 12 sata
- nuspojave: upala na mjestu infuzije, artralgija, bol u miiima, munina, povraanje i proljev
9. OSTALI INHIBITORI SINTEZE BAKTERIJSKIH PROTEINA
KLORAMFENIKOL
- irok spektar djelovanja (G+ i G te rikecije)
- bakteriostatik (za H.influenzae baktericidan)
- per os ili parenteralno davanje
- dobra apsorpcija i raspodjela u sva tkiva i tekuine (i likvor)
- poluvijek 2 sata, inaktivacija u jetri, 10% putem mokrae
- nuspojave: pancitopenija, sindrom sive bebe (pepeljasta boja koe, povraanje, proljev, pad
TT, smrtnost 40%)
Klinika primjena:
o za ozbiljne infekcije gdje je dobrobit vea od rizika od toksinosti!
o H.influenzae otporna na druge lijekove
o meningitis u onih koji ne mogu primati penicilin
o topikalna primjena kod bakterijskog konjunktivitisa
Oksalizidononi:
- glavni predstavnik linezolid (Zyvox, Zyvoxid)
- protiv G+ bakterija, osobito koristan protiv onih otpornih tipa MRSAe, pneumokoka otpornog
na penicilin te enterokoka otpornih na vankomicin, i protiv nekih anaeroba (C.difficile)
- per os ili i.v. infuzijom, poluvijek 57 sati
- nuspojave: trombocitopenija, munina, proljev, osip i oamuenost
Klinika primjena: upale plua, septikemije te infekcije koe i mekog tkiva
fusidika kiselina
- steroidni antibiotik uskog spektra djelovanja
- inhibira sintezu bjelanevina ugl.G+ bakterija
63
dobra apsorpcija iz crijeva, izluivanje putem ui

nuspojave: probavne smetnje, utica
10. FLUOROKINOLONI
- lijekovi irokog spektra (ciprofloksacin, ofloksacin, norfloksacin) te uskog spektra (cinoksacin,
nalidinska kiselina)
- DNAgiraza enzim koji stvara superuzvojnicu i omoguuje replikaciju stanice
- najbolje protiv aerobnih G bacila i koka
- najee primjena ciprofloksacina, uestalost stafilokokne otpornosti je velika
- per os, dobra rasprostranjenost
- nuspojave: probavne smetnje te osip, artropatija, SS
- vana interakcija ciprofloksacina i teofilina (inhibicija P450, toksinost teofilina u asmatiara)
Klinika primjena:
o sloene infekcije mokranog trakta (norfloksacin, ofloksacin)
o infekcije dinih putova sa Pseudomonas u cistine fibroze
o invazivna upala vanjskog uha sa Pseudomonas
o kronini osteomijelitis uzrokovan G bacilima
o eradikacija S.typhi u kliconoa
o gonoreja
o bakterijski prostatitis
o upala grlia maternice
o antraks
CIPROFLOKSACIN, pefloksacin, norfloksacin NALIDIKSINA KISELINA (kao kinolon),
11. OSTALI
ZA SISTEMSKU PRIMJENU
NITROFURANTOIN
- protiv G+ i G bakterija
- peroralna primjena, eliminacija bubrezima
- nuspojave: probavne smetnje, kone reakcije, leukopenija
Klinika primjena:
infekcije mokranog sustava
ZA LOKALNU PRIMJENU:
POLIMIKSIN B
- interakcija sa fosfolipidom iz st.opne i njeno razbijanje
- baktericidno na G bacile a posebno Pseudomonas te koliformne bakterije
- nema apsorpcije iz probave
- nuspojave: neurotoksinost, nefrotoksinost
Klinika primjena:
sterilizacija crijeva, topikalna primjena kod infekcija uha, oka i koe
kolistin
ANTIMIKOBAKTERIJSKI LIJEKOVI :
Tuberkuloza je bolest uzrokovana bakterijom Mycobacterium tuberculosis. Prema podacima SZO
1/3 svjetske populacije zaraena je tuberkulozom. Godinje od ove bolesti u svijetu oboli 8
milijuna ljudi, umre oko 3 milijuna, od toga 300 000 djece. Europski pobol od TBC kree se od 4,
3/100 000 stanovnika u Islandu, do 154/100 000 stanovnika u Kazahstanu. U Hrvatskoj je tijekom
2002.g. otkriveno 1470 novih bolesnika od tuberkuloze to ini incidenciju od 33, 1/100 000
stanovnika.

64
o Lijekovi prve linije: izoniazid, rifampicin, rifabutin, etambutol, pirazinamid

o Lijekovi druge linije: kapreomicin, cikloserin, streptomicin, klaritromicin,
ciprofloksacin
Nain lijeenja:
- prva faza oko 2 mj., tri lijeka: izoniazid, rifampicin, pirazinamid (ev.etambutol)
- druga faza oko 4 mj., dva lijeka: izoniazid, rifampicin
o Izoniazid:
- djeluje samo na mikobakterije
- bakteriostatik/baktericid (dioba)
- ulazi u stanice sisavaca, djeluje na intracelularne mikroorganizme
- inhibira sintezu mikolike kiseline, sastavnice stijenke specifine za mikobakterije
- dobra apsorpcija i raspodjela u sve tekuine i tkiva (i likvor)
- dobar prodor u tuberkule (siraste lezije)
- djelovanje ovisi o tome je li osoba spori ili brzi acetilator
- eliminacija mokraom
- nuspojave: kone alergije, hemolitika anemija (nedostatak glukoza 6 fosfat
dehidrogenaze), smanjen metabolizam antiepileptika, nedostatak piridoksina
Eutizon B6 je kombinacija antituberkulotika izoniazida i vitamina B6 (piridoksina),
koji umanjuje neurotoksinost velikih doza izoniazida.
Izoniazid pokazuje baktericidni uinak na Mycobacterium tuberculosis, koji se
temelji na inhibiciji biosinteze mikolnih kiselina koje su sastavni dio njegove
stanine stijenke. Rijetko izaziva pojavu rezistencije u bakterija ako se daje zajedno
s ostalim antituberkuloticima, no primijenjen sam moe uzrokovati rezistenciju.
Zbog toga se samostalno daje samo u profilaksi.
o Rifampicin:
- vee se za DNA-ovisnu RNA polimerazu prokariota i inhibira ju
- jedan od najsnanijih antituberkulotika
- protiv veine G+ i mnogih G bakterija
- ulazi u fagocite i moe ubiti unutarstanine organizme
- brz razvoj otpornosti promjenom mikrobne DNA-ovisne RNA polimeraze
- per os, u sva tkiva i tekuine (boji suze, znoj i slinu naranasto)
- eliminacija putem mokrae i ui, dio u EH cirkulaciju
- poluvijek 1-5 sati, skrauje se lijeenjem (indukcija mikr.enzima)
- nuspojave: mogue oteenje jetre (procijeniti funkciju), indukcija metab.enzima jetreskraeno djelovanje varfarina, glukokortikoida, narkotikih analgetika, oralnih
antidijabetika, dapsona, estrogena
o Etambutol:
- iskljuivo na mikobakterije
- ulazi u njih i inhibira rast nakon 24 sata
- per os, dobra apsorpcija
- prenose ga eritrociti i polako oslobaaju
- nuspojave: upala opticusa (ovisi o dozi)
- za tuberkulozni meningitis (terapijske konc. u likvoru)
o Pirazinamid:
- u kiselom pH tuberkulostatik (mikroorganizmi unutar lizosoma makrofaga)
- per os, posvuda se iri i prodire u meninge
- nuspojave: giht, probava, opa slabost, toksian za jetru pri velikim dozama

65
Pirazinamid vrlo uinkovit u prva dva mjeseca lijeenja, u INICIJALNOJ FAZI, dok su
prisutne akutne upalne promjene
Pirazinamid se NIKAD ne daje u stabilizacijskoj fazi lijeenja, ni u jednoj kombinaciji.
Inhibira renalnu tubularnu sekreciju, stoga raste mokrana kiselina u plazmi.
o Kapreomicin:
- peptidni antibiotik, daje se i.m.
- unakrsna reakcija sa aminoglikozidom kanamicinom
- nuspojave: oteenje bubrega i vestibulokohlearnog ivca (gubitak sluha i ataksija)- ne
davati istodobno sa streptomicinom!
o Cikloserin:
- antibiotik irokog spektra (koliformne, mikobakterije)
- inhibira sintezu peptidoglikana
- per os, dobar prodor posvuda, i u likvor
- nuspojave: SS- glavobolja, razdraljivost, depresija, konvulzije, psihotina stanja
- kod tuberkuloze otporne na druge lijekove
Lepra:
o Paucibilna lepra: ona sa malim brojem bacila, ugl.tuberkuloidnih (T-stanice proizvode IFN-
to makrofagima omoguuje unitavanje mikroba) lijei se 6 mj. dapsonom i rifampicinom
o Multibacilna lepra: ona s mnogo lepromatoznih bacila (odgovorom dominira IL-4,
onemoguuje interferon) lijei se najmanje 2 god. rifampicinom, dapsonom i klofaziminom
o Dapson:
- antagonist PABA-e-vjerojatno inhibira sintezu folne kiseline
- raste otpornost
- per os, dobra apsorpcija i raspodjela
- poluvijek 24-48 sati, dio u EH cirkulaciju a dio eliminacija urinom
- nuspojave: hemoliza, methemoglobinemija, anoreksija, munina, leprozne reakcije
(pogoranje lezija), povremeno sindrom slian mononukleozi, moe biti koban
o Klofazimin:
- boja, djeluje protuupalno i na DNA bacila lepre
- per os, nakuplja se u tijelu (fagociti)
- odgoeno djelovanje (nakon 6-7 tj.), poluvijek do 8 tj.
- nuspojave: koa i mokraa crveni, lezije plavo-crne, probavne smetnje
LIJEKOVI PROTIV ANAEROBA
METRONIDAZOL
- prvenstveno protiv praivotinja
- djelotvoran i protiv anaeroba kao Bacteroides, Clostridia te nekih streptokoka
- kod lijeenja pseudomembranoznog kolitisa te sepse kao komplikacije bolesti crijeva
(anaerobi)

66
28. ANTIVIRUSNI LIJEKOVI:

INHIBITORI DNA POLIMERAZE
ACIKLOVIR
o derivat gvanozina
o djeluje specifino protiv HSV-a i VZV-a
o EBV pokazuje slabiju osjetljivost
o skromno, ali pouzdano djeluje protiv CMV-a
o pomou timidin kinaze pretvara se u monofosfat, a posebno se dobro aktivira u
inficiranim stanicama
o nakon toga prelazi u trifosfat koji inhibira virusnu DNA polimerazu
o daje se p.o., i.v. ili topikalno
ganciklovir acikliki analog gvanozina

ribavirin sintetski nukleozid nalik gvanozinu
foskarnet analog pirofosfata koji inhibira virusnu DNA polimerazu
INHIBITORI NEURAMINIDAZE
zanamivir
OSELTAMIVIR
o inhibitor neuraminidaze za peroralnu primjenu
o lijeenje i sprjeavanje influence A i B u odraslih i u djece starije od jedne godine
o lijeenje i profilaksa moraju se zapoeti unutar 48 sati od pojave prvih simptoma,
odnosno od kontakta s bolesnikom
o siguran i uinkovit lijek u lijeenju i sprjeavanju svih poznatih tipova virusa influence
o ublauje teinu i skrauje trajanje simptoma te smanjuje uestalost karakteristinih
komplikacija
o dobra podnoljivost, a samo u vrlo malog broja bolesnika registriraju se blage prolazne
probavne smetnje
o Svjetska zdravstvena organizacija je preporuila nabavu i uvanje oseltamivira za
pandemijsku pojavu gripe
OSTALI:
AMANTADIN
o spreava prodor virusa u stanicu tako da inhibira skidanje omotaa virusa
o djelotvoran je protiv virusa influence tipa A
LIJEKOVI PROTIV AIDSA
ZIDOVUDIN (AZT)
o inhibitor reverzne transkriptaze, analog je timidina
o ugrauje se u virusnu DNA i zatvara ju
o primjenjuje se p.o. ili i.v., u kombinaciji s inhibitorima proteaze
o produuje ivot oboljelih od AIDS-a, ublauje demenciju i moe sprijeiti vertikalni
prijenos s majke na dijete
o esto ozbiljne NP: krvni poremeaji, GI smetnje, miopatija, poremeaji CNS-a
LAMIVUDIN
o inhibitor reverzne transkriptaze, analog je citidina
o rabi se i u lijeenju HBV-infekcije
o moe se upotrebljavati samostalno
o blage NP

67
NEVIRAPIN
o nenukleozidni inhibitor reverzne transkriptaze
o spreava vertikalni prijenos HIV-a
o NP: osip, Stevens-Johnsonov sindrom (toksina epidermalna nekroliza), glavobolja,
vruica, letargija
sakvinavir inhibitor proteaze

didanozin
zalcitabin
kombinacija lamivudin + zidovudin
IMUNOMODULATORI
imunoglobulini djeluju protiv virusne ovojnice, neke viruse mogu neutralizirati
interferoni potiu stvaranje enzima koji inhibiraju virusnu mRNA; koriste se kod infekcija
HBV-om i HIV-om
monoklonalno protutijelo (palivizumab) djeluje na povrinski antigen RSV-a

68
29. ANTIFUNGICI:
o Gljivine infekcije:
- od 1970.raste uestalost sistemskih gljivinih infekcija
- tome pridonosi rasprostranjena primjena antibiotika irokog spektra
- sve vei broj bolesnika sa AIDS-om, na imunosupresivima ili pod kemoterapijom
- MIKOZE: povrinske, sistemske
o sistemska kandidijaza, kriptokokni meningitis, endokarsitis, plune aspergiloze,
rinocerebralne mukormikoze
o povrinske:
DERMATOMIKOZE (koa, kosa, nokti)
KANDIDIJAZA (sluznica usta, rodnica ili koa)
Gljivine infekcije su neobino tvrdokorne i uporne, teko se i dugo lijee, iznimno su
neugodne i ometaju socijalni ivot pacijenta. Javljaju se vrlo esto na naborima i zatvorenim
dijelovima koe kao to su stopala ili podruje pazuha. esto zahvaaju nokte nogu i ruku,
kou trupa, ali i kosu. Gljive su biljkama slini mikroorganizmi (ali bez mogunosti
fotosinteze), koje ive na organskom materijalu, a u prirodi su proirene kao saprofiti. Od
ukupno 100 000 gljiva samo ih je oko 100 patogeno za ovjeka. Pojedine gljive mogu biti dio
stalne normalne flore kod ljudi (npr. Candida albicans u usnoj upljini, eluano - crijevnom
traktu). Veina gljivinih infekcija se prenose od ovjeka, ivotinja ili biljaka.
Kronine kone promjene mogu biti naseljene gljivama, a da znaajno ne utjeu na kliniki
izgled promjene (Candida albicans na ulceracijama, dermatofiti u noktima poremeena rasta).
Glavne patogene gljive su dermatofiti, kvasnice i plijesni - "D-K-P-grupa"). Dermatofiti mogu
izazvati samo povrinske dermatomikoze, dok kvasnice i plijesni mogu dovesti do povrinskih,
dubokih i sistemskih mikoza.
Antibiotici protiv gljivica
o Amfotericin:
- makrolidni antibiotik
- vee se za st.opnu, oblikuje poru transmembranski kanal gubitak K+ iz st.
- vrlo selektivan za gljivice (sklonost ergosterolu), ne djeluje na bakterije
- pojaava djelovanje flucitozina protiv gljivica
- per os samo za inf.probavnog trakta (slaba apsorpcija), primjena topikalno, sistemski (spora
i.v.injekcija kao suspenzija sa Na-deoksikolatom ili u kombinaciji s lipidima-liposomi koji
dugo cirkuliraju u krvi)
- snano se vee za bjelanevine, izluivanje bubrezima vrlo sporo (2 mj. od primjene
tragovi u mokrai)
- slabo prolaz kroz KM membranu
- nuspojave: bubrena toksinost!, hipokalijemija, hipomagnezemija, anemija, oteenje
jetrene funkcije, trombocitopenija, anafilaksija, lok.tromboflebitis, koni osip
o Nistatin:
- polienski makrolid, slian amfotericinu, sa istim nainom djelovanja
- samo za gljivine infekcije koe i probavnog trakta (ne apsorbira se)
- djeluje fungistatski i fungicidno na saprofitske i parazitske kvasnice, osobito na Candida
spp.
o Grizeofulvin:
- uski spektar djelovanja
- djeluje fungistatski i ometa mitozu stanice veui se za mikrotubule
- za dermatofitne infekcije koe ili noktiju (dugotrajno)
- per os
- selektivno ulazi u novonastalu kou i nakuplja se u keratinu
69
poluvijek 24 sata
snano potie stvaranje P450
nuspojave: probavne smetnje, glavobolje, fotosenzitivnost, alergija
Sintetski antimikotici
Azoli:
- fungistatici, irok spektar djelovanja
- flukonazol, itrakonazol, ketokonazol, mikonazol, ekonazol
- inhibicija enzima lanozin 14-demetilaze, enzima gljivinog citokroma P450 pretvara
lanosterol u ergosterol mijenja fluidnost opne i inhibira replikaciju, smanjuje i broj
veznih mjesta za amfotericin
- inhibira i pretvorbu kvaevih stanica kandide u hife
Ketokonazol (Oronazol):
- per os, za sistemske infekcije
- toksian, esti recidivi
- ne prodire u SS
- nuspojave: hepatotoksinost rijetko ali sa kobnim ishodom, probavne smetnje, svrbe,
visoke doze inhibiraju adrenokortikosteroide i sintezu testosterona ginekomastija,
interakcije sa drugim lijekovima
Flukonazol (Diflucan):
- per os ili i.v.
- visoke konc.u likvoru i oku, vaginalnom tkivu, koi slini i noktima
- poluvijek 25 sati
- nuspojave: blagi, glavobolje, munina
Itrakonazol (Itrac 3):

- per os neujednaena apsorpcija
- sa beta-ciklodekstrinom i.v.
- ne prodire u likvor
- nuspojave: glavobolje, probavne smetnje, rijetko hepatitis, hipokalijemija, impotencija,
alergija, inhibira P450
Mikonazol:
- per os za infekcije probavnog trakta, moe i lokalno
- kratak poluvijek
- terapijske konc. u kostima, zglobovima i pluima, ne u SS
- nuspojave: probavni poremeaji, svrbe, hiponatrijemija
o Flucitozin:
- per os za sistemske infekcije kvasnicama
- brz razvoj otpornosti za teke infekcije kombinirati sa amfotericinom
- u gljivici se pretvara u 5fluorouracil koji inhibira timidilat sintetazu i time sintezu DNA
- per os ili i.v.infuzijom, ne samostalno
- prolazi i u likvor
- izluivanje bubrezima
- nuspojave: blage naravi
o Terbinafin:
- lipofilni i keratinofilni fungicid irokog spektra

70
na bolesti koe
inhibira skvalen epoksidazu- sinteza ergosterola iz skvalena (nakupljanje)
za infekcije noktiju
per os, ulazi u kou, nokte i masno tkivo
lokalno prodire kroz kou i sluznicu
nuspojave: blage
o Ehinokandini:
- inhibiraju sintezu 1, 3-beta glukana potrebnog za st.stijenku (liza)
- KASPOFUNGIN- kandidijaza i agresivni oblici aspergiloze otporni na amfotericin
- per os slaba apsorpcija, i.v. poluvijek 10 sati
- MIKAFUNGIN, AMOROLFIN( lokalno u obliku laka, za nokte)

71
30. LIJEKOVI PROTIV PROTOZOA:

-
Malarija, amebijaza, limanijaza, tripanosomijaza, trihomonijaza intracelularni paraziti

Imunosni odgovor: pomagaki T-limfociti otputaju citokine (IL-2, TNF- i IFN-) koji
aktiviraju makrofage i citotoksine CD8+ T-limfocite
nefotosintetiki jednostanini organizmi
eukariotska stanina struktura
nemaju staninu stijenku (to ih razlikuje od gljiva)
sastoje se od protoplasta s jednom ili vie jezgara
dimenzije od mikroskopskih do vidljivih okom (2 m 20/25 000 m); najmanji oblici
veliine kao bakterije
ovisno o vrsti poprimaju oblik kuglice, jajeta, spirale, nepravilnog oblika
sve ivotne funkcije odvijaju se u citoplazmi
disanje i hranjenje preko polupropusne citoplazmatske membrane (cijelom povrinom)
1. Malarija
- prijenosnik je komarac
- 300-500 milijuna klinikih sluajeva na godinu, vie od 90% u Africi
- juno od Sahare
- 2.7 milijuna smrtnih ishoda na godinu
- simptomi: vruica, drhtavica, bol u zglobovima, glavobolja, opetovano povraanje,
generalizirane konvulzije, koma
- poinju 7-9 dana nakon ugriza komarca
- najopasniji je Plasmodium falciparum
- spolni ciklus u enki komarca izmjenjuje se sa nespolnim (egzoeritrocitnim i eritrocitnim)
u ovjeku
ivotni ciklus:
o SPOLNI CIKLUS (u komarcu): komarac usie iz krvi zaraena ovjeka gametocite, u njemu
nastaje zigota. Ona prelazi kroz stijenku eluca i razvija se u oocistu iz koje se s vremenom
razvije sporocista i u njoj sporozoiti (mladi paraziti). Kada sporocista pukne sporozoiti dolaze
u lijezde slinovnice komarca.
o EGZOERITROCITNI HEPATALNI CIKLUS (10-14 dana): komarac ubodom prenosi
sporozoite u ovjeka i oni krvlju dospiju u jetru. Tu se mnoe i pretvaraju u merozoite koji
pucanjem hepatocita ulaze natrag u krv i u eritrocite. Neki sporozoiti pak ostaju u jetrenim
stanicama kao hipnozoiti i mogu ostati uspavani mjesecima i godinama.
o ERITROCITNI CIKLUS: u eritrocitima se merozoiti mnoe nespolnom diobom shizogonijom
preko trofozoita u shizonta koji e sazrijeti u nove merozoite koji e inficirati nove eritrocite.
Jedan dio merozoita sazrijet e u eritrocitima u muke i enske gametocite te e ih komarac
ubodom prenijeti u svoj organizam i na slijedeeg domaina.
Za boravka unutar eritrocita paraziti se koriste hemoglobinom domaina kao izvorom
aminokiselina za svoju replikaciju. Hem koji se tom razgradnjom oslobaa bio bi toksian za
parazita ali ga on ima mogunost polimerizirati u hemozoin enzimom hem polimerazom i tako
neutralizirati.
Vrste parazita:
o P.FALCIPARUM: maligna malarija tercijana, inducira ispoljavanje adhezina to dovodi do
stvaranja rozeta i zaepljenja mikrocirkulacije.
Nema egzoeritrocitni stadij (nema relapse)
o P.VIVAX: benigna tercijarna malarija, esti relapsi.
o P.OVALE: tercijana, rijetki oblik.
o P.MALARIAE: malarija kvartana
72
ANTIMALARIJSKI LIJEKOVI
o ZA AKUTNI NAPAD (krvno-shizontocidna sredstva):
- KINOLIN-METANOLI (kinin, meflokin),
- 4-AMINOKINOLINI (klorokin),
- FENANTREN-METANOLI (halofantrin),
- LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA SINTEZU ILI KORITENJE FOLATA (sulfadoksin,
dapson, pirimetamin, progvanil),
- HIDROKSINAFTOKINONSKI LIJEKOVI (atovakon),
- SUPSTANCE IZ QINGHAOSU (artemeter, artesunat)
o ZA RADIKALNO LIJEENJE (tkivno-shizontocidna sredstva):
- 8-AMINOKINOLINI (primakin, tafenokin)
o ZA KEMOPROFILAKSU (blok izmeu hepatalnog i eritrocitnog stadija, sprjeavanje
napada):
- klorokin, meflokin, progvanil, pirimetamin, dapson, doksiciklin.
o ZA PREVENCIJU TRANSMISIJE (do komarca, razaranje gametocita):
- primakin, progvanil, pirimetamin
Kemoprofilaksa tjedan dana prije puta, za vrijeme boravka i najmanje mjesec dana nakon
povratka
4-aminokinolini:
o KLOROKIN:
- protiv eritrocitnih oblika plazmodija
- ne djeluje na sporozoite, hipnozoite ni gametocite
- u neutralnom pH nema naboj-prolazi u parazitne lizosome gdje je kiseli pH, tu se ionizira i
ostaje zarobljen
- inhibira razgradnju Hb i hem-ploimerazu
- P.falciparum veinom rezistentan, raste i rezistencija P.vivax (porast ekspresije Pglikoproteina u ljudi)
- antireumatik, djeluje na srce slino kinidinu
- per os dobra apsorpcija, nakuplja se u eritrocitima
- kod teke infekcije P.falciparum este i.m. ili s.c. injekcije malih doza ili kontinuiranom
infuzijom
- spora eliminacija urinom, poluvijek 50 sati
- nuspojave: malo kod kemoprofilakse, kod velikih doza mogua retinopatija, hipotenzija ili
fatalna aritmija kod i.v. primjene
Kinolin-metanoli:
o KININ:
- protiv eritrocitnih oblika plazmodija, ne djeluje na gametocite
- inhibira hem-polimerazu
- danas glavni lijek za P.falciparum (rezistencija na klorokin)
- depresija srca, slab oksitocinski, antipiretski i blokirajui neuromuskularni uinak
- per os kroz 7 dana, moe i spora i.v.infuzija (bolus-aritmija)
- nuspojave: gorak okus, munina, cinhonizam(vrtoglavice, smetnje vida, tinitus), visoka
konc.-hipotenzija, aritmija, delirij, koma, hipoglikemija (stim.inzulin), vruica crne vode
(otkazivanje bubrega i akutna hemolitika anemija)
o MEFLOKIN:
- protiv krvnih oblika
- esta kombinacija sa pirimetaminom
- inhibicija hem-polimeraze
- per os, brza apsorpcija, spor nastup uinka, poluvijek do 30 dana
73
nuspojave: GI smetnje, prolazne smetnje SS, rijetke neuropsihijatrijske reakcije

ne trudnicama ni enama tri mjeseca prije planirane trudnoe (mogua teratogenost)
samo kod malarije rezistentne na klorokin
Fenantren-metanoli:
o HALOFANTRIN:
- djeluje na eritrocitne oblike
- na P.falciparum rezistentan na klorokin, pirimetamin i kinin
- per os, nepravilna resorpcija, raste s masnim obrokom
- izluivanje stolicom
- nuspojave: GI smetnje, svrbe, produljenje Q-T intervala, nagla kardijalna smrt,
hemolitika anemija, konvulzije
Lijekovi sa djelovanjem na sintezu ili iskoristivost folata:
o Tip I: SULFONAMIDI (sulfadoksin) I SULFONI (dapson)
o Tip II: PIRIMETAMIN (samo u kombinaciji sa dapsonom ili sulfonamidom) i
PROGVANIL (dodatni uinak na poetni hepatiki stadij)
- na eritrocitne oblike plazmodija
- per os, dobra, ali polagana apsorpcija
- pirimetamin poluvijek 4 dana, uzima se 1 na tjedan
- progvanil predlijek, poluvijek 16 sati, uzima se 1 na dan
- nuspojave: blage, kod veih doza pirimetamin inhibira enzim sisavaca
megaloblastina anemija
8-aminokinolini:
o PRIMAKIN:
- protiv jetrenih hipnozoita, ne na eritrocitne oblike
- ima i gametocidni uinak
- uvijek se primjenjuje sa klorokinom
- per os
- nuspojave: velike doze-methemoglobinemija s cijanozom, hemoliza kod nedostatka G6PD
Qinghaosu (artemisinin):
- artemisinin (per os, i.m., supozitorij)
- artesunat (i.m., i.v.)
- artemeter (per os, i.m.)
- arteter
- na eritrocitne oblike
- nuspojava malo
Hidroksinaftokinonski lijekovi:
o ATOVAKON:
- za lijeenje i sprijeavanje razvoja
- inhibira mitohondrijski transport elektrona parazita
- redovito zajedno sa progvanilom
- ne davati trudnicama i dojiljama
KLINIKI NAPAD:
o sve osim otpornog P.falciparum:
- oralni klorokin
- sulfadoksin-pirimetamin
o klorokin-otporan P.falciparum:
- oralni kinin i tetraciklin/doksociklin
74
oralni halofantrin
oralni meflokin
KEMOPROFILAKSA:
o sve osim otpornog P.falciparum:
- oralni klorokin
- progvanil
o klorokin-otporan P.falciparum:
- oralni kinin i progvanil/doksociklin/pirimetamin-dapson
- oralni meflokin
2. Pneumocystis pneumonia
- obiljeja protozoa i gljivica
- infekcije u oboljelih od AIDS-a, vodei uzrok smrti
- visoke doze kotrimoksazola
- mogue i trimetoprim-dapson, atovakon, klindamicin-primakin
3. Amebijaza
- infekcija Entamoebom histolyticom (anaerobni parazit)
- ingestija cista u organizam, u crijevu se oslobaaju trofozoiti koji se
- veu na epitelne stanice kolona, razgrauju ih i ulaze u submukozu
- moe se razviti dizenterija, kliconotvo ili jetreni apsces
- lijeenje metronidazolom, tinidazolom, diloksanidom
o Metronidazol (Medazol):
- ubija trofozoite ali ima uinak i na ciste
- najuinkovitiji na invazivnu amebijazu, manje na organizme u lumenu
- oteenje DNA trofozoita stvarajui u njemu toksine produkte kisika
- per os, brza apsorpcija, moe i i.v. i rektalno
- dobra rasprostranjenost, i u likvor
- nuspojave: metalan gorak okus, interferira sa metabolizmom alkohola, svakako
izbjegavati!
o Diloksanid:
- za neinvazivne intestinalne oblike amebijaze
- amebicidni uinak na amebe prije encistacije
- per os kao diloksanid-furoat
4. Limanijaza
- uzronici protozoe roda Leishmania najee u tropskim i suptropskim podrujima
- zoonoza, najee L.donovani
- u insektu flagelarni, u domainu neflagelarni oblik u fagocitima
- oblici limanijaze: KONA (prolazi spontano), MUKOKUTANA (veliki ulkusi na
sluznicama), VISCERALNA-KALA-AZAR (parazit preko krvi uzrokuje rekurirajuu
vruicu, spleno-i hepatomegaliju, anemiju
- glavni lijekovi: peterovalentni antimonijski spojevi, natrijev stiboglukonat, meglumin
antimoniat, raste rezistencija
o NATRIJEV STIBOGLUKONAT:
- i.m.ili sporom infuzijom kroz 10 dana
- brza eliminacija urinom
- anoreksija, bradikardija, hipotenzija, poveanje uestalosti herpes zostera, kaalj i
substernalna bol
75
o MILTEFOSIN:
- za kutanu i visceralnu limanijazu
- per os
o PENTAMIDIN ISETIONAT
5. Tripanosomijaza
- kod ljudi uzrokuju bolest T.gambiense i rhodesiense-bolest spavanja u Africi, te T.cruziChagasova bolest u J.Americi
- bolest spavanja prenosi CC-muha
- prvi stadij bolesti lokalna limfadenopatija i lezija, dalje slijedi intermitentna vruica i na
kraju oteenje unutarnjih organa toksinima te apatija i pospanost sve do kome
- lijekovi:
suramin, pentamidin, melarsoprol za bolest spavanja;
primakin, puromicin za Chagasovu bolest-nije uinkovito
o Suramin:
- ne ubija odmah, izaziva kem.promjene i isti cirkulaciju u 24 sata
- vee se za proteine plazme i ulazi endocitozom u parazit
- spora i.v. injekcija
- nuspojave: toksian za bubreg, optika atrofija, adrenalna insuf.
o Pentamidin isetionat:
- neposredni tripanocidni uinak
- i.v.ili duboke i.m. injekcije kroz 10-15 dana
- uklanja se sporo
- nuspojave: nagli pad tlaka, tahikardija, kasnije toksinost za bubrege, jetru, hipoglikemija
6. Trihomonijaza
- glavni predstavnik T.vaginalis
- vaginitis, uretritis, STD
- lijekovi metronidazol, tinidazol
7. Toksoplazmoza
- uzronik Toxoplasma gondii, inficira ivotinje
- ivotinje se inficiraju cistama u mesu ili iz fecesa druge ivotinje, u njenom probavnom
traktu stvaraju se trofozoiti i nove oociste
- ovjek se moe zaraziti najee od make, njenog izmeta, konzumacijom mesa koje sadri
ciste, zagaenom vodom
- u odraslih infekcija uzrokuje stvaranje granuloma u razni organima koji kasnije
kalcificiraju i bolest se samoograniava
- Toxoplazma prelazi placentu i moe uzrokovati deformacije ili smrt fetusa
- lijeenje: pirimetamin-sulfadiazin (ne za trudnice), kotrimoksazol, parenteralno
pentamidin

76
31. ANTIHELMINTICI
IROKOG SPEKTRA
MEBENDAZOL
o spreava tvorbu mikrotubula i nametnicima onemoguava iskoritavanje glukoze
o djeluje na jajaca, liinke i zrele oblike crijevnih nametnika: Enterobius vermicularis,
Ascaris lumbricoides, Trichuris trichiura, Ancylostoma duodenale i Necator americanus
o antihelmintik izbora za Trichuris trichiuru i mijeane infestacije
o na Strongiloides stercoralis i tenije (Taeniju spp., odrasle nametnike i cisticerkuse)
djeluje neto slabije
o izluuje se u prvom redu stolicom u nepromijenjenom obliku, a 2% lijeka izlui se
mokraom
albendazol, prazikvantel
ZA ASCARIS LUMBRICOIDES I STRONGYLOIDES STERCORALIS
piperazin
ZA SCHISTOSOME SPECIES
PRAZIKVANTEL

77
32. INDIVIDUALNA VARIJABILNOST LIJEKOVA
ETNIKE RAZLIKE
- Kinezi osjetljiviji na alkohol i KV uinke propranolola
- afro-karipski narodi su manje osjetljivi
DOB
- glomerularna filtracija u novoroenadi iznosi 20% one u odraslih osoba
- razvoj bubrene funkcije je sporiji u nedonoadi
- od oko 20. godine ivota glomerularna filtracija postupno opada (u dobi od oko 75 godina
moe se prepoloviti)
toksinost antibiotika u nedonoadi i glikozida, npr. digoksina u starijih
- enzimi vani za metabolizam lijekova imaju u novoroenadi manju aktivnost nego u odraslih
sindrom sive bebe (kloramfenikol), depresija disanja (morfij)
- sa starenjem polako opada aktivnost jetrenih mikrosomalnih enziima i raste relativni udio
masnog tkiva produljena eliminacija lijekova, npr. diazepam
- varijabilna reaktivnost benzodiazepini (u starijih je izraenija konfuzija, a manje izraena
sedacija)
TRUDNOA
- majina razina albumina je smanjena
- povean minutni volumen srca i glomerularna filtracija
- liposolubilni lijekovi dobro prolaze placentu
- ako lijek proe u fetus, sporo se uklanja (smanjena aktivnost enzima, dijete izluuje tvari u
amnijsku tekuinu koju opet guta)
GENSKI IMBENICI
- utjecaj na farmakokinetiku, farmakodinamiku i sklonost idiosinkracijskim reakcijama
- varijacije acetiltransferaze (izoniazid), cP450 (fenitoin, debroksin), kolinesteraze
(suksametonij)
IDIOSINKRAZIJSKE REAKCIJE
- tetne reakcije koje se javljaju u vrlo malom broju ljudi, a mogu nastati i pri malim dozama
- genski imbenici (primakain maligna hipertermija)
- nepoznat uzrok (kloramfenikol supresija kot. sri)
- imunoloki imbenici
BOLESTI
Promjene u farmakokinetici
- apsorpcija smanjena zbog gastrine staze (migrena), steatoreje (insuficijencija guterae) ili
edema sluznice tankog crijeva (zatajenje srca, nefrotski sindrom)
- poremeaj distribucije: izmijenjeno vezanje za proteine plazme (npr. fenitoin u kroninom
zatajenju bubrega), oteenje KM braijere (npr. penicilin u meningitisu)
- promjene metabolizma, npr. kronina bolest jetre i hipotermija
- smanjeno izluivanje (zatajenje bubrega)
Promjene u farmakodinamici
- promjene receptora (m. gravis, nefrog. diabetes insipidus, obiteljska hiperkolesterolemija)
- promjene unutarstanine signalizacije (pseudo hipoparatireoidizam, obiteljski preuranjeni
pubertet)
- nepoznato (osjetljivost na petidin, hipotireoidizam)

78
33. INTERAKCIJE
FARMAKODINAMSKE
Antagonizam lijekova
- -blokatori inhibiraju uinke -agonista poput salbutamola i terbutalina
- diuretici koji smanjuju plazmatsku conc. K+ pojaavaju uinke kardioaktivnih glikozida i
pogoduju toksinosti antiaritmikaIII
- sildenafil inhibicijom PDE V potencira uinke organskih nitrata hipotenzija
- MAOI podiu razinu NA u presinaptikim zavrecima opasni u interakciji s lijekovima koji
otputaju pohranjeni NA (efedrin, tiramin) ili s hranom bogatom tiraminom (sir Camambert)
- varfarin je kompetitivan antagonist vitamina K antibiotici i drugi inhibitori sinteze vitamina
K u crijevima pojaavaju uinak varfarina
- rizik od krvarenja zbog upotrebe varfarina povean u istodobnoj primjeni lijekova koji
poveavaju sklonost krvarenju (aspirin)
- sulfonamidi i trimetoprim sinergistiki inhibiraju sintezu folne kiseline i tetrahidrofolata u
bakterijama i drugim mikroorganizmima (npr. Pneumocystis carnii)
- NSAIDs (ibuprofen ili indometacin) kontraindicirani u hipertenziji i zatajenju srca (ponitavaju
uinke diuretika i antihipertenziva retencijom H2O i soli te konstrikcijom bubrenih ila)
- antagonisti H1 djeluju sinergistiki depresivno s alkoholom (pospanost)
P
FARMAKOKINETIKE
Apsorpcija
- lijekovi koji inhibiraju eluano pranjenje (npr. atropin i opijati) smanjuju apsorpciju
- lijekovi koji stimuliraju eluano pranjenje (npr. metoklopramid) poveavaju apsorpciju
- Ca2+ i Fe stvaraju netopljive komplekse s tetraciklinima, ime ometaju njihovu apsorpciju
- kolestiramin vee varfarin i digoksin i spreava apsorpciju
- adrenalin smanjuje apsorpciju lokalnih anestetika i produljuje im uinak
Raspodjela
- istiskivanje lijeka s veznog mjesta poveava njegovu koncentraciju u plazmi
- zbog toga se povea eliminacija lijeka i nastupa nova ravnotea, u kojoj je ukupna koliina
lijeka smanjna
- moe doi da toksinosti za vrijeme uspostavljanja nove ravnotee
- ako se doze prilagoavaju prema plazmatskoj koncentraciji, moraju se u obzir uzeti
istiskivai
- ako istiskiva smanjuje eliminaciju lijeka, poveanje plazmatske koncentracije bit e
dugorono toksini uinci
- najei istiskivai su sulfonamidi i kloral hidrat
- ne smiju se davati djeci sa novoroenadskom uticom jer istiskuju bilirubin s plazmatskog
albumina odlaganje bilirubina u bazalnim ganglijima mozga (kernikterus)
- fenitoin se dozira ovisno o plazmatskoj conc. oprez pri uvoenju istiskivaa
- fenilbutazon istiskuje varfarin i produuje PTV sklonost krvarenju
- salicilati istiskuju metotreksat i smanjuju mu izluivanje
- kinidin, verapamil i amiodaron istiskuju digoksin i smanjuju mu izluivanje
Indukcija enzima
- barbiturati, etanol, rfampicin, induktori enzima
- nakon nekog vremena dolazi do tolerancije jer se metaboliziraju i induktori (u primjeni
karbamazepina ovaj efekt je vaan: poetne doze su male, a poveavaju se kako lijek
postepeno inducira svoj vlastiti metabolizam)
- rifampicin smanjuje uinak varfarina
- pojaan metabolizam moe takoer uzrokovati toksinost (toksini metabolit paracetamola)
- namjerna indukcija fenobarbital inducira glukuronil transferazu u nedonoadi smanjen
rizik od kernikterusa
P

79
Inhibicija enzima
- inhibitori proteaza koji se daju u terapiji HIV-a su ujedno inhibitori cP450
- terfenadin ima interakciju s imidazolnim antifungicima (ketokonazol) produljenje Q-T
intervala
- sok grejpa inhibira metabolizam terfenadina i ciklosporina te nekih antagonista Ca2+ kanala
- alopurinol inhibira ksantin oksidazu i pojaava uinke merkaptopurin
- disulfiram, trimetoprim-sulfametoksazol, sulfinpirazon, metronidazol, fenilbutazon (S), zatim
cimetidin i omeprazol (R) te amiodaron (S i R) inhibiraju meatabolizam varfarina
- metronidazol inhibira metabolizam alkohola
- steroidi i cimetidin pojaavaju djelovanje mnogih lijekova
Hemodinamika
- jetreni protok krvi vaan faktor u lijekova s opsenim metabolizmom u jetri (lidokain i
propranolol)
Izluivanje lijekova
- probenecid inhibira tubularnu sekreciju penicilina i zidovudina i produljuje im djelovanje
- NSAIDs inhibiraju sekreciju diuretika i smanjuju im uinke
Promjene protoka i pH urina
- diuretici Henleove petlje i tiazidi poveavaju reapsorpciju Li
- mokrani pH: u kiselom se dobro izluuju slabe baze, a u alkalnom slabe kiseline
P

80

Farmakologija Lijekovi Opis

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Farmakologija Lijekovi Opis

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Farmakologija

LISTA LIJEKOVA ZA STUDENTE

1. KOLINERGIKI SUSTAV: ............................................................................................................... 2

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

o midrijaza i cikloplegija (zamuen vid)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

velike doze mogu u konanici blokirati autonomne ganglije (insekticidi, otrovi:

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

fosfolipaza C, IP3, DAG

inhibiraju adenilat ciklazu, smanjuju sintezu cAMP-a

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

LIJEKOVI KOJI UTJEU NA NEURONE (SINTEZA, POHRANA, OSLOBAANJE)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

3. LIJEKOVI S UINKOM NA OSTALE PERIFERNE KEMIJSKE POSREDNIKE

LIJEKOVI KOJI DJELUJU NA 5-HT (serotoninske) RECEPTORE

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

4. LIJEKOVI S UINKOM NA LOKALNE HORMONE, UPALU I ALERGIJU:

ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

INHIBITORI CIKLOOKSIGENAZE (NSAID)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

nabumeton predlijek, aktivira se u jetri, manje NP, jai antipiretski uinak

cinarizin djeluje kao muskarinski antagonist, lijeenje kinetoze

LIJEKOVI ZA LIJEENJE ULOGA

kolhicin smanjuje migraciju leukocita u zglobove

probenecid i sulfinpirazon poveavaju izluivanje mokrane kiseline

OSTALI ANTIREUMATSKI LIJEKOVI (DMARDs)

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

monoklonalna protutijela: baziliksimab

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

5. LIJEKOVI S UINKOM NA SRCE I KRVOILNI SUSTAV:

dizopiramid antiaritmijski, antimuskarinski i neg. inotropni uinci

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

RENIN ANGIOTENZIN SUSTAV

Antagonisti angiotenzinskih receptora

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

o ne uzrokuje suhi kaalj

AKTIVATORI KALIJSKIH KANALA

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Adsorbensi unih kiselina

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

6. LIJEKOVI S UINKOM NA MEHANIZME ZGRUAVANJA KRVI:

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

HEPARIN NISKE MOLEKULSKE MASE (LMWHs)

hirudin izravni inhibitor trombina, pijavice

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

tiklopidin slian klopidrogrelu

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Mijeloidni faktori rasta

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

INHALACIJSKI MUSKARINSKI ANTAGONISTI

ANTAGONISTI LEUKOTRIENA I INHIBITORI 5-LIPOOKSIGENAZE

OSTALI INHALACIJSKI LIJEKOVI ZA PROFILAKSU ASTME

dekstrometorfan sintetski narkotiki analgetik

Fiksne kombinacije beta-2 agonista i inhalacijskih glukokortikoida

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija

DIURETICI HENLEOVE PETLJE

Lista lijekova za studente medicine - farmakologija